Dundenbugune Kucukcekmece by basin cekmece

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/24/11

9:51 PM

Page 1

Dünden Bugüne Küçükçekmece

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/24/11

9:51 PM

Page 2

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/24/11

9:51 PM

Page 3

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/24/11

9:51 PM

Page 4

Dan›ﬂma Kurulu Prof. Dr. ‹lber Ortayl› Beﬂir Ayvazo¤lu Prof. Dr. Ümit Meriç Prfo. Dr. Orhan ‹nce Prof. Dr. Muhammet Yelten Prof. Dr. Muhsin Hesapç›o¤lu Doç. Dr. Ertan E¤ribel

Redaksiyon Tashih Dr. Ferhat Aslan

Editör Mehmet Yalç›n Y›lmaz

Foto¤raflar Aras Nefçi ﬁahin Uzma Aziz Kaya Küçükçekmece Belediyesi Arﬂivi

Yazarlar Salih fiahin Küçükçekmece Tarihi Doç. Dr. Deniz Ekinci, Burhan Ekinci Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Dr. Aras Nefçi Küçükçekmece’de Mimari Eserler Yrd. Doç. Dr. fiengül Ayd›ngül Küçükçekmece Gölü’nde Arkeolojik Araflt›rmalar Prof. Dr. Aynur Koçak Efsaneden Gerçe¤e: Küçükçekmece Gölü Efsanesi ve Garip Dede Doç. Dr. Ali fiükrü Çoruk Küçükçekmece ve Mehmet Akif Ersoy Mahmut Çavufl Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz Küçükçekmece’de ‹ktisadî Hayat Ak›n Kurto¤lu Küçükçekmece’de Ulafl›m›n Tarihçesi Abdülkadir Yeler Küçükçekmece’de Toplumsal Bütünleflme Yrd. Doç. Dr. Ertu¤rul Ayd›n Küçükçekmece’de Spor Ayhan Metin Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Mehmet Yalç›n Y›lmaz 9. Kalk›nma Plan›nda Kültür Politikalar› ve Küçükçekmece Örne¤i

Küçükçekmece Belediyesi Bas›n Yay›n ve Halkla ‹liﬂkiler Müdürlü¤ü - ‹stanbul 2010

www.kucukcekmece.bel.tr

Çeviri Nalan Özsoy Foto¤raf Editörü ﬁahin Uzma

Bilgi-Belge Araflt›rma Salih fiahin Aras Nefçi Tunca Özgifli Abdülkadir Yeler Yap›m A-Z Reklam Grafik Tasar›m ve Uygulama Kemal Kara ‹llustrasyon Turan Dertli ISBN: 978-975-00234-7-7 Bask› Kültür Bas›m

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/24/11

9:51 PM

Page 5

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/24/11

9:51 PM

Page 6

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/24/11

9:51 PM

Page 7

‹çindekiler 8

Takdim Aziz Yeniay / Küçükçekmece Belediye Baﬂkan›

Takriz Prof Dr. ‹lber Ortayl› / Topkap› Saray› Müzesi Baﬂkan›

Önsöz Mehmet Yalç›n Y›lmaz / Editör

15-169

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

170-223

II. Küçükçekmece’de Co¤rafî Özellikler Doç Dr. Deniz Ekinci, Burhan Ekinci

224-241

III. Küçükçekmece Gölü’nde Arkeolojik Araﬂt›rmalar Yrd. Doç. Dr. ﬁengül Ayd›ngül

242-255

IV. Efsaneden Gerçe¤e: Küçükçekmece Gölü Efsanesi ve Garip Dede Doç Dr. Aynur Koçak

256-273

V. Küçükçekmece ve Mehmet Akif Ersoy Doç. Dr. Ali ﬁükrü Çoruk

274-327

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

328-371

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadî Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

372-393

VIII. Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

394-401

IX. Küçükçekmece’de Toplumsal Bütünleﬂme Abdülkadir Yeler

402-411

X. Küçükçekmece’de Spor Yrd. Doç. Dr. Ertu¤rul Ayd›n

412-443

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

444-459

XII. 9. Kalk›nma Plan›nda Kültür Politikalar› ve Küçükçekmece Örne¤i Mehmet Yalç›n Y›lmaz

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/29/11

11:41 PM

Page 8

Takdim Dünden Bugüne Küçükçekmece

öklü bir geçmiﬂe sahip olan ‹stanbulumuz, gerek tarihi gerekse kültürel özellikleriyle dünyada ön

planda yer alan flehirlerden biridir. Tarih boyunca dünya tarihine yön veren iki devlete, Bizans ve Osmanl› ‹mparatorluklar›na baflkentlik yapm›flt›r. Özellikle Osmanl› tecrübesiyle farkl› inanç ve kültürlerin bir arada huzurlu bir flekilde yaflanabilece¤ini göstermesi bak›m›ndan günümüz dünyas›n›n “birlikte yaflama” problemine çözüm sunabilecek tarihi birikime sahiptir. Bu yönüyle ‹stanbul, Do¤u ile Bat› aras›nda kültürel ve co¤rafi zeminde geçmiflten günümüze bir buluflma noktas› vazifesi görmüfl ve görmeye devam etmektedir. ‹stanbul’un bir imparatorluk baflkenti olmas› Türk ve ‹slam düflüncesi merkezli yeni bir medeniyet anlay›fl›n›n ortaya ç›kmas›na sebep olmufltur. Farkl›l›klara müsamaha ve hayat›n› devam ettirme imkan›

Aziz YEN‹AY Küçükçekmece Belediye Baﬂkan›

veren bu medeniyet anlay›fl› kendisini gelifltirmek yolunda bu farkl›l›klardan yararlanmay› bilmifltir. Genifl bir sahaya yay›lan imparatorluk do¤udan bat›ya kuzeyden güneye s›n›rlar› içinde yaflayan ve ço¤u kere çeflit-

Hedefimiz, ilçemizin, geçmiﬂten günümüze uzanan tarihi, kültürel ve sosyal miras›na sahip ç›karak, korumak ve bu yolda sürdürülebilir projeleri hayata geçirmektir.

li yönleriyle birbirinden ayr›lan kültürlerden renkler tafl›yan rafine bir medeniyet terkibi oluflturmufltur. Özellikle günlük hayattaki yans›malar›n› günümüzde bile müflahede etti¤imiz bu medeniyet anlay›fl›n› mimariden fliire kadar her alanda görmek mümkündür. Bu medeniyetin ‹mparatorluk co¤rafyas›nda en bariz bir flekilde yafland›¤› yer ise ‹stanbul olmufltur. ‹stanbul’un Türk ve ‹slam dünyas›nda medeniyet noktainazar›ndan sembol bir flehir misyonu ka-

Önsöz Aziz Yeniay

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/30/11

12:06 AM

Page 9

zanmas› ve bu misyonu devam ettirmesi onun üzerin-

Bu çal›ﬂma biz yerel yöneticilere, yöneticisi ol-

de derinlikli ve çok yönlü düﬂünmeyi gerektiren bir

du¤umuz ilçeyi daha iyi tan›ma ve gelece¤ini do¤ru

durumdur. ‹çinde ‹stanbul ad›n›n geçti¤i her konu

planlama imkan› sunacakt›r. Bilimsel bir pencereden

baﬂl›¤› öncelikle bu ﬂehrin yöneticilerini ve insanlar›-

bak›lan makalelerde noksanlar›m›z› da görerek hare-

n› heyecanland›rmal›d›r. Çünkü tarih, bu ﬂehirde ya-

ket etme bilincindeyiz.

ﬂayan bizleri böyle bir vazifeyle yükümlü k›lmaktad›r.

Küçükçekmece, ‹stanbulumuzun bir parças›,

‹stanbul hakk›nda gerek yurt içinde gerekse

‹stanbul’un bütün de¤erleri ve renkleri burada mev-

yurt d›fl›nda pek çok araflt›rma yap›lm›flt›r. Hemen

cut. Bu sebeple “Küçük ‹stanbul” dedik ve yola koyul-

belirtelim tarihten günlük hayata, yemek kültürün-

duk. 360º belediyecilik vizyonuyla halk›m›z›n bütün

den sanata kadar geniﬂ bir yelpazede yap›lan bu araﬂ-

gereksinimlerini karﬂ›lamaya yönelik bir gayretle yo-

t›rmalar ‹stanbul’u tan›ma ve bilme noktas›nda

rulmadan çal›ﬂt›k.

önemli bir boﬂlu¤u dolduracak niteliktedir. Günü-

Küçük ‹stanbul’da kültür yat›r›mlar›n› gerçek-

müzde ‹stanbul ile ilgili yap›lan her yay›n bu ﬂehir

leﬂtirirken en büyük hedefimiz insan›m›za kentli ol-

hakk›ndaki bilgimizi daha da geniﬂletmekte, nas›l

ma bilincini kazand›rmak; böylelikle yaﬂanabilir bir

bir ﬂehirde yaﬂad›¤›m›z› bize hat›rlatmaktad›r. ‹s-

kent vücuda getirmektir.

tanbul’u ilgilendiren bu tür yay›nlar›n öncelikle ye-

Ne mutlu ki ‹stanbul’un en köklü ilçelerin-

rel yönetimler ve kuruluﬂlar taraf›ndan ele al›nmas›

den birinde yaﬂ›yoruz. ‹nsanl›k tarihinin ilk izlerini

gerekmektedir.

gördü¤ümüz Bathonea Antik Kenti, Yar›mburgaz Ma¤aralar›, Küçükçekmece Köprüsü, sanayileﬂme-

Ömrüm oldukça gönül taht›ma keyfince kurul!

nin ilk örneklerinden olan Kibrit Fabrikas›, Meh-

Sâde bir semtini sevmek bile bir ömre de¤er

met Akif’in fikri teﬂekkülünde rol oynayan Halkal› Ziraat ve Baytar Mektebi ve daha birçok k›ymetli

diyen Yahya Kemal Beyatl›’n›n m›sralar›nda iﬂaret et-

eser ilçemizdedir.

ti¤i gibi ‹stanbul’u bütünüyle tan›mak ve anlamak

Hedefimiz,ilçemizin, geçmiﬂten günümüze

için semtlerini, ilçelerini tan›mak gerekti¤ine inan›-

uzanan tarihi,kültürel ve sosyal miras›na sahip ç›ka-

yoruz. Çünkü tan›d›kça sever, sevdikçe korur, sahip-

rak, korumak ve bu yolda sürdürülebilir projeleri ha-

lenir ve özen gösterir insano¤lu. Elinizdeki bu k›y-

yata geçirmektir.

metli çal›ﬂma ‹stanbul’un çok önemli bir ilçesi olan

Bu kitaba eme¤i geçen araﬂt›rmac›lar›m›za, ça-

Küçükçekmece’yi eski ça¤lardan günümüze kadar

l›ﬂmalara yön veren dan›ﬂma kurulumuza ve birlikte

kapsaml› bir ﬂekilde ortaya koymaktad›r.

çal›flt›¤›m arkadafllar›ma teflekkür ederim.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/24/11

Takriz ‹lber Ortayl›

9:51 PM

Page 10

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/24/11

9:51 PM

Page 11

Takriz

‹

stanbul, yap›lan araflt›rmalarla her geçen gün yeni bilgilere ulaflt›¤›m›z bir flehir. Bu flehri meydana getiren

tüm de¤erleri ele almak ve dünyada pek az flehrin sahip oldu¤u tarihini, binlerce y›lda teflekkül etmifl olan kültürel birikimini ortaya koymak gerçekten uzun ve meflakkatli bir ifl. fiehir tarihi ve araflt›rmalar›nda ilçelerden yola ç›karak daha kapsaml› incelemelerde bulunmak herhalde ‹stanbul’u anlamay› da kolaylaflt›racakt›r. Küçükçekmece hakk›nda ilk kez ortaya konan

Prof. Dr. ‹lber ORTAYLI

bu kapsaml› çal›flman›n geniflletilmesi ve farkl› disiplinleri de dahil edilmesi yerel yöneticilerin çal›flmalar›na destek olacakt›r. Bu kapsaml› çal›flmada bilhassa arfliv belgelerini gün yüzüne ç›karan Salih fiahin’e, editör Mehmet Yalç›n Y›lmaz’a ve kitab›n ortaya ç›kmas›n› sa¤layan Küçükçekmece Belediye Baflkan› Aziz Yeniay’a

fiehir tarihi ve araflt›rmalar›nda ilçelerden yola ç›karak daha kapsaml› incelemelerde bulunmak herhalde ‹stanbul’u anlamay› da kolaylaflt›racakt›r.

teﬂekkür ederim.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/24/11

9:51 PM

Önsöz Mehmet Yalç›n Y›lmaz

Page 12

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS

1/24/11

9:51 PM

Page 13

Önsöz Mehmet Yalç›n YILMAZ Editör

‹

Küçükçekmecelilerin kentine ve kendine faydal› ad›mlar atmas› için dünü ve bugünü ile ilçeyi tan›mas› gerekir. Bu çal›flma; gerçeklefltirdi¤i uygulamalarla model olmaya çal›flan bir yerel yönetimin hikâyesidir asl›nda.

çinde bulundu¤umuz ça¤›n öne ç›kan

s›nda yer almal›d›r. Bu görev yerine getirildi¤inde

özelliklerinden biri de küreselleﬂme

flehirde yaflayanlar sadece flehrin fiziksel dokusuyla

olgusudur. Küreselleﬂme süreci içinde

de¤il ﬂehrin binlerce y›ll›k birikimiyle oluﬂan ruhuy-

giderek artan teknolojik geliﬂmelerle birlikte dünya-

la da bütünleﬂme sa¤layabileceklerdir.

da art›k s›n›rlar esnek hale gelmiﬂ ve birbiriyle sü-

‹ﬂte Küçükçekmecelilerin kentine ve kendine

rekli bir iletiﬂim ve etkileﬂim halinde olan bir a¤lar

faydal› ad›mlar atmas› için dünü ve bugünü ile ilçeyi

toplumu ortaya ç›km›ﬂt›r.

tan›mas› gerekir. Bu çal›ﬂma; gerçekleﬂtirdi¤i uygu-

Bu dönüflüm içerisindeki toplumlar, bilhassa bizim toplumumuz, bir geçifl süreci yaflamaktad›r. Bu

lamalarla ‹stanbul’a model olmaya çal›ﬂan bir yerel yönetimin hikâyesidir asl›nda.

dönüﬂüm süreci içinde sa¤l›kl› bir de¤erlendirme ya-

Kitapta araﬂt›rmac›lar›m›z›n bilimsel yaz›m

pabilmek, geçiﬂin topluma katma de¤er üretecek ﬂe-

üslubuna müdahale edilmemiﬂ, bulgular› nispetinde

kilde tamamlanmas›n› sa¤layacak en önemli unsur-

sayfa imkân› tan›nm›ﬂt›r. ‹statistiksel verilerde en

dur. Geleneklerin ça¤daﬂ dünyan›n gereklerine uy-

son bilgiler dikkate al›nm›ﬂ, görsel temininde foto¤-

gun ﬂekilde yeniden tasarlanmas› ile anlam kazand›¤›

raf editörümüz araﬂt›rmalar yapm›ﬂt›r. Yeni bulgular

bu süreçte do¤ru ad›mlar atarak topluma olumlu bir

ve farkl› disiplinlerin de yer almas› ile bu çal›ﬂma ge-

yön vermek gerekecektir.

lecek y›llarda iki cilt halinde yay›nlanabilecek bir

Bu nedenle içinde bulundu¤umuz dönemde ça¤-

hacme ulaﬂacakt›r.

daﬂ dünyan›n gereklerine uygun, gündeme gelen yeni

Bu çal›ﬂma sürecinde bizlere yol gösteren da-

ihtiyaçlarla örtüflen bir kültür anlay›fl›n›n gelifltirilerek

n›ﬂma kurulu üyelerimize, her bölümü sab›rla ve ti-

toplumlar›n istifadesine sunulmas› gerekmektedir.

tizlikle sonuçland›ran araﬂt›rmac›lar›m›za, arﬂiv ça-

Toplumu yeniden inﬂa edecek bir kültür ise e¤i-

l›ﬂmas›nda büyük gayret göstererek ilçenin tarihini

timli ve ﬂehirli olmaktan geçer. ‹ﬂte bu noktada kentin

yazan Salih ﬁahin’e, ilçenin tarihi eserlerini tespit

kuruluﬂundan günümüze kadar geçen zaman içerisinde

edip görsel malzemelerle zenginleﬂtiren Dr. Mimar

oluﬂan maddi manevi tüm kültürel de¤erlerini, içinde

Aras Neftçi’ye, redaksiyon ve tashihleri titizlikle ya-

yaﬂayanlara benimsetmek temel amaç olmal›d›r.

pan Dr. Ferhat Aslan’a, araﬂt›rmam›za maddi manevi

Kentin sadece fiziksel bir ihtiyac› gideren ya-

destek vererek kitab›n sizlere ulaﬂmas›n› sa¤layan

ﬂam alan› olmaktan ziyade, sosyal bütünleﬂmenin,

Küçükçekmece Belediye Baﬂkan› Say›n Aziz Yeniay’a

dayan›ﬂman›n ve benzeri pozitif olanaklar›n alan› ol-

ve ekibine ﬂükranlar›m› arz ediyorum.

du¤u vurgusu, bir yerel yönetimin asli görevleri ara-

Dünden Bügüne Küçükçekmece

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:16 PM

Page 14

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 15

I Küçükçekmece Tarihi Antik Ça¤, Region Küçükçekmece Önlerinde Türkler Osmanl› Döneminde Küçükçekmece Mesire ve Avlak Yeri Küçükçekmece Küçükçekmece’de Tarihî Yap›lar Cumhuriyet Dönemi

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 16

Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Özet

Abstract

‹stanbul ve civar›nda ilk yaﬂam belirtilerinin bu co¤-

That the first signs of human settlements around ‹stanbul

rafyada oldu¤u ve binlerce y›ll›k bir tarihe uzand›¤› bi-

are in this geography and they date back to over a thousand

limsel bir gerçektir. Yar›mburgaz Ma¤aras›, Küçükçek-

years is a scientific fact. Archaeological excavations in

mece Gölü ve çevresinde yap›lan arkeolojik kaz›larda

Yar›mburgaz Cave, Küçükçekmece Lake and the environs

ortaya ç›kan bulgular, Küçükçekmece'ye Paleolitik dö-

unearthed findings which indicate that Küçükçekmece was

nemde yerleﬂildi¤ini ve buraya yerleﬂen insanlar›n ba-

settled in the Paleolithic Age and the dwellers of the region

l›kç›l›k, avc›l›k ve tar›mla u¤raﬂt›klar›n› ortaya koy-

engaged in fishery, hunting and agriculture.

maktad›r.

Küçükçekmece was a significant settlement region

Region, Bizans'›, ‹mparatorlu¤un bat›daki top-

even in the Roman Age, and was called RhegionlRegium

raklar›na ve Avrupa'ya ba¤layan Via Egnetia ad› veri-

then. Region had a strategic position as it was on the main

len ana yol üzerinde bulunmas› nedeniyle stratejik bir

road called Via Egnetia that connected the East Roman

konuma sahip idi. Bu konumu nedeniyle Region, tarih

Empire-Byzantine to western lands and Europe. Owing to

boyunca ‹stanbul'a yap›lan ak›nlarda hedef haline gel-

this strategic position, Küçükçekmece became a target of

miﬂ, Hunlar›n, Avarlar›n, Peçeneklerin, Bulgarlar›n ve

the attacks to ‹stanbul; and it was attacked by Hun Turks,

Haçl›lar›n sald›r›lar›na maruz kalm›ﬂt›r.

Avars, Pecheneks, Bulgars and the Crusaders respectively.

Küçükçekmece, ‹stanbul'un fethinden hemen

Küçükçekmece had gone under Turkish dominance

önce Türk hakimiyeti alt›na girmiﬂ ve fetihten sonra

shortly before the conquest of ‹stanbul and after the con-

Fatih Sultan Mehmet taraf›ndan yollar› ve köprüsü ta-

quest it was reconstructed by Sultan Muhammed II who

mir ettirilerek imar edilmiﬂtir.

ordered the roads and the bridges to be restored

‹stanbul'un fethinden sonra Küçükçekmece'nin

In the wake of the conquest, with its new name,

ad›yla birlikte talihi de de¤iﬂmiﬂtir. Çekme-i Küçük

gekme-i Sagir ( Küçükçekmece), its fortune changed as

(Küçük-çekme) ad›n› alan kasaba, camiler, medreseler,

well. The town of gekmei Sagir ( Küçükçekmece) became

hanlar, hamamlar ve çeﬂmeleriyle önemli bir konakla-

an outstanding layover centre with its mosques,

ma yeri olmuﬂtur. ‹dari olarak Haslar kazas›na ba¤l› bir

madrasahs (Moslem school), hans (inns), hammams (bath-

kasaba olan Küçükçekmece, Yavuz Sultan Selim ve

house) and çesmes (public fountains). Küçükçekmece,

16 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 17

Kanuni Sultan Süleyman'›n Baﬂdefterdar› (Maliye Ba-

which was under Haslar district administratively, flour-

kan›) Abdüsselam Çelebi taraf›ndan mamur ve bay›n-

ished thanks to Abdusselam Çelebi, Baﬂdefterdar (secre-

d›r bir hale getirilmiﬂtir.

tary of finance and treasury in Otoman Empire) of Yavuz

Küçükçekmece'ye 1796 y›l›nda yap›lan Azatl›

Sultan Selim and Suleyman the Magnificent.

Baruthanesi, bölgenin stratejik konumunu güçlendir-

Azatl› Baruthanesi (Azatl› gunpowder factory),

miﬂtir. 1852 y›l›nda Nevahi-i Erbaa (dört kaza)'ya

built in 1796, increased the strategic significance of the

ba¤l› bir kaza olan Küçükçekmece, Edirne vilayetine

region. In 1852, Küçükçekmece, which was under the

ba¤lanm›ﬂt›r.

administration Nevahi-i Erbaa (four districts), was includ-

‹stanbul'un çevresindeki en önemli çiftlik arazi-

ed in the administration of Edirne.

leri ve mand›ralar›n ba¤l› bulundu¤u Küçükçekmece,

Küçükçekmece, which had the most fertile farm lands

ülkemizde modern tar›ma geçiﬂin de öncülü¤ünü yap-

and productive dairies near ‹stanbul, also pioneered on the

m›ﬂt›r. 1846 y›l›nda Ayamama Çifti¤i'nde kurulan Zi-

road to modern agriculture in Turkey. Ziraat Talimhanesi,

raat Talimhanesi, ayn› zamanda Ziraat Fakültelerinin

(Agriculture Practising Centre) established in 1846 within

de temelini oluﬂturmuﬂtur. 1892 y›l›nda aç›lan Halkal›

Ayamama Farm, set the basis for the future Faculties of

Ziraat Mektebi ve oluﬂturulan numune çiftliklerinde

Agriculture. Applied agriculture training in practice farms and

uygulamal› ziraat e¤itimi verilerek, modern ziraatç›l›-

in Halkall Agriculture School, which was launched in 1892,

¤›n tüm ülkede yayg›nlaﬂmas› sa¤lanm›ﬂt›r.

helped modern agriculture to become widespread in Turkey.

1865 y›l›nda Bab-› Zabtiye idaresine ba¤lanan

In 1865, Küçükçekmece was under the rule of Bab-›

Küçükçekmece, 1878 y›l›nda da ﬁehremaneti (‹stanbul

Zabtiye and in 1878, it became part of ﬁehremaneti

Belediyesi)'ne ba¤lanm›ﬂt›r. Küçükçekmece, tarihindeki

(‹stanbul Municipality).

en a¤›r tahribatlardan birini de 1877-78 Osmanl›-Rus

The most destructive ruin that the town had ever

Savafl›'nda görmüfltür. Rus iflgali sonras›nda tamamen

experienced was due to Turko-Russian War in 1877-1878.

tahrip edilen kasabada 10 hanenin kalmas› üzerine,

After the Russian invasion, only 10 houses survived and

kaza merkezi Bak›rköy'e taﬂ›nm›ﬂ ve 1910 y›l›ndan iti-

the town moved to Bak›rköy. After 1910, Küçükçekmece

baren bu kazaya ba¤l› bir köy haline gelmiﬂtir.

was turned into a village under the administration of

Cumhuriyetin ilk y›llar›nda Yeﬂilköy nahiyesi-

Bak›rköy county.

nin bir köyü statüsünde bulunan Küçükçekmece, 1956

Küçükçekmece , which was a village of Yeﬂilköy

y›l›nda nahiye merkezi olmuﬂtur. 1986 y›l›nda ise Ba-

through the first years of the Republican era, became a

k›rköy ilçesinden ayr›larak ilçe haline gelen Küçükçek-

town centre in 1956. Küçükçekmece seceded from Bak›rköy

mece, günümüzde 785.000 kiﬂinin yaﬂad›¤› büyük ve

and became a separate district in 1986, and is now a mod-

modern bir ilçedir.

ern and a big district with a population of 785.000.

Anahtar Kelimeler: Küçükçekmece, tarih, Osmanl› ‹mparatorlu¤u, Halkal›, ‹stanbul, ﬂehir

Key Words: Küçükçekmece, history, Ottoman Empire, Halkall, ‹stanbul, city

Dünden Bügüne Küçükçekmece 17

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 18

üçükçekmece; ‹stanbul'da yaﬂam

ri olan Küçükçekmece, ilk insan topluluklar›n›n ya-

izlerinin

ﬂam yuvas›, ilk avc› ve bal›kç›lar›n bar›na¤› ve ilk ta-

baﬂlang›ç

noktas›d›r.

‹stanbul'da insan yaﬂam›n›n tarihi

r›m toplumunun üretim alan› olmuﬂtur.

Küçükçekmece'den baﬂlar. Küçükçekmece'de birçok

Roma Ça¤›’nda Küçükçekmece'nin eski ismi

jeolog ve antropolog taraf›ndan yap›lan araﬂt›rma ve

"Region" köyüdür. Burada önemli bir yerleﬂim böl-

incelemeler, bölgenin oldukça eski bir geçmiﬂe sahip

gesinin bulundu¤u göl ve çevresinde yap›lan arke-

oldu¤unu ve burada tarih öncesinde insanlar›n yaﬂa-

olojik kaz›larda ortaya ç›kan MÖ II.-MS II. yüzy›lla-

d›¤›n› göstermektedir. Küçükçekmece Gölü'nün ku-

ra ait kitabeler ve mezar stellerinden anlaﬂ›lmakta-

zeyindeki kayal›k bir yamaçta bulunan Yar›mburgaz

d›r. Ne yaz›k ki bu kitabelerin hiçbirinde yerin ad›

Ma¤aras›'nda rastlanan buluntular, ‹stanbul'da tarih

verilmemiﬂtir. Fakat bu dönemde imparatorluk

öncesi ça¤da, Paleolitik dönemde yerleﬂildi¤ini ve

içindeki yollar›n mesafelerini, ordular›n savaﬂa gi-

buraya ilk yerleﬂen insanlar›n bal›kç›l›k ve avc›l›kla

diﬂ yollar›n›, ticaret merkezlerini ve ﬂifal› su kay-

Eski tafl ça¤› da denilen bu ça¤, insanl›¤›n ilk ortaya ç›k›fl›ndan, MÖ yaklafl›k 10.000 y›l öncesinde Neolitik Ça¤'›n bafllamas›na kadar süren arkeolojik ça¤d›r. 2

K›l›ç Kökten, "‹stanbul Bat›s›nda Eskitaﬂ (Paleolitik) Devrine Ait Yeni Buluntular", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Co¤rafya Fakültesi Dergisi, XX, 1962, s. 227-278; Alpay Kabacal›, Geçmiﬂten Günümüze ‹stanbul, Denizbank Yay›nlar›, ‹stanbul 2003, s. 10. 3

geçinmekte olduklar›n› ortaya koymaktad›r. Asya ve

naklar›n› gösteren bir harita olan Tabula Peutinge-

Avrupa kültürlerinin kesiﬂme noktas› olarak kabul

riana'da Byzantion'un 12 mil (18 km) kadar bat›s›n-

edilen bu bölgede bulunan fosiller, kaba yontma taﬂ

da Region kasabas› da yeralmaktad›r. Region, Roma

aletler, çakmaktaﬂ› uçlar, kemik bizler, el de¤irmeni

‹mparatorlu¤u'nun en önemli yollar›ndan biri olan

taﬂlar› ve çanak çömlek kal›nt›lar›, burada Anadolu

ve Bizans'› imparatorlu¤un bat›daki topraklar›na ve

medeniyetinden farkl› bir medeniyetin yaﬂam›ﬂ ol-

Avrupa'ya ba¤layan "Via Egnetia" ad› verilen "Ana

du¤unu göstermektedir.2 ‹stanbul'un ilk yerleﬂim ye-

yol" üzerinde bulunmaktayd›.3

Tarihî Roma Yolu'nun iri kaba tafllarla döfleli kald›r›m› yak›n tarihlere kadar Küçükçekmece dolaylar›nda görülebilmekteydi. Bu yolun ‹stanbul'a ulaflan ucunun buras› baflkent yap›ld›¤›nda 330'a do¤ru Konstantin taraf›ndan yapt›r›ld›¤› söylenir; Semavi Eyice: "Tarihte Küçükçekmece", Güney-Do¤u Avrupa Araflt›rmalar› Dergisi, Y›l: 1977/78, Say›: 6-7, s. 60.

Yar›mburgaz Ma¤aras›

18 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 19

Yar›mburgaz Ma¤aras›

Bizans'›n merkezi say›lan ve Bizans'tan d›ﬂar›-

co¤rafyac›lar›ndan Strabon, Silivri'den sonra Athyras

ya ç›kan bütün yollar›n baﬂlang›c› olarak kabul edilen

ve Bathynias Derelerine rastlad›¤›n› ve oradan geçe-

Ayasofya önündeki Augusteion Meydan›'nda bulunan

rek Bizantion'a ulaﬂt›¤›n› bildirir. Romal› yazar Pli-

an›tsal Million Taﬂ›'ndan baﬂlayan bu ana yol, Heb-

nius da MS I. yüzy›lda buray› Bathynias olarak adlan-

domon'u (Bak›rköy) geçerek Region'a ulaﬂmakta ve

d›r›r. XI. yüzy›l sonlar›nda ﬂehrin d›ﬂ›nda ve az öte-

mesafesi 18 kilometre tutmaktayd›. Böylece gerçek

sinde olan Batheos-rhyax'›n da yine Küçükçekmece

ad› Region olan bu menzil yerinin Roma döneminde

civar› oldu¤u söylenebilir. Derindere anlam›na gelen

bir yerleﬂim yeri oldu¤u kesinlik kazanmaktad›r.

bu ad, göle dökülen derenin çukur vadi içinden ak-

Region'da yazl›k saraylar, bahçeler, hanlar, ha-

mas›ndan dolay› verilebilece¤i gibi, Yar›mburgaz

mamlar ve bir de kilise yap›lm›ﬂt›. Region'un önemli

Ma¤aralar› ete¤indeki kaynaklar da olabilir. Nitekim

bir özelli¤i de sefere giden ve seferden dönen impara-

bu Ma¤aralar›n eteklerinden iki kaynak f›ﬂk›rmakta-

torlar ve ordular›n›n burada yap›lan törenlerle u¤ur-

d›r ki, buna Tuna Suyu denmekteydi.4

Semavi Eyice, agm., s. 58.

lan›p karfl›land›klar› yer olmas›d›r. Ayr›ca Bizans'a gelen önemli konuklar, flehre girmeden önce Region’da karfl›lanarak bir süre burada bulunan sarayda dinlenirlerdi. Baz› kaynaklara göre V. yüzy›lda yapt›r›lan bu saray, Konstantinopolis'i kuflatan Araplar taraf›ndan karargâh olarak da kullan›lm›flt›r. Tarihte Küçükçekmece'nin izlerini sürdü¤ümüzde birçok bulgu ve bilgi ile karfl›lafl›r›z. ‹lk ça¤

Küçükçekmece Gölü’nün kuzeyindeki kayal›k bir yamaçta bulununan Yar›mburgaz Ma¤aras›’nda rastlanan buluntular, ‹stanbul’da tarih öncesi ça¤da, Paleolitik Dönemde yerleﬂildi¤ini ve buraya ilk yerleﬂen insanlar›n bal›kç›l›k ve avc›l›kla geçinmekte olduklar›n› ortaya koymaktad›r.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 19

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 20

Region kasabas› hakk›nda en geniﬂ bilgi VI.

makta idi. Bu yüzden de ya¤mur ya¤d›¤›nda arazi ba-

yüzy›l yazarlar›ndan Prokopios taraf›ndan verilmiﬂ-

tak oluyor ve yolcular›n buray› aﬂmas›n› büyük ölçüde

tir. Prokopios, Region mevkiini tarif ederken ﬂehrin

engelliyordu. Fakat ﬂimdi ‹mparator bu yolu her biri

‹stanbul'dan Trakya ve Makedonya'ya giden A¤natiya

bir araba geniﬂli¤i ölçüsünde taﬂ bloklar› ile kaplata-

yolu üzerinde ve tamamen gölün kenar›nda oldu¤unu

rak onu daha kullan›ﬂl› ve daha rahat yapm›ﬂt›r. Bu

söylemekte ve ﬂöyle devam etmektedir: "A¤natiya yo-

yol Region'a kadar uzanmakta ve geniﬂli¤i aksi yön-

lu, flehirdeki yald›zl› kap›dan ç›karak flehrin varoflla-

lerde giden iki araban›n rahatça geçiﬂine imkan ver-

r›nda biçimi yuvarlak oldu¤u için Strongylon denilen

mektedir. Döfleme tafllar› özellikle iri seçilmifl olup

hisardan geçip Regium'a ulaﬂmaktayd›. Bu yol, hükü-

adeta de¤irmen taﬂlar›n› and›r›r. Dolay›s› ile her biri

met merkezinin en önemli yollar›ndan olup denize

geniﬂ bir toprak parças›n› örter ve yerden hayli yük-

çok uzaklaflmadan birçok defalar Çavuflpafla Deresi,

sektir. Bunlar özenle iﬂlenmiﬂ olduklar›ndan düz ve

Bak›rköy ile Yeﬂilköy aras›ndaki Ayamama Deresi gi-

eﬂit bir sat›h meydana getirirler. O kadar ki aralar›

bi çamurlu ve çukur araziden geçerdi. Region'a kadar

sanki birbirine bitiflmifl de¤il adeta kaynam›fl gibidir.

uzanan yol, büyük k›sm› düz olmayan bir araziyi aﬂ-

Region denilen bu yerin hemen yan›nda çevredeki

Küçükçekmece’de Bal›kç› Adas›

20 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 21

yüksek araziden c›l›z derelerin içine akt›¤› bir gölün

gion denilen yerde Aziz Theodoros ad›na bir de kilise

varl›¤› büyük bir talih eseridir. Bu göl denize do¤ru o

yapt›rd›¤›n›" söyler. Bu kilisenin Yar›mburgaz Ma¤a-

surette uzan›r ki, onunla deniz aras›nda kalan ince

ras›'ndaki oyma kilise olabilece¤i gibi son y›llarda yol

bir toprak parças› üzerinde müﬂterek k›y›lar› vard›r.

yap›m› s›ras›nda ma¤aran›n önünde ç›kan yap› kal›n-

Deniz ve göl, rüzgar esti¤inde karﬂ›l›kl› olarak dalga-

t›s› kilise harabesi de olabilir.6 X. yüzy›l›n ikinci yar›-

lar›n› bu k›y› ﬂeridi üzerinde çarp›ﬂt›r›rlar. Böylece

s›nda yaﬂayan Symeon Metaphrastes de büyük kilise-

her ikisi de devaml› bu müﬂterek k›y› ﬂeridine hücum

nin rahibi Aziz Markianos'un Region'daki Stratonikos

ederler. Birbirlerine çok yaklaﬂt›klar›nda sanki s›-

Kilisesi'ni yeniden yapt›rd›¤›n›, fakat bu kilisenin 558

n›rlar›n› biliyorlarm›ﬂ gibi sular›n› geri çekerler.

y›l›nda depremden y›k›ld›¤›n› kaydetmektedir.

Birbirlerine kar›ﬂt›klar› bu yerde aralar›nda bir kanal

Bizansl› tarihçi Theophanes (752-818)'in bil-

vard›r. Fakat bu kanal›n içindeki suyun hangisinin

dirdi¤ine göre; "557 veya 558'de ‹stanbul'da meydana

oldu¤u anlaﬂ›lamaz. Çünkü ne deniz tamamen göle

gelen çok büyük bir depremde surlar ve kiliselerin y›-

geçer, ne de göl suyunu tamam› ile denize ak›t›r. An-

k›lmas›ndan baﬂka en fazla zarar Region'da meydana

cak büyük ya¤murlar baﬂlad›ktan sonra ve güney rüz-

gelmiﬂtir. Kasaba ﬂiddetli deprem sonucunda yerle

gar› da ﬂiddetle esti¤inde kanal gölün suyunu d›ﬂar›

bir olmuﬂtur. Aziz Stratonikos ve Kallinikos kiliseleri

ak›t›r; rüzgar kuzeyden esti¤inde ise deniz göle akar

de temellerine kadar y›k›lm›ﬂt›r."7 demektedir.

gibi görünür. Fakat burada deniz oldukça geniﬂ bir

Region, ikinci y›k›m› 9. yy'›n baﬂlar›nda yaﬂa-

çevrede s›¤l›kt›r. Yaln›z küçük bir yerde derinlik çok

d›. Bizans imparatoru V. Leon (813-820) döneminde

fazlad›r. Burada o kadar dar bir toprak parças› vard›r

Bulgar Kral› Krum (803-814) komutas›ndaki Bulgar-

ki buna Myrmex (kar›nca) denilmiﬂtir. Denizi ve gö-

lar, yollar› üzerinde bulunan Region'u yak›p y›karak

lü birleﬂtiren bu bo¤azdan evvelce söyledi¤imiz gibi

‹stanbul surlar› önüne kadar ilerlediler. Bizansl›lar›n

eski ça¤larda a¤açtan bir köprü sayesinde geçiliyor-

ihanetine u¤rayan Krum, Silivri, Ere¤li ve Tekirda¤'›

du. Köprü a¤açlar›n çürümesi ile s›k s›k bozuldu¤un-

ele geçirmiﬂ, intikam için bütün Marmara k›yalar›n›

dan buradan geçiﬂ büyük ölçüde tehlikeli oluyordu.

talan etmiﬂtir. Hagios Mamas Saray›'n› ya¤ma eden

Fakat flimdi imparator Jüstinyen tafllardan kurulmufl

Krum, Büyükçekmece ve köprüsünü de tahrip etmiﬂ-

geniﬂ bir kemer üstüne köprüyü oturtmak suretiyle

tir. Sald›r›lar imparator I. Basileos (867-886)'un ba-

buradan geçiﬂin tehlikesini ortadan kald›rm›ﬂt›r. Re-

ﬂa geçmesi ile son buldu. I. Basileos kendine ait kay-

gion'un ötesinde Athyras (Büyükçekmece) denilen

naklarla Region kasabas›n› tamam› ile yeniden inﬂa

bir kasaba vard›r ...”

etmiﬂ, daha önceleri k›smen taﬂ olarak yap›lan köp-

Bizans tarihçisi Prokopios (545-550)'un ver-

rüyü de kagir olarak yeniden yapt›rm›ﬂt›r. Ayr›ca da-

miﬂ oldu¤u bu bilgilerden ‹mparator Jüstinyen (527-

ha önceleri y›k›lan Hagios Petros Kilisesi ile Kallini-

565) döneminde, Küçükçekmece Gölü k›y›s›nda bu-

kos Kilisesi'ni de yeniden inﬂa ettirmiﬂtir.

günkü Küçükçekmece ‹lçesi’nin ilk yerleﬂim merkezi

‹stanbul'un tarih boyunca birçok defa kuﬂat›l-

olan Region ad›nda bir kasaban›n ve bir de köprünün

m›fl ve varofllar›n›n tahrip edilmifl oldu¤unu görmek-

bulundu¤unu anl›yoruz.

teyiz. XI. yüzy›l sonlar›nda (1096-1230) Haçl› Seferle-

Yine ayn› yazar, kitab›nda imparatorun yapt›r-

ri ve Peçenek ak›nlar› sonucu da Region büyük zarar

m›fl oldu¤u kiliseleri sayarken, “... flehrin d›fl›nda Re-

gördü. XIII. yüzy›lda IV. Haçl› Seferi sonucunda ‹stan-

Dünden Bügüne Küçükçekmece 21

Aziz Ongan, "Regium Hafriyat›", Belleten, C. III. Say›: 1112, s. 438.

Ernest Mamboury, ‹stanbul Touristique, ‹stanbul 1951, s. 573. 7

Semavi Eyice, agm., s. 63.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 22

bul zabtedilerek topraklar› ﬂövalyeler aras›nda payla-

¤›n› görmekteyiz. 1432 y›l›nda bütün Anadolu'yu ge-

fl›lm›flt›r. 1204 y›l›ndaki bu paylafl›mda Latin ‹mpara-

zen Bertrandon de La Broquiere, 23 Ocak 1433 y›l›n-

torlu¤u dönemi baﬂlay›nca Küçükçekmece bölgesi de

da ‹stanbul'dan yola ç›kt›¤›n› ve Rigory dedi¤i Regi-

bu ‹mparatorlu¤un bir parças› haline gelmiﬂtir.

on'a ilk menzil olarak ulaﬂt›¤›n› bildirerek Küçük-

X. yüzy›lda Türklerin Rumeli'ye geçiﬂlerine

çekmece'nin o günkü durumunu ﬂu ﬂekilde izah eder:

kadar bütün Trakya ve Küçükçekmece, Bulgarlar›n

" ... Burada deniz çok içerilere girer. Evvelce çok iyi

ak›n›na u¤rad›. Bu ak›nlar sonucunda kasaba tahri-

tahkim edilmiﬂ olan bu yerde bir köprü ile bir kule

bata u¤rayarak büyük zararlar gördü. 1206 y›l›nda Ef-

vard›r. Fakat Türkler bu kuleyi y›km›ﬂlard›r. Burada

lak ve Bulgar Kral› Johannitza, Latinlere karﬂ› büyük

uzun bir kald›r›m ile bir Rum köyü bulunmaktad›r.

bir harekata giriﬂti¤inde ‹stanbul'un çevresinde bu-

‹stanbul'a kara yoluyla gelenler ya buradan geçmek

lunan Vize ve Silivri d›ﬂ›ndaki bütün yerleﬂim yerle-

veya yukar›daki bir dere üzerinden geçen yoldan git-

rini iﬂgal ederek insanlar› k›l›çtan geçirdi; yerleﬂim

mek zorundad›rlar.

yerlerini tahrip etti. Bizans ‹mparatorlu¤u'nun son

Az ötedeki Athyras (Büyükçekmece) ise güzel

devrinde, dede ile torun iki Andronikos'lar aras›nda-

bir flehir imifl. Fakat Türkler onu da tahrip etmifller-

ki iktidar mücadelesinde de Region'un önemli bir rol

dir. Kara parças› üzerindeki köprüsünün iki baﬂ›nda

üstlendi¤ini görmekteyiz. ‹stanbul üzerine yürüyen

kuleler var ise de bunlar da tahrip edilmiﬂlerdir.”9

torun III. Andronikos'un kuvvetleri, Region önlerin-

Bu y›llarda ‹stanbul'u çember içine alan Türk

de durmuﬂ ve 6 Haziran 1321 tarihinde yap›lan anlaﬂ-

kuvvetlerinin çemberi giderek daraltt›klar› ve bölge-

mada daha do¤uya ilerlenmemesi ve Silivri'ye kadar

deki a¤›rl›klar›n› sürekli artt›rd›klar› bilinmektedir.

8 9

olan yerlerin dede IL. Andronikos'un elinde kalmas›

Daha önceleri haçl› ak›nlar› ve sonra da Türk ak›nla-

kabul edilmiﬂti.8

r› sonucu yol üzerinde bulunan Region'un tamamen

Bizans ‹mparatorlu¤u'nun son yüzy›l›nda Region kasabas›n›n art›k önemini kaybetmeye baﬂlad›-

22 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

boﬂalm›ﬂ oldu¤unu tahmin etmekteyiz.

Semavi Eyice, agm., s. 66.

Semavi Eyice, "Bertrandon de La Broquiere ve Seyahatnamesi (1432-1433)", islam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, iV (1975), s. 104.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 23

ANT‹K ÇA⁄DA KÜÇÜKÇEKMECE

Yine Küçükçekmece civar›nda eski eser aramakta olan Markar isimli arkeologun da, 28 Mart

‹stanbul'un en eski yerleﬂim yerinin Küçükçekmece

1876 tarihinde süresi biten ruhsat›n›n yenilenmesi

Gölü'nün kuzeyinde bulunan Yar›mburgaz Ma¤aras›

amac›yla Maarif Meclisi’ne bir dilekçe vermiﬂ oldu-

oldu¤u kabul edilmektedir. Bu çok önemli ve tarih ba-

¤unu görmekteyiz.11

k›m›ndan birinci derecede yerleﬂim ma¤aras›, Kü-

Markar, 10 ﬁubat 1878 tarihli dilekçesinde

çükçekmece'nin yüksek kesimlerinde bulunmakta,

de "Küçükçekmece kazas›n›n Yar›mburgaz köyünde

Roma, Geç Antik ve Bizans dönemlerinde yerleﬂim

Ali Bey Çiftli¤i demekle bilinen çiftlikte asar-› ati-

yeri olarak bilinen bu bölgeye Regium ya da Region ad›

ka (eski eser) aramas› için kendisine ruhsat veril-

verilmektedir. Region'a iliﬂkin en eski bilgilere MÖ.

di¤ini, fakat buras›n›n saraya ba¤l› bir çiftlik olma-

BOA. ‹. D H 164/8602 (19 Safer 1264/26 Ocak 1848).

BOA. MF. MKT. 34/56 (16 Mart 1292/28 Mart 1876).

II. yüzy›la ait kaynaklarda rastlanmaktad›r. Bu yüzy›lda gerçekleﬂtirilen seyahatnamelerde Region' un Bizantion'un 12 mil bat›s›nda yer alan bir "mansio" yani geceleri konaklanan bir "yol istasyonu" oldu¤u kaydedilmektedir. Birinci derecede antik ça¤›n izlerini bulmak amac›yla Küçükçekmece’de, Osmanl› ve Cumhuri-

Küçükçekmece’de Antik Ça¤›n izlerini bulmak amac›yla Osmanl› ve Cumhuriyet Dönemleri’nde bir çok kaz› yap›lm›fl ve bu kaz›larda çok önemli bulgulara rastlanm›flt›r. Bu arkeolojik kaz› çal›flmalar› günümüzde de devam etmektedir.

yet dönemlerinde birçok kaz›lar yap›lm›fl ve bu kaz›larda birtak›m bulgular elde edilmifltir. Arkeolojik kaz› çal›flmalar› halen günümüzde de devam etmektedir. Burada ortaya ç›kar›lan tarihi eserler, ‹stanbul Arkeoloji Müzesi’nin en önemli buluntular› aras›nda yer almaktad›r. Bu eserler ve antik bulgular, insanl›¤›n ilk yerleflim yerlerinden biri olan Küçükçekmece'nin geçmiflten günümüze önemi, stratejik konumu ve tarihî geçmifli hakk›nda bilimsel veriler ortaya koymaktad›r. Osmanl› döneminde Pavli Maskoviç Nemçe isimli flah›s ve yedi arkadafl›n›n 26 Ocak 1848 tarihinde vermifl oldu¤u kaz› dilekçesinden, burada kaz› çal›flmalar›na bu dönemde bafllanm›fl oldu¤unu görmekteyiz. Söz konusu dilekçede Pavli Maskoviç: "Bo¤aziçi'nde, Anadolu taraflar›nda ve ‹stanbul'un Büyükçekmece civar›nda masraflar›n› kendileri karfl›layarak kaz› yapmak istedikleri ve ç›kacak tarihi eserleri hazineKüçükçekmece’de geçmiflte yap›lan kaz› çal›flmalar›ndan bir görünüm.

ye teslim etmek üzere de yanlar›na Darphane-i Amire'den bir memur görevlendirilmesini" istemektedir.10

Dünden Bügüne Küçükçekmece 23

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 24

Küçükçekmece Gölü-Marmara Denizi ba¤lant›s›

s› nedeniyle arama yapmas›na izin verilmedi¤ini"

Mamboury, 1937 y›l›nda Küçükçekmece'ye hakim te-

belirtmektedir.

pe üzerinde birtak›m duvar kal›nt›lar› görmesi üzeri-

Bu dilekçeden Markar'›n daha önce de Yar›m-

ne 1938 y›l›nda kaz› çal›flmalar› yapmaya bafllam›flt›r.

burgaz, Taﬂdere, Menekﬂe ve K›rkkavak isimli yerler-

Bölgede yap›lan bu kaz› çal›ﬂmalar›n› Aziz Ongan,

de eski eser aram›ﬂ oldu¤unu ö¤renmekteyiz.

ﬂöyle kaydetmektedir:

25 A¤ustos 1907 tarihinde de Küçükçekmece'de

"Küçükçekmece Köyü, kendi ad› ile an›lan gö-

bulunan Florya Çiftli¤i civar›nda boﬂ olan bir arazide 21

lün güney do¤u ucunda ve ‹stanbul'un 19 km bat›s› me-

ayak uzunlu¤unda ve bir insan›n kucaklayabilece¤i bü-

safesindedir. Seksene yak›n haneye sahip olan bu köy,

yüklükte bir çift eski eser taﬂ dire¤in, Rus manast›r›

‹stanbul-Edirne turistik yolu üzerinde bulundu¤u için

adamlar› taraf›ndan çok büyük paralar vaad edilerek ge-

oldukça iﬂlektir. Her yerde oldu¤u gibi burada da imar

celeyin kaç›racaklar›n› belgeli olarak haber ald›¤›n› bil-

ve güzelleﬂtirme hareketleri göze çarpar. Yeni yap›l-

diren Elbise Ambar› Evrak Memuru Yüzbaﬂ› Seyyid Ah-

makta olan ilkokul binas› ve giriﬂte düzenlemesine

met'in ihbar› da bu bölgenin antik materyaller bak›-

baﬂlan›lan park› bu imar faaliyetlerinin öncüsü olarak

m›ndan son derece zengin oldu¤unu göstermektedir.13

görülebilir. Küçükçekmece istasyonu, bölgeye giden

Osmanl› Dönemi’nde oldu¤u gibi Cumhuriyet

trenlerin en son noktas› olup ‹stanbul'dan itibaren 21.

Dönemi’nde de bölgede kaz› çal›ﬂmalar›na devam

kilometrede bulunmaktad›r. Demiryolu köyün içinden

edildi¤ini görmekteyiz. ‹sviçreli Arkeolog Ernest

geçerse de trenler durmaz. Florya'daki istasyonlar ile

24 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

BOA. MF. MKT. 49/18 (1293. May›s 14); MF. MKT. 53/11/23 Kanunisani 1293/10 ﬁubat 1878) 13

BOA. YPRK. ASK. 249/95 (16 Recep 1325/7 A¤ustos 1876).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 25

Aziz Ongan, "Regium Hafriyat›", Belleten, C. III, Say›: 1112, Türk Tarih Kurumu Bas›mevi, Ankara 1939, s. 437-445.

Antik Fener kal›nt›s›na ait düzgün kesimli mermer bloklar.

köyaras›nda düzenli araba seferleri vard›r. ‹stanbul'dan gelen tren seferleri sonras›nda köyün çarfl›s› hareketli bir hal alm›flt›r. Pazar günleri bu hareketlilik daha da belirgin bir durumdad›r. Av zamanlar›nda ise avc›lar›n u¤rak yeridir. Regium harabesinin yeri son araflt›rmalara göre bugünkü Çekmece'nin tam do¤usuna düflmektedir. fiehir anfi fleklinde bir tepenin güney s›rtlar›na kurulmufltur. Göle ve Marmara denizine karfl› ola¤anüstü bir manzaraya sahip bulunmaktad›r. Küçükçekmece Köyü halk›n›n, tafl ç›karmak maksad›yla meydana ç›kartt›klar› eski bir duvar parças›n› tesadüfen gören Galatasaray Lisesi ö¤retmenlerinden aziz dostum Mamboury, 1937 Haziran›'nda nazar› dikkatimizi çekti. Daha sonra da bu durumdan Tarih Kurumu'nun da haberdar olmas› üzerine, Müzeler müdür muavini Arif Mansel ve Mamboury ile birlikte Küçükçekmece'ye gittik."14

Dünden Bügüne Küçükçekmece 25

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 26

Bölgede yap›lan kaz› çal›flmalar›nda Akropol'a15 ait oldu¤u anlafl›lan bir sur parças›, sivri toprak testiler, sekiz köfleli havuzu olan bir hamam enkaz›, kilise kal›nt›s›, nak›fli› fresk kal›nt›lar›, Hellenistik devrine ait insan ve hayvan portreleri çeflitli devirlere ait sikkeler ve mühürler bulunmufltur. Bu kaz› çal›flmalar› ‹stanbul Arkeoloji Müdürlü¤ü taraf›ndan 1940’ta bafllat›larak 1948 y›l›na kadar sürdürülmüfltür. Yap›lan bu çal›flmalarda befl bin m2’lik bir saha temizlenerek büyük bir Bizans Kompleksi ortaya ç›kar›lm›flt›r. Ayr›ca bu bölgenin Geç Antik dönemden itibaren yerleflim ve konaklama yeri oldu¤u ortaya ç›km›fl, bölgede surlar, bina kal›nt›lar›, odalar, salonlar, flapel, kilise ve bir de hamam kal›nt›s›yla su yollar› bulunmufltur. Bu binalar›n zeminleYar›mburgaz Ma¤aralar›’nda araflt›rma yap›ld›¤›na dair bir belge.

rinin ise mozaikle kapl› oldu¤u görülmüfltür. Prof. Arif Müfid Mansel, MS V. ve VI. yüzy›llara ait olarak tarihlenen fakat sonralar› çok tamir gördü¤ü anlafl›lan bu kompleksin bir saray olabilece¤ini iddia etmektedir. Fakat bu kesinlik kazanm›fl de¤il-

bildiren kitabeleri de bulunmaktad›r. Bütün bu stel-

dir. E. Mamboury ise bu kal›nt›lar›n seyahatnameler-

ler Küçükçekmece'de Roma ça¤›nda önemli bir yer-

de ve baz› kaynaklarda ad› geçen Region kasabas›na

leﬂmenin varl›¤›n›n delilleridir. Yine bu stellerden

ait oldu¤una inanmakta ve burada iki adet saray›n bu-

anlaﬂ›ld›¤› kadar›yla Region, bu tarihlerde müstakil

lundu¤unu ileri sürmektedir. Region kasabas› çevre-

bir ﬂehir de¤il Byzantion'a ba¤l› bir kasaba veya köy-

sinde yap›lan kaz›larda ortaya ç›kar›lan bu antik yer-

dür. ‹stanbul Arkeoloji Müzesi’nde bulunan iki sütun

leﬂim bölgesinin ayr›ca surlarla çevrili oldu¤u ve sur-

baﬂl›¤› ise üzerinde görülen haç kabartmalardan da

Yüksekte ve korunmas› kolay bir yerde yap›lan iç kaleye verilen ad.

lar›n bat› istikametine uzanarak göle kadar indi¤i de

anlaﬂ›ld›¤› gibi Hristiyan ça¤›na ait olup V. yüzy›la ait

oldu¤u tahmin edilmektedir.

ortaya ç›kar›lm›ﬂt›r.

Bu durum da Küçükçekmece'nin öncüsü Regi-

Yar›mburgaz Ma¤aras›'nda 1964 y›l› kaz› mev-

on kasabas›n›n ‹lk Ça¤’daki varl›¤›n›n bir delilidir.

siminde ﬁ. Aziz Kansu baﬂkanl›¤›nda ve Prof. Dr. ‹.

Ayr›ca Küçükçekmece civar›nda MS I. yüzy›la ait ol-

K›l›ç Kökten ve ‹stanbul Müzeleri Müdürü Necati Do-

duklar› tahmin olunan alt› parça kitabeli tebcil ste-

lunay'›n iﬂtiraki ile yap›lan kaz› çal›ﬂmalar›nda üzeri

linden baﬂka Yar›mburgaz, Halkal›, Safraköy ve Fi-

tonoz örtülü dikdörtgen biçiminde bir mezar odas›

ruzköy'de MÖ II. ve MS II. yüzy›llara ait birçok mezar

bulunmuﬂtur. Bu mezar odas›nda morfolojik karak-

stelleri de bulunmuﬂtur. Bunlar›n hepsinin yüzle-

terleri ve antropometrik ölçüleri Alpin tipe uyan ve

rinde kabartma resimlerinden baﬂka, ölenin ve baba-

Bizans devrine ait oldu¤u kuvvetle muhtemel bir is-

s›n›n adlar›n›n yaz›ld›¤› ve kaç yaﬂ›nda öldüklerini

kelet ç›kar›lm›ﬂt›r.18

26 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

A.M. Mansel, Aziz Ongan, "Rhegion-Küçükçekmece Hafriyat›", Belleten, C. Vi, Say›: 2122, Türk Tarih Kurumu Bas›mevi, Ankara 1942, s. 1-16. 17

Zafer Taﬂl›kl›o¤lu, Belleten C. XXIII, Say›: 92, s. 545-574; Söz konusu alt› adet stel Akif So¤uksu Çiftli¤i'nde bulunarak Arkeoloji Müzesine konulmuﬂtur. 18

Refakat Çiner, "Yar›mburgaz Ma¤aras›nda Ç›kan iskelet Kal›nt›lar›n›n Tetkiki", Cumhuriyetin 50. Y›ldönümü Anma Kitab›, Ankara Üniversitesi Bas›mevi, Ankara 1974, s. 475-500.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 27

Küçükçekmece'nin Yar›mburgaz Ma¤aras›'yla ilgili çal›flmalar günümüzde de devam etmektedir. Prof. Dr. Semavi Eyice'nin tespitine göre bu ma¤ara "1989 y›l›nda ‹stanbul ve California Üniversiteleri mensuplar› taraf›ndan da incelenmifltir. Bu çal›flmada ma¤aran›n ve çevresinin jeolojik oluflumu hakk›nda önemli bir tak›m bilgilere ulafl›lm›flt›r. Ülkemizin bugün için en eski yerleflim yeri olan bu ma¤aran›n çevresinde yap›lan ilk gözlemlerde, Sazl›dere Vadisi’nin jeolojik anlamda gerçek taban›n›n bugünkü seviyesinden 90-100 metre derinde olabilece¤i görülmüfltür. Ayr›ca ma¤aran›n 1 km uza¤›nda bir köprüyol temel sondaj›nda vadi taban›n›n 30 m kadar derinde olabilece¤i, denizsel kökenli bir kil tabakas›n›n varl›-

Florya’dan Rus Manast›r› adamlar› taraf›ndan kaç›r›lmak istenen tarihi eserle ilgili Yüzbaﬂ› Seyyid Ahmed’in ihbarnamesi.

¤›yla saptanm›flt›r. Afla¤› ve yukar› ma¤ara olmak üzere ikiye ayr›lan Yar›mburgaz'da yap›lan bu kaz› çal›flmalar›nda burada yaflayan canl› türlerinin varl›¤›n› kan›tlayan bulgulara da rastlanm›flt›r. Daha önce bilinen kufl, yarasagiller, böcekçiller, kemirgenler ve tavflan›ms›lar gibi türlerin yan›nda, daha farkl› öl-

üzerleri kaz›ma, oyma yöntemi ile yap›lm›ﬂ, girift

çekli elekler kullan›lmak suretiyle bal›k kal›nt›lar›na

geometrik bezekler ile bezenmiﬂ çanak çömlek par-

da rastlanm›ﬂt›r. Yukar›da s›ralanan mikro fauna tür-

çalar› bulunmuﬂtur. Di¤er ilgi çekici bir taraf› da tari-

lerinin yan›nda makro fauna türlerine giren ay›lar,

hin karanl›klar›nda kalan bu ma¤aran›n tarih ça¤lar›

köpekgiller, kedigiller, s›rtlangiller ve sansargiller

içerisinde kutsal bir yer durumuna girmiﬂ olmas› ve

gibi yeni türler bu çal›ﬂmada ortaya ç›kar›lm›ﬂt›r.

bu yüzden Helenistik Ça¤da büyük ihtimalle önünde

Ma¤aran›n içinde Jeolojik dönemlere ait bu-

bir mabet veya s›¤›nak yeri yap›lmas›, Hristiyanl›k

luntulardan baﬂka, MÖ 5000 y›llar› dolaylar›nda bu-

zuhur ettikten sonra da bir kilise yap›larak herhalde

rada insanlar›n yaﬂad›¤›na iﬂaret eden izler ile de

bir manast›ra dönüﬂtürülmüﬂ olmas›d›r ... "19

karfl›lafl›lm›flt›r. Bu eski kültür varl›¤› bir baflka görü-

Küçükçekmece Gölü çevresinde A¤ustos 2008

ﬂe göre de 130.000 y›l›na kadar inmektedir. Bu ma-

tarihinde Kocaeli Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Ö¤-

¤aran›n gerek Türkiye'nin gerek Avrupa'n›n en eski

retim Üyesi Yrd. Doç. Dr. ﬁengül Ayd›ngün öncülü-

kültür varl›klar›n›n baﬂ›nda gelen bir yer oldu¤u ka-

¤ünde yap›lan araﬂt›rmalarda da Neolitik ça¤a (MÖ

bul edilmektedir. Yar›mburgaz Ma¤aras›, ‹stanbul

6000-5500) ait oldu¤u tahmin edilen çanak, çömlek

yak›n›nda tarih öncesi en eski yaﬂant›n›n kal›nt›lar›-

parçalar› ile gölün do¤u ucunda bat›k bir liman kal›n-

n› ortaya koyarken, burada kaya yüzeylerinde ilk in-

t›s› bulunmuﬂtur. Bu buluntular üzerine yap›lan de-

sanlar›n b›rakt›¤› resimlere de rastlanmaktad›r. Yine

¤erlendirmelere göre; Küçükçekmece'nin tar›m›n ilk

ma¤arada MÖ 6800 y›llar›na tarihlenen tabakada

yap›ld›¤› co¤rafya ve gölde bulunan liman kal›nt›lar›-

Dünden Bügüne Küçükçekmece 27

Semavi Eyice, Tarih Boyunca ‹stanbul, Etkileﬂim Yay›nlar›, ‹stanbul 2006, s.17-19.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 28

Küçükçekmece Tren ‹stasyonu

n›n da M.Ö. 7. yüzy›lda kurulmuﬂ olan kay›p kent Bat-

da derinleﬂtirilmesi neticesinde, çok de¤erli keﬂifler

honea olabilece¤i tezini güçlendirmektedir. Bu çal›ﬂ-

yap›labilece¤i gözükmektedir.

malarla ilgili daha geniﬂ ve detayl› bilgileri "Küçük-

Fakat ne yaz›k ki Küçükçekmece ve civar›nda

çekmece Gölü'nde Arkeolojik Araﬂt›rmalar" baﬂl›¤›

1970’lerden sonra artan yap›laﬂma, toprak üzerinde

alt›nda bulabilirsiniz.

görülebilecek hemen hemen hiçbir ﬂey b›rakmam›ﬂt›r.

Bölgede yap›lan arkeolojik araﬂt›rmalar ve ka-

Küçükçekmece'de Antik Ça¤dan günümüze

z› çal›ﬂmalar›ndan da anlaﬂ›laca¤› üzere Region, Av-

›ﬂ›k tutan ve tarihin dile geldi¤i bu mekanlar ne yaz›k

rupa yolunun hemen kenar›nda bulunmakta ve ‹m-

ki tamamen tahrip edilmiﬂ, insan yaﬂam tarihinin

paratorluk maiyetine mensup kiﬂilere sayfiye görevi

belgeleri niteli¤indeki yerleﬂim alanlar› gecekondu-

yaparak zenginler için kurulmuﬂ bir yerleﬂim bölge-

larla iﬂgal edilmiﬂtir. ‹nsanl›k tarihi bak›m›ndan çok

sinin izlerini taﬂ›maktad›r. Ayr›ca ‹mparator ve kur-

önemli bir yerleﬂim yeri olan bölgenin üzerine örtü-

maylar›n›n sefer dönüﬂlerinde ﬂehir ileri gelenleri

len bu karanl›k yap›lar›n kald›r›larak, bölgenin tek-

taraf›ndan karﬂ›lan›p a¤›rland›klar› bir mevkidir.

rar ayd›nlat›lmas› dile¤imizdir.

Dolay›s›yla bu bölgede yap›lacak araﬂt›rmalar›n daha

28 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 29

KÜÇÜKÇEKMECE ÖNLER‹NDE

yapt› ve Çekmece'ye kadar geldiyse de Bizans'a hücum

TÜRKLER

etmedi. Böylece Hunlar bundan 1635 y›l önce Küçükçekmece topraklar›na ayak basan ilk Türkler oldu.

‹lk Türk kuvvetlerinin Küçükçekmece'yi geçerek ‹stanbul surlar› önünde görülmesi bundan 1635 y›l

II. Avarlar: Bizans üzerine ilk ciddi ak›n› yapanlar

öncesine rastlar. Bu tarihten sonra ‹stanbul fethedi-

Avar Türkleridir. Avarlar VII. yüzy›l›n baﬂlar›nda

lene kadar Türklerin Bizans'la birçok temas› olmuﬂ-

‹stanbul topraklar›na ayak basm›ﬂ, 626 Haziran'›nda

tur. Osmanl› Türklerinden önce ‹stanbul topraklar›-

ﬂehri fethetmek amac›yla çok s›k› bir kuﬂatma alt›na

na giren ve Bizans'a sefer yapan Türkler; Hunlar,

alm›ﬂlard›. 12 A¤ustos'a kadar süren çok ﬂiddetli sa-

Avarlar, Bulgarlar ve Peçeneklerdir.

vafllarda bir sonuç al›namay›nca Avar han› kuflatmay› kald›rarak geri çekilmifltir.

I. Hunlar: 374-375 y›llar›nda Got Devleti'ni y›kan Hunlar›n kurdu¤u imparatorluk, bir taraftan Baykal

III. Bulgarlar: Bulgar Türkleri 679 y›l›nda Tuna

Gölü'ne, di¤er taraftan Fransa'ya dayan›yordu. Büyük

Havzas›'nda bir devlet kurmuﬂtu. Zamanla kuvvetle-

Hun ‹mparatoru Attila, daha güneye do¤ru da seferler

nerek güneye do¤ru inmeye baﬂlad›lar. Bu genç dev-

Türklerin ana yurdu ve göç yollar›

Dünden Bügüne Küçükçekmece 29

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 30

letin gittikçe kuvvetlenmesi IX. yüzy›l›n baﬂlar›nda

IV. Peçenekler: XI. yüzy›lda Avrupa'ya yap›lan Türk

Bizansl›lar› iyice endiﬂeye düﬂürdü. Bizansl›lar 811

ak›nlar›n›n öncüsü olan Peçenekler 1090 y›llar›nda

y›l›nda Bulgarlar›n üzerine yürüdülerse de Trakya'da

Çekmece'ye kadar geldiler. Daha sonra Bizans'a kar-

ma¤lup oldular. 812 y›l›nda yap›lan yeni bir Bizans

ﬂ› ﬂiddetli bir sald›r›ya haz›rland›lar. Durumun cid-

seferinin de baﬂar›s›zl›kla sonuçlanmas› üzerine

diyetini gören Bizansl›lar, siyasi bir taktik kullana-

Bulgarlar›n hükümdar› Kurum Han, Bizans'a hücum

rak baﬂka bir Türk kavmi olan Kumanlarla anlaﬂ›p

etmeye ve ﬂehri almaya karar verdi. 813 y›l›n›n yaz

Peçeneklere arkadan sald›r›lmas›n› sa¤lad›lar. Ku-

aylar›nda yap›lan kuﬂatma, Kurum Han'a ﬂehri zapt

manlar›n sald›r›s› sadece Bizans'› tehlikeden kur-

etme ümidini vermiﬂti. Ancak umulmad›k bir s›rada

tarmakla kalmad›, Peçenekleri de tarih sayfalar›n-

ölümü, kuﬂatman›n kalkmas›na yol açt›.

dan silmiﬂ oldu.2o

30 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Nebil Faz›l Alsan, ﬁair Edip ve Tarihçi Kalemiyle ‹stanbul, ‹stanbul 1973, s. 10-11.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 31

TÜRKLER‹N KÜÇÜKÇEKMECE

Süleyman Paﬂa komutas›ndaki Türk kuvvetleri saye-

BÖLGES‹N‹ FETH‹

sinde Kantakuzen, Edirne'de muhasara alt›nda bulunan o¤lu Mateo'yu kurtarm›ﬂ ve Dimetoka'da da S›rp

Bizans ‹mparatorlu¤u'nun taht ve mezhep kavgalar›

ve Bulgarlara karfl› önemli bir baflar› elde etmiflti.

sonucu giderek zay›flamas›, ‹stanbul'un Haçl› ordula-

Türklerin bu yard›m›na mukabil Kantakuzen, Geli-

r› taraf›ndan istilas›yla neticelenmiﬂti. Yönetim zaafi-

bolu Yar›madas›'nda bulunan Çimpe Kalesi'ne Os-

yeti içerisinde sosyal ve ekonomik bak›mdan da çare-

manl› askerlerinin yerleﬂmesine müsaade etmiﬂti.

siz bir durumda bulunmakta, bu durum ‹mparatorlu-

1353 tarihinde gerçekleﬂen bu olayla Rumeli toprak-

¤a karﬂ› çevresinde bulunan devletlerin ilgisini gide-

lar› Türklerin yerleﬂimine aç›lm›ﬂ oluyordu. Bu ta-

rek art›rmaktayd›. Sö¤üt'te kurulan genç Osmanl›

rihten itibaren Süleyman Paﬂa komutas›ndaki Gazi

Beyli¤i, ‹znik'ten sonra Bursa'ya taﬂ›narak devlet olma

Faz›l, Ece Bey ve Gazi Evronos da komutas›ndaki as-

yolunda henüz yeni ad›mlar›n› atarken, gaza ve cihat

kerlerle Gelibolu Kalesi'ni, Bolay›r ve Tekirda¤›'na

ruhuyla yönünü bat›ya çevirmiﬂ olan bu genç devlet,

kadar Marmara k›y›lar›n› emirleri alt›na alm›ﬂlard›.

Balkanlar'› takip alt›na alm›ﬂ ve Bizans'›n baﬂkenti ‹stanbul'da olup bitenleri de gözlemlemekteydi.

Süleyman Paﬂa, Rumeli sahiline yerleﬂtikten sonra fetih faaliyetlerine devam ederek Çorlu'yu da

Bu dönemde ‹stanbul halk›, Anadolu'da Os-

ald›. Osmanl›, fethettikleri yerlerin halk›na dokun-

manl› Türklerinin ve Balkanlar'da S›rplar›n tehdidi-

mayarak iyi muamelede bulundu. Bununla beraber

ni art›k kap›lar›nda hissetmeye baﬂlad›. ‹stanbul taht

Anadolu'dan buralara Türk unsurlardan Türkmen

kavgalar›na sahne olurken S›rp ve Osmanl› Devleti

ve Yörükler getirilerek iskanlar› sa¤land›. Trak-

aras›nda s›k›ﬂ›p kalan Bizans, varl›¤›n› sürdürebil-

ya'n›n geniﬂ ve verimli topraklar› Türklere da¤›t›l-

mek için bu devletlerin deste¤ine muhtaç hale düﬂtü.

mak suretiyle, buraya göç teﬂvik edildi. Türklerin

Di¤er taraftan Osmanl›lar›n deste¤iyle tahta ç›kan

buralarda yerleﬂerek ço¤almas›, daha bat›ya gitmek

Kantakuzen, Osmanl› Türklerinin Balkanlar'a ve ni-

için kap›lar›n zorlanmas›na ve yeni fetih hareketle-

hayetinde ‹stanbul'a göz dikmiﬂ olduklar›n› tahmin

riyle bütün Balkanlar›n Türklerin hakimiyeti alt›na

ediyordu. ‹mparator, Türklerin askeri gücünden fay-

girmesine neden oldu.22

dalanmak için k›z›n› Orhan Gazi'ye vererek, kendi hükümranl›¤›n› koruma alt›na almak istiyordu.21

Süleyman Paﬂa, 1360 y›l›nda Bolay›r kasabas› ile yar›madan›n do¤usunda bulunan Kavak Köyü ya-

Orhan Gazi, S›rp tehdidine karﬂ› ‹stanbul'un

k›nlar›nda bir av esnas›nda at›ndan düﬂerek 43 yaﬂ›n-

korunmas› amac›yla kay›npederi Kantakuzen'e alt›

da ﬂehit oldu. Yerine kardeﬂi Murat Bey tayin edildi.

bin kiﬂilik bir kuvvet verdi. Orhan Gazi'nin o¤ullar›

Süleyman Paﬂa'n›n vefat›ndan iki ay sonra babas› Or-

Süleyman, Murat ve ‹brahim Beyler'in komutas› al-

han Gazi'nin de vefat etmesi üzerine yerine I. Murat

t›nda bulunan bu kuvvetler S›rplar› bozguna u¤rata-

Hüdavendigar geçti. I. Murat, 1362 y›l›nda Çandarl›

rak ‹mparator’un taht›n› kurtarm›ﬂ oldular.

Kara Halil, Lala fiahin Pafla, Hac› ‹lbeyi, Timurtafl Pa-

‹mparator V. Yuvan ile Kantakuzen aras›nda

ﬂa ve Evronos Bey gibi komutanlar›n komutas› alt›nda

‹.H Uzunçarﬂ›l›, Osmanl› Tarihi, Türk Tarih Kurumu Bas›mevi, Ankara 1988, s. 135.

baﬂlayan taht kavgas›nda S›rplar, Bulgarlar ve Vene-

bulunan ordusuyla Keﬂan ve Lüleburgaz dolaylar›n› al-

dikliler Yuvan'›, Cenevizlilerle Orhan Bey de Kanta-

d›ktan sonra, Edirne Tekfuru olan Adriyan ile Edir-

kuzen'in taraf›n› tuttular. Orhan Bey'in büyük o¤lu

ne'nin güney do¤usunda bulunan Sazl›dere mevkiin-

Dünden Bügüne Küçükçekmece 31

M. Tayyip Gökbilgin, Rumeli'de Yörükler, Tatarlar ve Evlad-› Fatihan, Osman Yalç›n Matbaas›, ‹stanbul 1957, s. 9.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

‹lhami Atalay’›n Bat›ya seferler düzenleyen Türkleri resmetti¤i tablo

32 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Page 32

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 33

de savafla tutufltu. Savafl sonucunda Adriyan ordusu bozguna u¤rat›ld›. Adriyan ailesi ve k›ymetli eflyalar›yla birlikte Meriç Nehri'ni geçerek Enez'e kaçt›. Edirne flehri de Osmanl› ordusuna teslim oldu. Edirne'nin fethinden sonra Osmanl› ordular›n›n Trakya'da ilerlemesini durdurmak isteyen S›rp, Ulah ve Macar ordular› 60 bin kiflilik bir ordu toplayarak 1363 y›l›nda Edirne'nin kuzeyinde bulunan Cisr-i Mustafa Pafla ile Meriç Nehri aras›ndaki batakl›k mevki de Hac› ‹lbey'in on bin kiflilik ordusuyla karfl›laflt›lar. S›rps›nd›¤› ad›yla an›lan bu muharebe sonucunda bozguna u¤rad›lar. S›rps›nd›¤› Zaferi, Osmanl›lar›n Trakya'daki varl›klar›n› pekifltirmifl ve fetih hareketleri Sofya ve Nifl'e kadar ilerlemifltir. S›rp Beyi Osmanl›'ya ba¤l›l›¤›n› ve vergi vermeyi kabul ederek varl›¤›n› ancak koruyabilmifltir. Osmanl› Devleti'nin Balkanlar'da göstermifl oldu¤u baflar›lar ve fetih hareketlerinin bu kadar ilerlemesi üzerine, Sultan Murat Hüdavendigar, Balkanlar'daki stratejik önemini de dikkate alarak Edirne'yi baflkent yapmaya karar verdi ve 1365 y›l›nda baflflehri Bursa'dan Edirne'ye naklettirdi.23 Osmanl›lar, Balkanlar'da sürekli yerleflme siyasetini takip ettiklerinden, 1363 tarihinde Sultan Murat taraf›ndan Cenevizlilere altm›fl bin alt›n navlun verilmek suretiyle kalabal›k bir Türk göçmeni Anadolu'dan Trakya'ya naklettirildi. Osmanl›lar›n Balkanlar'a yerleflmesi Balkan devletlerinin ileri gelenlerinden S›rplar, Bulgarlar, Ulahlar ve bunlar›n kuzey komflular› Macarlar› harekete geçirdi. Macarlar, Türkler taraf›ndan yap›lan fetihleri, kendi gelecekleri için büyük bir tehlike olarak görüyorlard›. Fakat Türklere karfl› yaln›z bafl edilemeyece¤ini bildiklerinden Avrupa devletlerinin bu 23

hususta kendileriyle beraber hareket etmelerini istiyorlard›. Macar Kral› Sigismund'un yapt›¤› teklif kabul görerek Frans›z, Alman, Belçika, Flemenk, ‹sviçre

Dünden Bügüne Küçükçekmece 33

‹. H. Uzunçarﬂ›l›, Osmanl› Tarihi, C. I, TTKB, Ankara 1988, s. 135; Abidin Özmen, Trakya, ‹çiﬂleri Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara 1948, s.18-23.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 34

ﬂövalyeleriyle ingiltere haçl›lar› ‹skoçya, Lombardi-

yüz ﬂövalye ve piyade ile ‹stanbul'un yard›m›na koﬂ-

ye, Rodos flövalyeleri ve Ulahlardan oluflan yaklafl›k

tular. Yolda bu birliklere Ceneviz ve Venedik kad›rga-

yüz yirmi bin kiﬂilik bir ordu Belgrad, Demirkap› ve

lar› da kat›ld›lar. Busiko tam zaman›nda ‹stanbul'a

Orsova yoluyla Tuna kenar›ndan ilerleyerek Vidin

gelerek ‹zmit, Marmara ve Bo¤aziçi'nde baz› baﬂar›lar

önlerine kadar geldiler. Vidin Kalesi'nde bulunan

elde etti.

Osmanl› muhaf›zlar›yla Rahova'daki Türk muhaf›z

Busiko, imparatora, Silivri'de bulunan ye¤eni

kuvvetlerini ﬂehit ettiler. Nihayet 1396 Eylül'ünde

Yuannis ile bar›ﬂmas›n› söyledi. ‹mparator Busi-

Ni¤bolu Kalesi'ni kuﬂatma alt›na ald›lar.

ko'nun bu önerisini kabul ederek ye¤eni Yuannis'i

Haçl›lar›n kuﬂatma haberini alan Y›ld›r›m Ba-

Silivri'den ‹stanbul'a getirip taht›na ortak etti. Bu

yezid, beﬂ y›ld›r sürdürdü¤ü ‹stanbul muhasaras›n›

durum Bayezid'in de siyasetine uygun düﬂmekteydi.

k›smen kald›rarak kuvvetlerini Edirne'de toplad› ve

Bayezid'in amac› ‹stanbul'u Yuannis'ten almakt›.

buradan hemen düﬂman üzerine yürüdü. ‹ki ordu

1399 y›l›nda Manuel, imparatorlu¤u ye¤enine

aras›nda yap›lan çetin bir muharebe neticesinde 28

b›rakarak kiliselerin birleﬂtirilmesi ve yard›m topla-

Eylül 1396 tarihinde haçl›lar yenilerek büyük bir he-

mak amac›yla Avrupa'ya gitti. Bayezid, Yuannis'e

zimete u¤rad›lar.

‹stanbul'u teslim etmesini buna karﬂ›l›k kendisine

Bayezid, Ni¤bolu Seferi'nden sonra Silivri Beyi

Mora'y› verece¤ini teklif etti ise de red cevab› ald›.

Yuannis'den kasabay› teslim etmesini istedi. Fakat

Anadolu'da Timur tehlikesinin baﬂ göstermesi üzeri-

Yuannis, imparatorluk babas›n›n hakk› iken verilme-

ne Bayezid, 1401 senesi ortalar›nda Yuannis'le bir

yerek Silivri'de kald›¤›n› ve bu defa kendisinden bu-

anlaﬂma yaparak ‹stanbul kuﬂatmas›n› kald›rd›. Bu

ras› da al›nacak olursa büyük haks›zl›¤a u¤rayaca¤›n›

anlaﬂmaya göre; her sene Osmanl› hazinesine verilen

bildirdi. Bunun üzerine Bayezid, bu teklifinden vazge-

harc›n art›r›lmas›, ‹stanbul'da bir Türk mahallesi ku-

çerek Yuannis'in imparator olmas›n›n siyasetine daha

rularak bir cami yap›lmas›, ‹stanbul'daki Müslüman-

uygun olaca¤›n› düﬂündü. ‹mparatora elçi göndererek

larla Rumlar aras›nda meydana gelecek ihtilaflar›n

‹stanbul'un teslimini istedi. ‹mparator Manuel buna

‹slam hukukuna göre halledilmesi için bir kad› tayini

cevap bile vermedi. Bunun üzerine ﬂehir ﬂiddetli bir

ve Silivri de dahil olmak üzere bu bölgede bulunan

muhasaraya tabi tutuldu. Bayezid, Manuel'e: "ﬁehir-

topraklar›n Osmanl›lara terki istenmekteydi.24

den ç›karak taht›n› imparatorlu¤un varisi Yuannis'e b›rak›rsa kuﬂatmay› kald›raca¤›n›" söyledi.

Daha sonraki y›llarda Y›ld›r›m Bayezid'in 1402 y›l›nda Ankara Meydan Muharebesi'nde Timur'a ye-

Busiko komutas›ndaki kuvvetler, o tarihlerde

nilmesi ve Osmanl› Devleti'nin içine düﬂmüﬂ oldu¤u

Fransa'n›n nüfuzu alt›nda bulunan Cenevizlilerin

kargaﬂa nedeniyle tarihi bir f›rsat yakalayan Manuel,

Galata ve Beyo¤lu'ndaki menfaatlerini korumak için

‹stanbul'daki Türkleri ﬂehirden ç›kararak Tekirda¤'a

1399 yaz›nda dört gemi, iki z›rhl› kad›rga ve bin iki

sürdü ve Sirkeci'de yap›lm›ﬂ olan camiyi de y›kt›.

34 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

‹. H Uzunçarﬂ›l›, age., s. 292.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 35

‹STANBUL'UN FETH‹ Osmanl› ordusu ilk defa 1359 y›l›nda ‹stanbul Surlar› önünde göründü¤ünde halk büyük bir pani¤e kap›lm›flt›. ‹stanbul hem bundan hem de 1391 ve 1400 y›llar›nda I. Bayezid, 1422 y›l›nda da II. Murat taraf›ndan gerçeklefltirilen Osmanl› kuflatmalar›ndan kurtuldu. XI. Konstantinos da kendisinden önceki imparatorlar gibi kiliselerin birlefltirilmesi konusunu son umut olarak ele ald› ve böylece Avrupa'dan yard›m sa¤lamaya çal›flt›. Papa'n›n elçisi ‹stanbul'a gelerek 12 Aral›k 1452'de Ayasofya'da Kilise Birli¤i'ni ilan etti ve ilk defa Roma usulünde ayin yapt›. Ancak bu durum Bizans halk›nda büyük infial yaratt› ve Roma'ya ba¤lanmaktansa Türk hakimiyetine taraftar olanlar›n say›s› artt›.25 ‹stanbul üzerindeki hakimiyetlerini gün geçtikçe artt›ran Türk kuvvetleri, Marmara k›y›s›nda bulunan ve Çekmecelere çok yak›n olup henüz Bizans'›n elinde kalm›fl olan Marmara Ere¤lisi, Kumburgaz ve Bigados (Selimpafla)'u alm›fllar, Silivri'yi ise ancak ‹stanbul'un fethinden sonra alabilmifllerdi. Bir rivayete göre Makro Hori (Bak›rköy)'nin ‹stanbul'un fethinden bir as›r kadar evvel Osmanl›lar›n eline geçti¤i söylenmektedir.26 Yine baflka bir rivayette de Küçükçekmece ve çevresinin fethin hemen öncesinde Nisan 1453'te Fatih Sultan Mehmet'in Rumeli Beylerbeyi Karaca Bey taraf›ndan fethedildi¤i 27

söylenmektedir.

Nitekim fethin hemen öncesinde Ayastefanos (Yeﬂilköy) aç›klar›nda Osmanl› ve Bizans donanma-

Iﬂ›n Demirkent, "‹stanbul Maddesi" TDV ‹slam Ansiklopedisi, C. XXIII. ‹stanbul 2001, s. 205-212; Do¤an Kuban, ‹stanbul Bir Kent Tarihi, ‹stanbul 2000, s. 16-179. 26

lar› aras›nda yap›lan deniz savaﬂ›nda, Osmanl› donanmas›n›n zor anlar yaﬂad›¤›n› ö¤renen Sultan II.

Murat Akan, Ruhunu Arayan ﬁehir ‹stanbul, ‹BB. Yay›nlar›, ‹stanbul, 2000. 27

Mehmet'in Zeytinburnu sahili aç›klar›nda gemilerin muharebelerini izledi¤i ve durumun aleyhte geliﬂmesine sinirlenerek, Amirali'ne; "Bre Baltac›! Baﬂ›n baltalara gele!" diye seslenerek at›n› denize sürdü¤ü nakledilmektedir.28

Dünden Bügüne Küçükçekmece 35

Dünden Bugüne ‹stanbul Ansiklopedisi, C. 5, Kültür Bakanl›¤› ve Tarih Vakf› Yay›nlar›, ‹stanbul 1994, s. 157. 28

L. Panos Daba¤yan, ﬁehr-i ‹stanbul'un Seyir Defteri, Karada¤ Yay›nlar›, ‹stanbul 2006, s. 227.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 36

Fatih'in ‹stanbul'un fethinde kullanm›ﬂ oldu¤u

nanmalar aras› k›yas›ya bir savaﬂ yaﬂan›yordu. Fakat

toplar›n bir k›sm›n›n Küçükçekmece'de döktürüldü¤ü

Bizans donanmas› Türk donanmas›n› yararak Haliç'e

rivayetleri de bulunmaktad›r. Nakledilen bu riva-

girmeyi baflarm›flt›. Türk gemileri ise gerilmifl olan

yetlere göre Küçükçekmece'nin ‹stanbul'un fethinden

zincirler nedeniyle Haliç'e girip deniz surlar›n› bu-

önce Türklerin eline geçmiﬂ oldu¤unu söyleyebiliriz.

radan dövmelerini engelliyordu. Bunun üzerine Sul-

Sultan II. Mehmet ‹stanbul'un fethi haz›rl›k-

tan II. Mehmet, gemileri ahﬂap kaz›klarla Dolma-

lar›na 1451 y›l› k›fl›nda bafllam›flt›r. I. Bayezid döne-

bahçe'den Kas›mpaﬂa'ya taﬂ›yarak karadan Haliç'e

minde yap›lan Anadolu Hisar›'n›n karﬂ›s›na yap›lan

indirilmesini emretti.

Rumeli Hisar›, A¤ustos 1452 tarihinde bitirildi. II.

Bizansl›lar 22 Nisan 1453'te Türk gemilerini

Mehmet fetih haz›rl›klar›n› Gelibolu bölgesinde

Haliç'te görünce pani¤e kap›ld›lar. Türk gemilerini

yapmaktayd›. Burada farkl› türde 35 kad›rga, 72 uzun

atefle verme giriflimleri de baflar›s›zl›kla sonuçland›.

tekne, büyük nakliye mavnalar› ile 80 bin asker ko-

Haliç yönünden yap›lan sald›r›larla Bizans savunma-

nuﬂlanm›ﬂt›. Türk ordusunun en büyük üstünlü¤ü

s› çökertilmiﬂ; Sultan II. Mehmet'in 29 May›s Sal› gü-

ise döktürülen dev toplardan ileri gelmekteydi. Top-

nü yapm›ﬂ oldu¤u son hücumla da ‹stanbul ﬂehri fet-

kap› surlar› önüne yerleﬂtirilen toplar 6 Nisan

hedilerek, Bizans hakimiyetine son verilmiﬂ oldu.

1453'te bombard›mana baﬂlam›ﬂt›. Denizde ise do-

36 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 37

OSMANLI DÖNEM‹NDE

Karaman, Aksaray, Ere¤li, Sivas, Tokat, Trabzon ve

KÜÇÜKÇEKMECE

Bursa'dan, Rumeli'nin muhtelif ﬂehirleri Filibe, Edirne, Gelibolu ve Silivri'den, Foça, Mora, Ege Ada-

Bizans döneminde iç kar›ﬂ›kl›klar ve Haçl› ak›nlar› so-

lar› ve E¤riboz Adalar›'ndan birçok halk ve sanat ehli

nucu harabe haline gelen Küçükçekmece'nin ma’kûs

insanlar getirerek ‹stanbul'da evler ve çevresinde

talihinin ‹stanbul'un fethiyle birlikte döndü¤ünü ve

ba¤lar, bahçeler ve çiftlikler verdi. Böylece hem

Osmanl› döneminde çok geliﬂmiﬂ bir kasaba konumu-

‹stanbul'un hem de çevresindeki boﬂ arazilerin ﬂen-

na geldi¤ini görmekteyiz. Küçükçekmece'nin önemli

lendirilmesini sa¤lad›.29 Fatih Sultan Mehmet, ‹stan-

bir geçiﬂ güzergah›nda bulundu¤unu bilen Sultan II.

bul'un fethinden sonra 1455 y›l›nda Çekmece köprü-

Mehmet, ‹stanbul'un fethi esnas›nda ve fethin ilk y›l-

lerinin tamirini ve yollar›n yeniden yap›lmas›n› em-

lar›nda Küçükçekmece yollar›n›n ve köprüsünün tamir

retti. Burada d›ﬂar›dan gelecek yolculann bar›nabile-

edilmesiyle ilgili emirler vermiﬂtir. Yine Sultan II.

cekleri ve geceyi geçirebilecekleri han ve kervansa-

Mehmet, fetihten hemen sonra Anadolu'dan ve Rume-

raylar yap›lmas›na önem verdi.

li'den insanlar getirerek, Küçükçekmece bölgesinde

‹stanbul'un fethiyle birlikte yeniden kurulan

boﬂ durumda bulunan ba¤, bahçe ve çiftliklerin iﬂletil-

baflflehre giden flehirler aras› yol üstünde bulunan

mesi amac›yla iskan ettirdi¤ini görmekteyiz.

Küçükçekmece, önemli bir Türk kasabas› olarak do¤-

Fetihten sonra Fatih ünvan›n› alan Sultan II.

muﬂ bulunuyordu. Kasaba eski yerinden kayarak da-

Mehmet, ‹stanbul'u yeni bir baﬂkente dönüﬂtürmek

ha aﬂa¤›larda göle yak›n bir yere indi. Region ismi bu

istiyordu. ﬁehrin ve çevresinde bulunan boﬂ arazile-

dönemde "Çekme-i Küçük" yani "Küçükçekmece"

rin yeniden iskan› ve imar› için Anadolu'daki Konya,

olarak de¤iﬂtirildi.

Do¤an Kuban, ‹stanbul Bir Kent Tarihi, Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›, ‹stanbuI2000, s. 175188.

Vormser’in Küçükçekmece’de bir kervansaray adl› gravürü.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 37

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 38

KÜÇÜKÇEKMECE ADINI

miyle ilgili yukar›da belirtti¤imiz görüﬂleri destekleyen

NEREDEN ALMIﬁTIR?

bilgiler bulundu¤u gibi çok farkl› de¤erlendirmeler de yap›lmaktad›r. O görüﬂlerden bir k›sm› ﬂöyledir:

Küçükçekmece ad›n›n kayna¤› konusunda çeﬂitli gö-

Bu görüﬂlerden birisinde: " ... bata¤a gayet ka-

rüﬂler bulunmaktad›r. Bu görüﬂlerin ortak noktas›, ke-

l›n kaz›klar çak›lm›ﬂ ve aralar›na halatlar gerilmiﬂti.

nar›nda kuruldu¤u göl ve burada bulunan köprüyle il-

Yolcular büyük bir sala, sal›n alabildi¤i kadar binip

gili olmas›d›r. Nitekim "çekmece" olarak an›lan iki gö-

dolar, salc›lar da o halatlara yap›ﬂ›p, çeke çeke sal›

lün boyutlar›yla adlar› uygunluk göstermemektedir.

kanal›n bir yakas›ndan öte yakas›na yüzdürür götü-

Küçükçekmece Gölü, Büyükçekmece Gölü'nden daha

rürlerdi; bundan ötürüdür ki, iki gölün geçitlerine

büyük oldu¤u halde, tam tersi bir ad taﬂ›maktad›r. Bu

Küçükçekmece ve Büyükçekmece ad› verilmiﬂtir."

durumu aç›klayan ve genel kabul gören görüﬂ, gölün

denilmektedir.30

deniz ba¤lant›s›n› sa¤layan geçit üzerindeki köprünün

Bousquet, iki göle de verilmiﬂ olan "çekmece"

küçüklü¤üdür. Osmanl› döneminde yaz›lm›ﬂ birçok

ad›n›n, bal›k tutmak için denize aç›lan geçitlerde ku-

bat›l› kaynakta bu durumu aç›klayan görüﬂler bulun-

rulan ve yukar› çekilerek aç›lan kafesli setlerden do-

maktad›r. Söz konusu kaynaklarda Küçükçekmece

lay› verilmiﬂ olabilece¤ini yazar.31

Köprüsü "küçük köprü" anlam›nda "ponte piccolo"

A. Boue, Çekmece ad›n›n, göllerin arazinin

ad›yla, Büyükçekmece Köprüsü de ötekinden daha

içine do¤ru birer "çekmece"yi and›r›r biçimde gir-

uzun oldu¤u için "büyük köprü" anlam›nda "ponte

mesinden dolay› verildi¤ini yazar.32

grande" olarak geçmektedir. Küçükçekmece'nin ismi-

Eremya Çelebi Kömürciyan, on yedinci as›rda

ni söz konusu bu tarih› köprüden alm›ﬂ olmas› çok bü-

‹stanbul'un tarihi hakk›nda geniﬂ bilgiler veren ki-

yük bir ihtimaldir. Bununla birlikte birçok yaz›l› kay-

tab›nda Küçükçekmece ad›yla ilgili ﬂu bilgileri ver-

Semavi Eyice, agm., s. 68.

mektedir:

Semavi Eyice, agm., s. 81.

naklarda bu isim çok tart›ﬂ›lm›ﬂt›r. Küçükçekmece is-

H. Raif Ayy›ld›z, "Büyükçekmece", ‹stanbul Ansiklopedisi, C. VI, ‹stanbul 1963, s. 3220.

Küçükçekmece gravürlerinden

38 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 39

Küçükçekmece’yi resmeden eski bir gravür

"Büyükçekmece'nin eski ad› Athyras ve Paros

bul'un Avrupa yakas›nda 180 köy ve cemaati kapsayan

idi. Orada imparator Justinyen bir köprü yapt›rm›ﬂt›

bu defterde Küçükçekmece'nin ismi "karye-i çekme-i

ki Bulgarlar onu 814 senesinde y›km›ﬂlard›r. Küçük-

küçük" yani "Küçükçekme Köyü" olarak geçmektedir.

çekmece'nin ismi ise, Büyükçekmece'ye nazaran da-

Yine Küçükçekmece'nin önemli tarihi eser-

ha küçük bir köprü olmas›ndan ileri gelmektedir. Es-

lerinden Abdüsselam Bey Zaviye ve Mescidi'nin

ki ad› Regium olan bu köy, Bizans imparatorlar›n›n

1546 (H. 953) tarihli vak›f defterindeki kay›tta da

bir yazl›k yeri idi."33

buradan "Çekme-i Küçük" olarak söz edilmektedir.

Türk yaz›l› kaynaklar›nda "çekmece" ismine ilk

Osmanl› kay›tlar›nda buraya her ne kadar "Çekme-i

defa ‹stanbul'un fethinden 45 sene sonra yap›lan ve

Sagir" denilse de fethin ilk y›llar›ndan itibaren

Sultan II. Bayezid dönemine rastlayan 1498 tarihli

"Çekme-i Küçük" yani “Küçükçekme” olarak an›l-

Haslar Kazas› Tahrir Defteri'nde rastlamaktay›z. ‹stan-

d›¤›n› görmekteyiz.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 39

Eremya Çelebi Kömürciyan, XVII. As›rda ‹stanbul, Kurtulmuﬂ Bas›mevi, ‹stanbul 1952, s. 205.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 40

KÜÇÜKÇEKMECE'NiN iMARI

Hammer Tarihi'nde 14 Eylül 1509'daki zelzeleden sonra Büyük ve Küçükçekmece Köprüleri'nin

Kanuni Sultan Süleyman döneminde de Küçükçek-

ve Silivri Kalesi'nin tamir edildi¤i yaz›l›d›r. Yine kü-

mece'de çok önemli imar ve bay›nd›rl›k faaliyetleri

çük k›yamet olarak adland›r›lan bu zelzelede ‹stanbul

yap›ld›¤›n› görmekteyiz. Bu dönemde Baﬂdefterdar

ve civar› 45 gün sürekli sallanm›ﬂ ve ﬂiddetli sars›nt›

Abdüsselam Bey, Göl'e bakan yamaçta cami, medre-

sonucunda 109 cami ve mescit, 1070 ev y›k›lm›ﬂt›r.

se, zaviye ve imaret yapt›rm›ﬂt›r. Bu yap›lara birçok

Bu korkunç depremde beﬂ bin civar›nda insan da ha-

vak›flar kurmuﬂtur. Küçükçekmece'nin imar›nda ve

yat›n› kaybetmiﬂtir. Bu depremin ard›ndan Sultan II.

geliﬂmesinde en büyük katk›y› Abdüsselam Çele-

Bayezid, Divan› toplayarak ‹stanbul'un maruz kald›¤›

bi'nin yapt›¤›n› tarihî eser kal›nt›lar› ve kay›tlardan

felaketlerin izlerini silmek üzere çok kapsaml› bir

anlamaktay›z. Abdüsselam Bey, 1526-1527 y›l›nda öl-

imar karar› alm›ﬂt›r. Her evden bir kiﬂi alarak Mimar

dü¤ü zaman buradaki zaviyesinin yan›na gömülmüﬂ

Murat o¤lu Hayrettin'in idaresinde 29 Mart 1510 tari-

ve buraya türbesi yap›lm›ﬂt›r.

hinde baﬂlayan çal›ﬂmalar, 1 Haziran 1510 tarihinde

Osmanl› döneminde padiﬂahlar Küçükçekme-

bitirildi. Bu iki ayl›k süre içerisinde Galata Surlar›,

ce yak›nlar›na küçük kas›r ve av köﬂkleri yapm›ﬂlar ve

Galata Kulesi, Yald›zl› Kap›’daki deniz feneri, Topka-

bölgeden av yeri olarak yararlanm›ﬂlard›r. XVI. ve

p› Saray›, Büyükçekmece ve Küçükçekmece Köprüle-

XVII. yüzy›llarda Küçükçekmece yak›nlar›ndaki Ha-

ri, Rumeli ve Anadolu Hisarlar›, ‹stanbul Surlar›, Si-

ramideresi'nde Sultan IV. Mehmet (1648-1687)'in

livri Hisarlar›, ‹stanbul'da ço¤u cami ve medrese ol-

kasr›, Florya'da Baruthane'nin yerinde Mimar Sinan

mak üzere birçok bina tamir edildi.

taraf›ndan yenilenen meﬂhur iskender Çelebi Bahçe-

Yine Hammer'e göre ‹stanbul civar›nda 20 Ey-

si ve Kasr›, Halkal›'da yine Mimar Sinan'›n yapt›¤› bir

lül 1560 tarihinde korkunç bir su bask›n› oldu¤u, Kü-

sultan saray› bulunmaktayd›. Yenibosna Köyü’nde de

çükçekmece'ye akan Melas (Karasu) ve Atiras (Bü-

bir Osmanl› kasr› vard›. Küçükçekmece Gölü'nün bat› k›y›s›nda Alibeyköyü Çiftli¤i ile Firuz Köyü aras›ndaki Kelerburnu'nda ise Sultan Köflkleri Harabesi denilen baz› kal›nt›lar bulunmaktad›r. Küçükçekmece, ilk menzil, bir geçifl ve konaklama merkezi olmas› nedeniyle birçok yabanc› ve yerli seyyah›n u¤rak yeri olmufltur. XVI. as›rda buradan geçen seyyahlar evleri, hanlar›, hamamlar›, camileriyle mamur bir kasabadan bahsetmektedirler. ‹stanbul'un girifl kap›s› olan Küçükçekmece'de saraç, demirci, nalbant ve yiyecek satan birçok dükkan da bulunmakta, pek çok han ve ah›r bulunan Küçükçekmece'deki yiyecek dükkanlar›nda bal›k ve et piflirilerek gelip geçen yolculara sat›lmaktayd›.

40 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 41

yükçekmece) Irmaklar›'n›n hiç görülmedik derecede yükselerek etraf› sular›n bast›¤›, Büyük ve Küçükçekmece Köprüleri'nin y›k›ld›¤› ve birçok evin y›ld›r›m düflmesi sonucu yerle bir oldu¤u yaz›l›d›r. Bu felaket üzerine Kanuni Sultan Süleyman bentlerin tamiri ile Çekmece'de kagir bir köprünün yap›lmas› için yar›m milyon alt›n tahsis ederek inflas›n› Mimar Sinan'a emretti¤ini belirtiyor.34 Ünlü Alman Seyyah› Hans Dernschwam, 1555 tarihinde ‹stanbul ve Anadolu'ya gerçeklefltirmifl oldu¤u seyahatinde Çekmece'ye de u¤rar ve burada bir müddet kald›ktan sonra ‹stanbul'a gitmek üzere hareket eder. Rumeli taraf›ndan ‹stanbul'a gidiflte son menzil olan Küçükçekmece, bu tarihlerde kervansaray›, hanlar›, hamamlar› ve medreseleri ile meflhurdur. Hans Dernschwam bu y›llar›n Küçükçekmece'sinden flöyle bahsetmektedir: "24 A¤ustos'ta Silivri'den kalkarak bütün gün hiç mola vermeden 11 saat yol al›p 6 mil uzakl›ktaki bir Türk kasabas› olan Çzekmse (Çekmece)’e35 geldik. Buran›n eski ad›n› sorduksa da kimse bilemedi. Her halde vaktiyle çok bak›ml› ve tan›nm›fl bir yer olsa gerek. Yolda küçük bir tafl köprüden geçtik. Yer yer kald›r›m döfleli eski Romal›lardan kalma yollardan da geçti¤imiz oldu. Ancak bu yollar iyice muhafaza edilmemifl ve kendi haline b›rak›lm›fl. Tekrar küçük bir kasabaya geçtik. Sa¤ tarafta yine denizi gördük ve k›y› boyunca yokufl yukar› yolumuza devam ettik. Bir müddet sonra harap bir kasabadan daha geçtik. Bu kasaban›n nüfusu pek fazla de¤il. Kasaban›n ve bir çok köyünün eski adlar›n› bilen yok. Yine bir eski Ro-

kol içeriye girmiﬂ, bir yamaç üzerinde Budin'e benze-

ma yolu. Bu yol da yer yer bozuk. Oldukça uzun ç›plak

yen kasaban›n alt kenar›na kadar uzan›yor. Bu kasaba-

bir tepe üzerinden geçtik. Burada bir kayadan f›ﬂk›ran

da bizi taﬂtan yap›lm›ﬂ büyük bir kervansaraya ald›lar.

su ak›yor. Yolcular ve hayvanlar› bu sudan faydalan›yor.

Kervansaray kasaban›n bir ucunda ba¤lar aras›nda bu-

Çekmece'ye36 kadar yer yer kald›r›m döﬂeli eski bir yo-

lunmakta. Arabalar avluya atlar da ah›rlara al›nd›. Ara-

lu takip ettik. Oldukça uzun ve tamir görmüﬂ bir köprü-

zi dik oldu¤u için kervansaray bir s›rta yap›lm›ﬂ. Ah›r-

den geçtik. Bu köprünün alt›ndan sa¤dan denizden bir

lar altta odalar üstte. Bina dörtgen ﬂeklinde. Beyaz ve

Dünden Bügüne Küçükçekmece 41

Hammer, Büyük Osmanl› Tarihi (haz. Mümin Çevik, Erol K›l›ç), C. V, Üçdal Neﬂriyat, ‹stanbul 1993, s. 461-63. 35

Büyükçekmece kastedilmektedir. 36

Küçükçekmece kastedilmektedir.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

Küçükçekmece Köprüsü (Foto¤raf: Bahattin Erkol)

8:17 PM

Page 42

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 43

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 44

parlak mermerle döﬂenmiﬂ büyük bir avlusu var. Avlu-

Polonyal› Simeon ise Seyahatnamesi'nde 11

nun ortas›nda insan boyuna yak›n yükseklikte mer-

Haziran 1611 tarihinde ‹stanbul'dan yola ç›kt›¤›n›

merden yap›lm›ﬂ ﬂad›rvan gördük. Yan taraflardan ba-

"Edirne ile ‹stanbul aras›ndaki alt› günlük yolun ta-

k›r musluklardan su ak›yor. ﬁad›rvan›n ortas›nda uzun

mamen taﬂ döﬂeli oldu¤unu ve insanlar ve hayvanlar›n

bir sütundan havaya su f›ﬂk›r›yor ve tekrar ﬂad›rvan›n

ayaklar› ›slanmadan yürüdüklerini" belirtiyor. Bun-

içine ak›yor, dört taraftaki ince borulardan kald›r›m

dan baﬂka "her menzilde kargir büyük camiler, han-

döﬂeli zemine dökülüyor. Böylelikle üst k›s›m daima

lar, hamamlar, odalar, misafirhaneler ve hastaneler

temiz kal›yor. Yerde akan su da tekrar avludaki baﬂka

vard›. Bahçeler, serviler, çeﬂmeler ve nefis sular›n bu-

bir çeﬂmeye gidiyor. Bu çeﬂmenin alt›nda bir yalak var.

lundu¤u menzillerde günde iki defa pilav, yahni, zer-

Su bu yalakta birikiyor ve buradan zemine dökülen su,

de ve iki fodula ekmekten ibaret yemek ç›kard›. Ker-

yeralt›ndan bir yer bulup binan›n d›ﬂ›nda, kap›n›n he-

van bin kiﬂilik de olsa buralarda konaklar, herkes hay-

men yak›n›nda bulunan uzunca bir yalakta toplan›yor.

vanlar da dahil olmak üzere yer içer, dinlenir, istedi¤i

Atlar buradan su içiyor. ﬁad›rvan›n etraf›ndaki büyük

vakit hamamda y›kan›r ve sonra yoluna devam eder.

ve güzel ›hlamur a¤açlar› var.

Yolda geniﬂ ›rmaklar›n üzerinde at›lm›ﬂ, yirmi, k›rk,

T›pk› bizim Viyana Saray›'n›n etraf›ndakilere

hatta yetmiﬂ gözlü kemerili taﬂ köprüler gördük."38

benziyor. Avludan binaya geçiﬂte duvar yan›ndaki Vi-

diyerek o günün en önemli menzillerinden biri olan

yana'da oldu¤u gibi iki üç basamakla ç›k›lan bir sa-

Küçükçekmece’nin mamuriyetini anlatmaktad›r.

hanl›k mevcut. Kervansaray›n yan›nda bir de mescit

Evliya Çelebi de meﬂhur seyahatnamesinde 1651

yap›lm›ﬂ. Burada hocalar oturuyor. Bugün gördü¤ü-

tarihinde Melek Ahmet Paﬂa'n›n maiyetinde Özü Eya-

müz manzara ﬂöyle idi: Bir tarafta uzan›p giden deniz,

leti'ne giderken yol üzerinde bulunan Küçükçekme-

öbür tarafta geniﬂ ve k›raç bir arazi."

ce'ye u¤rad›klar›n› belirterek gözlemlerini ﬂöyle anlat-

Hans Dernschwam, ‹stanbul ve Anadolu'ya Seyahat Günlü¤ü (Çeviren: Prof. Dr. Yaﬂar Önen) Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara 1992, s. 49-50. 38

Resul Bozyel, Polonyal› Bir Seyyah›n Gözünden 16. As›r Türkiyesi, Kesit Yay›nlar›, 2007, s. 37-38.

1950’li y›llarda Köprübafl›’nda bulunan çeflme ve ahflap s›ra evler.

44 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 45

maktad›r: " ... Eyüp Mevleviyeti'ne ba¤l› bir kad›l›kt›r. Vak›flar› bulunmakta olup gölü emaneten iflletilmektedir. Denizin kenar›nda kalesi bulunmakta olup harabe bir durumdad›r. Küçükçekmece Kasabas›, deniz ile göl sahilinde bulunmakta olup bir k›sm› düzlükte di¤er bir k›sm› da bay›rlar üzerinde bulunan 600 haneli, ba¤l›k, bahçelik, bol sular› bulunan ve tamam› kiremitlerle kapl› çok güzel evlerden oluflmaktad›r .... Bay›r bafl›nda Tekke ile bir minareli, kurflun kaplamal› camisi vard›r. Burada bulunan imaret ve medreseyi Abdüsselam Bey yapt›rm›flt›r. Kasabada bulunan Çarfl› Camii’nin çok cemaati bulunmakta olup, bir minareli ve kubbesi kurflunla kapl› küçük bir camidir. Bunlardan baflka mescitler de bulunmaktad›r. Bir adet hamam› ve yedi adet de kagir bina hanlar›, çocuk mektepleri ve üç yüz kadar da dükkanlar› vard›r. Ve Sultani Çarfl›lar› büyük yol üzerinde bulundu¤undan bütün anayollar› bafltan sona beyaz tafl kald›r›mlarla döflenmifltir. Küçükçekmece Gölü'ne gelince; ‹stanbul (Marmara) denizinin kenar›nda bulunan küçük bir göldür. Çevresi 7 mil kadard›r, ama o kadar tuzlu de¤ildir. Küçükçekmece Gölü'nün oluflmas›na gelince; evvel zamanda Madyan o¤lu Yanko ‹stanbul Kalesi’ni bina etmeye bafllad›¤›nda, kardefli tarih sahibi Yanvan Kral ki, Hendese ilminde zaman›n›n en üstünlerindendi, Tuna Nehri’ni ‹stanbul'a ak›tmaya niyetlenip befl kere yüz bin (500.000) adam ile Tuna'n›n yerden irtifas›n› hendese ilmi ile al›p Tuna'n›n Demirkap› ve Tahtal› isimli mahallerinden kazarak yedi senede Tuna su yolunu ‹stanbul yak›nlar›nda Azatl› isimli yere getirdi. Kendisi kardefli Madyan o¤lu Yanko 'ya gelerek "‹flte bu mahalle Tuna suyunu getirdiler, iflte avrat gibi saç›ndan tutup getirdiler"

Üst Küçükçekmece Göl kenar›.

deyince Allah'›n emri ile Tuna Nehri ‹stanbul'a girip

Alt Küçükçekmece’yi imar eden Abdüsselam Çelebi Camii ve Türbesi

Yenibahçe içinden akarak, Langa kap›s› yak›nlar›nda denize dökülmüﬂ iken hemen Azatl› köyünden kaybolup K›rkkilise (K›rklareli) yak›nlar›nda P›narhi-

Dünden Bügüne Küçükçekmece 45

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 46

sar'da ve Pirevadi yak›n›nda Devne De¤irmenle-

ve geliﬂmiﬂ ba¤lar› ve bahçeli çiftleri bulunmaktad›r.

ri'nde ve bu Küçükçekmece'yle Büyükçekmece'de

Çok meﬂhur y›lan bal›¤›, pisi bal›¤› ve y›larya bal›¤›

Tuna Nehri'nin bir k›sm› aç›¤a ç›kar. Çünkü nice

olur ki çok lezzetlidir."39

yerlerde Tuna'dan geldi¤i menfezleri aç›ktad›r. Tuna

‹stanbul'un Rumeli'ye aç›lan tek kap›s› duru-

Nehri'ne özgü Morina, Mersin ve Ç›ka bal›klar› bu

munda olan Küçükçekmece, bu konumu ile önemli

gölden ç›kar. Bir kere Çekmece Gölü sahillerinde

bir geçiﬂ noktas›nda bulunmaktayd›. Bölgesinde bu-

Topkap›l› Mahmut A¤a yal›s›nda otururken, avc›lar

lunan geniﬂ ve verimli araziler, çiftlikler ve mand›ra-

bir küçük Morina bal›¤› avlay›p Sultan ‹brahim

lar bu önemi daha da artt›rmakta idi. Osmanl› döne-

Han'a hediye gönderdiler. Burada da Tuna menfezi

minin saray çiftlikleri ve paﬂalara ait meﬂhur çiftlik-

oldu¤u bu ﬂekilde ortaya ç›km›ﬂ oldu. Onun için su-

lerden Ayamama, Safra, Kanarya, Alembergos, Pa-

yu çok ac› de¤ildir. Marmara Denizi ile bu gölün ara-

pazbergos, Alibey, Filyos, Menekﬂe, Nakkaﬂ, Büyük

s› bir ok menzili kadard›r. K›ﬂ mevsiminde birçok

Halkal›, Alibey, ‹ncirli ve Çavuﬂbaﬂ› gibi çiftlikler

dereden gelen sular bu göle döküldü¤ünden, aya¤›

Küçükçekmece kazas›na ba¤l› bulunmaktayd›.

daima denize akan büyük bir köprü vard›r.

Yine Küçükçekmece'nin yerleﬂim yeri olma-

Köprünün yap›lmas›na Kanuni Sultan Süley-

s›ndaki en önemli etkenlerden biri de hemen kena-

man Han'›n zaman›nda baﬂlanm›ﬂ ise de II. Selim za-

r›nda bulundu¤u göl nedeniyledir. Küçükçekmece

man›nda tamamlanm›ﬂt›r. Buras› ‹stanbul'dan Ru-

Gölü'nde bolca bulunmakta olan çeﬂitli bal›klar ve

meli diyar›na giden devlet adamlar›n›n güzergah›

yaban ördekleri, buran›n iyi bir bal›kç›l›k ve avc›l›k

olup büyük bir hayratt›r. Bu gölün çevresinde mamur

bölgesi olmas›nda etken olmuﬂtur.

46 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 3. Kitap (haz., S. Ali Kahraman, Yücel Da¤l›) Yap› Kredi Yay›nlar›, ‹stanbul 1999, s. 168.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 47

MES‹RE ve AVLAK YER‹

saray yapt›rmalar› bir gelenekti. ‹mparatorlar›n bu

KÜÇÜKÇEKMECE

gelene¤ine uygun olarak Küçükçekmece'de de yazl›k bir saray bulunmaktayd›. Konstantin döneminden

Küçükçekmece, tarihin ilk ça¤lar›ndan itibaren bir

beri ç›kar›lan bütün kanun ve nizamnameleri topla-

yerleﬂim yeri ve meskun mahaldir. Burada bir gölün

yan ve ‹mparator II. Theodosius taraf›ndan 438'de

varl›¤›, etraf›n›n tar›m ve orman alanlar›yla çevrili

yay›nlanan Codex Theodosianus'daki bir kanunun

olmas› insanlar›n yaﬂam›n› kolaylaﬂt›ran bir unsur-

yaz›ld›¤› yer olarak da Region'daki bu yazl›k saray

du. Bu nedenle ‹stanbul ve çevresinin ilk yaﬂam izle-

gösterilmektedir.

rini burada bulmaktay›z. Çünkü Küçükçekmece, or-

‹mparator I. Basileos (867-886) da Region'a

manlar›yla, deniziyle, gölüyle ve bu alanlarda bulu-

büyük ilgi göstermekteydi. Bulgar sald›r›lar› sonucu

nan her türlü av hayvanlar›yla do¤al hayat›n çeﬂitli ve

harap olan kasabay› kendi ﬂahsi hazinesiyle yeniden

en güzel olanaklar›n› sunmaktayd›. ‹lk ça¤lardan beri

kurmuﬂ, çökmek üzere olan Aziz (Hagios) Petros Ki-

burada yaﬂayanlar›n Küçükçekmece Gölü'nde avlana-

lisesi'ni temeline kadar y›karak yenilemiﬂ ve Kalleni-

rak kar›nlar›n› doyurduklar› ve bölgenin ekip biçme-

kos Kilisesi'ni yeniden inﬂa ettirmiﬂtir. Ayr›ca tarih-

ye elveriﬂli olmas› nedeniyle de ilk tar›msal faaliyet-

çiler, Küçükçekmece Köprüsü'nün de as›l yap›s›n› I.

lerin yine burada yap›ld›¤› bilinmektedir.

Basileios'un yapt›rd›¤›n› söylemektedirler. ‹mpara-

Küçükçekmece bu do¤al özellikleriyle impa-

tor, s›k s›k Region'a gelerek her türlü av hayvan›n ya-

ratorlar›n gözde av mekanlar›ndan birisiydi. ‹mpa-

ﬂad›¤› ormanda avlanmakta ve bölgenin hemen yak›-

ratorlar›n sayfiye yerlerinde ve av alanlar›nda yazl›k

n›nda bulunan Apamea'daki av köﬂkünde kalmaktayd›.

Küçükçekmece Sahili, gezi alanlar›

Dünden Bügüne Küçükçekmece 47

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 48

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 49

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 50

I. Basileios, 20 A¤ustos 886 tarihinde, yine bu bölgede iri bir geyi¤i avlamaya çal›fl›rken at›ndan düflmüfl, avlamaya çal›flt›¤› geyi¤in boynuzlar› kemerine tak›larak Katasyrtae denilen yere kadar sürüklenmifl ve bu kazadan dokuz gün sonra da ölmüfltü.40 Bizans ça¤›nda önemli bir av sahas› olan Küçükçekmece, Osmanl› döneminde de hükümdarlar›n avlanmak için tercih ettikleri bir bölge olmufltur. Osmanl› sultanlar› ve paflalar› Küçükçekmece'ye avlanmak amac›yla gelirler, avland›ktan sonra dinlenmek ve yorgunluklar›n› gidermek üzere burada bulunan köflklere çekilerek dinlenirler, hatta geceyi burada geçirirlerdi. Bu bilgiler bize, çok eski zamanlardan beri hükümdarlar›n avlanmak amac›yla Küçükçekmece bölgesine geldiklerini ve burada av müsabakalar› düzenleyerek bir süre dinlendikten sonra ‹stanbul'a dön-

Sultan II. Mahmud

düklerini göstermektedir. Nitekim Kanuni Sultan Süleyman 20 Eylül 1563 tarihinde Küçükçekmece bölgesinde bulunan

Sultan Abdülaziz'in av seferlerinden birisi de 4

Halkal›'da avlan›rken, korkunç bir f›rt›na ve ya¤mura

Aral›k 1863 tarihinde baﬂlayarak 20 gün sürmüﬂ ve 24

yakalanm›ﬂt›. Her ﬂeyi önüne kat›p sürükleyen selden

Aral›k 1863 tarihinde ‹stanbul'a dönmüﬂtür. Bu süre

ancak ‹skender Çelebi'nin kasr›na s›¤›narak kurtula-

içerisinde maiyetiyle birlikte ava ç›kan Sultan, saraya

bilmiﬂti. Kanuni Sultan Süleyman, bu afetin arkas›n-

ba¤l› çiftliklerde konaklam›ﬂt›r. Çiftlik kay›tlar›ndan

dan Büyükçekmece Köprüsü’nün yenilenmesi için

Sultan'a yemek yap›lmak üzere pirinç, tuz ﬂekeri, sa-

Mimar Sinan'a emir vermiﬂti.

de ya¤, so¤an, zeytinya¤›, tuz, yumurta, tavuk, pirinç,

Türk-Rus Savaﬂ› s›ras›nda bir y›l Rami K›ﬂla-

hindi, has ekme¤i, adi ekmek, hurma, dövülmüﬂ kah-

s›'nda kalan Sultan II. Mahmut, 1829 k›ﬂ›nda, o s›ralar

ve, havyar, tulum peyniri, danil peyniri, tenekede

‹stanbul'a henüz yeni gelmiﬂ olan buharl› vapur ile Bü-

mantar, badem, incir, tütün inciri, çeﬂitli meyve ve

yükçekmece'ye gelmiﬂ, burada bir müddet avland›ktan

sebzeler haz›rlanm›ﬂ oldu¤unu ö¤renmekteyiz.41

sonra yine ayn› vapur ile Küçükçekmece'ye geçmifl ve geceyi oradaki Barutçubafl› Köflkü'nde geçirmifltir. Sultan Abdülaziz'in de avlanmak amac›yla Küçükçekmece'yi tercih etti¤ini görmekteyiz.

Yine Sultan Abdülaziz, 5 May›s 1869 tarihinde Küçükçekmece'ye bir sefer daha gerçekleﬂtirmiﬂtir. Sultan'›n bu seferinde mesire alanlar›na u¤rad›¤›, halk›n içerisine girerek sorunlar›n› dinledi¤i ve civar

Sultan, maiyetiyle birlikte burada ava ç›kar,

köylerde bulunan çocuklar›n sünnetini yapt›rarak

Semavi Eyice. agm., s. 65.

avland›ktan sonra saraya ba¤l› çiftliklerde bir müddet

onlara pantolon, elbise gibi giysilerle ihsan-› ﬂaha-

BOA. HH. d 13857.

dinlenir ve daha sonra da ‹stanbul'a dönerdi.

nede bulundu¤unu görmekteyiz.42

BOA. HH. d 24444.

50 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 51

Sultan Abdülaziz. Küçükçekmece’de avlanmak isteyen Avrupal› avc›lar›n güvenli¤inin sa¤lanmas›n› isteyen yaz›.

Sultan Abdülaziz'in bu seferinde sünnet ettir-

yaﬂ›nda), Ahmet o¤lu Kaz›m (6 yaﬂ›nda), Hüseyin o¤lu

mifl oldu¤u çocuklar›n isimleri ve köyleri flu flekilde

Ahmet (8 yaﬂ›nda), Salih o¤lu Ahmet (8 yaﬂ›nda), Hü-

s›ralanmaktad›r:

seyin o¤lu ‹brahim (16 yaﬂ›nda), Tahsin o¤lu Ali (5 ya-

Küçükçekmece Köyü’nden Selim o¤lu Abbas (14

ﬂ›nda), Latif o¤lu Abdurrahman (16 yaﬂ›nda), Latif o¤-

yaﬂ›nda), Seyyid o¤lu ‹smail (14 yaﬂ›nda), Seyyid o¤lu

lu Hasan (4 yaﬂ›nda), Murtaza o¤lu ‹brahim (6 yaﬂ›n-

Rasim (8 yafl›nda), Himmet o¤lu Raflid (18 yafl›nda),

da), Selim o¤lu Bekir (3 yaﬂ›nda), Murat o¤lu ‹smail (11

Abdullah o¤lu Ferhat (17 yaﬂ›nda); Ayastefanos (Yeﬂil-

yaﬂ›nda), Murat o¤lu Halil (3 yaﬂ›nda), Murat o¤lu Veli

köy) köyünden Osman o¤lu Neﬂet (14 yaﬂ›nda), Osman

(5 yaﬂ›nda), Hüseyin o¤lu Recep (4 yaﬂ›nda), Arif o¤lu

o¤lu R›za (9 yaﬂ›nda), Osman o¤lu Tevfik (5 yaﬂ›nda);

Salih (20 yaﬂ›nda), Arif o¤lu Osman (15 yaﬂ›nda), Arif

ﬁamlar köyünden Ahmet o¤lu Rüstem (10 yaﬂ›nda),

o¤lu Abdullah (5 yaﬂ›nda), ‹smail o¤lu Salih (9 yaﬂ›n-

Latif o¤lu Ferhat (5 yaﬂ›nda), Eﬂref o¤lu Mehmet (7 ya-

da), Melamet o¤lu Hasan (3 yaﬂ›nda).

ﬂ›nda), Ömer o¤lu ‹smail (10 yaﬂ›nda), Ömer o¤lu Salih

Bu listeden de anlaﬂ›laca¤› üzere Küçükçekmece

(5 yaﬂ›nda), Recep o¤lu Faz›l (12 yaﬂ›nda), Recep o¤lu

ve civar köylerde 20 yaﬂ›na gelmiﬂ çocuklar›n bile sün-

fiuayb (8 yafl›nda), ‹brahim o¤lu Bekir (7 yafl›nda), ‹b-

net ettirilemedi¤ini görmekteyiz. Köylülerin belki de

rahim o¤lu Hasan (5 yaﬂ›nda), Emin o¤lu Salih (5 ya-

içerisinde bulunduklar› fakirlik nedeniyle çocuklar›n›

ﬂ›nda), Tevfik o¤lu Arif (10 yaﬂ›nda), Tevfik o¤lu Hasip

sünnet ettiremedikleri ya da fakir aile çocuklar›n›n

(8 yaﬂ›nda), Salih o¤lu Mehmet (7 yaﬂ›nda), ‹brahim

sünnetinin padiflah›n ihsan-› flahanesi ile gerçekleflti-

o¤lu Halil (10 yaﬂ›nda), Haf›z Abdullah o¤lu Ahmet (15

rildi¤ini görmekteyiz.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 51

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 52

Küçükçekmece'nin ‹stanbul'a yak›n ve ayn› zamanda geçiﬂ güzergâh›nda bulunmas›, etraf›nda

sinin çay›r›, çimeni ve Göl'ü gibi do¤al güzelli¤i için gidilirdi.

padiﬂah ve paﬂalara ait çiftliklerle çevrili olmas›, bu

Mesire ﬂenlikleri ve e¤lenceleri belli bir çer-

bölgenin önemini artt›rm›ﬂt›r. Ormanl›k alanlar

çeve ve e¤lence anlay›ﬂ› içerisinde yap›l›rd›. Örf, adet

içerisinde bulunan çiftlikler ve gölün etraf›n›n sahip

ve zaman›n geleneklerine ayk›r› davrananlar ya uya-

oldu¤u do¤al güzellikler Küçükçekmece'yi mesire

r›l›r ya da mesire alan›ndan d›ﬂlan›rd›. Hatta zama-

için bir cazibe merkezi haline getirmiﬂtir. Küçük-

n›n yetkilileri bu mesire ve e¤lence gününde isten-

çekmece Gölü sahilinde, do¤al ve sakin bir ortamda dinlenmek ve mesire yapmak isteyenler için uygun bir atmosfer bulunuyordu. Kültürümüzde mesire denince, Lale Devri ve bu devirde Ka¤›thane'de yap›lan Sadabat e¤lenceleri akla gelmektedir. Bu devirde yaflanan e¤lence ve gezintilerin ‹stanbul hayat›na önemli katk›lar› olmufltur. Mesire alanlar›nda yaflananlar Türk edebiyat›nda, roman, hikaye ve fliir sanat›na katk›lar sa¤lam›fl, kültür dünyam›z› zenginlefltirmifltir. Bahar›n gelmesiyle birlikte ‹stanbul'un çay›rlar›nda, k›rlar›nda, ba¤, bahçe ve su kenarlar›nda halk gezintiye ç›kar, e¤lenirdi. Burada en önem verilen fley yeme içme olurdu. Mesire yerlerine aileler Küçükçekmece mesire alan›ndan bir görüntü.

yemekleriyle birlikte gelirlerdi. Burada yemekler piﬂirilir, çay›rda kuzular çevrilir, kebaplar piﬂirilir, taze yaprak dolmas›, sütlü irmik helvas› yap›l›rd›. Çe-

meyen olaylar olmamas› amac›yla kurallar getirmiﬂ-

ﬂitli ve bol olan yemekler bir halka çevrilerek yenilir-

ler ve bu konuyla ilgili 1861 y›l›nda hükümet taraf›n-

di. Aileler yemeklerini yedikten sonra hizmetçiler ve

dan bir de tembihname yay›nlanm›ﬂt›.44

arabac›lar› da yerdi. Çubuklar, nargileler içilir,

Ahmet Refik'in eski ‹stanbul'un sosyal hayat›-

gölün, derelerin ve çay›rlar›n güzel manzaras› seyre-

n› anlatt›¤› kitab›nda ‹stanbul mesireleri ile ilgili

dilir, ﬂakal› konuﬂmalar yap›l›r, tavla satranç oyunla-

ﬂunlar› anlatmaktad›r: "Ahalinin gezmelerine mahsus ayr› ayr› mesi-

r› oynanarak hoﬂ vakitler geçirilirdi. Namaz vakti abdestler al›n›r, çay›ra seccadeler

reler vard›. Langa ba¤lar›, Yenikap› mesiresi, Alibey

serilerek topluca namazlar k›l›n›rd›' Han›mlar zarif

Köyü mesiresi, Lalezar mesiresi (Ka¤›thane) Çekme-

çarflaf ve yaflmaklar içerisinde dolafl›rlard›. Çocuklar

ce Gölleri mesiresi de nazar› dikkate al›nmaya ﬂayan-

sal›ncak kurar, uçurtma uçurur, türlü oyunlar oynar-

d›. Çekmece Gölleri Mesiresi IV. Murat zaman›nda da

meﬂhurdu. "‹stanbul'da bî kay›t olan yârânlar, kay›k-

Bu mesire ve gezinti alanlar›n›n her birinin ayr› ayr›

lar› ile bu Çekmece Göllerine gelip pisi bal›¤› ﬂikâr

özellikleri bulunuyordu. Kimisinin suyu için, kimi-

erdeler (avlarlar), terütâze iken tereya¤›yla k›zart›p

lard›. Akflam namaz›ndan evvel dönüfller bafllard›.

52 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Bal›khane Naz›r› Ali R›za Bey, Bir Zamanlar ‹stanbul, (Tarihsiz) s.199-209. 44

Bal›khane Naz›r› Ali R›za Bey, age., s. 218-220.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 53

Küçükçekmece’ye kalkan Av Treni’nin gün ve saatini bildiren belge.

tenâvül iderler (yerlerdi). Rub'u meskunda bu bal›¤›n

caklar›n hal ve hareketlerine dikkat etmesi, Küçük-

naziri yoktur. Yass› müdevver beyaz küçük, bir k›yye

çekmece'den Sinekli'ye kadar avc›lar›n ﬂimendifer

a¤›rl›¤›nda bir mâide-i rabbü'l izzettir ki, asla bal›k

güzergâh› bulunan mahal ve civarlar›nda avlanmala-

rayihas› hissolunmaz.45 Osmanl› Devleti'nin son za-

r›, kendi güvenliklerinin sa¤lanmas› aç›s›ndan laz›m

manlar›nda da Küçükçekmece bölgesi bir av alan›

oldu¤u zabtiye idaresi taraf›ndan bildirilmekte, bu

olarak cazibesini devam ettirmekteydi. Hatta avc›l›¤›

güvenlik tedbirlerine riayet edilir ve güvenlik sa¤la-

özendirmek ve avc›lara kolayl›k olmas› amac›yla, bu-

n›rsa, ecnebi avc›lar›n da buralara gelebilecekleri

raya gelecek avc›lara Sirkeci Gar›'ndan tren tahsis

ifade edilmekteydi.46

edilmiﬂti. Avc›lar için Sirkeci-Küçükçekmece ﬁi-

Bu belgeden de anlaﬂ›laca¤› üzere Küçükçek-

mendifer Kumpanyas› taraf›ndan mevcut vagonlara

mece bir av bölgesi idi. ‹stanbul'da bulunan konso-

bir vagon ilave edilerek haftada bir olmak üzere pazar

loslar ve konsolosluk görevlileri de bu bölgeye avlan-

günü sabah saatlerinde tren kald›r›lmaktayd›.

mak amac›yla gelirlerdi. Yine Had›mköyü'nde bulu-

Ayr›ca avc›lar için gerekli güvenlik tedbirleri-

nan Çatalca Topçu Livas› Mehmet ﬁevki Paﬂa'ya çeki-

nin al›nmas› tembihlenmekte idi. Bölgede avlana-

len bir telgrafta ismi belirtilmemekle birlikte "Ev-

Dünden Bügüne Küçükçekmece 53

Ahmet Refik, Eski ‹stanbul, Kanaat Matbaas›, ‹stanbul 1931 , s.20. 46

BOA. DH. MKT. 1014/43 (R 16 Eylül 1321/M 29 Eylül 1905).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 54

Küçükçekmece Sosyal Tesisleri’nden bir görünüm.

velce arz edilen konsolos ve maiyeti göl civar›nda bu-

burada piknik yapmakta ve akﬂam dönüﬂlerinde de

lunan Menekﬂe k›r›, Papaz Burgaz ve Göl'ün sonun-

buradaki aç›k kasaplardan et sat›n alarak evlerine

daki Karasu a¤z›na kadar gidip daha sonra saat 12'ye

dönmekteydiler.

çeyrek kala Büyükçekmece'ye u¤rad›klar› ve sonra da

Küçükçekmece cazibe merkezi olma durumunu

arabalar›na binerek Küçükçekmece'ye gitmiﬂ olduk-

günümüzde de art›rarak devam ettirmektedir. Son y›l-

lar›" belirtilmektedir.47

larda bölgede yaﬂanan ekonomik ve sosyal hareketlilik

Yine Dahiliye Nezareti (‹çiﬂleri Bakanl›¤›) ta-

flehrin h›zla geliflmesine neden olmufltur. Bölgenin sa-

raf›ndan Küçükçekmece kazas›na gönderilen bir ya-

nayi alan›nda kaydetti¤i geliﬂmeler kültürel faaliyet-

z›da "Birtak›m muteber Avrupal›lar›n b›ld›rc›n av›

lerle desteklenerek modern bir kent hüviyetine do¤ru

mevsimi gelmesi nedeniyle avlanmak için Küçük-

h›zl› ad›mlar at›lmaktad›r. Yollar›n geçiﬂ güzergah›nda

çekmece kazas›na ba¤l› köylere gitmekte oldukla-

yer alan Küçükçekmece, sahip oldu¤u stratejik konu-

r›ndan bunlar›n güvenli¤inin sa¤lanmas› amac›yla

mu ve tarihten devrald›¤› antik ﬂehir hüviyetine uygun

bölgeye yeterli miktarda zaptiye gönderilmesi is-

olarak yap›lan imar ve bay›nd›rl›k faaliyetleriyle adeta

tenmekteydi.48

bir y›ld›z gibi parlamaktad›r. Küçükçekmece'de özel-

Cumhuriyet döneminde de önemli sayfiye ve

likle Göl ve çevresinde yap›lan sosyal donat› alanlar›,

gezi yerlerinden biri olma özelli¤ini devam ettiren

tarihteki mesire alanlar› gelene¤inin bir devam› nite-

Küçükçekmece, eti, sütü, yo¤urdu, kasaplar› ve ke-

li¤inde görülmektedir. Günümüzde Küçükçekmece,

bapç› dükkanlar› ile ün kazanm›ﬂt›r. ‹stanbul'da otu-

‹stanbul halk›n›n rahatça gezip, e¤lenebilece¤i ve gön-

ran aileler hafta sonlar› Küçükçekmece'ye gelerek

lünce dinlenebilece¤i bir ﬂehir haline gelmiﬂtir.

54 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

BOA. YPRK. ASK 133/75 (H 26 Cemaziye'l evvel 1315/M 23 Ekim 1897). 48

BOA. DH. MKT. 2006/26 (H 6 Rebiü'l evvel 1310/M 26 Kas›m 1892).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 55

‹STANBUL’UN TEﬁR‹FAT KAPISI: KÜÇÜKÇEKMECE

Alman ‹mparatoru ve Prusya Kral› II. Wilhelm (1888- 1918) uzun hükümdarl›k y›llar›nda Türkiye'ye de üç kez gelmiﬂtir. Sultan II. Abdülhamit dönemin-

Avrupa'y› ‹stanbul'a kavuﬂturan, sefer ve kervan yolu-

de 1889 ve 1898 y›llar›nda yap›lan dostluk ziyaretleri

nun baﬂ›nda bulunarak ilk menzili teﬂkil eden ve

sonucunda bugün Sultan Ahmet Meydan›'nda bulu-

önemli bir konaklama yeri olan Küçükçekmece, tari-

nan Alman Çeﬂmesi'ni yapt›rm›ﬂt›. Kral II. Wilhelm,

hin ilk ça¤lar›ndan itibaren önemli bir geçiﬂ noktas›n-

‹stanbul'a üçüncü ziyaretinide I. Dünya Savaﬂ›'n›n

da bulunmaktad›r. ‹stanbul gibi tarih› bir ﬂehrin ana

sonlar›na do¤ru 1917 y›l›nda Sultan Reﬂad (1914-

yol güzergah›nda bulunan kasaba, krallar›n ve ordula-

1918) zaman›nda gerçekleﬂtirmiﬂtir.

r›n›n sefere giderken u¤urland›klar›, sefer dönüflü de karfl›land›klar› ve konaklad›klar› bir bölge olmufltur. fiehrin girifl kap›s› konumunda bulunan Region, bir teflrifat kap›s› oldu¤u gibi zaman zaman da

Kral›n bu gelifli esnas›nda Küçükçekmece'de bir karfl›lama töreni yap›lm›flt›r. Dahiliye Naz›r› (‹çiflleri Bakan›) Talat Pafla'dan Çatalca Mutasarr›f›na:

‹mparatorlar›n siyasi görüﬂmelerinin yap›ld›¤› bir

‹mparator hazretlerinin arzular› üzerine karﬂ›la-

yerdi. ‹mparator Fokas, 602 y›l›nda Yeﬂillerin muha-

ma merasimi Küçükçekmece'de yap›lacakt›r. Bu husus-

fazas› alt›nda ve refakatlerinde buraya gelmiﬂti. Daha

ta askeriye taraf›na da gerekli tebligat yap›lacakt›r. Ça-

sonralar› Makedonyal› imparatorlar Bizans'›n yüksek

talca mülki ve askeri memurlar› ve eﬂrafla birlikte zat›-

aristokrasi s›n›f›na mensup olanlarla arhontlar49 ve

n›z›n da trenin gelmesi esnas›nda istasyonda bulunma-

kumandanlar, seferden dönen imparatorlar› burada

s› ve burada karﬂ›lama merasimi düzenlenmesi.51

karfl›lay›p zafer alaylar›yla flehre ve saraya kadar u¤urlamay› bir usul ve gelenek haline getirmifllerdi. XVI. yüzy›ldan itibaren Avrupa'dan, Osmanl› Devleti'ne gelen elçilik heyetlerinin hemen hepsi Küçükçekmece'den geçen yolu kullanm›fllard›r. Birçok elçilik heyetinin ise ‹stanbul'a varmadan önce son geceyi burada konaklamak suretiyle geçirdikleri ve burada karfl›land›klar› bilinir. Bu bilgilerden Küçükçekmece'de kalabal›k elçilik heyetlerini bar›nd›rabilecek bir kervansaray›n bulunmufl oldu¤u anlafl›l›yor. Sultan II. Mustafa döneminde Nemçe (Avusturya) elçisinin de Küçükçekmece'de karfl›lanarak buradan arabalar eflli¤inde ‹stanbul'a kadar getirildi¤ini tarih› belgelerden anlamaktay›z.50 Yine ‹stanbul'a gelecek olan Almanya imparatoru II. Wilhelm için karfl›lama merasimi de Küçükçekmece'de yap›lm›flt›r.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 55

En yüksek dokuz devlet görevlisinden her biri. 50

BOA. A.E. II. Mustafa 8/792 (H 28 Zilkade 1111/M 17 May›s 1700).

BOA. DH. KMS 45/53.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:17 PM

Page 56

Alman ‹mparatoru II.Wilhelm ve beraberindekiler karayolu ile ‹stanbul’un teflrifat kap›s› olan Küçükçekmece'ye kadar geldiler. Burada Sultan Reflad'›n büyük o¤lu Ziyaeddin Efendi baflkanl›¤›nda eski sadrazamlardan Berlin Büyükelçisi Hakk› Pafla ile Enver Pafla'dan oluflan bir Osmanl› heyeti taraf›ndan karfl›land›lar. Padiflah Sultan Reflad da Dolmabahçe Saray›'ndan ç›karak Sö¤ütlü adl› yat ile Sirkeci'ye geldi. Burada bir karfl›lama merasimi düzenlendi. Merasimde Veliahd Vahdettin Efendi, fiehzadeler, Almanya'da e¤itim görmüfl devlet adamlar›, Sadrazam Talat Pafla, M›s›r Hidivi Abbas Hilmi Pafla, fieyhülislam Musa Kaz›m Efendi, Ayan ve Mebusan Meclisi baflkanlar› ile elçilerden oluflan bir heyet haz›r bulundular. Sirkeci Gar› ile çevresi Türk ve Alman bayraklar› ile donat›ld›. Merasim k›tas›n› "Merhaba Asker!" diyerek selamlayan Sultan Reflad, kendisini karfl›layan üst düzey devlet adamlar›n›n ellerini s›kt›ktan sonra II. Wilhelm'i tafl›yan tren Sirkeci Gar›'na girdi. ‹mparator, burada bandonun çald›¤› marfllar eflli¤inde karfl›land›.52 ‹mparator II. Wilhelm'in bu seyahatinde daha önce yapt›rm›fl oldu¤u çeflmeyi ziyaret etmek istedi-

‹stanbul’a gelecek Nemçe (Avusturya) elçisinin Küçükçekmece’de karﬂ›lanmas›n› bildiren yaz›.

¤ini de Harbiye Nezareti'nin Dahiliye (‹çiflleri) Nezaretine yazm›fl oldu¤u yaz›dan anlamaktay›z: ‹stanbul'a gelecek olan Alman ‹mparatoru'nun daha önce Sultan Ahmet Meydan›’nda yapt›rm›fl olduklar› yanlar›nda bulunan Padiflah hazretlerinin murah-

lerdi. Bu seyyahlar›n hemen hepsi Küçükçekme-

has› Ferik Zeki Paﬂa taraf›na da bildirilmiﬂtir. Söz ko-

ce'nin ufak sevimli bir köy oldu¤unu, güzel bir han›n

nusu çeﬂmenin tamire muhtaç k›s›mlar›n›n tamamlan-

etraf›na servi, dut ve nar a¤açlar›n›n sard›¤›n› yazar-

mas› ve noksanlar›n›n gerekli yerlere bildirilmesi. ..53

lar. Osmanl› döneminde Küçükçekmece art›k ﬂehri

Yine 27 Eylül 1902 tarihinde Almanya askeri

koruyan ön karakol durumundan ç›km›ﬂ bu yüzden

yüzbaﬂ›lar›ndan Von Aschtoner'in ﬁark Sürat Tre-

de kalesi tamir edilmemifl fakat buna karfl›l›k flehrin

ni'yle Küçükçekmece'ye geldi¤i ve kendisinin burada

d›fl›nda taflran›n bafllang›ç s›n›r› olmufltur.

karﬂ›land›¤› kaydedilmektedir.54

‹lber Ortayl›, Vahdettin Engin, Erhan Afyoncu Payitaht-› Zemin Eminönü, C. II ‹stanbul 2008, s. 544-45 53 54

‹stanbul'a gelen seyyahlar da mutlaka Küçükçekmece'ye u¤rarlar ve burada bir müddet dinlenir-

56 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

BOA. DH. KMS 45/53.

BOA. YPRK-ASK 184/93 (H 23 Cemaziye'l ahir 1320/27 Eylül 1902).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 57

KÜÇÜKÇEKMECE’N‹N TAR‹H‹ YAPILARI

Fatih Sultan Mehmet, ‹stanbul'un fethi s›ras›nda ordunun gerisinde önemli bir nokta olan Küçük ve Büyükçekmece Köprüleri'ni yeniden onartm›ﬂt›r.

KÜÇÜKÇEKMECE KÖPRÜSÜ

Küçükçekmece Köprüsü 14 Eylül 1509 tarihinde mey-

Küçükçekmece Gölü'nün aç›ld›¤› bo¤az üzerinde

dana gelen ve 47 gün süren depremde ve 20 Eylül 1563

bulunup Küçükçekmece ilçesini eski ‹stanbul -

y›l›nda meydana gelen sel bask›n›nda büyük tahribat

Edirne Karayolu'na ba¤layan bir köprüdür. Köp-

görmüfltür. Bu f›rt›nada göllere akan sular taflm›fl, sa-

rü'nün temelleri Roma ça¤›nda at›lm›ﬂ olup ilçenin

hilleri su basm›ﬂt›. Bu sel bask›n›nda ‹stanbul'un ula-

en eski tarihi eserlerinden biridir. Tarihi kay›tlar-

ﬂ›m ve haberleﬂmesini sa¤layan ve halk›n ihtiyac› olan

dan anlaﬂ›ld›¤›na göre burada Myrmex yani, kar›nca

zahirenin taﬂ›nd›¤› çok önemi bir geçiﬂ noktas› olan

geçidi ad› verilen ahﬂap bir köprü bulunmaktayd›. M

Büyük ve Küçükçekmece Köprüleri y›k›lm›ﬂt›.

557 ve 558 tarihlerinde meydana gelen depremlerde

Hammer'in Osmanl› Tarihi'nde anlatt›¤›na

Regium'la birlikte bu köprü tamamen y›k›lm›ﬂt›.

göre, meydana gelen su taﬂk›n›nda, Halkal›dere Va-

Sonra imparator Justinyen taraf›ndan yerine kagir

disi'nde avlanmakta olan Kanuni Sultan Süleyman da

bir köprü yapt›r›ld›. Miladi 813 tarihinde Bulgar

bu f›rt›naya yakalanm›ﬂt›. Vadiyi kaplayan sel sular›-

Kral› Krum, V. Leon'un ordusunu ma¤lup ederek bu

n›n önünden güçlükle kurtulan Kanuni, ‹skender Çe-

köprüyü de tahrip etmiﬂtir. Makedonyal› Vasil (867-

lebi Saray›'na s›¤›nm›ﬂ ve burada 24 saat süreyle

886) taraf›ndan Regium ve köprüsü yenilenmiﬂ ise

mahsur kalm›ﬂt›. Bu olaydan sonra Sultan Süleyman,

de XI. yüzy›ldan ‹stanbul'un fethine kadar Bulgarlar,

Mimar Sinan'a Çekmece Köprüsü'nün yeniden yap›l-

Haçl›lar ve 1345'de Kantekuze taraf›ndan yeniden

mas›n› emretti.55 16. yüzy›lda 5 gözlü ve 210 m uzun-

tahrip edilmiﬂtir.

lu¤unda yeniden yap›lm›ﬂ olan Küçükçekmece Köp-

Hammer, age., s. 463.

Vormser’in Küçükçekmece Köprüsü’nü tasvir eden gravürü.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 57

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 58

rüsü'nün Mimar Sinan (1490-1588)'›n eseri oldu¤u iddia edilmektedir. Fakat bu iddian›n do¤ruluk derecesi zay›f olup sanat tarihçileri ve ilim adamlar› taraf›ndan Baflmimar Acem Ali'nin56 eseri oldu¤u kabul görmektedir.57 17. yüzy›l›n kaynaklar›nda ise 12 gözlü olarak tan›mlanan Küçükçekmece Köprüsü'nün uzunlu¤u da yaklafl›k olarak 200 metre olarak geçmektedir.58 ‹ki bin y›ld›r Trakya'n›n en önemli geçifl noktas›nda bulunun Küçükçekmece Köprüsü'nün eski ça¤lardan beri çok önemli bir ifllevi bulunmaktayd›. Görmüfl oldu¤u bu ifllevinin yan› s›ra, Köprü'nün tarihi de¤erinin de çok büyük oldu¤u inkar edilemez bir gerçektir. Köprü, ‹stanbul'un fethinden sonra da flehrin girifl ve ç›k›fl›nda ilk ve son konaklama yeri olKüçükçekmece Köprüsü’nün tamiri ve masraf›n› bildiren belge.

mas› nedeniyle bu önemini artt›rarak sürdürmüﬂtür. Daha fethin ilk y›l›nda Fatih Sultan Mehmet'in Edirne'den k›ﬂ› geçirmek üzere ‹stanbul'a dönerken yol üzerinde bulunan Büyük ve Küçük Çekmece Köprüleri'nin tamirini ve yollar›n yeniden yap›lmas›n› em-

hale gelmiﬂ oldu¤u görülmektedir. Bu tamirlerin ya

retmesi, buran›n ne kadar önemli bir geçiﬂ noktas›

zamanla eskimiﬂ ve y›k›lmaya yüz tutmuﬂ olmas› ne-

oldu¤unu göstermektedir. Nitekim bu bilgileri des-

deniyle ya da ya¤mur ve sel sular›yla Köprü'nün ta-

tekleyen birçok tarihi kay›tlara da rastlamaktay›z.

mamen y›k›lm›ﬂ olmas›ndan kaynaklanmakta oldu-

Bunlardan birisi, ‹stanbul Belediye Kütüphanesi’nde

¤unu görmekteyiz.

Muallim M. Cevdet yazmalar› aras›nda bulunan 1498

Osmanl› Arﬂivi belgelerine göre Köprü, Miladi

(H 904) tarihli "Kanunname-i Havass-› Konstanti-

1721 (H 1133) tarihinde Baruthane-i Amire Naz›r›

niyye" adl› tahrir defterinde Küçük ve Büyükçekmece

Ahmet A¤a taraf›ndan tamir edilmiﬂtir. 1767 y›l›nda

Köprüleri’nin tamirleri ile görevlendirildi¤i için baz›

ise, Köprü'nün zamanla eskimesi ve bölgede meyda-

vergilerden muaf tutulan alt› tamirci erden (merem-

na gelen sel bask›nlar› sonucu da tamamen y›k›lmas›

metçi) bahsedilmektedir.59

nedeniyle temelden yeniden yap›lacak hale geldi¤ini

Acem Ali: Aslen Tebrizli’dir, Mimar Sinan'dan önce baflmimarl›k yapm›fl ve 1539'da vefat etmifltir.

‹stanbul için stratejik bir konumda bulunan

görmekteyiz. Köprü'nün yeni baﬂtan yap›lmas›n›n

Küçükçekmece Köprüsü, Bizans Devri’nde en az üç

Küçükçekmece kad›s› taraf›ndan ilamla bildirilmesi

defa, Osmanl› Dönemi’nde ise birçok defa ya yeniden

üzerine Saray Baﬂmimar› Mehmet Tahir A¤a bölgeye

yap›lm›ﬂ ya da tamir edilmiﬂtir. Osmanl› Dönemi’nde

giderek Köprü üzerinde inceleme ve keﬂif yapm›ﬂ;

yap›lan tamirlerle ilgili olarak tespit etmiﬂ oldu¤u-

Köprü'nün demir kaz›klar› üzerine çifte sekiz kiriﬂli

muz belgelerde önemli bir geçiﬂ noktas›nda bulunan

sütunlar oturtularak yap›laca¤› ve bunun da 1427 ku-

Cevdet Çulpan, age., s.137.

Küçükçekmece Köprüsü'nün s›k s›k tamire muhtaç

ruﬂa malolaca¤› rapor edilmiﬂtir.6o

BOA. C.BLD. 603.

58 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Orhan Bozkurt, Koca Sinan'›n Köprüleri, ‹TÜ. Mimarl›k Fakültesi Yay›nlar›, ‹stanbul 1952, s. 8. 58

Dünden Bugüne ‹stanbul Ansiklopedisi, s. 157.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 59

Yine Osmanl› arflivlerinde Cevdet maliye tasnifi içerisinde bulunan bir belgede de Köprü'nün tamiriyle ilgili olarak 13 fiubat 1807 tarihinde bir rapor haz›rlayan Seyyid Halil Zihni, Köprü'nün acilen tamir edilmesi gere¤i üzerinde durarak, bir tamir raporu düzenlemifltir: "Küçükçekmece önlerinde bulunan Köprü, zamanla y›k›larak tamire muhtaç hale gelmifltir. Köprü'nün yenilenmesi için yap›lan keflifte, Köprü bitifli¤inde kumluk olarak bilinen yerin uzunlu¤u 630 zira kadard›r. Burada bulunan kald›r›m da tamamen y›k›lm›fl durumdad›r. Buraya bir sel geldi¤inde Köprü'nün ayaklar›n› y›kacak duruma gelmifltir. Köprü'nün tamiri için 5000 kurufla kereste, kireç ve horasan al›nm›flt›r. Tafl t›raflç›lar›, duvarc› ustalar›, amele ve ›rgatlar›n say›s› 100 kifliyi aflmaktad›r. Tafl götüren mavnalarla öküz arabalar›n›n kiras› ise 7000 kuruflu bulmaktad›r. Köprü'nün yap›m› için 10.000 kurufl, kald›r›mlar için 5000 kurufl olmak üzere toplam 15 bin kurufl paraya ihtiyaç duyulmaktad›r.61 Yine ayn› tarihte bölge yollar›n›n ve kald›r›mlar›n›n da tamir edilmesi gere¤i üzerinde duran SeyKüçükçekmece Köprüsü ve yollar›n›n tamiri ve maliyetini bildiren belge.

yid Halil Zihni Efendi, ikinci bir raporunda flöyle demektedir: Küçükçekmece'de Kum Çeflmesi bitifli¤inden

iki taraf›n kald›r›mlar›n›n da taﬂ ile yap›lmas› gerek-

Küçük Harami Deresi'ne kadar olan yolun kald›r›m-

mektedir. Buran›n geniﬂli¤i 4 metre, uzunlu¤u ise

lar›n›n tafl döflenerek yap›lmas› ve geniflli¤inin 4

639 metredir. Yine Deveba¤›rtan olarak bilinen yerin

metre, uzunlu¤unun 880 metre kadar olmas›, ﬁerif

de kald›r›mlar› bozuk durumda bulundu¤undan ve

A¤a bitiﬂi¤inden çiftli¤e kadar olan yolun her iki ta-

buras›n›n ayr›ca batakl›k olmas› nedeniyle, buraya

raftan kald›r›mlar›n›n büyük taﬂlarla yap›lmas›, bu-

yeniden taﬂ getirilip alt›na toprak ve a¤aç dolgusu ya-

ran›n geniﬂli¤inin 5 metre, uzunlu¤un da 510 metre

p›larak, her iki taraf› da büyük taﬂlarla döﬂenerek,

olmas› kararlaﬂt›r›lm›ﬂt›r. Çiftlikten Büyük Harami

kald›r›mlar›n›n yap›lmas› gerekmektedir. Buras›n›n

Deresi'ne gelince; burada da Köprü'den tamiri laz›m

geniﬂli¤i 5 metre, uzunlu¤u 970 metre olacakt›r. Bü-

hale gelen ve koru olarak bilinen yere var›ncaya kadar

yükçekmece Köprüsü'nden yukar›da olan Laleli Çeﬂ-

yol üzerinde bulunan bozuk yerlerin tamirinin yap›l-

mesi'nin iki taraf›nda da bulunan tamirlik yerlerin

mas› gerekmektedir. Buran›n geniﬂli¤i 5 metre,

yeniden a¤aç döﬂenerek yap›lmas› gerekmektedir.

uzunlu¤u da 895 metre kadard›r. Söz konusu mahal-

Buran›n geniﬂli¤i 4 metre, uzunlu¤u 300 metre ola-

de, Aﬂa¤› Çukurbosna Deresi'nde bulunan köprü ve

cakt›r. Yine Kanl›çeﬂme olarak bilinen yerden, Kum-

Dünden Bügüne Küçükçekmece 59

BOA. C. ML 25/79.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 60

burgaz'da sahile var›ncaya kadar olan yolun kald›r›mlar›n›n da büyük tafllarla yap›lmas› gerekmektedir. Buran›n geniflli¤i 5 metre, uzunlu¤u 880 metredir. Kumburgaz yan›ndan kumsala kadar olan yerde bulunan ve tamire muhtaç bulunan iki adet köprünün ve kald›r›mlar›n›n da yap›lmas› gerekmektedir. Buran›n da geniflli¤i 5 metre, uzunlu¤u 150 metredir. Derecik mahallinde kumlukta olan tahta köprünün taban kiriflleri ve döflemesinin tamiri için 750 kurufl harcanmas› ve her iki taraf›n kald›r›mlar›n›n yap›lmas› gerekmektedir. Silivri ba¤lar›n›n ortas›nda olan kald›r›mlar›n tamire muhtaç yerlerinin tafl nakledilerek yap›lmas› gerekmektedir. Buran›n da geniflli¤i 4 metre, uzunlu¤u 580 metredir. Silivri mezarlar›ndan kap›ya var›ncaya kadar olan yol üzerinde bulunan kald›r›mlar›n da yeniden yap›lmas› gerekmekteTopkap› ile Küçükçekmece aras›ndaki yollar›n yap›lmas›n› bildiren padiflah›n buyuruldusu.

dir. Buran›n da geniﬂli¤i 4 metre, uzunlu¤u ise 300 metre kadard›r.62 Bu imar ve tamir raporundan da anlaﬂ›ld›¤› gibi, Küçükçekmece Köprüsü dahil bölgede bulunan tüm yol ve kald›r›mlar›n elden geçirilerek kapsaml›

sa¤lanmas› amac›yla parmakl›k ve kap› yap›lmas›

bir ﬂekilde yenilemesi amac›yla çal›ﬂmalar yap›ld›¤›

iﬂinin keﬂif ve muayenesi için bir kalfa göndererek

ve bu imar faaliyetlerinin Silivri'ye kadar uzand›¤›-

gerekli muayeneler yap›lm›ﬂ ve bina yap›lacak yerin

n› görmekteyiz.

ölçümleri tamamlanm›ﬂt›r. Buna göre; Köprü'nün

Bölgede gerçekleﬂtirilen bu kapsaml› tamirden

sa¤ taraf›nda boﬂ bulunan arsada alt›nda ah›r bulu-

15 sene sonra ise Küçükçekmece Köprüsü'nün bitiﬂi-

nan iki katl› bir bina yap›lmas› ve gelip geçenleri

¤ine karakol vazifesi görmesi amac›yla iki katl› bir bi-

muhafaza için de Köprü'nün uygun olan yerlerine

nan›n yap›lmas› gündeme gelmiﬂtir. Bu dönemde Ba-

koruyucu ve sa¤lam parmakl›klarla bir kap› ve bir de

ruthaneler Naz›rl›¤›’na ba¤l› olan ve önemli bir yol gü-

yoklamac› odas› yap›lmas› için yerinde gerekli keﬂif

zergah›nda bulunan Küçükçekmece Köprüsü'nü koru-

ve ölçümler yap›lm›ﬂt›r.

ma ve muhafaza alt›na alacak çal›ﬂmalar yap›lm›ﬂt›r.

Yine, Saray›n Baﬂmimar› Mehmet Rasim tara-

"Baruthaneler Naz›r› olup ba¤›ﬂ› bol alan

f›ndan kaleme al›nan ayn› tarihli bir baﬂka raporda da

efendi hazretlerinin ifadeleri üzerine; idari düzeni

Küçükçekmece Köprüsü yan›na yap›lacak karakolla

sa¤lamada önemi büyük olan Küçükçekmece Köprü-

ilgili detayl› bilgiler verilmektedir:

sü, bitiﬂi¤inde memurlara mahsus iki katl› bir bina

Küçükçekmece'de Büyük Köprü bitiﬂi¤inde

inﬂa edilmesi için gerekli izinler al›nm›ﬂt›r. Naz›r

bulunan ve burada görevli memurlar›n kalmas› için

hazretleri, Köprü'den geçen yolcular›n güvenli¤inin

iki katl› bir bina yap›lmas› gerekmektedir. Ayr›ca bu

60 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

BOA. C. ML 25/79.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 61

Köprü'nün ortas›na muhafaza amac›yla parmakl›k,

Bu çizelgede belirtilen iﬂ ve fiyatlar› üzerine

bir kuyu ve yoklamac› odas› yap›lmas› da Baruthane-

günümüzde de mevcut olan karakol binas›n›n yap›-

ler naz›r› taraf›ndan ifade olunmuﬂtu. Buran›n keﬂfi

m›na 1822 y›l›n›n May›s ay›nda baﬂlanm›ﬂt›r.

hususunda mimar a¤aya ﬂifahen emir ve ferman buy-

Yine bu y›llarda meﬂhur Halet Efendi'nin ya-

rulmas› üzerine, Mimar A¤a taraf›ndan buraya bir

k›n arkadaﬂlar›ndan oldu¤u için, onun 1822'de göz-

kalfa gönderilerek gerekli ölçümler yap›lm›ﬂt›. Yap›-

den düﬂerek idam› üzerine Sultan II. Mahmut tara-

lacak bina için Barutçubaﬂ› Simon Usta ile de müza-

f›ndan Keﬂan'a sürgüne gönderilen Keçecizade ‹zzet

kereler yap›lm›ﬂt›r. Bunun üzerine; Küçükçekmece

Molla (1785-1829) bu sürgün hayat›yla ilgili yazm›ﬂ

Köprüsü'nün sa¤ bitiﬂi¤inde bulunan boﬂlu¤a alt ta-

oldu¤u manzum hat›rat›nda yol üzerinde bulunan

raf›nda ah›r bulunan iki katl› zab›ta odalar›, mutfak

Küçükçekmece'de bir süre kalm›ﬂ ve "Konaklama Ye-

oca¤›, su kuyusu ve tuvalet yap›lmas› karar› al›nm›ﬂ-

ri Küçükçekmece" ad›yla da bir fliir yazm›flt›r. Bu flii-

t›r. Ayr›ca, Köprü'nün uygun bir yerine gece vaktinde

rinde ‹zzet Molla, Küçükçekmece ve Köprüsü'ne dair

gelip-geçmeyi muhafaza etmek için mükemmel par-

ilginç bilgiler vermektedir.64

makl›k kap›, yoklamac› odas› ve baz› teferruat› inﬂa ve tanzim olunmak üzere mahallinde gerekli araﬂt›rma-

Dürr-i eﬂkin etraf›ma ekmece

lar yap›lm›fl, keflif ve ölçüm iflleri tamamlanm›flt›r.

Göründü nihayet Küçükçekmece

Söz konusu binan›n projesi çizilerek uygun olan fiya-

Küçükçekmece bir müferrah mahal

t› hesap edilmiﬂtir.

Havas› iyi olmamak muhtemel

Küçükçekmece Köprüsü yan›na yap›lacak karakol binas›n›n keﬂif defterinde ise yap›lacak iﬂler ve

Güzel cami bir imaret de var Dahi nice asâr-› himmet de var Küçük karye amma letâfetli yer

fiyatlar› belirtilmektedir:

"Küçükçekmece Köprüsü'nün sa¤ taraf›nda

Beyaz etme¤i var suyu kand-i ter

bulunan boﬂ arsada yap›lacak olan iki katl› binan›n 12

Kenar›ndaki göl denizden cesim

adet penceresi, iki adet do¤rama kap›s›, tavan ve çat›-

Yap›lm›ﬂ o deryaya cisr-i azim

s›, içerisinde taﬂ basamakl› tuvaletiyle sahanl›k ve

Gören bâm-› çarh'a san›r bir oluk

kömürlü¤ü bulunacakt›r. Bu binan›n tamam› iki katl›

Kenar›nda var tahtadan korkuluk

olup zaptiye odas› olarak kullan›lacakt›r. Binan›n ya-

Oturdum niﬂiminde hayran olup

p›lacak iflleri ve fiyatlar› afla¤›da gösterilmifltir:

Görüp anda derbendi ﬂâdan olup Kuﬂ uçmaz mahal görmedinse e¤er

Zabitiye Odas› inﬂas›:

1003200

Varup eyle derbend-i ﬂâh'a nazar

61440

E¤er tezkiren yok ise dön geri

Pervazl› oturma odas›:

9000

‹stanbul'a avdet edip serseri

Müstahkem parmakl›k kap› inﬂas›:

7200

Vezîr ol, emir ol ne olursan ol

Odan›n etraf›nda üzeri kiremit ile kapl› saçak inﬂas›:

Yoklamac› odas› inﬂas›:

108000

Odan›n üzerinin ve saçaklar›n›n kiremitle örtülmesi:

13500

Kapan›r o demde sa¤ ve sol Bu dünyay› versen bölükbaﬂ›ya 63

Hammaliye, nakliye, kay›k, bargir, araba ve sair ücretler: 125994 Toplam:

Ne mümkün seni öteye taﬂ›ya

BOA. C.DH. 3491 (H 1 Ramazan 1237/M 22 May›s 1822). 64

1385934 kuruﬂ

Dünden Bügüne Küçükçekmece 61

Semavi Eyice agm., s. 79.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 62

Yine Küçükçekmece'ye yolu düﬂen seyyahlar-

dan biri de A. Boue'dir. 1837 y›l›nda Rumeli'den

‹stanbul'a giderken yolu Küçükçekmece'ye u¤rayan seyyah, kasaba ile ilgili izlenimlerini aktar›rken; " ... ulu servileri ve güzel incir a¤açlarla kapl› bahçeleriyle ola¤anüstü güzel bir görüntüye sahip olan Küçükçekmece dikkat çekici bir yerdir. Küçükçekmece Köprüsü a¤aç olup tek gözlü antik bir köprüye

Semavi Eyice, agm., s. 81.

BOA. DH. MKT. 2292/91 (Küçükçekmece kazas›nda bulunan göl üzerindeki köprünün y›k›lmaya yüz tutmuﬂ olmas› nedeniyle gelip geçenlerin her türlü tehlikeye maruz kald›klar›ndan bu Köprü'nün bir an evvel tamir edilmesine dair Çatalca Mutasarr›fl›¤›n›n yaz›s›). 67

Semavi Eyice, ege., s. 88.

Zafer Önel, age., s. 22.

oturtulmufltur. Köprünün ucunda bir kontrol noktas› ve bir de karakol bulunmaktad›r"65 diyerek o tarihlerde henüz yeni infla edilmifl olan karakola dikkat çekmektedir. Küçükçekmece Köprüsü'nün 1735/36, 1861/62 ve 1899 y›llar›nda tamir edildi¤ine dair belgelere de rastlamaktay›z.66 Küçükçekmece Köprüsü muhtemelen Balkan Harbi'nde de zarar görmüfl olmal› ki, Birinci Dünya Savafl› s›ras›nda yeniden onar›lm›fl ve döfleme k›sm› geniflletilerek 6 metreye ç›kar›lm›flt›r. Görüldü¤ü gibi birçok defalar tamir gören Küçükçekmece Köprüsü'nün tarihi ve sanatsal özellikleri bu tamirler esnas›nda yok edilmifltir. Son yap›lan tamirlerde 1939 y›l›na kadar izlerini gördü¤ümüz Bizans devrine ait parçalar gizlenmifl ve eski köprülerin en büyük özelli¤i olan meyiller doldurularak düz bir hale getirilmifltir.67 Küçükçekmece Köprüsü, Osmanl› tarihinde siyasi bir olaya da sahne olmufltur. 1620-1621 y›llar› aras›nda Osmanl› Devleti ile Lehistan Krall›¤›'n›n savaflt›¤› y›llarda durumun iyiye gitmedi¤ini gören Lehistan krall›¤› bar›fl amac› ile ‹stanbul'a bir elçi gönderir. Elçi 29 Nisan 1621 tarihinde Küçükçekmece'ye gelir. Fakat Osmanl› Devleti bar›fl istememektedir. Kalabal›k bir alayla gelen elçi, Küçükçekmece Köprüsü'nde durdurulmufl ve karfl›ya geçirilmemifltir. Lehliler geldikleri gibi Küçükçekmece Köprüsü'nden geri dönerek ülkelerine gitmifllerdir.68

62 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

1993 y›l›ndaki restorasyondan bir görüntü

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 63

Küçükçekmece Kanal› ve Menekﬂe Deresi

11 Eylül 1967 y›l›nda Köprü'yü ziyaret eden

Tarihî Küçükçekmece Köprüsü, 1950 y›l›nda

Emekli Tümgeneral Cevdet Çulpan izlenimlerini ﬂöy-

yap›lan tadilat neticesinde büyük oranda tarihî olma

le aktarmaktad›r: "Köprünün boyu 260 ad›m, ortala-

özelli¤ini kaybetmiﬂtir. Köprü'nün tek orijinal yeri

ma 156 metredir. Köprüden karﬂ›l›kl› iki otobüs yan

büyük gözün bulundu¤u k›s›md›r.70 Küçükçekmece

yana geçebilmektedir. Paket taﬂ kald›r›m döﬂelidir.

Köprüsü, 1993 y›l›nda yap›lan restorasyon sonucu tra-

Korkuluk olarak demir çubuklar konmuﬂtur. Önce-

fi¤e kapat›larak halk›n yaya ulaﬂ›m›na b›rak›lm›ﬂt›r.

den biraz daha dikçe olan köprünün meyli sonradan azalt›lm›flt›r. Köprünün di¤er gözü muhtemelen bu s›rada kapat›lm›flt›r. Tafl köprünün deniz taraf›nda, cumhuriyet devrinde karayollar› taraf›ndan yap›lan betonarme büyük bir köprü daha vard›r. Ana trafik bu 69

modern köprü üzerindedir. Fakat Küçükçekmece

Cevdet Çulpan, age., s. 137.

Gülgün Tunç, Taﬂ Köprülerimiz, K.G.M. Matbaas›, Ankara 1978, s.129.

içinden gelip geçen araçlar eski köprüden faydalanmaktad›rlar. "69

Dünden Bügüne Küçükçekmece 63

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 64

KÜÇÜKÇEKMECE’DE SÜRGÜN B‹R ﬁA‹R; KEÇEC‹ZÂDE ‹ZZET MOLLA (1785-1829) — Savaﬂkan Cem Bahad›r

— Keçecizâde ‹zzet Molla ‹stanbul'un Avratpazan semtinde 1786 y›lmda do¤mufltur. ‹zzet Molla'n›n babas› I. Abdülhamit Devri kazaskerlerinden Keçecizâde Salih Efendi, dedesi Konya Toprak Camii ‹mam› Keçeci Süleyman Efendi olup ailesi ad›n› bu zat›n mesle¤inden alm›flt›. ‹zzet Molla’n›n ilk e¤itimi babas› taraf›ndan verilmifl fakat on üç yafl›nda babas›n› kaybetmesiyle zorluk ve yokluk içinde bir ömür sürmeye bafllam›flt›r. Bu s›k›nt› ona intihar etmeyi bile düflündürmüfltür. Bu s›k›nt›l› dönem Hançerli Be¤ ile tan›fl›ncaya kadar sürmüfltür. Hançerli Be¤ vas›tas›yla Sultan II. Mahmut' un gizli müflaviri Halet Efendi'yle tan›fl›r. Halet Efendi, ‹zzet Molla'y› medreseden at›lm›fl oldu¤u için kabul etmek istemez fakat daha sonra k›ymetini anlayarak yan›na al›r. ‹zzet Molla, k›sa süre içinde Sultan II. Mahmut'un huzuruna ç›kacak kadar kendini tan›t›p yetifltirmifl ve 1809'da Bursa müfettiflli¤ine, ard›ndan 1810'da rikab-› hümâyun kethüdal›¤›na getirilmifltir. Merzifonlu Kara Mustafa soyundan gelen ‹smail Mekki Bey'in k›z› Hibetullah Han›m'la evlenir ve bu evlilikten Reflat, Fuat, Sedat ve Murat ad›nda dört çocu¤u olur. 1818 y›l›nda Beylerbeyi'nde bir ev sat›n alarak oraya tafl›n›r, birkaç y›l sonra Galata mevlevîyetine getirilir. Bu y›llarda gözden düflerek 1822'de idam edilen Halet Efendi'nin ‹stanbul’daki bütün mallar› müsadere edilip yak›nlar› sürgüne gönderildi¤i halde ‹zzet Molla'ya dokunulmam›flt›r. Hatta Galata kad›l›¤› görevine de devam etmifltir. Kendisinden himaye ve iyilikler gördü¤ü Halet Efendi için bir mersiye yazan Molla'n›n; "Hâlet'in cân›n› Hak ald› mâlini mîri Kald› ehl-i hasede hâyeleriyle kîri"

64 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

beyti dillerde dolaflmaya bafllar. Hakk›nda bafllayan sadrazam aleyhinde konufltu¤u dedikodusu üzerine 1823'te Keflan'a sürgün olarak gönderilir. Meflhur "Mihnet-keflan" mesnevisini bu sürgün maceras› hakk›nda nazmetmifltir. Yaklafl›k bir y›l sonra affedilerek ‹stanbul’a döner ve Padiflah'›n teveccühünü kazanarak 1825’te Mekke mollas› olur. Bir y›l sonra ‹stanbul pâyesi al›r ve ard›ndan 1827'de Harameyn müftüsü olur. 1828'de ç›kan Mora isyan› üzerine, Ruslara savafl ilan›na karfl› ç›kt›¤› ve bunun için bir layiha haz›rlad›¤›ndan dolay› hakk›nda aç›lan soruflturmada önce idam›na, daha sonrada ba¤›fllanarak Sivas'a sürgününe karar verilir. Sivas sürgününün dokuzuncu ay›nda muhtemelen zehirlenerek henüz 43 yafl›ndayken hayata gözlerini yumar. Savafl›n sonucu ‹zzet Molla’n›n düflündü¤ü gibi olunca aff› için hakk›nda ferman ç›kar›lm›fl fakat ferman ölümünden iki saat sonra ulaflm›flt›r. (Gençlik fliirlerini ''Divan-› Bahâr-› Efkâr" adl› divan›nda toplayan flair, sonraki eserlerini" Divân-› Hazân-› Âsâr" adl› eserinde toplam›flt› (‹brahim Bülbül Keçecizâde ‹zzet Molla ile ilgili bir çal›flma yay›mlam›flt›). Keçecizâde ‹zzet Molla’n›n Küçükçekmece'yle olan ilgisine gelince: ‹zzet Molla, Halet Efendi'nin 1822'de gözden düflerek idam edilmesi üzerine Sultan II. Mahmud taraf›ndan Keflan'a sürgüne gönderilmifltir. Keçecizâde ‹zzet Molla (1785-1829) bu sürgün hayat›yla ilgili yazm›fl oldu¤u manzum hat›rât›nda yol üzerinde bulunan Küçükçekmece'de bir süre kalm›fl ve "Konaklama Yeri Küçükçekmece" ad›yla da bir fliir yazm›flt›. Bu fliirinde ‹zzet Molla, Küçükçekmece'ye ve köprüsüne dair ilginç bilgiler vermektedir. Dürr-i eflkin etraf›ma ekmece Göründü nihayet Küçükçekmece (Ey göz) inci gibi k›ymetli olan gözyafllar›n› etraf›ma tohum gibi saçmay› b›rak, çünkü Küçükçekmece göründü.

Küçükçekmece bir müferrâh mahal Havas› iyi olmamak muhtemel Küçükçekmece insana ferahl›k veren bir yerdir. Havas›yla iyi olmama ihtimali yoktur.

Güzel cami bir imaret de var Dahi nice asâr-› himmet de var Küçükçekmece'de güzel bir cami, aﬂevi ve birçok emek ürünü eserler vard›r.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 65

Küçük karye amma letâfetli yer Beyaz etme¤i var suyu kand-i ter Küçükçekmece küçük ama güzellikleri olan bir köy. Beyaz ekme¤i ve ﬂeker tad›nda sular› vard›r.

Kenar›ndaki göl denizden cesîm Yap›lm›ﬂ o deryaya cisr-i azîm Küçükçekmece'nin kenar›ndaki göl (sanki) Marmara Denizi'nden büyüktür. Küçükçekmece Gölü'ne devasa bir Köprü yap›lm›ﬂt›r.

Gören bâm-› çarha san›r bir oluk Kenar›nda var tahtadan korkuluk (Göl’ün üzerindeki Köprü'yü) gören gökyüzünün çat›s›na tahtadan korkulu¤u olan bir oluk yap›ld›¤›n› san›r.

Oturdum niﬂiminde hayran olup Görüp anda derbendi ﬂâdan olup Küçükçekmece'deki s›n›r kalesini görüp sevinçli bir hal içine girdim ve (bu sevinçle) kendimden geçerek yere oturdum.

Kufl uçmaz mahal görmedinse e¤er Varup eyle derbend-i flâha nazar E¤er kufl uçmaz (dedikleri kadar s›k› korunan bir) yer görmediysen padiflah›n yapt›rd›¤› s›n›r kalesine gelip flöyle bir bak.

E¤er tezkiren yok ise dön geri ‹stanbul'a avdet edip serseri (Ey) Baﬂ› boﬂ gezen, e¤er mürur tezkiren (yol iznin) yok ise ‹stanbul’a geri dön çünkü;

Vezir ol, emîr ol ne olursan ol Kapan›r o demde sa¤ ve sol Vezir ol, emir ol ne olursan ol (e¤er tezkiren yoksa) o zaman sana bu yollar kapan›r.

Bu dünyây› versen bölükbafl›ya Ne mümkün seni öteye tafl›ya Bu dünyay›, s›n›r kalesindeki bölükbafl›na versen de seni s›n›rdan öteki tarafa geçirmesi mümkün de¤ildir.

‹zzet Molla'n›n bu fliirini üç aflamada de¤erlendirebiliriz. ‹lk bölümde flair; Küçükçekmece'yi güzel havas›yla insana ferahl›k veren bir yer olarak tarif etmifl, buran›n küçük bir köy oldu¤unu belirterek, güzel bir camisiyle bir de imaretinin bulundu¤undan söz etmifltir. Ayr›ca Küçükçekmece'nin ekme¤inin

beyaz oldu¤unu, fleker gibi tatl› sular› bulundu¤unu söylemifltir. fiair Küçükçekmece'nin bu özelliklerini anlatarak x›x. yüzy›lda Küçükçekmece'nin mesire ve av yeri olarak kullan›lmakta oldu¤unu fliirsel bir dille bize aktarmaktad›r. fiiire dikkatle bak›lacak olursa flairin x›x. yüzy›lda âdeta resmetti¤i Küçükçekmece, tarihî yaz›larla da birebir örtüflmektedir. Bu dönemde, yay›nlanan resmi bir belgeyle de konsolosluk çal›flanlann›n burada av yapabilece¤i belirtilmifltir. Ayr›ca 1950’Ii y›llara kadar Küçükçekmece ‹stanbul’un mesire yeri olma özelli¤ini korumufltur. ‹kinci bölümde flair; Küçükçekmece Gölü'nün âdeta denizden büyük oldu¤unu abart›l› bir biçimde ifade ettikten sonra, bu deryan›n üzerinde büyük bir köprünün varl›¤›ndan söz etmektedir. Bu Köprüyü görenlerin sanki gök kubbeye as›lm›fl bir oluk oldu¤unu zannettiklerinden ve bu köprünün kenar›nda da korkuluklar›n bulundu¤undan söz etmektedir. Köprü'nün bu güzellikleri karfl›s›nda bafl› dönen flair bir süre oturur ve bu güzelli¤i seyreder. fiair burada yine fliirine gözlemlerini oldu¤u gibi aktarmaktad›r. Küçükçekmece'nin üzerindeki Köprü'nün ilk ça¤lardan beri kullan›ld›¤›n› ve çeflitli dönemlerde gerek Bizans ‹mparatorlar› gerekse Osmanl› Sultanlar› taraf›ndan tamir ettirildi¤ini hatta daha da büyütüldü¤ünü çeflitli kaynaklardan ö¤renmekteyiz. Üçüncü bölümde ise ‹zzet Molla; Küçükçekmece'nin ayn› zamanda yolcular için güvenli¤i sa¤layan bir derbent vazifesi gördü¤ünü ve derbentlerin de flah› oldu¤unu söyleyerek, e¤er mürur tezkiren (yol izni) yok ise, vezir de olsan, emir de olsan buradan geçmenin mümkün olmad›¤›n› ve bir serseri gibi ‹stanbul'a geri dönmek zorunda kal›naca¤›n› söyleyerek yine tarihi kaynaklardan ö¤rendi¤imiz bir bilgiye kaynakl›k ediyor. Küçükçekmece, ‹stanbul’un girifl kap›s› olarak de¤erlendiriliyordu. Bu sebeple çok iyi korunuyordu. Osmanl› ‹mparatorlu¤u döneminde ‹stanbul’a girifl ve ç›k›fllar›n çok s›k› denetlendi¤i hatta kiflinin ad›, soyad›, ifli vb. özelliklerinin yaz›ld›¤› izin belgelerinin flehre yak›n karakollarda denetlendi¤i bilinmektedir. Bu fliir edebî kaynaklar›n tarihî gerçekleri nas›l pekifltirdi¤ini göstermesi ve özellikle divan edebiyat›n›n öyle halktan, yaflan›lan çevreden ve insanlardan kopuk olmad›¤›n› kan›tlamas› aç›s›ndan da önemli bir kaynakt›r.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 65

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 66

FATiH CAMii

tezini kuvvetlendirmektedir. Mart 1898 tarihli söz

Küçükçekmece'nin en eski camiidir. Fatih Sultan

konusu kay›tta; "Ebu'I Feth ve'l Gazi Sultan Mehmet

Mehmet taraf›ndan yapt›r›ld›¤› rivayet olunmaktad›r.

Han-› Gazi Hazretleri"nin ﬁehremanetine ba¤l› Kü-

Fatih Camii zamanla yap›lan tamir ve yenileme çal›ﬂ-

çükçekmece kasabas›nda bina ve ihya buyurduklar›

malar› nedeniyle asli yap›s›ndan fazla bir ﬂey kalma-

cami-i flerifinde Padiflah’›n berat› ile ayl›k 50 kurufl-

m›fl ve tamam›na yak›n k›sm› de¤ifltirilmifltir. Bu ca-

la imaml›k, 30 kuruﬂla hatiplik, 20 kuruﬂla kayy›ml›k

minin Fatih taraf›ndan m› yoksa onun ad›na m› yap-

ve 10 kuruﬂ ile ferraﬂl›k görevlerinde bunan Mehmet

t›r›lm›fl oldu¤u da tart›flma konusudur. Bir görüfle gö-

Ali o¤lu Ahmet Efendi vefat ederek görevi ve yeri boﬂ

re Fatih Sultan Mehmet Vakf›'na ba¤l› olmas› nede-

kalm›ﬂ oldu¤undan, söz konusu imam›n büyük o¤lu

niyle bu ad› alm›ﬂ oldu¤u iddia edilirken, di¤er bir

Mehmet Hilmi Efendi'nin imtihan yap›lmas› sonu-

görüﬂte de Fatih ilçesinde ﬁehzade Camii yan›nda bu-

cunda k›raat ve dirayet sahibi oldu¤u görülmüﬂ ve ka-

lunan ve Fatih döneminde yap›lm›ﬂ olan Burmal›

saban›n ileri gelenleri taraf›ndan da kabul görmesi

Mescit'le büyük benzerlik göstermesi bak›m›ndan bu

üzerine söz konusu görevlerin Mehmet Hilmi Efendi

caminin de Fatih Sultan Mehmet döneminde ve onun

ve küçük o¤lu Selami'ye verilmesi için padiﬂah berat›

taraf›ndan yapt›r›lm›ﬂ oldu¤u iddia edilmektedir.71

verilmesi"nin uygun görüldü¤ü belirtilmiﬂtir.72

Küçükçekmece ﬁeriye Sicilleri aras›nda bu-

Yine Fatih Camii ile ilgili 1855 tarihli ikinci bir

lunan bir kay›tta, bu caminin banisinin Fatih Sultan

kay›tta da Tikveﬂli Haf›z Halil Efendi'nin vermiﬂ oldu-

Mehmet oldu¤unu ﬂüpheye yer b›rakmayacak ﬂekilde

¤u dilekçesinde "Çekmece'de Padiﬂah Hazretleri tara-

Feriha Engiz, agt.

Bak›rköy ﬁeriye Sicilleri, No: 5, s. 261 (H Zilkade 1315/M Mart 1898).

Sol Fatih Camii’nin eski bir foto¤raf› Sa¤ Fatih Camii 2008

66 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 67

fiehremaneti’ne (‹stanbul Belediyesi) ba¤l› Küçükçekmece kasabas›nda bulunan dükkan ve tarla ile ilgili olarak yap›lan muhakemede, kasaba sakinlerinden olup bundan bir süre önce vefat eden Hasan o¤lu Hac› Ali Efendi o¤lu Mehmet Raflit Efendi'nin miras›, küçük o¤lu ‹smail Hakk› ve küçük k›z› Emine Faika’ya kalm›flt›r. Küçük, ‹smail Hakk›'n›n annesi olup mahkeme taraf›ndan vasi olarak tayin olunan Abdullah k›z› Emine Dilbeste Han›m ile küçük k›z› Emine Faika'n›n annesi Mustafa k›z› Fat›matü'z-zehra Han›m mahkeme taraf›ndan vasi tayin edilmifllerdir. Mahkeme huzurunda Tapu Memuru Salim o¤lu Muhlis Bey ve Küçükçekmece Kazas› Tapu Katibi Cafer o¤lu Cevat Efendi de haz›r bulunmufllard›r. Burada ifade edilen ve Gazi Sultan Beyaz›t Han› Veli Vakf›na ba¤l› olarak Küçükçekmece'de bulunan, bir taraf› Abdülmecit Vakf› fierifinden kervansaray, di¤er bir taraf› Aifle

f›ndan infla olunan cami-i flerifinde bu ramazan-› flerifte mukabele okuyup imaml›k ve vaaz-› nasihat gibi hizmetlerde bulunmak istedi¤ini dile getirmektedir.73 Fatih Camii birçok tadil ve tamir geçirmifl ve ilk yap›l›fl›na nazaran daha da geniflletilmifltir. Sonraki y›l-

Han›m evi ve bir taraf› Seyyid Mehmet Emin A¤a'n›n berber dükkan› ve di¤er bir taraftan da Yorgi o¤lu Kiryako f›r›n› ve ana yol ile s›n›rl› olan vak›f bakkal dükkan› ve bir tarlay› bu iki küçük çocu¤un babalar› müteveffa Mehmet Raflit Efendi hayatta iken ölünceye de¤in senet (temessük) ile tasarruf etmifl olup, vefat ettikten sonra ise tarla ve dükkan her iki küçük çocu¤a eflit olarak intikal etmifltir. Lakin bu iki çocu¤un babalar› müteveffa hayatta iken elinde bulunan senetlerini (temessük) kaybetmifltir. Bu hususta, gerçe¤in ortaya

larda tamamen y›k›lm›ﬂ olmal› ki, 1809 y›l›nda Sadra-

ç›kar›lmas› için araﬂt›rmalar yapt›rm›ﬂ olup, tarla ve dükkan›n küçük çocuklann

zam Yusuf Ziya Paﬂa taraf›ndan ikinci Sadaretinde sefe-

babalar›ndan intikal ederek kendilerinin tasarruf etmeleri için vak›f taraf›ndan ruhsat ve-

re ç›karken Camii’nin tamir edilmesini emretti¤i kita-

rilmiﬂtir. Çocuklann anneleri taraf›ndan da bu gayr-i menkullerin her iki çocu¤a intikal et-

besinden anlaﬂ›lmaktad›r. Cami'ye bu tamirle ilgili ola-

ti¤ine dair elimize yenilenerek 2 k›ta tapu senedi (sened-i hakani) verilmesini isteriz, di-

rak da bir kitabe konulmuﬂtur. Duvar›n yola bakan cep-

ye dilekçe verilmesi üzerine, söz konusu vasiyyelerden Emine Dilbeste ve Fat›matü'z-zeh-

hesinde bulunan bu kitabede ﬂu bilgiler bulunmaktad›r:

ra Han›mlar›n vermiﬂ olduklan dilekçelerinin incelenmesi neticesinde; kasaba ahalisinden

Fatih-i M›sr-› Kahire Sadrazam ve Serdar-›

ve erbab› vukuftan Abdullah o¤lu Haf›z Ahmet ﬁehabettin Efendi, Seyyid Mustafa R›za

Ekrem devletlû Gazi el-Hac Yusuf Ziya Paﬂa Hazretleri mesned-i ulya-y› sadarete defa-i saniyede teﬂrifle-

Efendi ve Ali A¤a isimli ﬂahitlerin ﬂahadetleri ile kendilerine tu¤ra ile müzeyyen bir k›ta Tapu Senedi (Sened-i Hakani) verilmesinin gerekti¤i. 74

BOA. A.MKT. NZD. 146/57 (H 11 ﬁaban 1271/M. 29 Nisan 1855). 74

Bak›rköy ﬁeriye Sicili No: 2/29 (H.1306. Muharrem 21/M. 3 Ekim 1888.)

Küçükçekmece Fatih Sultan Mehmed Camii ile ilgili bir belge.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 67

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 68

Sadrazam Yusuf Ziya Paﬂa tarf›ndan yeniden yapt›r›ld›¤› bildirilen Fatih Camii kitabesi.

rinde semt-i gaza ve tevcih-rayât-› azimet ve nusret

t›r. Camii’nin tavan› betonarmeden yap›lm›ﬂ olup, yeni

buyurduklar›nda iﬂ bu cami-i ﬂerifin imar›n› emr-i

mihrab› mermerden ve oldukça güzel bir biçimde ya-

irade buyurmuﬂ olduklar›na binaen tamir ve termim

p›lm›ﬂt›r. Fatih Camii tarihten günümüze de¤iﬂen yap›-

olundu. Sene: Recep 1224 (A¤ustos 1809).

s›yla halen Küçükçekmece halk›na hizmet vermektedir.

Yine Fatih Camii ile ilgili bir belgede de cami-

Dikdörtgen bir plana sahip olan Cami’ye son-

nin zamanla harap olup y›k›lmas› nedeniyle 4 Kas›m

radan ek yap›larak büyütülmüﬂtür. Son cemaat ma-

1865 tarihinde yeniden tamir edilmesine dair padi-

halli ilavesiyle ibadet alan› geniﬂletilmiﬂtir. Bu ekler

ﬂah iradesi bulunmaktad›r. Söz konusu belgede

kolon kiriﬂ sistemiyle yap›lm›ﬂ olup kagir binadan

"Cennetmekan Ebu'l Feth Sultan Mehmet Han-› Ga-

yaln›z mihrap duvar› ile iki yan duvarlar kalm›ﬂt›r.

zi Hazretleri vakf›ndan Çekmece-i Sagir (Küçükçek-

Esas binan›n boyutu 12,5x10,5 metredir. Ca-

mece)'de bulunan cami-i ﬂerifin tamiri için bir yük

mi'nin kagir duvarlar›nda bulunan pencereler yuvar-

52234,5 kuruﬂ" harcand›¤› kaydedilmektedir.

lak kemerli olup kilit taﬂlar› bariz biçimdedir. Pence-

Yine bu tarihten bir süre önce 16 Eylül 1863 ta-

relerin söveleri ve kemerleri s›val›d›r. Cami'nin as›l

rihinde cami imam›n›n maafl› 4 kurufl gibi çok düflük

çat›s› duvarlara oturdu¤u yerde profil saçak dolaﬂmak-

miktarda bulunmas› nedeniyle emsaline uygun hale

tayd›, fakat sonradan saça¤›n üstüne duvar ilave edil-

miﬂtir. Minarenin kaidesi ve küpü kesme taﬂtan olup

Camii, 1894 depreminde büyük zarar görmüﬂ ve

kendi devrine aittir. Yeni ilave zikzakl› desene sahiptir

II. Abdülhamit taraf›ndan tamir ettirilmiﬂtir. ﬁimdiki

ve öteki minareden daha uzundur. Mermer mihrap

getirilerek 150 kuruﬂa ç›kart›lmas› karar› al›nm›ﬂt›r.

bina da esas itibariyle Abdülhamit devri eseridir. Niha-

klasik üslupta yap›lm›ﬂt›r ve etraf›nda sonradan çevre-

yet 1965 y›l›nda da baz› eklemelerle geniﬂletilen cami-

si Kütahya çinileriyle kaplanm›ﬂt›r. Minber de beton-

nin minaresi de yenilenerek yeni bir minare yap›lm›ﬂ-

dan olup yine Kütahya çinileriyle kaplanm›ﬂt›r.

68 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

BOA. ‹.DH. 540/37542.

BOA. ‹.DH. 516/35102.

Ekrem Hakk› Ayverdi, Osmanl› Mimarisinde Fatih Devri, C. IV., ‹stanbul 1974, s. 808.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 69

VEZiR MEHMET PAﬁA ÇEﬁMESi

Add olunmaz etdü¤i hayrât-giran

Küçükçekmece'de bulunan Fatih Camii'nin meydana

Kâtib-i çarh etse erkâm›n dü tâ

aç›ld›¤› yerde ve ‹stanbul Caddesi üzerinde bulun-

Cümleden bu Çeﬂme Allah içün

maktad›r. Çeﬂmenin hemen üzerinde bulunmakta

Çekmece sahn›nda ettirdü bina

olan ulu bir ç›nar a¤ac› nedeniyle halk aras›nda Ç›na-

Dediler vasf eyleyüp târîhini

ralt› Çeﬂmesi olarak da bilinmektedir. Bu Çeﬂme'nin

Oldu ayn-› âb-› kevser cân-fezâ

üzerinde dekorsuz sade bir ayna taﬂ› ve üst üste yer-

Hicri: 1052/Miladi: 1642/43

lefltirilmifl iki ayr› kitabesi bulunmaktad›r. Bu kitabeler derin olmayan bir nifl içine al›nm›flt›r. Bu kita-

Bu kitabenin üzerinde de sonradan konuldu¤u

belerden birincisi on befl kartufl içerisine al›nm›fl

anlaﬂ›lan ikinci bir kitabe daha bulunmaktad›r. Bu ki-

olup tarih ve isimden inﬂa kitabesi oldu¤unu anla-

tabeden anlafl›ld›¤› üzere çeflme yap›l›fl›ndan yüz y›l

maktay›z. Bu kitabeye göre çeﬂme H 1052/M 1642 ta-

sonra Hasan Beﬂe taraf›ndan tamir ettirilmiﬂtir. "Be-

rihinde Muhammet (Paﬂa) taraf›ndan yapt›r›lm›ﬂt›r.

fle" tabirinden bu kiflinin kasapl›k zanaat›yla u¤raflan

Prof. Dr. Semavi Eyice'nin belirtti¤ine göre kitabede

ve Küçükçekmece çiftliklerinden saraya et temin eden

ismi geçen Muhammet, tarihimizde "Sofu" (Mevle-

yar› askeri s›n›fa mensup bir ﬂah›s oldu¤unu tahmin

vi/Koca) lakab› ile bilinen Sadrazam Mehmet Pa-

etmekteyiz. Bu kitabede ise ﬂunlar yazmaktad›r:

fla'd›r. Sofu Mehmet Pafla, 1636-39, 1641, 1643 ve 1644 y›llar›nda üç defa ve toplam befl y›l kadar da def-

Bu hayrat olmuﬂ idi müﬂrif-i harap

terdarl›k yapm›ﬂt›r. Avc› Mehmet'in saltanat›nda 7

Sonra tamir eyledi merhum Hasan Beﬂe el-Kassab.

A¤ustos 1648 - 21 May›s 1649 tarihleri aras›nda do-

Sene: H 1152 (Bu hayrat çeﬂmesi y›k›l›p harap olmuﬂ-

kuz ay on beﬂ gün sadrazaml›k yapm›ﬂ ve daha sonra

tu, Merhum el-Kassap Hasan Paﬂa bu çeﬂmeyi tamir

da azledilmiﬂtir. Sofu Mehmet Paﬂa, Sultan ‹bra-

ettirdi. M 1739/40) .

Semavi Eyice, agm., s. 93.

him'in tahttan indirildikten sonra öldürülmesi olay›ndan sorumlu tutularak Rumeli'ye sürgüne gönderilmiﬂ ve orada idam edilmiﬂtir.77

Kavisli bir kemeri olan Vezir Mehmet Pafla Çeflmesi'nin kitabesinde flunlar yaz›l›d›r:

Ol kerem-guster hüdâvend-i güzîn Kim Muhammed eylemifl nâm›n Hüda Kendi defterdâr-› zîflan ü vezîr Bât›n› esrâr-› zât-› Kibriyâ Kalb-i pâki mehbit-i envâr-› Hak Zât-› pür cûd-1 enîs-i evliyâ Hak vücudun h›fz ide âfâttan Pâk ola tâb-› kederden dâima Vezir Mehmet Pafla Çeflmesi

Dünden Bügüne Küçükçekmece 69

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 70

VEZ‹R MEHMED PAﬁA — Müslüm Y›lmaz

— Küçükçekmece'de bulunan Vezir Mehmet Pafla Çeflmesi'nin kitabesinde yer alan fliirde flair, çeflmeyi yapt›ran Sadrazam Mehmet Pafla'ya övgülerini dile getirmifltir. Allah nas›l Peygamberimiz'in ismini nas›l alemlere övgüyle yaym›flsa, padiflah›n veziri olan Mehmet Pafla'n›n da ismini yaym›flt›r. Görünüflte flan sahibi bir vezir gözükse de, asl›nda Allah'›n nice gizli s›rlar›n› tafl›yan biridir. Onun o temiz saf kalbi Allah'›n nurlar›n›n indi¤i yerdir. Küçükçekmece'de öyle bir çeflme yapt›rd› ki, ayn› cennetteki kevser p›nar› gibi. Allah onun bedenini daima bela ve musibetlerden korusun diye flair dua etmektedir.

Ol kerem-güster hüdâvend-i güzîn Kim Muhammed eylemifl nam›n Hüda O, cömert ve seçkin padiflahd›r ki Allah onun nam›n› âleme Muhammet diye yaym›fl

Kendi defterdâr-› zîflân ü vezîr Bât›n› esrâr-› zât-› Kibriyâ Görünüflte flanl› vezir ve deftardar; fakat özünde onda Allah'›n (Peygamberinin) s›rlar› gizlidir.

Kalb-i pâki mehbit-i envâr-› Hak Zat-› pür cûd-› enîs-i evliyâ Onun temiz kalbi, Allah'›n nurunun indi¤i yer; kendisi ise evliyâ dostu,cömert kiﬂidir.

Hak vücûdun h›fz ide âfâttân Pâk ola tâb-› kederden dâimâ Allah onun vücudunu belalardan, müsibetlerden korusun ve her zaman kederden uzak tutsun.

Add olunmaz etdi¤i hayrât-gerân Kâtib-i çarh etse erkâm›n dü tâ Gökyüzünün katibi say›lar› iki kat etse yine de onun yapt›¤› hay›rlar› yapmaya yetmez.

Cümleden bu çeflme Allah içün Çekmece sahn›nda ettürdü bina O, (Mehmet Pafla) Bu çeflmeyi Allah nzas› için Çekmece Meydan›'nda bina ettirdi.

Dediler vasf eyleyüp tarihini Oldu ayn-› âb-› kevser cân-fezâ Bu çeﬂmenin tarihini vasfederken dediler ki: Bu çeﬂme (cennetteki) kevser suyu gibi cânâ cân katar oldu. Hicri: 1 052 Miladi: 1642/43

70 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Vezir Mehmet Paﬂa Çeﬂmesi kitabesi.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 71

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 72

Dikdörtgen bir prizma fleklinde olan çeflme, birçok de¤iflikli¤e u¤ram›flt›r. Üstü beton bir saçak ile örtülmüfl olup tek yüzlü ve yalakl› bir meydan çeflmesi fleklindedir. Çeflme aynas›n›n üst k›sm› sonradan yenilenmifltir. Çeflme'nin kitabe ve ayna k›sm› kemerli nifl içindedir. Üst ilave k›sm› alt k›s›mdan farkl› malzemeden yap›lm›fl ve kemer flekli as›l dönemini yans›tmamaktad›r. Tekne k›sm› çeflmenin ön taraf›na do¤ru ç›kma yapmaktad›r. Vezir Mehmet Pafla Çeflmesi, varl›¤›n› günümüze kadar devam ettirmifl olup bak›ms›z bir durumda bulunmaktad›r. KÜÇÜKÇEKMECE MEYDAN ÇEfiMESi (TUGRALI ÇEfiME) Küçükçekmece Meydan›’nda istasyon önünde bulunan Çeflme Sultan II. Abdülhamit Han taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Hamidiye su yollar›na ba¤l› olan Hamidiye çeflmeleriyle ayn› dekoratif özellikleri göstermektedir. Çeflme'nin üzerinde etraf›nda zarif k›vr›mlar›n doland›¤› ve ortas›nda yuvarlak madalyon içerisinde Sultan II. Abdülhamit Han'›n tu¤ras› olan bir al›nl›k mevcuttur. Al›nl›¤›n alt›ndan oymal› iki silme geçmektedir. Ayna tafl›nda dalgal› kemer formu etraf›nda "rumi" motifli süslemeler görülmektedir. Kafesli bir ayak üzerine oturan ters piramidal formlu bir teknesi bulunmaktad›r.78 ‹stanbul Caddesi üzerinde bulunan çeflmenin Tu¤ral› Çeflme

üst k›sm›nda daire içinde “EI-Gazi Abdülhamit bin Abdülmecit el-Muzaffer daima tu¤ras› ve alt›nda da 1318” (M. 1900) y›l› yaz›l›d›r. Tek yüzlü meydan ve duvar çeﬂmeleri türün-

kapl›d›r. Tepelik, ayna ve yalak olmak üzere üç ana bölümden oluﬂmaktad›r.

den olup Hamidiye çeﬂmeleri tarz›ndad›r ve oryantalist (Do¤u'ya mahsus dekoratif özellikleri olan)

KÜÇÜKÇEKMECE KERVANSARAY ÇEﬁMESi

mimarl›k üslubunu yans›tmaktad›r. Y›ld›z Saray›

Küçükçekmece Köprüsü giriﬂindeki polis karakolu

çevresinde bulunan Hamidiye çeﬂmelerine benze-

yan›nda bulunmaktad›r. Tek yüzlü meydan çeﬂmesi

mektedir. Arka taraf› s›val› olup ön cephesi mermer

tarz›ndad›r ve kesme taﬂtan yap›lm›ﬂt›r. Köprü'nün

72 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

‹stanbul Tarihi Çeﬂmeler Külliyat›, C. III, ‹SK‹ Yay›nlar›, ‹stanbul 2006, s. 113; Kaz›m Çeçen, Taksim ve Hamidiye Sular›, ‹SK‹ Yay›nlar›, ‹stanbul 2006. s. 190

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 73

Kervansaray Çeﬂmesi.

Karakol Çeﬂmesi’nin eski ve yeni hali

kuzey giriflinin bat›s›nda bulunmakta ve yüzü köprüye bakmaktad›r. Kitabesi bulunmad›¤›ndan yap›m tarihi hakk›nda herhangi bir bilgi sahibi olamad›k. Çeflme'de yuvarlak kemerli nifl içinde sivri kemerli bir girinti halinde ayna tafl›n›n yeri görülmektedir. Önündeki setin bir k›sm› yeralt›nda kalm›flt›r.79

Dünden Bügüne Küçükçekmece 73

Semavi Eyice, age.s. 191

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 74

Çeﬂme'nin sivri te¤et kemeri içerlek olup iç

bulunan lüle deli¤i dikkate de¤er bulunmaktad›r. Ki-

k›sm›nda ayna taﬂ› vard›r. Zeminde yekpare mer-

tabe yeri baﬂ olan çeﬂmenin kitabesi 1977 y›l›nda

merden yalak yerleﬂtirilmiﬂtir. Yala¤›n sol taraf›n-

Prof. Dr. Semavi Eyice'nin talebeleri taraf›ndan bir

daki kanaldan taﬂan suyun akmas› sa¤lanmaktad›r.

flantiye binas› dibinde bulunmufltur. Dört kartufl ha-

Yalak ne yaz›k ki yola gömülmüﬂtür. Bundan dolay›

linde güzel bir hatla ve Farsça olarak yaz›lm›ﬂ olan ki-

sadece d›ﬂ yüzeyinin yivli çerçevelerinin üst k›s›m-

tabenin metninde ﬂunlar yazmaktad›r:

lar› görülebilmektedir. Kemerin üst bölümü ise ya-

Kethüdâ-y› der-i Ayâs-› hâs

k›n zamana kadar düzgün kesme taﬂlarla tamam-

Saht în çeﬂme râ be râh-› Hüdâ

lanm›ﬂt›r.

Goft ez âsmân-› melek târih Eser-i Mustafa ebed bâd

KÜÇÜKÇEKMECE KÖﬁE ÇEﬁMESi

Sene 945

Küçükçekmece'de Ayazma Soka¤› baﬂ›nda ve 27 May›s Caddesi köﬂesinde bulunmaktad›r. Yap›lan tamirler-

Bu kitabenin ifade etti¤ine göre; Ayas Paﬂa81

le asli yap›s›n› kaybeden Çeﬂme, bak›ms›z bir du-

kethüdas› Mustafa A¤a bu çeﬂmeyi insanlar›n çokça

rumda bulunmaktad›r. Kitabesi bulunmayan bu çeﬂ-

gelip geçti¤i ana yol üzerinde H 945 (Miladi 1538) ta-

mede, bas›k kemerli bir niﬂin içinde süslemeleri bo-

rihinde yapt›rm›ﬂt›r. Semavi Eyice'nin tespitine göre,

zulmuﬂ barok üsluplu bir ayna taﬂ› görülmektedir. Bu

bir menzil çeﬂmesi konumunda olan bu tarih› eserin

üsluptan da Çeﬂme'nin XVIII. veya XIX. yüzy›lda ya-

yak›nlar›nda bir de "namazgah" olmas› gereklidir.82

p›lm›ﬂ olabilece¤ini söyleyebiliriz.8o FATiH HANI KETHÜDA MUSTAFA A⁄A ÇEﬁMESi

Küçükçekmece, Fatih Sultan Mehmet'in ‹stanbul'u

Küçükçekmece'nin Alt›nﬂehir semtinde bulunmak-

fethi esnas›nda ordunun gerisi için çok önemli bir

tad›r. Mustafa A¤a Çeﬂmesi H 945/M 1538 senesinde

askeri noktay› oluﬂturmuﬂtur. Fatih, fetihten sonra

yap›lm›ﬂ olup Türk klasik üslubunun en güzel örne¤i-

Küçükçekmece Köprüsü'nün tamiriyle burada bir

ni oluﬂturmaktad›r. Ayr›ca ‹stanbul'un en eski kita-

mescit ve han yap›lmas›n› istemiﬂti. Tarih-i Ebu'l

Age., s. 252; Semavi Eyice, agm., s. 92.

beli çeﬂmelerinden biri olmas› bak›m›ndan da ayr›

Feth Karolidis'te yazd›¤›na göre söz konusu Han 1455

bir tarihî de¤ere sahip bulunmaktad›r. ‹ntizaml› yon-

tarihinde yap›lm›ﬂt›r.83

tulmufl ve ifllenmifl küfeki tafl›ndan yap›lan bu çefl-

Fatih Sultan Mehmet'in Küçükçekmece'de

menin çift renkli taﬂlardan bir kemeri ve mermerden

yapt›rm›ﬂ oldu¤u bu Han'dan günümüzde herhangi

çok zarif bir ayna taﬂ› bulunmaktad›r. Bu ayna taﬂ›nda

bir iz kalmam›ﬂt›r.

74 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Ayas Pafla: 1536-1539 y›llar› aras›nda Sadrazam olmufl ve H 946 (M.1539)'da vefat etmifltir. 82 83

Semavi Eyice, agm., s.96.

Ekrem Hakk› Ayverdi, Osmanl› Mimarisinde Fatih Devri, ‹st., 1974, s.79.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 75

Abdüsselam Çelebi Külliyesi

KÜÇÜKÇEKMECE'NiN MiMARI maliye iﬂlerindeki üstün yetene¤i sayesinde önce

ABDÜSSELAM ÇELEBi

Anadolu, sonra da Rumeli Defterdar› olmuﬂtur. Ab-

Abdüsselam Çelebi, Abdüsselam Bey ad›yla da an›l-

düsselam Çelebi, ilim ve fen sahibi bir devlet adam›

makta olup yapt›rm›ﬂ oldu¤u hay›r eserleriyle Küçük-

olup Osmanl› maliyesinde kullan›lmakta olan siyakat

çekmece'yi mamur ve bay›nd›r hale getirmiﬂtir.

yaz›s›n›n kurallar›n› da belirlemiﬂtir. Kanuni Sultan

Yavuz Sultan Selim'in M›s›r Seferi'nden dö-

Süleyman Dönemi’nde onunla birlikte Belgrat Seferi

nerken beraberinde getirdi¤i Abdüsselam, Yavuz'a üç

(1521)'ne de kat›lm›ﬂt›r. 1525-26 y›l›nda da Mohaç

ve Kanuni Sultan Süleyman'a da beﬂ y›l defterdarl›k

Seferi'ne kat›ld›ktan sonra azledilmiﬂtir. Abdüsse-

yapm›ﬂt›r. Abdüsselam Çelebi'nin Yahudi dönmesi

lam Çelebi bir süre Küçükçekmece'de oturduktan

veya Arap as›ll› oldu¤u rivayet edilmekte ise de ge-

sonra 1626/27 tarihinde vefat ederek buradaki türbe-

rek vak›flar› ile ilgili belgelerde, gerekse Küçükçek-

sine defnedilmiﬂtir.

mece'de bulunan türbesi önündeki çeﬂmenin kitabe-

Abdüsselam Çelebi'nin çok zengin oldu¤u ve

sinde yaz›l› olan metinlerde Hazret-i Ebubekir so-

"ebu'l hayrat" yani "hay›r babas›" olarak ﬂöhret bul-

yundan oldu¤u belirtilmektedir. Abdüsselam Çelebi,

du¤u rivayet olunmaktad›r. Yavuz Sultan Selim'le ara-

Dünden Bügüne Küçükçekmece 75

Gelibolulu Ali, Abdüsselam Çelebi'nin Yahudi dönmesi oldu¤unu söylemekte ise de Sicilli Osmanî sahibi Süreyya Bey, "Seyyid Abdül Allam o¤lu Seyyid Abdüsselam Çelebi" diyerek Arap as›ll› ve seyyidlerden oldu¤unu söylemektedir. (‹. H. Daniﬂmend, ‹zahl› Osmanl› Tarihi Kronolojisi, Türkiye Yay›nlar›, ‹stanbul 1971, s. 448.)

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 76

s›nda geçen bir olay› Uzunçarfl›l›, Âli Tarihi'ne dayanarak flöyle nakletmektedir:85 Yavuz Sultan Selim Sirkeci ile Sarayburnu aras›nda sahile basit bir köflk yap›lmas›n› Abdüsselam Çelebi'ye emretmifl, o da Yal› Köflkü olarak bilinen köflkü yapt›rm›flt›. Yavuz Sultan Selim, köflkün çok lüks oldu¤unu görünce can› s›k›larak:

"Ben senin bu kadar para harcamana izin vermemifltim, küçük bir gölgelik yapas›n diye emretmifltim" deyince Abdüsselam Bey bu zor durumu, köflkü kendi mal›ndan hediye olarak yapt›rd›¤›n› arz ve kabulünü istirham ederek kurtarm›flt›r. Yavuz Sultan Selim de onun bu hediyesine karfl›l›k olarak vak›flar›na yard›m olmak üzere ‹zmit taraflar›nda baz› yerleri ona mülk olarak vermifltir.86

Abdüsselam Çelebi, Küçükçekmece'ye yapt›rm›fl oldu¤u bu hay›r eserleriyle hem insanl›¤a büyük hizmetlerde bulunmufl hem de beldenin imar›na katk› sa¤lam›flt›r. ‹stanbul'u Rumeli'ye ba¤layan yol güzergah›nda bulunan bu eserlerden yüzy›llardan beridir insanlar›n faydalanmakta oldu¤unu görmekteyiz. Abdüsselam Çelebi'nin Küçükçekmece'deki imaretinde yöre halk› ve yolcular yiyip içmekte, sa¤l›k sorunlar›na deva bulmakta, kervansaray›nda konaklamakta, camiinde namaz k›lmakta, medresesinde ilim Abdüsselam Çelebi Camii iç görünüflü.

tahsil etmekte ve çeﬂmesinden su içmekte idiler. As›rlard›r Küçükçekmecelilere ve gidip gelen yolculara hizmet veren Abdüsselam Çelebi'nin tarihî eserle-

ettirmiﬂtir. Abdüsselam Vakfiyesi'nde bu mescidin

rinden birço¤u bugün yok edilmiﬂtir. Küçükçekme-

imaretin içinde bulundu¤unu kaydedilmekte fakat

ce’nin mimar› Abdüsselam Çelebi’nin bu eserlerin-

mimari yap›s› ve di¤er özellikleriyle ilgili herhangi bir

den günümüze yeniden yap›lm›ﬂ bir camisi, y›k›k bir

bilgi verilmemektedir. Evliya Çelebi'nin de seyahat-

çeﬂmesi ve bak›ms›z bir türbesi intikal etmiﬂtir..

namesinde Tekke Cami olarak söz etti¤i bu mescidin

l. H. Uzunçarﬂ›l›, Osmanl› Tarihi, C. II, Ankara 1964, s. 305. 86

Minberini Aflç›bafl› Hüseyin A¤a yapt›rm›flt›.87 VakfiABDÜSSELAM ÇELEBi MESC‹D‹

‹. Ayd›n Yüksel, Osmanl› Mimarisinde Kanuni Sultan Süleyman Devri, C. Vi, ‹stanbul. s. 4.

ye'de belirtilen medrese, imaret ve mescidin uzun sü-

Abdüsselam Çelebi, Küçükçekmece'de yapt›rm›ﬂ ol-

re hizmet verdikten sonra takriben XIX. yüzy›l›n orta-

du¤u medrese ve imaretin yan›nda bir de mescit inﬂa

lar›na do¤ru harabe haline geldi¤ini tahmin etmekte-

76 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Ayvansarayi Hüseyin Efendi, Hadikatü'l -Cevami, (haz. Ahmet Nezih Galitekin), ‹ﬂaret Yay›nlar›, ‹stanbul 2001, s. 394.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 77

Küçükçekmece’de bulunan Abdüsselam Çelebi Türbesi’nin tamir edilmesine dair Padiﬂah iradesi

yiz. Abdüsselam Mescidi'nin yerine 1967 y›l›nda Abdüsselam Camii ad›yla yeni bir cami yap›lm›flt›r.88 Bugünkü Cami betonarme olarak yeniden yap›lm›fl olup eski camiden günümüze yaln›z minarenin kürsü ve pabuç k›sm› ulaflm›flt›r. Minarenin kür-

Abdüsselam Çelebi Türbesi kitabesi

sü yüzeyinde, kaﬂ kemeri olan birer niﬂ vard›r. Cami kare planl› olup son cemaat yeri iki katl›d›r. ‹kinci kat›n orta bölümü Cami'nin harimine do¤ru balkon olarak ç›kma yapmaktad›r. Ana kubbe kasnakl› olup 4

rese yapt›rm›ﬂt›. Vakfiyesinden medresenin imaretin

adet ayd›nl›k penceresi bulunmakta ve duvarlara se-

hemen yan›na yap›ld›¤›n› ve "ﬂer'i iﬂlerde ve hakikat

kizgen bir geçiﬂ sistemiyle oturmaktad›r. Kasna¤›n alt

ilimlerinde ilahî bilgilerle donanmak hususunda iﬂ-

k›sm›nda Kur'an› Kerim'den ayetler celi sülüs hatt›y-

lev görmek üzere on odas›, dershane ad› verilen bü-

la yaz›lm›ﬂt›r. Mihrap Kütahya çinisiyle kapl›d›r ve

yük bir salonu ve bu odalara ait sofalar›yla ortas›nda

k›ble duvar›nda ç›k›nt› yapmaktad›r. Minber ise ah-

f›skiye bulunan ve parlak tafllarla döflenmifl bulunan

ﬂaptan yap›lm›ﬂt›r.

di¤er bir sofas›n›n ve iki helas›n›n" bulundu¤unu ö¤renmekteyiz. Ayr›ca medresede ders okutan müder-

ABDÜSSELAM ÇELEB‹ MEDRESES‹

rislere, ders okuyan talebelere, kendi hayr› için cüz

Abdüsselam Çelebi, Küçükçekmece'yi ilim ve irfan

okuyanlara, mescidin imam›na, müezzinine, temiz-

beldesi haline getirmek amac›yla buraya bir de med-

likçisine (ferraﬂ), imaretin yemekhanesi ve kileri

Dünden Bügüne Küçükçekmece 77

Semavi Eyice agm., s. 89.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 78

için yevmiyeler tahsis etmiﬂ, mescit ve zaviyenin has›rlar›yla mumu için de tahsisatlar yapm›ﬂt›r. Abdüsselam

Çelebi'nin

Küçükçekmece'de

yapt›rm›fl oldu¤u medrese ve imaretle ilgili 1525 Tarihli Vakfiyesi, Vak›flar Genel Müdürlü¤ü Arflivi'nde bulunmaktad›r. Bu vakfiye 747 numaral› "Ondördüncü Haremeyn Vakfiyesi" adl› defterinin 278. s›ra numaras›nda kay›tl› olup flu bilgiler yer almaktad›r: "Defterdar Abdülallâm o¤lu Abdüsselam Bey, Küçükçekmece'de bir mescid-i flerifi ve aralar›nda iki sofa ve her birinin yan›nda bu sofalara bitiflik birer oda bulunan ve tabhâne (mutfak) ad› verilen karfl›l›kl› iki yer odas›n›, iki sofan›n aras›ndan ç›kar›lm›fl di¤er bir oday›, kad›nlar›n ve evlilerin inmelerine mahsus bir avlu ve bir hela ile birlikte di¤er bir oday›, parlak tafl ile döflenmifl bir ortal›¤›, bu ortal›¤›n ortas›nda flad›rvan denilen bir f›skiye ve bu ortal›¤›n

Namazgâh Çeﬂmesi

üç taraf›nda gölgeli¤i, kap›n›n iç taraf›nda yük indirmeye mahsus di¤er bir ortal›¤› ve burada hayvanlar›

evi bugüne kadar varl›klar›n› devam ettirememiﬂtir.

sulamak için bir çeﬂmeyi, üç ah›r›, dükkan›ar›, yanla-

Günümüzde sadece 1967 y›l›nda yeniden yap›lan ca-

r›nda bulunan helalar›, bir mutfa¤›, bir kileri, bir

mi, türbe ve çeﬂmesi ayakta bulunmaktad›r.90

odunlu¤u ve mutfa¤›n yan›nda iki helas› bulunan bir imaret-i flerifi bina eyledi. Ve yine bu imaretin yan›nda fler'i ifllerde ve

ABDÜSSELAM ÇELEBi ÇEﬁMESi (NAMAZGÂHLI ÇEﬁME)

hakikat ilimlerinde ilahî bilgilerle donanmak husu-

Cami ve türbe ekseninin bat› taraf›nda bulunan çeﬂ-

sunda iﬂlev görmek üzere on aday›, dershane ad› veri-

me, alt kotta olup basamakla inilmektedir. Kitabesi

len büyük bir salonu ve bu odalara ait sofalar›, orta-

yoktur. ‹brahim Hakk› Konyal› arﬂivinde bulunan fo-

s›nda f›skiye bulunan ve parlak tafllarla döflenmifl bu-

to¤raf›n arkas›ndaki notta "Küçükçekmece'de Ab-

lunan di¤er bir sofay› ve iki helas› bulunan bir med-

düsselam Efendi Namazgâh›" yaz›lmaktad›r. Namaz-

rese-yi ﬂerifi inﬂâ etti."

gâhlar; aç›kta namaz k›lmak için bir set üstünde (ba-

Yine Abdüsselam Çelebi'nin Küçükçekmece

zen çeﬂme üstünde) yap›lm›ﬂ sahalard›r ki bunlara

kasabas›nda " ... köprübaﬂ›nda bulunan ve üzeri çar-

k›ble taraf›n› göstermek üzere birer mihrap taﬂ› da

dak olan bir meﬂrubat dükkan›n› tamam›yla, imare-

konulmuﬂtur. Dikdörtgen bir prizma ﬂeklindedir, sol

tin mescidi için bir seccade ve beﬂ hal› vakfetti¤ini"89

taraf›ndaki taﬂ basamaklarla çeﬂmenin üzerine ç›k›l-

Vakfiye'sindeki kay›tlardan anlamaktay›z. Abdüsse-

maktad›r. Fakat mihrap tafl› günümüze ulaflamam›fl-

lam Çelebi'nin Küçükçekmece'de yapt›rm›ﬂ oldu¤u

t›r, alçak bir platforma muntazam iﬂlenmiﬂ küfeki ta-

bu vak›f eserlerinden medrese, imaret ve meﬂrubat

ﬂ›ndan yap›lm›ﬂ olup bir duvar›n üzerinde bulun-

78 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

VGM. Arﬂivi, 14. Haremeyn Vakfiyesi, s. 409, 106, 113, Recep 931 (Nisan 1525). 90

Feriha Engiz, Silivri ve Küçükçekmece'de Osmanl› Eserleri, Yay›nlanmam›ﬂ Lisans Tezi, ‹stanbul Universitesi, Edebiyat Fakültesi, 1966; Mustafa Özdamar, "Namazgahlar", Vak›flar Dergisi, Say›: XX, s.221.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 79

maktad›r. Çeflmenin teknesi ve ayna tafl› 4 dilimli bir kemeri olan bir nifl içerisine yerlefltirilmifltir. Niflin iki yan›nda ince sütunlar› hat›rlatan yivler bulunmaktad›r. Kitabesi bulunmayan çeflmenin ayna tafl› kaybolmufl ve yeri aç›k bulunmaktad›r. Türk sanat›n›n klasik üslubunu yans›tan çeflmenin, imaretin ilk kurulufluyla birlikte yap›lm›fl oldu¤unu söyleyebiliriz. Çeflmenin suyu ise Yar›mburgaz Ma¤aralar› ete¤inde bulunan Tuna Suyu denilen kaynaktan gelmekteydi. Tarihî bak›mdan büyük bir k›ymete sahip olan bu çeflme günümüzde oldukça harap ve bak›ms›z bir durumda bulunmaktad›r. PÎR PAfiA ÇEfiMESi Abdüsselam ‹maret ve Zaviyesi'nin çevre duvar›n›n d›fl

Pîr Paﬂa Çeﬂmesi

yüzeyinde, yola bakan taraf›nda ise ikinci bir çeﬂme daha bulunmaktad›r. Halk aras›nda Sadrazam Emîni veya Emim Çeﬂmesi olarak da bilindi¤i rivayet edilen

de ayn› ﬂekilde kabartmalarla süslüdür. Kubbe görü-

bu çeﬂmenin ismi "Pir" kelimesinin "Emini" veya "Pi-

nümü veren dalgal› kemerli s›¤ niﬂ içinde oval bir ro-

ri" olarak yanl›ﬂ okunmas›ndan kaynaklanmaktad›r.

zet etraf›ndan ç›kan stilize akanthus (kenger) yap-

Bu çeﬂmenin güzel barok profilli kemerinin

raklar›, çift çubuklar ve C k›vr›mlar› görülmektedir.

üstünde otuz kartufl içinde sülüs hatla yaz›lm›fl befl

Muslu¤u kopar›lm›ﬂ ve yala¤› sa¤lam durumda bu-

sat›rdan oluﬂan bir kitabesi bulunmaktad›r. Bu çeﬂ-

lunmaktad›r. Kitabede ﬂu sat›rlar yaz›l›d›r:93

menin kitabesinde; Abdüsselam Bey'in Hazret-i

Ebubekir'in soyundan olan Eﬂrefzade ve Pir Paﬂa’n›n

ÂI-i s›ddîk necl-i Eﬂref-zâde hem

neslinden oldu¤u yaz›lmaktad›r. Eﬂrefzade'nin de

Sadr-› esbak Pîr Paﬂa nesl-i o zât

Abdüssselam Bey gibi M›s›r'dan geldi¤ini ve 1484 ta-

Hem dahi Sülâle-i Abdüsselâm

rihinde vefat ederek ‹znik'e defnedildi¤ini hat›rlad›-

Seyyîd Aziz Beyefendi-i hûb s›fat

¤›m›zda, her ikisinin de akraba olabilece¤ini söyleye-

Ceddi Mîr Abdüsselam Efendinin

biliriz. Eski sadrazamlardan Pir Paﬂa’n›n91 da bu soy-

Mütevellî oldu vakf›na bu zât

dan gelmiﬂ oldu¤unun kaydedildi¤i kitabede, bu çeﬂ-

Gördü ceddi vâk›f-› mumâ ileyh

menin ise yine kendi neslinden olan Seyyid Aziz Be-

Etmiﬂ irva âtﬂan-› kainat

yefendi taraf›ndan III. Selim döneminde (H 1210 / M

Çeﬂme-sâr›ndan müdam ayn-i kerem

1795/96) yapt›r›lm›ﬂ oldu¤unu anlamaktay›z. Çeﬂ-

Su gibi akar ecr-i hasenât

me'nin iki yan›nda ise Bizans baﬂl›kl› iki sütun bu-

Ayn-i cûd ile cihanda serteser

Büyük devlet adamlar›ndan biri olan Pir Mehmet Pafla, Yavuz ve Kanuni'nin baflveziri olmufl; doksan senelik uzun bir ömür sürmüfl ve padiflahlara do¤ru söz söylemesi ve sa¤lam fikir vermesiyle tan›nm›flt›r. 92

lunmaktad›r. Sütun baﬂl›klar› bitkisel k›vr›mlardan

K›ld› telh âb-› dahi mâü'l-F›rât

oluﬂan kabarmalarla hareketlendirilmiﬂtir. Kaidesi

Ferah-efzâ câ-y› dil-cûdan idüp

Dünden Bügüne Küçükçekmece 79

Semavi Eyice, agm., s. 92

Hüsamettin Aksu, "Küçükçekmece'de Emini Çeflmesi'nin Kitabesi", Sanat Tarihi Araflt›rmalar› Dergisi, Say›: 13, s. 6162; Bu kitabeyi do¤ru okudu¤unu iddia eden Prof. Dr. Aksu, çok büyük okuma hatalar› yapm›flt›r. Örne¤in: P›r'i "Emin", Kevser-âsâ'y› "Kû emir sad›r", Ceddinde'yi "Cedide", müflrif-i harap'› "mübeflflir i cerran", imar›n'› "imaret" gibi okuyarak 26 yerde okuma hatas› yapm›flt›r. (Salih fiahin)

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 80

Yer yerin yenbû-› uyûn-1 hâlisât

ti¤i kaydedilmiﬂtir. Bu vasiyetinde, mezar›n›n üstüne

Kevser- âsâd›r bu mâ ey teﬂnegân

bir türbe yapt›r›lmas›, etraf›n›n meyve a¤açlar› ve çi-

Gel gel iç bu vâdîde ayn-› hayât

menlerle kapl› bir bahçe haline getirilmesi yaz›lmak-

Gördü bu âsâr-› müﬂrif-i harâb

tad›r. Ayr›ca türbede gece gündüz Kur'an okumak

Mîr es-Seyyid Azîz gayret-simât

üzere alt› "salih" haf›z tayin edilmesini, bahçenin ba-

Sarf-› nakdînede ayn-› zehebi

k›m› için de bir bahç›van ile bir de hizmetli tutulma-

Etdi icrâ ceddinde vakf o zat

s›n› flart koflmufltur.94

Sû be sû ta'mirine k›ld› k›yam

Abdüsselam Çelebi Türbesi, yap›ld›ktan sonra

Ayn-› cûdiyle i'mar›n râsihât

birçok defa tamir geçirmiﬂtir. Zamanla harap olan

Yapd› bu tarz ile çeﬂme-sâr›n›

Türbe'nin vak›f mütevellilerinin müracaat› üzerine

Âb-› hayvân ak›dup bâ- sükkerât

padiﬂah taraf›ndan verilen ferman ile tamir edildi¤i-

ﬁühedâ-y› Kerbelâ ervâhiyçün

ni görmekteyiz:

Nûﬂ eyle gel mâ-i miyâh-› sâfiyât›

"Küçükçekmece kazas›nda medfun bulunan

Hüseyin aﬂktna iç mâü'l-hayât

Defterdar eﬂ-ﬁeyh Abdüsselam Hazretleri'nin türbe-

Sevvedehu el-imam Hac› Evhad Derviﬂ Ali .....

i ﬂeriflerinin kubbesi çatlam›ﬂ, dört tarafta bulunan

Sene H 1210 / M 1795

duvarlar› da harap olmuﬂtur. Türbe hemen tamir edilirse az bir masrafla yap›labilece¤i, e¤er ileri b›rak›-

ABDÜSSELAM ÇELEBi TÜRBESi

l›rsa çok büyük masraf gerektirece¤i yap›lan muayene

Yavuz Sultan Selim'in M›s›r Seferi dönüﬂünde bera-

sonucunda ortaya ç›km›ﬂt›r. Türbe kubbesi ve duvar-

berinde getirmiﬂ oldu¤u Abdüsselam Çelebi, uzun

lar›n›n tamir olunmas› için Türbedar Efendi ve kaza

y›llar devlet hizmetinde bulunmuﬂtur. 29 A¤ustos

halk›n›n yazm›ﬂ olduklar› dilekçeleri padiﬂah hazret-

1526'da, Osmanl› Devleti ve Macaristan Krall›¤› or-

lerine takdim edilmiﬂtir. Söz konusu türbe ve duvar-

dular› aras›nda meydana gelen ve Macaristan'›n bü-

lar›n›n tamiri için keﬂif ve muayene ettirilerek, mas-

yük bölümünün Osmanl› hakimiyetine girmesiyle

raf defterinin takdim buyrulmas› padiﬂah hazretleri-

sonuçlanan Mohaç Seferi'ne kat›lm›ﬂ ve sefer dönüﬂü

nin emir ve ferman› gere¤idir."95

azledildikten sonra Küçükçekmece kasabas›na yer-

Sultan Abdülmecit'in iradesi ve üzerine türbe,

leﬂmiﬂtir. Burada bir süre oturduktan sonra H 932 (M

26 Aral›k 1848 tarihinde Abdüsselam Vakf›’n›n para-

1526/27) tarihinde vefat ederek burada bulunan

s›ndan 18375 kuruﬂ harcanarak tamir ettirilmiﬂtir.96

medrese ve imareti civar›ndaki kendi türbesine defnedilmiﬂtir.

Abdüsselam Çelebi Türbesi bu tarihten 50 sene sonra bir tamir daha geçirmiﬂtir. Türbe'nin muh-

Abdüsselam Çelebi'nin bu türbeye defnedil-

temelen 1894 senesi depreminde y›k›larak, harap bir

mesiyle ilgili Vak›flar Genel Müdürlü¤ü’nde bulunan

durumda bulunmas› nedeniyle Vak›flar idaresi tara-

747 Numaral› On Dördüncü Haremeyn Vakfiyesi

f›ndan 1 Nisan 1897 tarihinde ﬁura-y› Devlete (Da-

Defteri'nin 420. sahife ve 279. numaras›nda kay›tl›

n›ﬂtay) gönderilen yaz›da; tamirat için 8700 kuruﬂa

vakfiye ekinde de Engürüs Seferi ve Budin'in fethin-

müteahhide verildi¤i ve Abdüsselam Bey Vakf›’n›n bu

den döndü¤ünde 1526 y›l›nda yapt›rm›ﬂ oldu¤u med-

paray› ödeyecek gücünün bulundu¤u belirtilmiﬂ ve

resesinin yan›ndaki bahçeye gömülmesini vasiyet et-

tamir ihalesinin onanmas› istenmiﬂtir. Türbe'nin ta-

80 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Semavi Eyice, agm., s.90.

BOA. ‹ DH. 184/10193 (H 24 Muharrem 1265/M 20 Aral›k 1848). 96

BOA. ‹ DH. 188/10539 (H 30 Muharrem 1265/M 26 Aral›k 1848).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 81

Abdüsselam Çelebi Türbesi

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 82

Abdüsselam Çelebi Türbesi.

mir ve onar›m› için ﬁura-y› Devlet onay›ndan sonra

mece kasabas› imam› Ali o¤lu Ahmet Efendi ile Ru-

19 Mart 1897 tarihinde de Sultan II. Abdülhamit'in

meli Kordonu Evkaf Muhasebecisi Ahmet ﬁükrü

iradesi al›nm›ﬂt›r.

Efendi'nin vekili Mustafa Efendi O¤lu Seyit Hasan

Bak›rköy ﬂeriye sicillerinde geçen bir kay›ttan

Efendi'nin haz›r bulunmuﬂ olduklar› ve kaza ahali-

Abdüsselam Çelebi'nin türbesinde türbedarl›k göre-

sinden Ahmet, Hüseyin, Mustafa, di¤er Mustafa ve

vinin Osmanl›'n›n son zamanlar›na kadar devam et-

Mehmet A¤alar›n da birlikte ﬂahadet etmeleriyle, söz

miﬂ oldu¤unu da görmekteyiz. ﬁeriye sicili kayd›nda

konusu türbedarl›k hizmetine liyakat ve istihkak›

"ﬁehremanetine ba¤l› Küçükçekmece kasabas›nda

olan kasaba halk›ndan Ahmet Efendi'nin tayini ve

bulunan ve Evkaf-› Hümayun idaresine ba¤l› vak›f-

eline bir k›t'a padiﬂah berat› ihsan bulunmas› i'lam

lardan eski defterdar merhum Abdüsselam Efen-

olunmuﬂ."98 oldu¤u kaydedilmiﬂtir.

di'nin türbesinde hizmet etmek üzere günlük 4 akçe

Yine ﬂeriye sicilindeki ikinci bir kay›ttan da

ile türbedarl›k görevinde bulunan Süleyman ve Mus-

Türbedar Ahmet Efendi'nin sekiz y›l türbedarl›k gö-

tafa Efendiler bundan bir süre önce çocuksuz olarak

revinde bulunduktan sonra vefat etti¤ini ve yerine

vefat etmifl olduklar›ndan bu hizmet bofl kalm›flt›r.

Küçükçekmece köyü imam›n›n büyük o¤lu Mehmet

Kaza Meclis ‹daresi’nde kurulan mecliste; Küçükçek-

Hilmi Halife ile Küçük o¤lu Selami'nin türbedar ola-

82 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

BOA. ‹ Ev 1314.U14 (H 4 ﬁevval1314/M 8 Mart 1897). 98

Bak›rköy ﬁeriye Sicili, No: 3, s. 14 (H 12 ﬁevval 1307/M 1 Haziran 1890).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:18 PM

Page 83

rak tayin edildi¤ini görmekteyiz. "Haremeyn-i muh-

f›’na ba¤l› Eyüp Sütlüce'de bulunan büyük bir bahçe,

teremeyne ba¤l› vak›flardan eski Defterdar Abdüsse-

ev ve dükkanlar›yla ilgili tevliyet davas›nda, Abdüsse-

lam'›n ‹stanbul, Küçükçekmece ve sair yerlerde bulu-

lam Bey'in torunlar›ndan ve vak›f mütevellilerinden

nan camii ﬂerifi vak›flar›ndan olmak üzere günlük

Müteveffa Pir Mehmet Bey O¤lu Mustafa'n›n öz k›zla-

3'er akçe vazife ile Küçükçekmece kasabas›nda bulu-

r› olup Silistre'de oturan ﬁerife Habibe ile ‹stanbul'-

nan türbedarl›k ve günlük 3'er akçe vazife ile 2 adet

da oturan ﬁerife Saliha isimli hatunlar; 25 Aral›k 1745

ki, toplam 3 adet türbedarl›k cihetlerine padiﬂah›n

tarihinde mahkemeye baﬂvurarak Abdüsselam Bey'in

yüce berat-› ﬂerifi ile sahip olan Mehmet Ali o¤lu Ah-

neslinden olduklar›n› iddia etmiﬂler ve Sütlüce'de

met Halife vefat ederek görevi ve yeri boﬂ kalm›ﬂ ol-

bulunan vak›f gayr-i menkullerinin mütevellileri

du¤undan, söz konusu kasaba imam›n›n büyük o¤lu

olarak kabullerini istemiﬂlerdir.101

Mehmet Hilmi Halife'nin kasaban›n idare meclisin-

Camii’nin mihrap taraf›nda yer alan türbe alt›-

de kurulan mecliste imtihan› yap›larak k›raat ve dira-

gen plana sahiptir. Üzeri kurﬂun kapl› bir kubbeyle

yet sahibi oldu¤u görülmüﬂ ve kasaban›n ileri gelen-

örtülüdür. Türbenin güney taraf›nda bulunan giriﬂ

leri taraf›ndan da kabul görmesi üzerine söz konusu

bölümünün, önceki mimarisinde bulunan, ahﬂap ka-

türbedarl›k görevinin Mehmet Hilmi Efendi ve küçük

p›s› ve çevre duvar örgüleri bugünkü halinden daha

o¤lu Selami'ye verilmesi için Padiﬂah berat› verilme-

yüksek oldu¤unu göstermektedir. Muhdes oldu¤u

si" uygun görülmüﬂtür.

anlaﬂ›lan ve üç basamakla girilen ön mekanda, giriﬂ

Bugün hala ayakta ve bak›ms›z bir durumda

kap›s›n›n iki yan›na, tu¤ladan yap›lm›ﬂ yuvarlak ke-

bulunan Türbe, her kenar› 4.60 cm olan alt›gen bir

merli birer pencere yerleﬂtirilmiﬂtir. Günümüzde üs-

yap›d›r. Yüksekli¤i 4.10 cm olup üstü kasnaks›z yay-

tü aç›k olan bu mekan›n, üslup ve yap›m tekni¤ine

van, kurﬂun bir kubbe ile örtülüdür. K›ble yönünde

bak›ld›¤›nda türbeden farkl› bir dönemde yap›ld›¤›

4.60 x 3.42 m2 ebad›nda bir giriﬂ holü ve her cephe-

anlafl›lmaktad›r. Girifl kap›s› tafl sövelidir ve kap› at-

sinde ise yuvarlak kemerli birer penceresi bulun-

k›s› üzengi üzerine oturmaktad›r. Bu atk›n›n üzerin-

maktad›r. Türbe kap›s›n›n üstünde bulunan sülüs

de hafifletme kemeri, üstünde ise as›l kitabe bulun-

hatl› kitabe taﬂ›, etraf›n› çeviren kabartma süslerden

maktad›r. Bu mekan›n zemini, geometrisi düzgün ol-

görüldü¤ü gibi, XVI. yüzy›la yani Türbe'nin ilk yap›s›-

mayan taﬂlarla kapl›d›r. Duvarlar moloz taﬂ ve tu¤la

na aittir. Bu kitabede Abdüsselam Çelebi'nin ölüm

yöntemiyle almafl›k olarak örülmüfltür. ‹ki köflesine

tarihini belirten ﬂu beyit yaz›l›d›r:

ise iki adet tafl sütun yerlefltirilmifltir. Türbenin ana

Tesbih edüp melekler eder dua ve tarih Abdüs-

giriﬂ kap›s› yuvarlak taﬂ kemerlidir ve do¤rudan söve-

selam'a olsun Darüsselam mesken ... 932" yaz›l›d›r.100

ler üzerine oturmaktad›r. Ahﬂap kap› yap›m tekni¤i-

Abdüsselam Çelebi, Küçükçekmece'den baﬂka

ne ve tokma¤›na bak›ld›¤›nda 19. yüzy›lda yap›ld›¤›

baﬂta ‹stanbul olmak üzere Edirne, ‹zmit, Belgrad ve

anlafl›lmaktad›r. Türbenin duvarlar› d›fltan kesme tafl

‹zmir'de de birçok mescit, kervansaray, han, hamam,

örgülüdür ancak iç taraf› s›val›d›r. Her kenar›nda bi-

mektep ve çeﬂmeler yapt›rm›ﬂt›r. Abdüsselam Çelebi

rer adet büyük pencere yerleﬂtirilmiﬂtir. Türbe'nin iç

vak›flar›yla ilgili belgelerden bu vak›f eserlerinin bir

duvarlar› Horasan s›val› olup kubbesi ise çimento s›-

süre kendi neslinden gelen mütevelliler eliyle idare

vakf›d›r. Kubbe kurﬂun kapl›d›r ve saça¤› profilli taﬂ

edildi¤ini görmekteyiz. Nitekim Abdüsselam Vak-

silme ile bitmektedir.

Bak›rköy ﬁeriye Sicili, No: 5, s. 27 (H 1 Zilkade 1315/M 24 Mart 1898). 100

Dünden Bügüne Küçükçekmece 83

101

Feriha Engiz, agt.

BOA. ‹stanbul Ahkam Defteri: 2, s. 65.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 84

KiBRiT FABRiKASI

Eylül 1892 tarihinde yaz›lan bir yaz› ile icar anlaﬂma-

Osmanl› Devleti’nde sanayileﬂme daha çok askerî

s› iptal edilerek, fabrikan›n yap›m› durdurulur.102

alanlarda yo¤unlaﬂmakta ve devlet eliyle yap›lmakta

Bu geliﬂme üzerine Sadaret taraf›ndan, Osman-

idi. 19. yüzy›l›n ikinci yar›s›ndan sonra yeniden dü-

l› Kibrit ﬁirketi’nin özel vekili bulunan Halphen‘e fab-

zenlenen ticaret kanunlar› ile ülkede sanayileﬂme ça-

rika yap›m› için daha uygun bir arazi bulmalar› öneri-

l›ﬂmalar›n›n önünün aç›ld›¤› ve özel teﬂebbüsün sa-

lir. ﬁirket yetkilisi Halphen ‘in yapt›¤› araﬂt›rmalar so-

nayi ve endüstri alan›nda bir tak›m giriﬂimlerde bu-

nucunda, Küçükçekmece Gölü’nü denize ba¤layan bo-

lunmuﬂ oldu¤u görülür. Bu teﬂebbüslerde yeterli ser-

¤az üzerinde bulunan ve mülkiyeti Sultan II. Mahmut

maye birikimine sahip olmayan yerli sanayiciler yeri-

Vakf›’na ba¤l› bulunan bir arsa bulunur. Halphen, 22

ne, yabanc› sermaye ile kurulan ﬂirketlerin aktif ola-

Ekim 1892 tarihinde Baﬂbakanl›¤a vermiﬂ oldu¤u di-

rak piyasaya girmiﬂ oldu¤unu görmekteyiz. Bu ﬂirket-

lekçesinde; söz konusu yerde bulunan arsan›n, yerle-

lerden biri de Frans›zlar taraf›ndan kurulmuﬂ olan

ﬂim yerlerine uzak olmas› nedeniyle fabrika yap›m›na

Osmanl› Kibritleri Anonim ﬁirketi (Sociètè Anonym

uygun bir yer oldu¤unu belirtir ve k›ﬂ gelmeden inﬂaa-

des Allumettes Ottomanes) dir.

ta baﬂlanmas› için ruhsat talep eder.

19.yüzy›l›n sonlar›nda yabanc› yat›r›mc›lar

Bunun üzerine ‹stanbul Belediyesi taraf›ndan,

için düzenlenen ticaret kanunlar›ndan faydalanmak

Küçükçekmece’de seçilen bu yerin fabrika kurmaya

ve bu do¤rultuda yat›r›m yapmak isteyen yabanc› gi-

uygun olup olmad›¤›n›n belirlenmesi amac› ile bir rapor

riﬂimciler aras›nda bulunan Frans›zlar, ‹stanbul’da

haz›rlanmas› gündeme gelir. Bu amaçla söz konusu ye-

modern bir kibrit fabrikas› kurmak üzere çal›ﬂmalara

re, 5 Kas›m 1892 tarihinde Ticaret ve Nafia Bakanl›¤›

baﬂlarlar. ‹lk önce fabrika kurulacak arsay› bulmak

taraf›ndan bir fen heyeti gönderilir. Heyetin baﬂ›nda

için iﬂe koyulurlar. Uzun araﬂt›rmalar sonucunda

bakanl›¤›n fen heyeti baﬂ ressam› Kirkor Efendi ile ‹s-

mülkiyeti Hazine-i Hassa’ya ba¤l› Kurba¤al›dere

tanbul Belediyesi Hendesehane’sinin muallim me-

102

BOA. BEO 142/10628-6

Çiftli¤i’nin 56 atik dönümlük arazisi, Kav ve Kibrit Osmanl› fiirketine 40 seneli¤ine tahsis edilir. 24 May›s 1892 tarihinde flirketin idare meclisi baflkan› Nuri Beyefendi ile Hazine-i Hassa ‹daresi aras›nda bir anlaflma imzalan›r. Kad›köy Kazas›’na ba¤l› Çifte Havuzlar civar›nda yap›lmas› planlanan fabrikan›n inflaat›na bafllan›l›p belli bir aflamaya geldikten sonra, kibritin ihtiva etti¤i kimyevi maddelerin patlay›c› özelli¤i bulundu¤u ve insan sa¤l›¤› bak›m›ndan tehlikeli maddeler içerdi¤i flayias› halk aras›nda yay›lmaya bafllar. Fabrikan›n mesire alanlar›na yak›n olmas› ve yak›n çevresinde meskenler bulunmas› nedeniyle çevre halk› da fabrikan›n yap›lmas›na karfl› giriflimlerde bulunurlar. Bu giriflimler sonucu, Hazine-i Hassa Nâz›r› Mikail Portakalyan Pafla taraf›ndan 27 Kibrithane’nin vaziyet plan›.

84 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 85

Kibrithane’nin topo¤rafyas›.

muru Binbaﬂ› Asaf Bey bulunmaktad›r. Bu heyet tara-

lar›n kaplayaca¤› ve bu durumun da tarihi de¤eri bulu-

f›ndan bir rapor haz›rlan›r. Haz›rlanan bu raporda,

nan ve askeriyenin kullanm›ﬂ oldu¤u önemli yollar-

yap›lmas› istenilen fabrikan›n demiryolunun 23. km

dan biri olan Çekmece Köprüsü’nün y›k›lmas›na ne-

civar›nda Küçükçekmece Köyü’ne 1080 ve istasyona

den olaca¤›, ayr›ca gölde yap›lmakta olan bal›k avc›l›-

800 m mesafede bulundu¤u, demiryolu hatt› ile gölün

¤›n› da yok edece¤i gibi civar köylerin temiz havas›n›

aras›nda ve anayolun bitiﬂi¤inde olmas› nedeniyle ve

da kirletece¤i belirtilmiﬂtir.103

fabrikada yan›c› ve parlay›c› imalat› yap›laca¤›ndan ve

‹stanbul Belediyesi’nin bu olumsuz raporu

askeri nakliyat›n da bu demiryolu hatt› ile yap›lmas›

üzerine Ticaret ve Naf›a Bakanl›¤› taraf›ndan yeniden

nedeniyle, kibrit fabrikas›n›n orada yap›lmas›n›n çok

bir rapor haz›rlat›lmas› gündeme gelir. Bu amaçla,

mahzurlu oldu¤u dile getirilir. Yine raporda, Allah ko-

Daire-yi Askeriye, Bahriye Nezareti ve Tophane-i

rusun, bir patlama ve y›k›m meydana gelmesi duru-

Amire taraf›ndan görevlendirilen, Erkân› Harbiye

munda demiryolu hatt›n›n çal›ﬂmaz olaca¤›, gölün

Miralaylar›ndan ‹brahim Emin b. Muhyiddin, Barut-

aya¤› kapanarak ön taraflar›nda bulunan meydan› su-

hane-i Âmireler Memuru Miralay Es-Seyyid Necip b.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 85

103

BOA . BEO 142/10628-19

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

Frans›z Kibrit Fabrikas›, 2008

8:19 PM

Page 86

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 87

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 88

fierafettin, Bahriye Esaiyye Miralaylar›ndan Abdullatif ve Bahriye Kola¤alar›ndan Mehmet R›za isimli uzman kifliler taraf›ndan 30 Kanunu evvel 1308 /11 Ocak 1893 tarihinde bir rapor haz›rlan›r.104 Küçükçekmece civar›nda yap›lmas› düflünülen Kibrit Fabrikas›’n›n belirlenen yerine dair rapor: Kibrit Fabrikas›n› yapacak flirket taraf›ndan seçilen iki yerden birincisi; Rumeli Demiryolu’nun 19. kilometresi civar›nda ve Ayestafanos (Yeflilköy) ‹stasyonu’nun 1800 metre bat›s›ndaki yerdir. Buras› Baruthane-i Amire’ye takriben 4 kilometre mesafededir. Di¤eri; Söz konusu demiryolu hatt›n›n 22. kilometresine yak›n Küçükçekmece Köyü istasyonu civar›nda, demiryolu hatt›yla gölün aras›nda kalan arazidir. Bu iki mevkiden Küçükçekmece civar›ndaki mevki, Baruthane ve Demiryolu hatt›na daha uzak olup fabrika yap›lmas›na daha elveriflli bulunmaktad›r. Bu nedenle Ayestafanos civar›ndaki birinci yerden vazgeçilerek, Küçükçekmece civar›ndaki ikinci yerle ilgili çal›flKibrithane’nin mevkii ve kibritin yap›l›fl›n› anlatan rapordan bir sayfa.

malara baﬂland›. Ve aﬂa¤›da arz edilece¤i üzere bu bölgede kibrit fabrikas›n›n yap›lmas›nda herhangi bir mahzur görülemedi. Bu mevki hakk›nda, daha önceden oraya giden memurlar taraf›ndan verilen raporda ortaya konulan

Dördüncüsü; Çekmece ve Kalatarya (ﬁenlikköy)

mahzurlardan biri, ilk önce buraya inﬂa olunacak fabri-

Köyleri ve civar›n›n temiz havas›n› tamamen kirletece¤i

ka, Rumeli Demiryolu bitiﬂi¤inde bulunup yan›c› mad-

gibi hususlar›ndan ibarettir.

deler imalat fabrikas› olmas› nedeniyle, bir yanma ve

Fenni nedenler ortaya konulmaks›z›n belirtilen bu

patlama olmas› durumunda tren hatt›n›n iﬂlemez hale

mahzurlar›n araﬂt›r›l›p incelenmesi için kibritin kaç çe-

gelece¤idir.

ﬂit maddeden meydana geldi¤i, bunlar›n içinde hangi

‹kincisi; bir yanma ve y›k›lma meydana geldi¤in-

tehlikeli maddelerin bulundu¤u ve tehlikelerinin derecesi

de gölün aya¤› kapanarak gölün civar›nda bulunan ve

ile bu tehlikeleri bertaraf etmenin çarelerinin mümkün

aﬂa¤›da kalan mahalleri su basaca¤› ve Çekmece Köprü-

olup olmad›¤›n›n araﬂt›r›lmas› gerekiyor.

sü’nün y›k›lmas›na neden olaca¤›d›r.

Bu bölümde yapt›¤›m›z incelemelerde Doktor

Üçüncüsü; bu durumda Çekmece Gölü’nde yap›-

Paul Labarthe’›n Dictionnaire Populaire De Médecine Usu-

lan bal›kç›l›¤›n zarar görece¤i ve bal›k av›ndan yap›lan

elle ad›ndaki kitab›n›n 97 ve takip eden sayfalar›ndaki

büyük istifadenin yok olaca¤›,

kibritler için, aﬂa¤›daki terkipler yaz›l› bulunmaktad›r.

88 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

104

BOA. BEO 142/10628

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 89

Birinci Terkip: Tutkal, Beyaz fosfor, Cam tozu, Hamz

dana geldi¤i ve bu hamurun patlamas› halinde olan te-

tutya, Su.

sirleri yanma özelli¤i bulunan hamur parçalar›n›n et-

‹kinci terkip: Zamk, Beyaz fosfor, Hamz kurﬂun,

rafa saç›lmas›ndan ve fabrikada yang›n tehlikesi dahi

Hamz azot, Su.

bir hayli miktar kibritin ya kurutulurken veya balya

Üçüncü terkip: Zamk, Beyaz fosfor, Güherçile, Klo-

yap›l›rken tutuﬂup kendi kendine bulunduklar› ma-

rat de potas, Hamz tutya, Su.

halde yanmas›ndan ibaret oldu¤u beyân olunur.

Dördüncü terkip: Fromat de potas, Klorat de potas,

Di¤er bir f›kras›nda bundan 20-25 sene evvel

Hamz kurﬂun, Kibrit Antimon, Toz halinde sünger

kadar bu yolda baz› tehlikeler ve kay›plar meydana gel-

taﬂ› veya cam, Zamk, Su

miﬂ ise de ﬂimdilerde al›nan tedbirler ve hamurlar›n

Alt taraf›nda birinci, ikinci terkiplerde patla-

terkiplerinde yap›lan iyileﬂtirmeler sayesinde bu gibi

y›c› maddeler olmad›¤›n›n beyan› ile yaln›z beyaz

tehlikelerin önü al›nd›¤› ve bu iyileﬂtirmelerde fosforla

fosfor buhar›n›n havas› kapal› bir mahalde çal›ﬂan iﬂ-

klorat de potas›n kibrit hamurunda birlikte kullan›lma-

çilerde meydana getirece¤i illet ve hastal›klar say›l-

yarak ayr›lmas›ndan ibaret oldu¤unu beyan ediyorlar ki;

maktad›r. Söz konusu hastal›klar›n meydana gelme-

burada verilen terkip yukar›da Labart’›n ifadeleri s›ra-

mesi için gerekli tedbirleri alman›n ve bu tedbirler

s›nda 5. terkip olmak üzere yazd›¤›m›z terkibin ayn›d›r.

çerçevesinde özellikle kendi kendine parlay›p yanma

Bu anlatm›ﬂ oldu¤umuz ifadelerden, kibrit

tehlikesini ortadan kald›rmak için aﬂa¤›da beyan olu-

fabrikalar›nda patlama yüzünden meydana gelen

nan k›rm›z› fosforlu kibrit tertibat›n› zikrediyor.

tehlikeler, bundan y›llarca önce fabrika içinde bulu-

Beﬂinci Terkip:

nan iﬂçiler bak›m›ndan ortaya konulmuﬂ ve bunun

Klorat de potas Kibrit antimon

Kibritlerin uçlar›na konulacak hamurun içeri¤i

da gerekli tedbirler ile flimdilerde önü al›nm›fl oldu¤u anlafl›l›yor. Klorat de potas›n banliyö trenlerini (flimendi-

K›rm›z› fosfor Kibrit Antimon Kuru tutkal

fer) havaya uçurdu¤una veya uçuraca¤›na, fabrikalar› Kibrit kutular›na sürülecek hamurun içeri¤i

y›karak göl ayaklar›n› doldurup, araziyi sular›n basaca¤›na, bal›klar hakk›nda bir tehlike oluﬂturaca¤›na

veya verece¤ine, bir iki kilometre mesafedeki köyle-

Cam tozu

rin temiz havas›n› kirletece¤ine dair, yapm›ﬂ oldu¤u-

‹flte kibritleri için kabul olunmufl olan terkipler flun-

muz araﬂt›rmalarda her hangi bir f›kraya tesadüf edi-

lardan ibarettir.

lememiﬂtir. Ve vazife-i acizânemizce meselenin bun-

‘Ambroise Tardieu’un Dictionnaire D’hygiène Publique Et De Salubrité ad›ndaki 5 cilt lügatinin 1.

dan fazla derinlemesine incelenmesine de gerek olmad›¤›n› düﬂünmekteyiz.

cildinin 72. sayfas›ndan 109. sayfas›na kadar kibritler

Nitekim Küçükçekmece civar›nda seçilmiﬂ

hakk›nda olan aç›klamalar çerçevesinde kibrit fabri-

olan fabrika yeri konusunda komisyonumuz taraf›n-

kalar›nda yan›c› ve parlay›c› özelli¤i bulunan kibrit

dan verilen karar; fabrikada kullan›lacak Klorat de

hamurunun patlamas›, fosforla klorat de potas›n kib-

potas›n bir ihtiyat tedbiri olmak üzere fabrikadan uzak

rit hamurunda birleﬂmesinden ve bunlar›n pulsuz

olarak Baruthane’nin muhafazas› alt›nda bulunan bir

olarak terkip olunup dikkatsiz kullan›lmas›ndan mey-

mahalde saklanmas› ve her gün kullan›lacak miktar›n

Dünden Bügüne Küçükçekmece 89

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 90

oradan fabrikaya getirilmesi ﬂart›yla ad› geçen yerin

Sadaret Makam›na,

fabrika kurulmas›na uygun oldu¤undan ibarettir. Bu

Sadaret tezkeresi ekleriyle birlikte elimize ulaﬂm›ﬂ olup,

konuda emir ve ferman Padiﬂah hazretlerinindir.

Padiﬂah hazretlerinin huzurlar›na takdim edilmiﬂtir.

Ticaret ve Naf›a Bakanl›¤› taraf›ndan, uzman kiﬂi-

Gere¤i üzere Padiﬂah hazretlerinin iradeleri ç›km›ﬂ ol-

lere haz›rlatt›r›lan bu olumlu rapor üzerine bakanl›k, ﬁu-

makla bu konuda emir ve ferman Padiﬂah hazretlerine

ra-y› Devlet’in de mütalaas›n› alarak, durumu bir yaz› ile

aittir.

bakanlar kuruluna iletir.105 18 Ocak 1893 tarihinde Ba-

4 Rebiü’l evvel 1311/ 2 Eylül 1309[Miladi: 15 Eylül 1893]

kanlar kurulunda yap›lan müzakereler sonucunda al›nan

Padiﬂah hazretlerinin Baﬂkâtibi Süreyya:

karar üzerine, Sadaret (Baﬂbakanl›k) taraf›ndan, fabrikan›n kuruluﬂu iradesi al›nmak üzere 31 A¤ustos 1893 tari-

Bu tarihten sonra yap›m›na baﬂlanan fabrika-

hinde padiﬂah hazretlerine sunulur.106 Ve nihayet Küçük-

n›n, Agop Bey taraf›ndan yap›lan projesinde,

çekmece’ye Kibrit Fabrikas› yap›lmas› ruhsat›, 15 Eylül

80x63m (4980 m2) büyüklü¤ünde oldu¤u görül-

1893 tarihinde verilen padiﬂah iradesi ile al›nm›ﬂ olur.

mektedir. Yine ayn› projede Küçükçekmece’ye giden yola yak›n bir mesafeye de 120 m2 büyüklü¤ünde bir

Daire-i Sadaret Say›: 516

lojman inﬂa edilmesinin kararlaﬂt›r›ld›¤› görülmek-

105

BOA. MV 73/36

tedir. Fakat günümüzde mevcut olmayan bu lojma-

106

BOA. ‹. TNF 1313. Ra.4.

Devletli Efendim Hazretleri Kibrit Fabrikas› yap›lmas› için daha önceden padiflah hazretlerinin yüce iradeleri ile izin verilmiflti. ‹mtiyaz verilen flirket taraf›ndan Küçükçekmece Köyü ile istasyonu aras›nda bulunan ve Evkaf-› Hümayun’dan mazbut cennetmekân Sultan II. Mahmut Han hazretleri vakf-› flerifinden senelik 7 kurufl icare-i müecceleli 4 kurufl 15 para mukataa-i zeminli 25 atik dönüm mülk, sahil taraf›nda 5000 m2 arsa üzerine müfltemilat ile birlikte bir fabrika yap›lmas› padiflah hazretlerinin izinleri ile oldu¤undan, bu iznin uygulama aflamas›na geçmesi ve söz konusu arsan›n bedel-i öflre ba¤lanmas› hususunun Defter-i Hakani (Tapu Bakanl›¤›)’ye havalesi ve Nafia (Bay›nd›rl›k) Bakanl›¤›’na bilgi verilmesine dair fiura-y› Devlet (Dan›fltay)’den tanzim olunan mazbata, ekleri ile beraber arz ve takdim edilmifltir. Bu konuda Padiflah hazretlerinden nas›l bir emir ve irade buyrulur ise, o iradeye uygun olarak gere¤i yerine getirilece¤inin beyan› ile Sadaret tezkiresi kaleme al›narak huzurlar›n›za takdim olundu, efendim. 18 Safer 1311/ 8 A¤ustos 1309 [31 A¤ustos 1893] Sadrazam ve padiflah dan›flman›: Cevad

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Kibrit Fabrikas› yap›lmas›na dair padiﬂah iradesi.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 91

n›n, yap›lan araﬂt›rmalar›m›zda hiç inﬂa edilmedi¤i

tehlikesiz ancak daha pahal›yd›. Osmanl› Kibritleri

anlaﬂ›lm›ﬂt›r.

Fabrikas›, 1900’lü y›llar›n baﬂlar›na dek üretime de-

Küçükçekmece Osmanl› Kibritleri Fabrika-

vam edecek ancak verimli olamad›¤› için bir süre

s›’n›n 1897 y›l›n›n Mart ay›nda üretim faaliyetlerine

sonra kapat›lacakt›. Yap›m›ndan bu güne 113 y›l geç-

baﬂlad›¤› rivayet olunmaktad›r. Osmanl› Kibritleri

mesine ra¤men, geçirdi¤i onca y›llara meydan oku-

Fabrikas›, dört büyük daireden oluﬂmakta ve döne-

yan yap›, bugün halen kullan›l›r bir durumdad›r. Gü-

minin büyük fabrikalar›ndan biri olma özelli¤ine sa-

nümüzde yap›n›n bir k›sm›nda lastik üretimi yap›l-

hip bulunmaktayd›. Zor ﬂartlar alt›nda kurulan bu

makta ve bir k›sm› da mermer iﬂleme atölyesi olarak

fabrika, iç pazar›n neredeyse yar›s›n› karﬂ›lamakta ve

kullan›lmaktad›r.

Avrupa’ya kibrit bile ihraç edilmekteydi.

Osmanl› Kibritleri Fabrikas›’n›n cephe karak-

Osmanl› Kibritleri, Karadeniz’den getirilen

teri bozulmadan günümüze kadar ulaﬂm›ﬂt›r. Tek

kavak ve ›hlamur a¤açlar›n›n kütüklerinden imal

katl› olan binan›n d›ﬂ duvarlar› kâgirdir. ﬁet çat›l›

edilmekteydi. Kibrit çöpleri ve kutusunun yap›ld›¤›

(tepeden ayd›nlanmas›na imkân veren örtü sistemi)

kütükler önce buhar kazanlar›nda yumuﬂat›l›r, elyaf-

çelik konstrüksiyonlu çat›y› profilli demir ayaklar ta-

lar› ﬂiﬂirilerek kabuklar›ndan ayr›ld›ktan sonra ke-

ﬂ›maktad›r. Fakat bugün fabrika, bölücü duvarlar ile

sim makinesine gönderilirdi. Kibrit çöplerinin elli

beﬂ birime bölünmüﬂtür.

tanesi bir araya getirilerek kesilir, kutular› ise ayr›

19. yüzy›l›n eklektik (özgün, seçici) üslubuyla

makinelerde imal edilirdi. Kurutma iﬂleminin ard›n-

yap›lm›ﬂ olan fabrikan›n cephesi, do¤u ve bat› yönü

dan kibritler, fabrikan›n kimya hanesinde haz›rlanan

düzen olarak simetriktir. Yaln›z do¤u cephesinde

ecza macunlar›na bat›r›larak kutulamaya haz›r hale

tu¤la dekoratif elemanlar daha fazla kullan›lm›ﬂt›r.

getirilirdi. Üzerine Osmanl› Kibritleri yaz›l› Türkçe

Ne yaz›kt›r ki, duvarlarda baz› pencere ve kap›lar ka-

ve Frans›zca etiketler yap›ﬂt›r›ld›ktan sonra kutular,

pat›lm›ﬂ olup, zaman içinde farkl› yerlerden cephe

arabalarla taﬂ›n›r ve içlerine kibrit çöpleri yerleﬂtiril-

düzenine uyumsuz kap›lar aç›lm›ﬂt›r. Fabrikan›n bat›

dikten sonra onarl›k paketler halinde sand›klara ko-

cephesinde makinelerin buharla çal›ﬂt›¤› döneme ait

nulurdu. ‹çinde elli kibrit çöpü olan kibrit kutular›,

bacalar hâlâ durmaktad›r.

7.200 kutudan oluﬂan sand›klara konularak sat›ﬂa su-

Osmanl› Kibritleri Fabrikas›, ‹stanbul 1 nu-

nulmaktayd›. Günde on beﬂ sand›k kibrit üreten fab-

maral› Kültür ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma Kurulu

rikada, büyük ço¤unlu¤u kad›nlardan oluﬂan iki yüz

taraf›ndan 27.08.1991 gün ve 2717 say›l› karar› ile tes-

iﬂçi ve elli personel çal›ﬂmaktayd›. O dönemin mo-

cil edilmiﬂtir. Fabrika hakk›nda iki farkl› bilgiye ula-

dern fabrikalar›ndan biri olan Osmanl› Kibritleri

fl›lm›flt›r. ‹lki, Giz'in Baflbakanl›k Osmanl› Arflivinde

Fabrikas›’nda üretilen kibritlerin bir özelli¤i de kib-

yapt›¤› araﬂt›rmalar sonucu ulaﬂt›¤›n› bildirdi¤i bir

ritlerin kibrit kutular›n›n kenar›nda bulunan eczal›

belgeye dayanmaktad›r.107 Di¤eri ise, Ökçün'ün

k›sma sürtülerek yak›l›yor olmas›yd›. Üretilen bu

1913-1915 sanayi say›m› bilgileridir.108 Giz'den edi-

kibritlerden önce yand›¤›nda çevreye k›v›lc›mlar

nilen bilgilere göre; Avrupal› bir ﬂirket, 1893-2'de

saçmakta olan zehirli fosforlu kibritler üretilmektey-

kibrit üretmek üzere gerekli olan imtiyaz› alm›ﬂt›r.

di. Osmanl› Kibritleri o dönemde art›k üretilmesin-

Askerî makamlar›n yapt›¤› incelemenin ard›ndan,

107

Giz, 1969: 18-9

den vazgeçilmiﬂ olan fosforlu kibritlere göre daha

Florya ile Küçükçekmece aras›nda demir yoluna 22

108

Gündüz Ökçün, 1997: 183

Dünden Bügüne Küçükçekmece

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 92

km mesafede bir Frans›z'a ait arsa üzerinde fabrika

5. Aﬂama: Bu kütüklerden daire hareketli rendeler

kurulmas›na izin vermiﬂtir. Giz, yan›nda 120m2’lik

ile kibrit çöpü kal›nl›¤›nda tabakalar elde edilir.

bir lojman olan fabrikan›n 60x83 m (4.980 m2) bü-

Kibrit kutusu imalat› için kullan›lacak tabakalar›n

yüklü¤ünde oldu¤unu bildirmektedir. Ancak lojman

kal›nl›¤› daha az tutulur.

inﬂa edilmemiﬂ, fabrika da bilinmeyen nedenlerle

6. Aﬂama: Burada kibrit tabakalar› tam kibrit boyun-

üretime geçmemiﬂtir.

da uzunlamas›na kesildikten sonra ellisi üst üste ge-

Ökçün'ün verdi¤i bilgiler do¤rultusunda da

tirilir ve 50 tabaka birden tezgah b›ça¤›yla kesilir ve

Kibrit Fabrikas›, 1886'da 40 y›l süre ile Mösyö Letra-

alttaki arabaya dökülür. Bu arabalar raylar üzerinde

nej ve ﬁürekâs›na verilen imtiyaz üzerine, 1888'de

hareket ederek taklak makinesine sevk edilir. Kutu

44.000 lira sermaye ile bir Frans›z ﬂirketi taraf›ndan

ve mahfazalar›n imalat›nda kullan›lacak tabakalar

kurulmuﬂtur.

bükülecek yerlerden çizilerek elde edilir.

Servet-i Fünun'da 22 Eylül 1898 tarihinde ya-

7. Aﬂama: Kibritler arabalar ile taklak makinesine

y›nlanan "Osmanl› Kibritleri, Küçükçekmece Fabrika-

konulur, bu makineler kendi ekseninde dönerken

s›n› Bir Ziyaret" baﬂl›kl› makalede: Mösyö Tavrinye

içinden çok s›cak hava geçer, böylece daha önce

Osmanl› Devleti'nde, bir kibrit fabrikas› inﬂa etmek

nemli olan kibrit çubuklar› kurutulur. Mahfaza ve

üzere yard›m alarak anonim bir ﬂirket kurmuﬂ ve bu

sürgülerin yap›m›nda kullan›lacak tahtalar baﬂka

büyük fabrikay› Küçükçekmece Gölü'yle Edirne Demir

tezgahlarda iﬂlenir ve üst üste dizilerek makineye ve-

Yolu'nun aras›nda inﬂa etmiﬂtir.109 Fabrika, Çekmece

rilir. Makinenin bir taraf›ndan gerekli olan "en"de

Tren ‹stasyonu'nun ilerisinde Göl'ün denize ba¤land›-

mavi ka¤›t ﬂeridi gelir.

¤› düzlük bir alandad›r. 2 Mart 1313 (14.5.1897) tari110

hinde üretime baﬂlam›ﬂt›r.

Di¤er taraf›nda kola çana¤› vard›r. iﬂlem baﬂlay›nca tahtan›n birini al›r, büker ve mavi ka¤›da ko-

Fabrika 4 büyük birimden oluﬂmaktad›r. Fab-

la sürer sonra kolal› ka¤›d› bükülmüﬂ mahfaza veya

rikan›n ç›k›ﬂ› ise arka taraftand›r ve iskeleye gelen kü-

sürgüye yap›ﬂt›r›r. ‹mal edilen kutular ise arabalara

tüklerin depoya taﬂ›nmas› buradan sa¤lanmaktad›r.

doldurulur. Tezgahlar›n baﬂ›nda bulunan kad›n ise üretimi kontrol eder.

Kibritin üretim aflamalar› flöyledir: 1. Aflama: Karadeniz sahilinden getirilen kavak ve

8. Aﬂama: Kutular›n üzerine fabrikan›n ismi yaz›l› etiket yap›ﬂt›r›l›r.

›hlamur kütükleri "etüv"lere sokularak su buhar› ile

9. Aﬂama: Taklak makinesinde kuruyan kibritler

birkaç saat bekletilir ve elastik hale getirilir.

arabalarla elek makinesine götürülür ve standart d›-

2. Aﬂama: Etüvden ç›kan kütüklerin hareketli tez-

ﬂ› nesneler ay›klan›r.

gahlarda testerelerle tam 52 cm uzunlu¤unda kesilir.

10. Aﬂama: S›ralama makinesine küfelere karma ka-

3. Aﬂama: Kütüklerin kabuklar› balta ile s›yr›larak

r›ﬂ›k halde dökülen kibritler sallanarak kendi ken-

ç›kar›l›r.

dine istif olup gözlere dolar.

4. Aﬂama: Su buhar› ile doygun hale gelmiﬂ ve ka-

11 . Aﬂama: Burada s›ralanm›ﬂ kibritler uzun mahfa-

Servet-i Fünun, say›: 339, sene R. 10 Eylül 1314/M.22 Eylül 1898

buklar› soyulmuﬂ olan kütükler torna tezgahlar›na

zalar içine al›n›r.

110

verilir ve ç›k›nt›lar›n düzeltilmesiyle düzgün silindir

12. Aﬂama: Üst üste bir arada s›ralanm›ﬂ kibritler, iki

kütü¤ü haline dönüﬂtürülür.

taraf›na keçe yap›ﬂt›r›lm›ﬂ tahta cetveller üstüne al›n›r.

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

109

Gül Köksal, ‹stanbul’daki Endüstri Miras› ‹çin Koruma ve Yineden Kullan›m Önerileri, 2005.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 93

Servet-i Fünun Dergisi’nde Küçükçekmece Kibrit Fabrikas›, (1898)

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 94

Küçükçekmece Osmanl› Kibrit Fabrikas› manzaralar›ndan: Kutular›n imali / Servet-i Fünun, agm.

Küçükçekmece Osmanl› Kibrit Fabrikas› manzaralar›ndan: Kutulara kibrit doldurulmas› / Servet-i Fünun, agm.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 95

13. Aflama: Üzerlerindeki kibritlerle bu cetveller bir araya getirilip üst üste dizilir, 15-20 adedi bir çember içine al›n›p s›k›flt›r›l›r, birbirinden ayr›k biçimde kimyahaneye sevk edilir. 14. Aflama: Çember kimyahanede haz›rlanm›fl s›cak "parafin"e bat›r›l›r, kibritlerin uçlar› ›slan›r, sonra macuna sokulup ç›kar›l›r. Böylece çemberlerde s›k›lm›fl ve levha halinde konulmufl kibritlerin uçlar› eczalanm›fl bulunur. Sonra tekrar rafl› arabalara dizilir. Tak›m›yla etüv makinesi içine gider, orada macun kurur. 15. Aflama: Çemberler di¤er makinelerde aç›l›r, kibritler üst üste istif olunarak eski flekline dönüfltürülür. 16. Aflama: ‹stif olmufl kibritler doldurma tezgahlar›na verilir. Onlar›n bafl›nda bulunan kad›n iflçiler haz›rlanm›fl kibrit kutular›n›n sürgüsünü elleriyle uzat›rlar. Makineler ile her bir kutuya elli tane kibrit konulur. Sonra sürgü mahfazaya yerlefltirilerek

Küçükçekmece Osmanl› Kibrit Fabrikas› manzaralar›ndan a¤aç kütüklerin kâ¤›t gibi tabaka-i rakika haline getirilmesi ve çenberlere al›nm›ﬂ kibritlerin eczalanmas›/ Servet-i Fünun, agm.

küfeye at›l›r. 17. Aflama: ‹çi kibrit dolu kutular uzunlamas›na yan yana getirilip bir tezgaha verilir ve buradaki rayl› sistemle yürütürler. Bir yandan f›rçalarla kutular›n iki taraf›na ecza sürülür. Do¤rusu fabrikan›n imal etti¤i kibritler atefl almas› için mutlaka kendi kutusunun kapa¤›ndaki eczaya sürülmelidir. Bunun için imalat s›ras›nda hiçbir tehlike söz konusu de¤ildir. 18. Aflama: Kutular otuzar otuzar paketlenip üzerlerine etiket yap›flt›r›l›r ve sand›klara konularak piyasaya sunulur.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 96

OSMANLI-RUS SAVAﬁLARI'NDA

olmayan tüm donanmam›z yand›, 57 gemi batt›, 6000

KÜÇÜKÇEKMECE

denizci öldü (20 Ekim 1827). Bu yap›lan bask›n tarihe "Navarin Facias›" diye geçti.

II. Mahmut devrinde, Osmanl› Devleti'nin askerî gü-

Eflak ve Bo¤dan'› iﬂgal eden Ruslar Tuna'ya ka-

cü çok zay›f bir durumdayd›. Padiﬂah, e¤itimli asker

dar indiler. ﬁumnu, Silistre ve Edirne yolundan gele-

eksikli¤i nedeniyle zor durumda bulunan orduyu e¤i-

rek ‹stanbul'u tehdit etmeye baﬂlad›lar. Bu durumda

timli hale getirerek modern bir ordu oluﬂturmak isti-

Küçükçekmece askeri aç›dan önem kazanarak baﬂkent

yordu. Bunun ilk ad›m› olarak 1826'da Yeniçeri Oca¤›

‹stanbul'un ön karakolu durumuna geldi. Osmanl›

kald›r›larak yerine Asâkir-i Mansure-i Muhamme-

Rus Savaﬂ›'n›n tarihini yazan Von Moltke, Büyük ve

diye kurulmuﬂtu.

Küçük Çekmecelerdeki mevzilerin düﬂmanca al›na-

Osmanl› ordusunun bu zay›f durumundan isti-

maz oldu¤unu kaydetmektedir. Çünkü önemli savun-

fade etmek isteyen Ruslar, bunu bir f›rsat olarak gö-

ma hatlar› burada yap›lm›ﬂ ve ‹stanbul'un savunulma-

rerek Ah›ska üzerine yürüdüler. Öte yandan Mehmet

s›nda bu hatt›n aﬂ›lamaz oldu¤u bilinmekteydi.

Ali Paﬂa'n›n Mora'ya yerleﬂmesi Rusya, ‹ngiltere ve

Osmanl› Devleti, Yeniçeri Oca¤›n› kald›rarak

Fransa'y› endifleye düflürmüfltü. Bu üç devlet 1827'de

henüz kurulmuﬂ bulunan Asakir-i Mansure-i Mu-

Londra'da aralar›nda bir anlaﬂma yapt›lar. Bu anlaﬂ-

hammediyeyi tam olarak teﬂkilatland›ramam›ﬂ oldu-

man›n esas›, Yunanistan'a ba¤›ms›zl›k vermek ve

¤undan Ruslara karﬂ› önemli bir varl›k gösteremedi.

Türklerin Mora'dan ç›kmas›n› sa¤lamakt›.

II. Mahmut bar›ﬂ istemek zorunda kald›. Ruslarla ya-

Bu s›rada Osmanl› ve M›s›r donanmas› Mora

p›lan bar›ﬂ antlaﬂmas›nda: Osmanl› Devleti, Rus ge-

Yar›madas›'n›n güneyindeki Navarin Liman›'nda de-

milerinin Bo¤azlardan serbestçe geçiﬂi, ba¤›ms›z Yu-

mirli yat›yordu. Ruslar, savaﬂ ilan etmeden, Osman-

nan Devleti kurulmas›, S›rplara muhtariyet tan›nma-

l›-M›s›r donanmas›na savaﬂ açt›lar. Harp nizam›nda

s›, Osmanl›'n›n Kafkasya üzerindeki tüm haklar› ve

1877-1878 Osmanl›-Rus Harbi’nde Türk mültecilerin ‹stanbul’a geliﬂini tasvir eden bir gravür.

96 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 97

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 98

Karadeniz k›y› kontrolünün Ruslara devri gibi ﬂartla-

93 HARB‹'NDE KÜÇÜKÇEKMECE

r› kabul ederek çok a¤›r bir anlaﬂma imzalamak zo-

‹lk ça¤lardan Osmanl›'n›n son dönemine kadar çok

runda kald›.

önemli bir geçiﬂ noktas› ve verimli araziler üzerinde

1829 Edirne muahedesiyle biten harpte, Rus

bulunan Küçükçekmece, 1877-78 Osmanl› Rus Savaﬂ›

ordular› Edirne'ye girmiﬂ, Yunanl›lara istiklal, S›rp-

s›ras›nda Yeﬂilköy'e kadar ilerleyen Rus ordusu tara-

lara muhtariyet vermek suretiyle Trakya büyük bir fe-

f›ndan yak›l›p y›k›ld›. Kasabada oturanlar Rus zul-

laketle karfl› karfl›ya kalm›flt›. Birçok yer yak›l›p y›k›l-

münden kaçarak daha güvenli bölgelere gittiler. Rus

m›ﬂ, birçok nüfus zayi olmuﬂ, halk büyük kay›p ve za-

iﬂgaline kadar Küçükçekmece'de bulunan hükümet

rarlara u¤ram›ﬂt›r. ‹ﬂgal ordusunun önünden kaçan

binas›n›n da buradan Bak›rköy'e taﬂ›nm›ﬂ oldu¤unu

halk köylerini terk ederek muhacir durumuna düﬂ-

28 Aral›k 1878 tarihli arﬂiv belgesinden anlamaktay›z:

müﬂlerdir. Bu savaﬂ sonucu sadece K›r›m'dan gelen

Küçükçekmece kazas› hükümet dairesinin Ba-

muhacirlerin say›s›n›n 200 bin kiﬂiye ulaﬂt›¤› ifade

k›rköy'e nakledilmesi talebi üzerine mahalliyle yap›-

edilmektedir.

111

lan yaz›ﬂmalar sonucu verilen cevapta: Küçükçekme-

Ruslar Trakya'da 93 gün kald›ktan sonra çekil-

ce kazas› halk›n›n hemen hemen tamam› Rus istila-

miﬂlerdir. Bu savaﬂ esnas›nda bir y›l boyunca Rami

s›yla birlikte da¤›lm›ﬂ olup, burada 10 hane ve birkaç

K›ﬂlas›'nda kalan Sultan II. Mahmut, 1829 k›ﬂ›nda, o

dükkan kalm›ﬂt›r. Ayr›ca hükümet kona¤›n›n Ruslar

s›rada henüz yeni olan buharl› bir vapurla Büyükçek-

taraf›nda oturulmaz derecede tahrip edilmesi nede-

mece'ye gelmiﬂ, buradan Balatina Köyü’ne giderek o

niyle tamir edilmesi hem uzun zamana hem de büyük

çevrede avland›ktan sonra, yine vapurla Küçükçek-

masraflara muhtaç oldu¤undan, hükümet heyetinin

mece'ye geçmifl ve geceyi buradaki Barutçubafl› Köfl-

Bak›rköy'de kalmas› ve burada geçici olarak bir hü-

kü'nde geçirmiﬂtir.

kümet merkezi edinilmesiyle, Küçükçekmece'nin de muhafazas› için bir miktar zabtiye b›rak›lmas› gerekmektedir.112 Küçükçekmece bölgesinde bulunan köyler, çiftlikler ve orman alanlar› da Ruslar taraf›ndan iflgal edilerek yak›l›p y›k›lm›flt›r. Ruslar›n zulmüne u¤rayan bölge sakinleri bu zulümler karfl›s›nda kaçacak yer aram›fllar, Eyüp civar›na ve ‹stanbul'un yak›n semtlerine ak›n etmifllerdir. Müslüman ahaliye uygulanmakta olan bu zulme bölgede bulunan köylerde ve çiftliklerde oturan Rum ve Bulgar ahalinin de ortak oldu¤unu görmekteyiz. Yine bölgede Rus zulmüne u¤rayan Edirne'nin Dimetoka ahalisinden 33 kiflinin ‹stanbul'a göndermifl olduklar› dilekçede, Rus zulmünün vard›¤› boyutlar› flu flekilde ortaya koymaktad›r: Edirne'nin Dimetoka kabas›nda bulunan ve 5-6 bin neferden ibaret olan Rus askerleri istedikle-

98 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

111

Abdullah Saydam, K›r›m ve Kafkas Göçleri, Türk Tarih Kurumu Bas›mevi, Ankara 1997, s. 69. 112

BOA. ‹. ﬁD. 43/2273 (R 16 Kanun-› evvel 1294/M 28 Aral›k 1878).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 99

ri gibi Müslümanlar›n evlerinin kap›lar›n› k›rarak içeri girmekte, çoluk çocuklar›n› evden kovarak eve

Dimetoka ahalisinden Kalilizade Mehmet Bey de 12 Aral›k 1878 tarihinde vermiﬂ oldu¤u dilekçesinde:

kendileri yerleﬂmektedirler. Bu ﬂekilde evleri tahrip

Hisarbeyi ahalisinden Hac› Mehmet ve 14 ya-

etmekte ve içinde oturulmaz bir hale getirmektedir-

ﬂ›ndaki ç›ra¤› Hasan o¤lu ﬁerif de¤irmene giderler-

ler. Kaza ve köylerde birtak›m Rum ve Bulgarlar si-

ken Salt›k köyü Hristiyanlar›ndan 3 kiﬂi önlerini ke-

lahlanarak, köylerde bulunan Müslüman ahaliye et-

serek Hac› Mehmet'i araban›n sa¤ ön tekerle¤ine, ç›-

medik zulüm b›rakmamaktad›rlar. Müslümanlar›n

ra¤›n› da sol ön tekerle¤ine ba¤layarak öküzlerini

bütün mallar› ya¤malanmakta, ev ve hayvanlar› elle-

sürmüﬂler. Hac› Mehmet'in üzerine tüfekle ateﬂ ede-

rinden al›nmakta, üzerlerindeki yorgan ve elbiseleri

rek sol aya¤›n›n bald›r›ndan ve sonra da ensesinden

de gasp edilmektedir. Hisarbeyli köyünden Hac›

yaralam›ﬂlar ve bu yara sonucu da ölmüﬂtür. Ç›ra¤›n›

Mehmet ve ﬁerif isimli ﬂah›slar, de¤irmene giderken

ise ensesinden b›çakla yaralam›ﬂlar ve vefat etti zan-

elleri kollar› ba¤lanarak kurfluna dizilmifllerdir. fia-

nederek b›rak›p gitmiﬂlerdir. Daha sonra Hac› Meh-

d›man köyünden Murat'› civar köylü Rumlar öldür-

met'in cesedini yakm›ﬂlar. Buralarda çok büyük zu-

müﬂler ve s›¤›rlar›n› da sürüp götürmüﬂlerdir. Aksa-

lümler yap›lmaktad›r, her yap›lacak zulmü yazacak

kal Köyü’nden Mustafa'y› da idam etmiﬂlerdir. Em-

olursak birkaç bin cilt kitap olur.

niyetimiz kalmam›ﬂ ve hayat›m›zdan ümit kesmiﬂ durumda bulunmaktay›z.

Halen Rus askeri bulunan Dimetoka'n›n Demirviran Köyü’nde bulunan eﬂk›yalar martini tüfekle-

Dünden Bügüne Küçükçekmece 99

Osmanl›-Rus Savafllar› sonucunda Yeflilköy’e yerleflen Rus askerleri. Guillaume Berggren, 1878 (Bahattin Öztuncay, Dersaadetin Foto¤rafç›lar›, 2006)

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 100

Müftü Es-Seyyid Mehmet Nureddin'in Küçükçekmece'ye iskan edilmeleri için Tafll›ca halk› ad›na padiflaha vermifl oldu¤u dilekçe. fievketli, Kudretli, Muhabbetli Velinimetimiz Padiflah›m›z Efendimiz Hazretlerine ... Her türlü iyilik ve yard›m Allah'tand›r. Her türlü ikrama lay›k olan padiflah hazretlerinin Allah'a kulluk ve yak›nl›k kazand›klar› günden beri ve ömürleri var oldu¤u sürece kendilerine hizmette bütün varl›¤›m› gönülden riyle Müslüman ahaliye hücum ederek 120 s›¤›r,

vakf ve sarf etmeyi adam›ﬂ bulunmaktay›m. Padiﬂah hazretleri yüce kere-

500'den fazla koyun, birçok kat›r ve merkeplerini çal-

miyle, kullar› bulunan halk›m›z›n iskan› için Küçükçekmece'nin karﬂ› ta-

m›fllar, köylülerin evlerini ve eflyalar›n› ya¤malam›fl-

raf›nda çiftlik-i hümayunu tahsis etmiflti. Padiflah hazretlerinin baflda-

lard›r. Köyden kaçan ahalinin birço¤unu yakalayarak

n›flmanlar›ndan Hamdi Pafla'ya ait olan bu çiftli¤i, yine Padiflah hazret-

ellerinden ba¤lay›p öldürmüﬂler, ayr›ca 3 kad›n› da öl-

lerinin iradesi ile bundan bir kaç ay önce Avc›baﬂ› ‹brahim A¤a'yla beraber

dürdükten sonra gaz dökerek kibritle tutuﬂturup yak-

giderek bu çiftli¤i incelememiz sonucunda; arazinin cennetli¤i, su ve hava-

m›ﬂlard›r. Yine ahalinin evlerinde ve ellerinde bulunan

s›n›n güzelli¤i nedeniyle iste¤e uygun bir yer oldu¤u görülmüﬂ ve her bak›m-

zahireler Ruslar taraf›ndan al›narak Dimetoka'ya nak-

dan fakir olan halimize elveriﬂli bulundu¤u Padiﬂah hazretlerine arz edil-

ledilmiﬂ, un de¤irmenleri yak›lm›ﬂt›r. Gümülcüne ci-

mek üzere Hamdi Pafla'ya ifade olunmufltu. Padiflah hazretlerinin saye-

var›nda 30 haneli Müslimler, 15 haneli Köfl, 25 haneli Vak›f Mektep, 18 haneli Köseler, 55 haneli Karaviran ve yine 55 haneli Babalar, 60 haneli Sarpdere köyleriyle 15 haneli Ramazan Mahallesi, 20 haneli ‹slam Yataklar› Mahallesi'yle beraber 9 ‹slam köyü, Bulgar ve Rumlar taraf›ndan eflya ve hayvanlar›yla beraber tamamen ya¤maland›ktan sonra evleri de tamamen yak›lm›flt›r. Hac› Ali Köyü’nde Müslümanlar›n erkek, kad›n ve çocuklar›n›n tamam› öldürülmüfl, evleri ve camiieri yak›lm›flt›r. Vak›f köyü halk›ndan Sait o¤lu Salim, tarlas›n› sürmekte iken Uzunköprü kazas›ndan 6 Hristiyan ve 2 Rus askeri taraf›ndan a¤›r bir flekilde dövülerek, öküzleri ve bir kat›r›n› da zorla al›p götürmüfllerdir. Bu fle-

sinde bu çiftli¤in iskan için elveriflli ve mesken yapmaya çok uygun oldu¤u görülmüfl ve buras›n›n bizim iskan›m›za verilece¤i yolunda da arkadafllar›m›z›n ço¤u bu durumu ailelerine mektupla bildirmifllerdi. Avusturya'n›n Bosna ahalisi hakk›nda ›slahat yerine yapm›fl olduklar› zulüm ve tecavüzler, bir iki aydan beri had safhaya varm›fl olmas› nedeniyle, bu halk›n bir an evvel tek s›¤›na¤›m›z olan Osmanl› Devleti'ne (Dar-ül amana) ald›r›lmalar› için her hafta posta ile yaz›flmalar yap›lmakta ve periflan halde bulunan hallerini bildirerek yard›m talep etmektedirler. Bu ahalinin buraya hicret ettirilerek iskanlar› için uygun bir mahallin tahsisinin Padiflah hazretlerinin iradesine ba¤l› bulundu¤undan ve ziraat vaktinin ise yak›nlaflmakta oldu¤undan bu konuda taraf›m›za verilecek Padiflah’›n emir ve ferman›na itaat edece¤imizi arz etmeye cür'et eyledik. Emir ve ferman Padiflah hazretlerinindir.

kilde Ruslar›n a¤›r muamelelerine maruz kalan Müslüman halk dayanamayarak, hicret etmifl olan halktan baz›lar›yla birleflerek Ruslara hücum etmifllerdir. Bunun sonucunda Ruslar, Arda Nehri'nin öbür taraf›na çekilmek zorunda kalm›fllard›r. Burada halktan baz›lar› ev-

100 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

R 5 fiubat 1295 / M 17 fiubat 1880 Tafll›ca Müftüsü es-Seyyid Mehmet Nureddin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 101

lerine tekrar dönmüﬂlerdir. Bölgede her ne kadar kara-

Ruslar, Küçükçekmece kasabas› ile birlikte Do-

kollar yap›l›p jandarma yerleﬂtirilse de cephaneleri tü-

lap çay›r›, Papaz Bergos Çay›r›, Kozal›kalt› Çay›r›, Ka-

kendi¤inden bir ﬂey yapamamaktad›rlar. ‹psala'n›n

d›asker Çay›r›, Moha Çay›r›, Sazl›dere Çay›r›, Azatl›

Baylanc›k Köyü’ne gelen Rus askerleri, köydeki bütün

Baruthanesi bölgesi, Yezir Çay›r›, Taﬂl›burun, Kara-

otlar›n Uzunköprü'ye nakli için araba istemiﬂler, orada

göl'ün sonunda bulunan Filyos Köprüsü ve Sazl›bosna

bulunan Osmanl› askerleri taraf›ndan burada araba

köyalt›na kadar ki alanlar› da iﬂgal etmiﬂlerdi.114

yoktur cevab› verilmiﬂ ise de, "Biz yok bilmeyiz, gidip gelinceye kadar arabay› isteriz." demiﬂlerdir.

Ruslar›n Yeﬂilköy'e kadar ilerleyip burada karargah kurmalar›ndan sonra Osmanl› Hükümeti 19

Ayr›ca bu belgeden Kaza-y› Erbaa Sanca¤›'na

Ocak 1878 tarihinde Rusya'dan mütareke istedi. 9 ay

ba¤l› Büyükçekmece, Küçükçekmece, Çatalca ve Si-

7 gün süren 93 Harbi 31 Ocak 1878'de imzalanan

livri kazalar›yla Terkos ve Suyolu nahiyeleri ve köyle-

Edirne Mütarekesi ile sona erdi. Ruslar, Küçükçek-

rinde oturup çiftliklerde çal›ﬂan Bulgar ve Hristiyan

mece bölgesinde 445 gün kalm›ﬂlar, iﬂgal ettikleri

ahalinin de Rus askerleriyle birlikte hareket ettikle-

yerleri birçok felaket ve zarara soktuktan sonra bu-

rini ö¤renmekteyiz.113

ralar› terk etmiﬂlerdir.

113

Dünden Bügüne Küçükçekmece 101

BOA. Y.PRK. A. 2/3 (H 2 Zilhicce 1295/M 27 Kas›m 1878). 114

BOA. HH. d. 21385.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 102

KIRIM MUHAC‹RLER‹ KÜÇÜKÇEKMECE’DE

200.000 K›r›m Tatar› sefil ve periﬂan bir halde Türk

Küçükçekmece bölgesine hicret eden guruplardan

topraklar›na gitmek üzere K›r›m'› terk etti. K›-

biri de K›r›m Tatarlar›d›r. Tatarlar›n K›r›m'dan Tür-

r›m'dan Türkiye'ye yap›lan en büyük göç dalgas› bu

kiye'ye kitle halinde göçleri, 1783'de Rusya impara-

idi. Rus bask›s› yüzünden atalar›n›n yurdunu göçerek

torlu¤u'nun K›r›m'› ilhak ederek, K›r›m Hanl›¤›'n›

terk eden K›r›m Tatarlar›, maddi ve manevi

ortadan kald›rmas›yla bafllam›flt›r. Ruslar K›r›m'› ifl-

bak›mdan periﬂan olmuﬂlar ve bunun neticesinde

gal ettikten sonra Çarl›k hakimiyetini benimsemeye-

nüfus olarak k›r›l›p gitmiﬂlerdir.

ce¤i aç›k olan unsurlar›, özellikle de K›r›m Hanl›k

XIX. yüzy›l›n ortalar›na kadarki ve özellikle de

Hanedan› Geraylar, Ruslara karﬂ› ön saflarda savaﬂ-

1860’lardaki göçlerle gelen K›r›m Tatar muhacirleri

m›ﬂ olan beyler, mirzalar, di¤er askerî ve dinî önder-

Osmanl› topraklar›n›n muhtelif bölgelerine ve Os-

lerle onlar›n yak›nlar› K›r›m'dan ç›kar›larak Osman-

manl› Rumelisi'ne de iskan edilmiﬂlerdi. Rumeli'ye

l› ülkesine sürülmüﬂlerdir. 1783 sonras›nda kitle gö-

yerleﬂtirilen K›r›m Tatarlar›ndan pek ço¤u "93 Har-

çü mahiyetindeki ilk dalga 1792- 1793 y›llar›nda ger-

bi"ni yani 1877- 1878 Osmanl› Rus Savaﬂ›'n› yaﬂad›-

çekleﬂti. Bunu 1802-1803, 1812- 1813 ve 1830’lu y›l-

lar. Daha vatanlar›ndan geleli 20 sene bile olmadan

lardaki dalgalar takip etti. En büyük göç dalgas› ise

art›k Bulgaristan yahut Romanya haline gelmiﬂ olan

1853-1856 K›r›m Harbi'ni takip eden on y›l içinde ol-

iskan yerlerinde kendilerini tekrar Hristiyan idaresi

du. K›r›m Savaﬂ› sonras› Rus hakimiyetinde kalan ve

alt›nda buldular. Böylelikle, bu insanlar›n ço¤u ikin-

buralarda yaﬂayan K›r›m Tatar halk› Rus yetkililerin

ci bir hicrete, yani Rumeli'nden Anadolu'ya göçe

büyük bask›lar›na u¤rad›. Bu bask›lar sonucu en az

baﬂlam›ﬂlard›r.115 K›r›m muhacirlerinin Rumeli'den

102 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Karfl› sayfa üst K›r›m Muhaciri Bahçesarayl› Abdullah o¤lu Hac› Seyyid ‹brahim taraf›ndan fiamlar Köyü Camii’ne vakf edilen Kur’an-› Kerim’den ilk sayfa. Karfl› sayfa alt K›r›m mühacirlerinin Küçükçekmece’ye iskân edilmeleri için verdikleri dilekçe.

115

Hakan K›r›ml›, "K›r›m'dan Türkiye'ye K›r›m Tatar Göçleri", www.kirimdernegi.org

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 103

son göç dalgas› Balkan Harbi'yle birlikte yaflanm›flt›r. Di¤er Türk unsurlar›n yaflad›¤› gibi K›r›ml› Müslüman ahali de Bulgar ve Yunan zulümlerinden kaçarak kendilerini tekrar Osmanl› Devleti'nin müflfik kollar›na atm›fllard›r. Ruslar›n K›r›m Yar›madas›'n› 1783 senesinde istila etmeleriyle bafllayan göç dalgas›nda 1914 senesine kadar 1.000.000 ile 1.200.000 K›r›m Türkü hicret etmifltir. 1864-1873 y›llar› aras›nda iskan ettirilen K›r›m Türkleri genellikle Tekirda¤, Büyükçekmece, Küçükçekmece, ‹stanbul, Edirne, Adana, Bursa, Sivas, Ankara ve Konya bölgelerine iskan edilmifllerdir.116 1853-1856 K›r›m Harbi'nden sonra Küçükçekmece bölgesine gelen K›r›m muhacirleri Hazine-i Hassa idaresine ba¤l› bulunan Sazl› Bosna arazisi baflta olmak üzere muhtelif çiftlik ve köylere iskan edilmifllerdir.117 ‹skanla birlikte sorunlar› bitmeyen muhacirlerin bu sorunlar›n› idari yetkililere vermifl olduklar› dilekçelerle dile getirdiklerini görmekteyiz. K›r›m muhacirlerinden Ahmet o¤lu Latif, Ahmet o¤lu ‹smail, Ahmet o¤lu Moriti ve Seyyid Yunus Ömer isimli flah›slar Kaza-i Erbaa Kaymakam› Ali Kemal Bey'e vermifl olduklar› dilekçelerinde içinde bulunduklar› durumu dile getirmekteydiler: K›r›m muhacirlerinden ve Akmolla Hoca tak›m›ndan›z. Çoluk çocuklar›m›zla birlikte iskan için Küçükçekmece kazas›na gönderilerek Ayaza¤a kö-

mut, Abdulkadir ve Murat'›n Kaza-i Erbaa Kaymaka-

yünde iskan olunmuﬂuz. Burada köy ahalisi bizlere et

m› Ali Kemal Bey'e vermiﬂ olduklar› dilekçelerinde:

ve yiyecek verip kar›nlar›m›z› doyurmaktad›rlar. Fa-

K›r›m muhacirlerinden ve Elmal› ahalisinden Hoca

kat ziraatç›l›k yapmak üzere köyahalisinden talep et-

Abdullah Efendi tak›m›ndan olup iskan edilmek üze-

ti¤imiz köyün boﬂ arazilerinden olan tarlalar› ver-

re daha önceden Silivri, Küçükçekmece ve Bak›rköy'e

mediklerinden 15 günden beri orada sefil ve zaruret

gönderilmiﬂtik. Bizler ev ve barklar›m›z› terk ederek

içerisinde bulunmaktay›z. Bu köyden söz konusu

Osmanl› Devleti'ne s›¤›nm›ﬂ gariplerdeniz. Yevmiye-

tarlalar›n veyahut baﬂka boﬂ arazilerin verilmesini

lerimiz verilemedi¤inden fakr u zaruret içerisinde

talep etmekteyiz.

118

Yine K›r›m muhacirlerinden olup 4 hanede 24 nüfusa sahip ailelerin temsilcileri Feyzullah, Mah-

bulunmaktay›z. Birikmiﬂ olan maaﬂlar›m›z›n bir an evvel verilmesini ve iskan edilerek de zaruretten kur119

tar›lmam›z› talep etmekteyiz.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 103

116

Güler Ganjuk, K›r›m'dan Göç ve Anadolu'da ‹skan›, (Yay›nlanmam›ﬂ Lisans Tezi) ‹stanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, (tarihsiz). 117

BOA. ﬁ D.1279/2 (H 18. Safer 1288/M 9 May›s 1871). 118

BOA. A.MKT. UM 458/21 (H 16 ﬁaban 1277/M 27 Nisan 1861). 119

BOA. A.MKT. UM 472/24 (H 4 Zilkade 1277/M 14 May›s 1861).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 104

BALKAN HARB‹'NDE KÜÇÜKÇEKMECE

Arnavut isyanc›lar›n Karada¤'a s›¤›nmas› üzeri-

Bir kara devleti olan Rusya, s›n›rlar›n› büyüterek

ne Osmanl› Devleti buraya asker sevk etti. 3 Ekim 1912

güçlü bir devlet haline gelmek için s›cak denizlere in-

y›l›nda Bulgaristan, S›rbistan, Yunanistan ve Karada¤

meyi milli bir politika haline getirmiﬂti. Bu amac›n›

hükümetleri Bab›ali'ye ortak bir nota vererek hükü-

gerçekleﬂtirmek için Balkan ülkelerindeki milliyet-

metten üç gün içinde S›rbistan, Makedonya, Arnavut-

çilik ak›mlar›n› destekleyerek bu ülkeleri Osmanl›

luk ve Girit'e ba¤›ms›zl›k verilmesini istediler. Balkan

yönetiminden koparmak istiyordu. Öte yandan Avus-

Devletleri bat›l› devletlere de ortak nota vererek istek-

turya da Balkanlar'da sömürgecilik ve nüfuz mücade-

leri kabul edilmedi¤i takdirde silahla kabul ettirecekle-

lesi vermekteydi. Balkan Harbi'nin ç›kmas›nda Rus-

rini bildirdiler. 8 Ekim 1912'de Karada¤'›n Osmanl›

ya'n›n takip etti¤i Panslavizm siyasetiyle Avustur-

Devleti'ne savaﬂ ilan etmesi ile Birinci Balkan Savaﬂ›

ya'yla aralar›nda süregelen Balkanlar'› paylaﬂma re-

baﬂlam›ﬂ oldu. Di¤er müttefikler de 13 Ekim'de ortak

kabetinin büyük etkisi bulunmaktad›r.

bir nota vererek Rumeli'nin milliyet esas›na göre ba-

Di¤er taraftan Balkan ülkelerinin kendi arala-

¤›ms›z idarelere ayr›lmas›n› istediler ve arkas›ndan da

r›nda Osmanl› Devleti'ne karﬂ› birleﬂmelerini en-

savaﬂ ilan ettiler. Balkan Savaﬂ› do¤u (Trakya) ve bat›

gelleyen bir tak›m sorunlar vard›. Bunlar›n baﬂ›nda

(Makedonya, Arnavutluk) olmak üzere iki cephede ce-

Bulgar Kilisesi'nin Rum Ortadoks Kilisesi'nden ay-

reyan etti. Do¤u cephesinde Bulgarlarla, bat› cephesin-

r›ld›¤› tarihten beri Makedonya'da birçok kilise ve

de de bütün müttefiklerle savaﬂ›ld›. Ayr›ca denizde de

mektebin kime ait oldu¤u sorunundan do¤an "kili-

Yunan donamas›yla harp edildi. Osmanl› ﬁark Ordusu

seler meselesi" geliyordu. Sultan III. Abdülhamit

23 Ekim 1912 y›l›nda kendisinden 3 kat fazla olan Bul-

tahtta kald›¤› sürede Balkan Devletleri aras›ndaki bu

gar ordusuna yenilerek Çatalca'ya kadar çekildi. Edir-

ve benzeri sorunlar› körükleyerek onlar›n Osmanl›

ne, Tekirda¤ ve Silivri'yi iﬂgal ederek Çatalca'ya kadar

Devleti'ne karﬂ› birleﬂmelerini önlemekteydi. Sul-

ilerleyen Bulgar kuvvetleri, kuzeyde Karadeniz sahilin-

tan Abdülhamit'in tahttan indirilmesinden sonra

den baﬂlayarak Ormanl›, Hisarbeyli, Celepköy, Tafra,

iktidara gelen ittihatç›lar, 3 Temmuz 1911 tarihinde

Da¤yenice, Çanak, Kestanelik, Subaﬂ›, Okkal›, ‹zzettin-

ç›kard›klar› bir kanunla "ihtilafl› kilise ve mekteple-

köy, Çatalca'n›n güney k›s›mlar›, Ahmediye ve Mimar

rin nüfus nispetine göre aidiyetinin tespit edilmesi"

Sinan köylerine kadar kuzeyden güneye uzanan hatta

kanunu ç›kararak Balkan milletleri aras›ndaki en

konuﬂlanm›ﬂlard›. Burada bulunan Türk köyleri Bul-

önemli ihtilaf› halletmiﬂ oldular.

garlar taraf›ndan tahrip edilmiﬂ, tahrip edilen köylerin

Rusya Balkan devletlerinin bir birlik içerisinde

ahalisi ‹stanbul yönüne do¤ru kaçm›ﬂlard›. Ayr›ca Ha-

bulunmas›n› engelleyen ve Türkiye'ye ait olan Make-

d›mköy istihkamlar›n›n Çatalca Cephesi eteklerinde

donya'n›n taksimi konusuna el att›. Rusya'n›n bu k›ﬂ-

bulunan köylerin de harp bölgesinde kald›¤› belirtile-

k›rtmas› sonucunda Osmanl› Devleti'ne ait toprakla-

rek, istihkamlar önünde bir engel teﬂkil etmesi nede-

r›n taksimi esas› üzerinde 13 Mart 1912'de Bulgaristan

niyle baﬂka bir mahalle taﬂ›nmas› zorunlulu¤u ortaya

Yunanistan, A¤ustos 1912'de Karada¤ Bulgaristan,

ç›km›flt›. Fakat fliddetli k›fl nedeniyle, çoluk çocuklar›n,

Ekim 1912'de de Karada¤ S›rbistan aras›nda bir ittifak

hayvanlar›n, ziraat aletlerinin, ot ve samanlar›n›n da

yap›ld›. Böylece Sultan Abdülhamit'in y›llarca önle-

tahliye edilmesi gerekece¤inden bu durumun periﬂan

meye çal›ﬂt›¤› Balkan ittifak› kurulmuﬂ oldu.

olmas›na sebep olaca¤› ifade edilmekteydi.120

104 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

120

BCA. 11-7-4-2.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 105

Türk ordusu ise; Terkos Gölü'nün do¤usundan

ateﬂkes için arabuluculuk istedi. Görüﬂmelerin de-

güneye do¤ru Yazl›kköy, Boyal›k, Kurukavak, Yass›ö-

vam eti¤i s›rada Balkan yenilgisini iç politika malze-

ren, K›z›lcaali, Örçünlü, Gaziler, Nakkaﬂ Çiftli¤i, Çi-

mesi yapan ‹ttihat ve Terakki F›rkas› kanl› bir darbe

lingirköy, Sazl›bosna, Sancaktepe, Had›mköy, Muha-

ile hükümeti ele geçirdi. 3 ﬁubat 1913'de savaﬂ yeni-

köy, Bahﬂayiﬂ, Karaa¤aç ve Büyükçekmece'de savun-

den baﬂlad›. Yunanl›lar 6 Martta Yanya'y›, Bulgarlar

ma hatt›n› oluﬂturmuﬂtu. Yine bu bölgede çok iyi tah-

26 Mart'ta Edirne'yi, Karada¤l›lar da 23 Nisan'da ‹ﬂ-

kim edilmiﬂ, tabyalar bulunmaktayd›.

kodra'y› iﬂgal ettiler. Arnavutluk'taki son Osmanl›

Küçükçekmece bölgesi ise Türk ordusunun lo-

birli¤inin S›rplara teslim olmas› üzerine Edirne'yi

jistik deste¤inin sa¤land›¤› bir merkez olmuﬂtu. Sir-

kurtarmak iddias›yla iktidar› ele geçiren ‹ttihat ve

keci Tren Gar›'ndan yüklenen yiyecek, giyecek ve

Terakki F›rkas› Kamil Paﬂa'n›n kabul etmedi¤i ﬂart-

sa¤l›k malzemeleri Yeﬂilköy menzil ambar›nda depo-

lar› kabul etmek zorunda kald›. 30 May›s 1913'te baﬂ-

lan›yor, oradan Küçükçekmece, Büyükçekmece, Ya-

layan Londra Konferans›, Osmanl› Devleti'yle Balkan

r›mburgaz, Ispartakule, Had›mköy, Bahﬂayiﬂ, Nak-

Devletleri aras›nda yap›lan anlaﬂmayla sona erdi. Bu

kaﬂköy ve Yass›viran köylerinde bulunan menzil am-

anlaﬂma sonucunda Midye-Enez hatt› Osmanl› Bul-

barlar›na taﬂ›n›yordu. Küçükçekmece'de oluﬂturulan

gar s›n›r› olarak kabul edildi. Edirne, Trakya ve De-

ikmal deposunun yan› s›ra menzil ve sahra hastanele-

dea¤aç Bulgaristan'a; Selanik, Güney Makedonya ve

riyle Sefaköy'de bir de hayvan hastanesi bulunmak-

Girit Yunanistan'a; Kuzey ve orta Makedonya da S›r-

tayd›. Savaﬂta kullan›lan hayvanlarda s›k s›k bulaﬂ›c›

bistan'a b›rak›ld›.

hastal›klar görüldü¤ünden hayvan hastanesi büyük önem taﬂ›maktayd›.

I. Balkan Savafl›'na kat›lmam›fl olan Romanya, Bulgaristan'›n büyümesinden rahats›z olmufltu. Ayr›-

Terkos Gölü'nden Çekmece Koyu'na kadar

ca Makedonya'n›n büyük bir k›sm›n›n Bulgaristan'a

uzanan hatt›n tepelerine kadar ulaﬂan Bulgarlar, 12

b›rak›lmas›na da S›rbistan ve Yunanistan itiraz edi-

Kas›m 1912'de Çatalca hatt›ndaki Osmanl› savunma-

yordu. Bulgaristan 23 Haziran 1913'te S›rbistan, Ka-

s›na karﬂ› son bir taarruz yapt›lar. Art›k top sesleri

rada¤ ve Yunanistan'a karﬂ› savaﬂ ilan etti. 10 Tem-

‹stanbul'dan duyuluyordu. Çatalca istihkamlar›n› iyi

muz'da Romanya da Bulgaristan'a karﬂ› savaﬂ ilan et-

takviye eden Naz›m Paﬂa, Bulgar ordusunu Çatalca

ti. Böylece Osmanl› miras›n› paylaﬂamamaktan dola-

hatt›nda durdurmay› baﬂard›. Terkos orman›nda

y› Balkan müttefikleri aras›nda II. Balkan Savaﬂ› baﬂ-

mevzilenen III. Kolordu Komutan› Mahmut Muhtar

lam›ﬂ oldu. Müttefiklerin Sofya'ya do¤ru ilerlemele-

Paﬂa'n›n da ani hücumla Bulgar ordusuna büyük ka-

rini bir f›rsat olarak gören ‹ttihat ve Terakki yönetimi

y›plar verdirmesi sonucu Bulgarlar pani¤e kap›larak

Edirne'yi kurtarmak üzere harekete geçti ve 21 Tem-

kaç›p canlar›n› zor kurtard›lar.

muz'da Edirne Bulgarlardan geri al›nd›.

Öte yandan Garp Ordusu da 23-24 Ekim'de

II. Balkan Savaﬂ› 10 A¤ustos 1913'te Bulgaris-

Komanova'da S›rplara yenilmiﬂti. Tahsin Paﬂa ise

tan, S›rbistan, Yunanistan ve Karada¤ aras›nda imza-

35.000 kiﬂilik ordusu ile Selanik'te Yunanl›lara tes-

lanan Bükreﬂ Antlaﬂmas›'yla sona erdi. 29 Eylül

lim oldu. Bu baﬂar›s›zl›k nedeniyle Gazi Ahmet Muh-

1913'te ‹stanbul'da Osmanl› Bulgar antlaﬂmas›, 14

tar Paﬂa Hükümeti 29 Ekim 1912'de istifa etti. Yeni

Kas›m 1913'te de Atina'da Osmanl› Yunan antlaﬂmas›

kurulan Kamil Paﬂa Kabinesi büyük devletlerden

imzaland›.121

121

Dünden Bügüne Küçükçekmece 105

Cevdet Küçük, TDV islam Ansiklopedisi, ‹stanbul 1992, s. 23-25; Aram Andonyan, Balkan Savaﬂ›, Aras Yay›nlar›, ‹stanbul 1999, s. 486-489.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 106

Balkan Savaﬂlar›, Osmanl› tarihinde önemli

bask› ve zulümlere karﬂ› koyacaklar› güçleri ve yapa-

bir dönüm noktas› olmuﬂtur. Yüzy›llard›r Rumeli'de

caklar› hiçbir ﬂey yoktu. Tek çareleri daha güvenli

yaﬂayan Müslümanlar büyük bir katliamla karﬂ› kar-

olarak gördükleri Osmanl› Devleti topraklar›na göç

ﬂ›ya kald›lar. Bulgarlar iﬂgal ettikleri yerlerdeki Müs-

etmekti. Bu nedenle atalar›ndan miras kalm›ﬂ olan ve

lümanlara vahﬂi bir ﬂekilde davranarak, yaln›z kad›n

do¤up büyüdükleri topraklar› terk ederek bulabildik-

ve ihtiyarlar› de¤il beﬂikteki çocuklar› bile parçala-

leri vas›talarla veya pek ço¤u da yaya olarak Anado-

m›ﬂlard›r.122 Bulgar vahﬂetiyle ilgili Alman Berliner,

lu'ya göç ettiler. Balkan Savaﬂ› göçmenlerinden yak-

Ta¤balat Gazetesi'nde "Balkanlar Vahﬂeti" baﬂl›¤› al-

laﬂ›k 200.000 kiﬂi hazineye ait arazi ve çiftliklere is-

t›nda yay›nlanan haberde Bulgarlar›n uygulad›klar›

kan edilmiﬂtir.

vahflet flu flekilde dile getirilmekteydi: "Roma'dan al-

Küçükçekmece bölgesinin de Hazine-i Hassa

d›¤›m›z bilgilere göre; Balkan müttefiklerinin iﬂgali

idaresine ait olmas› nedeniyle bu bölgede bulunan

alt›ndaki arazide silahs›z ve masum ahaliye vahﬂet ve

çiftlilere de birçok göçmenin yerleﬂtirilmiﬂ oldu¤unu

katliam uygulanmaktad›r. Balkan müttefiklerinin is-

Meclis-i Vükela (Bakanlar Kurulu)'da muhacir iska-

tilas› alt›nda bulunan memleketlerde bugün dökülen

n›yla ilgili al›nan kararlardan anlamaktay›z:

kanlar insaniyete cidden a¤›r bir leke sürecek dere-

" ... Bu bölgede Safra Çiftli¤i (Sefaköy)'nden

cededir. Bugün bu yerlerde sulh ve asayiﬂ sa¤lanama-

baﬂka Yeni Bosna Köyü halk›n›n ekip biçmekte olduk-

yaca¤› gibi yak›n bir gelecekte de sa¤lanma ihtimali

lar› Saray Meralar› ad›yla bilinen bir çiftlik ile bitiﬂi-

bulunmamaktad›r. Hususi olarak gönderdi¤imiz ﬂa-

¤inde yar› hissesi hazineye ait olmak üzere Kapanarya

h›slardan veyahut güvenilir kaynaklardan alm›ﬂ oldu-

(Kanarya) ad›nda di¤er bir çiftlik de bulunmaktad›r.

¤umuz bilgilere göre harbin baﬂ›ndan ﬂimdiye kadar

Bunlar›n toplam miktar› 6442 dönümden

katledilen Türklerin miktar› 240.000 kadard›r. Ma-

ibaret olup buran›n hem hastane hem de muhacir is-

alesef bu rakam›n gerçek öldürülenlerden daha aﬂa¤›

kan›na elveriﬂli oldu¤u bildirilmiﬂtir. Safra ve Kapa-

oldu¤unu zannetmekteyim. Bulgarlar›n aﬂ›r› harp is-

narya Çiftlikleri'yle Saray Meras›'n›n kaplam›ﬂ oldu-

teklerine mani olamayan Avrupa, acaba ﬂu vahﬂiyane

¤u toplam 6442 dönüm araziden 763 dönümünün

dökülen kanlardan dolay› katiyen mahcup olmayacak

Büyük Halkal› Köyü’nde sakin 29 hane Rumeli mu-

ve k›zarmayacak m›? Fakat Avrupa utans›n, utanma-

hacirleriyle 7 hane yerli ahaliye, 1277 dönümünün

s›n bugün her türlü lanetlere lay›kt›r."123 Yine Bulgar

Yeni Bosna Köyü’ndeki 33 hane muhacir ile 3 hane

mezalimiyle ilgili bir raporda "Gümülcine ve K›rcaali

yerli ahaliye, 392 dönümün de Safra Köyü’ndeki yer-

bölgelerinde Bulgarlar Müslüman halk› Hristiyan ol-

li Rum ahaliden 28 haneye ve yar›m hissesi hazineye

maya zorlamaktad›rlar. Camileri kiliseye çevirdikten

ait olan 1159 dönümden ibaret bulunan Kapanarya

sonra her pazar günü Hristiyan ayinine kat›lmamala-

arazisinin de 159 dönümünün ziraata uygun olma-

r› halinde her defa için 15 lira ceza al›nmakta, bu hu-

mas› nedeniyle bu 159 dönüm d›ﬂ›nda kalan 1000

susta ›srar ederlerse gizlice idam edilmekte" oldu¤u

dönümün de orada yeniden iskan edilecek Bosna

124

bildirilmektedir.

muhacirlerine tahsisi düﬂünülmüﬂtür. Yap›lmas› dü-

Balkan Savaﬂlar›'nda memleketleri düﬂman is-

ﬂünülen hastaneye gelince bunun henüz proje aﬂa-

tilas›na u¤rayan Müslüman ahalinin can, mal, din ve

mas›nda bulundu¤u ve inﬂaa masraflar›n›n tayin

namus emniyeti kalmam›ﬂt›. Her gün daha da artan

edilmemiﬂ olmas› nedeniyle bu konuda ﬂehremane-

122

Ahmet Halaço¤lu, Balkan Harbi S›ras›nda Rumeli'den Türk Göçleri, TTK, Ankara 1994, s. 32. 123

106 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Ahmet Halaço¤lu age., s. 38-39.

124

Ahmet Halaço¤lu age., s. 42.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 107

ti taraf›ndan Rumeli yahut Anadolu flimendiferleri güzergah›nda uygun ve genifl bir arazi sat›n al›narak istimlak edilmesi için flimdiden hazine taraf›ndan para ayr›lmas› kararlaflt›r›lm›flt›r."125 Balkan Savafl›'yla birlikte maruz kald›klar› bask›lar sonucu Rumeli'nin her bölgesinden hatta her köyünden Osmanl› topraklar›na ak›n eden muhacirler, iskan edilmeleri için özel olarak muhacirler için ç›kar›lan kanunlardan yararlanmak istemifllerdir. "Bulgaristan'›n fiumnu kasabas› A¤ababa Köyü ahalisinden olup Bak›rköy kazas›na sevk olunan muhacirlerden Ali o¤lu Rahim, Ömer o¤lu Selim, Mehmet o¤lu Ahmet, Bekir o¤lu Hasan ve Osmanpazar› kazas›n›n Velibey köyü ahalisinden Ahmet o¤lu Ahmet, Ahmet o¤lu Mehmet, Mehmet o¤lu Osman, ‹smail o¤lu Mahmut, Mehmet o¤lu Osman, ‹smail o¤lu Mehmet, Veli o¤lu Osman, ‹sa k›z› Ümmügül ve Plevne kasabas›n›n Dobluca Köyü ahalisinden Salih Pehlivan O¤lu Hasan isimli kimseler firar ederek hicret ettiklerinden mülteci s›fat›yla kabulleri"ni talep etmekteydiler.126 Yine Bulgaristan'›n fiumnu kazas›n›n A¤aba-

Balkan Savaﬂ›’nda Çatalca

ba Köyü ahalisinden olup ailesiyle birlikte ‹stan-

Ordusu ve Küçükçekmece

129

bul'a gelerek Safra Çiftli¤i (Sefaköy)'ne sevk olunan Arap Ahmet o¤lu Hasan, Koca Mustafa'n›n k›z› Hayriye, ‹brahim o¤lu Süleyman, Arnavut Halilo¤lu Zekeriya, ﬁumnu kazas›n›n Ovasö¤ütlü Köyü ahalisinden olup ‹stanbul'a gelen Süleyman Hac›o¤lu ‹smail ile aileleri, muhacir s›fat›yla iskan edilmelerini istemekteydiler.127 Ayr›ca Bulgaristan'›n ﬁumnu Kazas› ahalisin-

125

BOA. MV 155/1 (18 Temmuz 1327).

den olup ‹stanbul'a gelerek 10 Haziran 1912 tarihinde

126

Bak›rköy kazas› Safra Çiftli¤i (Sefaköy)'ne yerleﬂtiri-

BCA 272-12-35-3-2.

127

BCA 272-12-36-10-5 (R 3 Temmuz 1328/M 6 Haziran 1912).

len 7 hanede 31 nüfus için de ayr› bir cetvelin düzenlenmiﬂ oldu¤unu ve Küçükçekmece bölgesine yerleﬂ-

128

tirilen muhacirlerin tütün ekerek geçimlerini sa¤la-

129

BCA. 272-11-18-84-14.

Türk Silahl› Kuvvetleri Tarihi, C. II, II. K›s›m, II. Kitap, Genelkurmay Bas›mevi, Ankara 1993.

128

d›klar›n› da bu belgelerden ö¤renmekteyiz.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 107

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 108

KÜÇÜKÇEKMECE'N‹N ÖNEM‹N‹

terk edilmiﬂ bir hale gelmesinde önemli bir rol oy-

KAYBETMES‹

nam›ﬂt›r. Küçükçekmece kasabas›, XIX. yüzy›l›n ikinci

Tarihi öneme sahip bir geçiﬂ ve konaklama yeri

yar›s›ndan itibaren insan sa¤l›¤›n› tehdit eden olum-

olan Küçükçekmece, XIX. yüzy›l›n ortalar›ndan iti-

suz çevre koflullar›yla da karfl› karfl›ya kalm›flt›r. Kü-

baren önemini kaybetmeye baﬂlam›ﬂt›r. Bunun se-

çükçekmece Gölü'nün zamanla kokuﬂarak bir batak-

beplerinin baﬂ›nda ticaret yolunun de¤iﬂmesi ola-

l›¤a dönüﬂmesi, kasaban›n sa¤l›k sorunlar›n› art›r-

rak gösterilmektedir. Di¤er bir neden de bölgede

m›ﬂ ve s›tma hastal›¤›n›n yay›lmas›na sebep olmuﬂ-

s›k s›k yaﬂanan eﬂk›yal›k hareketleri sonucunda

tur. Nitekim bu tür sorunlar zamanla ciddi hale gel-

kara kervan yolunun güvensiz bir duruma gelmiﬂ

miﬂ, kaza merkezi olacak bir mahalde batakl›klar›n

olmas› ve zamanla da tamamen terk edilmiﬂ olma-

bulunmas›, bölgede hastal›klar›n yay›lmas›na sebep

s›d›r. Ayr›ca önemli bir nakliyat arac› olan vapur-

olaca¤›ndan zaman zaman Küçükçekmece köyü ahali-

lar›n buraya u¤ramadan Tekirda¤'a gitmeleri de

sinin di¤er civar köylerde geçici olarak iskan ettiril-

Küçükçekmece'nin cazibesini kaybetmesinde ve

130

mesinin s›hhi bir gereklilik oldu¤u belirtilmiﬂtir.

130

BOA.DH. MKT. 2679/25.

131

Semavi Eyice, age., s. 82.

Sol Eski bir topo¤rafya haritas›. Karﬂ› sayfa Eski bir ‹stanbul haritas›ndan Küçükçekmece ve çevresinin kesiti.

108 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 109

Nitekim 1847-48 y›llar›nda Osmanl› Devleti'nin Avrupa'daki topraklar›nda co¤rafya araflt›rmas› yapan A. Viquesnel, bölgede büyük bir veba salg›n› ç›kt›¤›n› ve bu salg›n›n korkunç derecede tahribat yapt›¤›n› yazmaktad›r. Bu tarihte Küçükçekmece'de sadece üçü Türk ve dördü Rum olmak üzere yedi evde insan kald›¤›n› bildirir. O s›rada köyde harap durumda bulunan bir cami, büyük bir han ile bir kahve bulunmaktad›r. Köprü'nün girifllerinde ise bir kontrol merkezi bulunmakta ve Köprü'den gelip geçen yolculardan mürur tezkiresi (yol izni) sorulmaktad›r.131 Bu durum da bölgede asayifl sorunlar›n›n bulundu¤unu ve eflk›yan›n ‹stanbul yak›nlar›na kadar sokularak, bu bölgede etkili oldu¤unu göstermektedir. Küçükçekmece'nin önemini kaybetmesinde rol oynayan en önemli faktörlerden biri de düflman ordular›n›n bölgeye kadar ilerlemesi olmufltur. Tarihimizde 93 Harbi olarak bilinen 1877/78 Osmanl› Rus Harbi'nde Rus ordular›n›n Yeflilköy'e kadar ilerleyerek bölgede bulunan köyleri yak›p y›kmas›, Küçükçekmece Köyü sakinlerinin daha güvenli yerlere göçmesine neden olmufltu. Ayn› durumu 1912 tarihinde meydana gelen Balkan Savafl› s›ras›nda da görmekteyiz. Bulgar ordular›n›n Çatalca istihkamlar›na kadar ilerlemesi üzerine bölgede bulunan Baklal›, Çilingir, Haraçç›, fiamlar ve Küçükçekmece gibi köylerin ahalisi yerlerini terk ederek Eyüp taraflar›na ve ‹stanbul'un daha güvenli bölgelerine göç etmifllerdir. Küçükçekmece ve çevresinde bulunan ormanl›k alanlar 1877 y›l›nda ç›kan yang›n sonras›nda çok büyük tahribata u¤ram›flt›r. Bölgede ormanl›k alanlar›n yok edilmesi, k›fl›n yakacak sorununu ortaya ç›karm›fl ve nüfusun h›zla azalmas›na etki eden faktörlerden biri olmufltur. Küçükçekmece'de nüfus kay›plar›na neden olan etkenlerden birisi de bölgede güvenlik ve asayifl sorunlar›n›n ortaya ç›kmas›yla olmufltur. Küçükçek-

Dünden Bügüne Küçükçekmece 109

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 110

mece'yi Rumeli'ye ba¤layan ana yol, sürekli eﬂk›ya-

le yeniden yap›lmas›n›n uzun zaman alaca¤› ve Kü-

n›n taarruzu alt›nda bulunmakta ve yol güvenli¤ini

çükçekmece Gölü'nün at›klarla kirletilmesi nedeniy-

tehdit etmekte idi. Buradan geçen yolcular, posta ka-

le burada insan sa¤l›¤›n› tehdit eden bir çevrenin bu-

tarlar› ve civar köylerde oturan halk, eﬂk›yan›n sald›-

lunmas› gösterilmektedir.136 Göl'ün zamanla kirletil-

r›s›na u¤ramakta, mal ve eﬂyalar› ya¤malanmakta

miﬂ olmas› nedeniyle bölgede salg›n hastal›klar kol

hatta can güvenlikleri tehlikeye düﬂmekte idi.132 Böl-

gezmekte ve birçok ölüme neden olmakta idi. Nite-

genin denetimden uzak olmas› nedeniyle baz› h›rs›z

kim bir keresinde Tahtakale Köyü halk›n›n kolera

ve edepsiz guruplar yoldan geçen insanlara ve di¤er

hastal›¤› nedeniyle vefat ederek köyün tamamen bo-

ﬂah›slara zarar vermekteydiler. Özellikle Küçükçek-

ﬂalmas› üzerine buraya 25 hane muhacir iskan edile-

mece kazas›na ba¤l› köylerde Arnavut, Bulgar ve di-

rek geliﬂtirilmesi karar› al›nm›ﬂt›.137

¤er Hristiyan eﬂk›ya guruplar› kol gezmekteydiler.

Balkan Savaﬂ› s›ras›nda da Küçükçekmecelile-

Bir keresinde bunlardan yakalanan 117 kiﬂi ile bir-

rin köyü terk ederek ‹stanbul'un daha güvenli bölge-

likte, 27 çift bir tek tabanca, 21 adet b›çak ve 4 adet de

lerine göç ettiklerini görmekteyiz. Savaﬂ sonras› ise

tüfe¤e el konularak Zabtiye idaresine teslim olundu-

15-20 hane Bulgaristan göçmeni iskan ettirilerek 80-

¤u kaydedilmektedir.133

90 hanelik bir köy haline gelmiﬂtir. 1923'ten sonrala-

Yol güzergah›nda bulunan kervan ve yolcular›n

r› ise mübadele ile giden Rumlar›n yerine Yunanis-

soyuldu¤u gibi, bölgeye demir yolu geldikten sonra da

tan'dan gelen Türkler yerleﬂtirilmiﬂtir. 1928 y›l›nda

demir yolu ve trenlere yönelik gasp ve sald›r›lar ya-

da Rusya'dan göç eden küçük bir Kazak toplulu¤u bu

p›lmakta oldu¤unu görmekteyiz. Dönemin Emniyet

bölgeye gelmiﬂtir. Bunlar›n Göl’de çok baﬂar›l› havyar

Müdürlü¤ü’nün bildirdi¤ine göre; Büyükçekme-

yetiﬂtiricili¤i yapt›klar› bilinmektedir. Ancak daha

ce'den trene yüklenmek üzere Küçükçekmece'ye ge-

sonra bu göçmenler buradan ayr›lm›ﬂt›r. 1935'te

tirilen bir adet k›ymetli mektup ile paketlerin 20 ki-

ikinci bir Yunanistan göç dalgas› ile gelenleri, 1954'te

ﬂilik silahl› çete taraf›ndan Haramidere bölgesinde

Yugoslavya ile Bulgaristan'dan gelenler takip etmiﬂ-

134

tir. Nihayet 1960'da Kastamonu ve çevresi Ermenile-

Yine bölgede meydana gelen ﬂekavet hadisele-

rinden de buraya göçenler olmuﬂtur.138 Küçükçekme-

rinden biri de fiamlar Köyü meras›nda gerçekleflmifl-

ce'de bu y›llardan sonra h›zl› bir nüfus art›ﬂ›yla bera-

ti. Bu köyde bir tak›m eﬂk›ya yolcular›n önüne ç›karak

ber kentleﬂmede büyük ad›mlar at›lmakta oldu¤u gö-

para ve eﬂyalar›n› gasp etmiﬂ olduklar›ndan, burada

rülmektedir.

bask›na u¤rayarak soyulmuﬂ oldu¤unu görmekteyiz.

güvenlik tedbirlerinin al›nmas› için süvari askerleri görevlendirilmesi gerekti¤i ‹çiﬂleri Bakanl›¤› taraf›ndan ifade edilmekte idi.135 Küçükçekmece kazas› önceleri Çatalca Sanca¤›'na ba¤l› iken, nüfus kayb› nedeniyle 1910 y›l›nda kaza statüsünün kald›r›larak Bak›rköy (Makriköy) ‘e ba¤lanm›ﬂ oldu¤unu görmekteyiz. Bak›rköy'e ba¤lanmas›n›n nedenleri aras›nda; Küçükçekmece Hükümet Kona¤›'n›n Ruslar taraf›ndan y›k›lmas› nedeniy-

110 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

132

BOA. C.ZB 19/936 (H 20 Rebiü'l ahir 1205/M 27 Aral›k 1790). 133

BOA. A.MKT. NZD 356/44 (H 16 Zilhicce 1277/M 25 Haziran 1861). 134

BOA. DH. EUM. AYfi 32/43 (R. 8 fiubat 1336/ M 8 fiubat 1920). 135

BOA. DH. MKT. 1639/64 (R 2 Haziran 1305/M 14 Haziran 1889). 136

BOA. DH. MKT. 2679/25 (R 11 Teﬂrin-i san i 1324/M 24 Kas›m 1908). 137

BOA. DH. MKT. 2703/112 (R 17 Kanun-› evvel 1324/M 30 Aral›k 1908). 138

Semavi Eyice, agm., s. 85.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 111

Haramidere’de postan›n eﬂkiya taraf›ndan soyuldu¤unu bildiren belge.

Halk› kolera hastal›¤›ndan ölen ve boﬂ kalm›ﬂ bulunan Tahtakale Köyü’ne Yanbolu ve ‹slimye muhacirlerinin iskan› talebi.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 111

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 112

HALKALI Z‹RAAT MEKTEB‹

malzeme sa¤layan Ayamama Çiftli¤i tahsis edilmiﬂti. Ayamama Çiftli¤i, önünde bulunan bostan, tarla, için-

Küçükçekmece'de kurulan en önemli kuruluﬂlardan

deki de¤irmen ve hayvanlar›yla birlikte çok hay›rl› ve

biri de Halkal› Ziraat Mektebi'dir. Ziraat Mektebi ilk

faydal› bir iflte kullan›laca¤› düflünülerek Padiflah ta-

olarak 1846 y›l›nda Ayamama Çiftli¤i'nde Postane Na-

raf›ndan okul yap›lmak üzere tahsis edilmiﬂti.139

z›r› Agaton Efendi idaresinde "Ziraat Talimhanesi"

Ziraat Talimhanesi’nin tar›mdan hayvanc›l›¤a,

ad›yla kurulmuﬂtur. Okulun kuruluﬂ amac› o y›llarda

ba¤c›l›ktan yol ve köprü yap›m›na, bitki hastal›kla-

Yedikule'de aç›lm›ﬂ olan bez dokuma fabrikas›n›n ihti-

r›ndan hayvan hastal›klar›na kadar çok geniﬂ bir e¤i-

yac› olan ipli¤in ham maddesi olan pamu¤u yetiﬂtir-

tim alan› bulunmaktayd›. Bu okulda okutulan ders-

mektir. Ziraat Talimhanesi e¤itim kadrosunda Davis

lerden baz›lar› ise ﬂunlard›; hesap ilmi, hikmet, co¤-

adl› bir Amerikal› uzmanla Rusçuk Ziraat Naz›r› Kevork

rafya, hendese usulü, yol ve köprücülük, hayvan bilgi-

Efendi ve Frans›z mühendis Mösyö Karinca da bulun-

si, baytarl›k, bitki ilmi, arazi yap›s›, ziraat ilmi, hay-

maktayd›. Okulun 20'si Askeri T›bbiyeden 30'u da d›-

vanc›l›k, bahç›vanl›k, ﬂeker üretimi, ipek böcekçili¤i,

ﬂar›dan al›nm›ﬂ toplam 50 ö¤rencisi bulunmaktayd›.

merinos koyunu yetiﬂtiricili¤i.

Ziraat Talimhanesi kurulmas› amac›yla Hazi-

Ziraat Talimhanesi, ülkemizde teknik e¤itim

ne-i Hassa idaresine ba¤l› olan ve saray›n mutfa¤›na

alan›nda modern e¤itimin öncüsü de olmuﬂtur.

139

BOA. A.MKT. MHM. 275/11.

Halkal› Ziraat Mektebi yerleﬂkesi

112 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 113

Halkal› Ziraat Mektebi’nin genel görünüﬂü, ‹. Ü., Nadir Eserler, II. Abdülhamid Albümü.

Avrupa'dan modern ziraat alet ve edevat› getirilmiﬂ,

nu tespit eden raporlar haz›rlanmas›na karﬂ›n, çözüm

çiftliklerde modern ziraat aletlerinin kullan›lmas›

önerileri bir türlü uygulama alan›na konulamamakta

ö¤retilerek, çiftçilerin de bu aletleri kullanmas› teﬂ-

idi.140 Ziraat Talimhanesi ile bir deneme yap›lm›ﬂ, fa-

vik edilmeye çal›ﬂ›lm›ﬂt›r.

kat baflar›s›zl›kla neticelenmiflti. fiimdi yeni giriflim-

Büyük amaç ve ümitlerle aç›lan Ziraat Talim-

ler ve projeler uygulama alan›na konulmal›yd›. Bu

hanesi uzun ömürlü olamam›ﬂt›r. Yeterli e¤itim kad-

amaçla önce bir Ziraat Meclisi oluﬂturuldu. Bu konuda

rosu ve malzemesinin bulunamay›ﬂ›, taﬂradan ö¤ren-

engin bilgi birikimine sahip bulunan Bursa'n›n eski

ci al›namamas› gibi nedenlerle okul, 27 Eylül 1851 ta-

Ziraat Müdürü Amaysan Efendi ile Tuna Vilayeti Zira-

rihinde tamamen kapat›lm›ﬂt›r.

at Müdürü Kigork Efendiler, Ziraat Meclisine aza ola-

Avrupa'da özellikle ziraatç›l›k alan›nda yaﬂanan

rak atanarak devletin ziraat politikas›n› belirlemek

h›zl› geliﬂmeler, tar›mda yeni icat aletlerin kullan›la-

üzere görevlendirildiler. Meclisin yapm›ﬂ oldu¤u ça-

rak topra¤›n modern tar›m aletleriyle iﬂlenmeye baﬂ-

l›ﬂmalar sonucunda, Ayamama Çiftli¤i'nin yeniden

lanmas›, Osmanl› ziraatç›lar›n› da teﬂvik etmekteydi.

bir e¤itim merkezi haline getirilmesi kararlaﬂt›r›ld›.

Osmanl› co¤rafyas›nda bulunan geniﬂ ve verimli tar›m

Buras›n›n Numune Çiftli¤i haline getirilerek, daha

alanlar›n›n ziraata ve çiftçilik yapmaya uygun olmas›

önceden Ziraat Talimhanesi olarak kullan›lan binala-

büyük bir zenginlik olarak görülmekteydi. Fakat bu

r›n yeniden tamir edilmesi ve Ziraat Mektebi olarak

topraklar›n ehil eller eliyle ve yeni yöntemlerle iﬂlen-

aç›lmas› kararlaﬂt›r›ld›. Bu mektebe ülkenin muhtelif

mesi bir türlü gerçekleﬂtirilememiﬂti. Bu sorunu çö-

ﬂehirlerinden çiftçi çocuklar› getirilecek, burada iki

zecek bilgi ve birikimin yan› s›ra, yetiﬂmiﬂ eleman ol-

y›l uygulamal› e¤itim gördükten sonra memleketleri-

mamas› devletin en tepesinde bulunan padiﬂahtan,

ne dönüp, ö¤rendikleri modern ziraat tekniklerini ve

kaza kaymakamlar› ve nahiye müdürlerine kadar bü-

ziraat aletlerini kullanmas›n› kendi tarlalar›nda uygu-

tün yetkilileri düﬂündürmekteydi. Tar›mdaki bu soru-

layacaklard›. Memleketimizde çiftçiler ziraat› el ve

Dünden Bügüne Küçükçekmece 113

140

BOA. Y.PRK. UM. 3/51.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 114

hayvanlarla yapmaya mecburdular. Oysaki Avrupa'da yeni kullan›lmaya bafllan›lan ziraat aletleri hem topra¤› daha iyi ifllemekte, hem de mahsul oran›n› art›rmaktayd›. Ayr›ca her vilayette ›slahhaneler oluflturulacak, çiftçi çocuklar› burada iki y›l ders gördükten sonra bu mektebe getirilerek Numune Çiftli¤i'nde uygulamal› olarak ö¤rendiklerini tekamül ettireceklerdi. Burada fenni usullere uygun olarak yeni ziraat teknikleri, yeni icat ziraat aletleri ve bu aletlerin tamiriyle yap›m› da ö¤retilecekti. Tüm bu ifllerin gerçeklefltirilmesi amac›yla 23 Ocak 1871 tarihinde Padiflah Abdülaziz'in iradesi de al›nm›flt›. Fakat muhtemeldir ki, 1877-78 Osmanl› Rus Harbi nedeniyle bu proje de uygulama alan›na konulamam›flt›r. Ziraat Mektebi kurulufl çal›flmalar›na Ahmet Cevdet Pafla'n›n Ticaret ve Ziraat Naz›rl›¤› zaman›nda ziraat müdürü olan Amaysan Efendi'nin öncülü¤ünde 1878-79 y›llar›nda yeniden bafllanm›flt›r. Halkal› Çiftli¤i'nde yat›l› bir ziraat mektebi aç›lmas› için Ticaret ve Ziraat Nezareti taraf›ndan bir nizamname haz›rlanm›fl ve 9 A¤ustos 1884 tarihinde fiura-y› Devlet (Dan›fltay) taraf›ndan onaylanm›flt›r. Küçükçekmece kazas›nda Büyük Halkal› Uygulamal› Ziraat Mektebi ve Çiftli¤i kurulmas› amac›yla haz›rlanan nizamnameye göre: Osmanl› Devleti s›n›rlar› içerisinde yeni usullere uygun olarak ziraat ve çiftçilik yapmak amac›yla bilgili çiftçi, koflucu ve m›râhur (ah›r amiri) yetifltirilecektir. Bu mektebe öncelikli olarak çiftçi çocuklar› kabul edilecek, mektebin e¤itim süresi üç y›l olup her sene otuz ö¤renci ücretsiz olarak ve s›navla al›nacakt›r. Ayr›ca istek olursa ücretli olarak yat›l› ve gündüzlü ö¤renci de kabul edilecektir. Ziraat Mektebi’nde e¤itim teorik ve uygulamal› olarak yap›lacakt›r. Teorik derslerden sonra çiftlikte uygulamal› dersler yap›lacak ve ö¤renciler bundan cüzi bir ücret alacaklard›r. Teorik derslerde; Türkçe,

114 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Üst Mektebin Manzara-i Umumiyesi ‹. Ü., Nadir Eserler, II. Abdülhamid Albümü. Alt Halkal› Ziraat Mekteb-i Âlisi’nde görülecek dersler ve ö¤retmenlerin adet ve isimlerini bildiren çizelge.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

Birinci Sene Ders Adedi 80

1/25/11

8:19 PM

‹kinci Sene Ders Adedi 64

Page 115

Üçüncü Sene Ders Adedi

Kaç Sene E¤itim Görülece¤i 2

Ö¤retmenlerin S›ra Numaras› 1

32 32 64

32 32 32

2 2 3 1

8 9 10

32 64 32 32 32

2 1 1 1 3

11 12 13 14 15

1 1

16 17

Fenn-i Furusit Fenn-i Baytari

528

Yekûn

32 48 32

32 32 64

3 3 3

2 3 4

2 2

32 48

48 32

544

Ö¤retmenleri ‹simleri

‹lm-i Cebir, Fen Mekani¤i, ‹lm-i Hendese, Fenn-i mesaha-i zemin, Resm-i Hat ‹lm-i Kimya-y› Umumi ve Zirai Fenn-i Ziraat Bahç›vanl›k ve Fenn-i Eﬂcar-› Müsmire ve Ormanc›l›k ‹lm-i Hendese-i Ziraat, Tathir-i arazi, ‹rva ve ‹ska Hayvanat-› Muz›rra ve Nafia, Ar›c›l›k ve ‹pekçilik ‹lm-i Nebatat ‹lm-i Hikmet-i Tabiiye ve ‹lm-i Alaim-i Ceviyye Madeniyat ve ‹lm-i tabakatü’l arz Usul-i Muhasebe-i Ziraiye, Co¤rafya-y› Zirai ‹lm-i Hayvanat ve Fenn-i idare-i mevaﬂi Ziraate, Araziye ve Ormanlara Müteallik Kavanin ve Nizamat ‹lm-i Servet ve ‹lm-i ‹dare-i Ziraat Sanayi ve ziraiye Ba¤c›l›k ‹lm-i H›fz›’s-S›hha Lisan-› Fransevi

64 48 32

48 64

Görülecek Dersler

544

arazi ve ziraat kanunlar›, hesap bilgisi ve vergi usulü,

lar›n özelliklerini ve yaﬂlar›n› bilmek, hasta hayvan-

tarla ölçüm bilgileri, do¤a ilimleri, hava ilimleri,

lar› tedavi etmek, tereya¤› ve peynir yapmak ve ziraat

kimya ve ziraat bilgileri okutulacakt›r. Uygulamal›

defteri tutma usulü gibi dersler okutulacakt›r.

dersler de ise; bahç›vanl›k dersleri olarak sebze bah-

Ziraat Mektebi kadrosunda ise; muhasebe ho-

çesi, meyve bahçesi, a¤aç budamak, a¤aç aﬂ›lamak;

cas›, bahç›van, uygulama hocas›, alet ve edevat ustas›,

ba¤c›l›k dersleri olarak ba¤ yetiﬂtirmek, budamak ve

peynir ve tereya¤› ustas›, baytar, de¤irmenci, çiftlik

aﬂ›lamak, dut bahçesi ve ipek böce¤i yetiﬂtirmek, or-

ve araba koﬂular› memuru, ekip biçme ve has›lat me-

man oluﬂturmak, hayvan koﬂmak, çift hayvan› bak-

muru, ambarc›, çoban, ekmekçi, çamafl›rc›, aflç›bafl›,

mak, çift sürmek, tohum ekmek, çeﬂitli ürünleri top-

aﬂç› yama¤›, odac›, hizmetçi, vekil-i harç (muhasebe)

lamak, keten ve kenevirden tel yapmak, koyun k›rk-

memuru, kap›c›, korucu ve doktor bulunmaktad›r.

mak, çiftlik arabas› ve ziraatla ilgili aletleri kullanma

Küçükçekmece bölgesinde geniﬂ ve verimli ara-

usulleri, ziraat aletlerinin tamirini yapmak, hayvan-

ziler üzerinde çok say›da çiftlik bulunmaktayd›. Bu

Dünden Bügüne Küçükçekmece 115

Ethem Bey Arif Bey Agaton Efendi Mazhar Bey Aram Efendi Zakaryan Efendi

Hüdverdi Efendi

‹stirati Efendi ﬁevki Efendi

Baytar Mektebi Ö¤retmenleri taraf›ndan tedris olunacak

Halkal› Ziraat Mekteb-i Âlisi’nde görülecek dersler ve ö¤retmenlerin adet ve isimlerinin bildiren çizelge.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 116

çiftliklerde bulunan büyük ve küçükbafl hayvanlar s›k s›k bulafl›c› ve öldürücü salg›n hastal›klara maruz kalmaktayd›lar. Bu hayvan hastal›klar› nedeniyle pek çok maddi kay›plar yaflanmakla birlikte insan hayat› da tehdit alt›nda bulunmaktayd›.141 Bu hastal›larla ilgili Avrupa'da uygulanmakta olan fenni tedavi usulleri örnek al›narak, okullar aç›lmas› art›k bir zorunluluk haline gelmiflti. Maarif Naz›r› (E¤itim Bakan›) 26 fiubat Sol Mektebin Manzara-i Umumiyesi ‹. Ü., Nadir Eserler, II. Abdülhamid Albümü.

1888 tarihinde Mekteb-i T›bbiye-i Mülkiye Müdürüne yazm›fl oldu¤u tahriratta bu konunun önemine de¤inerek; "Hayvanlar›n bulafl›c› ve öldürücü hastal›klardan kurtar›lmas› için Mösyö Pastör'ün icat etmifl oldu¤u tedavi usulünün birçok fayda ve güzellikleri bulun-

nakledilmiﬂ, Halkal›'daki okul Ziraat Mektebi olarak

maktad›r. Bu tedavi usulünün baytarlara ve belediye

kalm›ﬂ ve 1896 y›l›ndan itibaren mezun vermeye baﬂ-

doktorlar›na ö¤retilmesi için özel bir s›n›f aç›lmas› ko-

lam›ﬂt›r. Bu okulda daha sonralar› ormanc›l›k dersle-

nusunda padiﬂah hazretlerinin emirleri bulunmakta-

ri de verilmeye baﬂlanm›ﬂ ve okulun ad› Halkal› Zira-

d›r. Bu tedavi usulünü bilen ﬂah›slarla birkaç baytar

at ve Orman Mekteb-i Âlisi olarak de¤iﬂtirilmiﬂtir.

getirtilerek bir s›n›f aç›lmas› konusunu etrafl› olarak

1910 y›l›nda Orman Mekteb-i Âlisi kurularak orman

düﬂünülerek bir rapor haz›rlanmas› ve ders cetvelinin

s›n›flar› bu okula nakledilmiﬂ ve okulun ad› tekrar

142

düzenlenerek gönderilmesi" iste¤inde bulunur.

Halkal› Ziraat Mekteb-i Âlisi olarak de¤iﬂtirilmiﬂtir.

Mekteb-i T›bbiye-i Mülkiye Müdürü Kayma-

Birinci Dünya Savaﬂ›'nda bir süre kapanmak

kam Hüseyin Sabri Bey, 2 Nisan 1888 tarihinde kale-

zorunda kalan Ziraat Mektebi, tekrar aç›ld›¤›nda yeni

me ald›¤› raporunda hayvan hastal›klar› ve tedavisi-

ziraat aletlerini kullan›m›n›n çiftçiler aras›nda yay-

nin önemine de¤inerek; " ... Halkal› Çiftli¤i içerisin-

g›nlaﬂt›r›lmas› için okula ba¤l› olarak 1914 y›l›nda bir

de büyük k›sm› bitirilmiﬂ olan Ziraat Mektebi’nin bir

de Çiftlik Makinisti ﬁubesi aç›lm›ﬂt›r. Mondros Mü-

k›sm› Baytarl›k s›n›f›na tahsis edilecek olursa mak-

tarekesi sonras› tekrar kapanmak zorunda kalan okul,

sad›n has›l olaca¤›n›, Baytar Mektebi’nin ilk iki s›n›-

Cumhuriyet döneminde yeniden aç›larak teﬂkilatlan-

f›n›n dersleri Mekteb-i T›bbiye ile ayn› oldu¤undan

d›r›lm›ﬂt›r. Cumhuriyetin ilk y›llar›nda Halkal› Zira-

burada görülmesi, son iki s›n›f›n ise hayvanlar üze-

at Mektebi mezunu birçok genç e¤itim görmek üzere

rinde uygulamal› olaca¤›ndan Halkal› Çiftli¤i'ndeki

Almanya'ya gönderilmiﬂtir. Halkal› Ziraat Mektebi

Ziraat Mektebinde görülmesi"143 ni rapor eder.

1928 y›l›nda kapat›larak ö¤rencileri ‹stanbul'daki 141

1891 y›l›nda mektep binas› tamamlan›nca Mekteb-i T›bbiye-i Mülkiye içinde aç›lm›ﬂ olan Mülkiye Baytar s›n›f›n›n ö¤rencileri bu okula nakledildi.

Orman Mektebi’ne devredilmiﬂtir.144 Halkal› Ziraat Mektebi, günümüzde de Ziraat Meslek Lisesi olarak e¤itime katk› yapmaya devam

BOA. DH. MKT. 1650/87 (22 A¤ustos 1889). 142

BOA. MF. MKT. 102/93.

143

BOA. MF. MKT. 102/93

144

As›l ziraat ö¤rencileri ise 1892 y›l›nda kabul edilerek

etmektedir.

bu okula Halkal› Ziraat ve Baytar Mekteb-i Âlisi ad›

Halkal› Ziraat Mektebi ana giriﬂ kap›s› üze-

verilmiﬂtir. ‹ki y›l sonra Baytar Mektebi ‹stanbul'a

rinde bulunan ve "Halkal› Ziraat Mektebi Âlisi" ya-

116 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Sevtap Kad›o¤lu, "Osmanl› Döneminde Türkiye'de Ziraat Okullar› Üzerine Notlar", Kutatkubilig, Say›: 8, ‹stanbul 2005, s. 239-257.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 117

Üst Halkal› Ziraat Mekteb-i Âlisi’nin 1891 tarihli kitabesi Alt 1892 y›l›nda aç›lan Halkal› Ziraat Mektebi’nin birinci s›n›ftan üçüncü s›n›fa kadar ilk ö¤rencileri

zan kitabede H. 1307 tarihi bulunmaktad›r. Bu kitabeden okulun aç›l›fl tarihinin M. 1891 y›l› oldu¤unu görmekteyiz. Bu kitabenin üst k›sm›nda bulunan ve okulun aç›l›fl›ndan bir sene sonras›n› yani 1892 tarihini gösteren kitabede ise flu sat›rlar bulunmaktad›r. Zeri hars› k›ld› takdir ve senâ Hâdi-i rahmet-res ümmet beni Evvelin tedbiri âdem zeridi Zeridir iyfl-i cihân›n atyab› fiah-› mevlâ sâye-i Hân-› Abdülhamid Eyledi ihyâ bu âli matlab› Neflr için mülke ziraat fennini Etti te'sis ve bina bu mektebi Zer'idir amma mevâfliye menut K›ld› inflâ bir de Baytar Mektebi ‹ki fenni nâfi-i cem eyledi ‹fl bu darü’l feyzde teve'm gibi Ol flehin-flâh›n ilâhi dâimâ Baht›n›n olsun münevver kevkebi Çâkeri Muhtar tarihin dedi Pek bedi oldu Ziraat Mektebi S›rr›zade Ali R›za 1509 (1893)

Birinci S›n›f Ad› ve S›fat›

‹kinci S›n›f Ad› ve S›fat›

Üçüncü S›n›f Ad› ve S›fat›

Sarafim Efendi Mehmet Efendi Cemil Efendi Mehmet ﬁükrü Efendi Abdullah Efendi Zühtü Efendi ‹smail Efendi ‹smail Efendi Salih Efendi Misbah Efendi Gabril Efendi Kirkor Efendi Nikolaki Efendi Ali Osman Efendi Diran Efendi Ziya Efendi Haydar Efendi Agop Efendi Hasan Niyazi Efendi Ali R›za Efendi Abdullah Emin Efendi Raif Efendi Hamza Efendi Mehmet Efendi Vangel Efendi Ahmet Hamdi Efendi ‹brahim Ethem Efendi Aramyan Efendi Vas›f Efendi Ahmet Emin Efendi Kemal Efendi Mehmet Tevfik Efendi Mehmet Raif Efendi

Ahmet Faik Efendi Abdulkadir Efendi Meftun Efendi Zühtü Efendi Naz›m Efendi Yorgi Dimitri Efendi Mehmet Emin Efendi ‹smail Hakk› Efendi Mehmet Nuri Efendi Mihran Efendi ‹smail Faik Efendi Artin Efendi Nureddin Efendi Horen Efendi Hamparsum Efendi Rumi Efendi Feyzi Efendi Hayik Efendi Remzi Efendi Razi Efendi Osman Adil Efendi Agop Efendi Mustafa Reﬂit Efendi Bogos Efendi Emin Abdullah Efendi Abdülmecid Efendi Ali Haydar Efendi Tevfik Efendi Süleyman Efendi Hasbi Efendi Bekir Efendi

Rifat Efendi Remzi Efendi Hasan Tahsin Efendi Yusuf Ziya Efendi Ali Osman Efendi Ahmet Efendi Mehmet Efendi Sad›k Efendi Raif Efendi Teodor Efendi ﬁevki Efendi Atnaﬂ Efendi Hasan Basri Efendi Kosti Efendi Kamil Efendi Mehmet Ali Efendi Agop Efendi Nafiz Efendi Kemal Efendi Münir Efendi

Dünden Bügüne Küçükçekmece 117

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 118

Halkal› Ziraat Mektebi

Avusturya mekteplerinde bahç›vanl›k e¤itimini alm›fl olan Vero Efendi Ayamama Çiftli¤i'ne tayin olunarak, Ziraat Mektebi talebesinin tahsiline bir örnek olmak üzere aç›lacak çiftlikte Osmanl› Devleti'nde hiç bulunmayan veyahut çok az bulunan k›ymetli çiçek ve sair bitkilerin fidanlar›yla Osmanl› Devleti'nde bulunan en meflhur meyve ve çok çeflitli orman a¤ac› fidanlar› yetifltirecektir. Mektebin ziraat e¤itimi için gerekli olan tohumlar›n bir k›sm› Fransa'dan, bir k›sm› Avusturya'dan temin edilecektir. Bursa, Edirne, Amasya, Ankara ve Giresun'da yetiflmekte olan ve bir benzeri Avrupa'da dahi bulunmayan fleftali, kay›s›, elma ve armut fidanlar› da temin edilerek bu çiftli¤e dikilmifltir. Bu meyveler yetiflti¤inde ‹stanbul halk›na sat›lacak ve bu çiftlikte daha da çok yetifltirilmesine çal›fl›lacakt›r. Yine Osmanl› Devleti'nin muhtelif yerlerinden yabani meyve fidanlar› getirilerek bu fidanl›k bahçesine dikilmifl ve ileride Arabistan gibi memleketimizin s›cak bölgelerine gönderilerek oralarda da bu meyvelerin yetifltirilmesine çal›fl›lacakt›r. Çok verimli olan Amerika beyaz m›s›r bu¤day› tohumu ve patatesin en güzel ve en lezzetli olanlar›ndan 12 cins patates de Avrupa'dan getirilerek bu bahçeye dikilmifltir. Bu ürünler ülkemizin muhtelif flehirlerine gönderilerek oralarda da yetifltirilmesine çal›fl›lmaktad›r. Ziraat Mektebi bahçesinin bir k›sm›na da a¤açlar dikilmifl olup bunlardan da 2 sene sonra y›ll›k 1000 lira bir gelir beklenmektedir. Bahçenin di¤er bir k›sm›nda da yeni usullere uygun olarak sebze yetifltirilerek bu seneden itibaren 15000 kurufl kadar geliri olaca¤› tahmin olunmaktad›r. Rus askerinin istilas› esnas›nda tahrip edilen çiftli¤in binalar›yla, çal›n›p ya¤malanan bütün demirbafl›ndan sadece 200 adet koyun kurtar›lm›flt›r. Bahçelerin bu gelirleriyle yeniden demirbafl sat›n al›nacakt›r. Bu çerçevede Avrupa'dan da birkaç adet pulluk ve sair edevat getirilecektir. Buralarda asayifl sa¤land›¤› takdirde Maliye Bakanl›¤›’n›n vaadi üzerine Ziraat Mektebi aç›lmas› için Padiflah›n iradesi ile tahsis olunan paralar›n al›narak ifle bafllanaca¤› çok yak›nd›r. 5 Nisan 1297 (17 Nisan 1881)

118 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

Sol Baytar Mektebi’nin hayvan üzerinde icra-i ameliyatlar›, ‹. Ü., Nadir Eserler, II. Abdülhamid Albümü. Sag Kimya dersanesinden bir görüntü, ‹. Ü., Nadir Eserler, II. Abdülhamid Albümü.

8:19 PM

Page 119

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 120

HALKALI Z‹RAAT OKULU’UN M‹MAR‹S‹

daha alçak olup çat› al›nl›¤› ﬂeklindedir. Ve iki kemerili

Okul ölçe¤i projenin tahmini ölçülerine göre

pencere aras›nda yuvarlak bulunmaktad›r. Do¤u ve

260x165 m boyunda bir alana yerleﬂtirilmiﬂ görün-

bat›da bulunan bina kollar›n›n her birinin yar›s› y›¤ma

mektedir. Ortas›ndaki büyük botanik bahçenin bir

di¤eri ise betonarmedir. Do¤u kuzey kollar› tek katl›

yan›nda e¤itim binas›, di¤er taraf›nda da atölyeler,

olup do¤u kolu ise katl›d›r.

depo, tohumluklar vb. bulunmaktad›r. ‹nce uzun

Ana giriﬂ kap›s›ndan üst kata iki kollu merdi-

dikdörtgen birer zemine oturan e¤itim binalar›ndan

ven ile ç›k›l›r. Bu merdivenin sahanl›¤›n›n tavan›

bugün yaln›zca birinin mevcut oluﬂu, projenin

furuﬂlar ile donat›lm›ﬂt›r.

tamam›n›n uygulanmam›ﬂ oldu¤una kan›tt›r.

Oldukça geniﬂ bir arazi üzerine kurulmuﬂ olan

Kaba yontu tafl ile örülmüfl olan duvarlar›n köflelerine

"pilastr"ler

yerleﬂtirilmiﬂtir.

Kap

okul binas› geniﬂ iç avlu etraf›nda kare plana sahip

binalardan oluﬂmaktad›r. Ön cephede ana giriﬂ eks-

pencerelerin üzerlerine bas›k tu¤la kemer örülmüﬂtür.

enini oluﬂturan üçgen al›nl›¤› vard›r. Binalar zaman

Eski foto¤raflardan 1. ve 2. katlar aras›nda bir silme

içinde k›smi de¤iﬂikliklere u¤rasa bile özgün konu-

dolaﬂt›¤› anlaﬂ›lmaktad›r; yaln›z ikinci kat›n silmesi hala

munu yans›tmaktad›r.

durmaktad›r. Binan›n güney yönünde bulunan ana giriﬂ kap›s› bölümü üç katl›d›r. Ve avluya aç›lan kap›yla ana düzene sahiptir. Giriﬂ kap›s›n›n üzerinde kitabe, ikinci katta da di¤er kitabe vard›r. Üçüncü kat di¤er katlardan

Halkal› Ziraat Mektebi e¤itim binas›n›n onar›m projesi Afife Batur Arﬂivi (Dünden Bugüne ‹stanbul Ansiklopedisi, C.3, s.527

120 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 121

Üst Baytar Mektebi’nin ön yüzden görünüﬂü (Mimar Raimondo Tommaso Daranko taraf›ndan tasarlanm›ﬂt›r. Orta Mimar Daranko’nun 1. kat plan›. Alt Mimar Daranko’nun alt kat plan›

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 122

Halkal› Ziraat Mektebi’nin aç›l›ﬂ›yla ilgili ﬁura-y› Devlet karar›.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 123

ÇiFTL‹KLER BELDES‹ KÜÇÜKÇEKMECE

‹stanbul Surlar› ile Küçükçekmece Köyü aras›nda bulunan bu ba¤l›k ve bahçelik alanlarda hem ﬂehrin g›da ihtiyac›n› karﬂ›layan çiftlikler, hem de halk›n ve

Osmanl› döneminde ‹stanbul ﬂehri, elli kap›dan olu-

yönetici s›n›f›n e¤lenmek amac›yla kullanageldikleri

ﬂan surlar›n çevreledi¤i bir kale içerisinde bulun-

mesire alanlar› ve has bahçeler bulunmakta idi.

maktayd›. Ayasofya önünden baﬂlayan ve imparator-

Via Egnatia ad› verilen tarihî ana yolun baﬂlan-

lu¤u Avrupa'ya ba¤layan "Via Egnetia" ad› verilen ana

g›c› Alt›nkap› (Yedikule'nin hemen ç›k›ﬂ›nda) "sal-

yolun baﬂlang›c› "Messe" caddesinden hareket ede-

hane" denilen mezbahalar bulunmaktayd›. Kasaplar

rek Rhegion (Küçükçekmece/Mevlevihane) Kap›-

hayvanlar› burada geceleyin keserler ve sabah olunca

s›’ndan ﬂehri terk etti¤inizde, önünüze uçsuz bucak-

ﬂehre götürerek dükkanlara da¤›t›rlard›. Kesilen hay-

s›z yeﬂil alanlar, çay›rlar, ba¤lar, bostanlar ve çiftlik-

vanlar›n yün ve derileri hemen biraz ilerdeki Kazl›-

ler ç›kard›. Bu yeﬂillikler içerisinde Makriköy (Bak›r-

çeﬂme'de bulunan debba¤lar taraf›ndan tabaklanarak

köy) ve Ayastefanos (Yeﬂilköy)'u geçerek Tarihî Hün-

pabuçlar, kal›n ve ince kiriﬂler, elek derileri, hatta

kar Yolu üzerinde bulunan ve Bizansl›lar›n "Rhegion"

parﬂömenler145 yap›l›rd›. Bu bölgede 18. yüzy›l›n ikin-

ad›n› verdikleri ﬂirin bir köy olan Küçükçekmece kö-

ci yar›s›ndan sonra sanayileﬂmeye paralel olarak de-

yüne ulaﬂ›rd›n›z.

mir, çelik ve dericilik sanayisi de geliﬂmeye baﬂla-

145

Parﬂömen, üzerine yaz› yazmak veya resim yapmak için kullan›lan özel haz›rlanm›ﬂ hayvan derisidir.

1960’l› y›llarda çiftlik arazileri

Dünden Bügüne Küçükçekmece 123

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 124

m›flt›. Nitekim, 1848 y›l›nda Dadyan Biraderler taraf›ndan planlar› çizilen ilk yerli z›rhl› gemi bu fabrikada yap›lm›flt›.146 Kazl›çeflme'nin do¤u kesimlerinde Rum Mezarl›¤›, Rum ve Ermeni Hastaneleri, Silivrikap›'yla Topkap› aras›nda Bal›kl› Manast›r› ve Mevlevihane bulunmaktayd›. Hastaneler mevkiini geçti¤inizde Vidos (Güngören) ve Ayval› derelerinin meydana getirdikleri Ç›rp›c› ve Veliefendi Çay›rlar› sizi karfl›lard› ki, buralarda ‹stanbul'un en uzun mesire alanlar›ndan biri bulunmaktayd›. Sahil kesiminden Bak›rköy'e do¤ru ise Aksu Çiftli¤i bulunmaktayd›. Yeniköy de denilen Osmaniye köyüne varmadan kuzey kesimde Çörekçi Çay›r›, Ç›narl› Çiftlik, Hazinedar Çiftli¤i, Mithatpafla Çiftli¤i, Yeni Çiftlik ve Davutpafla K›fllas› bulunmaktayd›. Davutpafla K›fllas› bu semtin en önemli mevkilerinden birisi idi. Buras› çok eski bir has-

Küçükçekmece'de yap›lan Rus Kilisesi ile ilgili Sadrazam ve Padiflah Dan›flman› Ahmet Cevat Pafla 'n›n yaz›s›

bahçe olup, birçok padiflah ve paflalar›n gözde mekanlar›ndand›. Davutpafla Hasbahçesi, Eyüp'ün güneybat›s›nda, Ç›rp›c› ve Hazinedar Dereleri aras›ndaki tepenin kuzey yamac› üzerinde, bir yanda ‹stanbul surlar›na öbür yanda Bak›rköy'e kadar uzanan genifl bir alan› kapsamaktayd›. 15. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda II. Sultan Bayezid'in sadrazam› Davut Pafla, padiflahlar›n orduyu u¤urlay›p karfl›lama törenlerinde geceleri konaklayabilmeleri için bu genifl alana bir padiflah kasr› ile bir de bahçe yapt›rm›flt›. Buras› bu tarihten itibaren, Davutpafla Bahçesi olarak an›lmaktayd›. Osmanl› ordular›n›n, Rumeli'ye ak›na ç›kt›¤›nda burada çad›r kurularak padiflah›n u¤urlanmas› ve dönüflte de ayn› yerde karfl›lanmas› bir gelenek halini alm›flt›. Davutpafla K›fllas›'n›n kuzeyinde Vidos (Güngören), Litros (Esenler) ve Kavas (At›flalan›), kuzeybat›s›nda ise Papazköy, Ç›f›tburgaz (Ba¤c›lar) ve Aypah köyleri (Kirazl›) bulunmaktayd›.

124 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Bâb-› Âli Sadaret Dairesi Ruslar›n Küçükçekmece civannda yapacaklan kabristan ve kilisenin müfltemilat›ndan yap›lmakta olan kulenin çok fazla bir yüksekli¤e sahip olaca¤› Padiflah Hazretleri taraf›ndan iflitilmifltir. Bu kabristan ve kilise için daha önceden Bab-› âli (Baflbakanl›k) taraf›ndan Rusya Sefaretiyle yap›lan yaz›flmalarda al›nm›fl olan karara uyulup uyulmad›¤›n›n ve karar d›fl›nda bir inflaat yapil›p yap›lmad›¤›n›n Sadaret (Baflbakanl›k) taraf›ndan yaver gönderilerek tahkik olunmas› istenmifltir. Karara ayk›r› bir fley yap›lmakta ve yahut yap›lmas› istenilmekte ise, men edilerek daha önceki karara uygun hale getirilmesi Padiflah Hazretlerinin yüce buyruklar›ndan oldu¤u tebli¤ olunmufltur. Ruslar taraf›ndan Ayastefenos (Yeflilköy)'ta büyük bir kilise ve kabristan yap›lmak istenilmifl ve bu hususta bir hayli ›srar ettikleri görülmüfltü. Bu husustaki Padiflah ferman›na uygun olarak yap›lan teflebbüsler ve gerekli haberleflmeler üzerine, kilise ve kabristan›n mevkii Küçükçekmece yönüne kayd›r›lm›fl ve kilise küçük bir flekle konularak as›l binan›n geniflli¤i 17 m olarak belirlenerek, s›n›rlandm›m›flt›r. Tespit edilen bu geniflli¤in ve yüksekli¤in herhangi bir flekilde de¤ifltirilmesine medyan verilemeyece¤i de ap aç›k beyan edilmiflti. Bundan dolay› Padiflah Hazretlerinin fermanlanna uygun olarak Bab-› âli (Baflbakanl›k) taraf›ndan mahalline yaver gönderilerek yap›lan incelemeler sonucunda Küçükçekmece yönünde kararlaflt›r›lan bu mevkide 230 m2 bir duvar içinde bugün mevcut olan inflaat, amele ikameti ve inflaat malzemelerinin korunmas› için olup, alt› odal› bir ko¤ufl, bir salon ve bir kap›dan ibaret oldu¤u ve as›l binan›n inflaat›na henüz bafllan›lmad›¤› anlafl›lm›flt›r. Bu durumun Padiflah Hazretlerine arz edilmesini temenni ederim. Sadrazam ve Yaver-i Ekrem Cevat147

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 125

Ç›rp›c› Deresi ile Hazinedar Deresi'nin birleﬂe-

döneminde Defterdarl›k yapm›ﬂ olan ‹skender Çele-

rek denize döküldü¤ü sahilde yine sanayileﬂme devri-

bi, bu bahçede Mimar Sinan'a türlü türlü köﬂkler

nin numunelerinden Bez Fabrikas› bulunmaktayd›.

yapt›rm›fl ve burada parlak bir yaflant› sürmüfltü. Bu

Askerin elbise ihtiyac›n› karﬂ›lamak üzere 1850'li y›l-

Baruthane'de 24 A¤ustos 1707 tarihinde meydana ge-

larda kurulmuﬂ olan Bez Fabrikas›n› geçince Bak›rköy

len büyük bir patlama sonucu 8 çal›ﬂan› öldükten

(Makriköy)’e ulaﬂ›rd›n›z. Bak›rköy 1910 y›l›na kadar

sonra da Küçükçekmece'ye yeni bir baruthane yap›l-

Küçükçekmece'ye ba¤l› bir köy olup, bu tarihten sonra

mas› gündeme gelmiﬂti. Baruthane civar›nda Mecidi-

kaza merkezi buraya nakledilmiﬂ ve Küçükçekmece de

ye ad›yla bilinen bir çiftlik mevcut idi.

bu kazaya ba¤lanm›ﬂt›. Bak›rköy'de III. Murat'›n Sad-

Barutçubaﬂ› Ohannes Meras›'ndan Küçükçek-

razam› Siyavuflpafla'n›n yapt›rm›fl oldu¤u bir bahçe bu-

mece yönüne gitti¤inizde Ayamama Deresi'ni geçe-

lunmaktayd›. Padiﬂahlar›n da u¤rad›¤› bu bahçeye Si-

rek Ayamama Çiftli¤i'yle karﬂ›laﬂ›rd›n›z. Saraya ba¤l›

yavuﬂpaﬂa Bahçesi denilirdi. Özellikle Sultan IV. Meh-

önemli çiftliklerden biri olan Ayamama Çiftli¤i'nde

met buralara pek s›k gider, gelirdi. Bahçe 40 dönümlük

yüzlerce küçükbaﬂ ve büyükbaﬂ hayvan bulunmakta;

bir alan› kaplamakta ve içinde bir köﬂk, hamam, mut-

saray›n et, süt, ya¤ ve di¤er g›da ihtiyaçlar› bu çiftlik-

fak, hizmetli odalar›, ah›r gibi hizmet birimleriyle bir

lerden karﬂ›lanmaktayd›.

de su mahzeni bulunmaktayd›.

Ayamama Çiftli¤i'nin kuzey kesimlerinde Kar-

Bugünkü Bak›rköy Ak›l Hastanesi’nin yerinde

taltepe, Kulelibahçe Çiftli¤i, Bosnaviran köyü ve Bos-

bulunan y›k›k bir kas›rla geniﬂ bir havuz bu saray›n

naviran bahçesi bulunmaktayd›. Bu köye Balkan Har-

günümüze kadar gelen kal›nt›lar›d›r.

bi muhacirlerinin iskan edilmesi nedeniyle "Muha-

Bak›rköy'ün do¤u kesiminde Kireç ocaklar›

cirköy" de denilmekteydi.

bulunuyordu. ‹stanbul'un binalar› için laz›m olan ki-

Ayamama Çiftli¤i'nin bat› kesiminde ise için-

reçler bu ocaklardan karﬂ›lanmakta ve birçok çal›ﬂan›

de bir ayazman›n da bulundu¤u Ayestefanos Çiftli¤i

ile istihdam alan› oluﬂturmaktayd›. Buradan bat›ya

bulunmaktayd›. Tren yolu Ayestefanos Köyü (Yeﬂil-

do¤ru gidildi¤inde de ‹ncirli Çiftli¤i, Çavuﬂpaﬂa Bah-

köy) ile bu Çiftlik aras›ndan geçmekte ve Ayestefanos

çesi ve Çiftli¤i, Nifos Köyü ve Nifos Bahçesi (Kocasi-

istasyonu da burada bulunmaktayd›. 18. yüzy›l›n ikin-

nan), Aypah Köyü (Kirazl›), Aypah Bahçesi ve Aypah

ci yar›s›ndan sonralar› Makriköy (Bak›rköy)'den

Çiftli¤i ile Papas Çiftli¤i yer almaktayd›.

Ayastefanos köyüne kadar olan bu bölgede, geniﬂ

Çavuflpafla Çiftli¤i'nin bat› kesiminde bulunan yola kadar uzanan genifl sahada II. Mahmut ve Abdül-

bahçeler içerisinde yazl›k olarak kullan›lan zarif ahflap köflkler yap›lm›flt›.

mecit taraf›ndan saray›n barutçubaﬂ›s›na hediye edi-

Ayestefanos Köyü Rum ve Müslümanlar›n bir-

len Ohannes Bey Meras› bulunmaktayd›. Buradan sa-

likte yaﬂam›ﬂ olduklar› bir köy olup, Osmanl› Devleti

hile do¤ru inildi¤inde de 1700'lü y›llarda iskender

aç›s›ndan vahim sonuçlara neden olan 93 Harbi

Çelebi Bahçesi'nde kurulan Baruthane-i Amireye

(1877-1878 Osmanl› Rus Savaﬂ›)'ni bitiren Ayastefa-

ulaﬂ›l›rd›. Günümüzde Ataköy konutlar› bulunan

nos Antlaﬂmas› bu köyde imzalanm›ﬂt›. Ayestefanos

Ayamama ve Çavuﬂpaﬂa Deresi'nin denize döküldü¤ü

Köyü, Cumhuriyetin ilk y›llar›nda, o dönemde semtte

bu sahilde baruthane yap›lmadan önce ‹skender Çe-

yaﬂayan ünlü edebiyatç› Halit Ziya Uﬂakl›gil'in öneri-

lebi Bahçesi bulunmaktayd›. Kanuni Sultan Süleyman

si üzerine 1926 y›l›nda Yeﬂilköy ismini alm›ﬂt›.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 125

146

L. Panos Daba¤yan, age., s. 233.

147

BOA. Y.A Hus. 269/18 (H 7 Recep131 O/M 25 Ocak 1893).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 126

Ayestefanos köyünün hemen ilerisinde bulunan Yeni Çiftlik geçilerek Galatarya köyü (fienlikköy)'ne ulafl›l›rd›. Bu köyün sahil kesiminde de Florya Çiftli¤i bulunmaktayd›. Filorina bahçesi de denilen bu havadar mevkide Florya köflkleri bulunmaktayd›. Galatarya köyünden kuzeye do¤ru yöneldi¤inizde önünüze Rus Kilisesi ve Abidesi ç›kard›. Bu an›t kilise Rus ordusunun ‹stanbul'a "Ayasofya'n›n minarelerini görecek kadar" yaklaflt›¤› "93 Harbi"nin (1877-1878) bir an›s› olarak, 1895 y›l›nda infla edilmiflti. Galatarya köyünün hemen yan› bafl›nda Osmanl› Rus Savafl›'nda ölen Rus askerlerinin hat›ras›na infla edilmifl olan bu "tafltan ve son derece sa¤lam" yap›, üç platformlu bir an›tt›. Çan kulesi olarak da kullan›lan üst bölümü yeflil parlak bir malzemeyle infla edilmifl, an›t›n tepe

93 Harbinde Ruslar taraf›ndan yap›lan kilise.

noktas›na Rus kiliselerinin taç motifi ve üçlü Rus haç› konulmufltu. Rus Kilisesi, Osmanl› toplumu için "93 Harbi" yenilgisinin bir simgesi olarak görüldü¤ünden I. Dünya Savafl› döneminde (14 Kas›m 1914) törenle y›k›lm›flt›r.

Küçükçekmece Gölü'nün hemen kuzeyinde bulunan Yar›mburgaz Ma¤aralar› ise tarihî bak›m-

Galatarya köyünün hemen do¤usunda Topka-

dan son derece önemli bulgular›n ç›kt›¤› bir bölge-

p› ve Silivrikap›'dan ç›karak Çavuﬂpaﬂa Bahçesi'nin

dir. Bu ma¤aran›n gerek Türkiye'nin gerek Avru-

alt kesiminde birleﬂen Edirne yolu geçmekteydi. Bu

pa'n›n en eski kültür varl›klar›n›n baﬂ›nda geldi¤i,

yolu takiben kuzeybat› istikametine gitti¤inizde ade-

hatta bir görüﬂe göre de burada insan varl›¤›n›n

ta topra¤›n koynuna girmiﬂçesine uzanan ﬂirin bir

130.000 y›l öncesine vard›¤› söylenmektedir.149 Bu-

göl kenar›nda kurulmuﬂ olan Küçükçekmece Köyü’-

rada yap›lan arkeolojik kaz›larda ortaya ç›kan çanak,

ne ulaﬂ›rd›n›z. Tarihi çok eskilere dayanan ve bölge-

çömlek parçalar›n›n yan› s›ra ilkel tar›m aletlerinin

nin ilk yerleﬂim yeri olan Küçükçekmece, ‹stan-

de bulunmas›, bu bölgenin 7500 y›l öncelerinden

bul'un kilidi konumunda olup, Avrupa'ya uzanan

baﬂlayarak tar›m kültürüne geçen insanlara mesken

kral yolu üzerinde bulunmakta idi. Bu yol ayn› za-

oldu¤u anlaﬂ›l›yor. 148

manda ‹stanbul'un iaﬂesinin karadan nakliyat›na

Küçükçekmece, ilk ça¤lardan beri tar›ma elve-

izin veren, ziraat ve hayvanc›l›k sahas› olan Do¤u

riﬂli olmas› ve Bizans'tan Osmanl›'ya kadar çok

Trakya'y› kat eden ticari bir yololdu¤u gibi Orta ve

önemli bir yerleﬂim bölgesi olan ‹stanbul'a yak›nl›¤›

Do¤u Avrupa'ya sefere ç›kan ordular›n geçti¤i strate-

nedeniyle, ﬂehrin g›da ihtiyac›n› karﬂ›layan çiftlikler

jik bir güzergâht› da.148

bölgesi konumunda bulunmakta idi.

126 I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

M. Hüdai fientürk, Türkler: Osmanl› Devleti'nin Ulafl›m Teflkilat› ve Yol Sistemine Genel Bir Bak›fl, C.10, Yeni Türkiye Yay›nlar›, Ankara 2002, s. 904. 149

Semavi Eyice, Tarih Boyunca ‹stanbul, Etkileﬂim Yay›nlar›, ‹stanbuI2006, s. 18.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 127

Küçükçekmece bölgesinde sözünü etti¤imiz

GIDA AMBARI KÜÇÜKÇEKMECE

çiftliklerden baﬂka Safra Köyü Çiftli¤i, So¤uksu Çift-

‹stanbul'un tah›l ve g›da ambar› durumunda bulunan

li¤i, Kapanarya (Kanarya) Çiftli¤i, Nakkaﬂ Çiftli¤i,

köylerde birçok çiftlik ve mand›ra da bulunmaktayd›. Bu

Büyük Halkal› Çiftli¤i, Küçükhalkal› Çiftli¤i, Menek-

çiftlik ve mand›ralar, 15. yüzy›l›n sonlar›nda merkezi

ﬂe Çiftli¤i, Resneli Çiftli¤i, Beylik Çay›r› Çiftli¤i, Is-

Eyüp Sultan olan Haslar kazas›na ba¤l› bulunan ve Avru-

partakule Çiftli¤i, Kapad›k Çiftli¤i, Alibeyköy Çiftli¤i,

pa yakas›ndan bafllayarak Befliktafl, Hasköy, Arnavutköy,

Ömerpaﬂa Çiftli¤i ve Firus Çiftli¤i gibi çiftlikler de

Ortaköy, Bak›rköy, Yeﬂilköy, Küçükçekmece, Büyükçek-

bulunmaktayd›.

mece, Avc›lar, Silivri, Çatalca ve Vize kazalar›na kadar ulaﬂan 180 köyü kapsamakta idi. Bu köyler içerisinde

ÇiFTL‹KLER‹N‹N OLUﬁUMU

idari olarak zaman zaman de¤iﬂiklik göstermekle birlik-

Fatih Sultan Mehmet, 29 May›s 1453'te ‹stanbul'u al-

te yaklaﬂ›k 50 civar›nda köy ve mand›ra Küçükçekmece

d›¤›nda flehir boflalm›fl ve harabe bir durumda bulun-

nahiyesine ba¤l› idi.151 Bu köy ve çiftlikler ﬂunlard›r:

maktayd›. Fethin hemen sonras›nda ﬂehrin canlan›p ﬂenlendirilmesi amac›yla iskan ve imar faaliyetleri

Ambarl› Köyü ve Ambarl› Çiftli¤i, Galatarya kö-

baﬂlat›lm›ﬂ, Anadolu'dan Türkler ve sanat ehli gayr-i

yü, Ayastefenos Köyü, Makrihora Köyü, Vidos Köyü ile

müslim unsurlar getirilerek ‹stanbul'un muhtelif

birlikte iki çiftlik, Litros Köyü, Yahudi Bergos Köyü ve

semtlerine iskan ettirilmiﬂlerdi.

Çiftli¤i, Ayapa Köyü ve Çiftli¤i (Kirazl›), Büyük Halkal›

‹stanbul surlar›n›n d›ﬂ›nda ise birkaç köyden

köyü ve Çiftli¤i, Safra Köyü, Pirinççi Köyü, Demirci

baﬂka meskun mahal bulunmamaktayd›. Surlar›n

Köyü ve Çiftli¤i, Demir Köyü ve Çiftli¤i, Uskumru Köyü

çevresinde bulunan geniﬂ ve verimli araziler iﬂlevsiz

ve Çiftli¤i, Zekeriya Köyü, Florya Çiftli¤i, ‹ncirli Çiftli-

ve at›l bir durumda bulunuyordu. ﬁehir nüfusunun

¤i, Kuleli Çiftli¤i, Siyavuflpafla Çiftli¤i, Küçük Nakkafl

h›zla artmas› sonucu g›da ihtiyac›n› karﬂ›layacak

Çiftli¤i, Menekﬂe Çiftli¤i, Ferhatpaﬂa Çiftli¤i, Cecor

alanlar›n da ﬂenlendirilmesi ve iﬂlevsel hale getiril-

Çiftli¤i, Rami Çiftli¤i, Metris Çiftli¤i, Kad› Yakuplu

mesi gerekiyordu. Bu amaçla fethin hemen sonras›n-

Çiftli¤i, Ayaza¤a Köyü ve Çiftli¤i, Pirli Köyü ve Çiftli¤i,

da özellikle savaﬂlarda tutsak edilenler boﬂ ve verim-

Topçular Köyü ve Çiftli¤i, Hazinedar Çiftli¤i, Silivri ka-

siz kalan topraklara yerleﬂtirilerek, bu topraklar›n iﬂ-

p›s›nda Hatice Sultan Çiftli¤i, Papazköy ve Pandal›

lenmesi yoluna gidilmiﬂti. ‹stanbul etraf›n›n iskan

Çiftlikleri, Kaﬂ›kç› Çiftli¤i, Ayamama Çiftli¤i, Alem-

edilip ﬂenlendirilmesinde a¤›rl›kl› Hristiyan ortakç›

berdos Çiftli¤i, Kapanarya Çiftli¤i, Küçük Halkal› Çift-

s›n›f› kullan›lm›ﬂt›r. Bu kiﬂiler S›rbistan, Mora, Ar-

li¤i, Mevlevihane Kap›s›'nda Derviﬂ Efendi Çiftli¤i, Si-

navutluk, Zanta, Kefalonya, Bosna-Hersek, Teselya,

livri Kap›s›nda Anekli Çiftli¤i, Arapzade Çiftli¤i, Ya-

Epir, Taﬂoz, Semadirek ve ‹yonya Adalar›'ndan sefer-

r›mbergos Derbendi, ‹kitelli köyü, ﬁamlar köyü, Aya-

ler esnas›nda tutsak edilen esirlerden oluﬂmaktayd›.

yorgi Köyü (Kayabaﬂ›), Karaahmetli Çiftli¤i, Kotraniye

Ayr›ca 1470'li y›llarda Otlukbeli'nde Osmanl›-Akko-

Çiftli¤i, ﬁamlar Derbendi Çiftli¤i, Ç›narl› Han› Çiftli¤i,

yunlu mücadelesinde tutsak ve sürgün edilen Türk-

Büyük Derbend Çiftli¤i, Sübhanl› Han› Çiftli¤i.

men aﬂiretleri, özellikle de A¤cakoyunlu Cemaati ‹stanbul'un tar›m alanlar›na getirilerek sürgün reaya 150

statüsünde iskan edilmiﬂlerdir.

Küçükçekmece bölgesindeki bu çiftlikler, yetiﬂtirilen ürün ve hayvanlarla ‹stanbul'un iaﬂesini

Dünden Bügüne Küçükçekmece 127

150

Stefanos Yerasimos, Eyüp'te Sosyal Yaﬂam (15. Yüzy›l›n Sonunda Haslar Kazas›), Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›, ‹stanbul 1998, s.92. 151

BOA. ‹. MVL 476-215 (H 1278 Eylül 25/M 7 Ekim 1862).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 128

l› Hasan o¤lu Hasan (kara b›y›kl› 30 yafl›nda), Elbasanl› Süleyman o¤lu Veli (kumral b›y›kl› 28 yafl›nda), Elbasanl› Ahmet o¤lu Mehmet ( sar› b›y›kl› 25 yafl›nda), Elbasanl› ‹smail o¤lu Veli (sar› b›y›kl› 35 yafl›nda), Elbasanl› Ali o¤lu Selim (er b›y›kl› 35 yafl›nda), Elbasanl› Hüseyin o¤lu Ali (köse 35 yafl›nda), Elbasanl› ‹brahim o¤lu Selim (kara b›y›kl› 35 yafl›nda), Elbasanl› Veli o¤lu Salih (sar› b›y›kl› 30 yafl›nda), Elbasanl› ibrahim o¤lu Selim (kumral b›y›kl› 30 yafl›nda), Elbasanl› Hasan o¤lu Mahmut (sar› b›y›kl› 25 yafl›nda), Elbasanl› Hüseyin o¤lu Salih (ak sakall› 60 yafl›nda), Elbasanl› Mustafa o¤lu Selim (sar› b›y›kl› 35 yafl›nda), Elbasanl› Salih o¤lu Feyzullah (sar› b›y›kl› 35 yafl›nda), Elbasanl› Ahmet o¤lu Paflo (kara b›y›kl› 35 yafl›nda), Elbasanl› Zeynel o¤lu Hasan (kumral k›rca b›y›kl› 45 yafl›nda), Elbasanl› Veli o¤lu Mahmut (sar› b›y›kl› 40 yafl›nda), Elbasanl› Veli o¤lu Mahmut (sar› b›y›kl› 35 yafl›nda), Elbasanl› ‹slam o¤lu ‹smail (sar› b›y›kl› 35 yafl›nda), Elbasanl› Osmano¤lu Musa (kumral b›y›kl› 30 yafl›nda), Elbasanl› Hasan o¤lu ismail (sar› b›y›kl› 35 yafl›nda), Manast›rl› Said o¤lu Selim (12 yafl›nda), Elbasanl› Hasan o¤lu Osman (sar› b›y›kl› 30 yafl›nda), Elbasanl› Murat o¤lu Hasan (k›rç›l b›y›kl› 50 yafl›nda), Elbasanl› Mehmet o¤lu Sad›k (ter b›y›kl› 25 yafl›nda), Elbasanl› Mehmet o¤lu Bekir (ter b›y›kl› 25 yafl›nda), Elbasanl› Ömer o¤lu sa¤lad›¤› gibi ayn› zamanda da istihdam oluflturmak-

Musa (sar› b›y›kl› 25 yaﬂ›nda), Elbasanl› Ahmet o¤lu

ta idi. Ülkenin çeﬂitli yörelerinden gelen iﬂçiler, bu

Süleyman (sar› b›y›kl› 35 yaﬂ›nda), Elbasanl› ‹smail

köy ve çiftliklerdeki ba¤ ve bahçelerde çal›ﬂarak ge-

o¤lu Hasan (ter b›y›kl› 25 yaﬂ›nda), Elbasanl› Veli o¤-

çimlerini temin etmekteydiler. 16 Temmuz 1836 ta-

lu ‹brahim (sar› b›y›kl› 30 yaﬂ›nda), Elbasanl› Osman

rihli bir kay›tta söz konusu köy ve çiftliklerde çal›ﬂan

o¤lu Salih (k›r b›y›kl› 18 yaﬂ›nda), Elbasanl› Selim o¤-

iflçi kesiminden bir k›sm›n›n flu flah›slardan olufl-

lu Salih (ter b›y›kl› 28 yaﬂ›nda), Elbasanl› Halilo¤lu

makta oldu¤unu görmekteyiz: Elbasanl› Ali o¤lu

‹smail (siyah b›y›kl› 30 yaﬂ›nda), Bozoklu Musa o¤lu

Mehmet (sar› b›y›kl› olup 40 yaﬂ›ndad›r.), Elbasanl›

Ali (sar› b›y›kl› 30 yaﬂ›nda), Lofçal› Abdullah o¤lu

‹smail o¤lu Selim (er b›y›kl›, 25 yaﬂ›nda), Asadoral›

Mehmet (yanaﬂma, kara b›y›kl› 30 yaﬂ›nda), Selvili

Süleyman o¤lu ‹smail (er b›y›kl›, 26 yaﬂ›nda), Ohrili

Memiﬂ o¤lu Halil (kumral b›y›kl› 36 yaﬂ›nda), Kazan-

Fazl› o¤lu Feyzullah (er b›y›kl›, 20 yaﬂ›nda), Elbasan-

l›kl› Mehmet o¤lu Hasan (ter b›y›kl› 25 yaﬂ›nda), T›r-

128

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Küçükçekmece Kazas›’na ba¤l› köy ve çiftlikleri gösteren belge

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 129

noval› Hüseyin o¤lu Memiﬂ ( kara b›y›kl› 20 yaﬂ›nda),

Osman, Osman o¤lu Zincir ibrahim (kara sakall› 60

T›rnoval› Mustafa o¤lu Ahmet (18 yaﬂ›nda), T›rnoval›

yaﬂ›nda), Zincir ‹brahim o¤lu Mahmut (14 yaﬂ›nda),

Mustafa o¤lu Hasan (ter b›y›kl› 25 yaﬂ›nda), T›rnova-

Abdullah o¤lu Hasan (sar› sakall› 50 yaﬂ›nda), Hasan

l› Ahmet o¤lu Mehmet (18 yaﬂ›nda), T›rnoval› Hüse-

o¤lu Mehmet Kas›m, Hüseyin o¤lu Ahmet (12 yaﬂ›n-

yin o¤lu ‹brahim (14 yaﬂ›nda), T›rnoval› Mustafa o¤lu

da), ‹stanbullu Mustafa o¤lu Mehmet (ak sakall› 76

Mustafa (ter b›y›kl› 20 yaﬂ›nda), Selvili Osman o¤lu

yaﬂ›nda), ‹stanbullu Mustafa o¤lu Mehmet o¤lu Mus-

Osman (15 yaﬂ›nda), Selvili Süleyman o¤lu Hüseyin

tafa Aziz (38 yaﬂ›nda).152

(15 yaﬂ›nda) Selvili Memiﬂ o¤lu Ali (ter b›y›kl› 19 ya-

Küçükçekmece civar›ndaki muhtelif çiftliklerde

fl›nda), Selvili Abdullah o¤lu Memifl (15 yafl›nda), Ka-

iﬂçi olarak çal›ﬂan bu insanlar›n bölgedeki çiftlik ve

zanl›kl› Molla Hakan o¤lu Mustafa ( korucu, kumral

mezralara iskan edilerek, zamanla köy ve mahallelerin

sakall› 32 yaﬂ›nda), Kazanl›kl› Osman o¤lu Duran (sa-

oluﬂmuﬂ oldu¤unu da görmekteyiz. Vidos köyü civar›n-

r› ter b›y›kl› 25 yaﬂ›nda), Filorine Köylü Tahir o¤lu

daki ba¤ ve bahçelerde iﬂçi olarak çal›ﬂmakta olan Ma-

Emin (hizmetkar, 15 yaﬂ›nda), Selvi Köylü Memiﬂ o¤-

nast›rl› Said o¤lu Selim, Elbasanl› Hasan o¤lu Osman,

lu Hasan (az kumral b›y›kl› 25 yaﬂ›nda), T›rnoval› Ali

Elbasanl› Murat o¤lu Hasan, Elbasanl› Mehmet o¤lu

o¤lu Hasan (hizmetkar, ter b›y›kl› 20 yaﬂ›nda), T›r-

Sad›k, Elbasanl› Mehmet o¤lu Bekir, Elbasanl› Ömer

noval› Hüseyin o¤lu Osman (18 yaﬂ›nda), Akhisarl›

o¤lu Musa, Elbasanl› Ahmet o¤lu Süleyman, Elbasanl›

‹brahim o¤lu Mustafa, (kara b›y›kl› 31 yaﬂ›nda), Ba-

‹smail o¤lu Hasan, Elbasanl› Veli o¤lu ‹brahim, Elba-

ruthane-i amire sekbanlar›ndan ‹stanbullu Sad›k o¤-

sanl› Osman o¤lu Salih, Elbasanl› Selim o¤lu Salih ve

152

BOA. C.DH. 6245 (H 1. Rebiülahir 1252/M 16 Temmuz 1836).

lu Hac› Mehmet (Sar› b›y›kl› 35 yafl›nda), Baruthanei amire çal›flanlar›ndan Gümüflmadenli Mehmet o¤lu Nazif (er kara b›y›kl› 25 yafl›nda), Baruthane iflçilerinden Nevflehirli Abdullah o¤lu Osman (sar› b›y›kl› 35 yafl›nda), Vanl› Abdurrahman o¤lu Abdullah (kumral b›y›kl› 55 yafl›nda), Vanl› Mehmet o¤lu Ömer (ak sakall› 60 yafl›nda), Nevflehirli Abdullah o¤lu Süleyman (ter b›y›kl› 21 yafl›nda), Menekfle Köylü ‹smail o¤lu Çiftçi Ali (kara b›y›kl› 44 yafl›nda), O¤lu ‹smail (15 yafl›nda), di¤er o¤lu Süleyman (14 yafl›nda), di¤er o¤lu Abdulkadir (12 yafl›nda), Ç›rp›c› Çay›r› iflçilerinden Büyük Halkal› Köyü’nden Sekban Mustafa (kumral b›y›kl› 27 yafl›nda), Küçük Nakkafl Çiftli¤i iflçilerinden T›rnavili ‹brahim o¤lu Mustafa (köse 25 yafl›nda), T›rnoval› Ahmet o¤lu Selim (sar› b›y›kl› 40 yafl›nda), Viranbosna köyünden Elbasanl› Salih o¤lu ba¤c› Hasan (kumral sakall› 40 yafl›nda), Osman o¤lu Zincir Mehmet (kara sakall› 60 yafl›nda), Zincir Meh-

Küçükçekmece’ye ba¤l› köy ve çiftliklerin vukuat defteri

met o¤lu Mustafa (18 yaﬂ›nda), Zincir Mehmet o¤lu

Dünden Bügüne Küçükçekmece

129

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:19 PM

Page 130

Elbasanl› Halilo¤lu ‹smail'in çal›ﬂt›klar› bu bölgeye is-

çi, Halil Çavuﬂ'a ait 10 keçi, Küçük Halkal› köyünde

kan edildiklerini görmekteyiz.153

Osman A¤a'ya ait 372 koyun, Kalfa Köyü (Mahmut-

Küçükçekmece'ye ba¤l› köylerde tar›mla bir-

bey)'nde Bakkal Perikli'ye ait 100 koyun ve 7 keçi, Pa-

likte hayvanc›l›k da yap›lmakta idi. Bölgede bulunan

pas köyünde Seranidi'ye ait 300 koyun ve 2 keçi, Vi-

mera ve çiftliklerde çok say›da büyük ve küçükbaﬂ

ranbosna Köyü’nde Tohari Çelebi'ye ait 182 koyun,

hayvan bulunmakta ve bu hayvanlar köylünün geçim

So¤uksu Çiftli¤i'nde Seranidi'ye ait 192 koyun, Kü-

kayna¤›n› oluﬂturmakta idi. Nitekim Nisan 1900 ta-

çükçekmece köyünde Mustafa A¤a'ya ait 31 koyun ve 4

rihli bir belgede Küçükçekmece kazas›na ba¤l› köyler

keçi, Aristidi'ye ait 4 koyun ve 4 keçi, Kürkçü Dimit-

ve çiftliklerde bulunan hayvan sahiplerinin ﬂu isim-

ri'ye ait 7 koyun, F›r›nc› Yani'ye ait 1 keçi, Kundurac›

lerden oluﬂtu¤u tespit edilmiﬂtir:

Tanaﬂ'a ait 4 keçi, Kad›beyli köyünde Mösyö Kostiya-

‹kitelli köyünden Kaymakam Nuri Bey'e ait

ni'ye ait 338 koyun, Pendaniçe'de Bogos'a ait 250 ko-

229 koyun ve 12 keçi, saraya ba¤l› merada Tohari Çe-

yun, Filorya Çiftli¤i'nde Mösyö Flaniti'ya ait 519 ko-

lebi'ye ait 404 koyun, Safra köyünde Kurukafa Dimit-

yun, Kalitarya köyünde Stefanaki'ye ait 9 koyun, Pe-

ri'nin 447 koyun, Alambedros Çiftlik-i Hümayunu

nati'ye ait 1 koyun ve 1 keçi, Penayot'a ait 1 koyun ve 1

Meralar›nda Mösyö Flainti'ye ait 344 koyun ve 1 keçi,

keçi, Mençifos'a ait 2 keçi, Seranidi'ye ait 1 koyun ve

Ayamama Çiftlik-i Hümayunu Meralar›nda yine

1 keçi, Madam Tavas'a ait 2 keçi, Vasil'e ait 1 keçi,

Mösyö Flainti'ye ait 456 koyun, Ayayorgi köyünde Di-

Bakkal Foti'ye ait 3 keçi, Stenko'ya ait 1 keçi, Hemari

mitri'ye ait 341 koyun, ﬁamlar Köyü’nde Kadir A¤a'ya

Dimitri'ye ait 1 keçi, Yeni Çiftlik'te Mösyö Flaniti'ye

ait 105 koyun ve 101 keçi, Hac› Ömer A¤a'ya ait 104

ait 479 koyun ve 1 keçi, Tatarc›k köyünde Dimitri'ye

keçi, Hüseyin A¤a'ya ait 17 keçi, Tahir A¤a'ya ait 67

ait 188 koyun, Ispartakule Çiftli¤i'nde Asador'a ait

keçi, Ali Baba'ya ait 25 keçi, Münire Han›m'a ait 3 ke-

413 koyun ve 19 keçi, Nifos köyü (Kocasinan)'nde Se-

153

BOA. C.DH. 6245. (H.1250. N.30/M.

ﬁamlar Bölgesi ve Bendi

130

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 131

ranidi'ye ait 340 koyunla Cuhudbergos'ta 291 koyun, Vidos köyünde Bahriye Mühendislerinden Kola¤as› Hüsnü Bey'e ait 9 koyun ve 3 keçi ile Anbarl› Eminos Çiftli¤i'nde 691 koyun ve 16 keçi, Avas köyünde Hayri Efendi'ye ait 382 koyun, Metris Çiftli¤inde Vangel A¤a'ya ait 332 koyun, incirli Çiftli¤i'nde Simon Bey damad› Stefan Bey'e ait 582 koyun, Hamdi Beyefendi'ye ait 3 keçi, Hazinedar Çiftli¤i'nde Tohari Çelebi'ye ait 567 koyun, Demirkap› Bahçesi'nde Andonaki'ye ait 138 koyun ve 14 keçi, Kuleli Çiftli¤i'nde Koço'ya ait 309 koyun ve 1 keçi, Tahtakale Çiftli¤i'nde Kurukafa Tanafl'a ait 371 koyun ve 3 keçi, Yar›mburgaz Çiftli¤i'nde Ulah Tanafl' a ait 222 koyun ve 1 keçi, Nakkafl Çiftli¤i'nde Corci Efendi'ye ait 453 koyun ve 4 keçi, Vidos köyünde Mülazim Emin Efendi'ye ait 210 koyun ve 1 keçi, Litros köyünde Kurukafa Ligor'a ait 4 koyun, Davutpafla Çiftli¤i'nde Yüzbafl› Mustafa Efendi'ye ait 401 koyun, Alibey Çiftlik-i Hümayunu Mera-

"Silivri iskelesine ba¤l› Silivri, Büyükçekmece,

s›'nda ﬁiﬂko Dimitri'ye ait 624 koyun ve 13 keçi, Er-

Küçükçekmece, Terkos, Çorlu, Ere¤li, Çatalca kazala-

meni köyünde Ali Bey'e ait 279 koyun ve 10 keçi,

r› na ve Silivri iskelesi mubayaac›s› Seyyid Mustafa'ya

Midhatpaﬂa Çiftli¤i'nde Recep A¤a'ya ait 100 koyun,

hüküm ki;

Hamidiye köyünde köy mal› olarak 97 koyun ve 21 ke-

Padiﬂah iradesine uygun olarak ‹stanbul'da

çi, Ferhatpaﬂa Çiftli¤i'nde ‹brahim Bey'e ait 569 ko-

oturan insanlar›n yemeleri için üç seneden beri Ra-

yun, Filyos Çiftlik-i Hümayunu Meras›'nda ﬁiﬂman

mazan ay›nda al›nan bu¤dayla piﬂirilen nan-› aziz

Niko'ya ait 200 koyun, Nakkaﬂ Çiftli¤i'nde Corci

(ekmek), di¤er aylarda piﬂirilen ekmeklerden gayet

Efendi'ye ait 450 koyun, Saray Meras›'nda Tohari Çe-

beyaz ve has olmaktad›r. Bundan böyle da bu adet-i

lebi'ye ait 275 koyun, So¤uksu Çiftli¤i'nde Seranidi'ye

hasenenin (güzel ekmek piﬂirme usulü) saltanat›n

ait 221 koyun, Kuleli Çiftli¤i'nde Koço'ya ait 196 ko-

merkezi olan ‹stanbul'da devam etmesi, irade-i

yun, Firuz Köyü Çitli¤i'nde Corci Efendi'ye ait 475

hayriye-i ﬂahanem (Padiﬂah emri) ile kontrol alt›na

koyun ve 16 keçi bulunmakta idi.154

al›nm›ﬂt›r. Her sene ramazan ay› içerisinde gerekli

Köy ve çiftliklerde yetiﬂtirilen büyük ve küçük-

olan bu¤day›n baﬂta Silivri iskelesi'ne ba¤l› kazalar-

baﬂ hayvanlar ile tar›m ürünleri ilk önce saray›n son-

da bulunan mültezim, muktedir ve di¤erleri taraf›n-

ra da ‹stanbul halk›n›n ihtiyaçlar›n›n karﬂ›lanmas›

dan, alakal› olduklar› çiftliklerden olmak üzere,

amac›yla kullan›lmaktayd›. Ürünler mubayaac›lar ta-

rençberlerin tohumluk ve yiyecekleri ç›kt›ktan son-

raf›ndan sat›n al›narak saray kilerine getirilirdi. 31

ra geriye kalan zahirelerinin geçen sene oldu¤u gibi

A¤ustos 1799 tarihli bir Padiﬂah buyru¤unda bu husus

bu sene de görevlendirilecek bir adam taraf›ndan

ﬂöyle dile getirilmekteydi:

belirlenecek fiyattan sat›n al›nmas› ve ramazan

Dünden Bügüne Küçükçekmece

131

Küçükçekmece’de bulunan çiftlik ve mand›ralarda üretilen sütlerin ‹stanbul’a nakledilmesini bildiren belge.

154

BOA.Y.MTV. 203/129 (Nisan 1316/M Nisan 1900).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 132

ay›nda tersane-i amire ambarlar›na gönderilerek,

maktad›r. Zaman zaman bu¤day k›tl›¤›ndan ya da ida-

teslim olunmas› hususu irade-i seniyyeme (Padiﬂa-

ri bir boﬂluktan yararlanan tüccar veya muhtekirler

h›n emrine) uygundur.

ortaya ç›kmakta ve halk›n elinden bu¤day› ucuza ala-

ﬁöyle ki; ad› geçen kazalarda bulunan zahire-

rak, pahal› fiyattan devlete satmakta idiler. Bu durum

lerden çiftlik ve ziraat erbab›n›n tohumluk ve yiye-

yine bir Padiflah ferman›nda flu flekilde dile getiril-

ceklerinden fazla kalanlar›, ayan ve zabitan yard›mla-

mekte ve uygunsuz iﬂ yapan muhtekirlerin cezaland›-

r›yla söz konusu iskelelere getirtesin. Her sene ‹stan-

r›lmalar› emredilmekteydi.

bul'da bulunan dökmeci esnaf›n›n Silivri iskele-

Küçükçekmece, Büyükçekmece, Çatalca, Siliv-

si'nden di¤er emr-i flerifimle (Padiflah izni) alm›fl ol-

ri, Çorlu, Ere¤li kazalar› kad›lar› ve Silivri iskelesi

duklar› devediﬂi tabi olunur bu¤day›, ibraz edecekle-

mubayaac›s› Seyyid Hüseyin ve bu yerlerin zahirele-

ri emr-i ﬂerifimle parça parça ve söz konusu esnaf

rini iskeleye sevke memur olunan Mustafa'ya verilen

yard›m›yla sat›n alacaklard›r. Sat›n alma ve toplama

padiﬂah ferman›;

ﬂekli ile temin edilen bu¤day›, kapan tezkiresi ile gemilere yükleyesin.155 Temin olunan bu¤day›n hangi

Yukar›da ad› geçen kazalar, asitane-i saadetimin (‹stanbul'un) kilidi konumunda bulunmak tad›rlar.

kazadan sat›n al›nd›¤›n› tezkireye yazas›n, kapan tez-

Bu bak›mdan, bütün hububat mahsullerinin

kiresi ile gemiye yüklenmedi¤i durumda söz konusu

ziyan edilmeksizin asitane-i saadetime (‹stanbul) ge-

iskele reisierinden bulunanlar›n mutemet kefili al›-

tirilmesi yönünde daha önce de emrim olmuﬂ idi. Söz

narak gemilere yükletesin. Gemilerin yükleri tersa-

konusu kazalar›n çiftçilerinin ziraat iﬂlerinde kuvvet,

ne-i amire ambarlar›na teslim olunduktan sonra am-

iktidar ve ﬂevklerini art›rmak amac›yla, (yani teﬂvik

bar-› amirem (sarayambar›) taraf›ndan eda (teslim)

olarak) "orak akçesi" ad› ile harman ve sair masrafla-

tezkiresi alarak ‹stanbul'a gönderip tescil ettiresin.

r›na karﬂ›l›k zahire hazinesinden iki defa da 150 bin

Ramazan ay›na mahsus Tersane-i amirem ambarlar›

kurufl ödenmifl idi. Çiftçiler harman zaman› alm›fl ol-

na teslime baﬂlayas›n. Bu iskelelerden, ‹stanbul'dan

duklar› mahsullerden, ilk önce miriden (devletten)

baﬂka yere bu¤day nakledilmesi kesin bir emirle men

ald›klar› akçe miktar› bu¤daylar›n› söz konusu muba-

edilmiﬂtir. ‹stanbul d›ﬂ›nda herhangi bir yere, fer-

yaac› denilen kiﬂilere öderler idi. Sonra da her biri-

man ve kapan tezkiresi olmadan karadan ve kay›klar-

nin saban ve çiftine göre geçen sene sad›r olan Padi-

la bir miktar da olsa zahire yükler isen, derhal huku-

ﬂah ferman› gere¤ince yemeklik ve tohumluk bu¤-

ka uygun olarak voyvoda ve zab›ta marifeti ile yakala-

daylar›n› ay›rarak ihtiyaçlar› fazlas› ne kadar bu¤day-

nacaks›n. E¤er tamahkarl›k yaparsan, herhangi bir

lar› var ise hasat zaman› belirlenen fiyat üzerinden,

akçe ve rüﬂvet al›rsan, fermans›z ve tezkiresiz olarak

paras›n› mubayaac›dan alarak miriye satarlard›. Bu

kapandan ada kay›klar›na bir miktar bu¤day yükle-

sat›ﬂta fiyat genellikle çiftçi lehine olacak ﬂekilde be-

meye cesaret edersen, bu tür iﬂlere izin verirsen, göz

lirlenirdi. Arpa, Çavdar, Yulaf ve sair mahsullerin ra-

yumarsan, bir ﬂekilde bunlara ruhsat verirsen ve bu

yici ile gümrü¤e gönderilmesi ve sat›lmas› gerekir-

iﬂleri ihsas edersen gerekli olan cezan›z›n verilece¤i

ken, bu sene Çatalca Nahiyesi ﬁehir Kethüdas› Mus-

kararlaﬂt›r›lm›ﬂ bir emirdir".156 denilerek, bölgede

tafa, Haseki Mehmet, Hac› Emin, Gözcü o¤lu Ali Pa-

üretilen zahire ve bu¤day›n ‹stanbul'un ihtiyac› d›-

ﬂa, Tüfekçi Osman, Hüseyin Paﬂa, Bostanc› Ahmet

ﬂ›nda baﬂka yerlere sat›lmas› kesinlikle yasaklan-

isimli ﬂah›slar ile Baba Nakkaﬂ köyü halk›ndan Muh-

132

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

155

Kapan: ‹stanbul'a gelen yiyecek ve ihtiyaç maddelerinin, ölçüm, fiyatland›rma ve da¤›t›m iﬂlerinin yap›ld›¤› yer. 156

BOA. C. ‹ktisat 2229 (H 29 Rebiu'l evvel 1214/M 31 A¤ustos 1799).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 133

tar Hac› Mehmet ve Köle o¤lu Ali Paﬂa isimli ﬂah›slar,

lecektir. Bu belirlenen fiyat üzerinden halka süt kuzu-

bu seneki belirlenen fiyata raz› olmad›klar› ve geçen

lar›n›n sat›lmas› gerekecektir. Bu çiftliklerde ﬂimdi-

sene oldu¤u gibi müsaade istedikleri Çatalca Kad›s›

den baz› kuzular›n sat›ld›¤› haberi al›nm›ﬂ, h›z›r günü-

taraf›ndan ilam olunmuﬂtur. Baz› seneler bu¤day›n az

ne kadar çiftliklerde kuzu kalmayaca¤› bildirilmiﬂtir.

olmas›n› f›rsat olarak gören bu muhtekirler bu¤day›

Mevsiminden evvel kesilen kuzular telef edilmekte

3.5 kuruﬂa toplayarak miriye (devlete) satm›ﬂlard›r.

olup buna müsaade edilmeyece¤i apaç›kt›r.160

Bu y›l da bunu bir f›rsat olarak görmek isteyen ve

Saray mutfa¤›n›n ihtiyac› olan süt ürünlerin-

isimleri yukar›da zikredilen ﬂah›slar›n te'dibi için

den ya¤ da, Küçükçekmece'de bulunan çiftliklerden

‹nöz Kalesi'nde hapsedilmeleri emredilmiﬂtir. Her-

karﬂ›lanmakta idi: "Matbah-› hass-› hümayun için

kes ihtiyac› kadar bu¤day› alacak, ihtiyaç d›ﬂ› olan

Alibey Çiftli¤i'nin manda hayvan› sütünden 65.250

bu¤daylar› kay›kç›larla gümrü¤e gönderip rayici ile

kg tereya¤›n›n gönderilmesi: “Nefs-i nefis-i hümayun (Padiﬂah) için çiftli-

satacaklard›r. Zahire maddesi Devlet-i Aliyye (Osmanl› Dev-

kat-› hümayundan ya¤ tedarik edilerek, her gün gü-

leti)'nin en önemli iﬂlerinden biri oldu¤undan, yu-

venilir bir vas›ta ile saray-› hümayun matbah› (saray

kar›da ad› geçen kazalar›n ahalilerinden fiyat-› mak-

mutfa¤›)'na gönderilmesi, ya¤›n nezafet ve temizli-

tu ile bu¤daylar›n› sat›n alas›n. Zahiresini mubaya-

¤ine, içerisinde yabanc› bir madde bulundurulma-

ac›ya vermeyenleri tespit ederek derhal ambarlar›n›

mas›na ve has›l olan ya¤›n mühürlenerek güvence

mühürleyip, mahsullerini zabt edesin. Kendilerini de

içerisinde gönderilmesine bizzat ve ziyadesiyle dik-

sürgüne gönderip kalebent edilmeleri için isim, ﬂöh-

kat olunmas›".161

ret ve durumlar›n› ‹stanbul'a bildiresin.157

‹stanbul halk›n›n süt, yo¤urt ve kaymak ihtiya-

Bu fermanda da belirtildi¤i gibi Küçükçekme-

c› sur d›ﬂ›ndan Küçükçekmece Gölü'ne kadar olan

ce'den Ere¤li'ye kadar olan bölge ‹stanbul'un zahire

bölgeyi kapsayan ve "Orta Pazar" ad› verilen çiftlik ve

ihtiyac›n› karﬂ›lad›¤› gibi, ‹stanbul'un g›da ambar›-

mand›ralarda bulunan sütçü esnaf›ndan temin edil-

n›n kilidi konumunda bulunmakta idi.

mekteydi. Çiftlik ve mand›ra sahipleri bazen sütleri-

‹stanbul halk›n›n et ihtiyac› Büyük ve Küçük-

ni sütçü esnaf› yerine atl› sütçüler olarak bilinen ki-

çekmece'de bulunan çiftlik ve mand›ralardan karﬂ›-

ﬂilere satarak bu kural› ihlal etmekteydiler. Küçük-

157

lan›rd›. ﬁehrin et ihtiyac› ortalama otuz k›rk bin kuzu

çekmece ve civar›nda bulunan çiftliklerde üretilen

158

yetiﬂtirerek karﬂ›lanmaktayd›. Bölgede bulunan ku-

sütlerin ‹stanbul halk›na kendileri taraf›ndan sat›l-

zular›n fiyatlar› bir komisyon taraf›ndan belirlenir ve

mas› gerekti¤ini iddia eden sütçü esnaf›, bu usule uy-

tüccarlar taraf›ndan sat›n al›n›p Yedikule'ye götürü-

mayan çiftlik sahipleri hakk›nda ﬂikayetlerini dile

lerek orada bulunan kasaplara sat›l›rd›.

158

getirmekteydiler:

"Küçükçekmece kazas›nda bulunan çiftliklerde

"‹stanbul ile Küçükçekmece aras›nda bulunan

do¤makta olan kuzular›n, her sene h›z›r gününden bir

9 mand›rada çiftlik sahipleri, ürettikleri sütlerden

hafta evvel çiftlik sahipleri, kasaplar ve sütçüler, ‹stan-

istedikleri kadar›n› ‹stanbul halk›na satan ve atl› süt-

bul kad›s› huzurunda haz›r olduklar› halde fiyatlar› be-

çüler olarak bilinen taifeye satmakta, fazlas›n› da 19

lirlenecektir. Çiftliklerde bulunan kuzular h›z›r gü-

mahalde bulunan yo¤urtçulara satmaktad›rlar. ‹stan-

nünden159 bir gün evvel kasap esnaf›na getirilerek kesi-

bul'a uzak olan 16 çiftlik ve mand›ralarda üretilen sü-

Dünden Bügüne Küçükçekmece

133

BOA. C. ‹ktisat 2248.

fievket Kac›r, fieriye Sicilleri (M 1810-1831 )'ne Göre ‹stanbul'da iktisadi Hayat, Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi, ‹stanbul 1996, s.115. 159

Ruz-› H›z›r olarak adland›r›lan H›drellez Günü, H›z›r ve ilyas'›n yeryüzünde bulufltuklar› gün olarak kabul edilip, 6 May›s günü k›fl mevsiminin bitip s›cak yaz günlerinin bafllad›¤›n› gösteren gün olarak kutlanmaktad›r. 160 161

BOA. A.MKT. UM 189/71.

BOA. HH. THR. 744/116, 102 (H 21 Rebiu'l evvel 1312/M 22 Eylül 1894).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 134

tün bir k›sm› da, sütçü ve yo¤urtçu iflyerlerinde yo¤urt ve kaymak yap›l›p sat›lmaktad›r. Çiftliklerin bu sütleri, halka sat›lmas› amac›yla bize satmalar› gerekirken, ad› geçen 16 adet çiftlik ve mand›ralarda üretilen sütler bize yeterli gelmemektedir. Bundan baflka baz›lar› da mand›ralar›nda ürettikleri sütü günlük narh nispetinden daha fazla ücretle koltukçu tabir olunan taifeye ve bostan yo¤urtçular›na satmaktad›rlar. Ad› geçen Anarfla (Gürp›nar) ve Birakça çiftlikleri ile muhtelif yerlerde bulunan çiftlik ve mand›ra sahiplerinin üretmifl olduklar› sütlerini günlük narh ile bize satmalar› için söz konusu flah›slara tembih olunmak iste¤imizdir".162 ‹stanbul ile Küçükçekmece aras›nda bulunan 35 adet çiftlik ve mand›ra ile Küçükçekmece ve civarlar›nda bulunan çiftlikler ve mand›ralarda has›l olan sütleri mand›ra ve çiftlik sahipleri, Asitane-i aliyye'ye (‹stanbul'a) götürerek, halka satmakta ve geri kalan›n› da istedikleri mahalde yo¤urt yapmalar› fler-i flerife muvaf›k ve halka faydal› bir durum iken, yo¤urtçu ve kaymakç› esnaf› sütün ‹stanbul'a naklini men etmekte ve sütü kendileri alarak istedikleri fiyattan al›p-satmak istemektedirler. Yo¤urt ve kaymakç› esnaf›n›n bu çiftlikler ve mand›ralarda üretilen sütleri kendilerine mahsus olarak görüp, baflkalar›na satt›rmamalar›, fleri flerife ayk›r› bir durumdur. Bu husus yo¤urtçu ve kaymakç› iflyeri sahiplerine tembih edildikten sonra söz konusu çiftliklerin ve mand›ra sahiplerine de emr-i ali (Padiflah ferman›) verilmesi ricam›zd›r. Bu konuda 1190 (M 1776)senesinde verilen ‹stanbul Kad›s›n›n

atlar›n da g›da ihtiyac› Küçükçekmece'den sa¤lanmak-

ilam› gere¤ince amel olunmak için emr-i ﬂerif sad›r

ta idi. "Küçükçekmece'de bulunan Hazine-i hassaya

olmuﬂ iken, yo¤urtçu ve kaymakç› esnaf› ve sair kimse-

ba¤l› Sazl›dere çay›rlar›ndan; Dolap Çay›r›, Papaz Bur-

ler taraf›ndan ferman-› aliye ayk›n olarak kanunsuz

gaz Çay›r›, Kozal›k Alt› Çay›r›, Kad›asker çay›r›, Moha

davran›ﬂlar›n›n önlenmesi için emir ve ferman veril-

Çay›r›, Sazl›dere Çay›r›, Azatl› Baruthanesi alt baﬂ›nda

mesi rica olunur."163

koval›ktan baﬂlayarak Baruthane Köprüsü'ne, oradan

Küçükçekmece bölgesi yaylak ve otlaklar›yla de

Vezir Çay›r›’ndan baﬂlayarak Taﬂl›buruna, oradan Kara-

zengin bir bölge idi. Saray'›n has ah›rlannda bulunan

gölün sonuna (Filyos Köprüsü’ne), oradan Sazl›bosna

134

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Üst Saraya ba¤l› Ayamama Çiftli¤i’nde bulunan Ziraat Mektebi’nden bir görüntü. (‹.Ü. Nadir Eserler, II. Abdülhamid Albümünden) Alt Küçükçekmece Çiftliklerindeki a¤›l ve kuzuluklardan bir görüntü. (‹.Ü. Nadir Eserler, II. Abdülhamid Albümünden)

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 135

köyalt›na, Sazl›bosna Köprüsü'nden itibaren sarmaﬂ›k

d›r kurmuﬂ olup, bir iki gün içerisinde hareket ederek

bo¤az› a¤z›na kadar olan çay›rlardan biçilen otlar, 335

Çorlu taraf›na döneceklerdir. Edirne için Çorlu taraf›na

araba olarak Kalikratya (Mimar Sinan)'ya oradan da

gönderilen askerlerin toplanarak intikallerin Davutpaﬂa

164

kay›klarla ‹stanbul a gönderilmektedir".

sahras›nda yap›lmas› ve buraya gidecek askerler için

Küçükçekmece, ‹stanbul'dan Rumeli'ye sefere

Küçükçekmece Nahiyesi'nden 10, Büyükçekmece Nahi-

ç›kan ve seferden dönen ordunun geçiﬂ güzergah›nda

yesi'nden 20, Bergos Kazas› Çengerli/Nize'ndan 30, Çor-

bulunmaktayd›. Ordunun sahip oldu¤u a¤›r silahlar,

lu Kazas›'ndan 20, Baba-y› atik Kazas›(Babaeski)'ndan

toplar ve di¤er mühimmat›n bölgeden temin edilen

15, Çatalca Nahiyesi'nden 15, Terkos Nahiyesi'nden 20,

öküz arabalar› ile taﬂ›nmakta oldu¤unu görmekteyiz.

Ere¤li Kazas›'ndan 20, Midye Nahiyesi'nden 10, Silivri Nahiyesi'nden 20, Vize Kazas›'ndan 30 ki toplam 200

" .... Küçükçekmece Nahiyesi Naibine hüküm ki;

öküz arabas›na eskiden oldu¤u gibi her birine 1000'er

Bu defa Edirne taraf›na gitmek üzere asakir-i

akçe verilsin ki fakir fukaran›n yükünü hafifletsin. Bu

hassa-i ﬂahanemde külliyetli piyade, süvari topçu aske-

arabalar›n her birine, yüke girdiklerinden itibaren hiz-

ri, mühimmat ve sairesiyle birlikte topçu ve arabac›lar

mette olduklar› her gün baﬂ›na ayl›k onar kuruﬂ ücretle-

da ‹stanbul'dan ç›karak Muharrem ay›n›n 4. Perﬂembe

ri verilsin.

günü Davutpaﬂa sahras›nda bulunacaklard›r. Askerin

Davutpaﬂa sahras›na ç›kan külliyetli piyade ve

Çorlu taraflar›na gitmeleri için irade-i ﬂahanem bulun-

süvari askerlerine gerekli olan zahireleri çabukça tedarik

maktad›r. ﬁimdi bu askerlerin toplanmas›, intikali ve

edip haz›rlamalar› ve uygun fiyat ile arpan›n her kilesi

mühimmatlar›n nakli için laz›m olan öküz arabalar›n-

yirmiﬂer ve nan-› azizin (ekme¤in) her kilesi yar›mﬂar

dan 10 adedini Küçükçekmece'den temin ederek, bir iki

k›yye olmak üzere saman›n her kantar› nakliyesiyle bir-

gün içerisinde söz konusu sahraya gönderesiniz. Topçu

likte 10 kantar, odunun her arabas› da nakliye ile birlik-

ve arabac› ortalar› da bu günde söz konusu sahrada ça-

te 40 paradan nakit olarak hak sahiplerine verile ... ".165

Dünden Bügüne Küçükçekmece

135

162

BOA. C.BLD. 5826 (H 14 Cemaziye'l ahir 1198/M 5 May›s 1784). 163

BOA. C.BLD. 5826 (H 14 Cemaziye'l ahir 1198/M 5 May›s 1784). 164 165

BOA. HH. d. 21385.

BOA. MAD. 8573 s. 219, 400, 401 (H 3 Muharrem 1217/M 6 May›s 1802).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 136

KÜÇÜKÇEKMECE'DE SARAY

zor durumda b›rakmaktayd›. Gün geçtikçe borçlar›-

ÇiFTL‹KLER‹

n›n artmas› üzerine Hazine-i Hassa idaresini rahatlatmak amac›yla gelir getiren baz› iﬂletmeler bu ida-

Küçükçekmece ve ba¤l› çiftliklerde ‹stanbul'un yan›

reye ba¤lanmaya baﬂland›. Özellikle Veliefendi Bas-

s›ra Osmanl› saraylar›n›n da g›da ihtiyac› temin

ma Fabrikas›, Ziraat Talimhanesi (Halkal› Ziraat

edilmekteydi. Bu çiftlikler bir süre Baruthane-i

Mektebinden önceki hali) gibi baz› iﬂletmelerle va-

Amire166 ve Istabl-› Amire167 (saraya ba¤l› ah›rlar) gi-

k›f arazileri ve ‹stabl-› Amire'ye ba¤l› bulunan

bi kuruluﬂlar taraf›ndan idare edildikten sonra Em-

Alemberdos, Papas Bergos, Ayamama ve Alibey

168

lak-i Hümayun idaresine ba¤lanm›ﬂt›. Tanzimat

Çiftlikleri de bu dönemde Hazine-i Hassa idaresine

dönemine kadar Emlak-› Hümayun idaresine ba¤l›

ba¤land›.169 II. Abdülhamit döneminde ise Hazine-i

bulunan çiftlikler, Tanzimatla birlikte gelirleri Ma-

Hassa teﬂkilat›n›n yeniden düzenlenmesi s›ras›nda

liye Hazinesine aktar›larak Istabl-› Amireye ba¤l›

Çiftlikat-› Hümayun Müdürlü¤ü kurularak, Küçük-

olarak Maliye Hazinesi taraf›ndan idare edilmeye

çekmece'de bulunan Alibey Çiftli¤i ve Alemberdos

baﬂland›. Bununla birlikte Padiﬂah da emlak-› hü-

Çiftli¤i bu müdürlü¤ün idaresine verildi.

mayun üzerinde tasarruf hakk›na sahipti. Zamanla Padiﬂah’a ba¤l› bulunan hazine-i hassa gelirleri sa-

Sultan II. Abdülhamit'in tahttan indirilmesinden sonra ise saltanat› boyunca elde etti¤i bütün emlak170

ray masraflar›n› karﬂ›layamaz olmuﬂtu. Tanzi-

i hümayunu Maliye Hazinesine devredilmiﬂti. Fakat

mat'tan sonra özellikle bat› özentisiyle yap›lan har-

Padiﬂah'›n saltanat›ndan önceki dönemde saltanat ma-

camalar Hazine-i Hassa idaresini mali bak›mdan

kam›n›n emlak› olanlar bundan istisna tutulmuﬂlard›.

166

BOA. C.ML. 24203 (H 20 Safer 1260/M 11 Mart 1844). 167

BOA. A.MKT. NZD 365/12 (H 26 Safer 1278/ M 2 Eylül 1861).

168

BOA. A.MKT. UM 515/40.

169

BOA. A.MKT. NZD 365/12 (H 26 Safer 1278/M 2 Eylül 1861).

170

BOA. DH. MKT. 2788/14 (R 15 Mart 1325/M 28 Mart 1909).

Numune Çiftli¤i’ndeki binalardan bir görüntü. (‹.Ü. Nadir Eserler, II. Abdülhamid Albümünden)

136

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 137

Küçükçekmece'de bulunan Ayamama, Alemberdos, Ali Bey, Yar›mbergos, Tahtakale ve ba¤l› çiftlikler Maliye Hazinesine devredilmeyerek Hazine-i Hassa idaresinde kalm›fllard›r. Hazine-i Hassa idare Meclisi taraf›ndan yönetilmekte olan bu çiftlikler, her sene görevlendirilen memurlar taraf›ndan idari ve mali bak›mdan teftifl edilir ve teftifl sonucuna göre de gelifltirilmesine, imar›na ve gelirlerinin artt›r›lmas›na çal›fl›l›rd›.171 Saray çiftlikleri, çiftlik naz›r› veya müdürü taraf›ndan yönetilirdi. Müdüre ba¤l› olarak bir çiftlik katibi ve bir de çiftlik kethüdas› bulunurdu. Çiftlik görevlileri ise korucular, anahtarc›lar, çiftçiler, odac›lar, arabac›lar, sabanc›lar, yanaflmalar, k›lavuzlar, hergeleciler, öküzcüler, s›¤›rtmaçlar, buza¤›c›lar, deveciler ve bahç›vanlardan ibaret idi. Bu görevliler kendileri için çiftlikte ayr›lan odalarda kal›rlard›.

yük saban oku, çat›lm›ﬂ büyük saban, çapa, kazma, bel,

Çiftlikte görevlilerin kullanmakta olduklar› ﬂu araç ve

bezirya¤› küpü, hamut, hergele yular›, kantar, tuz am-

gereçler de bulunurdu:

bar›, manda çulu, manda kulan›, harman kilesi, har-

Çiftlik odalar›nda basma makat, yün minder,

man yuvarla¤›, deve çulu, demir çengel, araba yast›kl›-

yast›k, basma duvar yast›¤›, pamuk yast›k, basma-

¤›, kösele taﬂ›, su varili, tepe urgan›, demir tekerlek ta-

dan flilte, yün döflek, basmadan yorgan ve çarflaf,

ban›, çat›lm›ﬂ kara saban, arka t›rm›¤›, araba, çiftçi

döﬂek çarﬂaf›, kahve de¤irmeni, cezve, fincan, zarf,

keseri, koyun k›rkma makas›, deve k›rkma makas›, sa-

kahve kutusu, un tablas›, sofra tablas›, tepsi, sar›

man çuval› ve bargir semeri.

lenger, ibrik, sar› sini, tüfekler, üç gözlü büyük do-

Çiftli¤in mutfa¤›nda ise; kapakl› sahan, ka-

laplar, ﬂamdan, iskemle, bak›r mangal, demir soba,

pakl› helva tenceresi, deveci tenceresi ve kapa¤›, de-

çubukluk, dolap, mesaha gibi malzemeler kullan›l-

veci le¤eni, le¤en, kapakl› küçük kuﬂhane, büyük ta-

maktayd›.

bak, kapakl› yumurta taba¤›, büyük kevgir, büyük ka-

Çiftliklerde ziraat aletleri olarak ﬂu malzemeler

zan, karavana, kepçe, kapaks›z çorba tas›, kapakl›

de bulunurdu: saban demiri, köten, saban zinciri, bal-

helvahane tenceresi, kaday›f tepsisi, karavana, ka-

ta, yular, çal› t›rpan›, el keseri, iye demiri, burgu, tes-

paks›z tencere, kapakl› lenger, ya¤ tavas›, kantar,

tere iyesi, torpi, b›çk›, karasaban demiri, t›naz yabas›,

kahve cezvesi, kazan, sapl› tas, bakraç, bak›r mangal,

katran koçusu, yaba diﬂli¤i, sapl› t›naz yabas›, saban

süt bakrac›, zeytin semeri, panay›r koçusu (gezi ara-

yabas›, t›rm›k, orakç› t›rm›¤›, el sürgüsü, büyük saman

bas›), su kovas›, cam fener, büyük ve küçük ölçek,

sürgüsü, araba dingili, büyük sapan taban›, büyük sa-

kalbur, sac, ayak, yay›k, demir ya¤ tablas›, a¤aç kufa,

pan ulamas› tak›m›, saban oku, düven, tarla sürgüsü,

yay›k, f›r›n kapa¤›, f›r›n küre¤i, süpürge, gelberi, ha-

araba kay›ﬂ›, büyük ve küçük ölçek, çiftçi tezgah›, bü-

mur tezgah›, hamur teknesi, küçük dolap, hamur

Dünden Bügüne Küçükçekmece

137

Küçükçekmece çiftliklerinde bulunan tar›m aletlerinden bir görüntü. (‹.Ü. Nadir Eserler, II. Abdülhamid Albümünden)

171

Arzu T. Terzi, Hazine-i Hassa Nezareti, TTK Yay›nlar›, Ankara 2000.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 138

tahtas›, k›l elek, ekmek ambar›, a¤aç sofra, demir ki-

si koyun ve koçlarla keçi hayvan› bulunmakta idi. Ko-

le, çorba tas›, et sat›r›, beyaz kase, yeﬂil kase, tabak,

flu hayvan› olarak 25 bafl öküz ve 25 bafl manda mevcut-

kavanoz, bak›r ibrik, un de¤irmeni, ekmek tahtas›,

tu. Ayr›ca çok say›da hergele hayvan›, de¤irmen bargi-

hamur teknesi, ekmek tezgah›, ekmek ambar›, iki

ri, dü¤ün bargiri, ayg›rlar ve taylar da bulunmaktayd›.

gözlü dolap, odac› sand›¤›, kalbur, bu¤day gözeri, f›-

Çiftlik'te kanatl› hayvanlara da yer verilmiﬂ

r›n küre¤i, sac f›r›n kapa¤›, ince elek, de¤irmen çe-

olup kaz, hint tavu¤u, ördek, yapa¤› tavu¤u ve hindi de

kici, büyük su koçusu bulunmakta idi.

bulunmaktayd›. Bu çiftliklerde yetiﬂtirilen kümes

Alibey Çiftli¤i: Küçükçekmece Gölü'nün do¤u kesiminde bulunmakta ve Hazine-i Hassa taraf›ndan

hayvanlar›n›n yan› s›ra Göl'den avlanan ördekler de saray mutfa¤›na gönderilirdi.172

idare edilmekte idi. Çiftli¤in mükemmel bir k›ﬂlas›

Alibey Çiftli¤i'nde üç yüzden fazla sa¤mal

bulunmakta, ah›r, mutfak ve ambarlar› da çok iyi bir

manda bulunmaktayd›. Bu hayvanlardan daha çok ve-

durumda idi.

rim almak için Yar›mburgaz civar›nda 200 hayvan

Alibey Çiftli¤i çok geniﬂ bir arazi üzerinde kurul-

alabilecek kapasitede bir de ah›r yap›lm›ﬂt›. Bu ah›r-

muﬂ olup, tarlalar› güzel ve çok verimli bir durumda idi.

da kaymakç› usulüyle mandalar sa¤›larak kaymak ya-

Çiftlikte bu¤day, arpa, yulaf, keten, k›z›lca burçak, m›-

p›lmaktayd›. Burada yap›lan kaymaklarla saray mut-

s›r, bakla, acur, fi¤, ›spanak tohumu, so¤an ve sar›msak

fa¤›n›n ihtiyaçlar› karﬂ›lan›rd›. Ayr›ca bu ah›rlarda

yetiﬂtirilmekte idi. Bu çiftlikte ziraatç›l›k birkaç adet

Ba¤dat cinsi inekler de beslenmekte idi.

Avrupa mal› ufak saban ve t›rm›klarla yap›lmakta idi.

Yar›mburgaz ah›rlar›nda bulunan hayvanlar

Alibey Çiftli¤i'nde bo¤a, manda, karas›¤›r gibi

ﬁamlar köyü civar›nda otlamaya ç›kar›l›rlard›. Alibey

büyükbaﬂ hayvanlarla birlikte mihaliç ve k›v›rc›k cin-

Çiftli¤i'nde bulunan atlar ise harman zaman›ndan

138

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

172

BOA. HH. THR 751.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 139

sonra 3 ay Muha Çay›r›'nda beslenirler, k›ﬂ gelince de

lunmakta, ziraat iﬂleri bu aletler yard›m›yla yap›l-

Terkos taraflar›nda bulunan orman›n kuytuluklar›n-

maktayd›. Türkiye'de modern tar›m›n yap›lmas› ve

da beslenirlerdi.

Avrupa mal› ziraat aletlerinin kullan›lmas› ilk defa bu

Safra Çiftli¤i: Küçükçekmece köyünün do¤u-

tür saray çiftliklerinde baﬂlat›lm›ﬂt›r.

sunda ve bu günkü Sefaköy semtinin bat›s›nda bulu-

Alemberdos Çiftli¤i: Küçükçekmece'ye ba¤l›

nan arazileri kapsamaktayd›. Safra Çiftli¤i'nde gö-

Safra köyü (Sefaköy)'nün güneyinde ve Küçükhalkal›

revlilerin kalmas› için yap›lm›ﬂ olan birçok odan›n

Deresi'nin Uzundere ismini ald›¤› mahallin bat›s›

yan›nda çiftlik binalar› ve ah›rlar› bulunmakta idi.

kesiminde yer almaktayd›. Alemberdos Çiftli¤i 1784

Safra Çiftli¤i, çiftlik kahyalar› taraf›ndan idare edil-

tarihlerinde Esma Sultan ad›na kay›tl› iken, 1875 ta-

mekte idi. Çiftli¤in iﬂleri, çiftlik odalar›nda kalan ve

rihinde Sultan Abdülaziz'in annesi Pertevniyal Valide

çiftlik kahyalar› taraf›ndan idare edilmekte olan ya-

Sultan'a ait oldu¤u ve istabl-› amire taraf›ndan idare

naﬂmalar taraf›ndan yap›lmakta idi.

edildi¤ini görmekteyiz.173

Safra Çiftli¤i'nde çok say›da koyun ve büyükbaﬂ

Çiftlikte büyük ve küçükbaﬂ hayvanlar›n yan›

hayvan›n yan› s›ra 23 çift koﬂu öküzü ve mandas› bu-

s›ra çok say›da deve de bulunmakta ve kömür nakli-

lunmakta idi. Bu kadar say›da koﬂu hayvan›n›n bulun-

yat›nda kullan›lmaktayd›. Alemberdos Çiftli¤i çay›r

mas› bu çiftli¤in daha çok tar›m amaçl› kullan›lmakta

ve tarlan›n bulundu¤u büyük bir sahay› kapsamaktay-

oldu¤unu ortaya koymaktad›r. Nitekim bu çiftlikte

d›. Bu tarlalarda bu¤day, arpa, fi¤, burçak, m›s›r, ke-

bu¤day›n yan› s›ra patates ve pancar da ekilmekte idi.

ten gibi çeﬂitli zahire ile tütün ziraat› yap›lmakta idi.

Safra Çiftli¤i'nde tar›msal amaçl› kullan›lan

Ayr›ca bu çiftlikte enginar, fasulye, bamya ve patl›can

Avrupa mal› saban, t›rm›k ve harman makinesi bu-

gibi sebze ürünleri de yetiﬂtirilmekte idi.174

Dünden Bügüne Küçükçekmece

139

173

BOA. C.BLD. 5326; HH. d 19227. 174

BOA. HH. 19227; A. MKT. NZD 365/12 (26 Safer 1278/2 Eylül 1861).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 140

Florya Çiftli¤i: Küçükçekmece'ye ba¤l› Galatarya (fienlikköy) köyünün güney kesiminde bugünkü Florya semtinin bulundu¤u alanda bulunmaktayd›. Emlak-i Hümayun (Sultana ba¤l› çiftlik)’a ba¤l› bulunan Florya Çiftli¤i verimli tarlalar ve münbit çay›rlar› kapsamakta idi. Florya Çiftli¤i’nde 21 çift koflu mandas› ve öküzü ile ziraatç›l›k yap›lmakta idi. Ayr›ca bu çiftlikte hergele hayvanlar› da bulunmakta idi.175 Ayamama Çiftli¤i: Hazine-i Hassa idaresine ba¤l› bulunan Ayamama Çiftli¤i, Ataköy'ün bat›s›nda bulunan Ayamama Deresi ile Ayastefanos Çiftli¤i Yeflilköy'ün kuzey kesiminde bulunan Kartaltepe aras›ndaki araziyi kapsamakta idi. Küçükçekmece s›n›rlar› içerinde Hazine-i Hassa idaresine ba¤l› çiftliklerden biri olan Ayamama Çiftli¤i, saray›n et, süt, tah›l ve çeflitli sebzelerden oluflan g›da ihtiyac›n› karfl›layan en büyük çiftliklerden biri idi. Ayamama Çiftli¤i müdürü taraf›ndan yönetilmekte olup, maiyetinde

Ayamama Çiftli¤i'nde ise bu¤day, arpa, yulaf,

kethüda, onbaﬂ›, korucu, anahtarc›, odac›, çiftçi, her-

keten, burçak, m›s›r, çavdar, bakla, fi¤, nohut, bostan,

geleci, düvenci, buza¤›c›, seyis, çoban, mandac›, s›-

›spanak, bamya, çörek otu, mercimek, keten tohumu,

¤›rtmaç, yanaﬂmac› gibi 41 personel bulunmakta idi.

so¤an ve sar›msak gibi ürünler yetiﬂtirilmekte idi.

Bu kiﬂiler çiftlikte bulunan kendilerine ait binalarda

Ayamama Çiftli¤i, Sultan Abdülmecit döne-

kalmakta ve maaﬂlar› Hazinei Hassa idaresi taraf›n-

minde Numune Çiftli¤i haline getirilmiﬂ ve modern

dan karﬂ›lanmakta idi. Ayamama Çiftli¤i'nde; sa¤mal

ziraatç›l›¤›n yap›ld›¤› önemli çiftliklerden biri ol-

mihaliç, mihaliç toplu, mihaliç koç, k›v›rc›k sa¤mal,

muﬂtur. Bu dönemde Amerika'dan özel ziraat adam-

k›v›rc›k diﬂi toplu, k›v›rc›k koç, sa¤mal keçi, erkek

lar› getirilerek, bu çiftlikte modern ziraat yöntemle-

keçi, keçi o¤lak, koﬂu öküzü, koﬂu mandas›, tosun,

rinin hem teorik hem de uygulamal› olarak ö¤retilmiﬂ

sa¤mal manda, befler yafl›nda malak, dörder yafl›nda

oldu¤unu görmekteyiz. Daha sonralar› ilgisizlik ve

malak, üçer yafl›nda malak, ikifler yafl›nda dana ma-

bak›ms›zl›k sonucu harap olan çiftlik, Sultan II. Ab-

lak, karas›¤›r hayvan›, inek, beﬂer yaﬂ›nda tosun,

dülhamit döneminde tekrar mamur hale getirilmiﬂ-

dörder yafl›nda tosun, üçer yafl›nda tosun, üçer yafl›n-

tir. Nitekim Ayamama Çiftli¤i'nin ba¤l› oldu¤u Hazi-

da düve, ikifler yafl›nda dana düve, birer yafl›nda dana

ne-i Hasa idaresi taraf›ndan yay›nlanan bir aç›l›ﬂ da-

düve, bo¤a, deve hayvan›, erkek deve, diﬂi deve, her-

vetiyesinde bu husus ﬂu ﬂekilde dile getirilmektedir:

gele hayvan›, k›srak, dörder yaﬂ›nda erkek tay, ikiﬂer

"Ayastefanos (Yeﬂilköy) civar›nda bulunan

buçuk yafl›nda tay, bir buçuk yafl›nda tay, bir yafl›nda

Ayamama Çiftlik-i Hümayunu eskiden beri Padiﬂah’a

tay, bargir, deveci bargiri, de¤irmen bargiri, hindi-

ait emlaklerden biridir. Buras› Sultan Abdülmecit

ler, tavuklar ve kazlar bulunmaktayd›.176

Han döneminde Numune Çiftli¤i haline getirilmiﬂti.

140

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Ayamama Numune Çiftli¤i aç›l›ﬂ›ndan bir görüntü, 1891. (‹.Ü. Nadir Eserler, II. Abdülhamid Albümünden)

175

BOA. HH. THR. 742/112; A. MKT. UM 515/40 (8 Cemaziye'l evvel 1278/11 Kas›m 1861). 176

BOA. HH. 20490, 20496, 21204, 21207; ‹. AZN. 1325. Za. 4 (9 Aral›k 1907).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 141

Eski bir gravürde ‹stanbul Surlar›

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 142

Bu çiftli¤e Amerika'dan fen bilimlerinde yetiﬂkin

‹stanbul pazarlar›nda sat›lmakta idi. Yine bu y›llarda

ilim adamlar› getirilmiﬂ ve burada fenni bak›mdan

köyün en önemli gelir kayna¤› mezbahalarda yap›lan

faydal› olacak ürünlerin çiftçilere teorik ve pratik

kesimlerden sa¤lanmakta idi. Küçükçekmece mezba-

olarak gösterilmesi amaçlanm›ﬂt›.

hanesinde her hafta sonu 100 civar›nda hayvan kesi-

Bunun neticesinde ziraat tekni¤ine vak›f birçok

mi yap›lmaktayd›. Hafta sonu trenle Küçükçekmece

ö¤renci yetiﬂtirilmiﬂtir. ‹stanbul civar›nda henüz böy-

mesire alanlar›na gelen ‹stanbullular, et ihtiyaçlar›n›

le bir numune çiftli¤i meydana getirilememiﬂtir. Fa-

bu mezbahalardan karﬂ›larlard›.

kat sonralar› idaresi hükümete devredildi¤i zaman bi-

Yüz y›llard›r sahip oldu¤u çiftlik ve mand›ra-

nalar› bofl kalm›fl ve harap olmufltur. Ayamama Çiftli-

lar›yla ‹stanbul'un adeta kileri durumunda bulunan

¤i'nde muhacir çocuklar› için bir Ziraat Mektebi ve

Küçükçekmece, bu konumunu 1950'li y›llara kadar

arazisi en verimli olan yerleri numune tarlalar› haline

sürdürmüﬂtür. Eskiden tek hat olan demiryolunun

getirilerek Numune Çiftli¤i yap›lacakt›r. Buradan en

1951 'de çift hatta dönüﬂtürülmesiyle banliyö tre-

iyi verimin al›nmas› amac›yla, iﬂ bu numune çiftli¤i-

ninden düzenli bir biçimde yararlan›lmaya baﬂlan-

nin tekrar Padiﬂah Hazretleri'nin sayesinde bu ay›n

d›. Daha sonraki y›llarda hemen kenar›ndan geçen

13'üne rastlayan cuma günü kurbanlar kesilerek ve

Londra Asfalt› adl› karayolunun tamamlanmas›, Kü-

177

dualar edilerek aç›l›ﬂ› yap›lacakt›r.

çükçekmece'nin geliﬂmesinde önemli rol oynad›.

Küçükçekmece ve civar›nda bulunan çiftlik ve

1950-1955 y›llar› aras›nda nüfusu üç kata yak›n ar-

tar›m arazileri Cumhuriyet döneminde de ‹stan-

tan Küçükçekmece'de 1956 y›l›nda belediye örgütü

bul'un et, süt gibi besin ihtiyac› ile di¤er tar›msal ih-

kuruldu. Bundan sonra geliﬂimini daha büyük bir

tiyaçlar›n› karﬂ›lamaya devam etmiﬂtir. 1940’l› y›llar-

h›zla sürdüren Küçükçekmece'nin nüfusu, 1910'te

da Küçükçekmece'ye ba¤l› Florya Çiftli¤i, Kapanarya

43.385, 1980'de 81.503, 1990'da 400 bini bulmuﬂ,

(Kanarya) Çiftli¤i ve Safra Çiftli¤i ile köy arazisinde

bugün ise 800 binli nüfusa ulaﬂm›ﬂt›r. Bu nüfus ar-

bu¤day, arpa, yulaf, m›s›r, gibi hububat ürünleri ile

t›ﬂ›yla birlikte Küçükçekmece'nin çiftlik, ba¤, bah-

fasulye, patl›can, enginar, bamya, so¤an, bakla, ka-

çe, tarla ve di¤er tar›m arazileri h›zla konut alanlar›-

vun, karpuz gibi yetiﬂtirilen meyve ve sebze ürünleri

na dönüﬂtürülmüﬂtür.

142

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

177

BOA.Y. MTV. 43/52 (R 7 Nisan 1307/M 19 Nisan 1891).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 143

‹DAR‹ BAKIMDAN KÜÇÜKÇEKMECE

di¤i çok say›da Hristiyan esirin Avrupa yakas›ndaki köylere yerleﬂtirilmelerini sa¤lad›. Ayr›ca 1459 y›l›nda Foça'dan, 1460 y›l›nda Mora'dan, 1461-62 y›l›nda

FET‹H'TEN SONRA KÜÇÜKÇEKMECE

Ege Adalar›'ndan, 1470 y›l›nda E¤riboz Adas›'ndan

Fatih Sultan Mehmet, ‹stanbul'u fethederek Orta ça-

tutsak edilenlerle 1468-74 y›llar›nda Orta Anado-

¤› kapat›p Yeni ça¤› açmakla birlikte ayn› zamanda

lu'daki Konya'dan, Karaman'dan, Ere¤li'den ve

Osmanl› - Türk medeniyetine baﬂkentlik edecek bir

1477'de K›r›m'daki Ceneviz kolonisi Kefe'den insan-

ﬂehrin kap›lar›n› da Türk milletine açm›ﬂ bulunuyor-

lar ‹stanbul'a getirilerek muhtelif semtlere yerleﬂti-

du. Fetihle birlikte neredeyse bir hayalet kent görün-

rildiler. Bizansl› tarihçi Kritovulos'un yazd›¤›na göre:

tüsü ile karfl› karfl›ya kalan Fatih, bu durum karfl›s›n-

"Fatih 1458'de ‹stanbul'a var›nca her zamanki

da kenti yeni bir baﬂkent haline getirme aray›ﬂlar›na

iﬂleriyle meﬂgul oldu ve bütün dikkatini ‹stanbul ve

girdi. ‹stanbul'u tekrar eski görkemli günlerine dön-

sakinleri için planlar yapmaya verdi. Önce yan›nda

dürmek için ﬂehrin hem fiziksel hem de sosyal ba-

getirdi¤i Moral›lar aras›ndan mesleklerinde di¤erle-

k›mdan geliflmesi amac›yla hemen çal›flmalara bafl-

rinden üstün olanlar›n› seçti ve ﬂehre yerleﬂtirdi. Di-

lanmas›n› emretti. Osmanl› Devleti'nin yeni baﬂken-

¤erlerini tohum, çift öküzleri ve tar›mla u¤raﬂabilme-

tinin imar edilip geliﬂtirilmesi için nüfusunun artt›-

leri için o anda gerek duyabilecekleri her türlü alet

r›lmas› gerekiyordu. Fatih, bu amaçla Subaﬂ› Süley-

edevat› da¤›tarak, kent çevresindeki k›rlara yerleﬂtir-

man Bey'den ﬂehrin ihtiyac› olan insanlar›n getirile-

di. Bundan sonra bir Karadeniz Liman› olan Amas-

rek, ﬂehrin yeniden iskan›n›n sa¤lanmas›n› istedi.

ra'ya ferman göndererek bu kent nüfusunun büyük ve

Bunun üzerine, bütün ülkeye haberciler gönderile-

yetenekli bölümünü ‹stanbul'a getirtti. Hükümranl›-

rek; "‹steyen ‹stanbul'a gelip yerleﬂebilir; ev, ba¤ ve

¤› alt›ndaki Ermeniler aras›ndan zenginleri, beceri-

bahçeler sahibi olabilir." denildi ve halk›n ‹stanbul'a

leri ve baﬂka yetenekleri aç›s›ndan sivrilenleri, ayr›ca

iskan› teﬂvik edildi.

tüccar s›n›f›ndan olanlar› da kente getirtti. Tebaas›

Her kim ki geldiyse ev verdiler, ba¤ ve bahçe

olan di¤er milletlerden de benzer kimseleri memle-

verdiler. Gönüllü gelenler yeterli say›ya ulaﬂamay›nca

ketlerinden getirtip kente yerleﬂtirdi. Sonra zengin-

zorunlu iskan yöntemine baﬂvuruldu. Ülkenin dört bir

leri ve en yetenekli kimseleri, en büyük servete ve re-

taraf›ndaki yöneticilerden, kumandanlardan, buraya

faha sahip olanlar› huzuruna toplad› ve kentin arzu

yerleﬂmek üzere zengin veya yoksul aileler gönderme-

ettikleri yerlerine güzel konutlar inﬂa etmelerini bu-

leri istendi. Anadolu'dan gelenler ‹stanbul'un çeﬂitli

yurdu. Onlara ayr›ca hanlar, hamamlar, çok say›da ve

semtlerine yerleﬂtirildiler. Çarﬂamba'dan gelenler

çok güzel bedestenler ve dükkanlar inﬂa etmelerini,

Çarﬂamba semtine, Drama'dan gelenler Draman'a,

ibadet yerleri kurmalar›n› ve benzer yap›larla donat-

Aksaray'dan gelenler Aksaray'a iskan edildiler.

malar›n› ve her birinin imkanlar› ve güçleri oldu¤una

Fatih Sultan Mehmet, ‹stanbul'un yeniden in-

göre masraftan kaç›nmamalar›n› buyurdu"178

ﬂa edilmesini çok istiyordu ve bunun için de çok say›-

Fatih'in flehri ve flehrin d›fl mahallelerini imar

da ustaya ihtiyaç duyulmaktayd›. ‹mparatorlu¤un her

etmek ve ﬂenlendirmek amac›yla getirtti¤i insanlar›n

eyaletinden ve ﬂehrinden fermanlarla ustalar ve za-

say›s› 30.000'i bulmaktayd›. Bunlar›n ço¤u esir köy-

naatç›lar getirildi. Fatih, S›rbistan Seferi'nden getir-

lüler olup, has kulu ve ortakç› kullar› s›fat›yla tar›m

Dünden Bügüne Küçükçekmece

143

178

Alpay Kabacal›, Geçmiﬂten Günümüze ‹stanbul, Denizbank Yay›nlar›, ‹stanbul, s. 58-59.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 144

arazilerinin ifllenmesi amac›yla flehrin bofl bulunan köy ve arazilerine iskan edilmifltiler. Bu arazilerin bir k›sm› Padiflah'a ait olup, burada yapm›fl olduklar› üretimlerle kentin yiyecek gereksiniminin bir bölümünü karfl›lamaktayd›lar.

179

Do¤an Kuban, ‹stanbul Bir Kent Tarihi, Tarih ve Yurt Yay›nlar›, ‹tanbuI2000, s.187-190. 180

Dünden Bugüne ‹stanbul Ansiklopedisi, C. V, Kültür Bakanl›¤› ve Tarih Vakf›, ‹stanbul 1994, s. 157. 181

‹stanbul ﬂehriyle civar›n›n idari yap›s›n›n dü-

BOA.C.BLD 72/13564.

zenlenmesine ve yönetim bölgelerinin oluflturulmas›na Fatih Sultan Mehmet döneminde bafllanm›flt›r. Bu dönemde her bölge, ayn› zamanda beledi sorumluluklar› da tafl›yan bir kad›n›n yönetimi alt›nda bulunmaktayd›. En önemli kad› ‹stanbul (Suriçi) kad›s›yd›. En yüksek adli makam› temsil eden ‹stanbul kad›s›na "‹stanbul Efendisi"de denmekteydi. ‹lk ‹stanbul Efendisi, yani Belediye Baflkan› H›z›r Bey idi. Bu dönemde ‹stanbul, idari olarak üç kad›l›¤a

Küçükçekmece ‹mam› ‹brahim Efendi’nin han›m› fierife Aifle Han›m’›n ikiz do¤urdu¤unu duyan Padiflah’›n çocuklara maafl ba¤lad›¤›n› bildiren belge.

ayr›lm›fl bulunmaktayd›. Fetihten hemen sonra kurulmufl olan Eyüp semti ile flehrin bat› ve kuzeybat›s›nda uzanan genifl tar›m arazileri Haslar Kad›l›¤›'na, Galata ve surlar›n d›fl›ndaki mahalleler Galata Kad›l›-

Küçükçekmece ‹mam› ‹brahim Efendi'nin han›m› fierife Aifle kad›n›n bir bat›nda iki erkek çocuk do¤urdu¤unu duyan Padiflah II. Mahmut çocuklara ‹stanbul Gümrü¤ünden günlük ellifler akçe maafl ba¤lad› ve sonradan çocuklardan biri vefat edince de 12,5 akçesini annesine ba¤lad›.

¤›na ve Anadolu k›y›lar› ise Üsküdar Kad›l›¤›’na ba¤l› bulunmaktayd›.179 Eyüp Sultan semti, yönetim bak›m›ndan, ‹stanbul'un Rumeli topraklar›ndan güneybat›da Marmara'y› güneyde Büyükçekmece ve Küçükçekmece'yi, kuzeyde ise Arnavutköyü içine alan bir co¤rafyan›n, Haslar kazas›n›n merkezi idi.180 Bu bölge hemen surlar›n d›fl›ndan bafllayarak verimli topraklar›n bulundu¤u, çiftlik, ba¤, bahçe ve tarlalar›n yer ald›¤› tar›m arazileri ile ‹stanbul'un g›da ambar› konumunda idi. Ayr›ca Haslar kazas›, ‹stanbul'un kara surlar›n›n ötesinde bafllad›¤› için ço¤unlukla kent kap›lar›n›n hemen d›fl›ndaki, tüccarlar ile di¤er yolcular›n konaklad›¤› hanlar da bu bölgede bulunuyordu. Bu bölgede çok özgül bir insan toplulu¤u yaflamaktayd›. Bunlar, bölgede bulunan genifl tar›m alanlar›nda çal›flan tar›m iflçileri ile han müdavimleri ve bu hanlarda kalan yolcular nedeniyle oluflan hizmet sektörün-

144

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

Küçükçekmece sakinelerinden Emine Aifle Han›m'›n dilekçesi. Küçükçekmece ‹mam ‹brahim Ethem Efendi'nin han›m› olup 1 Cemaziye'l ahir 1244 (9 Aral›k 1828) tarihinde Hasan ve Hüseyin ad›nda ikiz olarak iki o¤lum dünyaya gelmiflti. Bunun üzerine Padiflah Hazretleri taraf›ndan çocuklar›n adlar›na gümrük gelirlerinden her birine günlük olarak ellifler akçe verilmesi emredilmiflti. O günlerde O¤lum Hasan'›n vefat etmesi üzerine kendisine verilmesi gereken elli akçe yevmiyenin dörtte biri olan on iki buçuk akçenin bana verilmesi buyrulmufl ve bu hususla ilgili olarak da taraf›ma Padiflah berat› verilmifl idi. Bu berat befl sene önce ç›kan büyük yang›da kay›nvalidemin evinde yanm›flt›. Padiflah Hazretleri Sultan Abdümecid'in yeni tahta ç›kmas› nedeniyle beratlar›n yenilenmesiyle ilgili emir ve ferman›n›n tüm halka ilan edilmesi üzerine, kay›tlarda yaz›ld›¤› gibi, elimde olan berat›m›n zayiinden dolay› yeni berat verilmesini, Padiflah Hazretleri'nden rica ederim. Bu konuda emir ve ferman Padiflah Hazretlerinindir. Emine Aifle Han›m Emine Aifle Han›m'a verilen cevap: Padiflah Hazretleri'nin ferman› üzerine yap›lan incelemeler neticesinde; fierife Aifle Hatun'un elinde bulunan berat-› flerifin yanm›fl oldu¤u, yeniden berat-› flerif verilmesi talebinde bulundu¤u, kendinin ise Küçükçekmece imam› ‹brahim Efendi'nin han›m› olup halen köyde oturmakta oldu¤u ve söz konusu mebla¤› almaya hak kazand›¤› anlafl›lm›flt›r. Bunun üzerine zayiinden kendisine berat-› flerif verilmesi emir ve ferman buyrulmufltur. 21 Zilkade 1255 (26 Ocak 1840)181

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 145

de çal›ﬂan demirciler, aﬂç›lar ve di¤er tüccar gurupla-

Fatih'in S›rbistan Seferi'nde Sivricehisar›'ndan, Ma-

r› bulunmaktayd›.182 Merkezi Eyüp Sultan semti olan

caristan Seferi'nde Semendire'den; Mora, Bosna ve

Haslar kazas›, ‹stanbul'un Avrupa yakas›ndan Silivri,

Arnavut Seferleri'nden, Asya Mavra, Kefalonya ve

Çatalca ve Vize'nin çizdi¤i bir yay›n içerisinde bulu-

Zante fetihlerinden, Venedik kalelerinden, Alasonya,

nan 180 civar›nda köyden oluﬂmakta idi. ‹stanbul'un

Angelikasr›, ‹zdin, Kalkandelen, Kosova, Prespa,

çevresinde bulunan bu köylerin büyük ço¤unlu¤u

Dalmaçya, H›rvatistan, Belgrad, Tesalya, Güney Epir,

‹stanbul'un fethinden hemen sonra kurulmuﬂtu. An-

Ohri Üsküp ve Yanya gibi yerlerden tutsak veya sür-

cak bu köylerin iskan› ‹stanbul'un içinden önce baﬂ-

gün olarak getirilen ve "ortakç› kullar›" ad› verilen

lam›ﬂt›r. ‹skan için öncelikle savaﬂlarda tutsak edi-

kiflilerden oluflmaktayd›. Savafl ganimeti olarak sürü-

lenler kullan›lm›ﬂ, böylece boﬂ ve verimsiz kalan top-

lüp buraya yerleﬂtirilen bu kiﬂiler, ‹stanbul'un civa-

raklar›n ﬂenlendirilmesi için ihtiyaç duyulan insanla-

r›ndaki köylere yerleﬂtirildiler ve kendilerine arazi-

r›n temin edilmesinin yan› s›ra, seferlerde ve ak›nlar-

ler verildi. Topra¤› sürmek ve ziraatla u¤raﬂmalar›

da ele geçen büyük insan kitleleri de ziraatç›l›k yap-

için tohumluk bu¤day da¤›t›ld›, çift öküzler verildi.183

182

Sura›ya Faroqh›, 18. yy. Büyük ‹stanbul'una Göç, Eyüp'te Sosyal Yaﬂam, Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›, ‹stanbul 1998, s. 3335. 200) 183

mak üzere bölgede de¤erlendirilmiﬂtir. Bu kiﬂiler,

Dünden Bügüne Küçükçekmece

145

Stefanos Yerasimos, 15. Yüzy›l Sonunda Haslar Kazas›, Eyüp'te Sosyal Yaﬂam, Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›, ‹stanbul 1998, s. 82-95.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 146

KÜÇÜKÇEKMECE'NiN iSKANI

Tapu tahrir kay›tlar›na göre bu dönemde Küçükçekmece köyünün Müslüman nüfusu ise 134 kiﬂi-

Küçükçekmece köyü ile ilgili ilk yaz›l› kay›tlara Sultan

den ibaret idi. Bunlar iki guruptan oluﬂuyordu. Bi-

II. Bayezid döneminde yap›lan, Haslar kazas› tahrir

rinci ve daha kalabal›k olan gurup 124 kiﬂi olup "sür-

Defteri'nde rastlamaktay›z. 1498 Tarihli Tahrir Def-

günler" olarak deftere kaydedilmiﬂlerdi. Bu gurubun

teri'nde Küçükçekmece, Haslar kazas›na ba¤l› "Kar-

Fatih Sultan Mehmet döneminde Anadolu'dan sür-

ye-i Çekme-i Küçük" yani Küçükçekme Köyü olarak geçmekte ve toplam 325 kiflilik bir nüfusa sahip bulunmaktad›r. Küçükçekmece Köyü sakinlerinden 124 kifli, ortakç› ad› verilen ve yukar›da anlatt›¤›m›z gibi Balkanlar'dan, Rodos ve çeflitli yerlerden tutsak olarak getirilen ve ziraatç›l›kla u¤raflan kölelerden oluflmaktayd›. Bu kifliler zamanla topra¤a ba¤lanarak üretici durumuna geldiklerinde "reaya" statüsü kazan›rlar ve kendilerine mukataa verilirdi. Bu dönemde Küçükçekmece köyünde sakin 46 kiflilik bir gurubun da Göl'de bal›kç›l›k hizmetinde bulunduklar›n› görmekteyiz. Bal›kç›lar kulluktan ç›karak reaya statüsüne geçen kiflilerden oluflmaktayd›. Bu kifliler de buraya sürgün olarak getirilmifl ve daha sonralar› ise reaya s›n›f›na geçmifller ve her biri kendilerine verilen mukataa karfl›l›¤› 36'flar akçe vergi vermekteydiler. Küçükçekmece'de 21 kifliden oluflan ve "meremmetçi" ad› verilen bir gurup daha bulunmaktayd›. Bu kiflilerin Büyük ve Küçükçekmece Köprüleri'nin tamirinden eflit olarak sorumlu tutulan görevli duvar ustalar›ndan oluflmakta oldu¤unu görmekteyiz. Bu duvar ustalar› y›k›lan köprünün tamiri için yanlar›nda malzeme bulunduracaklar; köprü ya¤mur ve sel sular› ve di¤er nedenlerle zarar gördü¤ünde tamir edeceklerdi. Bu görev karfl›l›¤› olarak kendilerine ekip biçmeleri için hassa (saray) çiftlikleri ve mezralar› tahsis edilmiflti. Bunlardan herhangi bir vergi al›nmamas› ve sair tekliflerden muaf tutulmalar› için de ellerine Padiflah ferman› (hükmü hümayun) verilmiflti.

146

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 147

1498 tarihli Tapu Tahrir Defteri’nde Küçükçekmece Köyü’nde yaﬂayanlar›n isimleri.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 148

gün statüsünde getirilen Türkmenlerden oldu¤unu tahmin etmekteyiz. Fatih, Akkoyunlu mücadelesinde bir gurup Türkmen toplulu¤unun 1470'li y›llar›n bafl›nda ‹stanbul çevresindeki nüfusu dengelemek amac›yla sürgün reaya statüsünde bu civara iskan edildikleri bilinmektedir.184 Çünkü avar›z ve divani vergilerden muaf tutulduklar›na dair Sultan Mehmet taraf›ndan bunlar›n ellerine ferman verilmiflti. ikinci gurup ise kendiliklerinden Küçükçekmece'ye gelip yerleflen çiftçi, terzi gibi daha nitelikli kifliler ile azat edilerek kölelikten reaya statüsüne geçenlerden oluflmakta idi. Küçükçekmece köyünün sürgün statüsünde bulunan Müslüman nüfusu flu kiflilerden oluflmaktayd›: Kara Mustafa o¤lu Murat, Kara Mustafa k›z› Nefise, Kara Mustafa o¤lu Hüseyin, Kara Mustafa k›-

‹stanbul’a gelen elçilerin Küçükçekmece menzilinde karﬂ›lanmas›n› bildiren belge (1699)

z› Paflabula, Kara Mustafa'n›n k›z kardefli Gülpafla, ‹ffet o¤lu Zeynep, ‹ffet k›z› Sab›r, ‹ffet o¤lu H›z›r (bekar), ‹ffet kardefli ‹lyas (bekar), ‹ffet kardefli Hasan, ‹ffet kardefli ‹sa Bali, ‹ffet k›z kardefli Edibe, ‹ffet k›z kardefli Selçuk, Zeynel o¤lu Mustafa, Zeynel

ma, Minnet o¤lu Oruç, Minnet k›z› Elif, Minnet o¤lu

k›z› Server, Zeynel o¤lu Hac› Bali, Zeynel k›z› Salime,

Hasan, Abdullah o¤lu ‹smail (ﬂehirde), Enbiya o¤lu

fiahin o¤lu Hasan, fiahin k›z› Fatma, fiahin k›z› Ayfle,

Yunus ,Enbiya k›z› Bahtiyar, Enbiya k›z› ﬁahpaﬂa, Ti-

Evhad o¤lu Mustafa, Evhad k›z› Gülﬂah, Evhad o¤lu

murtafl o¤lu Musak, Timurtafl k›z› Fatma Timurtafl

Mehmet, Evhad k›z kardeﬂi Melise (ﬂehirde evli),

o¤lu Ramazan, Mustafa o¤lu Musa, Mustafa k›z› Pa-

Evhad k›z kardeﬂi Selçuk (ﬂehirde evli), Hüseyin o¤-

ﬂal›, ‹smail o¤lu Osman, Do¤an (H›z›r taraf›ndan

lu ﬁaban, Hüseyin k›z› Fat›ma, Hüseyin o¤lu Abdi,

azat edilmiﬂtir), Sevindik o¤lu Duras›, Sevindik o¤lu

Hüseyin k›z kardeﬂi Salime, Ali o¤lu Süleyman, Ali

Hüsnü, Sevindik o¤lu Ali, Sevindik kardeﬂi Mehmet,

k›z› Cennet, Hamza o¤lu Durmuﬂ, Hamza kardeﬂi Ba-

Sevindik k›z kardeﬂi Teslime, Sevindik o¤lu Turhan,

li, Hamza k›z› Fatma, Hamza o¤lu Hasan, Hamza k›z

Sevindik k›z› Ayﬂe, Sevindik o¤lu Yusuf, Enbiya o¤lu

kardeﬂi Huri, Hamza k›z› Fatma (ﬂehirde evli), Lütfi

Nasuh, Enbiya k›z› Havva, ‹sa o¤lu Lütfi, ‹sa k›z›

o¤lu Mehmet, Lütfi k›z› Mahi, Lütfi o¤lu ‹sa, Lütfi k›z

Handi, ‹sa o¤lu Oruç, ‹sa kardeﬂi Mustafa, ‹sa karde-

kardeﬂi Salime, Evliya (dul), Torot o¤lu Ali, Torot k›-

fli Halil, ‹sa k›z kardefli Enise, ‹sa k›z kardefli Hanpa-

z› Fatma, Torot o¤lu Ahmet, Torot kardeﬂi Ferhat,

ﬂa, Emin o¤lu Ramazan, Emin o¤lu Selimﬂah, Emin

Torot kardefli Mahmut, Torot kardefli Seferflah, To-

k›z› Fatma, Hasan o¤lu Devlet ﬁah, Hasan k›z› Sabur,

sun o¤lu ‹brahim, Tosun k›z› Gülbeyli, ‹brahim kar-

Hasan k›z› Server, Yetim Recep, ‹sa o¤lu Abdi, ‹sa k›-

deﬂi Yunus, ‹brahim k›z› Tenzile, ‹brahim k›z› Fat-

z› Teslime , ‹sa o¤lu Üveys, Evhad o¤lu Yusuf, Evhad

148

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

184

Stefanos Yerasimos, agm., s. 92.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 149

k›z› Handi, Evhad k›z› Gülflah, O¤ul Pafla (dul ve kay›p), Yusuf o¤lu ‹nehan, Yusuf k›z› Sabur,Yusuf o¤lu Hamza, Yusuf kardefli Ali,Yusuf kardefli Veli, Enis o¤lu, Enis k›z› Zeynep, ‹sa Fakih, ‹sa k›z› Fatma, Kas›m o¤lu Üveys, Kas›m o¤lu Barç›n, Kas›m k›z kardefli fiahzade, Kas›m k›z kardefli fiahpafla, Kas›m o¤lu Yakup, Kas›m k›z› Elif, Kas›m o¤lu Ramazan, Kas›m k›z kardefli Emine, Masume (dul), Masume o¤lu ‹vaz, ‹vaz kardefli Emir, ‹vaz kardefli Mustafa, Hamza o¤lu ‹sa, Hamza k›z› Ayfle, Hamza o¤lu Hamza, Hamza kardefli fiahkulu, Hatice (dul). Küçükçekmece köyüne kendi iste¤iyle gelip yerleflen Müslüman nüfus: Abdullah o¤lu Hamza (çiftçi), Abdullah o¤lu fiir Murat (çiftçi), Papusi Hasan (çiftçi), Hasan o¤lu ‹sa, Abdullah o¤lu Karagöz (çiftçi), Murat (terzi ve çiftçi), ‹brahim o¤lu Mehmet (bekar), Mehmet kardefli Mustafa, Kas›m (Hekim fiirvaninin azadl›s›), Musa (Azadl› olup fiamiler mezras›n› ekip biçmektedir) Bu tarihlerde Küçükçekmece köyü halk›n›n ziraatç›l›kla u¤raflt›¤›n›, yani yerleflik bir hayata geçmifl oldu¤unu görmekteyiz. Çünkü Çekmece köylüleri ziraatç›l›k yaparak; bu¤day, arpa, yulaf, burçak ve so¤an gibi çeflitli tar›m ürünleri yetifltirmekte, ar›c›l›kla u¤raflmakta, sebze için öflür, ba¤ için mukataa vermekteydiler. Yine tahrir kay›tlar›nda bu tarihte Küçükçekmece kazas›na ba¤l› köy ve çiftlikleri gösteren bir belge (M.1862)

Küçükçekmece'de bir adet de de¤irmen bulundu¤unu görmekteyiz.185 XVIII. yüzy›l›n baﬂ›nda Haslar kazas›na ba¤l› bir nahiye konumunda bulunan Küçükçekmece, ‹stanbul'a gelen devlet adamlar›n›n, temsilcilerinin,

di. Ayr›ca burada bulunan zaviyede bir süre kalarak

seyyahlar›n ve yolcular›n konaklad›klar› son menzil

ücret ödemeden yiyip içebilirlerdi.

186

idi. ‹stanbul'a gitmek üzere Küçükçekmece'ye gelen

1750'li y›llarda ise yine merkezi Eyüp olan Has-

yolcular, Osmanl› Devleti'nin baﬂﬂehrine girmeden

lar kazas›n›n 3 önemli nahiyesinin Terkos, Büyükçek-

önce burada bir süre dinlendikten sonra genel ve

mece ve Küçükçekmece oldu¤unu görmekteyiz. Küçük-

ﬂahsi kontrollerini yapar, kendilerine çekidüzen ve-

çekmece nahiyesi, toplam 29 köy ile civar›nda bulunan

rir ve huzura ç›kmak üzere buradan hareket ederler-

ba¤, bahçe ve çiftliklerde yaﬂayanlar› kapsamaktayd›.

185

Dünden Bügüne Küçükçekmece

149

186

BOA. TT. d. 1086 s. 33-36.

BOA. A.E.II. Mustafa 8/792 (5 Kas›m 1699).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 150

Küçükçekmece, idari bak›mdan bir süre de

(Esenler), Yahudi Bergos (Ba¤c›lar) Köyü, Ayapa

Baruthane-i Amire idaresine ba¤lanm›ﬂt›r.187 Büyük-

Köyü (Kirazl›), Büyük Halkal› Köyü, Safra Köyü (Se-

çekmece, Küçükçekmece, Çatalca, Terkos ve Saray

faköy), Pirinççi Köyü, Demirci Köyü, Demir Köyü,

nahiyeleriyle ba¤l› bulunan köy ve çiftliklerin Barut-

Uskumru köyü, Zekeriya köyü, Florya Çiftli¤i, ‹ncir-

188

hane-i Amireye ba¤l› bulundu¤u, 1831 y›l›nda Ba-

li Çiftli¤i, Kuleli Çiftli¤i, Siyavuﬂpaﬂa Çiftli¤i, Küçük

ruthane Naz›r› Said Muhib Efendi taraf›ndan da nü-

Nakkafl Çiftli¤i, Menekfle Çiftli¤i, Ferhatpafla Çiftli-

fus say›m›n›n yap›lm›ﬂ oldu¤unu görmekteyiz. Yap›-

¤i, Cecor Çiftli¤i, Rami Çiftli¤i, Metris Çiftli¤i, Kad›

lan bu nüfus say›m›nda Küçükçekmece Nahiyesi’nin

Yakuplu Çiftli¤i, Ayaza¤a köyü, Pirli Köyü, Topçular

403 erkek Müslüman nüfusa sahip oldu¤u görülmek-

Köyü, Hazinedar Çiftli¤i, Hatice Sultan Çiftli¤i, Pa-

tedir. Bu nüfusa kad›nlar da dahil edildi¤inde toplam

pazköy ve Pandal› Çiftlikleri, Kaﬂ›kç› Çiftli¤i, Aya-

Müslüman nüfusun 806 kiﬂiye ulaﬂt›¤›n› görürüz. Bu

mama Çiftli¤i, Alemberdos Çiftli¤i, Kapanarya Çift-

say›ya bir o kadar da gayri müslim nüfus ilave edildi-

li¤i (Kanarya), Küçük Halkal›, Yar›mbergos Der-

¤inde, Küçükçekmece'de 1500 kiﬂi civar›nda bir nü-

bendi, ‹kitelli Köyü, ﬁamlar Köyü, Ayayorgi Köyü

fusun yaﬂamakta oldu¤unu söyleyebiliriz.189

(Kayabaﬂ›), Karaahmetli Çiftli¤i, Kotraniye Çiftli¤i, Ç›narl› Han› Çiftli¤i, Büyük Derbend Çiftli¤i, Süb-

KÜÇÜKÇEKMECE KAZASI

hanl› Han› Çiftli¤i.191

Uzun y›llar Haslar kazas›na ba¤l› bir nahiye konu-

1865'te Vilayet-i Umumiye Nizamnamesi

munda bulunan Küçükçekmece, 1852 y›l›nda Çatalca,

‹stanbul civar›nda uygulanmaya baﬂlan›nca Küçük-

Büyükçekmece ve Terkos (Durusu) ile birlikte Liva-y›

çekmece'nin ‹stanbul Vilayetinin Bab-› Zabtiye ida-

Nevahi-i Erbaa (Dört Nahiye) ad›yla Çatalca Sanca-

resine ba¤lanm›ﬂ oldu¤unu görürüz. ‹stanbul valisi

¤›'na ba¤l› bir kaza statüsünü kazanm›ﬂ ve Edirne

durumunda olan zaptiye müﬂiri, bölgenin en büyük

Eyaleti'ne ba¤lanm›ﬂt›r.190

yönetim amiri olmaktayd›. 1878 y›l›nda ise tekrar

Osmanl› Devleti'nde klasik eyalet örgütlenme-

yönetim ﬂekli de¤iﬂerek Küçükçekmece kazas›n›n

sinin d›fl›na ç›k›larak yeni taflra örgütlenmesine bafl-

idari bak›mdan ﬁehremanetine ba¤land›¤›n› gör-

lan›ld›¤› 1861 y›l›ndan itibaren Küçükçekmece'nin de

mekteyiz.192

idari statüsünde baz› de¤iﬂikliklere gidildi¤i görülür. 17 Ekim 1862 tarihli Padiﬂah iradesiyle Silivri Sanca-

ﬁEHREMANETi iDARESiNDE KÜÇÜKÇEKMECE

¤› teﬂkil edilerek, sanca¤a ba¤l› kaza ve köyler yeni-

3 Kas›m 1839'da ilan edilen Tanzimat Ferman› ile

den düzenlenmiﬂtir. Bu iradeye göre Silivri kazas›na

birlikte Osmanl› idari sisteminde köklü de¤iﬂiklik-

ba¤l› 29 köy, Büyükçekmece kazas›na ba¤l› 34 köy,

lere gidilmiﬂ ve yeni düzenlemeler yap›lm›ﬂt›. Tan-

Terkos kazas›na (merkezi Karaca Köyü) ba¤l› 19 köy,

zimattan önce Osmanl› Devleti'nin taﬂra yönetimi

Çatalca kazas›na ba¤l› 42 köy ve Küçükçekmece kaza-

eyalet sistemine dayan›rken, bu dönemle birlikte

s›na ba¤l› 47 köy ve çiftlik bulunmaktad›r. Küçükçek-

taﬂra örgütlenmesinde Fransa'dan örnek al›nan "il

Enver Ziya Kara›, Osmanl› imparatorlu¤unda ilk Nüfus Say›m› 1831, Ankara 1943.

mece'ye ba¤l› köyler ﬂunlard›r:

sistemine" geçilmiﬂtir. Tanzimattan sonra ‹stan-

190

Ambarl› Köyü, Galatarya Köyü (ﬁenlikköy),

bul'un vilayet olarak örgütlenmesinin Sultan Ab-

191

Ayastefenos Köyü (Yeﬂilköy), Makrihora Köyü (Ba-

dülmecit'in ferman› ile 16 A¤ustos 1854 y›l›nda ya-

k›rköy), Vidos Köyü (Güngören), Litros Köyü

p›lm›ﬂ oldu¤unu görürüz. Bu ferman ‹stanbul'a özgü

150

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

187

BOA. C. DH. 6245 (H 1 Rebiü'l ahir 1252/M 16 Temmuz 1836). 188

BOA. C. ML. 24203 (H 20 Safer 1260/M 11 Mart 1844).

189

BOA. A. DVN. 76/61.

BOA. ‹. MVL. 476-215 (H 1278 Eylül 25/7 Ekim 1862). 192

Salname-i Devlet-i Aliyye, 1295, s. 319.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 151

yönetim modeli olan ﬁehremanetinin (belediye)

KÜÇÜKÇEKMECE KAZASINDAN

kuruluﬂunu da belgelemektedir. Bu tarihe kadar

KÜÇÜKÇEKMECE KÖYÜNE

‹stanbul ﬂehri ve banliyöleri ‹stanbul, Galata, Eyüp

Küçükçekmece'nin 1877-78 Osmanl› Rus Savaﬂ› s›ra-

ve Üsküdar Kad›l›klar›’na ayr›lm›ﬂ bulunuyorlard›.

s›nda Yeﬂilköy'e kadar ilerleyen Rus ordusu taraf›n-

Bu dört kad›l›¤a "Dersaadet ve BiIad-i Selase" yani

dan tahrip edilmesi üzerine, kasaba halk› Rus zul-

"‹stanbul ve üç belde" ad› verilmekte idi. Bu idari

münden kaçarak daha güvenli gördükleri Eyüp civa-

yap› 1868 ﬁehremaneti Nizamnamesi ile ‹stanbul

r›na ve ‹stanbul'un yak›n semtlerine gitmiﬂlerdir.

ﬂehremaneti ad› alt›nda bir vilayet konumuna geti-

Kaza halk›n›n tamam›na yak›n› Rus istilas›yla birlik-

rilmiﬂtir. Bu yasaya göre ‹stanbul vilayetinin valisi

te da¤›lm›ﬂ olup, burada 10 hane ve birkaç dükkan

ve ayn› zamanda belediye baﬂkan› da olan ﬂehremi-

ancak kalm›ﬂt›r. Ayr›ca hükümet kona¤›n›n Ruslar

ni bakan düzeyinde bulunmaktayd›. ‹stanbul ﬂehre-

taraf›ndan oturulamaz derecede tahrip edilmesi ne-

maneti, belediye görev alanlar›n› Bayezid, Sulta-

deniyle, Sultan II. Abdülhamid’in iradesi ile hükü-

nahmet, Fatih, Cerrahpaﬂa, Eyüp, Beyo¤lu, Hasköy,

met heyetinin Bak›rköy'e taﬂ›narak burada geçici bir

Beﬂiktaﬂ, Arnavutköy ve Yeniköy olmak üzere 10

hükümet merkezi edinilmesi karar› al›nm›ﬂ oldu¤u-

daire olarak belirlemiﬂti. Belediye alanlar› d›ﬂ›nda

nu görmekteyiz.196

da 6 kaymakaml›k bulunmakta idi. ﬁehremanetine

Küçükçekmece kasabas›n›n, Rus istila kuvvet-

ba¤l› (mülhak) kazalar olarak belirtilen bu kazalar

leri taraf›ndan evlerinden, hayvanlar›na var›ncaya ka-

ise, Avrupa yakas›nda Küçükçekmece, Anadolu ya-

dar yak›l›p y›k›larak tahrip edilmesi sonucu on hane

kas›nda Adalar, Gebze, Beykoz, Kartal ve ﬁile idi.193

civar›nda küçük bir köy haline dönüﬂtü¤ü görülmek-

Küçükçekmece kazas›, ﬁehremaneti Nizam-

tedir. Bu tarihten itibaren kaza ad› "Küçükçekmece

namesi gere¤ince 1878 tarihinden itibaren ﬁehre-

kazas›" olarak devam etmekle birlikte, kaza merkezi

manetine ba¤l› bir sancak statüsünde bulunan Ça-

Bak›rköy'e taﬂ›nm›ﬂt›r. Daha önceleri Küçükçekme-

talca'ya ba¤land›. Sanca¤a ba¤l› di¤er kazalardan

ce'ye ba¤l› bir köy olan Bak›rköy'ün, Küçükçekmece

Büyükçekmece, Silivri ve Terkos'la birlikte Suyolu

kazas›n›n merkezi haline gelmesi nedeniyle, buraya

nahiyesi ve ba¤l› köylerin de bulundu¤unu gör-

yeni bir hükümet kona¤› yap›lmakta oldu¤unu Dahili-

mekteyiz. Bu kazalardan Çatalca 4505, Büyükçek-

ye (‹çiﬂleri) Nezaretinin Sadaret (Baﬂbakanl›k)'e gön-

mece 3505, Silivri 5396, Küçükçekmece 1831 ve

dermiﬂ oldu¤u ﬂu yaz›s›ndan anlamaktay›z:

Terkos nahiyesi de 6091 erkek nüfusa sahip bulunmakta idi.

194

"Küçükçekmece kazas›n›n merkezi olan Bak›rköy'de bir hükümet kona¤› yap›lmas› için Çatalca Be-

Yine bu tarihte Küçükçekmece merkez kazas›-

lediye Dairesinden 104 bin kuruﬂ ve kaza ahalisi tara-

na 20 köy, Suyolu nahiyesine 10 köy, Rumeli Feneri

f›ndan da 40 bin kurufl iane olunarak ba¤›fllanm›flt›r.

nahiyesine 5 köy olmak üzere kazaya toplam 35 köyün

Demir yolu mevkii ile köy içine yak›n olan 4 yol a¤-

ba¤l› bulundu¤unu görmekteyiz.195

z›nda bulunan bofl arsadan 5000 zira›n›n ifraz edilerek, hükümet kona¤›n›n buraya yapt›r›lmas› için haz›rlanan mazbata fiura-y› Devlete (Dan›fltay) havale olunmufltur. Hükümet binas› yap›lacak arsa bofl mera olup Sultan Bayezid Han Vakf› fierifinden olarak

Dünden Bügüne Küçükçekmece

151

193

Necdet Sakao¤lu, 20. yy Baﬂ›nda Osmanl› Co¤rafyas›, Deniz Kültür Yay›nlar›, ‹stanbul 2007, s. 42-43. 194

Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, Dersaadet 1295, s. 319.

195

Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, Dersaadet 1309, s. 447. 196

BOA. ‹. ﬁD. 43/2273 (R 16 Kanun-› evvel 1294/M 28 Aral›k 1878).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 152

Sol Küçükçekmece kaza heyetinin Bak›rköy’e naklini bildiren padiflah iradesi. Karfl› sayfa Bat›l› k›yafetleriyle görülen ›slahatç› Padiflahlardan II. Mahmud, Küçükçekmece tarihinde büyük önem tafl›maktad›r.

kimsenin uhdesinde bulunmamaktad›r. ‹ﬂ bu arsa 197

üzerine bina inﬂas›n›n uygun görülmüﬂ oldu¤u ...

mifltir. Kaza idare heyetinin Bak›rköy’e tafl›nmas› sonucu bofl kalan Küçükçekmece Hükümet Kona¤›

‹stanbul'un teﬂrifat kap›s› olan Küçükçekme-

zamanla y›k›lmaya yüz tutmuﬂtur. Bir süre sonra da

ce'nin sahip oldu¤u hanlar, hamamlar, kervansaray-

binan›n y›k›larak enkaz haline gelmiﬂ oldu¤unu ve

lar ve mülkî binalar›n›n Ruslar taraf›ndan yak›l›p y›-

binan›n dört duvardan baflka bir fleyi kalmam›fl

k›lmas›ndan sonra kaza merkezi Bak›rköy'e nakledil-

oldu¤unu

yap›lan

yaz›ﬂmalardan

anlamaktay›z.

Bak›rköy'ün Müslüman ve Hristiyan Halk›n›n Dilekçeleri: Bak›rköy geliflerek çok büyümesi nedeniyle kasaba haline gelmifltir. Nüfusun artmas› üzerine de iflleri önceki y›llara göre fazlalaflm›flt›r. Ayr›ca payitaht olan ‹stanbul'a yak›n bulunmas› nedeniyle 2 nahiye ile 21 köyün idare merkezi haline geldi¤i gibi, flimendifer hatt›na bir hatt›n daha ilave edilmesi de söz konusudur. Bu sebeple buras› daha da geliflece¤inden böyle bir özelli¤i ve ehemmiyeti bulunan bir yerde kaymakaml›¤›n birinci s›n›fa ç›kar›lmas› gerekmektedir. Ayr›ca burada hükümet kona¤› bulunmad›¤›ndan mülkiye, adliye ve di¤er memurlar›n orada burada küçük evlerde memurluk etmeleri halk›n nazar›nda çok çirkin görülmektedir. Bu nedenle köyümüzün Çatalca Mutasarr›fl›¤›na ba¤l› bulundu¤u zaman hissemize isabet eden mebla¤›n ve Maliye Bakanl›¤›nda bulunan 1000 liran›n üzerine taraf›m›zdan iane olarak ilave yap›lmas›yla, Padiflah hazretlerinin iradesine uygun olarak bir hükümet kona¤› infla olunmak üzere söz konusu mebla¤›n fiehremanetine gönderilmesi için durumu bakanl›¤›n›za bildiririz.198

152

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

197

BOA. DH. MKT. 1472-38 (R 14 Kanun-› evvel 1303/M 26 Aral›k 1887).

198

BOA. ﬁD.786/2 (H 7 Cemaziye'l evvel 1314/M. 14 Ekim 1896).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 153

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 154

Nitekim dönemin idarecileri y›k›lmaya yüz tutmuﬂ

1910 tarihli yaz› ile Sadaret (Baﬂbakanl›k)'ten Dahili-

olan Hükümet Kona¤›'n›n temel taﬂlar›n›n zayi ol-

ye (‹çiﬂleri) Nezaretine bildirilmiﬂtir:203

maktansa kasaba merkezinden Florya ‹stasyonu'na kadar uzanan ve bozuk olan ﬂosenin tamirinde kulla199

n›lmas›n› emretmiﬂlerdir.

Küçükçekmece kazas› ad›n›n Bak›rköy (Makri köyü) kazas› nam›na tahvili hususu 23 Kanunusani 1325

Küçükçekmece kazas›, 23 Temmuz 1888 tari-

tarih ve 3790 numaral› tezkire-i aliyye üzerine Padiﬂah

hinden itibaren merkezi Çatalca olan Kaza-i Erba-

hazretlerinin iradesi al›nm›ﬂ olmakla gere¤inin yap›lma-

a Sanca¤›’ndan ayr›larak ﬁehremaneti idaresine ba¤-

s› için dairelere bilgi verilmesi ... Sadrazam (imza)

lanm›flt›r. Kaza-i Erbaa Sanca¤›’na ba¤l› bulunan Suyolu ve Fener nahiyelerinin de Küçükçekmece'ye ba¤l› kalmas› kararlaflt›r›lm›flt›r. Ayr›ca Küçükçek-

Bak›rköy'ün kaza haline getirilmesiyle ilgili

mece'nin mali iﬂlerinin 1889 mali y›l›ndan itibaren

Sadrazaml›k tezkiresi, Dahiliye Nezareti müsteﬂar›

ﬁehremaneti taraf›ndan yürütülerek memur maaﬂ ve

taraf›ndan Emniyet Genel Müdürlü¤ü’ne gönderilen

masraflar›n›n yine bu kuruma aktar›laca¤› Meclis-i

yaz› ile bildirilmiﬂtir:

Vükela (Bakanlar Kurulu) karayla bildirilmiﬂtir.200

Küçükçekmece Kazas› ad›n›n Bak›rköy kazas›

Küçükçekmece, yeni idari statüsü ile Çatalca

ad›na çevrilmesi hususunda Padiﬂah Hazretlerinden

kazas› anlam›nda kullan›lan Kaza-i Erbaa Sanca-

al›nan ﬂerefli iradeyi bildiririm. Sadrazaml›k tezke-

¤›’ndan da ayr›lm›ﬂ bulunuyordu. Bunun üzerine dört

resi ile birlikte sunulmuﬂtur.204

kaza anlam›na gelen Kaza-i Erbaa, 3 kazadan ibaret

‹nsanl›k tarihinin ilk yerleﬂim yerlerinden

kald›¤› için ad› de¤iﬂtirilerek "Çatalca Sanca¤›" ad› ile

olan ve sahip oldu¤u konumu nedeniyle tarih boyun-

an›lmaya baﬂlanm›ﬂt›r. Bu tarihten itibaren Çatalca,

ca çok önemli roller üstlenen Küçükçekmece, Rus

Silivri, Büyükçekmece ve Küçükçekmece'den oluﬂan

istilas› sonucu harabe haline gelmiﬂ; evleri, hanele-

ve "Dört Kaza" anlam›na gelen Kaza-i Erbaa idaresi-

ri, ba¤lar›, bahçeleri ve maddi manevi sahip oldu¤u

201

bütün varl›¤› adeta tarumar edilmiﬂti. En son olarak

ne son verilmiﬂtir.

199

BOA. DH. MKT. 671-40 (R 8 Nisan 1319/M 21 Nisan 1903). 200

BOA. DH. MKT. 1604/18; OH. MKT. 16343/110.

201

BOA. DH. MKT. 1496/47 (H 9 Recep 1305/M 22 Mart 1888). 202

Küçükçekmece Kazas› merkezinin Bak›rköy'e

da idari konumunu kaybetmekle karﬂ› karﬂ›ya kal-

taﬂ›nmas› üzerine H 1328/M 1910 y›l›ndan itibaren

m›ﬂt›. Yüzy›llard›r nahiye ve kaza merkezi olarak sa-

Küçükçekmece'nin köy halini alarak Bak›rköy'e ba¤-

hip oldu¤u idari statüsü kald›r›larak, Bak›rköy'e ta-

land›¤›n› ve kaza isminin de Bak›rköy kazas› olarak

ﬂ›nm›ﬂ ve ›ss›z kalan Küçükçekmece'nin muhafazas›

Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, Dersaadet 1328, s. 531. 203

202

de¤iﬂtirildi¤ini görmekteyiz.

Küçükçekmece Kazas› isminin Bak›rköy kazas›na dönüflmesiyle ilgili Padiflah iradesi, 10 fiubat

154

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

için de orada bir miktar zaptiye b›rak›lmas› uygun görülmüﬂtür.205

BOA. DH. MU‹ 62-2/18 (R 28 Kanunusani 1325).

204

BOA. OH. EUM. THR. 25/44 (R 1 ﬁubat 1325/ M 14 ﬁubat 1910). 205

BOA. ‹. ﬁD. 43/2273.

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 155

KURTULUﬁ SAVAﬁI'NDA KÜÇÜKÇEKMECE

‹tilaf Devletleri donanmas›n›n 13 Kas›m 1918 tarihinde ‹stanbul'a geliﬂinden itibaren ‹ngilizler, ‹stanbul ve çevresini denetim alt›nda bulundurma-

Küçükçekmece'nin Osmanl› Rus Savaﬂ›'yla baﬂlayan

ya bafllam›fllard›. fiüphesiz bunun en önemli ne-

y›k›m süreci Balkan Savafllar› ve Kurtulufl Savafl›'nda

denlerinden birisi ‹ngilizlerin d›ﬂ siyaset ilkelerin-

da devam ederek derin izler b›rakm›ﬂt›. Osmanl› Rus

den kaynaklanan Bo¤azlar› kontrol alt›nda tutma

Harbi'nde a¤›r darbe alarak nüfusunun ço¤unu ve

istekleriydi. ‹ngilizler, ‹stanbul Hükümetiyle 12

maddi manevi varl›klar›n› kaybeden Küçükçekmece,

Eylül 1919 tarihinde yapt›klar› gizli bir anlaﬂmayla

Balkan Savaﬂlar›'nda yak›nlar›na kadar gelen Bulgar

bu egemenliklerini daha da sa¤lamlaﬂt›rm›ﬂ görü-

kuvvetlerinin tehdidi alt›nda kalarak büyük nüfus

nüyorlard›. Bu anlaﬂmaya göre, ‹ngiltere'nin, Tür-

kayb›na u¤ram›ﬂt›. Balkan Savaﬂlar› sonucunda kay-

kiye'nin toprak bütünlü¤ünü sa¤lamas›na karﬂ›l›k,

bedilen Bulgaristan ve Rumeli topraklar›ndan gelen

‹stanbul baﬂkent olarak kalacak, Bo¤azlar ‹ngiliz

muhacirlerin iskan edilmesiyle 75-80 haneye ulaﬂan

kontrolü alt›na girecekti. ‹tilaf Devletleri, ‹stanbul

Küçükçekmece, ‹ngilizlerin ‹stanbul'u iﬂgali ile de

Hükümeti’ne zorla kabul ettirdikleri Sevr Anlaﬂma-

Rum çetelerinin tehdidi alt›nda kalm›ﬂt›r.

s›'na Bo¤azlarla birlikte çevresini de kendi nüfuzla-

Dünden Bügüne Küçükçekmece

155

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 156

r›na terk edilmesini sa¤layacak hükümler koymufllard›. Bunun sonucu olarak ‹stanbul'la birlikte Kocaeli'yi de içerisine alan bölgede asker bulundurmak, askeri harekette bulunmak hakk› ‹tilaf Devletleri'ne ait olacakt›. Bu bölgedeki Türk jandarmas› onlara ba¤l› olarak görev yapabilecekti. ‹ngiltere, burada güvenlik içerisinde kalmak istemesi nedeniyle bu bölgede ve devam›nda iç ayaklanmalar›n ç›kmas›n› teflvik ediyordu. Bu ayaklanmalar› da bu bölgede bulunan gayrimüslim vatandafllar›m›z› k›flk›rtarak yap›yordu. Küçükçekmece ve çevresindeki köylerde yaflayan Rumlar da ‹ngiliz ve Yunan iflgal kuvvetlerinin k›flk›rtmalar› sonucu yüzy›llard›r bar›fl içerisinde yaflad›klar› komflular›n›n mal›na, can›na ve namusuna tecavüze kalk›flm›fllard›. Bölgede bulunan Müslüman köylere sürekli sald›r›lar yap›l›yor, ileri gelenler kaç›r›l›yor, iflkence ve katliama maruz kal›yorlard›. Bölge halk› yaflad›klar› bask› ve katliam› devlet yetkililerine çektikleri telgraflarla bildiriyor ve yard›m istiyorlard›:

Dahiliye (‹çiﬂleri) Nezaretine: Kilise hissesini Rum köyleri ahalisinden toplamak üzere 15 günden beri bu bölgenin Rum köylerini do-

Temmuz’un 28. günü Küçükçekmece civar›n-

laﬂmakta olan Çatalca Rum Metropolitinin maiyetin-

daki Yeni Çiftlik'te iki Yunan askeri Büyükçekmece

de bulunan iki Yunan askeri ellerinde bulunan bü-

Karakolu’na teslim edilmiﬂtir. Bu askerlerin Ambarl›

yük Yunan bayraklar›n› Metropolitin bulunmuﬂ ol-

Köyü’nde Hristiyan ahaliyi Osmanl› Hükümeti aley-

du¤u araban›n üzerine asarak Rum halk›n›n gösteri-

hine k›ﬂk›rtmak için propaganda yapmakla görevli

lerine ve taﬂk›nl›¤›na sebebiyet vermektedirler.

olduklar› ve Rum köylerinde bunun gibi birçok Yu-

Hatta Kalikratya Köyü (Mimarsinan)’nden kaza mer-

nan zabitinin (subay) bulundu¤u anlaﬂ›lmaktad›r.207

kezine denizden geçerken binmifl olduklar› sandala bile Yunan bayra¤› çekmifl olduklar› görülmüfltür.

206

Çatalca ‹slam Cemaati Reisi Osman da 30 Eylül 1919 tarihinde çekmiﬂ oldu¤u telgraf›nda: "Art›k Müs-

Jandarma Genel Komutan› Mirliva Ali Kemal

lümanlar üzerinde giderayak katliam derecesine varan

Bey de Dahiliye Nezaretine çekmiﬂ oldu¤u telgrafta,

sald›r›lar yap›lmaktad›r. Bundan önce Rum Yenice kö-

Yunan askerlerinin bölge Rumlar›n› Müslüman ahali

yüne gönderilmiﬂ olan jandarma müfrezesinden 2 jan-

aleyhine k›ﬂk›rtt›klar›n› bildirmektedir:

darma Rumlar taraf›ndan katledilmiﬂtir. Bunlar›n fail-

156

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

206 207

BOA. DH. KMS. 52-4/33.

BOA. DH. KMS. 62-34 (R 3 A¤ustos 1338/M 4 A¤ustos 1922).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 157

lerinin bulunmas› için zerre kadar teﬂebbüste bulu-

aliyete baﬂlan›laca¤› haberi Harbiye Nezareti taraf›ndan

nulmam›ﬂt›r. Silivri'nin Çanta Köyüne resm› vazifeyle

bildirilmiﬂtir. Mahalli taraf›ndan gerekli tedbirlerin

giden ﬁeyh Talat Efendi'yle köy karakolundan 2 nefer

al›narak asayiﬂin sa¤lanmas› için vilayetçe gerekli ted-

jandarma, köy içinde katledilmiﬂtir. Bugün failleri da-

birlerin al›nmas›" için ikaz edilmektedir.

hi bulunamam›ﬂt›r. Halk son derece galeyan halinde-

Yunanl›lar›n Saray kazas›na ba¤l› hatt› fas›l ya-

dir"208 diyerek halk›n hissiyat›n› dile getirmekte ve ça-

k›n›ndaki Sayelik ve Halaçl› köyleri civar›nda Müslü-

resizli¤in feryad›n› telgrafa dökmektedir.

man ahali vas›tas›yla son günlerde tahkimat yapt›r-

Çekmece'de Kalikratya (Mimarsinan) Merkez Memurlu¤u’nun 11 Nisan 1921 tarihli yaz›s›nda ise:

makta olduklar› haberi al›nm›ﬂt›r. Bu bölgede ‹slam kisvesiyle 20 kiﬂilik bir milis Rum çetesinin hatt› fa-

"Yenice Köyü Rüsumat Memuru Katibi Abidin

s›l›n yak›nlar›nda Yunan karakollar› civar›nda dolaﬂ-

Efendi'nin silahl› 2 Yunan askeri taraf›ndan gece yar›-

makta olduklar› ve maksatlar›n›n da ﬂimdilik Müslü-

s› evinden al›narak Sürgün Köyü (Ortaköy)'ne kadar

man ahaliyi dehﬂete düﬂürüp korkutmak oldu¤u dü-

dövülerek ve sövülerek elleri kelepçeli, kollar› iple

ﬂünülmektedir. Küçükçekmece Köyü’nde bulunan

ba¤lanarak götürüldü¤ü ve orada polis ko¤uﬂunda dö-

Rum ahalinin de bölgede yürütülmekte olan tahrikler

vülüp sövüldü¤ü sabahleyin gelen zab›ta taraf›ndan

sonucu faaliyet içerisinde olduklar›n› görmekteyiz:

yanl›ﬂl›kla getirilmiﬂ oldu¤u beyan›yla sal›verildi¤i" 209

bildirilmiﬂtir.

Emniyet Müdürlü¤ü taraf›ndan Dahiliye Nezareti’ne çekilen bir baﬂka telgrafta ise;

"May›s ay›n›n sekizinci perflembe günü akflam› Küçükçekmece Köyü’nün Rum Mahallesi'nde saat 10 civar›nda büyük bir ses iflitilmesi üzerine, mahalle karakolu kumandan› taraf›ndan yap›lan tahkikat netice-

"Istranca Hatt› Fas›l Bölü¤ü’nün Havyartepe

sinde; Söz konusu mahalde barutla dolu ve fitilli bir

Karakolu’na mensup nefer Mehmet o¤lu Agah'›n ya-

kab›n infilak etmesinden meydana geldi¤i ve suçlula-

ralanmas› ile neticelenen sald›r›n›n planlay›c›lar›

r›n köyde sakin Rum cemaatinden Toma o¤lu Todori

hakk›nda, Bölük Kumandanl›¤› taraf›ndan yap›lan

ile Karada¤l› oldu¤unu beyan eden Kigork Çero ve

tahkikatta devriye askerlerinin pusuya u¤rad›klar›

Hristiyan ahalisinden bulundu¤unu ifade eden Anas-

yerin Yunan Karakoluna en fazla 1000 m mesafede ve

tas o¤lu Miço olduklar› Jandarma Kumandanl›¤›ndan

Yunan Karakolundan görülecek bir konumda olmas›-

bildirilmiﬂtir. Haklar›nda gerekli iﬂlemlerin yap›lmak

na ve bu yerde Yunan silahlar›na ait mermilerden boﬂ

üzere oldu¤u ve söz konusu ﬂah›slar›n tahkikat evra-

kovanlar›n bulunmas› nedeniyle suikast›n Yunan Ka-

k›yla birlikte Polis Genel Müdürlü¤ü’ne gönderildik-

rakolu efrad› taraf›ndan veyahut Yunanl›lar›n müsa-

leri Bak›rköy Kaymakaml›¤›’ndan bildirilmiﬂtir."211

adesiyle Rum eﬂk›yalar taraf›ndan yap›ld›¤› kanaati

Yine Dahiliye (‹çiﬂleri) Nezareti raporlar›na

ortaya ç›km›ﬂt›r."210 Yine Dahiliye Nezareti taraf›ndan

göre; "24 Mart 1921 tarihinde Küçükçekmece Kö-

‹stanbul Vilayetine çekilen bir baﬂka telgrafta:

yü’nde Rum ahali aras›nda propaganda yapmakta

"Çatalca hatt› fas›l› civar›nda faaliyetler yürüt-

olan Makedonya ‹htilal Komitesine mensup Kaptan

mek üzere Çorlu'da çeteler teﬂkil edilerek silahland›r›l-

Plamida di¤er ad›yla Ayval›kl› Profilos'un ‹stanbul'a

makta oldu¤u ve bunlar›n Rum müdafaa teﬂkilatlar›na

sevk edilerek hakk›nda düzenlenen tahkikat evrak›y-

ba¤l› olmay›p, Handal› ismindeki Yunan yüzbaﬂ›n›n

la birlikte ‹stanbul Merkez Kumandanl›¤›’na teslim

idaresinde bulundu¤u ve yak›nda ﬁile civarlar›nda fa-

edildi¤i" bildirilmiﬂtir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

157

208

BOA. DH. EUM. AYﬁ 28/43 (R 12 T. Evvel 1335/M 12 Ekim 1919).

209

BOA. DH. KMS. 60-3/28.

210

BOA. DH. EUM. AYﬁ. 62/60 (R 25 Mart 1338/M 25 Mart 1922). 211

BOA. DH. EUM. EMN 75/4 (R 12 May›s 1330/M 25 May›s 1914).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 158

CUMHUR‹YET DÖNEM‹NDE KÜÇÜKÇEKMECE

ﬂar›dan gelen bal›kç›lar taraf›ndan yap›lmakta oldu¤u, köy halk›ndan kimsenin bal›kç›l›kla u¤raﬂmad›¤› görülmektedir.

Cumhuriyet döneminde Küçükçekmece'nin idari ba-

Küçükçekmece, 1940 y›l›nda yine Yeﬂilköy na-

k›mdan Bak›rköy kazas›na ba¤l› bir köy konumunda

hiyesine ba¤l› olup köyde 531’i erkek, 348'i kad›n ol-

oldu¤unu görmekteyiz. 1878 Y›l› Salnamesi'nde nü-

mak üzere toplam 879 kiﬂi yaﬂamakta idi. Küçükçek-

fusu 1831 kiﬂi olup kad›nlarla birlikte 3662 kiﬂilik

mece nüfusunun 1950 y›l›nda iki kat›na ç›karak 1.657

nufüsa sahip olan Küçükçekmece’nin, bu tarihten

kifliye ulaflm›fl oldu¤u görülmektedir.

212

Cumhuriyetin ilk y›llar›ndan itibaren Küçük-

Nüfus bak›m›ndan yar›s› Türk, di¤er yar›s› Rum hal-

çekmece'nin sürekli göç ald›¤›n› görmekteyiz. 1923

k›ndan meydana gelen Küçükçekmece bu tarihlerde

y›l›ndan sonra mübadele ile gelen göçmenler ve Ka-

küçük bir kasaba iken, 1878 ve 1912 y›llar›nda meyda-

zak göçmen toplulu¤undan sonra 1953 y›l›nda Yuna-

na gelen savaﬂlar nedeniyle önemli nüfus dalgalan-

nistan'dan yeni göçmenler getirilerek köye yerleﬂti-

malar›na sahne oldu¤u görülmüﬂtür. Balkan Savaﬂ›

rilmiﬂlerdir. Bu göç dalgas›n› 1954 y›l›nda Yugos-

sonras›nda buraya Bulgaristan'dan gelen göçmen

lavya ile Bulgaristan'dan gelen göçmenler takip et-

Türkler yerleﬂmiﬂ, 1923'ten sonra ise mübadele ile

miﬂtir. Bu göçlerle birlikte 1955 y›l› nüfus say›m›n-

giden Rumlar›n yerlerini Yunanistan'›n Kayalar ve

da 2.893'ü erkek ve 1.680'i kad›n olmak üzere 4.573

muhtelif yerlerinden gelen Türkler alm›ﬂt›r.213

kifliye ulaflm›fl oldu¤unu görürüz. Küçükçekmece

sonra h›zla nüfus kaybetmiﬂ oldu¤unu görmekteyiz.

1928 y›l›nda Küçükçekmece'ye Kazak göçmen-

Köyü’nün nüfusunun h›zl› artmas›n›n en büyük ne-

lerin yerleﬂtirildi¤i ve yerleﬂen bu küçük Kazak toplu-

deninin bölgede yap›lan bay›nd›rl›k çal›ﬂmalar› ol-

lu¤unun Göl'de çok baﬂar›l› çal›ﬂmalar yaparak, hav-

du¤u görülmektedir. Nitekim 1951 y›l›nda Sirkeci

yar elde ettikleri bilinmektedir. Daha sonralar› ise bu

Halkal› Banliyö Hatt›'n›n aç›lmas› ve 1955 y›l›nda

topluluk Küçükçekmece'den ayr›lm›ﬂlard›r.

büyük Londra Yolu'nun yap›lmas› bu art›ﬂ›n en

Küçükçekmece, 1935 y›l›nda Bak›rköy'ün Ye-

önemli etkenleri aras›ndad›r. ‹stanbul, Edirne ve

ﬂilköy nahiyesine ba¤l› bulunmakta ve nüfusu da

Avrupa Yolu'nun buradan geçmesi bölgeye ulaﬂ›m›

707 kiﬂiyi bulmakta idi. Köy halk› çiftçilikle u¤raﬂ-

kolaylaﬂt›rm›ﬂt›r. 1935 y›l›nda Gazi Mustafa Kemal

makta olup, kendi tarlalar›nda ziraatç›l›k yapmakta

Atatürk'ün önerisiyle Florya Plaj›'n›n kurulmas›

ve ba¤, bahçe iﬂlerinde çal›ﬂmaktayd›lar. Köylünün

üzerine, bölge ‹stanbul halk›n›n ak›n›na u¤ram›ﬂ,

ekilebilir toplam arazisi 3000 dönüm kadard›. Bu

yaz mevsiminde denize yüzmeye gelenler dinlen-

arazide ziraat geleneksel usullere göre yap›lmakta,

mek ve piknik yapmak üzere Küçükçekmece'nin ye-

bu¤day, arpa, yulaf, m›s›r gibi hububat ürünleri ile

ﬂil alanlar›n› tercih etmiﬂlerdir. Ayr›ca Küçükçek-

fasulye, patl›can, enginar, bamya, so¤an, bakla, ka-

mece'de her gün kesilen koyun ve s›¤›r etinin ucuz

214

Küçükçekmece'de

olmas›n›n, köyde ticari hayat› canland›rm›ﬂ oldu¤u

daha önceki y›llarda muhacirler taraf›ndan tütün

görülür. Hafta sonlar› ‹stanbul halk›n›n et, süt, yo-

ekimi yap›ld›¤› bilinmekte, fakat 1935'li y›llarda tü-

¤urt, kaymak gibi hayvansal ürünleri ucuz fiyata almak

tün tar›m›n›n yap›lmad›¤›n› görmekteyiz.215 Bu y›l-

amac›yla köye geldikleri ve akﬂam treniyle de ‹stan-

larda Küçükçekmece'de bal›kç›l›k ve havyarc›l›k d›-

bul'a döndükleri bilinmektedir. Küçükçekmece'nin

vun ve karpuz ekilmekte idi.

212

Bu nüfusun köyleriyle birlikte oldu¤unu tahmin etmekteyiz. 213

158

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

BCA. 272-12-52-119-29.

214

Selahaddin Demirkan, Küçükçekmece Köyü, Kültür Bas›mevi, ‹stanbul 1941, s. 30. 215

BCA. 272-11-18-84-14 (15 May›s 1924).

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 159

Küçükçekmece bal›kç› adas›

ald›¤› göçler ve ekonomik faktörlerle nüfusunun

olan Küçükçekmece, 1975 y›l›nda 30.1 04'ü erkek,

h›zl› artmas› üzerine 1956 y›l›nda belediye teﬂkilat›

28.605'i kad›n olmak üzere 58.709 kiﬂiye, 1980 y›l›n-

kurulmuﬂtur. Daha sonraki y›llarda da nüfus art›ﬂ›-

da ise 81.503 kiﬂiye ulaﬂt›¤› görülür.

n› h›zla devam ettiren Küçükçekmece, 1960 y›l›nda

Küçükçekmece, 1986 y›l›nda yap›lan idari dü-

6.547'si erkek, 5.539'u kad›n olmak üzere 12.086

zenlemeler sonucunda Bak›rköy ilçesinden ayr›larak

nüfusa ulaﬂm›ﬂt›r. Küçükçekmece'nin 1965 y›l›nda

müstakil ilçe statüsünü kazanm›ﬂt›r. ‹lçe olmas›yla

bucak merkezi haline geldi¤ini görürüz. Nüfusu ise

birlikte çok büyük bir nüfus ak›n›na u¤rayan Küçük-

11.876'sl erkek, 10.959'u kad›n olmak üzere toplam

çekmece, büyümesini adeta dev ad›mlarla sürdür-

22.835 kiﬂidir.

müﬂtür. 1990 y›l›nda nüfusu 352.926 kiﬂiye ç›kan

1970'li y›llar köyden kente h›zl› nüfus göçünün

Küçükçekmece'nin, 1991 y›l›nda 369.537 kiﬂilik bir

yaﬂand›¤› y›llard›r. Bu göçlerden Küçükçekmece'nin

nüfusa ulaﬂm›ﬂ oldu¤u görülür. 1995 y›l›na gelindi-

de pay alm›ﬂ oldu¤unu görmekteyiz. Çünkü bir önce-

¤inde Küçükçekmece ilçesi s›n›rlar› içinde 479.417

ki nüfus say›m›na göre Küçükçekmece'nin nüfusu

kiﬂinin yaﬂamakta oldu¤unu görürüz. Küçükçekme-

beﬂ y›lda ikiye katlanm›ﬂ ve 22.441 'i erkek, 20.944'ü

ce'nin nüfusu 2000 y›l›nda ise köyleriyle birlikte

de kad›n olmak üzere toplam nüfusu 43.835 kiﬂiye

614.736 kifliye ulaflm›flt›r. Günümüzde ‹stanbul iline

ulaﬂm›ﬂt›r. Bu y›llardan sonra da Küçükçekmece'nin

ba¤l› bir ilçe olan Küçükçekmece, 21 mahalleden

nüfus art›ﬂ›n›n çok h›zl› bir ﬂekilde devam etti¤ini

oluﬂmakta ve toplam 674.795 nüfusa sahip bulun-

görmekteyiz. Bak›rköy kazas›n›n merkez nahiyesi

maktad›r.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

159

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 160

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 161

Küçükçekmece toplu konut alanlar›ndan bir görüntü

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 162

KÜÇÜKÇEKMECE GÖLÜ

p›laﬂman›n artmas›, gölü besleyen akarsular›n c›l›zlaﬂmas› nedenleriyle, bu geçit en der olarak ba¤lant›

Küçükçekmece Gölü, ‹stanbul 'un 15 km bat›s›nda yer

sa¤layabilmektedir.

almakta ve 16 km'lik bir alan› kaplamaktad›r. Göl'ün

Küçükçekmece Gölü, do¤usunda Nakkaﬂ De-

oluﬂumunda, günümüzden yaklaﬂ›k 18 bin y›l önce,

resi, bat›s›nda Eﬂkinoz Deresi ve bunlar›n aras›nda

son Jeolojik dönemde buzullar›n erimesi sonucunda

bulunan Sazl›dere'den beslenmektedir.

denizlerin seviyelerinin yükselmesi rol oynam›ﬂt›r.216

Göl'ün ﬂekli vadiler aras›ndaki s›rtlar›n uzan›ﬂ

Bu do¤a olay› Marmara, Akdeniz ve Karadeniz aras›n-

tarz›na uygun ﬂekilde çatallaﬂma gösterir. Bu koy daha

daki ba¤lant›n›n kesilmesi ve Çanakkale Bo¤az›'n›n

sonra a¤›z k›sm›n›n bir k›y› kordonu taraf›ndan ka-

yar›larak Marmara Çukuru'nun dolmas›na neden ol-

panmas›yla lagün haline dönüﬂmüﬂtür. Eski koyu de-

muﬂtur. Meydana gelen bu deniz istilas›yla, eski vadi

nizden ay›rarak lagünü meydana getiren set, bat›da

a¤›zlar› bo¤ularak "ria" lar ortaya ç›km›ﬂ, bunun so-

Ambarl› taraf›ndaki So¤uksu Burnu'ndan do¤uya do¤-

nucunda önce koy, zamanla da k›y› kordonuyla kapa-

ru ilerlemiﬂ bir k›y› kordonudur. Kordonun sonunda-

narak lagün haline gelmiﬂ ve Küçükçekmece Göl'ü

ki az derin bir geçit, göl ile deniz aras›ndaki iliﬂkiyi

oluﬂmuﬂtur.

sa¤lamaktad›r. K›y› kordonunun meydana geliﬂinde,

Göl'ün a¤›z kesimi k›y› kordonu ile kapal› ol-

lodos rüzgarlar›n›n etkisiyle oluﬂan dalgalar›n kumla-

mas›na ra¤men, Göl'ün denizle iliﬂkisi 1.5 metre de-

r› tafl›yarak y›¤mas› bafll›ca rolü oynam›flt›r. Göl'ün en

rinli¤i olan bir geçitle sa¤lanmaktad›r. Bu nedenle,

derin yeri güney kenar›ndad›r. Denizle iliﬂkisi tam

gölün suyu yar› tuzludur. Ancak, son zamanlarda ya-

kesilmemiﬂ oldu¤undan sular› yar› tuzludur.

162

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

216

Haldun Ayd›ngün, National Geographic Kas›m 2008

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 163

Küçükçekmece Gölü tarih boyunca birçok gezgin ve araflt›rmac›n›n da dikkatini çekmifl, gölün Küçükçekmece'nin geliflmesi üzerinde oynad›¤› önemli role dikkat çekilmifltir. Bizansl› tarihçi Prokopius, Region'un yerini tarif ederken flehrin ‹stanbul'dan Trakya ve Makedonya'ya giden A¤natiya yolu üzerinde ve tamamen gölün kenar›nda oldu¤unu söyler ve tarifine flöyle devam eder: " .... Burada bir göl bulunmakta olup etraf›nda bulunan köylerin yüksek tepelerinden akan bir tak›m ›rmaklar bu göle ve göl de denize dökülür. Gerek ›rmaklar›n ve gerek gölün ak›nt›s› dar bir yerden geçmektedir. Göl ile denizin birbirine yak›nlaflt›klar› yerde ise bir geçit peyda olmaktad›r. Ne denizin daimi surette göle cereyan›, ne de Göl'ün denize mütemadiyen akt›¤› görülmektedir. Yaln›z fazla ya¤mur ya¤d›¤› zaman güney rüzgarlar› vas›tas›yla suyun Göl'den denize do¤ru ve kuzey rüzgarlar› esti¤i zaman denizin Göl'e cereyan etti¤i görülür. ‹flte bu noktada denizin geniflleyerek b›rakt›¤› ufak bir geçit, arz etti¤i flekil itibar›yla 'Mirmeks' yani kar›nca nam›n› al›r. Bu geçitten vaktiyle ahflap bir köprü ile geçilirmifl; fakat za-

Osmanl› Devleti, Küçükçekmece Gölü'nü tica-

manla eskiyerek mürur u ubur (gelip geçme) tehlikeli

ri gemiler için bir liman ﬂekline koymak istemekte-

bir hal ald›¤›ndan Justiniyen taﬂtan gayet metin bir

dir. Ayr›ca, daha önceleri Sivastopol ve Kornova ta-

217

köprü inﬂa ettirerek tehlikeyi bertaraf etmiﬂtir."

raflar›nda bulunup daha sonralar› Osmanl› Devleti

Bilim adamlar› Küçükçekmece Gölü'nün bir-

taraf›ndan sat›n al›nm›ﬂ olan demir yolu tak›mlar›yla

kaç bin y›l önce önü denize aç›k derin bir koy oldu¤u-

da ‹stanbul'dan Küçükçekmece Gölü'ne kadar bir ﬂi-

218

Küçükçekmece Gölü’nün Marmara Denizi’yle birleﬂerek dünyan›n en güzel korunakl› limanlar›ndan biri haline getirilmesini bildiren belge.

Yani Küçükçekmece Gölü,

mendifer yap›lmas› arzu ve düﬂüncesindedir. Edir-

Marmara Denizi'nin bir parças› ve koyu durumunda-

ne'de olan memuriyetinin bitiminde ve Edirne'den

d›r. Göl bir koy olarak gemiler için engin bir s›¤›nak

döndü¤ünüzde Küçükçekmece Gölü'nün de keﬂif,

ve liman ﬂekline getirilebilir özelli¤e sahiptir. Os-

muayene ve ölçümlerinin yap›lmas›yla; Göl'ün elve-

manl› Devleti döneminde bu durumu göz önüne alan

riﬂli bir liman olmas› durumunda ne kadar masrafla

yetkililerin, Küçükçekmece Gölü'nü bir liman ﬂekli-

yap›labilece¤inin ve Çekmece'den ‹stanbul'a kadar

ne getirmek amac›yla çal›ﬂmalar yapm›ﬂ olduklar›n›

yap›lmas› düﬂünülen demir yolunun ne kadar mas-

Belleten, say› 11-12 C.III TTK. yay. 1939 s.440

görmekteyiz. Nitekim görevli olarak Edirne'de bulu-

rafla yap›labilece¤i, mesafe tahminiyle gerekli olan

218

nan mühendis Baom Garet'e yaz›lan bir mektupta bu

maliyet defteri ve haritalar›n›n takdimini sevgiyle ta-

nu söylemektedirler.

217

husus ﬂöyle dile getirilmektedir:

219

lep ederim.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

163

ﬁükrü Ersoy, National Geographic Kas›m 2008 219

BOA. A.M.15/77 (H. 4 Sefer 1273/M 4 Ekim 1865)

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 164

Bu düflüncelerle yap›lan keflif ve çal›flmalarda Küçükçekmece Gölü'nün güney istikametinden denize kadar bir a¤›z aç›larak gemilerin Göl'e geçifli sa¤lanacak ve buras› gemiler için uygun bir bar›nak görevi görecekti. Bu amaçla ‹stanbul'da oturan Gaston de Verano taraf›ndan Küçükçekmece Gölü'nde bir çal›flma daha yap›lm›flt›r. Bir çal›flma bir rapor haline getirilerek 1 Nisan 1865 tarihinde ‹çiflleri Bakanl›¤›na takdim olunmufl ve bu raporda Küçükçekmece Gölü'nü Marmara Denizi'nden ay›ran k›sm›n süratle kaz›larak derinlefltirilmesi önerilmifltir: Küçükçekmece Gölü'nün denize yak›n mahallerine ve Göl'ün içerisine gemi sokularak gerek deniz ve gerekse Göl'ün birbirine yak›n olan yerlerinin

Küçükçekmece Gölü’nün temizlenmesini bildiren belge.

haylice derin oldu¤u anlafl›lm›flt›r. Bu derinli¤in hatt›n›n da oldukça muntazam oldu¤u görülmüfltür. Bu-

gili yap›lan bir ilan dikkatimizi çekmektedir. Bu ilan-

ran›n derinli¤i 8 metre olup en büyük gemilerin geçi-

da ﬂu hususlar yer almaktad›r: Çekmece Gölü'nün bir

ﬂine yeterlidir. Bu derinlik hatt›n›n, Göl'ün karadan

ticaret liman› haline getirilmesi ve yüklerin kolayca

200 m ortas›na do¤ru gittikçe yine 8 metre oldu¤u,

yüklenip boﬂalt›lmas› için de r›ht›mlar ve depolar ya-

gölün içerisinde bulunan 100 metrelik bir mesafede

p›lmas›, gemi tamir edilmesi için havuzlar ve tezgah-

ise 20 metreden fazla bir derinlik oldu¤u anlaﬂ›lm›ﬂ-

lar tesisi ‹stanbul ile Küçükçekmece aras›nda karﬂ›-

t›r. Göl'ün bu haliyle her taraf›nda gemiler dolaﬂabi-

l›kl› vapur iﬂletmesinin yap›lmas› yelkenli gemilerin

lir. ‹malat için gerekli olan derinlik yani 12 metreye

limana kolayca girip ç›kmalar› için römorkörler tah-

var›ncaya kadar kum ve çak›l taﬂ›ndan ibarettir. Bu

sis edilmesi ve gümrük muameleleri için yap›lmas›

Göl'ün deniz ile birleﬂtirilmesi için bakanl›k taraf›n-

gereken yerlerin inﬂas› için anonim bir ﬂirkete imti-

dan aç›lmas› istenen cetvel maddesi de¤erlendirilip,

yaz verilmesi kararlaflt›r›lm›flt›r. Ayr›nt›l› flartlar›n

incelenerek fenni usullere uygun olarak söz konusu

ö¤renilmesi amac›yla Naf›a (Bay›nd›rl›k) Nezaretine

göl denize ba¤land›¤›nda, içerisine en büyük gemile-

taliplilerinin müracaat etmeleri gerekmektedir.221

rin girebilece¤i ve dünyan›n en güzel iç limanlar›n-

Küçükçekmece Gölü'nün bir liman haline ge-

dan biri olaca¤› ortadad›r. Cetvele dair düzenlemiﬂ

tirilmesiyle ilgili yap›lan çal›ﬂmalar›n düﬂünce ve

oldu¤um rapor Bakan Hazretlerine takdim edilmiﬂ-

proje boyutunu aﬂ›p icra sahas›na konulamam›ﬂ ol-

tir. Bu konuda uygun görülecek tadilat›n taraf›ma bil-

du¤unu görmekteyiz.

dirilmesi hususunu rica ederim.220

Çünkü Osmanl› Devleti'nin son zamanlar›nda

Bu rapor ve öneriler bir sonuca kavuﬂturula-

yaflanm›fl olan K›r›m Savafl›, Osmanl› Rus Savafl› ve

mam›ﬂ olmal› ki, yine 3 Ekim 1883 tarihinde Küçük-

Balkan Savaﬂlar›, devleti çok büyük borç bata¤› içeri-

çekmece Gölü'nün bir liman haline getirilmesiyle il-

sine düflürmüfl ve bu proje devletin içine düfltü¤ü

220

164

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

221

BOA. DH. MKT. 447/18

BOA. YA HUS. 172/47 (H 1 Zilhicce 1300/M 3 Ekim 1883)

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 165

sosyal ve ekonomik zorluklardan dolay› gerçekleﬂti-

kere al›nan yaz›da, köy civar›ndaki Göl'de meydana

rilememiﬂtir. Bununla birlikte gölün zamanla kirle-

gelen batakl›¤›n fenni usuller çerçevesinde kurutul-

nerek insan sa¤l›¤› için büyük bir tehdit ve tehlike

mas› ve köyün s›hhi durumunun iyileﬂtirilmeden ka-

oluﬂturmakta oldu¤unu görmekteyiz.

za merkezinin oraya nakli uygun olmad›¤› gibi, s›hhi

‹stanbul Valisi Mehmet ﬁerif Paﬂa taraf›ndan

durumu oturmaya müsait olmayan bir yerde köy teﬂ-

Dahiliye (‹çiﬂleri) Nezareti’ne çekilen bir telgrafta bu

kili de sa¤l›k aç›s›ndan uygun olmayacakt›r. Bu ne-

husus ﬂöyle dile getirilmektedir:

denle söz konusu Göl ve batakl›¤›n temizlenerek za-

"Bu sene ﬂiddetli lodosun sürüklemiﬂ oldu¤u

rarlar›n›n giderilmesine kadar kaza heyetinin baﬂka

kum ve çak›l taﬂlar›n›n Küçükçekmece Gölü'nün de-

bir köyde kalmas› daha uygun olacakt›r. Bununla be-

nizle birleﬂmiﬂ oldu¤u mahalli tamamen doldurmas›

raber, Küçükçekmece Köyü ahalisinin de di¤er civar

sonucu, suyun içerisinde bulunan maddelerin çürü-

köylerde geçici olarak iskan ettirilmesi s›hhi bir gerek-

yerek kokmaya baﬂlad›¤› ve bu yüzden Allah korusun

liliktir. Kaza merkezi olacak bir mahalde batakl›klar›n

bir hastal›¤›n yay›lmas› tehlikesi bulunmaktad›r.

mevcut olmas›, civar›nda hastal›klar›n yay›lmas›na se-

Söz konusu kum ve çak›llar›n kald›r›larak su

bep olaca¤›ndan, gere¤inin yap›lmas› için Nafia (Ba-

ak›ﬂ yolunun aç›lmas› iﬂlemleri için Tersane-i Ami-

y›nd›rl›k) Nezaretiyle birlikte gere¤inin yap›lmas›"223

reden bir tarak dubas›n›n getirilerek, Göl'ün o k›s-

istenmektedir.

m›n›n temizlenmesi, ahalinin s›hhatinin muhafazas› için önemli oldu¤u".222

Küçükçekmece Gölü'nde meydana gelen kirlilik ve kokuﬂman›n birçok hastal›¤›n kayna¤› oldu¤u

Yine di¤er bir belgede de, Küçükçekmece Ka-

gibi özellikle bölgede s›tma hastal›¤›n› da yayg›nlaﬂ-

zas›’n›n Bak›rköy'e taﬂ›nmas› bölümünde söz etti¤i-

t›rd›¤›n› görmekteyiz. ‹stanbul Valisi taraf›ndan Da-

miz gibi, Küçükçekmece Gölü'nün insan sa¤l›¤›n›

hiliye Nezaretine çekilen bir telgrafta "Ambarl› kö-

tehdit eder bir duruma geldi¤ini belirten ﬁehremini-

yünde s›tma hastal›¤›ndan dolay› bölgeye gitmeyen

ni (Belediye Baﬂkan› Mustafa Ziver Bey), Dahiliye

belediye tabibinin cezaland›r›lmas› ve bölgede ge-

Naz›r›’na yazm›ﬂ oldu¤u yaz›da Küçükçekmece Köyü’-

rekli tedbirlerin al›nmas›"224 istenmekteydi.

nün baﬂka bir yere taﬂ›nmas›n› önermektedir.

Osmanl› Dönemi’nde oldu¤u gibi Cumhuriyet

"Bak›rköy'ünde teﬂkil eden 20. Belediye Daire-

Dönemi’nde de Küçükçekmece Gölü'ndeki kirlili¤i-

si merkez olmas›ndan dolay› kaza merkezinin Küçük-

nin devam etmekte oldu¤u görülmektedir. Göl'de es-

çekmece kasabas›na nakli kararlaﬂt›r›lm›ﬂt›r. Ancak

kiden bol miktarda bal›k bulunurken, 1970'lerden

kasabada hükümet binas›na uygun bir mahal buluna-

sonra evsel ve sanayi at›klarla Göl'ün kirlenmesi so-

mad›¤› gibi, eskiden orada bulunan hükümet dairesi-

nucu, bal›klar›n yaﬂam› olumsuz yönde etkilenmiﬂtir.

nin de y›k›lm›ﬂ olmas› ve yeniden yap›lmas›n›n da

Göl av kuﬂlar› için önemli bir konaklama yeri olmas›-

vakit alaca¤› nedeniyle, hükümet kona¤›n›n yap›l›ﬂ›-

na ra¤men, aﬂ›r› avlanma sonucu eski zenginli¤i kal-

na kadar hükümet merkezinin naklinin ertelenmesi-

mam›flt›r. Ancak sert geçen k›fllarda av kufllar› zorun-

ne müsaade olunmas›. Kaza belediye tabibinden bu

lu olarak burada konaklamaktad›r.225

222

BOA. DH. MU‹. 115/42 (R 6 Temmuz 1326/ M 19 Temmuz 1910) 223

BOA. DH. MKT. 2679/25 CR II Teﬂrinisani 1324/ M 12 Kas›m 1908 224

BOA. DH. MMi 31-1/48 CR 22 Teﬂrinisani evvel 1320/ M 4 Kas›m 1904) 225

Dünden Bügüne Küçükçekmece

165

Metin Tuncel, Göllerimiz, Redhouse Yay›nevi ‹stanbul 1975 s.59; Hamit ‹nand›k, Türkiye Gölleri ‹Ü Co¤rafya Enstitüsü Yay›nlar› ‹st., 1965 s.13-14

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 166

KAYNAKÇA Ahmet Refik,

Eski ‹stanbul, Kanaat Kütüphanesi, ‹stanbul, 1931

AKÖGRETMEN, Erol,

1877- 1878 k›ﬂ›nda ‹stanbul göçmenlerle ilgili sorunlar, çözümler, ‹Ü. Edb. Fak. Yak›nça¤ ve T.C. Tarihi Anabilim Oal› (Yay›nlanmam›ﬂ Doktora Tezi) 1982.

AKYAVAﬁ Ahmet Rag›p,

Asitane: Evvel zaman içinde ‹stanbul, Türkiye Diyanet Vakf›, Ankara. 2000

ALAN, Murat,

Ruhunu Arayan ﬁehir ‹stanbul, LB.B.Yay›nlar› ‹stanbul 2000

Ali R›za Bey,

Bir zamanlar ‹stanbul (Haz. Niyazi Ahmet Bano¤lu) Tercüman Gazetesi, ‹stanbul, [t.y.]

ALSAN, Nebil Faz›l,

ﬁair Edip ve Tarihçi Kalemiyle ‹stanbul, ‹stanbul. 1973

ALUS, S. Muhtar,

30 Sene Evvel ‹stanbul, ‹letiﬂim Yay›nlar›, ‹stanbul. 2005

ALUS, S. Muhtar,

‹stanbul Yaz›lar›, ‹stanbul B.B. Yay›nlar›. 1994

ANDONYAN, Aram

Balkan Savaﬂ›.~ Aras Yay›nlar›. ‹stanbul.1999

ARAL, Güler,

Bak›rköy Kasabas›, ‹Ü. Edebiyat Fakültesi, (Yay›nlanmam›ﬂ Lisans Tezi) 1963

ARSEVEN, Celal Esad,

Eski ‹stanbul (Abidat ve Mebanisi), ‹stanbul Kütüphanesi Yay. 1989

ATLAMAZ, ‹ncilay,

Büyükçekmece'deki Türk Eserleri, ‹Ü. Edebiyat Fakültesi, (Yay›nlanmam›ﬂ Lisans Tezi) 1967

AYVANSARAV‹, Hüseyin Efendi, Hadikatü'I-Cevami, Haz. Ahmet Nezih Galitekin, ‹ﬂaret Yay. 2001 AYVERD‹, Ekrem Hakk›,

Osmanl› Mimarisinde Fatih Devri, Cilt IV. ‹stanbul. 1974

AYYILDIZ, H.Raif,

‹stanbul Ansiklopedisi, Büyükçekmece Maddesi Cilt VI, ‹stanbul.1963 Bak›rköy Halkevi Dergisi, Bak›rköy Tarihi, 1949 Bak›rköy ﬁeriye Sicilleri

Bal›khane Naz›r› Ali R›za Bey,

Bir Zamanlar ‹stanbul. [t.y]

BANOGLU, Niyazi Ahmet,

Tarihi ve Efsaneleriyle ‹stanbul, Selis Kitaplar, ‹stanbul. 2007

BOZKURT, Orhan,

Koca Sinan'›n Köprüleri, ‹TÜ. Mimarl›k Fak. Yay. ‹stanbul 1952.

BOZYEL, Resul,

Polonyal› Bir Seyyah›n Gözünden 16. as›r Türkiyesi, Kesit Yay. 2007

CARBOGNANO, Cosimo Comidas, 18. Yüzy›l sonunda ‹stanbul (Trc. Erendiz Özbayo¤lu. Eren Yay›nc›l›k, ‹stanbul 1993. ÇEV‹K, Hasan, Küçükçekmece'de Yeni Mahalle, ‹Ü. Co¤rafya Fakültesi, (Yay›nlanmam›ﬂ Lisans Tezi) 1975 Ç‹NER, Refakat,

Yar›mburgaz Ma¤aras›’nda ç›kan iskelet kal›nt›lar›n›n tetkiki. Cumhuriyetin 50. y›ldönümü Anma Kitab›, A. Ü. Bas›mevi, Ankara. 1974

DABAGYAN, L. Panos,

ﬁehr-i ‹stanbul'un Seyir Defteri, Karada¤ Yay. ‹stanbul. 2006

DAGDELEN, ‹rfan,

Alman Mavileri: 1913-19141. Oünya savaﬂ› öncesi ‹stanbul Haritalar›, ‹.B.B Kütüphane ve Müzeler Müd. 2006

DAN‹ﬁMEND, LHami,

‹zahl› Osmanl› Tarihi Kronolojisi, Türkiye Yay›nlar›, ‹stanbul. 1971

DEMiRKAN, Selahaddin,

Küçükçekmece Köyü, Kültür Bas›mevi, ‹stanbul. 1941

DEMiRKENT, Iﬂ›n,

TDV ‹slam Ansiklopedisi, "‹stanbul Maddesi" Cilt. XXIII. ‹stanbul. 2001

DERNSCHWAM, Hans,

‹stanbul ve Anadolu'ya Seyahat Günlü¤ü (Çeviren: Prof Dr. Yaﬂar Önen) KBY. Ankara 1992 Dünden Bugüne ‹stanbul Ansiklopedisi (Haz. ‹lhan Tekeli. Tarih Vakf›; Kültür Bakanl›¤›, ‹stanbul 1994.

Edmondo de Am›c›s,

‹stanbul (1874) (Trc. Beynun Akyavaﬂ) TTK. Bas›mevi, Ankara, 1993

Edmondo de Am›c›s,

‹stanbul, (Trc. Beynun Akyavaﬂ) Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Yay. Ankara. 1986

EMECEN. Feridun,

‹stanbul'un Fethi Olay› ve Meseleleri, Kitabevi, ‹stanbul 2003.

ENGiZ, Feriha,

Silivri ve Kükçükçemece'de Osmanl› Eserleri, Yay›nlanmam›ﬂ Lisans Tezi, ‹st. Üniv. Edeb. Fak. 1966

ERGiN, Osman Nuri,

Mecelle-i Umur-› Belediye, ‹.B.B Kültür ‹ﬂleri Daire Baﬂkanl›¤›, 1995. Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 3. kitap (Haz. S. Ali Kahraman, Yücel Da¤l›) YKY. ‹stanbul. 1999

EY‹CE, Semavi,

Bertrandon de La Broquiere ve Seyahatnamesi (1432-1433), islam Tetkikieri Enstitüsü Dergisi LV (1975)

EY‹CE, Semavi,

Tarih Boyunca ‹stanbul, Etkileﬂim Yay. ‹stanbul. 2006

EYiCE, Semavi,

Tarihte Küçükçekmece (Güney-Do¤u Avrupa Araﬂt›rmalar› Dergisi, Say›:6-7 1977/78

FAROQUI, Sura›ya,

18.yy. Büyük ‹stanbul'una Göç, Eyüp'te Sosyal Yaﬂam, Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›. ‹stanbul 1998

166

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 167

Faz›l Divan›,

M›s›r Bask›s› ... [t.y.]

GANJUK, Güler,

K›r›m'dan Göç ve Anadolu'da ‹skan›, (Yay›nlanmam›ﬂ Lisans Tezi) ‹.Ü.Edebiyat Fak. [t.y]

GÖKBiLGiN, M.Tayyip,

Rumeli'de Yörükler, Tatarlar ve Evlad-› Fatihan, Osman Yalç›n Matb. ‹stanbul. 1957

GÖLEN, Zafer,

Osmanl› Devleti'nde Baruthane-i Amire, TTK. Yay. Ankara -2006

HALAÇOGLU, Ahmet,

Balkan Harbi S›ras›nda Rumeli'den Türk Göçleri, TTK. Ankara 1994

Hammer, J. F. Van

Büyük Osmanl› Tarihi (Hz. Mümin Çevik, Erol K›l›ç) C. V, Üçdal Neﬂriyat, ‹stanbul. 1993

HANÇER, Elman Karao¤lu,

‹stanbul Dergisi, Bak›rköy Arkeolojisinde Bir Gezinti, ‹stanbul Tarihi Çeflmeler Külliyat›, Cilt III. ‹SKi Yay., ‹stanbul. 2006. ‹stanbul Vak›f Tarihi 1 (‹stanbul Ahkam Defterleri), ‹BB Kültür iflleri Daire Baflkanl›¤› Yay›nlar› ‹stanbul 1998 ‹stanbul'da Sosyal Hayat 1 (‹stanbul Ahkam Defterleri), ‹BB Kültür ‹flleri Daire Baflkanl›¤› Yay›nlar› ‹stanbul 1997

‹zzet Divan›,

M›s›r Bulak Bask›s›, H.1234/M.1819)

Jean de Thevenot,

1655-1656'da ‹stanbul ve Türkiye (Trc. Reﬂad Ekrem Koçu) Ç›¤›r Kitabevi, ‹stanbul. 1939

KABACALI, Alpay,

Geçmiﬂten Günümüze ‹stanbul, Denizbank Yay. ‹stanbul. 2003

KACIR, ﬁevket,

ﬁeriye Sicilleri (M.181 0-1831 )'ne Göre ‹stanbul 'da iktisadi Hayat, Yay›nlanmam›ﬂ Yüksek Lisans Tezi. ‹stanbul 1996

KADlOGLU, Sevtap,

Osmanl› Döneminde Türkiye'de Ziraat Okullar› Üzerine Notlar, Kutatkubilig, Say› 8, ‹stanbul 2005

KARAL, Enver Ziya,

Osmanl› ‹mparatorlu¤unda ‹lk Nüfus Say›m› 1831, Ankara. 1943

KEÇEC‹ZADE, ‹zzet Molla,

Bir Sürgün ﬁaheseri Mihnetkeﬂan, (Haz: Ömür Ceylan, Ozan Y›lmaz) Sahaflar Kitap Saray› ‹stanbul. 2007

KIRIMLI, Hakan,

K›r›m'dan Türkiye'ye K›r›m Tatar Göçleri.

Koçu, Reﬂad Ekrem,

‹stanbul Ansiklopedisi, ‹stanbul 1975

KÖKTEN, K›l›ç,

‹stanbul Bat›s›nda Eskitaﬂ (Paleolitik ) Devrine Ait Yeni Buluntular. AÜ.DTCF. Dergisi, XX, 1962

KÖMÜRCÜYAN Eremya Çelebi,

XVII. As›rda ‹stanbul. Kurtulmuﬂ Bas›mevi ‹stanbul. 1952

KÖKSAL, Gül,

‹stanbul'daki Endüstri Miras› için Koruma ve Yeniden Kullan›m Önerileri, ‹TÜ Fen Bilimleri Enstitüsü (Yay›nlanmam›ﬂ Doktora Tezi), 2005

Köylerimizin Adlar›,

Dahiliye Vekaleti Nüfus-› Umumiye Müdüriyeti, Hilal Matbaas›, ‹stanbul, 1928

KUBAN Do¤an,

‹stanbul Bir Kent Tarihi, Tarih Vakf› ve Yurt Yay›nlar› ‹stanbul. 2000

KÜÇÜK, Cevdet,

TDV ‹slam Ansiklopedisi ‹stanbul. 1992

KÜTÜKOGLU Mübahat S.

Baruthane-i Amire, ‹slam Ansiklopedisi, Cilt, 5 TDV. ‹stanbul.1992

MAMBOURY, Ernest,

‹stanbul Touristique, ‹stanbul 1951

MANSEL, A.M, ONGAN, Aziz, Rhegion-

Küçükçekmece Hafriyat›, BELLETEN, Cilt VI. Sayl:21-22 TTK. Ankara, 1942.

MANTRAN,

Robert, 17. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda ‹stanbul (Trc. Mehmet Ali K›l›çbay, Enver Özcan. V Yay›nlar›, Ankara [t.y]

MANTRAN, Robert,

‹stanbul Tarihi, (Çeviren: Teoman Tunçdo¤an) ‹letiﬂim Yay. ‹stanbul, 2001

ONGAN, Aziz,

Belleten, Regium Hafriyat›, C. III. Say›: 11-12

ORTAYLI, ‹lber, ENG‹N Vahdettin, AFYONCU, Erhan,

Payitaht-› Zemin Eminönü, ‹stanbul 2008

ORTAYLI, ‹lber,

‹stanbul'dan Sayfalar, Kültür A.ﬁ. ‹stanbul, 2003

ÖNAL, Seçim,

Küçükçekmece Kanarya Mahallesinin Sosyo Ekonomik Durumu, ‹Ü. Edb. Fak., (Yay›nlanmam›ﬂ Lisans Tezi) 1967

ÖNEL, Zafer,

Semtler Küçükçekmece, ‹BB. Yay. ‹stanbul. 2003

ÖNGÖR, Sami,

Co¤rafya Sözlü¤ü, MEB Yay›nlar›, ‹stanbul, 1961

ÖZKURT, Hasibe,

Bak›rköy Köylerinin iktisadi Durumu, ‹Ü. Edebiyat Fakültesi, (Yay›nlanmam›ﬂ Lisans Tezi) 1943

ÖZMEN, Abidin,

Trakya, ‹çiﬂleri Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara 1948

ÖZTÜRK, Selahaddin,

Küçükçekmece Fatih Mahallesinin Sosyo Ekonomik Durumu, ‹Ü. Edb. Fak., (Yay›nlanmam›ﬂ Lisans Tezi) 1976

PAKALlN, M. Zeki,

Osmanl› Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlü¤ü, MEB Ya~›nlar›, Ankara 1983

SAKAOGLU, Necdet,

20.yy Baﬂ›nda Osmanl› Co¤rafyas›, Deniz Kültür Yay. 2007 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1266

Dünden Bügüne Küçükçekmece

167

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 168

Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1271 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1294 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1295 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1297 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1300 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1304 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1309 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1310 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1317 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1319 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1321 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1325 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1327 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1328 Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, Dersaadet 1926/27 SAYDAM, Abdullah,

K›r›m ve Kafkas Göçleri, TTK. Ankara. 1997

ﬁAHiN, Salih,

Bir Tatl› Huzur Beldesi Alemda¤, Alemda¤ Belediyesi Yay. ‹stanbul 2007

ﬁEHSUVAROGLU. Haluk Y.

As›rlar boyunca ‹stanbul: Saraylar›, Camileri, Abideleri, Çeﬂmeleri.[t.y]

ﬁemseddin Sami,

Kamusu'l A'lam H.1322

ﬁENTÜRK, M. Hüdai,

Türkler: Osmanl› Devleti'nin Ulafl›m Teflkilat› ve Yol Sistemine Genel Bir Bak›fl, Cilt.1 O, Yeni Türkiye Yay. Ankara 2002

TAﬁLlKLlOGLU Zafer,

Belleten XXIII, Say› 92

TERZi, Arzu T.

Hazine-i Hassa Nezareti, TTK. Yay., Ankara. 2000

TUNA Turgay,

Bir Zamanlar Bak›rköy, ‹letiﬂim Yay. ‹stanbul 1996

TUNÇ, Gülgün,

Taﬂ Köprülerimiz, K.G.M. Matbaas›. Ankara 1978 Türk Silahl› Kuvvetleri Tarihi, c.II, IL. K›s›m IL. Kitap, Genelkurmay Bas›mevi Ankara. 1993

UYKUCU, K.Ekrem,

Cumhuriyetin 50. y›l›nda ‹stanbul. ‹stanbul. 1973

UZUNÇARﬁILI, LH.

Osmanl› Tarihi, TTKB. Ankara 1988

ÜLGEN, Ali Saim,

Fatih Devrinde ‹stanbul, Ankara 1993

ÜLGEN, Ali Saim,

‹stanbul ve Eski Eserleri, ‹stanbul 1933

YERASiMOS, Stefan,

15. Yüzy›l sonunda Haslar Kazas›, Eyüp'te Sosyal Yaﬂam, Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›. ‹stanbul 1998

YIGIT, Murat,

Azatl› Baruthanesinden Kalanlar. wow. TURKEY. com

YORGANCIOGLU, Sabri,

Küçükçekmece Cumhuriyet Mahallesinin Sosyo Ekonomik Durumu, ‹Ü. Edb. Fak., (Yay›nlanmam›ﬂ Lisans Tezi) 1975 Yurt Ansiklopedisi, Anadolu Yay›nc›l›k Aﬁ. 1982-83

YÜKSEL, ‹. Ayd›n,

Osmanl› Mimarisinde Kanuni Sultan Süleyman Devri, ‹stanbul Fetih Cemiyeti Yay. 2004

* Araflt›rmam›z s›ras›nda katk›lar›n› bizden esirgemeyen K.B ‹stanbul 1 numaral› Kültür ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma Bölge Kurulu Müdürü Hilmi Ayd›n Bey’e ve ‹rfan Da¤delen Bey’e teflekkür ederiz. ( S. fiahin - A Neftçi)

168

I. Küçükçekmece Tarihi Salih ﬁahin

02_KUCUKCEKMECE_TARIH

1/25/11

8:20 PM

Page 169

Dünden Bügüne Küçükçekmece

169

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 170

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 171

II Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Lokasyon, Yer ﬁekilleri ‹klim, Sular Küçükçekmece Lagünü Jeoloji, Nüfus Ekonomi, Arazi Kullan›m›

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 172

Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci, ‹stanbul Üniversitesi, Co¤rafya Bölümü, Türkiye Co¤rafyas› Ana Bilim Dal› Burhan Ekinci, ‹stanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve ‹flletmecili¤i Enstitüsü & ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi B‹MTAfi Co¤rafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Alg›lama Birimi

Özet

Abstract

Okumakta oldu¤unuz yaz› baﬂl›ca dört temel bölüm-

This article consists of four main parts.

den oluﬂmaktad›r.

The first part is about the location determination of

Bunlardan birincisi; Küçükçekmece ilçesinin mekansal

Küçükçekmece district. Location specifications are deter-

konumunun s›n›rland›r›lmas› ve lokasyonunun ortaya

mined mathematically by the Geographical and Universal

konulmas›n› kapsamaktad›r. Konum özellikleri mate-

Mercator (UTM) Projection Coordinate systems. In addition,

matiksel olarak Co¤rafi ve Universal Transversal Mer-

the location of the district and the subdistricts are evaluat-

catör (UTM) Projeksiyon Koordinat sistemlerine göre

ed according to the administrative units. Thus, the location

belirlenmesinin yan› s›ra özel konum bak›m›ndan da

of Küçükçekmece district is determined and mapped.

bölge ve bölüm lokasyonlar› ile birlikte idari birimlere

The second part focuses on the characteristics of

göre de de¤erlendirilmiﬂtir. Böylece Küçükçekmece il-

the physical geography of Küçükçekmece district. Within

çesinin konumu belirlenmiﬂ ve haritalanm›ﬂt›r.

this context, geomorphological, climatological, geological

Çal›ﬂmada üzerinde durulan ikinci husus ise Küçükçekmece ilçesinin fiziki co¤rafya özelliklerinin or-

and hydrographical characteristics are evaluated separately and presented with maps.

taya konulmas›d›r. Bu kapsamda jeomorfolojik, klima-

In the third part of the article, human and econom-

tolojik, jeolojik ve hidrografik özellikleri ayr› ayr› ele

ic characteristics of the district are presented. The district

al›nm›ﬂ ve haritalar›yla birlikte ortaya konulmuﬂtur.

is analyzed in terms of neigborhoods and detailed maps are

Çal›ﬂmam›z›n üçüncü bölümü ise ilçemizin be-

demonstrated. Population characteristics and demograph-

ﬂeri ve ekonomik özelliklerinin ortaya konulmas› ﬂek-

ical structure are presented as well. Land use features and

linde olmuﬂtur. Bu bölümde ilçemiz mahalle baz›nda

the changes over years in land use are determined by the

de¤erlendirilmiﬂ ve mahallerin ayr›nt›l› haritalar› ya-

analysis of satellite images. Additionally, main economic

p›lm›ﬂt›r. Nüfus özellikleri ve demografik yap› ortaya

activities and services are stressed.

konulmufltur. Arazi kullan›m özellikleri ve y›llara göre arazi kullan›m›nda meydana gelen de¤iflim uydu görüntülerinin analizi ile belirlenmifltir. Bu bölümde ayr›ca ilçemizdeki bafll›ca ekonomik faaliyetler ve hiz-

In the last part are the main maps of Küçükçekmece district prior to 6 March, 2008. Key words: Küçükçekmece, geography, climate, river, lake, population, economy, neighborhood, land use.

metler üzerinde de durulmuﬂtur. Son de¤erlendirmelerimiz ise 6 Mart 2008 sonras› Küçükçekmece ilçesine ait temel haritalar›n gösterildi¤i bölümdür. Anahtar kelimeler: Küçükçekmece, yerﬂekli, iklim, akarsu, göl, nüfus, ekonomi, mahalle, arazi kullan›m›.

172

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 173

Küçükçekmece ‹lçesi’nin

mine göre 28° 44' 24'' - 28° 49' 23'' do¤u boylamlar›

Konumu:

ile 40° 58' 40'' – 41° 03' 58'' kuzey enlemleri aras›nda kalmaktad›r.

stanbul ‹li’nin bat› yakas›nda yer alan Kü-

Universal Transversal Mercatör (UTM) Projek-

çükçekmece ilçesi Marmara Bölgesi’nde

siyon Koordinat Sistemine göre ise, Kuzey 35 numara-

(ﬁekil 1), Çatalca-Kocaeli bölümü Çatalca yar›madas›

l› zonun 4375367,75 güney, 4384582,50 kuzey ordinat

üzerinde (ﬁekil 2) yer alan bir konuma sahiptir.

eksenleri ile 2494374,93 do¤u, 2485677,86 bat› apsis

‹

Do¤uda D100- TEM ba¤lant› yolundan baﬂla-

eksenleri aras›nda yer almaktad›r (ﬁekil 4).

y›p bat›da Küçükçekmece Lagünü’ne; Güneyde Mar-

‹stanbul ﬂehrinin merkezine 17 km mesafede

mara Denizi’nden baﬂlay›p kuzeyde TEM (E80) oto-

olan ve yaklaﬂ›k 37,75 km2 yüzölçümüne ve 47,33 km

yoluna uzanan bu lokasyon ayn› zamanda Türkiye Av-

çevre uzunlu¤una sahip bulunan ilçemiz Asya-Avrupa

rupa’s› olarak bilinen Trakya yar›madas›n›n do¤u-

ba¤lant›s›n› sa¤layan Transit European Motorway

güneydo¤u k›sm›na karﬂ›l›k gelmektedir.

(TEM-E80) ve D100 (E5) gibi önemli karayollar›n›n

Türkiye idari yönetim birimleri bak›m›ndan ‹stanbul’un bir ilçesi olan Küçükçekmece, Avc›lar, Baflakflehir, Ba¤c›lar, Bahçelievler ve Bak›rköy, ilçeleri ile çevrili bulunmaktad›r (fiekil 3). Küçükçekmece ilçesi, Co¤rafi Koordinat Siste-

yan› s›ra Sirkeci merkezli Avrupa’ya uzanan demiryolu a¤›n›n üzerinde bulunmaktad›r. Ayr›ca gerek yurdumuzun gerekse dünyan›n önemli havalimanlar›ndan birisi olan Atatürk Havaalan› ise inceleme saham›z›n hinterland›nda yer almaktad›r.

ﬁekil 1: Küçükçekmece ‹lçesi’nin Marmara Bölgesindeki Konumu.

Dünden Bügüne Küçükçekmece 173

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 174

ﬁekil 2

fiekil 2: Küçükçekmece ‹lçesi’nin Çatalca-Kocaeli Bölümündeki Konumu. fiekil 3: Küçükçekmece ‹lçesi’nin Komflu ‹lçelere Göre Konumu. fiekil 3

174

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 175

ﬁekil 4

ﬁekil 4: Küçükçekmece ‹lçesi’nin Co¤rafi ve UTM Projeksiyon Koordinat Sistemlerine Göre Konumu.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

175

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

Üst D100 Karayolundan görüntü. Alt Küçükçekmece rölyefinden görünüm.

11:38 PM

Page 176

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 177

Üst Küçükçekmece lagününden görünüm. Alt Küçükçekmece lagününü Marmara Denizi’nden ay›ran k›y› seddi.

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 178

Küçükçekmece ‹lçesi’nin

mayan bu plato üzerinde say›lar› fazla olmayan te-

Jeomorfoloji Özellikleri:

peler dikkat çekmektedir. ‹nceleme alan›n›n da en yüksek noktas› 124 metreye sahiptir. Ayr›ca 83, 87,

Küçükçekmece ilçesi deniz seviyesine yak›n yüksel-

113, 94, 69 metre olan fakat isimleri bulunmayan

tisi (ﬁekil 5), hafif dalgal› rölyefi ile Çatalca-Kocaeli

tepeler de ifade edilmesi gereken di¤er zirvelerdir

Penepleninin karakteristik özelliklerini yans›t›r

(ﬁekil 8).

(ﬁekil 6).

Tüm litolojik birimler, genç tektonik hareket-

O metre olan deniz seviyesinden itibaren yük-

lerin etkisinde kalarak ﬂekillenmiﬂtir. Bu hareketle-

selti artmaya baﬂlar ve yaklaﬂ›k 9 km mesafeden son-

rin sonucunda saha gençleflmifl, farkl› afl›n›m döngü-

ra sahan›n kuzey s›n›r›nda 90-100 metreyi bulan

sü meydana gelmifl, akarsu a¤›nda de¤ifliklikler olufl-

yükselti seviyesine ulaﬂ›r (ﬁekil 7).

muﬂ, akarsular yata¤›na gömülmüﬂ, plato parçalan-

‹nceleme alan›n›n ana yerﬂekli küçük e¤imli

m›fl, silikleflmifl ve günümüzdeki halini alm›flt›r. Bu

düzlükler halinde peneplen karakterli hafif dalgal›

nedenle vadi sistemleri ile tepeler bu silik topograf-

platodur. Bu plato üzerinde plajl› k›y›, lagün, k›y›

yada belirgin olarak dikkat çekmektedir.

seddi, vadi sistemleri, Yar›mburgaz ma¤aras› tali

Hemen hemen her yönde parçalanm›ﬂ ve silik-

yerﬂekilleri olarak belirtilebilir. Yükseltisi fazla ol-

leﬂmiﬂ topografyan›n varl›¤›n› bak› özelliklerinden de

ﬁekil 5 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Yükselti Kademeleri Haritas›. ﬁekil 5

178

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 179

ﬁekil 6

ﬁekil 6 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Rölyef Haritas›. ﬁekil 7 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Topografya Haritas›.

ﬁekil 7

Dünden Bügüne Küçükçekmece

179

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 180

150 124 113 94

100

83 69

ﬁekil 8

anlamak mümkündür. Yamaç yönelimi ya da bak› olarak ifade etti¤imiz özellik, o noktadan geçen te¤et düzlemin bakt›¤› yön olup, kuzeyden itibaren saat yönünde tan›mlanan aç› olarak ifade edilen ve dört ana dört de tali co¤rafik yönün tespitinden ibarettir. ‹nceleme alan›nda bak›n›n bat› ve do¤u yönünde yo¤unlaﬂt›¤› görülmektedir. Di¤er yönler ise son derece birbirine yak›n yüzölçümü de¤erleri ile

ﬁekil 9

da¤›ld›¤› görülmektedir (fiekil 9). Flüvyal morfojenetik bölge olan inceleme alan›nda akarsular›n k›smen aktif oldu¤unu araziyi parçalad›¤›n› görmekteyiz. Ayr›ca gerek tektonik nedenlerle, gerekse afl›n›m sonucunda sahada, e¤im de¤erleri birbirinden farkl› alanlar meydana gelmifltir. E¤im de¤erlerinin alansal da¤›l›m›na bak›ld›¤›nda toplam alan 0-7° aras›ndaki e¤im de¤erlerinin en büyük paya sahip oldu¤u görülür. Bu de¤erden büyük e¤imli sahalar ise alan bak›m›ndan çok küçük bir sahaya inhisar eder (fiekil 10).

fiekil 10 fiekil 8 Küçükçekmece ‹lçesi’ndeki Tepeler. fiekil 9 Küçükçekmece ‹lçesi ve Yak›n Çevresinin Bak› Haritas›. fiekil 10 Küçükçekmece ‹lçesi ve Yak›n Çevresinin E¤im Haritas›. Karfl› sayfa Küçükçekmece High-Life plaj›.

180

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 181

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/29/11

11:49 PM

Page 182

Üst Küçükçekmece Platosu ve vadi sistemlerinden bir görünüm. Alt Yar›mburgaz Ma¤aras›’ndan görünüm.

182

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/29/11

11:51 PM

Page 183

Halkal› ve çevresinden görünüm

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 184

Küçükçekmece ‹lçesi’nin

gibi Küçükçekmece Gölü bir k›y› kordonu taraf›ndan

Hidrografya Özellikleri:

denizden ayr›lmas› ile lagün özelli¤i kazanm›ﬂt›r (Erinç, 2001; Ardel ve ‹nand›k, 1957).

Çal›ﬂma sahas›n›n hidrografyas›n› Küçükçekmece

Pleistosende gerek östatik gerekse de tektonik

Lagünü, rejim ve debileri düzensiz mevsimlik ve sü-

nedenlerle oluﬂan deniz seviyesindeki yükselmeler

rekli genellikle boylar› k›sa akarsular ile yeralt›sular›

sonucu akarsular›n denize döküldü¤ü k›s›mlardaki

meydana getirir. Bu akarsular›n baﬂl›calar› ise Top-

vadi sistemleri bo¤ulmaya u¤ram›ﬂt›r (Ekinci,

çular Dere, Hasan Dere, Karanluk Dere, Selim Dere,

2007a, 2007b, 2007c). Bu bo¤ulma sahalar›ndan bi-

Azaklu Deresi’dir (ﬁekil 11).

risi de bugünkü Küçükçekmece Gölü’dür. Deniz su-

Ayr›ca flehirleflme ve dolay›s›yla yap›laflmaya

lar› ile iﬂgal edilen bu sahan›n önü zamanla gerek

ba¤l› olarak bu akarsular yer yer kirlenmiﬂ ve ›slah

akarsular taraf›ndan gerekse de dalgalar taraf›ndan

edilmiﬂlerdir. Bu akarsular bu gün için suni kanal

taﬂ›narak getirilen malzemeler ile oluﬂturulan bir

içerisinde akmaktad›r.

koy Seddi ile kapat›lm›ﬂt›r. Böylece deniz ile iliﬂkisi

Burada belirtilmesi gereken bir di¤er hidrog-

kesilen bu saha bir lagün halini alm›ﬂt›r. Akarsular

rafya unsuru da 15,93 km2 yüzölçüme ve 20 metre de-

taraf›ndan taﬂ›nan sular ile de tatl› su özelli¤i kazan-

rinli¤e sahip Küçükçekmece Lagünü’dür. Bilindi¤i

m›ﬂt›r. Onbin y›l içerisinde ancak gerçekleﬂen bu

ﬁekil 11 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Hidrografya Haritas›. ﬁekil 11

184

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 185

m›fl, baz› sorunlar›n olufltu¤u gözlenmifl, yeni yap›lanmalara müsaade edilmemesi (‹stanbul KTVKK, 1991 y›l› 2691 Say›l› Karar›, Tuncer, 2005), Do¤al Sit Alan› içindeki mülkiyetlerin belirlenmesi ve do¤al ve arkeolojik sit alanlar›nda acilen koruma amaçl› imar plan›n›n yapt›r›lmas› (‹stanbul KTVKK, 1991 y›l› 2700 Say›l› Karar›, Tuncer, 2005) kararlaflt›r›lm›flt›r. K›y› seddi Do¤al Sit Alan› ile yak›n çevrede yer alan "Rhegion Antik Kenti" Arkeolojik Sit alan›n› kapsayan "Koruma Amaçl› Plan›" haz›rlanm›fl onanm›flt›r (‹stanbul KTVKK, 1993 y›l› 3212 Say›l› Karar›, Tuncer, 2005). Buna ra¤men al›nan kararlar tam olarak uygulanamam›flt›r. Dirençli bir zemini olmayan, yer hareketlerinde s›v›laflma riski çok yüksek olan bu kordon üzerinde yerleflim dokusu artm›flt›r. Bununla birlikte k›y› kordonu üzerinde bulunan D100 Karayolu, Marmara Denizi ile Küçükçekmece Gölü aras›ndaki su hareketini sa¤layan sistemleri kesintiye u¤ratm›fl, dolay›s›yla k›y› kordonunun geliflim sürecini etkilemifltir. Küçükçekmece Gölü’ne dökülen 2200 m durum son birkaç on y›l içerisinde tersine dönmüfl,

uzunlu¤undaki Halkal› Deresi, kollar› olan Hasano¤-

Sazl›dere Baraj›’n›n 1998'de tamamlanmas› ile tatl›

lu ve Menekﬂe Deresi ile birlikte 35.564 m uzunlu-

su taﬂ›yan akarsular buraya kanalize edilmiﬂ böylece

¤undaki Nakkaﬂ Dere, 10.017 m uzunlu¤undaki Saz-

Küçükçekmece Gölü’ne tatl› su taﬂ›nmaz olmuﬂ, de-

l›dere, kollar›yla beraber (Kartal Dere, Karanl›k De-

niz ile k›smi bir irtibat sa¤lanm›ﬂ ve gölün sular› ye-

re, De¤irmen Dere) 64.780 m uzunlu¤unda olan Eﬂ-

niden tuzlu özellik alm›ﬂt›r.

kinoz Deresi ve Ayamama Deresi bu k›s›mdaki baﬂl›-

Belirtildi¤i gibi uzun y›llar içerisinde bu k›y›

ca akarsular›d›r. Sanayi ve evsel at›klarla kirlenen

kordonu bir tak›m süreç ve etmenlerin kontrolünde

akarsular ‹SK‹ taraf›ndan, at›ksular› kontrol alt›na

geliﬂimini sürdürmüﬂ ve sürdürmektedir. Bu bak›m-

almak ve sahil ﬂeridi ile Küçükçekmece Gölü’nü

dan 1976 y›l›nda Göl’ü, Marmara Denizi'ne ba¤layan

at›ksu kirlili¤inden kurtarmak için Küçükçekmece

veya ondan ay›ran kumsal hat bir baﬂka deyiﬂle Kü-

Çevre Koruma Projesi kapsam›nda de¤iﬂime u¤rat›l-

çükçekmece Gölü’ne bir lagün özelli¤i kazand›ran

m›ﬂt›r. Marmara Denizi’ne akan at›ksular, kolektör-

“Koy Seddi” ile Göl kenar›nda bulunan So¤uksu Çift-

lerle toplanarak Küçükçekmece At›ksu Ön Ar›tma

li¤i Do¤al Sit Alan› olarak belirlenmiﬂtir (GEEAYK,

Tesisi’ne iletilmiﬂtir. Proje çerçevesinde Halkal›

1976 y›l› 9509 Say›l› Karar›, Tuncer, 2005). Ancak bu

Deresi ve Nakkaﬂdere ›slah edilmiﬂ, Küçükçekmece

karara ra¤men, do¤al sit alan›n›n kontrolsüz yap›laﬂ-

Gölü’nü kirleten at›ksular kolektörlerle toplanarak

malar sonucunda do¤al geliﬂim süreci kesintiye u¤ra-

ar›tma tesislerine ulaﬂt›r›lm›ﬂt›r. Örne¤in, Sefaköy,

Dünden Bügüne Küçükçekmece

185

Üst Küçükçekmece Lagün’ünün ve Koy Seddinin (K›y› Kordonu) Görüntüsü (www.ibb.gov.tr). Alt Lagün ile deniz aras›ndaki su ba¤lant›s›.

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 186

Kaynarca ve Yenibosna kollar› ile birlikte toplam

bir su toplama havzas› olmuﬂ ve bu ﬂekilde yeni bir

uzunlu¤u 50 km. olan Ayamama Deresi'nin sahil yo-

drenaj a¤› meydana gelmiﬂtir.

lundan itibaren E5 (D100) karayoluna kadar 5850

Kaplad›¤› alan 15,93 km2, kuzey-güney do¤rul-

m.'lik k›sm› ‹SK‹ Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan ›slah

tusundaki uzunlu¤u 8 km, en geniﬂ yeri 4,5 km ve en

edilmiﬂtir. Büyükﬂehir Belediyesi taraf›ndan Kay-

derin yeri 20 m olan ve denizle 1,5 m derinli¤i olan bir

narca kolunda 1600 metre ve Sefaköy kolunun ‹ki-

kanal ile ba¤lant›s› bulunan bu az tuzlu su alan› gide-

telli k›sm›nda kalan 2200 metrelik k›sm› suni dolgu

rek dolmakta, küçülmekte, kirlenmekte ve içerisinde

ve kanallar› kullan›larak kanalize edilmiﬂtir. Bunun

yaﬂayan canl› say›s› ve türleri azalmaktad›r.

gibi Küçükçekmece Gölü’nü de besleyen Nakkaﬂde-

H›zl› nüfus art›ﬂ› ve altyap› tesislerinin yeter-

re, Eﬂkinoz ve Sazl›dere ve bunlar›n kollar› da do¤al

sizli¤i, bölgenin havza koruma alan› d›ﬂ›nda tutulma-

özelliklerini kaybetmiﬂtir. Sular›n do¤al olarak ka-

s›, kanalizasyon, evsel ve sanayi s›v› at›klar›n›n Göl’e

nalize olduklar› yataklar› de¤iﬂtirilmiﬂ; bunlar›n ye-

akmas›, Halkal› çöplü¤ünden s›zan sular›n göle ulaﬂ-

rine suni olarak sular›n kanalize edilece¤i mütefer-

mas›, su havzas›ndaki Sazl›dere üzerinde bir baraj›n

rik at›ksu ve ya¤mursuyu kanallar› inﬂa edilmiﬂtir

yap›lmas› ve böylece en büyük besleyicisi Sazl›de-

(www.iski.gov.tr.). Böylece tüm dünyada oldu¤u gibi

re'den de yoksun b›rak›lmas›, gölün doldurulmas›,

(Ritter, 1995) inceleme alan›nda var olan akarsu sa-

Çekmece Nükleer Araﬂt›rma ve E¤itim Merkezi labo-

y›s› azalm›ﬂ, drenaj a¤lar›n›n uzunluklar› küçülmüﬂ-

ratuarlar› s›v› at›klar›n›n göle boﬂalt›lmas› gibi ne-

tür. Yine ‹stanbul için içme suyu sa¤layan Küçükçek-

denlerle Göl’ün do¤al özellikleri bozulmuﬂtur (Tun-

mece Gölü’nün bu özelli¤ini kaybetmesine ba¤l› ola-

cer, 2005; A¤c›o¤lu vd., 2003).

rak bu ihtiyac› karﬂ›lamak üzere Küçükçekmece Gö-

Bu göle deﬂarj edilen organik kirleticiler ne-

lü’ne temiz su sa¤layan Sazl›dere üzerinde yeni bir

deniyle atmosferik koﬂullar›n etkisi alt›nda fitop-

baraj gölü inﬂa edilmiﬂtir. Böylece art›k Sazl›dere ile

lanktonlar h›zla geliﬂmektedir. Böylece ortam ileri

Küçükçekmece Gölü aras›nda var olan drenaj ba¤-

düzeyde kirlenmifl ve göl yeflil bir renge dönüflmüfl-

lant›s› zay›falam›ﬂ yer yer ortadan kalkm›ﬂ ve suni

tür. 1985 y›l›na kadar DS‹ ve ‹SK‹ taraf›ndan kullan›-

kanal ile yeni ba¤lant›lar tesis edilmiﬂtir. Ayn› za-

lan ve iﬂletilen kirlenmemiﬂ göl suyunun 1984–1985

manda birçok akarsu için art›k Sazl›dere Baraj Gölü

ile 1989 y›llar›na ait su kimyas› analiz verileri de¤er-

Küçükçekmece ‹lçesinin Bat›s›nda Yer Alan Küçükçekmece Lagünü ve Çevresine Ait Görünüﬂ

186

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 187

lendirildi¤inde, Göl’de do¤al kirlenmelerin d›fl›nda yapay veya insanlara ba¤l› kirlenmelerin varl›¤›, 1995 ve özellikle 1997 y›llar›na ait analiz verilerinde ise a¤›r metal kirlenmelerinin oldu¤u saptanm›flt›r (Pehlivan ve Y›lmaz, 1997; Topçuo¤lu, Güngör ve K›rbaflo¤lu, 1997; Tuncer, 2005). Küçükçekmece Gölü ve havzas›, ‹stanbul için "‹çme ve Kullanma Suyu Temin Edilen ve Edilecek Olan Yüzeysel Su Kayna¤›" özelli¤ini kaybetmifl böylece yetkili kurumlar taraf›ndan içme suyu alan› olmaktan ç›kar›lm›flt›r. Ancak bu ihtiyac› karfl›lamak üzere Küçükçekmece Gölü’ne temiz su sa¤layan Sazl›dere üzerinde, 1992–1996 y›llar› aras›nda 10 km2 yüzölçüme sahip yeni bir baraj gölü infla edilmifltir. Böylece Küçükçekmece ilçemizin kuzeyinde kara ile kapl› bu alan sular ile kaplanm›fl ve bu sahada bir baraj gölü oluflmufltur (Ekinci ve Ekinci, 2006). Son hidrografya unsuru ise yeralt›sular›d›r. Gerek yükselti seviyesinin fazla olmamas› gerekse de geçirimli kayaçlar›n varl›¤› gibi nedenlerle yeralt›suyu seviyesi fazla derin de¤ildir (fiekil 12). Sahan›n büyük k›sm›nda 10 metre derinlikten su ç›kabilmektedir.

ﬁekil 12

Küçükçekmece ‹lçesi’nin Yeralt›suyu Seviyesi Haritas›.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

187

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 188

Küçükçekmece ‹lçesi’nin Jeolojik

40 m. civar›ndad›r. Halkal›, Halkal›-‹kitelli aras›n-

Özellikleri:

daki s›rtlarda, Mehmet Akif, Atatürk mahallelerinde gözlenmektedir. Üst Miyosen döneminde geliﬂen

‹nceleme alan›ndaki stratigrafik olarak en yaﬂl› bi-

geçici göllerde kil çökelimleri olmuﬂtur. Hâkim ola-

rim So¤ucak Formasyonudur (ﬁekil 13). Killi kireç-

rak yeﬂil renkli, ince laminal›, plastik killerden

tafl› ve kireçtafl›ndan oluflan Üst Kretase-Alt Eosen

meydan gelen birim Güngören formasyonu olarak

yaﬂl› So¤ucak formasyonu, beyaz, sar›ms› beyaz veya

bilinmektedir. En üst kesimde mikro çapraz lami-

grimsi, ince–orta katmanl›, s›k› tutturulmuﬂ olduk-

nal› ince kumlar izlenir. Tane boyunun giderek in-

ça sert ve dayan›ml›, killi kireçtaﬂlar›nca zengindir.

celmesi ile k›z›l›ms› kahverenkli çamurlara geçilir.

Ara tabakalar halinde yumuﬂak marn katmanlar›na

Çukurçeﬂme’de üst seviyesi 30 cm.’ye varan kuvars,

da rastlan›l›r. So¤ucak formasyonu, beyaz, krem

grovak ve killi ﬂist çak›ll› sar›, k›rm›z›ms›, baz› yer-

renkli olup genellikle orta ve kal›n katmanl› masif

leri morumsu renkli kumlardan oluﬂur (Oktay ve

görünüﬂlü, yeniden kristallenmiﬂ bol fosilli kireç-

Eren, 1994; www.ibb.gov.tr).

taﬂ›d›r. Kuruçeﬂme ve ‹stasyon mahalleri bu for-

Genelde tuzlu su koﬂullar›n›n egemen oldu¤u

masyon üzerinde kurulmuﬂtur. So¤ucak kireçtaﬂ›

bu denizel ortam içinde kireçtaﬂ›-marn ardalan-

s›¤ ve dalgal› denizel bir ortamda, s›cak iklimde

mas› çökelmiﬂ Sarmasiyen (Üst Miyosen) yaﬂl› ve

oluflmufltur. Fasiyes içerisinde yerel olarak genifl-

Bak›rköy formasyonu olarak adland›r›lm›ﬂ formas-

likleri 10-200 m, kal›nl›klar› ise 1-5 m aras›nda

yon Küçükçekmece’nin güneyinde yayg›n olarak

de¤iﬂen moloz ak›m çökelleri ile dolu derin kanal

bulunur. Genelde 25-30 m kal›nl›k gösteren for-

dolgular› mevcuttur (Oktay ve Eren,

masyon tabanda kil ve seyrek kirli beyaz killi kireç-

1994;www.ibb.gov.tr).

taﬂ› ardalan›m› ile baﬂlayan tatl› su fasiyesli; dü-

Küçükçekmece bat›s›nda karasal koﬂullarda

zensiz tabakalanmal›, beyaz mikritik bir kireçtaﬂ›-

geliﬂmiﬂ, k›r›nt›l› ve ac›su karbonatlar›ndan yap›l-

d›r (Oktay ve Eren, 1994; www.ibb.gov.tr). Kanar-

m›ﬂ bir istif izlenir. Bu istif ‹stasyon Mahallesi kuze-

ya, Fevzi Çakmak, Sultan Murat, Kemalpaﬂa, Kar-

yinde, Küçükçekmece Lagünü’nün do¤usunda bu-

taltepe, Tevfikbey, Cumhuriyet, Fatih, Yeﬂilova

lunmaktad›r. Üst Miosen-Oligosen yaﬂl› bu litoloji

yerleﬂmelerinin bulundu¤u k›s›mlar bu formas-

Gürp›nar formasyonu olarak tan›mlanmaktad›r.

yondan müteﬂekkildir. Beyaz, kirli beyaz renkli,

Gürp›nar formasyonu, sar›ms› gri, gri renkli, kah-

katman aralar› yeﬂil renkli ince katmanl› kil ara se-

vemsi gri mikal› kumtaﬂ› ve kumtaﬂ›yla ardalanmal›

viyeli, alt seviyesi kil-kireçtaﬂ› ardal› maktral› ki-

gri marn-kil-silttaﬂ›, nadiren çak›ltaﬂ› ve linyit da-

reçtaﬂlar›ndan oluﬂur.

marlar›ndan oluﬂur. En üstte 10 m. kal›nl›¤a ulaﬂan

Yeﬂil-mavi renkli üst seviyelerinde kirli be-

kil bulunur (Akartuna, 1953; Oktay ve Eren, 1994;

yaz renkli maktral› kireçtaﬂ› ara seviyeli, kum cepli

www.ibb.gov.tr).

kil ve marnlardan oluﬂan ve 30 metre kal›nl›¤a sahip

Taﬂk›nlar yaparak akan bir akarsu ürünü olan

olan ve Üst Miyosen yaﬂl› Güngören Formasyonu,

Çukurçeflme, gevflek tututurulmufl, blok, çak›l, kum

‹nönü, Sö¤ütlüçeﬂme, ‹stasyon mahallaeri ile Kü-

ve siltten meydana gelir. Üst Miosen-Pliyosen yaﬂl›

çükçekmece Gölü’nün güneydo¤u k›y›lar›nda görü-

bu örgülü akarsu fasiyesinin kal›nl›¤› ortalama 35-

lür. Sar›ms› esmer-yeﬂil renkli kil, beyaz renkli

188

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 189

ﬁekil 13. Küçükçekmece ‹lçesi’nin Jeoloji Haritas›. ﬁekil 13

marnlar ile bunlar aras›nda ince düzensiz tabakal›

Kuvaterner (Holosen) yaﬂl› alüvyonlar ise ge-

maktral› kalker, beyaz tebeﬂirimsi kalker seviyele-

nellikle vadiler içinde akarsu kenarlar›nda s›n›rl›

rinden oluﬂur (Oktay ve Eren, 1994; www.ibb.gov.tr)

kal›nl›klardad›r. Alüvyonlar, mevcut olan çeﬂitli

Çak›ll› ve kumlu gri siyah renkli kil ve çamur-

akarsu ortamlar›nda depolanm›ﬂ, gevﬂek blok–ça-

lardan oluﬂan Kuﬂdili formasyonu Küçükçekmece Gö-

k›l-kum-kilden yap›lm›ﬂ çökellerdir.

lü’nün do¤usunda bir ﬂerit halinde uzanmaktad›r. Ta-

Ayr›ca günümüzde insan›n etkisiyle oluﬂtu-

banda çak›ll› seviye ile baﬂlayan birim üste do¤ru kum

rulmuﬂ yapay dolgu sahalar› da belirtilmesi gereken

ve siltlere geçer. Küçükçekmece Yar›mburgaz sazl›-

di¤er litolojiyi oluﬂturur. ‹nceleme sahas›nda kal›n-

¤›nda yap›lan sondajlarda 3m kadar güncel alüvyon al-

l›klar› 0.5-12 m aras›nda olan dolgular yer al›r (Ok-

t›nda; üstte kahverenkli, sar›ms› kumlu ve siltli killer,

tay ve Eren, 1994; www.ibb.gov.tr).

alta siyah –koyu gri, çak›ll› ve kokulu batakl›k killeri,

Tektonik aktivite bak›m›ndan ise Alp Oroje-

tabanda da 5 m’ye varan çak›l, ortada 43 m’ye varan ve

nezi ile Post Alpin epirojenik karakterli tektonik

kenarlara do¤ru incelen bir alüvyon bulunur. Holosen

hareketlerin etkisi dikkat çekmektedir. Sahada et-

yaﬂl› Kuﬂdili formasyonunun kal›nl›¤› 23.80 m’dir

kili olan Alpin orojenezinde Paleozoyik yaﬂl› birim-

(Oktay ve Eren, 1994; www.ibb.gov.tr).

ler yeniden, Mesozoyik-Alt Tersiyer yaﬂl› birimler

Dünden Bügüne Küçükçekmece

189

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 190

ise ilk kez k›vr›mlanm›ﬂlard›r. Alt Eosen sonras›nda

Küçükçekmece ‹lçesi’nin ‹klim

günümüze kadar geliﬂen tortul depolar alttaki teme-

Özellikleri

lin k›r›lmalar›na ba¤l› olarak k›vr›mlar oluﬂturmuﬂlard›r. Paleozoik birimlerini aç›sal diskordansla ör-

Yerkürenin Kuzey yar›mküresinde kabaca 41° Kuzey

ten Eosen, Oligosen ve Miyosen çökelleri, az e¤imli

enlemi üzerinde yer alan Küçükçekmece güneﬂ ›ﬂ›n-

yer yer de yatayd›r. So¤ucak, Ceylan, Gürp›nar,

lar›n› 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde 49°’ lik bir aç›

Güngören ve Bak›rköy formasyonlar› epirojenik ha-

ile al›rken, 21 Aral›k tarihinde 25°, 21 Haziran tari-

reketlerden en fazla etkilenen birimler olarak dik-

hinde ise 72°’ lik aç› ile al›r.

kat çeker. Aktüel olarak devam eden tektonik hare-

Temel klimatik özellikler ise esas olarak bu etke-

ketlere ba¤l› olarak Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun

ne ba¤l› olarak ﬂekillenir. Di¤er taraftan gündüz ve gece

neden oldu¤u deformasyonlarla da Neojen depolar›

süreleri de günefl ›fl›nlar›n›n gelifl aç›s›na göre de-

k›vr›mlanm›ﬂ ve deformasyona u¤ram›ﬂt›r (Oktay ve

¤iflmektedir. Çal›flma sahas› orta kuflakta yer ald›¤›

Eren, 1994; www.ibb.gov.tr).

için gece ve gündüz süreleri aras›nda büyük farklar görülmez (Tablo 1). Gündüz süresinin en fazla oldu¤u Haziran ay› ile en az oldu¤u Aral›k ay› aras›ndaki fark 5,7 saattir. K›fl ve sonbahar mevsimlerinde Balt›k ve Atlantik kökenli maritim polar hava kütleleri ile Sibirya ve Hazar kökenli kontinental polar hava kütleleri etkilidir (fiekil 14). Yaz ve ilkbahar mevsimlerinde ise Atlantik kökenli maritim tropikal, güney-güneydo¤u kökenli kontinental tropikal hava kütleleri ile yer yer ‹skandinavya ve Balt›k kökenli kontinental polar hava kütlelerinin etkisindedir. ‹zlanda’n›n güneyinden hareket eden Atlantik maritim Polar hava kütlesi bat› ve kuzey bat›dan cephe boyunca sokulur ve alçak bas›nç alan› ile karfl›lafl›r. Bu karfl›laflma alan›nda frontal ya¤›fllar görülür. Sibirya kontinental Polar hava kütlesi de Balt›k ve Finlandiya üzerinde antisiklon olufltu¤u zamanlarda Rusya üzerinden sahaya kuzeydo¤udan sokulur (fiekil 15, fiekil 16). Böylece so¤uk hava kütlesi bölgeyi etkisi alt›na al›r. Bu hava kütlesi Karadeniz’i aflarken karars›z hale gelir ve bölgeye ya¤›fl getirir (Erinç, 1996). Günefl ›fl›nlar›n›n gelifl aç›s› ve hava kütleleri gibi temel faktörlerin yan› s›ra denizellik-karasall›k ve

190

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

15 Ocak 15 ﬁubat 15 Mart 9,5

10,6

11,9

11:38 PM

15 Nisan 15 May›s 13,2

14,3

Page 191

15 Haz.

15 Tem.

15 A¤u.

15 Eylül

14,7

13,7

12,4

15 Ekim 15 Kas›m 15 Aral›k 11,1

9,9

9,3

Tablo 1

yerflekilleri gibi faktörlerin de sahan›n iklim özelliklerinin flekillenmesinde etkili oldu¤u görülmektedir. Bilindi¤i gibi, karasall›k ve okyanusall›k (denizellik) bak›m›ndan bak›ld›¤›nda, yeryüzünde, biri kontinental di¤eri ise okyanusal olmak üzere iki ekstrem iklim tipi ile bu ikisi aras›nda çeflitli derecelerden karasal ve okyanusal iklim tipleri bulunmaktad›r (Erinç, 1996). Küçükçekmece ‹lçesi’nin denize s›n›r› bulunmakta olup güney kenar› Marmara Denizi’ne aç›lmaktad›r. Dolay›s›yla denizel koflullar›n hâkim oldufiekil 14

¤u bir ünite durumundad›r. Bununla beraber inceleme alan›n›n bu tiplerden hangisine dahil oldu¤unu tespit etmek için de kontinentalite derecesini kantitatif olarak ifade etmek bak›m›ndan, temeli y›ll›k s›cakl›k fark›na ve co¤rafi enleme ba¤l› olan Gorczynski (1918-1922)’nin ileri sürdü¤ü ve daha sonra Johansson’un, son olarak da Conrad’›n gelifltirdi¤i 1,7 A K= - 14 formülü kullan›lm›flt›r. Burada; sin (ϕ + 10) fiekil 15

A: Y›ll›k s›cakl›k fark›n›, ϕ: Co¤rafi enlemi göstermektedir. K=

1,7 x 18,2 30,94 - 14 = - 14 = 35,26 sin (40,59+10) 0,628 Marmara Denizi k›y›s›nda bulunan inceleme

sahas›n›n karasall›k oran›, Conrad formülüne göre; % 35,26’d›r. Bu de¤er karasall›ktan çok denizel ﬂartﬁekil 16

lar›n etkisini ortaya koymaktad›r. Yerﬂekilleri bak›m›ndan ise Karadeniz ile Marmara Denizi aras›nda bir su bölümü teﬂkil eden fakat yükselti de¤eri fazla olmayan dalgal› bir rölyef söz konusudur.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

191

Tablo 1: ‹nceleme alan›n›n maksimum gündüz saatleri (saat). fiekil 14: Kuzey kökenli yüksek hava kütlelerinin yurdumuza girifli. fiekil 15: Yurdumuz ve çevresinde oluflan hava kütleleri ve cepheler. fiekil 16: Kuzey kökenli yüksek hava kütlesinin yurdumuza girifli.

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 192

‹klim özelliklerinin belirlenmesinde kullan›-

Temmuz ay›n›n en s›cak ay olmas› yaz mevsi-

lan veriler, Florya meteoroloji gözlemevine aittir. Bu

minin zaman›nda, en so¤uk ay›n ﬁubat olmas› ise k›ﬂ

istasyonda 1975 y›l›ndan beri rasat yap›l›yor olmas›,

mevsiminin geç baﬂlad›¤›n› ifade eder.

verilerinin de yeterli ve güvenilir oldu¤unu ifade etmektedir (Tablo 2).

Deniz k›y›s›nda yer alan ‹lçede Haziran, Temmuz, A¤ustos ve Eylül aylar›n›n s›cakl›k de¤erleri 20 C°’nin üzerinde di¤er 8 ay ise 20 C°’ nin alt›ndad›r.

‹stasyon ‹stasyona Ait Enlem(°) Boylam(°) Yükseklik Çal›ﬂma Ad› Rasat Süresi (m) Süresi Florya

40.59

28.45

19752008

Yaz mevsiminde s›cakl›k ortalamalar› 22,87 C°, K›ﬂ mevsiminde ise 6,43 C°’dir. (Tablo 4). ‹lkbahar ve sonbahar s›cakl›k de¤erleri de yaz ve k›ﬂ s›-

Tablo 2

cakl›klar› aras›nda yer almaktad›r. Bu de¤erlere göre Yukar›da anlat›lan etkenlere ba¤l› olarak oluﬂ-

yaz s›cakl›klar› çok yüksek olmad›¤› gibi, k›ﬂ s›cak-

muﬂ, klimatik elemanlardan s›cakl›k, ya¤›ﬂ ve rüzgâr

l›klar› da çok düﬂük de¤ildir. Di¤er bir deyiﬂle, çok

özellikleri ise aﬂa¤›daki gibidir.

s›cak bir yaz mevsimi olmad›¤› gibi, çok so¤uk bir k›ﬂ mevsimi de yoktur.

S›cakl›k:

Mevsimleri aç›kça belirgin olan, s›cakl›k de-

Ortalama S›cakl›klar, Termik Rejim:

¤erleri sistemli bir ﬂekilde artan ve azalan, y›ll›k s›-

‹klim özelliklerinin belirlenmesinde kullan›lan

cakl›k fark› fazla olmayan, yaz›n aﬂ›r› s›cakl›klar›n k›-

Florya istasyonunun y›ll›k ortalama s›cakl›¤›, 14,2 C°’

ﬂ›n ise aﬂ›r› so¤uklar›n olmad›¤› inceleme sahas›,

dir (Tablo 3). Bu istasyonda ayl›k s›cakl›k ortalama-

“orta kuﬂak deniz tesirli s›cakl›k rejimine sahip ik-

s› en yüksek olan Temmuz ay›n›n de¤eri; 23,8 C°‘dir.

lim” tipindedir.

Ortalama en so¤uk ay ise 5,6 C° ile fiubat ay›d›r (Tablo 3). Y›ll›k amplitüd ise 18,2 C°’dir. Burada s›cakl›k de¤erleri Temmuz ay›ndaki 23,8 C° ile fiubat ay›ndaki 5,6 C° aras›nda de¤iflmektedir. Ocak ve Mart aylar› aras›nda s›cakl›k art›fl› küçük de¤erlerde iken Mart ay›ndan sonra daha belirgin flekilde artar. Temmuz ay›na kadar devam eden s›cakl›k art›fllar› bu aydan itibaren ise azalmaya bafllar.

Meteorolojik ‹stasyon Florya

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül

Ekim

Kas›m

Aral›k

Y›ll›k

5,9

5,6

7,4

11,8

16,4

15,8

11,2

7,8

14,2

21,2

23,8

23,6

20,1

Tablo 3 Küçükçekmece ilçesinin ortalama s›cakl›k de¤erleri.

Tablo 3 Meteorolojik ‹stasyon Florya

MEVS‹MLER KIﬁ

‹LKBAHAR

YAZ

KIﬁ

6,43

11,87

22,87

15,7

Tablo 4

192

Tablo 2 Florya Meteorolojik Gözlemevi’nin genel özellikleri.

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

Tablo 4 Küçükçekmece ilçesinin mevsimlik ortalama s›cakl›k de¤erleri. (C°)

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:38 PM

Page 193

Ortalama Maksimum S›cakl›klar:

Ortalama Minimum S›cakl›klar:

‹nceleme alan›nda ortalama y›ll›k maksimum s›cak-

‹nceleme sahas›nda ortalama y›ll›k minimum s›cakl›k

l›klar 18,1 C°’dir (Tablo 5). Ortalama s›cakl›k de¤er-

10,9 C° ’dir (Tablo 7). Ortalama minimum s›cakl›klar

lerinde oldu¤u gibi ortalama maksimum s›cakl›k de-

hiçbir ay s›f›r derecenin alt›na inmez. Ortalama mini-

¤erlerinin en yüksek oldu¤u ay Temmuz ay›, en düﬂük

mum s›cakl›k de¤erlerinin en yüksek oldu¤u ay 19, C°

oldu¤u ay ise Ocak ay›d›r. Küçükçekmece’de 5 ayda

ile A¤ustos ay›d›r. Ortalama minimum s›cakl›k de¤er-

ortalama maksimum s›cakl›k de¤eri 20 C°’nin üze-

lerinin en küçük oldu¤u ay ise 2,9 C° ile ﬁubat ay›d›r.

rindedir.

Sonbahar mevsimine ait s›cakl›k de¤erleri ‹lk-

Ortalama mevsimlik maksimum s›cakl›k de-

bahar mevsiminden daha yüksektir (Tablo 8). Mev-

¤erleri, sonbahar mevsiminde ‹lkbaharda oldu¤un-

simlik ortalama minimum s›cakl›k de¤erleri ile mev-

dan daha yüksektir (Tablo 6). Ortalama mevsimlik s›-

simlik ortalama s›cakl›k de¤erleri aras›nda fark ka-

cakl›klarla (Tablo 4), ortalama mevsimlik maksi-

baca 3 C°’dir.

mum s›cakl›k de¤erleri (Tablo 6) aras›nda çok büyük farklar görülmez. Bunun bafll›ca nedeni kontinentalite de¤erlerinin çok az olmas›, bir baflka ifade ile denizel flartlar›n etkili olmas›d›r.

Meteorolojik ‹stasyon Florya

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül

Ekim

Kas›m

Aral›k

Y›ll›k

8,7

8,8

11,2

16,2

20,9

19,8

14,5

10,5

18,1

25,8

28,3

28,2

24,7

Tablo 5 Meteorolojik ‹stasyon

MEVS‹MLER

Florya

KIﬁ

‹LKBAHAR

YAZ

KIﬁ

9,33

16,10

27,43

19,67

Tablo 5 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Y›ll›k Ortalama Maksimum S›cakl›k De¤erleri (C°).

Tablo 6

Meteorolojik ‹stasyon Florya

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

3,5

2,9

4,5

8,2

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül

Ekim

Kas›m

Aral›k

Y›ll›k

12,4

12,7

8,5

5,4

10,9

16,8

19,4

19,6

16,3

Tablo 7 Meteorolojik ‹stasyon Florya

Tablo 6 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Mevsimlik Ortalama Maksimum S›cakl›k De¤erleri (C°) Tablo 7 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Ortalama Minimum S›cakl›k De¤erleri (C°)

MEVS‹MLER KIﬁ

‹LKBAHAR

YAZ

KIﬁ

3,93

8,37

18,60

12,50

Tablo 8 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Mevsimlik Ortalama Minimum S›cakl›k De¤erleri (C°)

Tablo 8

Dünden Bügüne Küçükçekmece

193

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 194

Donlu Günler: S›cakl›klar›n s›f›r derecenin alt›na indi¤i günler donlu günler olarak kabul edilmifltir. ‹nceleme sahas›nda, s›cakl›¤›n 0 C°’nin alt›na indi¤i günler olarak tan›mlanan donlu günlerin say›s›, önem arz edecek kadar fazla de¤ildir. Y›lda donlu gün say›s› 14,3 gündür (Tablo 9). Don olay› Kas›m, Aral›k, Ocak, fiubat ve Mart aylar›nda olmak üzere toplam 6 ay görülür. Ortalama ayl›k donlu gün say›s›n›n en yüksek oldu¤u ay 6 gün ile fiubat ay›d›r. Donlu günlerin olmad›¤› yaz mevsimi ve etraf›ndaki aylardan baflka en az don olay›n›n güldü¤ü ay 0,3 gün ile Kas›m ay›d›r. K›fl, don olay›n›n en fazla görüldü¤ü mevsimdir (Tablo 10). Ortalama y›ll›k donlu gün say›s›n›n 4/5’ü bu mevsime aittir. ‹lkbaharda görülen don olay› Sonbahardan fazlad›r. Donlu günler ‹lkbahar mevsiminde, özellikle Mart ay›nda söz konusudur. Sonbahar mevsimine ait Eylül ve Ekim aylar› ile Yaz mevsimi ve etraf›ndaki aylarda don olaylar› görülmez.

Meteorolojik ‹stasyon Florya

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

4,0

6,0

2,2

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül 0

Ekim

Kas›m

Aral›k

Y›ll›k

0,3

1,8

14,3

Tablo 9 Meteorolojik ‹stasyon Florya

Tablo 9 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Ayl›k ve Y›ll›k Ortalama Donlu Gün Say›lar›.

MEVS‹MLER KIﬁ

GÜN

YÜZDE

‹LKBAHAR GÜN

11,8

% 85,52

2,2

YÜZDE YAZ

GÜN

% 15,38

Tablo 10

194

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

YÜZDE 0

KIﬁ

GÜN 0,3

Tablo 10 Küçükçekmece ‹lçesi’nde Donlu Günlerin Mevsimlere Da¤›l›ﬂ›.

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 195

Küçükçekmece Gölü k›y›s›ndaki Kuﬂ Cenneti’ne ait bir görüntü

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 196

Ya¤›ﬂ:

Maksimum Ya¤›ﬂ Miktarlar›:

Ortalama Ya¤›ﬂ Miktarlar›, Ya¤›ﬂ Rejimi:

Tüm istasyonlarda y›l›n bütün aylar›nda ya¤›ﬂ görül-

Y›ll›k ortalama ya¤›ﬂ miktar› k›y›da yer alan Küçükçek-

mektedir. En fazla ya¤›fl ise k›fl mevsiminde düflmek-

mece’de 648,4 mm’dir (Tablo 11). ‹nceleme alan›nda

tedir. Oysa günlük en fazla ya¤›ﬂ; 111 mm ile Ekim

her ay ya¤›ﬂ görülür. En fazla ya¤›ﬂ alan ay Aral›k ay›d›r.

ay›nda görülmüﬂtür (Tablo13).

Bu ayda 101,6 mm ya¤›fl düflmektedir. Buna karfl›l›k en az ya¤›fl›n görüldü¤ü ay Temmuz ay›d›r. Bu bak›mdan

Sa¤anak Ya¤›ﬂlar:

Temmuz ay›nda 24,9 mm ya¤›ﬂ düﬂmektedir.

Genellikle ya¤›ﬂlarla ilgili s›n›fland›rmada 25

K›ﬂ en ya¤›ﬂl› mevsimdir (Tablo12). Y›l içeri-

mm’nin alt›nda olan günlük ya¤›ﬂlar Normal Ya¤›ﬂ,

sindeki tüm ya¤›ﬂ›n % 38,09’u, bu mevsimde düﬂer.

25-50 mm aras› günlük ya¤›ﬂlar Az ﬁiddetli Sa¤anak,

Ya¤›ﬂlar›n en az görüldü¤ü mevsim y›l içindeki tüm

50-100 mm aras›ndaki günlük ya¤›ﬂlar ﬁiddetli Sa¤a-

ya¤›ﬂ›n % 12,49’ unun düﬂtü¤ü yaz mevsimidir. Son-

naklar ve 100 mm’nin üstündeki günlük ya¤›ﬂlar da

bahar ya¤›ﬂlar›n›n y›ll›k ya¤›ﬂ içerisindeki oran› %

Çok ﬁiddetli Sa¤anaklar olarak s›n›fland›r›lmaktad›r

28,69’dur. Tüm ya¤›ﬂ›n; % 20,73 ise ilkbahar mevsi-

(Yamanlar,1956). ‹nceleme sahas›nda 50 mm’den

minde görülür.

fazla olan günlük ya¤›ﬂlar sa¤anak ya¤›ﬂ olarak de¤er-

Orta kuﬂakta, denizel etkilere aç›k bir konum-

lendirilmiﬂ olup bu ya¤›ﬂlar›n frekans› oldukça dü-

da yer alan inceleme sahas›n›n, tüm aylar› ya¤›ﬂl›d›r.

ﬂüktür (Tablo 14). Sa¤anak ya¤›ﬂlar›n görüldü¤ü ay-

Maksimum ya¤›ﬂlar, k›ﬂa, asgari yaza isabet etmekle

lar ise Temmuz, A¤ustos, Ekim ve Aral›k’t›r.

birlikte, yaz kurakl›¤› hafif ve ilkbahar ya¤›fllar› Akdeniz k›y›lar›ndakinden daha kuvvetli olarak meydana gelir. Bu de¤erlendirmelere göre inceleme alan›; “Marmara Geçifl Tipi Ya¤›fl Rejimi’ne” girer.

Meteorolojik ‹stasyon

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül

Ekim

Kas›m

Aral›k

Y›ll›k

Florya

82,2

63,2

54,8

50,7

28,9

70,5

84,3

101,6

648,4

30,9

24,9

25,2

31,2

Tablo 11 Meteorolojik ‹stasyon

MEVS‹MLER

Florya

KIﬁ

‹LKBAHAR

YAZ

KIﬁ

247

134,4

186

Tablo 11 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Ortalama Ayl›k Ya¤›ﬂ De¤erleri (mm)

Tablo 12 Meteorolojik ‹stasyon

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül

Ekim

Kas›m

Aral›k

Florya (G. Mak. Ya¤›ﬂ)

49,9

44,8

37,7

34,2

27,8

111

58,4

65,4

41,8

57,9

70,8

54,3

Y›ll›k

Tablo 13 Meteorolojik ‹stasyon

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

Florya (50 mm’den fazla)

0,0

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül 0,0

0,0,

0,1

Tablo 14

196

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

0,0

Ekim

Kas›m

Aral›k

Y›ll›k

0,2

0,0

0,1

0,5

Tablo 12 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Ortalama Mevsimlik Ya¤›fl De¤erleri (mm) Tablo 13 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Günlük En Fazla Ya¤›fl De¤erleri (mm) Tablo 14 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Ayl›k Ya¤›fl De¤erleri

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 197

Y›ll›k ya¤›ﬂ›n %70,42’sinin Ekim–Mart ara-

Kar Ya¤›ﬂlar›: ‹nceleme alan›nda kar ya¤›ﬂlar› fazla de¤ildir (Tablo

s›ndaki 6 ayl›k so¤uk devrede düﬂtü¤ü inceleme ala-

15). Kar ya¤›ﬂl› günlerin ortalamas› 1,03 gündür.

n›nda [r (cm olarak y›l›k ya¤›ﬂ tutar›)= 2(t(Cº olarak

K›ﬂ mevsimini oluﬂturan aylar›n tamam›nda

y›ll›k s›cakl›k)) ] formülü kullan›lm›ﬂt›r. “r” nin de-

kar ya¤›ﬂlar› görülmektedir. Sonbahar sadece bu

¤eri (2t)’den büyük oldu¤u için inceleme alan› nemli

mevsimin son ay› olan Kas›m ay›nda, kar ya¤›ﬂlar› söz

iklimler içerisinde de¤erlendirilmiﬂtir.

konusudur. ‹lkbahar mevsiminde ise oran› düﬂük ol-

Ayl›k ve y›ll›k s›cakl›k de¤erlerine, y›ll›k ya¤›ﬂ

makla beraber Mart ay›nda ya¤›ﬂlar kar ﬂeklinde ola-

miktar›na, ya¤›ﬂ›n sene içerisindeki da¤›l›ﬂ›na ba¤l›

bilmektedir.

olarak yap›lan bu s›n›fland›rmaya göre (Tablo 17); Kü-

Karla örtülü gün say›s› toplam› 8,1 gündür.

çükçekmece Csas harfleri ile gösterilen, en so¤uk ay›n

Karla örtülü günler k›ﬂ mevsimi ile ‹lkbahar mevsi-

ortalama s›cakl›¤› 18 Cº den az fakat -3 Cº nin üstünde

minin baﬂ›nda görülür (Tablo 16). Kar en fazla 3,6

(5,6 Cº), ve en s›cak ay ortalamas› 10 Cº den fazla (23,8

gün ile ﬁubat ay›nda yerde kalmaktad›r.

Cº) orta iklimler kufla¤› içerisinde (C), yazlar kurak ve so¤uk devredeki en ya¤›fll› ay›n ya¤›fl tutar› (101,6 mm),

Ya¤›ﬂ Etkinli¤i:

s›cak devredeki en kurak ay›n ya¤›ﬂ›n›n (24,9 mm) en

Ya¤›ﬂ etkinli¤i özelliklerinin ortaya konulmas› için

az üç misli ve en kurak ay›n ya¤›ﬂ› 30 mm den az oldu¤u

Köppen (1918-1928), De Martonne (1923,1942) ve

(s), en s›cak ay›n ortalamas› 22 Cº den fazla (a) ve kurak

Erinç (1965) formülleri uygulanm›ﬂt›r.

mevsimin yaz oldu¤u (s) iklim tipi içerisinde yer al›r. Tablo 15 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Ortalama Kar Ya¤›ﬂl› Gün Say›lar›

Köppen S›n›fland›rmas›:

De Martonne S›n›fland›rmas›:

Köppen (1918-1928), iklim s›n›fland›rmas›, ayl›k ve

De Martonne(1923,1942), yaklaﬂ›m›n esas› s›cakl›k

y›ll›k s›cakl›k miktarlar›na, y›ll›k ya¤›ﬂ miktar›na, ya-

ile ya¤›ﬂ aras›ndaki iliﬂkiye göre kurak iklimlerle ya-

¤›ﬂ›n sene içindeki da¤›l›ﬂ›na göredir (Dönmez,

¤›ﬂl› iklimler aras›ndaki s›n›r› tespit etme¤e dayan-

1979). ‹nceleme alan› Köppen’in belirledi¤i beﬂ ana

maktad›r. Bu yaklaﬂ›m hem y›ll›k I= , hem de ayl›k I=

iklim kuﬂa¤›ndan biri olan ve C harfi ile gösterilen

formülleri ile hesap edilebilmektedir(Dönmez,

Orta ‹klimler Kuﬂa¤› içerisinde kalmaktad›r.

1979). Burada;

Meteorolojik ‹stasyon Florya

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

3,3

4,3

2,1

0,0

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

2,1

3,6

1,0

0,0

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül 0,0

0,0

Ekim

Kas›m

Aral›k

0,0,

0,4

2,5

Ekim

Kas›m

Aral›k

0,0,

0,0

1,4

Tablo 16 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Ortalama Karla Örtülü Gün Say›s› Tablo 17 Küçükçekmece ‹lçesi’nde Ortalama Ya¤›ﬂ De¤erlerinin So¤uk ve S›cak Devrelere Da¤›l›ﬂ› ile Köppen Uygulamas›

Y›ll›k Ortalama 12,4

1,03

Tablo 15 Meteorolojik ‹stasyon Florya

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül 0,0

0,0,

0,0

Y›ll›k Ortalama 8,1

0,68

Tablo 16 Meteorolojik ‹stasyon Ekim-Mart toplam› (mm) Florya

456,6

(% oran›)

Nisan-Eylül toplam› (mm)

(% oran›)

% 70’e Göre

70,42

191,8

29,58

Uygulanan Sonuç Formül De¤erleri r=2 (t)

64,84 > 28,4

Tablo 17

Dünden Bügüne Küçükçekmece

197

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 198

P: Y›ll›k ya¤›ﬂ tutar›(mm).

iklimler aras›nda bir geçiﬂ tipi içerisinde kald›¤› an-

p: En kurak ay›n ya¤›ﬂ›.

laﬂ›lmaktad›r.

T: Y›ll›k ortalama s›cakl›k (Cº).

Yine De Martonne’nin ayl›k kurakl›k indis

t: En kurak ay›n ortalama s›cakl›¤›(Cº).

formülüne göre; y›l›n iki ay› (Temmuz ve A¤ustos)

10: De¤erlerin eksi ç›kmamas› için kullan›lan sabit say›.

indis de¤erleri 10 un alt›ndad›r. O halde bu aylar kurak aylard›r. ‹ndis de¤erleri 10-20 aras›nda olan 3 ay

Bu de¤erlendirmeler sonucuna göre 1923 yak-

(May›s, Haziran ve Eylül) yar› kurakt›r. Bunlar›n d›-

laﬂ›m›na göre indisin ortaya koydu¤u de¤er, 10’un al-

ﬂ›ndaki 7 ay ise (Ocak, ﬁubat, Mart, Nisan, Ekim, Ka-

t›nda ise çöl, 10-20 aras›nda olanlar yar›kurak, 20-30

s›m ve Aral›k) ya¤›ﬂl› ve nemli aylard›r (Tablo 18).

aras›nda olanlar yar›kurak ve nemli aras›, 30 un üzerinde olanlar ise nemli bölgeler olarak s›n›fland›r›l-

Erinç S›n›fland›rmas›:

m›ﬂt›r. Y›ll›k ortalama s›cakl›k ile y›ll›k ya¤›ﬂ aras›n-

Erinç (1965), yaklaﬂ›m› ise gelir kayna¤› olarak ya¤›ﬂ

daki iliﬂkiye dayanan De Martonne y›ll›k kurakl›k in-

ve buharlaﬂma bak›m›ndan gideri belirleyen temel

dis formülü (1923)’ne göre ‹ndis de¤eri, 26,79’dur

rak ve nemli iklimler aras›nda bir geçiﬂ tipi içerisin-

faktör olarak da s›cakl›¤a dayanan ‹m= P formülüTom ne göredir. Burada; ‹m: Ya¤›ﬂ etkinli¤i,

de kalmaktad›r. Yine De Martonne ve Gottman’›n

P: Y›ll›k ya¤›ﬂ miktar› (mm),

birlikte (1942) ortaya koyduklar› kurakl›k indis for-

Tom: Y›ll›k ortalama maksimum s›cakl›k (Cº)’t›r.

(Tablo 18). Bu de¤erlere göre inceleme alan› yar›ku-

mülüne göre; indis 17,81‘dir (Tablo 18). ‹ndis de¤erlerinin 5’in alt›nda ise çöl, 5-10

Sonuçta ‹m 8’den küçük ise Tam Kurak, 8-15

aras›nda olanlar yar›kurak, 10-20 aras›nda olanlar

aras›nda ise Kurak, 15-23 aras›nda Yar› Kurak, 23-40

yar›kurak ve nemli aras›, 20 nin üzerinde olanlar ise

aras›nda Yar› Nemli, 40-55 aras›nda Nemli, 55’den

nemli bölgeler olarak s›n›fland›r›lm›ﬂt›r. Dolay›s›yla

büyük ise Çok Nemli olarak s›n›fland›r›lm›ﬂt›r.

inceleme sahas›n›n buradan da yar›kurak ve nemli

(Erinç,1996) (Tablo 19)

Meteorolojik ‹stasyon Ocak Florya

ﬁubat

Mart

Nisan

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül

Ekim

Kas›m

Aral›k

Y›ll›k

Kurakl›k ‹ndisi

48,62

37,79

27,91

13,14

32,79

47,72

68,49

26,79

Nemli

62,04

Yar› Kurak

11,88

8,84

9,00

12,44

Kurak

Tablo 18

Meteorolojik ‹stasyon Ocak Florya

ﬁubat

Mart

Nisan

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül

Ekim

Kas›m

Aral›k

Kurakl›k ‹ndisi

86,18

58,71

37,56

16,59

42,73

69,77

116,11 35,82

Çok Nemli

11,38

Nemli

Yar› Nemli

14,37

10,56

15,16

Yar› Kurak

Tablo 19

198

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

42,73

Kurak

Y›ll›k

Tablo 18 Küçükçekmece ‹lçesi’nin De Martonne Kurakl›k ‹ndisi De¤erleri ve De¤erlendirmesi. Tablo 19 Küçükçekmece ‹lçesi’nde Erinç Sistemine Göre Ya¤›ﬂ Etkinli¤inin Y›ll›k Seyri.

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 199

Y›ll›k ortalama ya¤›ﬂ miktar› ve ortalama mak-

olmadan, derece cinsinden ve bu yönlerden esen rüz-

simum s›cakl›k aras›ndaki iliﬂkiye dayanan Erinç’in

gâr›n yüzde olarak esiﬂ frekans›n› da belirleyebilen

ya¤›ﬂ etkinlik indisine göre indis, 35,82 olup bu ba-

Rubinstain formülü de kullan›lm›ﬂt›r.

k›mdan inceleme sahas› Türkiye’deki yar› nemli sahalar içinde kalmaktad›r (Tablo 19).

Bu formülde yönlere göre rüzgâr esma say›lar› ile % olarak frekans›na göre diziler tespit edilir. Di-

Erinç indis formülünün aylara uygulanmas› ile istasyonlar aras›nda baz› farkl›l›klar ortaya ç›kar. Ka-

ziler tespit edildikten sonra

H= 1+

d3 – d2 (d3 – d1)+ (d2 – d4)

formülü uygulan›r. Ç›kan sonuç 45 º ile çarp›l›r.

s›m, Aral›k, Ocak, ﬁubat ve Mart aylar› çok nemli,

Baﬂlang›ç dizisinden itibaren ç›kan de¤er saat

Ekim nemli, Nisan yar› nemli, May›s ve Eylül yar› ku-

akrebi yönünde toplan›r. Böylece hâkim rüzgâr isti-

rak Haziran, Temmuz ve A¤ustos aylar› ise kurak ik-

kameti belirlenmiﬂ olur.

lim tipi içerisinde de¤erlendirilmektedir (Tablo 19).

Ayr›ca Hy= d2+d3+ (d3 – d1)+(d2–d4) . ( 3-H)2 2

formülü yard›m›yla da hakim rüzgâr istikametinin Rüzgârlar:

yüzde olarak frekans› tespit edilmiﬂ olur. Buna göre

Hâkim Rüzgâr Yönleri:

Küçükçekmece’de hâkim rüzgâr yönü N 65,51 E’dir.

‹nceleme sahas›nda hâkim rüzgâr yönü esme say›la-

(ﬁekil 18).

r›na göre kuzey kuzeydo¤u’dur (Tablo 20, fiekil 17). Bütün yönlerden esen toplam 32108 rüzgâr›n 6182’si NNE yönlü olup, Tüm yönlerden esen rüzgârlar›n % 19,71’ini teflkil eder. ‹nceleme sahas›ndaki rüzgârlarla ilgili çal›flmalarda hâkim rüzgâr yönünü, belirli yönlere ba¤l›

Yönler

Esme De¤eri

Yüzde Frekans›

2686

8,37

NNE

6329

19,71

5134

15,99

ENE

3407

10,61

1283

4,00

ESE

907

2,82

530

1,65

SSE

834

2,60

113

3,53

SSW

2154

6,71

1589

4,95

WSW

1499

4,67

587

1,83

WNW

838

2,61

114

3,57

2050

6,38

NW NNW Tablo 20

ﬁekil 17

Tablo 20 Küçükçekmece ‹lçesi’nde Yönlere Göre Rüzgâr›n Y›ll›k Say›ca Esme De¤eri ve Oran›. fiekil 17 Küçükçekmece ‹lçesi’nde Yönlere Göre Rüzgâr›n Y›ll›k Say›ca Esme Grafi¤i. fiekil 18 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Hâkim Rüzgâr Yönü. fiekil 18

Dünden Bügüne Küçükçekmece

199

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 200

Rüzgârlarla ilgili ekstrem de¤erler bak›m›n-

Rüzgâr H›zlar›: Rüzgâr h›zlar› Beaufort ölçe¤i esas al›narak Baillie ta-

dan ise; en h›zl› rüzgâr Kas›m ay›nda SSW yönünden,

raf›ndan tespit edilen h›z kademelerine göre belir-

28,1 m/sn h›z ile f›rt›na ﬂeklinde eser (Tablo 22).

lenmiﬂtir. Buna göre, h›z kademeleri 6 m/sn’den az ise Hafif Rüzgâr, 6-8 m/sn aras› Orta Kuvvetteki Rüz-

‹klim Tipi:

gâr, 8-12 m/sn aras› Kuvvetli Rüzgâr, 12-15 m/sn ara-

Sonuç olarak iklim elemanlar›na ait özellikler bütü-

s› F›rt›nams› Rüzgâr, 15 m/sn’den çok ise F›rt›na, Ka-

nüyle de¤erlendirildi¤inde, sahada her mevsimi ya-

s›rga olarak gösterilmektedir (Dönmez, 1979).

¤›ﬂl› olan, azami k›ﬂa, asgari yaza isabet eden kar ya-

‹nceleme sahas›nda ortalama rüzgâr h›zlar›

¤›ﬂlar› ile don olaylar›n›n fazla görülmedi¤i, ya¤›ﬂla-

fazla de¤ildir (Tablo 21, ﬁekil 19). Y›ll›k ortalama

r›n genellikle ya¤mur ﬂeklinde oldu¤u, nispeten de-

rüzgâr h›z› 2,5 m/sn’ dir.

Bu de¤erler Bailli-

nizel termik ﬂartlar›n hâkim oldu¤u, günlük ve y›ll›k

e taraf›ndan ifade edilen h›z kademeleri s›n›fland›r-

s›cakl›k de¤erleri aras›ndaki fark›n fazla olmad›¤› ge-

mas›nda hafif rüzgâr grubu içerisinde kal›r. Y›l içeri-

rek yaz, gerekse k›ﬂ s›cakl›klar›n›n orta derecede ol-

sinde hiçbir ayda rüzgârlar›n ortalama h›zlar› 3 m/sn’

du¤u, yaz kurakl›¤›n›n hafif oldu¤u “Marmara Geçiﬂ

nin üzerine ç›kmaz. En fazla h›z Aral›k ay›nda 2,9

‹klimini” karakterize eden ›l›man bir iklim tipi gö-

m/sn’ dir.

rülmektedir.

Meteorolojik ‹stasyon Florya

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

2,8

2,6

2,2

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül 2,2

2,2

2,6

Ekim

Kas›m

Aral›k

Y›ll›k

2,3

2,5

2,9

2,5

2,3

Tablo 21

3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

May›s Haziran Temmuz A¤ustos

Eylül

Ekim

Kas›m

Aral›k

Tablo 21 ‹nceleme Alan›nda Ortalama Ayl›k Rüzgâr H›zlar› (m/sn).

ﬁekil 19

Meteorolojik ‹stasyon Florya

Ocak

ﬁubat

Mart

Nisan

May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül

Rüzgar H›z›

23,1

16,6

19,3

19,8

18,3

16,0

15,8

14,7

Rüzgar Yönü

NNW

SSW

NNW

Tablo 22

200

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

Ekim

Kas›m

Aral›k

17,9

28,1

21,7

ENE

NNE

SSW

ﬁekil 19 ‹nceleme Alan›n›n Ortalama Rüzgâr H›zlar› Grafi¤i. Tablo 22 ‹nceleme Alan›nda En H›zl› Rüzgâr Yön ve H›zlar›.

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 201

Üst Küçükçekmece Gölü’nde bal›kç› teknekeleri Alt Küçükçekmece Köprüsü

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 202

Küçükçekmece ‹lçesi’nin Befleri ve Ekonomik Özellikleri: 01.03.1956 y›l›nda belde olan Küçükçekmece, 04.07.1987 tarihli resmi gazetede yay›nlanan 3392 Say›l› Kanunla Bak›rköy ‹lçesi’nden ayr›larak ve 15.07.1988 tarihinde ise fiilen ilçe olarak hizmete girmifltir. 6 Mart 2008’e kadar 27 mahalle ve 1 köyden oluflan ilçe bu tarihten sonra Baflakflehir Mahallesi’nin ilçe olmas› ile Baflakflehir, Kayabafl›, Ziya Gökalp, Güvercintepe, Alt›nflehir, fiahintepe mahallelerinin tamam›, Mehmet Akif Mahallesi’nin ise E80 otoyolunun kuzeyindeki k›sm› ile fiamlar Köyü Küçükçekmece ‹lçesi’nden al›narak Baflakflehir ilçesine devredilmifltir. Böylece 6 Mart 2008 tarihli ve 5747 Say›l›, Büyükflehir Belediyesi S›n›rlar› ‹çerisinde ‹lçe Kurulmas› ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun ile 21 mahalleye sahip duruma gelmifltir (fiekil 20). ‹dari olan bu yerleflmeler Atakent, Atatürk, Beflyol, Cennet, Cumhuriyet, Fatih, Fevzi Çakmak, Gültepe, Halkal› Merkez, ‹nönü, ‹stasyon, Kanarya, Kartaltepe, Kemalpafla, Mehmet Akif, Sö¤ütlüçeflme, Sultanmurat, Tevfikbey, Yar›mburgaz, Yenimahalle ve Yeflilova mahalleridir (fiekil 21- 44). Ancak Tapu ve Kadastro müdürlü¤ünde yenilenen bilgilerin güncellenmesinden do¤an güçlükler nedeniyle daha s›-

ﬁekil 20

n›rl› mahalle söz konusudur (ﬁekil 45).

202

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

ﬁekil 20. Küçükçekmece ‹lçesi’nin Mahalleleri.

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

ﬁekil 21

1/24/11

11:39 PM

Page 203

ﬁekil 22

fiekil 21 Atakent Mahallesi. fiekil 22 Atatürk Mahallesi. fiekil 23 Beflyol Mahallesi. fiekil 24 Cennet Mahallesi. fiekil 23

ﬁekil 24

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

ﬁekil 25

1/24/11

11:39 PM

Page 204

ﬁekil 26

fiekil 25 Cumhuriyet Mahallesi. fiekil 26 Fatih Mahallesi. fiekil 27 Fevzi Çakmak Mahallesi. fiekil 28 Gültepe Mahallesi. fiekil 27

ﬁekil 28

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

ﬁekil 29

1/24/11

11:39 PM

Page 205

ﬁekil 30

fiekil 29 Halkal› (Merkez) Mahallesi. fiekil 30 ‹nönü Mahallesi. fiekil 31 ‹stasyon Mahallesi. fiekil 32 Kanarya Mahallesi. fiekil 31

ﬁekil 32

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

ﬁekil 33

1/24/11

11:39 PM

Page 206

ﬁekil 34

fiekil 33 Kartaltepe Mahallesi. fiekil 34 Kartaltepe Mahallesi. fiekil 35 Kartaltepe Mahallesi. fiekil 36 Kemalpafla Mahallesi. fiekil 35

ﬁekil 36

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

ﬁekil 37

1/24/11

11:39 PM

Page 207

ﬁekil 38

ﬁekil 37 Mehmet Akif Mahallesi. ﬁekil 38 Sefaköy Mahallesi. (Küçükçekmece ‹lçesi’nin merkezi; Sefaköy bir mahalle de¤il semt olarak an›lmaktad›r.)

fiekil 39 Sö¤ütlüçeflme Mahallesi. fiekil 40 Sultan Murat Mahallesi. fiekil 39

ﬁekil 40

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

ﬁekil 41

1/24/11

11:39 PM

Page 208

ﬁekil 42

fiekil 41 Tevfik Fikret Mahallesi. fiekil 42 Yar›mburgaz Mahallesi. fiekil 43 Yeni Mahalle. fiekil 44 Yeflilova Mahallesi. fiekil 43

ﬁekil 44

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/29/11

11:52 PM

Page 209

ﬁekil 45 Tapu ve Kadastro ‹daresine Göre Mahalleler. ﬁekil 45

Küçükçekmece ‹stanbul Metropolitan Kenti

lerine göre; eski Küçükçekmece’nin merkezi konumun-

içerisinde birkaç y›l öncesine kadar nüfusu fazla olma-

daki istasyon çevresinde yer alan Fatih Mahallesi'nin

yan dinlenme, rekreasyon ve tar›m bölgesi olarak de-

nüfusu 12494, Cennet Mahallesi’nin 26054, Cumhuri-

¤erlendirilmiﬂtir. Küçükçekmece ‹lçesi bu bak›mdan

yet Mahallesi’nin 26467, Kanarya Mahallesi’nin 33990

ele al›nd›¤›nda, 19.yy'da Çatalca'ya ba¤l› bir köy statü-

ve di¤er mahalleleriyle (13459) birlikte 112264’tür. Bu

sünde iken, 1908'de ayn› statü ile Bak›rköy'e ba¤lan-

say› 2000 y›l›na gelindi¤inde 1004'ü köylerinde, 597135

m›ﬂt›r. 1935'de 1806 olan nüfusu 1955'de 6871'e ç›k-

i merkezinde olmak üzere toplam 589139’u bulmuﬂtur.

m›ﬂt›r. 1955 y›l›ndan itibaren sürekli bir art›ﬂ e¤ilimi

Bu tarihten sonra 2000-2007 y›llar› aras›nda örne¤i ol-

gösteren Küçükçekmece nüfusu için, 1980 -1985 y›lla-

mayan h›zl› bir nüfus art›ﬂ› ile ikinci bir nüfus patlama-

r› aras› önemli bir dönüm noktas› olmuﬂtur. Bu döne-

s›n›n oldu¤unu görmekteyiz (ﬁekil 46).

me kadar normal bir nüfus art›ﬂ› söz konusu iken bu

2007 y›l›nda yap›lan adrese dayal› nüfus bilgi-

dönemden sonra dünyada örne¤i olmayan büyük bir

lerine göre ise Küçükçekmece ‹lçesi’nde 395.170 er-

aglomerasyon, nüfus toplanma alan› halini alm›ﬂt›r.

kek, 390222 kad›n olmak üzere toplam 785392 kiﬂi

1980 y›l›nda 182715 olan nüfus 1985 y›l›na gelindi¤inde 338778 say›s›na ulaﬂm›ﬂt›r. 1990 y›l› nüfus veri-

yaflamaktad›r. Toplam 785392 kiflinin 784128’i flehirde 1264 kiflisi ise köyde yaflamaktad›r (Tablo 23).

Dünden Bügüne Küçükçekmece

209

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 210

900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1997 2000 2007 Nüfus

1.806 2.280 2.487 3.097 6.871 16.54 37.00 74.76 119.2 182.7 338.7 479.4 460.3 589.1 785.3

ﬁekil 46

Toplam ‹l

‹lçe

‹stanbul Küçükçekmece Toplam

ﬁehir

Toplam

Erkek

Kad›n

Toplam

Erkek

Kad›n

Toplam

Kad›n

Erkek

785.170

395.170

390.222

784.128

394.518

389.610

1.264

652

612

785.392

395.170

390.222

784.128

394.518

389.610

1.264

652

612

Tablo 23

2007 nüfus verilerine göre Küçükçekmece’de

arazi kullan›m›nda büyük bir de¤iﬂim meydana gel-

kilometrekarede 6655,86 kiﬂi yaﬂamaktad›r. Bu de-

miﬂtir. Bu gerçe¤i de¤iﬂik y›llara ait uydu görüntüle-

¤erin Türkiye için 86,65 oldu¤u göz önünde bulundu-

rinin analizi ile de görmekteyiz.

ruldu¤unda Küçükçekmece’deki nüfus yo¤unlu¤unun

Landsat uydusuna ait 1975, 1990, 1995, 2000 ve

büyüklü¤ü de anlaﬂ›lm›ﬂ olacakt›r. Ayr›ca söz konusu

2008 y›llar›na ait görüntülerde mevcut bulunan ayn›

nüfusun % 93,56 s› 60 yaﬂ›n alt›nda % 6,44 ü ise bu

spektral özellikleri taﬂ›yan nesnelerin grupland›r›l-

de¤erin üstündedir (Tablo 24).

mas› temeline dayanan s›n›fland›rma (Liang ve Chen,

2008 Mart ay›na gelindi¤inde 6 mahalle ile bir

1995; Goodchild vd., 1996; Dikshit ve Loucks, 1995;

köyün ilçemizden ayr›lmas› ile toplam nüfus 785392

1996; Alparaslan vd., 2003) ile eldeki referans veriler

den 662566’ ya inmiﬂtir. Bu süreçte 118 km olan ilçe

kullan›larak do¤ruluk analizleri yap›lm›ﬂt›r. S›n›flan-

yüzölçümü ise 37,75 km2 ye düﬂmüﬂtür. Di¤er bir de-

d›rma sonuçlar› daha sonra vektör haline getirilerek

¤iﬂle nüfusun %15,64’ü, toplam sahan›n %68,01’i bu

GIS ortam›nda analizler için haz›r hale getirilmiﬂtir.

süreçte kaybedilmiﬂtir. Bu durum do¤rudan kilomet-

Görüntülerin s›n›fland›r›lmas› iki aﬂamada ger-

rekaredeki nüfus say›s›n› 6655,86’dan 17551,42 ‘ye

çekleflmektedir. ‹lk aflamada çal›flma alan›ndan hangi

ç›karm›ﬂt›r.

arazi s›n›flar›n›n ç›kart›labilece¤inin görülmesi, k›saca

Görüldü¤ü üzere inceleme alan›nda büyük bir

ön bilgi elde edilebilmesi amac›yla kontrolsüz s›n›flan-

nüfus bask›s› söz konusu olup, bunun sonucunda ise

d›rma uygulanm›ﬂt›r. S›n›flar belirlendikten sonra

210

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

ﬁekil 46 1935-2007 Y›llar› Aras›nda Küçükçekmece ‹lçesi’nin Nüfus De¤iﬂim Grafi¤i (www.tuik.gov.tr). Tablo 23 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Temel Nüfus Verileri (TÜ‹K, 2007).

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 211

‹l

‹lçe

‹stanbul

Küçükçekmece

Yaﬂ Grubu

Toplam

Erkek

Kad›n

0-4

67.941

34.852

33.089

5-9

73.702

38.007

35.695

10-14

71.278

36.825

34.453

15-19

67.534

35.199

32.335

20-24

66.231

29.940

36.291

25-29

86.456

43.177

43.279

30-34

77.089

39.577

37.512

35-39

64.365

33.592

30.773

40-44

55.450

28.697

26.753

45-49

44.091

22.978

21.113

50-54

35.110

17.824

17.286

55-59

25.526

12.554

12.972

60-64

16.729

8.066

8.663

65-69

11.880

5.340

6.540

70-74

8.964

3.925

5.039

75-79

6.688

2.521

4.167

80-84

3.604

1.225

2.379

85-89

1.370

413

957

90+

1.384

458

926

Toplam

785.392

395.170

390.222

Tablo 24 Küçükçekmece ‹lçesi’nde Yaﬂ Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus (TÜ‹K, 2007).

Tablo 24

Küçükçekmece’de s›k› dokulu yerleﬂim sahas› dikkat çekmektedir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

211

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 212

ikinci aﬂama olan kontrollü s›n›fland›rma iﬂlemine ge-

Ekinci ve Ekinci, 2006; Ekinci, 2006,Ekinci ve Ekin-

çilmiﬂtir. Bu süreçte ise belirlenen s›n›flar›n s›n›rlar›-

ci,2008, Ekinci ve Sönmez, 2006).

n›n tespiti yap›lm›flt›r. Bu s›nflar; göl yüzeyleri, yerleflim alanlar›, tar›m sahalar›, yeflil ve aç›k alanlard›r.

Beﬂ farkl› y›la ait uydu görüntülerine göre; inceleme alan›nda (1) tar›m sahas›, (2) yerleﬂme, (3) su yü-

‹nceleme alan›n›n karmaﬂ›k s›n›f yap›s› nede-

zeyi, ›slak saha, (4) çim, (5) çal›, bozuk orman, (6) aç›k,

niyle örnekleme al›m›n› kolaylaﬂt›rmak amac›yla her

ç›plak alan olmak üzere farkl› 6 zemin örtüsü s›n›f› ta-

iki görüntüye ait bandlar aras› korelasyonu azaltmak

n›mlanm›ﬂt›r (Tablo 25, ﬁekil 47-51).

için Temel Bileflenler Analizi (Principal Component Analys) uygulanm›fl ve önceden belirlenen s›n›flara ait örnekleme bölgeleri toplanmas› ifllemine geçilmifltir (Skidmore, 1989). Örnekleme bölgelerinin oluflturulmas› s›ras›nda Geocover s›n›flar›n›n konumlar› ve referans verilerden yararlan›lm›flt›r. Yeterli say›da örnekleme topland›ktan sonra En Yüksek Olas›l›k (Maksimum Likelihood) kontrollü s›n›fland›rma yöntemi uygulanm›flt›r. S›n›fland›rma ifllemlerinin tüm aflamalar›nda Erdas Imagine 8.7 yaz›l›m› kullan›lm›flt›r (ERDAS, 1999; Jensen, 1996). S›n›fland›rma ifllemi bitirildikten sonra yap›lan ifllemlerin do¤rulu¤unu tespit etmek amac›yla s›n›fland›r›lan görüntüler için do¤ruluk analizi yap›lm›flt›r. Erdas Imagine yaz›l›m› piksel tabanl› çal›flt›¤› için üretilen sonuçlar›n GIS ortam›nda daha anlaml› olarak irdelenebilmesi amac›yla sonuçlara 5x5 lik median filtre uygulanm›flt›r. Böylece fazla olan piksel say›s›n›n azalt›lmas› yoluna gidilmifl ve görüntüler genellefltirilmifltir (Helmschrot ve Flugel, 2002; Steele, 2000; Foody, 2002; Pal ve Mather, 2003; fiekil 47 Kaplad›¤› Alan Zemin Örtü S›n›flar›

1975 (km )

1990 (km )

1995 (km2)

2000 (km2)

2008 (km2)

Tar›m Sahalar›

21.00

55.63

10.55

27.96

8.28

21.94

7.56

20.02

3.52

9.32

Yerleﬂme

16.21

42.93

22.82

60.46

24.57

65.08

25.85

68.49

27.59

73.09

Su Yüzeyi, Islak Saha

0.55

1.44

0.64

1.70

0.05

0.13

0.46

1.21

1.00

2.64

Çim

0.00

1.06

2.82

1.96

5.18

1.82

4.83

2.89

7.64

Çal›, Bozuk Orman

0.00

1.71

4.53

2.82

7.48

1.41

3.73

2.29

6.08

Aç›k, Ç›plak Alan

0.00

0.96

2.54

0.07

0.19

0.65

1.72

0.47

1.24

Tablo 25

212

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

ﬁekil 46 1975 Y›l› Arazi Kullan›m Haritas›. Tablo 25 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Zemin Örtüsü S›n›flar›.

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

ﬁekil 48

1/24/11

11:39 PM

Page 213

ﬁekil 49

fiekil 48 1990 Y›l› Arazi Kullan›m Haritas›. fiekil 49 1995 Y›l› Arazi Kullan›m Haritas›. fiekil 50 2000 Y›l› Arazi Kullan›m Haritas›. fiekil 51 2008 Y›l› Arazi Kullan›m Haritas›. fiekil 50

ﬁekil 51

Dünden Bügüne Küçükçekmece

213

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 214

Üst Son y›llarda artan modern toplu konut alanlar›.

1975 den 2008 y›l›na kadar zemin örtüsü de¤iflimi esnas›nda tar›m sahalar›nda azalma; buna karfl›n yerleflme, yeflil alan (çim, çal›), su yüzeyi ve aç›k alanlarda ise art›fl olmufltur (Tablo 26, fiekil 52). Bu dönem içerisinde sürekli olarak tar›m alan-

n›m fonksiyonu tar›ma aitken, bu tarihten itibaren yerleﬂmeye ait oldu¤unu görmekteyiz. Bir lokasyon olarak sahip oldu¤u zenginlikler ve

Tablo 26 1975 – 2008 Zemin örtüsü de¤iflim oran› fiekil 52 Zemin örtüsü s›n›flar›n›n de¤iflimi (1975–2008)

elveriflli yerleflme koflullar› bu sahay› cazip bir merkez seviyesine ç›karm›flt›r. Böylece inceleme alan› tar›m

lar›n›n aleyhine, yerleflme alanlar› art›fl göstermifltir. Küçükçekmece ‹lçesi’nde 1980 lere kadar esas kulla30.00 25.00 De¤iflim Oran› (km2)

20.00

Tar›m Sahalar›

-17.48

15.00

Yerleﬂme

11.38

10.00

Su Yüzeyi, Islak Saha

0.45

5.00

Çim

2.89

0.00

Çal›, Bozuk Orman

2.29

Aç›k Ç›plak Alan

0.47

Zemin Örtü Gruplar›

Tablo 26

214

Tar›m Sahalar›

ﬁekil 52

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

Yerleﬂme

Su Yüzeyi, Islak Sahalar

Çim

Çal›, Bozuk Orman

Aç›k, ç›plak Alan

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 215

Üst Küçükçekmece k›y› kordonu ve yak›n çevresi bölge halk› için yeni rekreasyon alanlar›ndan birini meydana getirmektedir.

Alt Küçükçekmece Lagünü ve k›y›lar› bölge halk› için yeni rekreasyon alanlar›ndan birini meydana getirmektedir.

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:39 PM

Page 216

Küçükçekmece’de kültürel faaliyetler art›k temel ihtiyaçlardan olmuﬂtur. Çok say›daki kültür sahalar›ndan birisi olan amfi tiyatro.

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:40 PM

Page 217

Üst Çok çeﬂitli alternatiflerin varl›¤› Küçükçekmece’yi ‹stanbul’un merkezi konumuna getirmiﬂtir. Alt Küçükçekmece’de her türlü sportif faaliyet alan› mevcuttur.

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:40 PM

Page 218

Küçükçekmece’de modern ve depreme dayan›kl› yap›lar ile ça¤dafl kentsel dönüflüm do¤al sürecinde gerçekleflmektedir.

sahas› olma vasf›n› kaybederek sanayi ve ticaret mer-

reçlerin farkl›laﬂt›¤›n› ortaya koymuﬂtur. Ayr›ca bu

kezi olarak gerileme göstermiﬂtir. Bunun do¤al bir so-

çal›ﬂman›n sonucu, inceleme alan›nda de¤iﬂimin h›z›

nucu olarak büyük bir nüfus toplanma aglomerasyon

ve büyüklü¤ü ile h›zl› nüfus art›fl›, flehirleflme ve deg-

alan› halini alm›ﬂt›r. Dolay›s›yla aktüel ve rasyonel ola-

radasyon aras›nda bir paralellik oldu¤unu da ifade et-

rak bu sahadan beklenen yerleﬂme fonksiyonunun ge-

mektedir.

liﬂme göstermesidir. Burada belirtilmesi gereken bir di¤er husus da alan bak›m›ndan büyük olmamakla birlikte yeﬂil

Ancak bütün bunlarla birlikte Küçükçekmece ilçesinin çekici unsurlar› da bu sahan›n cazip bir habitat olmas›n› sa¤lam›ﬂt›r.

alanlar›n ve çal› sahalar›n›n giderek art›ﬂ göstermesi-

Karayolundan, demir ve hava yoluna; sa¤l›k ve

dir. Bunun baﬂl›ca nedeni ise yerel yönetimin ﬂehirli

e¤itim hizmetlerinden yüksek ve kaliteli belediye hiz-

halka rekreasyon alan› açmas› ve var olan yeﬂil alanla-

metlerine, her türlü iﬂ imkân›n›n varl›¤›ndan zengin

r›n›n kalitesini artt›rma çabas›d›r. Buradaki çal›l›k sa-

ve yayg›n ulaﬂ›m a¤›n›n varl›¤›na kadar bir dizi çekici

halarda orman›n tahribinden ziyade yeni a¤açland›rma

faktör ilk akla gelenler olarak s›ralanabilir. Elektrik,

sahalar›n›n varl›¤› ile ilgilidir.

su, do¤algaz, haberleﬂme ve kanalizasyon hizmetleri

Son 33 y›l› kapsayan dönem için yap›lan bu ze-

gibi temel ihtiyaçlar›n çözüldü¤ü ilçemizde 100 ü aﬂk›n

min de¤iﬂimi analizi, zemin örtüsü s›n›flar›nda büyük

ilk ve orta ö¤retim kurumunun yan› s›ra üniversite de

bir de¤iﬂimin oldu¤unu, etkili olan d›ﬂ etmen ve sü-

yer almaktad›r (ﬁekil 53- 58).

218

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:40 PM

Page 219

ﬁekil 53

fiekil 53 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Ulafl›m A¤› Haritas›. fiekil 54 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Bafll›ca Kurum ve Tesisleri Haritas›. fiekil 54

Dünden Bügüne Küçükçekmece

219

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

ﬁekil 55

1/24/11

11:40 PM

Page 220

ﬁekil 56

fiekil 55 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Elektrik Gerilim Hatt› Haritas›. fiekil 56 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Do¤algaz Hatt› Haritas›. fiekil 57 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Haberleflme Hatt› Haritas›. fiekil 57

220

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:40 PM

Page 221

Burada belirtilmesi gereken bir konu da ilçede güçlü ve çok say›da olan iﬂ kolunun varl›¤›d›r. ‹lçemizde say›lar› 400 ü bulan büyük fabrika, 10000 den fazla sanayi ve ticaret tesisi hizmet vermektedir. Bunlar›n fonksiyonlar› ise tekstil, metal, makine, otomotiv, plastik, kimya sanayi ile birlikte bas›n-yay›n sektörü üzerine odaklanm›ﬂt›r.

Bu bak›mdan sanayi

bölgelerinin ve sitelerinin Küçükçekmece’nin bat› s›n›r› boyunca E80 ve D100 karayollar›n› birbirine ba¤layan önemli bir ba¤lant› yolunun üzerinde oldu¤unu görmekteyiz.

ﬁekil 58 Küçükçekmece ‹lçesi’nin Sanayi ve Ticaret Tesisleri Haritas›. ﬁekil 58

Dünden Bügüne Küçükçekmece

221

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:40 PM

Page 222

KAYNAKÇA A¤c›o¤lu, B., Üstün,

B. 2003, Küçükçekmece Havzas› Çevre Yönetim Modelinin Oluﬂturulmas›, Küçükçekmece ve Yak›n Çevresi Teknik Kongresi, Deprem ve Planlama, Bildiriler Kitab›, 1, 56-61.

Akartuna, M.,

1953, Çatalca-Karacaköy Bölgesinin Jeolojisi, ‹.Ü. Fen Fakültesi Mon., say› 13, s.88, ‹stanbul.

Alparaslan, E.,

Yüce, H., 2003, Monitoring Urban Growth Around Küçükçekmece Lake Through Remote Sensing Technology, Küçükçekmece ve Yak›n Çevresi Teknik Kongresi, Deprem ve Planlama, Bildiriler Kitab›, 1, 62-72.

Ardel, A., ‹nand›k,

H., 1957, Marmara Denizi’nin Teﬂekkül ve Tekamülü, Türk Co¤rafya Dergisi, 17, 1-19.

Dikshit, A.K., Loucks,

D.P., 1995, Estimating Non-Point Pollutant Loading I: A Geographical-Information-Based NonPoint Source Simulation Model, Journal of Environmental Systems, 24-4, 395–408.

Dikshit, A.K., Loucks,

D.P., 1996, Estimating Non-Point Pollutant Loading II: A Case Study in the Fall Creek Watershed, New York. Journal of Environmental Systems, 25 -1, 81–95.

Dönmez, Y.,

(1979), Umumi Klimatoloji ve ‹klim Çal›ﬂmalar›, ‹stanbul Üniversitesi Yay›n›, ‹stanbul.

Ekinci, D.,

Estimating of Soil Erosion in Lake Durusu Basin Using Revised USLE 3d with GIS, Çantay, ‹stanbul, 2007.

Ekinci, D.,

Zonguldak-Hisarönü Aras›ndaki Karadeniz Akaçlama Havzas›n›n Kütle Hareketleri Duyarl›l›k Analizi, Çantay, ‹stanbul, 2007.

Ekinci, D.,

Safranbolu ve Çevresinin Jeomorfoloji Özellikleri, Çantay, ‹stanbul, 2007.

Ekinci, D. ve Ekinci, B.,

“Küçükçekmece Gölü ve Yak›n Çevresinde (‹stanbul) Zemin Örtüsü De¤iﬂiminin Co¤rafya Üzerindeki Etkileri”, Türk Co¤rafya Dergisi, 47, 131–146 (2006).

Ekinci, D. ve Ekinci, B.,

“The Potential of Remote Sensing for Monitoring Kay›flda¤› and Its Surroundings (Istanbul) Land Cover Changes and Their Effects on Physical Geography Conditions”, Proc. 18th International Soil Meeting (ISM) on Soil Sustaining Life on Earth, Managing Soil and Technology”, May 22-26, 2006, fianl›urfa- Turkey, Vol. I, 327-336, fianl›urfa, 2006.

Ekinci, D. ve Sönmez, E.,

“‹stanbul Konürbasyonunun Yeni Habitat Adac›¤›nda CBS Tabanl› Jeoekoloji Planlama Analizi”, Türk Co¤rafya Dergisi, 46, 147–167 (2006).

Ekinci, D.,

“Tuzla K›y›lar› ve Yak›n Çevresinde ‹nsan Kontrollü Güncel jeomorfolojik Geliﬂim”, Türk Co¤rafya Dergisi, 46, 123-145 (2006).

Ekinci, D. ve B. Ekinci,

Üsküdar'da Arazi Kullan›m›n›n De¤iﬂimi ve Hali Haz›rdaki Özellikleri, Uluslararas› Üsküdar Sempozyumu VI, 06-09 Kas›m 2008, Üsküdar, Türkiye.

Ekinci, D.,

“The Effect of Valley Networks On Erosion and A Sample for Using GIS Based So‹l Erosion Risk Model” Proc.18th International Soil Meeting (ISM) on Soil Sustaining Life on Earth, Managing Soil and Technology”,May 22-26, 2006, ﬁanl›urfa- Turkey, Vol. I, 465-472, ﬁanl›urfa, 2006.

ERDAS,

1999, fifth ed. ERDAS Field Guide ERDAS, Inc., Atlanta, Georgia.

Erinç, S.,

(1996), Klimatoloji ve Metodlar›, Alfa Yay›nevi, ‹stanbul.

Erinç, S.,2001,

Jeomorfoloji II, Der Yay›nlar›, ‹stanbul.

Foody, G.M., 2002,

Status of Land Cover Classification Accuracy Assessment, Remote Sensing of Environment, 801, 185–201.

Goodchild, M.F., Steyaert, L.T.,

Parks, B.O., Johnston, C.J., Maidment, D.,Crane, M., Glendinning, S., 1996, GIS and Environmental Modeling: Progress and Recent Research, GIS World, Inc., Fort Collins, CO, USA.

Helmschrot, J.,

Flu”gel, W.A., 2002, Land Use Characterisation and Change Detection Analysis for Hydrological Model Parameterisation of Large Scale Afforested Areas Using Remote Sensing, Physics and Chemistry of the Earth, 27 -9, 711–718.

Jensen J.R.,

1996, Introductory D›g›tal Image Processing, Prentice Hall, New Jersey, USA.

Liang, S., Chen, C.Y.,

1995, Conjunctive Use of GIS and Watershed Model for Environmental Protection, Proceedings of 1995 International Symposium on Geographic Information System for Environmental Protection, March 16–17, Taipei, Taiwan.

Oktay, F., Eren, R.H.,

1994. ‹stanbul Megapol Alan›n›n Jeolojisi. Bas›lmam›fl rapor, ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi ‹mar Daire Baflkanl›¤›, fiehir Planlama Müdürlü¤ü, ‹stanbul.

222

II. Küçükçekmece’de Co¤rafi Özellikler Doç. Dr. Deniz Ekinci_Burhan Ekinci

03_KUCUKCEKMECE_COGRAFI ASIL

1/24/11

11:40 PM

Page 223

Pal, M., Mather, P.M.,

2003, An Assessment of the Effectiveness of Decision Tree Methods for Land Cover Classification, Remote Sensing of Environment, 86-4, 554–565.

Pehlivan, R., Y›lmaz, O.,

1997, Küçükçekmece Gölü'nün Su Kalitesi, Kullan›labilirli¤i Ve Kirlenme Nedenleri, Su ve Çevre Sempozyumu, TMMOB Jeoloji Müh. Odas›, Bak›rköy Belediyesi, TMMOB ‹stanbul ﬁubesi Yay›n›, No : 1, 2-5 Haziran 1997, ‹stanbul, 81-83.

Ritter, D.F., Kochel, R.C.,

Miller, R.J., 1995, Process Geomorphology, mcGraw-Hill, Boston.

Steele, B.M.,

2000, Combining Multiple Classifiers: An Application Using Spatial and Remotely Sensed Information for Land Cover Type Mapping, Remote Sensing of Environment, 74-3, 545–555.

Topçuo¤lu, S., Güngör, N., K›rbaﬂo¤lu Ç., 1997,

Küçükçekmece Gölü'nün Saptanan Baz› Çevresel Parametreleri, Su ve Çevre Sempozyumu'na Sunulan Bildiri, TMMOB Jeoloji Müh. Odas›, Bak›rköy Belediyesi, TMMOB ‹stanbul ﬁubesi Yay›n›, No : 1, ‹stanbul, 89.

Tunçer, M,

Do¤al Çevre Koruma Öncelikli Bir Eylem Alan›: ‹stanbul Küçükçekmece Gölü" Türkiye'de Çevre Kirlenmesi Öncelikleri Sempozyumu III, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, 18-19 Kas›m 1999, Kocaeli.

UTTA, 1997,

Ataköy-Büyükçekmece Aras› Sahil Düzenleme Avan Projesi", "Araflt›rma, De¤erlendirme, Planlama Rapor", UTTA Planlama, Projelendirme, Dan›flmanl›k Tic. Ltd. fiti., Yay›nlar› No: 3. www.arkitera.com www.haberbilgi.com www.ibb.gov.tr. www.iski.gov.tr. www.tuik.gov.tr

Dünden Bügüne Küçükçekmece

223

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 224

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 225

III Küçükçekmece Gölü’nde

Arkeolojik Araﬂt›rmalar Tarih Öncesi Yerleﬂim Antik Mimari Kal›nt›lar

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 226

Küçükçekmece Gölü’nde

Arkeolojik Araflt›rmalar Yrd. Doç. Dr. fiengül G. Ayd›ngün Foto¤raflar: Haldun Ayd›ngün (ITA Projesi Arflivi)

Özet

Abstract

“‹stanbul Tarih Öncesi Araﬂt›rmalar›” ‹TA Projesi kap-

Within the scope of “‹stanbul Prehistoric Studies” project,

sam›nda ‹stanbul Küçükçekmece Gölü k›y›lar›nda ar-

archaeological determination studies started in 2007 with

keolojik tespit çal›ﬂmalar›na 2007 y›l›nda Kocaeli Üni-

an international scientific team, under the presidency of

versitesi’nden Yrd. Doç. Dr. ﬁengül Ayd›ngün baﬂkan-

Ass.Professor Dr. ﬁengül Ayd›ngün from Kocaeli University.

l›¤›nda uluslaras› bir bilim ekibiyle baﬂlan›lm›ﬂt›r. ‹s-

Due to the prehistoric importance of the Yar›mburgaz

tanbul ili s›n›rlar›ndaki Yar›mburgaz Ma¤aras›’n›n ta-

Cave archaeologically, which is within the city limits of

rih öncesi dönemlerdeki arkeolojik önemi ve Küçük-

‹stanbul and because of the location of Küçükçekmece

çekmece Gölü’nün bu ma¤aran›n 1,5 km güneyinde

Lake 1,5 km. south of the cave, the district is searched for

yer almas› nedeniyle Göl k›y›s›nda olas› tarih öncesi

possible prehistoric settlements.

yerleﬂimler aranm›ﬂt›r. Küçükçekmece Gölü’nün Avc›-

Near the PPNB Neolitic settlement, which was located

lar Firüzköy mevki k›y›s›nda tespit edilen PPNB Neoli-

on the coast of Avc›lar- Firüzköy, as lines of clear-cut

tik yerleﬂmenin yan›nda, yar›madan›n ucunda fark

stones detected at the tip of the peninsula extend into the

edilen düzgün taﬂ s›ralar›n›n göl içine uzanmas›n›n

lake, 2008 studies started at this point.

tespitiyle 2008 y›l› çal›flmalar›na bu noktadan bafllan›lm›flt›r. Sualt› ve Jeofizik çal›flmalar s›ras›nda Küçükçekmece Gölü’nün içinde iki ayr› dönemde imar gördü¤ü düflünülen olas›l›kla bir fener yap›s›na ait kal›nt›lar fark edilmifltir. Ayr›ca Gölün kuzeyindeki yar›madan›n üzerinde birkaç kilometrelik surlarla çevrili liman yap›s›, mendirek ile k›y›larda Hellenistik-Geç Roma-Bizans dönemlerine ait oldu¤u düflünülen çok say›da yap› kal›nt›lar› tespit edilmifltir. Yaz›l› kaynak taramalar›na göre, bu yap› kal›nt›lar›n›n Hellenistik dönemde Byzantion’un 12 mil bat›s›nda varl›¤› bilinen

In the course of underwater geophysics examinations, remains of a possible lighthouse which is thought to have been built during two different eras were detected. Furthermore, a harbour surrounded by a wall about a few kilometers long on the peninsula north of the lake, a pier and a great number of remains which are thought to date from Hellenistic-Late Roman-Byzantian eras on the coasts were detected. According to the scanning of written sources, these building remains might belong to the city “Bathonea”, known to be located 12 mile west to Byzantion in Hellenistic era.

“Bathonea” adl› kente ait olabilece¤i san›lmaktad›r. Key Words: Küçükçekmece Lake,

Anahtar sözcükler: Küçükçekmece Gölü, PPNB Ne-

PPNB Neolitic,

Bathonea, Ancient harbour, Ancient Lighthouse

olitik, Bathonea, Antik Liman, Antik Fener.

226 III. Küçükçekmece Gölü’nde Arkeolojik Araﬂt›rmalar Yrd. Doç. Dr. ﬁengül G. Ayd›ngün

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 227

stanbul’un pek fazla bilinmeyen tarih

Küçükçekmece Gölü’nün Avc›lar ve Küçükçekmece

öncesi ça¤lar›na ait yeni yerleﬂmeleri

sahillerinde yap›lmaktad›r. Çal›ﬂmalar›m›z Küçük-

ve arkeolojik kal›nt›lar› tespit edebil-

çekmece ve Avc›lar Belediyesi’nin deste¤i ile sür-

mek amac›yla, Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Kültür

mektedir. Belediye Baﬂkanlar›na desteklerinden ötü-

Varl›klar› ve Müzeler Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan

rü çok teﬂekkür ederiz.

‹

al›nan yüzey araflt›rmas› izni ile Kocaeli Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Prehistorya Ana Bilim Dal› Baflkan›, Yrd. Doç. Dr. fiengül

Naviform biçimli çakmak taﬂ› kesici aletler.

TAR‹H ÖNCES‹ YERLEﬁ‹M

Ayd›ngün baflkanl›¤›nda ITA Projesi bafllat›lm›flt›r. 2007 y›l›nda bafllan›lan ilk sezon çal›flmalar› 2008 y›-

Marmara Denizi’nin kapal› bir havza oldu¤u dö-

l›nda Kocaeli, ‹stanbul, Y›ld›z Teknik, ‹ngiltere-Bris-

nemde ‹stanbul yak›nlar›ndaki Küçükçekmece Gö-

tol, KKTC-Do¤u Akdeniz, Fransa-Strazburg gibi alt›

lü’nün bulundu¤u alan oldukça derin kaz›lm›ﬂ akar-

üniversiteden de¤iﬂik disiplinlerden oluﬂan ulusla-

su vadileri içermektedir. Son jeolojik dönemdeki

raras› otuz beﬂ bilim insan›n›n kat›l›m›yla gerekleﬂ-

buzullaﬂma sona erince denizlerin seviyesi yüksel-

mifltir. Araflt›rman›n baflkan yard›mc›l›klar›n› Emre

miﬂ ve ‹stanbul ile Çanakkale Bo¤az›’n› yaran deniz

Güldo¤an ve Prof. Dr. Volker Heyd üstlenmiﬂtir.

sular› Marmara çukurlu¤unu yaklaﬂ›k 90-120 metre

Araﬂt›rman›n koordinatörlü¤ü Haldun Ayd›ngün ta-

kadar doldurmuﬂtur. Bu deniz istilas› ya da basmas›

raf›ndan yürütülmektedir. Su alt› araﬂt›rmalar›n baﬂ-

sonucunda eski vadi a¤›zlar› bo¤ularak "ria" lar or-

kanl›¤›n› Hakan Öniz, Jeoloji araﬂt›rmalar›n›n baﬂ-

taya ç›km›ﬂt›r.

kanl›¤›n› ise Prof. Dr. ﬁükrü Ersoy yürütmüﬂlerdir.

Küçükçekmece Gölü’nün bat› yakas›, Avc›lar

Çal›ﬂmalar önümüzdeki y›llarda da konusunda uzman

‹lçesi s›n›rlar›nda kalmaktad›r. Burada yapt›¤›m›z

uluslararas› yeni bilim insanlar›n›n kat›l›m›yla de-

incelemeler, özellikle ‹stanbul prehistoryas› için ol-

vam edecektir.

dukça ilginç verilerle karfl›laflmam›z› sa¤lam›flt›r. Av1

‹stanbul’un tarih öncesi ça¤lar›na iliﬂkin en

c›lar’›n Firuzköy mevkiinde Eskinoz Deresi’nin Göl’e

eski veriler Küçükçekmece ‹lçesi’nin s›n›rlar›nda yer

ba¤land›¤› noktan›n 100 metre kadar yukar›s›nda

alan eosen kökenli karstik kireçtaﬂ› oluﬂumlu Yar›m-

bostan sulamak için tarla sahipleri taraf›ndan aç›lan

burgaz Ma¤aras›’ndan gelmektedir. Geçmiﬂte Ma¤a-

iki su açmas›ndan at›lan toprak içerisinde etrafa ya-

ra’da yap›lan arkeolojik araﬂt›rmalar ve kaz›lar Ma-

y›lan seramikler bugüne kadar Küçükçekmece civa-

¤ara’daki yaﬂam›n 800.000 y›l öncesinde Homo-

r›nda hiçbir örne¤ine rastlan›lmam›ﬂ türde el yap›m›,

erektuslar döneminde kullan›lan olduvan tipi taﬂ

siyah balç›ktan hamurlu, mineral katk›l› ve az piﬂmiﬂ

aletler ile avlad›klar› hayvan kemiklerinin varl›¤› ile

ilkel seramik örneklerini içermektedir. Baz›lar› bej

kan›tlanm›ﬂt›r:2 ITA Projesi araﬂt›rma ekibi olarak

renkli olan seramik parçalar› deniz seviyesinin eksi

Yar›mburgaz Ma¤aras›’ndaki ilk araflt›rmalar Abdullah Bey taraf›ndan 1869 y›l›nda yay›nlanm›flt›r. Daha sonra 1959’da fievket Aziz Kansu ve 1963-1965’te K›l›ç Kökten, Kansu ve N. Dolunay ile 1986 y›l›nda ‹stanbul Üniversitesi’nden Mehmet Özdo¤an ve 198890 y›llar› aras›nda Güven Arsebük’ün kaz›lar›yla devam etmifltir. 2

Mehmet Özdo¤an, “Tarih Öncesi ‹stanbul”, Aktüel Arkeoloji, ‹stanbul 2008, s. 76-84.

Ma¤ara’n›n yak›n çevresindeki sulak alanlar›n ilk insan izlerini takip etmek için ideal yerler oldu¤u düflüncesiyle araflt›rman›n bafllang›ç noktas› olarak Ma¤ara’n›n önünden geçen Sazl›dere’nin Küçükçekmece Gölü’yle birleflti¤i bölge seçilmifltir ve araflt›rmalar

‹stanbul’un tarih öncesi ça¤lar›na iliflkin en eski veriler Küçükçekmece ‹lçesi’nin s›n›rlar›nda yer alan eosen kökenli karstik kireçtafl› oluflumlu Yar›mburgaz Ma¤aras›’ndan gelmektedir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

227

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 228

4-3.50 metre aras›ndaki bir kültür tabakas›ndan gelmektedir. Seramik parçalar›n›n bir k›sm› Demir Ça¤, bir k›sm› ise Marmaray-Yenikap› kaz›lar›nda ele geçen Neolitik Ça¤ seramikleri ile benzerlik göstermektedir (Harita: 01). Kuyular›n yak›n çevresinde yap›lan arkeojeofizik GPR yöntemi sonucunda ortaya ç›kan verilerle de bu alanda olas›l›kla tarih öncesi ça¤lara ait bir köy yerleflmesinin mevcut oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Küçükçekmece Gölü Avc›lar - Firuzköy Mevkiinde, Eskinoz Deresi’nin Göl’ü doldurarak alüvyal bir dolgu yaratt›¤› meyilli alan, dikkat edildi¤inde eski bir koy görüntüsü vermektedir. Bu koy heyelanlarla dolmufl olmal›d›r. Bu alanda aç›lm›fl iki sulama çukurundan yukar› do¤ru gidildi¤inde, GPR sonuçlar›na göre, yaklafl›k olarak çap› 50 cm olan bir kültür seviyesi profillerin tümünde gözlemlenmifltir – 300 x 100 metre olarak al›nan ölçüm bölgesinde 300 x 70 metre boyutlar›nda bu kültür katman› takip edilmifltir. Tüm ölçümler sonucunda belirlenen organik malzeme

Yar›mburgaz Ma¤aras›.

içerikli ve killi olarak tespit edilen katman, yaﬂam kat› olarak de¤erlendirilmiﬂtir. Bölgede Neolitik dö-

Bu da bize Yar›mburgaz’da yaﬂam›n› sürdüren

nemden itibaren uzun süre kullan›lan yap› malzeme-

insan topluluklar›n›n Küçükçekmece civar›nda av-

lerinin a¤aç ve bitkisel dokulardan oldu¤u düﬂünüle-

lanm›fl ve hatta sonradan bölgeye yerleflmifl olabile-

rek kal›nlaﬂmalar›n oldu¤u yerlerde ahﬂap yap›lar›n

ceklerini düﬂündürmektedir. Ma¤ara’n›n 6 km güne-

olabilece¤i san›lmaktad›r:3

yinde Firüzköy yak›nlar›ndaki bu yar›mada üzerinde

Seramik ve çakmaktaﬂ› aletlerin ele geçti¤i

Paleolitik dönem insan gruplar›n›n avlad›klar› hay-

alan, co¤rafi aç›dan incelendi¤inde, binlerce sene

van derilerini yüzmüfl, ifllemifl, ayr›ca kemik ve a¤aç-

evvel önünden dere geçen ve Göl ile birleﬂen küçük

lar› sürterek sivriltmiﬂ olabilecekleri muhtemeldir.

bir koy fleklinde olufltu¤u anlafl›lmakta ve yaflam için

Bu nedenle, söz konusu alan›n paleolitik atölye olup

uygun bir konumda oldu¤u görülmektedir. Eﬂkinoz

olmad›¤› konusundaki sorular›m›za gelecek y›llarda-

Deresi’nin do¤usundaki karﬂ› yamac›, Göl üzerinde

ki çal›ﬂmalar›m›z›n cevap verece¤i kan›s›nday›z. Bu

sonradan oluﬂmuﬂ bir yar›mada biçimindedir. Bu ya-

alanda da Özdo¤an taraf›ndan Çanak Çömlek Öncesi

r›madan›n bat›s›nda Yar›mburgaz’›n Paleolitik döne-

Neolitik (PPNB) yaklaﬂ›k MÖ 9600-6000 olarak ta-

minin (MÖ 800.000-10.000) taﬂ alet endüstrisine

rihlenen Naviform çekirdekler de ele geçmiﬂtir (Re-

çok benzeyen pek çok sat›r, k›y›c› sat›r, a¤›rl›k ve

sim: 1). Bu çekirdekler Avrupa co¤rafyas›nda ilk kez

sürtme taﬂ alet ele geçmiﬂtir.4

ele geçmesi nedeniyle bilimsel aç›dan oldukça önem-

228

III. Küçükçekmece Gölü’nde Arkeolojik Araﬂt›rmalar Yrd. Doç. Dr. ﬁengül G. Ayd›ngün

fiengül Ayd›ngün, “‹stanbul’da Bir Neolitik Yerleflme Avc›larFiruzköy”, KOU Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Araflt›rma Dergisi, 1, Kocaeli 2008, s. 93-100.

‹TA projesi Araﬂt›rma Baﬂkan Yard›mc›s› Prehistoryen Emre Güldo¤an taraf›ndan yap›lan de¤erlendirmelere göre.

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 229

Küçükçekmece’de gün bat›m›

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 230

lidirler (Harita: 02). Buluntular›m›z Avrupa co¤rafyas›nda çanak çömlek yap›lmadan tar›msal faaliyetlerin baﬂlam›ﬂ olabilece¤inin ilk kan›tlar› olmas› aç›s›ndan dikkatleri üzerine çekmektedir.

ANT‹K L‹MAN 2007 ve 2008 y›llar›nda yap›lan arkeolojik yüzey araflt›rmalar›nda Küçükçekmece Gölü’nün kuzeyinde üçgen biçimli düzgün kesme tafl s›ralar›ndan oluflan 430 metre uzunlu¤unda sur sistemli, mendire¤i ve Göl içinde su alt›nda temelleri kalm›fl feneriyle? MS 3.-4. yüzy›llara ait oldu¤u san›lan bir liman yap›s› tespit edilmifltir. I- SURLAR 2007 y›l›nda yap›lan yüzey araflt›rmas› s›ras›nda Kü-

HAR‹TA ÜZER‹NDE NUMARALANDIRILAN ALANLAR 01. Neolitik- Demir Ça¤ Yerleflim ‹zleri. 02. Paleolitik tafl alet atölyesi ve Naviform Çakmak Tafl› Aletler. 03. Antik Liman Sur duvarlar›. 04. Sur duvarlar›. 05. Mendirek Kal›nt›s›. 06. Antik Fener Yap›s›. 07. Antik Yol. 08. Yap› kal›nt›lar› ve iskele kal›nt›lar›. 09. Geç Roma Sur kal›nt›lar› (‹mparator Konstantin Dönemi) 10. Geç Roma Yap› Kal›nt›lar› (Hamam?). 11. Yap› kal›nt›lar› ve iskele kal›nt›lar›.

çükçekmece Gölü’nün kuzeyinde yer alan yar›madan›n en uç k›y›s›nda 15-20 metre uzunlu¤unda bir duvar formunun Göl’ün içine do¤ru ilerledi¤i tespit edilmifltir. Bu nedenle 2008 y›l›ndaki arkeolojik çal›flmalar›m›za su alt› araflt›rmac›lar›n›n da dâhil edilmesi kararlaflt›r›lm›flt›r. 2008 y›l› araflt›rma ekibi kara ve sualt› olarak bölgeyi koordineli bir biçimde taramaya bafllam›fllard›r. Sualt› çal›flmalar› Akdeniz Üniversitesi’nden Hakan Öniz baflkanl›¤›nda yürütülmüfltür. Kara ekibinin bafl›nda Bristol Üniversitesi’nden Prof. Dr. Volker Heyd yer alm›flt›r. Her iki ekip de 2007 y›l›nda tespit edilen Göl içine do¤ru uzanan duvar formunun karadan ve su içinden takibi üzerinde yo¤unlaflm›flt›r. ‹lk verilere göre yar›madan›n kuzeydo¤u do¤rultusunda 95 metre (Resim: 2a), kuzeybat› do¤rultusunda ise 200 metre uzunlu¤unda, ortalama 135 cm eninde bir duvar formu tespit edilmifltir (Resim: 2b). Bu iki duvar yar›madan›n ucunda bir yap›yla (kule?) birleflerek üçgen bir biçim almaktad›r. Bunun ya-

230

III. Küçükçekmece Gölü’nde Arkeolojik Araﬂt›rmalar Yrd. Doç. Dr. ﬁengül G. Ayd›ngün

Sur duvar› kuzeydo¤u yönünden (2a)

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 231

n›nda ayn› kal›nl›kta bir hatt›n güneydo¤u taraf›ndan karaya (güneybat›) do¤ru devam etti¤i görülmüfltür. Bristol ve Strazburg Üniversitesi ekipleri taraf›ndan karada yap›lan jeofizik araflt›rmalar› denize do¤ru üçgen bir ç›k›nt› yapan alan›n kuzeyinden geçen bir bafl-

Sol Antik Liman.

ka duvar›n varl›¤›n› tespit etmiﬂlerdir. Bu durumda

Sa¤ Sur duvarlar› kuzeybat› yönünden (2b).

ortaya ç›kan görüntü iki yandan denize k›y›s› bulunan ve kuzeyde karadan üçgeni tamamlayan uzun bir sur duvar›n› an›msatmaktad›r (Plan: 1), (Harita: 03, 04). Söz konusu duvar›n yap›m›nda kullan›lan taﬂ

formunun kuzeybat› taraf›nda birbirine yak›n durum-

bloklar aras›nda devﬂirme olarak kullan›lm›ﬂ mal-

da suyun içinde iki yap› parças› ve karada bir sütun

zemeler de bulunmaktad›r. Henüz kesin bir tarihle-

parças› bulunmaktad›r. Karada ve suyun içindeki bu

me yap›lmam›ﬂ olmas›na karﬂ›n bu malzemelerin

buluntular›n aras›nda 55 cm eninde ana duvara para-

Helenistik veya Erken Roma dönemlerine ait oldu-

lel bir baﬂka duvar formu daha görülmüﬂtür.

¤u düﬂünülebilir.

Çal›ﬂmalar s›ras›nda alan›n üzerindeki diken-

Duvar›n tarihlemesi için yeterli kan›t ﬂimdilik

li çal›lar ve otlar zorluk yaratmaktayd›. Bu nedenle

bulunamam›ﬂt›r. Bu alan Osmanl› Döneminde de

Küçükçekmece Belediye Baﬂkanl›¤› Park ve Bahçeler

imar görmüﬂtür. Yar›mada’da duvar›n iç s›n›rlar›nda

Müdürlü¤ü elemanlar› taraf›ndan üç gün süren bir

olan Osmanl› yap›lar›na ait duvar formlar› ve havuz

çal›ﬂmayla alan içindeki otlar temizlenmiﬂtir. Bu te-

yap›s› k›smen ayaktad›r. Havuzun taban›nda kaçak ka-

mizlikten sonra o ana kadar görülmeyen baﬂka duvar

z›c›lar taraf›ndan aç›lan delikten, aﬂa¤›da daha önceki

kal›nt›lar› da ortaya ç›km›ﬂt›r. Ayr›ca, otlarla kapan-

dönemlerden kalma bir sarn›c›n varl›¤› anlaﬂ›lmakta-

m›ﬂ olan çukurluklar ve yükseltiler pek çok yap› duva-

d›r (Resim: 3). Yüzeyde önceki dönemlere ait malze-

r›n›n (en az 7 farkl› yap›ya ait) habercisi olmuﬂtur.

menin görülmemesi Osmanl› dönemindeki yerleﬂim

Alan›n içinde ve d›ﬂ›nda yap›lan jeofizik araﬂt›rmala-

için yap›lan çevre temizli¤i olarak aç›klanabilir. Duvar

r› da bu düﬂünceyi desteklemektedir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

231

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 232

Kule yap›s›n›n Göl içindeki temel kaz›nt›s› (3).

Yar›madan›n ucunda bulunan yap›n›n formu

özelli¤i taﬂ›d›¤› görülmüﬂtür. Göl içinde hemen her

tam olarak tespit edilemese de ilk bak›ﬂta bir kule izle-

gün esen hâkim rüzgâr ço¤unlukla kuzeydo¤u yö-

nimi vermektedir. Suyun alt›nda devam eden duvar

nünden gelmektedir. Yar›mada bu yöndeki rüzgâr›n

formu, kum, çak›l ve deniz kabuklar›ndan oluﬂan dip

yaratt›¤› sert dalgalar› kesmektedir. Bu do¤al özellik,

yap›s› ve yosunlarla örtülü durumdad›r. (Azot ve fos-

yar›madan›n di¤er yönünde gemiler için emniyetli

fattan beslenen bu yosun örtüsü Göl’ün her yerinde

bir demirleme alan› yaratmaktad›r (Harita: 05). Gü-

dibi kapatm›fl ve görüflü engellemifl durumdad›r) Hem

nümüzde yar›mada yak›nlar›ndaki su derinli¤i orta-

bu yap›n›n hem de duvar formunun derinli¤i tespit

lama 4 metredir.

edilmemiﬂtir. Bu yap› Göl’ün deniz giriﬂinin tam kar-

Derinlik k›y›ya do¤ru yaklaﬂt›kça artmaktad›r.

ﬂ›s›nda bulunmaktad›r. Göl’ün hemen hemen tüm k›-

Bu nedenlerle gemilerin yar›madan›n duvarlar›na bir

y›lar› burada bulunan bir kuleden rahatça görülebilir.

r›ht›m gibi yanaﬂmas› mümkün gözükmemektedir. Öte

Dolay›s›yla Göl’ün en hâkim noktas› üzerine yap›lm›ﬂ

yandan Göl’e akan akarsular›n taﬂ›d›¤› alüvyonlar›n

olabilen bu kuleyle Göl giriﬂ ç›k›ﬂlar›n› denetlemek

Göl’ü doldurdu¤u bilinmektedir. Dolay›s›yla liman›-

(veya gözlemek) mümkün olabilmektedir. (Resim: 3).

n›n kullan›ld›¤› dönemlerdeki su derinli¤i hakk›nda bugün için yeterli bilgi yoktur. Ancak mevcut derinlik-

2- MEND‹REK

te dahi boyu 30, eni 10 metre, su kesimleri 2 metre olan

Çal›ﬂmalar süresince, Küçükçekmece Gölü üzerin-

ticaret gemilerinin (Yuvarlak gemi - Bronz Ça¤›ndan

deki yar›madan›n ayn› zamanda do¤al bir mendirek

Erken Bizans dönemine kadar benzerleri Akdeniz’de

232

III. Küçükçekmece Gölü’nde Arkeolojik Araﬂt›rmalar Yrd. Doç. Dr. ﬁengül G. Ayd›ngün

Ayd›ngün ﬁ. ve H. Öniz, “ ‹stanbul Küçükçekmece Gölü Arkeolojik Tespit Çal›ﬂmalar›”, SBT’08 12. Sualt› Bilim ve Teknolojileri Toplant›s›, 2008, s. 38-47.

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 233

Göl üzerinde Side Scan Sonar çal›ﬂmas› (3).

kullan›lm›ﬂt›r) iskelelere yanaﬂmalar› mümkündür.

kün de¤ildir. Ancak duvarlar daha küçük çapl› sald›-

Side Scan Sonar (Yandan Taramal› Sonar) çal›ﬂmas› s›-

r›lar ve asayiﬂ olaylar›na karﬂ› görece bir güvenlik

ras›nda da k›y›dan 100 metre kadar aç›kta yar›madan›n

sa¤layabilir. Söz konusu yap› askerî bir garnizonun

karﬂ›s›ndaki güney k›y›s›nda iskele ayaklar› olabilecek

mevzilendirildi¤i bir kale-liman da olabilir. Liman

görüntüler tespit edilmiﬂtir (Resim: 4).

en az 10 Triremeyi (3 s›ra kürekçili savaﬂ gemisi, eni

Duvar formlar› bulunmuﬂ olan söz konusu ya-

4, boyu 40 metre, su kesimi 1 metre, Roma dönemi)

p›y› tarihlemek ﬂu an için mümkün de¤ildir. Ancak

rahatl›kla bar›nd›racak kadar büyüktür. Bu alana

çal›ﬂma s›ras›nda Göl k›y›s›nda bulunan di¤er yap›-

mendire¤in korudu¤u “kaleden?” uzak bölgeyi de dâ-

larla birlikte tarihlendi¤i ve de¤erlendirildi¤i takdir-

hil edersek (Mendirek ile güney k›y›s› aras›) en az üç

de, o dönemlerde kent d›ﬂ›nda (‹stanbul-Konstanti-

kat› geminin bar›nmas› mümkündür.

nopolis) bu tip müstahkem yap› ve yerleﬂimlerin olmas› do¤ald›r.

3- ANT‹K FENER

4. yüzy›lda Got ve Germen’ler ‹stanbul’a kadar

G öl’e k›y›s› olan Avc›lar’dan Küçükçekmece’ye kadar

dayanm›ﬂlard›r. 6. yüzy›lda Avar, Arap, Bulgar ve

bütün yerel halk göl ile ilgili ayn› efsaneyi anlatmak-

Bozk›r göçerleri bat›dan ‹stanbul’a sald›r›yorlard›.

tad›r. Efsane, caminin minaresinin hâlâ cuma günle-

ﬁüphesiz ki bu kadar küçük ve duvarlar› ince (‹stan-

ri sabah ezan› okundu¤unda görünmesiyle sona erer.

bul’un normal sur duvarlar› yaklaﬂ›k 5 metre eninde-

Minarenin göründü¤ü yer olarak yar›madan›n aç›kla-

dir) bir yap›n›n bu tür sald›r›larla baﬂ etmesi müm-

r› tarif edilir. Gerçekten de söz konusu bu yerde yap›

Dünden Bügüne Küçükçekmece

233

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 234

Sol Su alt›ndaki antik fener kal›nt›s›na ait düzgün kesimli mermer bloklar (5). Sa¤ Antik Fener-Plan 2

aras›nda flerit fleklinde bir s›¤l›k bulunmaktad›r (Harita: 06). Söz konusu s›¤l›¤a kendi araflt›rma botumuz da sürtmüfltür. Hem bu s›¤l›¤a karfl› uyarmak hem de liman›n yerini göstermek amac›yla farkl› iki zamanda buraya deniz fenerleri yap›lm›fl olabilir. Büyük blok tafllarla yap›lm›fl olan yap› kal›nt›s›ndan al›nan harç malzemesiyle TEM alt›, Sazl›dere taraf›nda bulunan sur kal›nt›lar›ndan (4. yüzy›lda ‹mparator Konstankal›nt›lar›, duvar formlar›, mermer döfleme parçalar›,

tin taraf›ndan yapt›r›lm›ﬂ olabilir) al›nan harç örnek-

seramik kal›nt›lar ve çok miktarda kiremit-tu¤la par-

leri karfl›laflt›r›lm›fl ve çok benzer malzemeden ayn›

çalar› bulunmaktad›r. Kal›nt›lar aras›nda suyun he-

yöntemle yap›ld›¤› görülmüﬂtür. Söz konusu yap›n›n

men alt›nda ahﬂap bir kaz›k da bulunmuﬂtur. Bu kaz›k

tam iﬂlevini, büyüklü¤ünü ve yüksekli¤ini anlayabil-

olas›l›kla Küçükçekmeceli bir bal›kç›n›n tekneleri

mek için kaz› yap›lmas› gereklidir (Resim: 5).

oraya çarpmamak için iflaret olarak yerlefltirdi¤i bir a¤aç parças›d›r. Su seviyesindeki de¤ifliklikle kaz›k

4- ANT‹K ÇAPA ‹ZLER‹

bazen ortaya ç›kmakta ve bu zaman Ezan zaman›na

2008 y›l› çal›ﬂmalar›nda Göl’ün kuzeybat›s› ile güney-

denk geldi¤i zaman o inan›ﬂ beslenmektedir. K›smen

bat›s› aras›nda kalan alan›n bir bölümü ile yar›mada-

veya tamamen deniz kabuklular›n›n kal›nt›lar›ndan

n›n güneyinde kalan limanl›k alan Hakan Öniz baﬂ-

oluﬂan dip yap›s› ve yosunlar dibi kapatm›ﬂt›r. Suyun

kanl›¤›nda KKTC Do¤u Akdeniz Üniversitesi Su Alt›

bilinen kirlili¤iyle sualt›nda görüﬂ 70 ila 20 cm ara-

Ekibi taraf›ndan, Küçükçekmece Belediyesi Baﬂkanl›-

s›nda de¤iﬂmektedir. Söz konusu kal›nt›lar›n ne ol-

¤›’n›n tahsis etti¤i tekne ve zodyak kullan›larak side

du¤u hakk›nda fikir edinebilmek amac›yla görünebi-

scan sonar (yandan taramal› sonar) ile k›smen taran-

lenler üzerinde çizim çal›ﬂmas› yap›lm›ﬂt›r. Ortaya iki

m›ﬂt›r. Göl içinde arkeolojik nitelik içeren tüm görün-

farkl› yap›n›n temelleri ç›km›ﬂt›r (plan- 2). Söz ko-

tüler GPS ile al›nan koordinatlar›yla birlikte kaydedil-

nusu yükselti bugün oldu¤u gibi geçmiﬂte de deniz ta-

miﬂtir. 2008 y›l›nda tüplü dal›ﬂ izni olmad›¤› için gö-

ﬂ›tlar› için risk yaratmaktad›r. Bu yap› ile yar›mada

rüntülerin arkeolojik kal›nt› olup olmad›klar› anlaﬂ›-

234

III. Küçükçekmece Gölü’nde Arkeolojik Araﬂt›rmalar Yrd. Doç. Dr. ﬁengül G. Ayd›ngün

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 235

lamam›ﬂt›r. Elde edilen sonar görüntülerinde, daha çok liman bölgesinde olmak üzere 6 adet Geç RomaBizans demir çapas› (V ve T çapa formunda) bulundu¤u tahmin edilmektedir. Ayr›ca, güney k›y›s›nda, yak-

Sol Antik yol kal›nt›s›.

laﬂ›k 100 metre aç›kta üç adet yan yana iskele kaz›¤› oldu¤u tahmin edilen görüntü bulunmaktad›r. Bu so-

Sa¤ Unguanterium (koku ya da merhem ﬂiﬂesi) M.S. 5-6 yy. (7)

nuçlar yar›madan›n güney ucundaki alan›n bir liman

Alt Roma Villas› Plan›-Plan 3

oldu¤u tezini destekler görünmekte olup Göl içinde bat›k gemilerin varl›¤›na iﬂaret etmektedir. p›lan tespit çal›ﬂmalar› s›ras›nda çok say›da yap›sal kaAntik Mimari Kal›nt›lar

l›nt› izine rastlan›lm›ﬂt›r. Ayr›ca, k›y›ya paralel giden

Yar›madan›n güneyindeki antik liman yap›s› varl›¤›

bir antik yol tespit edilmiﬂtir. Mermer ya da kireç ta-

d›ﬂ›nda baﬂka yap›sal izlerin olup olmad›¤›n› anlamak

ﬂ›ndan yap›lma, düzgün üst s›ra kesme taﬂlar› ve alt s›-

üzere çal›ﬂmalar hem yar›madan›n çevresi hem de

radaki küçük tafllar ile sabitlefltirilmifl iflçilik gösteren

Göl’ün do¤u k›y›lar›na kayd›r›lm›ﬂt›r. Burada amaç,

bu yol tipik Roma dönemi yap›lar›ndan olmal›d›r. Yo-

bir liman›n yak›n›nda bir kent dokusunun da olmas›

lun kenarlar›nda ise bir k›sm› topra¤a gömülü sütun

gereklili¤idir. Yar›madan›n kuzeyindeki k›y›larda ya-

parçalar› da¤›lm›ﬂ durumdad›r (resim: 6, harita: 07).

Dünden Bügüne Küçükçekmece

235

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 236

K›y›da 5 küçük tafl iskele kal›nt›s›yla çok say›da duvar formu ve çok fazla miktarda seramik malzeme ile mermer parçalar bulunmufltur. Baz› duvar formlar› suyun içinde devam etmektedir. Formlar yaklafl›k 3 km boyunca birbirine ba¤lant›s›z duvarlar fleklinde hemen hemen kesintisiz bir biçimde devam etmektedir (harita: 08). Mevcut formlar Roma ve Erken Bizans dönemi k›y› villalar›n› göstermektedir. Buradan tarihleme için al›nan ve üzerinde (EPARKOU) damgas› bulunan bir Unguanterium6 MS 5.-6. yüzy›la tarihlendirilmifltir.7 (resim: 7). Küçükçekmece ‹lçesi s›n›rlar›n› kapsayan Göl’ün do¤u k›y›lar›nda yap›lan tespit çal›flmalar›nda çok say›da kal›nt› izine rastlanm›flt›r. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu arazisi içinde kalan ve yar›madaya bakan k›y› fleridinde özel konutlara ait olabilecek befl k›sa tafl iskele ve çok say›da duvar formu ile çok fazla miktarda seramik malzeme ile mermer parçalar bulunmufltur. ‹skeleler 5-8 metre aras›nda de¤iflen uzunluklar› ve 2-3 metre enleriyle küçük teknelerin yanaflabilecekleri yeterliliktedir. Mevcut formlar burada da Roma dönemi k›y› villalar›n› göstermektedir (resim: 8, 8a, plan: 3) ‹ki iskelenin duvar formlar›yla ba¤lant›lar›n› gözle takip etmek mümkündür. Duvarlar›n bir bölümü suyun alt›ndad›r. Formlar yaklafl›k 2500 metre boyunca birbiriyle ba¤lant›s›z duvarlar biçiminde he-

Üst Küçükçekmece sahilinde yap› temelleri (8a).

men hemen kesintisiz bir ﬂekilde devam etmektedir. Yar›madan›n do¤u k›y›lar› ile Küçükçekmece

Alt Taﬂ iskele (8b).

Atom Enerjisi Kurumu Nükleer Enerji Araﬂt›rma ve E¤itim Merkezi k›y›lar›nda görülen yo¤un Antik Ça¤

yap›laﬂma izleri burada bir kentin varl›¤›na iﬂaret et-

unutulmuﬂ olabilece¤i ilk akla gelen olas›l›klardan-

mektedir. Söz konusu mimari kal›nt›lar ve seramik

d›r. Bunun yan›nda Trak sald›r›lar› ya da Konstanti-

parçalar› iﬂçiliklerinden bölgede Helenistik ve Geç

nopolis’in ekonomik büyümesi sonucunda bölgenin

Roma’ya kadar bir yaﬂam dönemi göstermektedir. Bu

iﬂlevini yitirerek terk edilmesi gibi ihtimaller de bu-

nedenle kentin ve liman›n ayn› dönemde belki bir je-

lunmaktad›r. ‹leriki senelerde yap›lacak olan çal›ﬂ-

olojik (deprem ya da tusunami) olay sonunda kulla-

malar ve kaz›larla bölgenin durumu hakk›nda detayl›

n›lamaz hale gelerek terk edilmiﬂ, zaman içinde de

bilgilere ulaﬂ›labilinecektir.

236

III. Küçükçekmece Gölü’nde Arkeolojik Araﬂt›rmalar Yrd. Doç. Dr. ﬁengül G. Ayd›ngün

Unguanterium: Antik Ça¤da piﬂmiﬂ toprak ve camdan üretilen koku ya da merhem kaplar›. 7

Arkeolog Serkan Doldur taraf›ndan yap›lan unguanterium çal›flmas› sonucunda (EPARKOU) yaz›s›n›n bir yer ad› olmad›¤›, bu yaz›n›n kifli ya da kurum ad› olabilece¤i ortaya ç›km›flt›r. Prof. Dr. Mustafa H. Sayar “Eporkou” ibaresinin yerel bölge yöneticisini ifade etti¤ini bildirmifltir.

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 237

Eldeki veriler yaz›l› kaynak taramalar›yla de¤erlendirildi¤inde, Küçükçekmece Gölü üzerindeki yar›mada ile sahilindeki tüm alan›n antik yazarlar ve co¤rafyac›lar taraf›ndan Konstantinopolis’in 12 mil (20 km) kadar bat›s›nda varl›¤›na iflaret edilen ve Küçükçekmece Gölü yak›nlar›nda olmas› gereken ancak, lokalizasyonu bugüne kadar yap›lamam›fl antik liman kenti “Bathonea?”olabilece¤i üzerinde a¤›rl›k kazanmaktad›r. ‹stanbul’un de¤iflik yerlerinde ele geçen ‹stanbul Arkeoloji Müzelerinde korunmakta olan yaz›tl› steller ve Tersane Lahti olarak isimlendirilen bir lahit üzerindeki “Bathoneal› Rufus’un o¤lu Damas 33 yafl›nda öldü.” yaz›s›ndan ayr›ca Sazl›dere’nin antik ad›n›n Bathinias olmas›n-

Üst Bathonea yaz›tl› lahit (‹stanbul Arkeoloji Müzesi) (9).

dan bölgede Byzantion’a ba¤l› bir mahalle ya da kent olmas› gerekti¤i Semavi Eyice taraf›ndan bildiril-

Orta Göl içinde Geç Roma Dönemi lahti. (10)

mektedir (Resim: 9).

Alt Tarih öncesi ça¤lar›n deniz ulafl›m›nda kullan›lm›fl bir tafl çapa.

Tarihçi Procopius’e göre Konstantinopolisli soylular t›pk› eski Baflkent Roma’n›n yak›n›ndaki Ostia’da oldu¤u gibi y›l›n neredeyse bütün bir yaz›n› deniz k›y›s›ndaki kent d›fl›ndaki malikânelerinde geçirmektedir. ‹mparatorun maiyeti ile senatörler ve soylular›n kent d›fl›na saray ve malikâneler infla ettikleri baflka kaynaklarca da yaz›lm›flt›r. ‹mparator Konstantin’in Byzantion’u baflkent ilan edip kendi ad›n› verdikten sonra (MS 330) Roma’dan gelen soylular›n kent d›fl›nda deniz k›y›s›na villalar infla ettikleri de bilinmektedir. Bütün bunlar en yak›n tatl› su gölü olan ve denizle ba¤lant›s› bulunan Küçükçekmece’nin hem kara av› (Bugün dahi göçmen kufllar taraf›ndan tercih edilmektedir.) hem de lezzetli bal›klar›yla deniz av› için bir tatil yeri oldu¤unu ortaya koymaktad›r. Konstantinopolis’in kente bat›dan girifli sa¤layan Zeytinburnu taraf›ndaki Alt›n Kap›s› (Port Aurea) Via Egnetia yoluyla Küçükçekmece Gölü k›y›-

Semavi Eyice, “Tarihte Küçükçekmece”, Güney-Do¤u Avrupa Araﬂt›rmalar› Dergisi 6/7, 1978, s. 57-120.

s›ndaki (Menekﬂe taraf›) Region’a ba¤lanmaktad›r. Procopius’un belirtti¤ine göre bu yol ‹mparator Jus-

Dünden Bügüne Küçükçekmece

237

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 238

tinianus dönemine kadar (557) batakl›k bir yoldur.

SONUÇ

Daha sonra çok büyük tafllarla döflenerek yeniden yap›lm›flt›r.9

2007 ve 2008 y›llar›nda Küçükçekmece Gölü çevre-

Göl k›y›lar›nda tespit etti¤imiz yap›lar ‹mpa-

sinde, Kültür ve Turizm Bakanl›¤›n›n izinleri ve Avc›lar

rator Justinianus döneminden daha önceki y›llarda

ile Küçükçekmece Belediyelerinin deste¤i ile yürüttü-

yap›lm›ﬂ iseler, yap› sahipleri batakl›k bir yolda yol-

¤ümüz arkeolojik araﬂt›rmalarda elde edilen verilere

culuk etmek yerine küçük yelkenli teknelerle deniz

göre; ülkemizin ve Avrupa’n›n en eski insanl›k tarihi

yoluyla Konstantinopolis’ten (Sultanahmet civar›n-

izlerinden, Neolitik, Demirça¤, Helenistik, Roma, Bi-

dan) bir günlük k›sa yolculukla yazl›klar›na gelerek

zans, Osmanl› ve günümüze kadar yüz binlerce y›ld›r

burada yazlar›n› geçirmiﬂ olabilirler.

kesintisiz bir kültürel yaflam›n oldu¤u anlafl›lm›flt›r. Bölge jeolojik konumundan ötürü yüz binlerce y›ld›r insanl›¤›n en kolay yaflayabilece¤i ender co¤rafyalardan birisi konumundad›r (resim: 10). Nehir, göl ve denizin bir arada bulundu¤u bu konuma dünyada çok az yerde rastlan›lmaktad›r. Göl çevresinde ma¤ara yaflant›s›ndan ç›k›p nehir ve gölün birleflme noktalar›nda bitkisel evler yaparak Mezolitik yaflama geçen avc›, bal›kç› ve toplay›c› insan topluluklar› ile ilk tar›msal faaliyetlere bafllayan Neolitik topluluklara dair izler tafl›maktad›r. Eskinoz Nehri kenar›nda ele geçen tafl bir çapa da insanl›k tarihinin en eski denizcili¤ine iflaret ederken (Resim: 11), Göl içinde tespit edilen demir çapalar, Roma ve Bizans’tan beri ‹stanbul çevresinin deniz ticaretinin Küçükçekmece Gölü üzerinden yap›lm›fl olabilece¤inin göstergesidir. Yaz›l› kaynaklarda pek fazla söz edilmeyen Küçükçekmece’nin Bizans limanlar›, geçmiflte ‹stanbul’un en hareketli günleri olan Do¤u Roma ‹mparatorlu¤u’nun baflkenti Konstantinopolis oldu¤u dönemde herhalde uzak denizlere aç›lan gemicilerin kentten ayr›l›rken ya da kente yaklafl›rken u¤rad›klar› ilk ya da son limanlar› durumunda olmal›d›r. Bu nedenle Küçükçekmece limanlar›nda ticaretin fazla yo¤un olmad›¤›, ancak, küçük çapl› mal b›rakma ve dinlenme amaçl› ya da daha çok f›rt›nal› havalarda korunma amaçl› kullan›lm›fl olabilece¤ini sanmaktay›z.

238

III. Küçükçekmece Gölü’nde Arkeolojik Araﬂt›rmalar Yrd. Doç. Dr. ﬁengül G. Ayd›ngün

Prokopius, ‹stanbul'da Justinianus Döneminde Yap›lar 1. Kitap, Arkeoloji ve Sanat Yay›nlar›, ‹stanbul 1994., Prokopius, Bizans'›n Gizli Tarihi, Arkeoloji ve Sanat Yay›nlar›, ‹stanbul 1999.

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 239

Aynen Marmaray-Yenikap› kaz›lar›nda ortaya

takl›k alan ile Göl üzerinde yap›lacak detayl› Arkeoje-

ç›kar›lan Teodosius Liman› kaz›lar›nda10 oldu¤u gibi

ofizik GPR yöntemi ile bu bat›klar›n tespiti günümüz-

Göl içinde ve de özellikle Eskinoz Deresi’nin kuze-

de mümkün durumdad›r.

yindeki Spradon antik kentine do¤ru uzand›¤› 5.5 ki-

Bölgenin ilk insan topluluklar›ndan bu yana

lometrelik hat boyunca, f›rt›nadan ya da do¤al olay-

yaﬂamak ve avlanmak için son derece ideal olmas› so-

lardan batm›ﬂ tekne kal›nt›lar›n›n batakl›k alan al-

nucunda hem Bizans hem de Osmanl› zaman›nda da

t›nda kalm›ﬂ olmas› büyük bir olas›l›kt›r. Antik Ça¤

özellikle yazl›k ve av alan› olarak tercih edildi¤i bilin-

denizcili¤ine ait teknelerin günümüzde batakl›k hali-

mektedir. Genellikle Göl çevresinde Bizans impara-

ne gelmiﬂ dere hatt›nda ve Göl içindeki batakl›kta bu-

torlar› ile daha sonraki Osmanl› döneminde, padi-

labilece¤inin de mümkün oldu¤unu sanmaktay›z. Ay-

ﬂahlar›n yazl›klar›n›n ve av köﬂklerinin yapt›r›lmas›

r›ca bu batakl›k alan›nda bölgede yüz binlerce y›l ön-

boﬂuna de¤ildir.

ce yaflam›fl insan iskeletlerini de sa¤lam bir flekilde

Araflt›rmalar›m›z s›ras›nda karfl›laflt›¤›m›z ta-

bulabilmemiz mümkündür. Çünkü batakl›k alanlar

ﬂ›nmaz ve taﬂ›n›r buluntular›n de¤erlendirilmesi so-

ayn› zamanda içine ald›¤› organik maddeleri sa¤lam

nucunda Küçükçekmece Gölü’nün arkeolojik ve je-

olarak saklayabilmektedir. ‹nsanl›¤›n atalar› olan

olojik aç›dan ‹stanbul kent tarihi aç›s›ndan son dere-

Homoerektus ve Homosapienslere ait bir iskelet ka-

ce yüksek bir öneme sahip oldu¤u aç›kt›r. Bu çal›ﬂ-

l›nt›s›n›n bölgede bulunmas› bilim dünyas›n›n gözü-

malar›n daha geniﬂ bir ekip ve kaynakla hem kara

nü hemen Küçükçekmece’ye çevirmesine neden ola-

hem de sualt› kaz›lar›yla devam etmesi planlanmak-

cak ve bölge insanl›k tarihi aç›s›ndan kan›tlanabilmiﬂ

tad›r. Bölgenin kültürel geçmiﬂinin ortaya ç›kar›lma-

verilere sahip dünyan›n en önemli noktalar›ndan bi-

s›ndaki çal›ﬂmalar›m›za maddi ve manevi destekleri-

ri say›lacakt›r. Fosil insan iskeletlerine sahip olabi-

ni esirgemeyen Küçükçekmece ve Avc›lar Belediyele-

len çok az say›da yer bulunmaktad›r. Bu nedenle ba-

rine en derin teﬂekkürlerimizi sunar›z.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

239

Karamut, ‹smail ve di¤erleri, Gün Iﬂ›¤›nda ‹stanbul’un 8000 y›l› Marmaray, Metro, Sultanahmet Kaz›lar›, Vehbi Koç Vakf›, ‹stanbul, 2007 .

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

1/24/11

11:46 PM

Page 240

KAYNAKÇA Abdullah Bey,

“Die Umgebung des See’s Kütschücktschekmetche in Rumelien”, Verhanrlungen der k.k Geologischen Reichsanstalt, 12, 1869, s. 263-265.

Arsebük, Güven,

“‹ki Milyon Y›l Öncesinin Taﬂ Aletleri”, Tarih ve Toplum, 8. 45: 1987, s. 165-169.

Arsebük, Güven,

“Yar›mburgaz, a Lower Paleolithic Cave Site near ‹stanbul”, M. Frangipane et al. (eds.) Between the Rivers and over the Mountains, Archaeologica Anatolica et Mezopotamica Alba Palmieri Dedicata: Dipartimento di Scienze Storiche Archeologiche e Antropologiche dell” Antichita Universita di Roma, Roma 1993, s. 23-36.

Arsebük, Güven,

“Yar›mburgaz Ma¤aras› Pleistosen Arkeolojisi ile ‹lgili Son Çal›ﬂmalara 1997 Gözüyle Özet Bir Bak›ﬂ – Pleistocene Archaeology at the Cave of Yar›mburgaz”, TÜBA-AR 1: 1998, s. 9-25.

Arsebük, Güven,

“The Cave of Yar›mburgaz: A Brief Reassessment”, ISES. Proceedings of International Symposium on Earth System Sciences 2004, Turkey, ‹stanbul 2004, s. 165-167.

Arsebük, Güven and M. Özbaﬂaran,

“Yar›mburgaz’da Pleistosen Arkeolojisi”, M. Aktar (ed.) l. Speleoloji Sempozyumu: Bo¤aziçi Üniversitesi Matbaas›, ‹stanbul 1992, s.56-59.

Ayd›ngün, ﬁengül,

“A New Prehistoric Settlement Near Küçükçekmece Lake in ‹stanbul: Avc›lar-Firuzköy”, Boletin De La Asociacion Esponola De Orientalistas, Ano XLIII, Madrid 2007, s. 11-23.

Ayd›ngün, ﬁengül,

“‹stanbul’da Bir Neolitik Yerleﬂme Avc›lar-Firuzköy”, KOU Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Araﬂt›rma Dergisi, 1, Kocaeli 2008, s. 93-100.

Ayd›ngün ﬁ. ve H. Öniz,

“‹stanbul Küçükçekmece Gölü Arkeolojik Tespit Çal›ﬂmalar›” SBT’08 12. Sualt› Bilim ve Teknolojileri Toplant›s›, 2008, 38-47.

Bousquet, R.

“Les Grottes de Yarem-Bourgaz”, Echos d’Orient 4: 1901, 295-302

Eyice, S.,

“Tarihte Küçükçekmece”, Güney-Do¤u Avrupa Araﬂt›rmalar› Dergisi 6/7, 1978, 57-120.

Farrand, W. R. and J. P. Mc Mahon,

“History of the Sedimentary Infilling of Yar›mburgaz Cave, Turkey”, Geoarchaeology: An International Journal, 12. 6: 1997, s. 537-565.

Kansu, ﬁ. A.,

“Marmara Bölgesi ve Trakya’da Prehistorik ‹skan Tarihi Bak›m›ndan Araﬂt›rmalar”, Belleten, 28.108: 1963, s. 657-705.

Karamut, ‹smail vd.,

Gün Iﬂ›¤›nda ‹stanbul’un 8000 y›l› Marmaray, Metro,Sultanahmet Kaz›lar›, Vehbi Koç Vakf›, ‹stanbul 2007.

Kuhn, S. L.,

“Flexibility and Variation in the Lower Paleolithic: A. View from Yar›mburgaz Cave”.

Özbaﬂaran, M. O. Tan›nd› and A. Boratav (eds.),

Archaeological Essays in Honour of Homo amatus: Güven Arsebük ‹çin Arma¤an Yaz›lar, Ege Yay›nlar›, ‹stanbul 2003, s. 149-157.

Kuhn, S. L., G. Arsebük,

F.C. Howell, “Middle Pleistocene Lithic Assemblage from Yar›mburgaz Cave,Turkey”, Paleorient, 22.1: 1996, s. 31-49.

Özbaﬂaran, Mihriban,

“The Historical Background of Researches at the Caves of Yar›mburgaz”, Halet Çambel ‹çin Prehistorya Yaz›lar›, Grapis Yay›nlar›, ‹stanbul 1995, s. 27-39.

Özdo¤an, Mehmet,

“The Late Chalcolithic of Yar›mburgaz Cave”, A. Palmieri and R.Peroni (eds.) Studi di Paletnologia in Onore di Salvatore M.Puglisi, Universita di Roma, Roma 1985, s. 177-189.

Özdo¤an, Mehmet,

“Trakya Bölgesinde Yap›lan Tarihöncesi Araﬂt›rmalar› ”, IX. Türk Tarih Kongresi I, 1986, s. 2937.

Özdo¤an, Mehmet,

“Yar›mburgaz Ma¤aras›”, X. Türk Tarih Kongresi I, 1990, s. 373 -388.

240

III. Küçükçekmece Gölü’nde Arkeolojik Araﬂt›rmalar Yrd. Doç. Dr. ﬁengül G. Ayd›ngün

03_KUCUKCEKMECE_ARKEOLO

Özdo¤an, Mehmet,

1/24/11

11:46 PM

Page 241

“Paleolitik Ça¤, ‹stanbul ve Yar›mburgaz Ma¤aras›-16 Y›l Sonra Yar›mburgaz’›n Düﬂündürdükleri”, M. Özbaﬂaran, O.Tan›nd› and A.Boratav (eds.) Archaeological Essay in Honour of Homo Amatus: Güven Arsebük ‹çin Arma¤an Yaz›lar, Ege Yay›nlar›, ‹stanbul 2003, s. 179-183.

Özdo¤an, M. and A. Koyunlu,

“Yar›mburgaz Ma¤aras›, 1986 Y›l› Çal›ﬂmalar›”, Arkeoloji ve Sanat, 32/33: 1986, s. 4-17.

Prokopius,

‹stanbul’da Justinianus Döneminde Yap›lar 1. Kitap, Arkeoloji ve Sanat Yay›nlar›, ‹stanbul 1994.

Prokopius,

Bizans'›n Gizli Tarihi, Arkeoloji ve Sanat Yay›nlar›, ‹stanbul, 1999.

Stiner, M. C.,

Arsebük and F. C. Howell, “Cave Bears and Paleolithic Artifacts in Yar›mburgaz Cave, Turkey: Dissecting a Palimpsest”, Geoarchaeology: An International Journal, 11.4: 1996, s.279-327.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

241

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 242

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 243

IV Efsaneden Gerçe¤e:

Küçükçekmece Gölü Efsanesi ve Garip Dede Efsane Küçükçekmece Gölü Efsanesi Garip Dede

“Gölün kenar›nda ayl› güneﬂli Küçükçekmece’de bir Garip Dede” Hüseyin ORHAN

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 244

Efsaneden Gerçe¤e:

Küçükçekmece Gölü Efsanesi ve Garip Dede Prof. Dr. Aynur Koçak

Özet

Abstract

“Küçükçekmece Gölü”nde yap›lan arkeolojik inceleme-

That archaeological excavations unearthed a city in

lerde kay›p bir ﬂehir bulunmas› ve bölgede bu konuy-

Küçükçekmece Lake and a legend exists about a lost city

la iliﬂkilendirilebilecek bir efsanenin anlat›l›yor olmas›

in the region is the main focus of this article. Starting

böyle bir çal›ﬂman›n temelini oluﬂturmaktad›r. Maka-

with the legend of the formation and naming of the lake,

lede Küçükçekmece Gölü’nün oluﬂumunu ve ad al›ﬂ›n›

the reality of the myth is questioned in the article.

anlatan efsaneden yola ç›k›larak efsanelerin gerçekli¤i

According to the myths, which tell about how lakes were

üzerinde duruldu. Göllerin oluﬂumlar›yla ilgili efsane-

formed, an old man asks for help, yet not a single person

lerde yaﬂl› bir adam halktan yard›m ister, insanlar bu

offers to help him. All the people who refuse to help

adam› geri çevirir. Sonra insanlar ve yaﬂad›klar› yer

together with the region they are living in are destroyed

sular alt›nda kalarak yok olurken o bölgede bir göl

by a deluge, and a lake is formed accordingly. The “H›z›r

oluﬂur. Anadolu’da göllerin oluﬂumunu aç›klayan bu

(an immortal person believed to come in time of need)/Old

efsanelerde görülen H›z›r/ihtiyar adam motifi Küçük-

man” theme common to Anatolian legends regarding the

çekmece Gölü’yle ilgili efsanede Garip Dede adl› bir

evolution of lakes is repeated in the legend about

flahsiyetin çevresinde teflekkül etmifltir. Bugün, Göl’ün yak›n›nda Garip Dede’nin Türbesi bulunmakta; bölge halk› bu türbeyi ziyaret etmekte ve onun kerametleriyle ilgili menk›beler anlatmaktad›r. Garip Dede Türbesi sosyal, psikolojik ve ekonomik ifllevleriyle halk› kucaklamaktad›r. Bu çal›flmada, Küçükçekmece Gölü’nün oluflumu, Göl’ün ad al›fl› ve Garip Dede ekseninde ef-

Küçükçekmece Lake as the “Garip Dede” figure. In present, “Garipdede” tomb, which is near the lake, is often visited by the local people and legends about his miracles are narrated. The tomb of Garip Dede has social, psychological and economic functions for the local people. This article studies the myth regarding the formation of the lake and its name within the context of “Garip Dede”.

sanenin gerçekli¤i irdelenecektir. Key Words: Küçükçekmece Gölü, Garip Dede, efsane. Anahtar kelimeler: Küçükçekmece Gölü, Garip Dede, efsane.

244

IV. Efsaneden Gerçe¤e: Küçükçekmece Gölü Efsanesi ve Garip Dede Prof. Dr. Aynur Koçak

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

‹

1/24/11

11:51 PM

Page 245

stanbul Tarih Öncesi Ça¤lar Araﬂt›rmalar› (ITA Projesi) kapsam›nda etno-arkeolog olarak araﬂt›rmalar›na

kat›ld›¤›m Küçükçekmece ilçesinin bat› s›n›rlar›n› kapsayan gölün k›y›lar›nda 2007-2008 y›llar›nda yap›lan arkeolojik tespit çal›flmalar›nda çok say›da mimari ve tafl›n›r kal›nt› izine rastlanm›flt›r. Yüzlerce metrelik liman suru, 60 metrelik mendirek, antik fener yap›s› ve k›y›larda çok say›da yal› tarz› yap›lar›n duvar formlar› ile küçük iskeleler ve çok fazla miktarda seramik malzemenin ele geçmesi burada bir antik liman kentinin varl›¤›na iflaret etmektedir.1 MS. 6 yüzy›lda henüz bilinmeyen bir fenomen2 taraf›ndan yok oldu¤u san›lan, içinde nesilleri bar›nd›rm›fl, tarihte kaybolan pek çok kent gibi Bathonea (?) antik kenti de yeryüzünden silinmifltir. O gün bugündür insano¤lu; bu insanl›k dram›n› kulaktan kula¤a anlatagelmifl, sonraki nesiller flehri bat›ran olgudan çok uzakta bulundu¤undan bu durumu, duy-

Garip Dede Türbesi.

duklar› ve dinlediklerini bir gerçek olarak de¤il, efsane kavram›yla somutlaﬂt›rm›ﬂt›r. Böyle bir efsane Küçükçekmece’de Garip De-

sahilindeki tüm alan›n antik yazarlar ve co¤rafyac›lar

de merkezli ve onun insanüstü gücüyle ba¤lant›l›

taraf›ndan Konstantinopolis’in 12 mil (20 km) kadar

olarak anlat›l›p durmuﬂtur. Sözlü kültür ortam›nda

bat›s›nda varl›¤›na iﬂaret edilen ve Küçükçekmece

yaﬂayan efsaneler, sadece insan hayalinin ürünü an-

Gölü yak›nlar›nda olmas› gereken ancak, lokalizasyo-

lat›lar de¤ildir. Bunlar, bir olgu üzerine as›rlar için-

nu bugüne kadar yap›lamam›ﬂ antik liman kenti “Bat-

de oluﬂan anlat›lard›r. Küçükçekmece Gölü’nün ad›

honea?”olabilece¤i üzerinde yo¤unlaﬂmaktad›r.3

ﬁengül G. Ayd›ngün, Küçükçekmece Gölü’nde Arkeolojik Araﬂt›rmalar, ‹stanbul 2008. 2

ve oluﬂumuna iliﬂkin anlat›lan efsane de bir olgu

Bu makalede amaç, son bulgularla büyük önem

üzerine oluﬂmuﬂtur. Bu efsaneden yola ç›k›ld›¤›nda

kazanan Küçükçekmece Gölü’yle ilgili bir anlat›y› çö-

da efsanenin do¤umuna neden olan gerçe¤e ulaﬂ›la-

zümlemektir.

ITA projesi jeoloji ekibi bu fenomen üzerinde araﬂt›rmalar›n› önümüzdeki itibaren yo¤unlaﬂt›racakt›r. 3

Ayd›ngün, a.g.m.

bilmektedir. Efsaneye göre Göl, bir köyün suya gark olmas›yla oluflmufltur. Yani Göl’ün alt›nda bir yerleflim yeri vard›r. ‹TA Projesi; arkeolog, su alt› araflt›rmac›lar›, jeolog ve jeofizikçilerinin araflt›rmalar› sonucunda eldeki veriler ve yaz›l› kaynak taramalar› de¤erlendirildi¤inde, Küçükçekmece Gölü üzerindeki yar›mada ile

Efsaneler tarih içinde gençleflen anlat›mlard›r. Efsane güncellefltirilir ve çeflitlendirilir. De¤iflkendir ve çok say›dad›r. Canl›d›r. Sahneye ç›kard›¤› oyuncular› herkes tan›r veya bir zamanlar tan›nm›fllard›r.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

245

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 246

I. EFSANE

neksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlü¤ü”nde efsanenin canl›l›¤› ve gerçekli¤i hususunda

Anlat›m süreklidir; der Linda Degh.4 ‹nsan, hikâye et-

vurgulama yap›lmaktad›r:10

me e¤ilimindedir ve insan›n dinleme ihtiyac› vard›r.

Efsaneler tarih içinde gençleﬂen anlat›mlar-

Bu yüzden de anlat›lar, uygarl›k tarihi boyunca insan-

d›r. Efsane güncellefltirilir ve çeflitlendirilir. De¤ifl-

lar›n do¤al yoldaﬂ› olarak karﬂ›m›za ç›kar. Kendilerini

kendir ve çok say›dad›r. Canl›d›r. Sahneye ç›kard›¤›

herhangi bir yöresel ve sosyal havaya uyarlayabilen

oyuncular› herkes tan›r veya bir zamanlar tan›nm›ﬂ-

halk anlat›lar› geçmiﬂe dayal›d›r ve önemlidir ama ay-

lard›r. Bu insanlar sizin tan›d›klar›n›zd›r ya da sizsi-

n› zamanda yeni ve günceldir.5 Efsane, anlat›c› tara-

nizdir. Olay yeri gerçektir. Gözünüzün önünde, kap›-

f›ndan bilinçli olarak gerçek olaylar›n anlat›ld›¤›n› id-

n›z›n ard›ndad›r.

dia eden bir türdür. Bu türü insanl›¤›n “ilk üniversite-

Efsaneyi anlatan kiﬂi hat›rlad›¤› bir olayla

si” olarak de¤erlendiren Wilfried Buch’a göre efsa-

ba¤lant› kurmak istedi¤i inanç motiflerini; dili, ya-

neyle ilim, masalla “saf” edebiyat baﬂlar.

ﬂad›¤› co¤rafi ve sosyal çevresi yaﬂ›, e¤itimi, mesle¤i,

Efsaneler, dinleyicilere anlat›lan olay›n gerçek

cinsiyeti, psikolojik yap›s›, vb. ay›rt edici özellikle-

olup olmad›¤›n›, gerçek ise nas›l oldu¤unu düﬂündü-

riyle anlat›y› zenginleﬂtirir ve onu yeniden yarat›r,

rür ve bu gerçekten haberdar olmay› istetir. Duygusal,

kendi bildik dünyas› çerçevesinde, kendi zaman›na

ahlaki (etik), objektif, zamana ve mekâna ba¤l› bir an-

ve mekân›na ba¤lama gayretiyle anlat›r.11

lat›m türü olan efsaneye halk da inanmak ister.7 Te-

Efsaneler; çeﬂitli kaynaklardan elde edilen ve-

melinde “inanç unsuru” bulunan efsaneyi anlatan ve

ya hat›rlanan eski motiflerin halk haf›zas›nda yeni-

dinleyen onun “gerçek” üzerine kuruldu¤una inan›r.

den iﬂlenmesiyle metin bütünlü¤ü kazan›r ve günü-

Linda Degh, “Halk Anlat›s›”, (çev. Zerrin Karagülle), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaﬂ›mlar, haz. Gülin Ö¤üt Eker vd. Ankara 2003, s. 91. 5

Ayn› yer.

Wilfried, Buch, “Masal ve Efsane Üzerine”, (çev. Ali Osman Öztürk), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaﬂ›mlar, haz. Gülin Ö¤üt Eker vd. Ankara 2003, s.312. 7

Max Luthi, “Masal›n Efsane, Menkabe, Mit, Fabl ve F›kra gibi Türlerden Fark›”, (çev. Sevengül Sönmez), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaﬂ›mlar, haz. Gülin Ö¤üt Eker vd. Ankara 2003, s. 314-315. 8

Juha Petikainen, “Efsanenin yap›s› ve Fonksiyonu”, (çev. ‹smail Görkem), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaﬂ›mlar, haz. Gülin Ö¤üt Eker vd. Ankara 2003, s.223-224. 9

Wilfried Buch, “Masal ve Efsane Üzerine”, (çev. Ali Osman Öztürk), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaﬂ›mlar, haz. Gülin Ö¤üt Eker vd. Ankara 2003, s. 310-311. 10

“Efsanenin Yap›s› ve Fonksiyonu” baﬂl›kl› ya-

müze ulaﬂ›r. Efsane bir tek motifi iﬂler. Mesela ad al-

z›s›nda Juha Petikainen bir efsane araﬂt›rmac›s› olan

ma motifi, suyla yok olma motifi gibi. Bazen bir efsa-

Carl-Herman Tillhagen’den iﬂittiklerini aktar›r ve

nede birden fazla motife de rastlan›r. Bu durum

onun görüﬂlerini ﬂöyle nakleder:

Efsane ﬂiirdir fakat gerçe¤in de mal›d›r. Efsa-

Yves Bonnefoy, vd., Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlü¤ü, Haz. Levent Y›lmaz, Ankara 2000, C. II, s. 911-912. 11

muhtemelen bir kaç efsanenin bir araya gelmesi sonucu ortaya ç›km›ﬂt›r.

ne, günlük hayat›n bir parças›d›r. O, efsanenin bi-

Aziz Ayva, “E¤irdir (Isparta) Gölü Üzerine Anlat›lan Efsaneler”, Aray›ﬂlar / ‹nsan Bilimleri Araﬂt›rmalar›, 7-8, Isparta 2002, s.162. 12

Fred Gladstone Bratton, Yak›n Do¤u Mitolojisi, çev. Nejat Muallimo¤lu, ‹stanbul 1995, s. 19.

limsel olarak incelenmesinin esas›n›, insanlar›n yaﬂant›lar›n›n ola¤an bir parças›n›n fonksiyonu ve kul-

lan›l›fl anlam›nda merkezilefltirmifltir.

S. 136.

Efsane “geri soru sorar”, sebep arar ve bu arada ço¤unlukla derinlere, sebeplerin sebeplerine dalar, nihayet bu, “ilk sebep”e gelinceye dek devam eder. Efsane raporu gerçekle iliﬂkilidir. Efsanenin getirdi¤i aç›klama o zaman›n dünya imaj›na ba¤l›d›r. Efsane, sadece verdi¤i haberle de¤il, ayn› zamanda kendi dünya imaj› dâhilinde rapor edilen ﬂeyin izah› ile de inan›l›rl›k iddia eder.9 “Antik Dünya ve Gele-

246

‹nsanlar yaflamlar› üzerinde gerçe¤i arad›klar› zaman tarihe de¤il, hiç bir zaman eskimeyen efsaneye baflvururlar.12 Efsane bir mesaj içerir ve anlat› ne kadar yayg›nlaflm›flsa onun bir mesaj tafl›d›¤› da o kadar kesin olur.13

IV. Efsaneden Gerçe¤e: Küçükçekmece Gölü Efsanesi ve Garip Dede Prof. Dr. Aynur Koçak

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 247

II. KÜÇÜKÇEKMECE GÖLÜ

ﬂumu ya gözyaﬂ› sonucu ya da kendisine yard›mda bu-

EFSANES‹

lunmayan bir ermiﬂin/ bir velinin/ bir ihtiyar›n/ bir aksakall›n›n halka beddua etmesi ve bölgenin sular

Yeryüzü ﬂekilleriyle ilgili efsanelerin ço¤u da¤lar›n,

alt›nda kalmas› sonucu gerçekleﬂir.17 Beddua sonu-

taﬂlar›n, sular›n adlar›n› aç›klay›c› niteliktedir. Bu

cunda genellikle köy batar, çöker; evlerden su f›ﬂk›-

efsanelerde ad verme motifi a¤›rl›kl› olarak iﬂlenir ve

r›r, köyü duman basar, su basar. Yerden ç›kan sular

ön plana ç›kar›l›r. Türk dünyas›nda ve Anadolu’da

köyü yutar.18 Orada bir göl oluﬂur.

göllerle14 ve göllerin ad al›ﬂ›na ba¤l› olarak anlat›lan 15

Yaz›l› kaynaklarda “Küçükçekmece Gölü”nün

pek çok efsaneye rastlan›r. Petikainen, efsaneyi

adland›r›l›fl› ve oluflumunundan flöyle söz edilmek-

“mahalli” ve “gezgin” efsaneler ﬂeklinde s›n›fland›-

tedir:19

r›r.16 Bu tasnife göre göllerin oluﬂumunu anlatan efsaneler “gezgin efsaneler” grubuna dâhil edilebilir.

“Nurani yüzlü, uzun sakall›, garip bir dede bütün köyü

Göllerin ad›n› aç›klayan bu tür efsaneler, ayn› za-

dolaﬂmas›na ra¤men, bir lokma ekmek, s›cak bir aﬂ bulup

manda onlar›n oluﬂumunu da aç›klarlar. Gölün olu-

karn›n› doyuramaz.

Bkz. Aziz Ayva, Anadolu Göl Efsaneleri (‹nceleme-Metin), Bas›lmam›ﬂ Yüksek Lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2001. 15

“Rabiga Gölü (Tatar) hacca gitmek için yola ç›kan ve yolda susuz kal›nca dua ederek Allah’›n hikmetiyle suya kavuflan Rabiga’dan alm›flt›r. ‹yeli Göl (Baflkurt) her gün güzel bir k›z flekline giren ve gölde her sabah özene bezene y›kanan iyeden alm›flt›r. Is›k Göl (K›rg›zistan) adl› k›z›n, kendisini seven iki erkekten hangisine gidece¤ini bilmeyerek üzülmesi ve gözyafllar› sonucunda oluflmufltur. Serbi Gölü (Tatar) kendisini evlâtl›k alan zengin adam›n, bir tan›d›¤›na sataca¤›n› duyan Serbi adl› k›z›n orada bulunan bir suya atlamas›ndan alm›flt›r. Gelin Bo¤an (Ad›yaman/Çelikhan) orada bo¤ulan bir gelinin ad›yla an›l›r. Abdülharap Gölü (Ad›yaman/Çelikhan) ad›n› kendisini a¤›rlamayan köylülere beddua edip onlar› fliddetli ya¤murlar alt›nda b›rakan misafirin zamanla bozulmufl ad›ndan alm›flt›r.” Ayva, , a.g.m.

Petikainen, a.g.m., s. 224.

Ayva, a.g.m.

Ayva, a.g.t., s. 85-86.

Garip Dede Türbesi “Dergâh›”, ‹stanbul 2007, s. 23-24.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

247

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 248

Bu yoksul ihtiyar› evine davet edip sofras›n› açan olmaz.

Köy çökmüfl ve sulardan bir göl oluflmufltur.”

U¤ramad›¤› tek bir ev kalm›ﬂt›r. Son bir umutla

Çöken köyün bulundu¤u yerin ad›na “Çökmece Gölü”

o kap›y› da çalar.

denilmiﬂ, sonradan bu yerin ad› “Çekmece Gölü” ne dö-

- Buyrun ne istiyorsunuz?

nüﬂmüﬂtür.

- Aç›m! Kap›y› açan yaﬂl› kad›n onu içeri davet eder ve ihtiyar›n

Kaynaklardan derlenen Garip Dede ve Göl’ün olu-

karn›n› doyurur.

flumuyla ilgili efsanenin bir di¤er varyant› ise flu flekildedir:

Garip Dede ad›ndaki bu zat dua ettikten sonra, kad›na: - Çocuklar›n› al ve bu köyden uzaklaﬂ ama uzaklaﬂ›rken

“Gül Baba ile “Ahret kardeﬂi” Garip Dede Merzifon’dan

arkana bakma, der.

Küçükçekmece’de bugünkü Göl taraf›na gelirler. Burada

Kad›nca¤›z çocuklar› al›r ve köyden uzaklaﬂ›r, yolda ak-

Tanr› misafiri olarak evlere giderler. Gittikleri bu evlerden

l›na gelir, neden arkana bakma dedi. Merak›n› yenemez

yemek isterler. Fakat gittikleri evlerin sahipleri onlar›n di-

ve döner bakar. Ne görsün köy çökmekte ve yerini sular

lenci olduklar›n› düﬂünür ve kap›y› yüzlerine kapat›rlar.

kaplamaktad›r. Sonra ba¤›r›r:

Son umut olarak da son evin kap›s›n› çalarlar. Ama bu ev oldukça fakir bir evdir. Bu evin sahibi olan kad›n, Garip

- Köy çöktü… Köy çöktü…!

248

Dede ile elindeki her ﬂeyini paylaﬂ›r. Bu kad›n Garip De-

IV. Efsaneden Gerçe¤e: Küçükçekmece Gölü Efsanesi ve Garip Dede Prof. Dr. Aynur Koçak

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 249

de ile ayan olur. Garip Dede bu köydeki bütün evleri su

Avc›lar’dan Küçükçekmece’ye kadar Göl’e k›-

basaca¤›n› söyler, ama ona kimseler inanmaz sadece ona

y›s› olan halk, Göl’le ilgili bu efsaneleri anlat›r durur.

yemek veren bu fakir kad›n inan›r. Kad›n› da yan›na

Efsaneler anlat›l›rken bazen Göl’den çeﬂitli seslerin

alarak buradan uzaklaﬂ›rlar. Giderken Garip Dede kad›-

geldi¤i vurgulan›r, bazen de batan köyün minaresinin

na asla arkas›na bakmamas›n› söyler çünkü bütün köyü

göründü¤ünden söz edilir.21 Küçükçekmece Gö-

su basm›ﬂt›r. Bu bölgeye yak›n bir yere yurt kurarlar ve

lü’nden “Cuma günleri sabah ezan› okundu¤unda kö-

orada yoksullara yard›m ederler. Orada lokmalar yap›l›r.

yün camiinin minaresi görünmektedir.” Minarenin

Kiﬂi ay›rt etmeksizin her milletten, her görüﬂten insana

göründü¤ü yer olarak yar›madan›n aç›klar› tarif edi-

yard›m edilir, kap›s› herkese aç›kt›r.”

lir. Yap›lan alan araﬂt›rmalar›nda gerçekten de söz konusu bu yerde yap› kal›nt›lar›, duvar formlar›,

Garip Dede ve Göl’e iliflkin bir baflka varyant da flöyledir:

mermer döﬂeme parçalar›, seramik kal›nt›lar ve çok 22

miktarda kiremit-tu¤la parçalar› bulunmuﬂtur.

“Suyla yok olma motifi” göllerin oluﬂumlar›n› “Garip Dede, göl kenar›nda bir kulübede yaﬂar, kimseye

anlatan efsanelerde karﬂ›m›za ç›kar. Sapanca Gölü,

de zararl› olmazm›fl. Bir akflamüzeri ya¤murun baflla-

Hazar Gölü, ‹znik Gölü’nün oluﬂumunu anlatan efsa-

makta oldu¤u saatlerde karn› çok ac›km›ﬂ. Kulübesinde

neler bu motif üzerine kurulmuﬂtur. Bu efsanelerin

yiyecek bir ﬂeyi olmad›¤›ndan, komﬂu kap›lar› çal›p ek-

oluﬂmas›nda, mitolojiler ve kutsal kitaplarda yer alan

mek ve su istemeyi düﬂünmüﬂ. Ancak çald›¤› her kap› yü-

“tufan anlat›lar›” etkili olmuﬂtur.23 Eskatolojik mitler-

züne kapat›lm›ﬂ. Dede hazretleri yine de, “Allah’›n rah-

de dünyan›n sular alt›nda kal›ﬂ› anlat›l›r. Kutsal kitap-

meti üzerinize olsun” dile¤inde bulunarak kap›lardan

larda da “Nuh Tufan›” ve “Lût Kavmi’nin helak edil-

uzaklaﬂm›ﬂ.

mesi”yle ilgili anlat›larda da suyla yok oluﬂ vurgulan›r.

Sapanca Gölü’yle ilgili anlat›lan efsanede özellikle minarenin göründü¤ü vurgusu yap›l›r. 22

Dede, kulübesine döner dönmez de hava iyice kararm›fl ve sa¤nak halinde ya¤mur bafllam›fl. K›yamet koparcas›na tonlarca su topra¤a boflalm›fl. Yerler ya¤muru çekmez olmufl. Toprakta yer yer çökmeler görülmüfl.”

Böylece halk o bölgeye “Çekmece” ad›n› takm›ﬂ ve bu ad günümüze kadar söylenegelmiﬂ.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

A.g.e., s. 101.

249

Ayd›ngün, a.g.m.

“Birçok ilkel efsanenin ortak motifi olan “büyük su taflmas›” afla¤› yukar› Tevrat’ta anlat›lana benzemektedir (...) Tufan efsanelerinin kökenini araflt›ran kimi bilginler bunlar› Babil’e dayarken, kimileri de ortak bir kaynak yerine, yerel kaynaklar araman›n daha do¤ru olaca¤› görüflünü ileri sürmüfllerdir. Bugün bilinen bir fley varsa, o da, Kuzey Asya’da, Afrika’da, Endonezya’da, Melanezya’da ve Amerika’da anlat›lan tufan efsanelerinin oluflmas›nda H›ristiyanl›¤›n ve Müslümanl›¤›n etki paylar› büyüktür.” Sedat Veyis Örnek, 100 Soruda ‹lkellerde Din, Büyü, Sanat, ve Efsane, ‹stanbul 1995, s. 206-208.

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 250

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 251

Garip Dede T端rbesi ve Cem Evi

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 252

III. GAR‹P DEDE

tür. Bu efsanede “nurani yüzlü, uzun sakall›, garip bir dede” dir; bu da Garip Baba, Garip Abdal, Garip

“Garip Dede derler Hak erenlerden

Dede, Pir Gaip Abdal ad›yla an›lan ve ad›na yapt›r›l-

Nerden gelip-gittigini bilen yok”

m›ﬂ bir türbe bulunan “Garip Dede”dir.29 Burada bir

A. Fethi Erdo¤an

efsane kahraman›n›n hat›ras› zay›flad›kça onun yerine daha güçlü bir kiﬂilik kazanan bir baﬂkas›n›n

Anadolu’da özellikle yaﬂl› bir adam›n kendisine yar-

geçmiﬂ oldu¤una30 ﬂahit olunur.

d›m etmeyen bölge halk›na beddua etmesi ve bölge-

Kaynaklara göre, bu Garip Dede, Horasan

nin halkla birlikte sular alt›nda kalmas› sonucu gö-

erenlerindendir. Hatta “gayb ereni” oldu¤u da söy-

lün oluﬂmas›n› anlatan efsaneler yayg›nd›r. Bu efsa-

lenir ve ona “Gaip Dede” de denir.31 Bugüne kadar bu

nelerde yaﬂl› adam genellikle H›z›r’d›r.24 Her zaman

zatla ilgili herhangi bir yaz›l› belgeye ulaﬂ›lamam›ﬂ-

yard›m etmesiyle, ödüllendirmesiyle tan›nan H›-

t›r.32 Hüseyin Do¤an, “Garip Dede” ve “Garip Dede

z›r,25 arada s›rada insanlar› s›namak ister. S›nama,

Türbesi”yle ilgili ﬂu bilgileri vermektedir:33

ihtiyar dilenci k›l›¤›na giren H›z›r’›n köylülerden

“Garip Dede bir Horasan Piri imiﬂ. ‹mam R›za

yiyecek, içecek, istemesi ﬂeklinde gerçekleﬂir. Bu

onu e¤itime sokar. E¤itimini tamamlad›ktan sonra Ho-

efsanelerde son eve kadar ihtiyara ikramda bulunan

rasan’dan Anadolu’ya göç eder. Nevﬂehir’de Hac› Bek-

kimse olmaz. Baz› efsanelerde ihtiyar›n kap›s›n›

taﬂi Veli’den de e¤itim al›r. Oradan Merzifon’a gider.

çald›¤› son evin sahibi ona iyi davran›r ve onun di-

Orada Gül Baba ile “Ahret Kardeﬂi” olur. Gül Baba ile

leklerini yerine getirir. ‹ste¤ini yerine getiren kad›-

birlikte ‹stanbul’a gelirler. Kendilerini ald›klar› e¤itim

na ihtiyar, köyü terk etmesini söyler. Kad›n›n köyü

do¤rultusunda insanlara adarlar. Bugün Garip Dede

terk etmesiyle köy sular alt›nda kal›r ve orada bir göl

türbesinde lokmalar yap›l›r, kurbanlar kesilir. Kiﬂi ay›rt

meydana gelir. Göllerin oluﬂumunu aç›klayan bu ef-

etmeksizin her milletten, her görüﬂten insana yard›m

saneler bazen burada son bulmaz. ‹htiyar, yard›m

edilir, kap›s› herkese aç›kt›r. “Gariplerin dedesi” oldu¤u

eden kad›na arkaya bakmamas›n› tembihte bulunur.

için ismi de oradan gelmektedir. Hakk›nda bundan

Kad›n arkaya bakarsa taﬂ kesilecektir . “Tabiat kuv-

baﬂka daha pek çok rivayet vard›r. Hatta 17 A¤ustos

vetlerine hükmetmek” menak›pnamelerde s›k rast-

1999 depremini de önceden bildi¤i söylenmektedir. Gö-

lanan motiflerden biridir.27 Bu tür efsanelerde de

lün öteki k›y›s› y›k›lacak taﬂ taﬂ üstünde kalmayacakt›r

yaﬂl› adam tabiat kuvvetlerine hükmedebilmektedir.

demiﬂtir. Gerçekten de depremde gölün karﬂ› k›y›s›nda

Göllerin oluﬂumunu aç›klayan efsanelerde

bulunan Avc›lar ilçesi depremde büyük hasar alm›ﬂt›r.

köye gelen kifliye verilen s›fatlar yafll› bir adam, yafl-

Günümüzde buraya gelen insanlar Garip Dede arac›l›-

l› bir yolcu, ihtiyar, ihtiyar bir dede, aksakall› bir

¤›yla Allah’tan dilek dilerler. Evlenmek isteyenler, çocu-

dede, ermiﬂ veya bir velidir. Konuyla ilgili araﬂt›rma

¤u olmayanlar, iﬂ isteyenler ziyaretçilerin ço¤unlu¤unu

yapan Aziz Ayva, bu yaﬂl› tipinin kökünün eski Türk

oluﬂtururlar. Adak kurbanlar kesilir.”

düﬂünce sistemindeki “ﬂaman”, “ozan”, “alp” ve

“Garip Dede” üzerine araﬂt›rma yapan ‹smail

“bilge”ye dayand›¤› görüﬂündedir.28 Göl efsanele-

Onarl›, bölgeden derledi¤i bilgileri ﬂöyle aktarmaktad›r:34

rindeki H›z›r motifi Küçükçekmece Gölü’yle ilgili

“1965 y›l›nda Füruz Köyü ve K. Çekmece’de

efsanede baflka bir yafll› adam motifine dönüflmüfl-

yaﬂl›lar›n söylediklerine göre ise; Padiﬂah ordusuyla

252

IV. Efsaneden Gerçe¤e: Küçükçekmece Gölü Efsanesi ve Garip Dede Prof. Dr. Aynur Koçak

“H›z›r, âb- hayat efsanesinden bafllayarak, sular, kaynaklar, nehirler veya denizlere s›k› s›k›ya ba¤l› bir “tanr›” hüviyeti ile, flark mitolojisinde yer alm›fl ve bu vasf› ile geliflmifl bir varl›kt›r; onunla ilgili rivayetlerin daha sonraki flekillerinde ise, rivayetleri do¤uran flartlara ve muhitlere göre, karay› ve denizi himayesine alm›fl ve ‹lyas daima ikinci planda kald›¤› için, H›z›r’›n almad›¤› unsur ona b›rak›lm›fl olmal›d›r. Denizcilerin H›z›r’› hâmileri olarak kabul ettikleri muhakkakt›r; bununla beraber çiftçi köylüler ile göçebeler, da¤ ve ova sakinleri ve flehir halk›nca, o uzak kara yollar›nda yolcular›n koruyucusu oldu¤u gibi, s›k›nt›da kalanlar›n yard›mc›s›, baharda tabiata yeniden ruh veren, topra¤a ve kaynaklara hâkim bir bereket tanr›s› flahsiyetini kazanm›flt›r.” Pertev Naili Boratav, “Türklerde H›z›r”, ‹slâm Ansiklopedisi, C.51, MEB yay., ‹stanbul 1988, s. 465-466. 25

A. Yaflar Ocak, H›z›r’›n halk inan›fllar›ndaki ifllevlerinin flöyle s›ralar: “a. Zor durumda ve felaketlerde yard›mc› olma, b. ‹yileri ödüllendirme, c. Bereket ve bollu¤a kavuflturma, ç. Savafllara kat›lma. Bkz. Ahmet Yaflar Ocak, 1990, s. 85-95. 26

Bu efsane grubu Beddua sonucu oluflan göllerle ilgili efsaneler fleklinde adland›r›labilir. Bu tür efsane örnekleri: Beypazar›’nda Göl Efsanesi (Ankara), Ç›ld›r Gölü (Ardahan), Efteni Gölü (Bolu), ‹znik Gölü (Bursa), Gölbaba (Edirne), Gerindal Gölü (Elaz›¤), Gölcük (Elaz›¤), Hazar Gölü (Elaz›¤), Karagöl Efsanesi (‹zmir), Ac› Göl Efsanesi (Konya), Çavuflçu Gölü ve Ilg›n ‹lçesi (Konya), Karap›nar Efsanesi (Konya), Marmara Gölü’nün Meydana Gelifli (Manisa), Narl› Göl (Ni¤de), Sapanca Gölü Efsanesi (Sakarya), Gelin Tafl› (Sivas)”. Aziz Ayva, Beddua Sonucu Oluflan Göllerle ‹lgili Efsaneler (‹nceleme-Metin), Yüksek Lisans Semineri, Konya 2000, s. 74.

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/29/11

11:54 PM

Page 253

Garip Dede Türbesi.

Menâk›bnâmelerinde ‹slâm Öncesi ‹nanç Motifleri, ‹stanbul 1983, s. 114. 28

Aziz, a.g.m.

Geniﬂ bilgi için bkz. Garip Dede Türbesi “Dergâh›”, ‹stanbul 2007. 30

Saim Sakao¤lu, Efsane Araﬂt›rmalar›, Konya 1992, s. 11. 31

Rumeli’ye fethe giderken ordunun önünde yürüyen

Ayn› yaz›da Garip Dede’nin evinin bulundu¤u

keramet- ehli Garip Dede ani hastal›¤›yla vefat eder

yeri küçük bir türbe ﬂeklinde yapt›ran köyün eski muh-

ve öldü¤ü yere de defnedilir.”

tar› Hakk› Y›ld›z’dan aktar›lan bilgiler de ﬂöyledir:36

“Baﬂka bir söylenceye göre ise; Osmanl›lar, Küçük

“Garip Dede 3-4 as›r önce bu köyde yaflam›fl ermifl

Çekmece’yi fethettiklerinde Yeniçerilerle birlikte gaza ey-

bir kiﬂi olan Garip Dede köyümüzün de rehber dedesidir.

leyen Bektaﬂi Babas› Garip Dede bu yerde ﬂehit olur. Yeni-

Eskilerinde anlatt›¤›na göre ise; Garip Dede, köyün me-

çeriler, Garip Dede’yi buraya gömerek mezar›n› da türbe-

zarl›¤›nda bulunan Hasan Hayrettin Dede ile kardeﬂ

ye dönüﬂtürürler ve buras› bugüne de¤in de ziyaretgâh

imiﬂler. Baz›lar›n›n anlatt›klar›na göre ise; zaman›nda

olarak yaﬂat›l›r.”

Rumeli’ye gitmiﬂ olan Sar› Köylü Gül Baba ile Garip De-

Garip Dede bir gayb erenidir. Tanr› nimetlerinin görünmeyen hazinesine Hazne-i gayb denir. ‹flte bu hazinenin içinde daima gayb erenleri olacak ama ne yaz›k ki gönül gözü olmayanlar göremeyeceklerdir. Anadolu’ya gelen Anadolu’ nun Türkleflmesini sa¤layan Horasan erenleri de gayb erenleridir. Mutasavv›flar; Rica-ül gayb (kutb) alt›nda bir tak›m velilik (ermifllik) derecelerinin bulundu¤unu kabul etmifllerdir. Çünkü bulundu¤unu Kur’an belirtiyor. ‹flte Garip Dede’ye “Gaip Dede” de denir bu yüzden. Garip Dede Türbesi “Dergâh›”, s.27. 32

‹smail Onarl›’ya göre, Piri Baba Dergâh›’ndan

de musahip kardeﬂmiﬂler. Hubyarl› Dedeler y›ll›k görgü

yetiﬂen Garip Dede, Merzifon’un Hayrettin Köyü’nün

cemi için köyümüze geldikleri zaman Garip Dede, zakir-

dedelerindendir. Köyün kurucusu Atufi Hayrettin

lik yaparm›fl, yörede tan›nan büyük bir âfl›km›fl. Babam

H›z›r ile birlikte ‹stanbul’a gelmiﬂtir.35

Mehmet Çavuﬂ böyle anlat›rd›, bizim ah›r da temizlen-

Dünden Bügüne Küçükçekmece

253

A.g.e., s. 29.

Kaynak kiﬂi: Hüseyin Do¤an, 43 yaﬂ›nda, do¤um yeri Malatya/Pötürge, ilkokul mezunu, Dede, evli. 34

‹smail Onarl›, “Garip Dede’nin Tarihi Kiﬂili¤i ve Söylencesi”, Garip Dede Türbesi “Dergâh›”, ‹stanbul 2007, s. 115. 35

A.g.m., s. 117.

Ayn› yer.

Günümüzde türbenin pek çok

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 254

yap›yla karﬂ›laﬂ›r›z: “yüceltme” ve “güvenirlik”. Ev-

Günümüzde türbenin pek çok ziyaretçisi bulunmaktad›r.

liyalara karﬂ› tavr›m›zda yüceltme ve güvenirlik kav-

ramlar› daha iyi anlafl›labilir. Dünyam›z›n, duygular›m›z› ve davran›fllar›m›z› etkileyen kifli ve kiflilerce denetlendi¤ine inan›l›r. Bu kiflileri hofl tutmak, onlara dua etmek, dilekte bulunmak insanlara güvenirlik sa¤lar.38

SONUÇ “Küçükçekmece Gölü”nde yap›lan arkeolojik incelemelerde kay›p bir flehir bulunmufltur. Göl’ün oluflumuyla ilgili olarak anlat›lan efsane, insano¤lunun yaflad›¤› ve haf›zas›ndan silemedi¤i gerçekleri yaflatmaya devam etti¤inin bir göstergesi olarak dikkat

Görüflülen ziyaretçilerden bir k›sm› buraya dileklerinin yerine gelmesi için ziyarete gelmifllerdir: “Ba¤c›lardan geldim. ‹lk defa geliyorum. Garip Dede’yi ablamdan duydum. O¤lum bu y›l üniversite s›nav›na girecek, onun için adak adamaya geldim.” Sebahat Özdemir, 40 yafl›nda, do¤um yeri Yozgat, ortaokul mezunu, ev han›m›, evli; “Avc›lar’dan geldim. Üçüncü kez geliyorum. Daha önce ada¤›m gerçekleflti. Gerçekleflince buradaki lokmaya yard›mda bulunmak istedim. fiimdi de ev almak istiyorum ve onun için adak adamaya geldim.” Gönül Yaz›c›, 33 yafl›nda, do¤umyeri ‹stanbul, lise mezunu, banka memuru, evli. *

çekicidir. Bölgede yap›lan incelemeler disiplinleraras› yap›lan çal›flmalar›n ne denli önemli olaca¤›n› bir kez daha ortaya koymufltur. Anlat›c›n›n inanarak anlatt›¤›, dinleyenin inanarak dinledi¤i ve binlerce y›ld›r anlat›lan efsaneler önemlidir ve art›k bu anlat›lara daha dikkatli bakmam›z gerekmektedir. dikten, kilimler ve minderler serildikten sonra cem evi olarak düzenlenirdi.” Rivayetlere göre, Garip Dede bir alperendir. Eski Türk düflünce sistemindeki alp tipi, Anadolu ve Balkan co¤rafyas›nda alperen tipine dönüflmüfl; bunlar, “Kolonizatör Türk Derviflleri” olarak adland›r›lm›fl ve bu alperenler co¤rafyan›n vatana dönüflmesinde etkin rol oynam›fllard›r. Bu alperenlerin türbeleri günümüze dek insanlar›n ziyaret ettikleri, dilek diledikleri sayg› sunduklar› yerler olmufllard›r.37 Atalar kültünün uzant›s› olan inanç ve uygulamalara “Garip Dede Türbesi”nde de rastlanmakta ve onunla ilgili efsaneler anlat›lmaktad›r. Efsanelerde geçen tarihî olaylar›n do¤rulu¤una inanmasak bile,

Kimsesiz yafll› bir ziyaretçi ise karn›n› doyurmak amac›yla burada bulunmaktad›r: “Garip Dede’ye yemek yiyebilmek için geliyorum. Ailemden kimse kalmad›¤› için evde yemek piflirebilecek kimsem yok.” Mehmet Ünal, 76 yafl›nda, do¤um yeri Erzincan, çiftçi. *

Kimisi de evi türbeye yak›n olup insanlara yard›m edip lokma ad›ndaki yeme¤e katk›da bulunmak üzere gelmiﬂtir: “27 senedir Garip Dede’yi ziyarete geliyorum. Burada adak adan›r, gerçekleﬂti¤i zaman da kurban

efsanenin do¤rulu¤una inanabiliriz. Efsanelerde iki

254

IV. Efsaneden Gerçe¤e: Küçükçekmece Gölü Efsanesi ve Garip Dede Prof. Dr. Aynur Koçak

Bir k›s›m ziyaretçi ise dile¤i yerine gelen insanlard›r: “Teyzemin mevlüdü için geldim. Buraya geldi¤imizde kuran okuyoruz, mum dikiyor, dilek diliyoruz. Dileklerimiz gerçekleflti. S›k s›k annemle birlikte geliyoruz.” Melis Kesen, 12 yafl›nda, do¤um yeri Tokat, 6. s›n›f ö¤rencisi; “Evim Küçükçekmece’de. Buraya yak›n oturuyorum. Daha önce de pek çok kez geldim. Genellikle komflular›mla toplan›p birlikte geliyoruz. Geldi¤imizde Kuran okuyoruz. Burada dilediklerimiz gerçeklefliyor.” Gül Aksakal, 46 yafl›nda, do¤um yeri Sivas, lise mezunu, ev han›m›, evli. kesilir. Garip Dede Türbesi’nde her gün verilen ‘lokma’ ad›ndaki yeme¤e katk›da bulunuyorum. Burada fakirlere yemek verilir. Gelmek için özel bir günü yok, her gün gelinebilir. Rüyamda “Garip Dede”yi görüp görmedi¤imi söyleyemem, çünkü söylersem büyüsü bozulabilir.” Necmiye Eser, 58 yafl›nda, do¤um yeri Edirne, ilkokul mezunu, ev han›m›, evli. 38

Boatright, “Efsanelerin de¤eri Üzerine”, çev. Ayﬂegül Neftçi, Halkbilimi, S. 12, 1976, s. 8.

04_KUCUKCEKMECE_GARIPDEDE

1/24/11

11:51 PM

Page 255

KAYNAKLAR I. Yaz›l› Kaynaklar Ayd›ngün, Haldun,

“‹stanbul’ un Kay›p ﬁehri” National Geograhic Türkiye, Kas›m 2008, s. 58-70.

Ayd›ngün, ﬁengül,

“A New Prehistoric Settlement Near Küçükçekmece Lake in ‹stanbul: Avc›lar-Firuzköy”, Boletin De La Asociacion Esponola De Orientalistas, Ano XLIII, Madrid 2007, s. 11-23.

Ayd›ngün, ﬁengül.

“‹stanbul’da Bir Neolitik Yerleﬂme Avc›lar- Firuzköy”, KOU Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Araﬂt›rma Dergisi, 1, Kocaeli 2008, s. 93-100.

Ayd›ngün ﬁ. ve H. Öniz

“ ‹stanbul Küçükçekmece Gölü Arkeolojik Tespit Çal›ﬂmalar›” SBT’08 12. Sualt› Bilim ve Teknolojileri Toplant›s›, 2008, s. 38-47.

Ayva, Aziz,

Beddua Sonucu Oluﬂan Göllerle ‹lgili Efsaneler (‹nceleme-Metin), Yüksek Lisans Semineri, Konya 2000.

Ayva, Aziz,

Anadolu Göl Efsaneleri (‹nceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Konya 2001.

Ayva, Aziz,

“E¤irdir (Isparta) Gölü Üzerine Anlat›lan Efsaneler”, Aray›ﬂlar/‹nsan Bilimleri Araﬂt›rmalar›, 7-8, Isparta 2002, s.161-178.

Ayva, Aziz,

“Bir Çumra (Konya)” Efsanesi ve Türk Dünyas›ndaki Benzerleri”, Çumra’n›n Dünü-Bugünü Sempozyumu, 9-10 May›s 2008, Çumra (Bas›lmam›ﬂ).

Boatright, Mody,

“Efsanelerin De¤eri Üzerine”, (çev. Ayﬂegül Neftçi), Halkbilimi, S. 12, 1976, s. 8.

Bonnefoy, Yves, vd.,

Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlü¤ü, Haz. Levent Y›lmaz, C. II., Ankara 2000,

Boratav, Pertev Naili,

“Türklerde H›z›r”, ‹slam Ansiklopedisi, C.5-1, MEB Yay›nlar›, ‹stanbul 1988, s. 465-466.

Bratton, Fred

Gladstone, Yak›n Do¤u Mitolojisi, (çev. Nejat Muallimo¤lu), ‹stanbul 1995.

Buch, Wilfried,

“Masal ve Efsane Üzerine”, (çev. Ali Osman Öztürk), Milli Folklor, 2 (13), 1992, s. 10-15.

Degh, Linda,

“Halk Anlat›s›”, (çev. Zerrin Karagülle), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaﬂ›mlar, haz. Gülin Ö¤üt Eker vd., Ankara 2003. Garip Dede Türbesi “Dergâh›”, ‹stanbul 2007.

Luthi, Max,

“Masal›n Efsane, Menkabe, Mit, Fabl ve F›kra gibi Türlerden Fark›”, (çev. Sevengül Sönmez), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaﬂ›mlar, haz. Gülin Ö¤üt Eker vd., Ankara 2003..

Ocak, Ahmet Yaﬂar,

Bektaﬂî Menâk›bnâmelerinde ‹slâm Öncesi ‹nanç Motifleri, ‹stanbul 1983.

Ocak, Ahmet Yaﬂar,

‹slâm-Türk ‹nançlar›nda H›z›r yahut H›z›r-‹lyas Kültü, Ankara 1999.

Onarl›, ‹smail,

“Garip Dede Tarihi Kiﬂili¤i ve Söylencesi”, Garip Dede Türbesi, ‹stanbul 2007, s. 115-125.

Örnek, Sedat Veyis,

100 Soruda ‹lkellerde Din, Büyü, Sanat, ve Efsane, ‹stanbul 1995.

Petikainen, Juha,

“Efsanenin Yap›s› ve Fonksiyonu”, (çev. ‹smail Görkem), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaﬂ›mlar, haz. Gülin Ö¤üt Eker vd. Ankara 2003.

Lutz Röhrich,

“Halk Anlat›s› Araflt›rmas›nda Anlam Aray›fl›, (çev. Kürflat M. Korkmaz), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklafl›mlar, haz. Gülin Ö¤üt Eker vd. Ankara 2003.

II. Sözlü Kaynaklar Hüseyin Do¤an,

43 yaﬂ›nda, do¤um yeri: Malatya/Pötürge, ilkokul mezunu, Dede, evli.

Gül Aksakal,

46 yaﬂ›nda, do¤um yeri: Sivas, lise mezunu, ev han›m›, evli.

Gönül Yaz›c›,

33 yaﬂ›nda, do¤umyeri: ‹stanbul, lise mezunu, banka memuru, evli.

Mehmet Ünal,

76 yaﬂ›nda, do¤um yeri: Erzincan, çiftçi.

Necmiye Eser,

58 yaﬂ›nda, do¤um yeri: Edirne, ‹lkokul mezunu, ev han›m›, evli.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

255

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 256

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 257

V Mehmet Akif Ersoy ve Küçükçekmece Bafll› Bafl›na Bir Kültür ve ‹rfan Oca¤›: Halkal› Ziraat Mektebi Fatih’ten Halkal›’ya, Gürefl Tutkunu Bir Ö¤renci Edebiyat Yolunda At›lan ‹lk Ad›mlar Azmin ve Gayretin Sonunda Gelen Okul Birincili¤i Y›llar Sonra Tekrar Halkal› “Hasta” Adam›n Dram› Mehmet Akif Yahut Sözünün Eri Olmak Türk Gençli¤inin Akif Duygusu

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 258

Mehmet Akif Ersoy ve Küçükçekmece Doç. Dr. Ali ﬁükrü Çoruk

Özet

Abstract

Türk e¤itim tarihinde, dönemi içinde Avrupa ayar›nda

Halkal› Agriculture and Veterinary School, which was a

bir kurum olan Halkal› Ziraat ve Baytar Mektebinin

modern school according to European standards of the

ayr› bir önemi vard›r. Bu okulda iyi e¤itim görmüﬂ ve

age, has an eminent place in Turkish education history.

ülkeye hizmet etmifl bir çok ö¤renci yetiflmifltir. Bun-

Alumni of the school included many excellently-educated

lardan flüphesiz en mühimi ‹stiklal Marfl›’m›z›n flairi

individuals in the service of their country. Without a

Mehmet Akif Ersoy’dur. Bu çal›ﬂmada Mehmet Akif Er-

doubt, the most important figure among these students

soy’un Halkal› Ziraat Mektebi çevresinde geçen y›llar›-

was the poet of our national anthem, Mehmet Akif Ersoy.

na yer verilmiﬂtir. Maddi s›k›nt›lar› yüzünden bu yat›-

This study focuses on the years of Mehmet Akif Ersoy dur-

l› okulu tercih eden Akif’in ﬂiirle tan›ﬂmas› da bu y›l-

ing his education in Halkal› Agriculture School. Akif, who

lara rastlar. Mezun olduktan sonra “mübarek bir yurt”

chose to study in this boarding school due to his lack of

olarak gördü¤ü Halkal› Ziraat Mektebiyle ba¤lar›n› ko-

financial means, made his first acquintance with poetry

parmam›ﬂ bu kurumda ders verme imkân› bulmuﬂtur.

here. After graduating, he was never alienated from his

Türk milletinin ortak paydas› olan Akif’in ad› Küçükçekmece ve Halkal› Ziraat Meslek Lisesi ö¤ren-

school which he called “ a blessed home” and he had the opportunity to teach there. The national pride of the country, Akif’s name has

cileri aras›nda ayr› bir manaya sahiptir. Günümüzde bu okula devam eden ö¤renciler, hakl› olarak Akif’le ayn› havay› teneffüs etmenin ayr›cal›¤›yla iftihar etmektedirler. Eskiler “flerefü’l-mekân bil’l-mekîn” yani “mekân›n flerefi orada oturan kiflinin flerefiyle ilgilidir” derler. Dolay›s›yla hayat›n›n bir bölümünde Küçükçekmece’de bulunmufl olan Mehmet Akif Ersoy’un bu manada ilçeye büyük bir de¤er katt›¤›n› söyleyebiliriz.

an outstanding meaning among the students of Küçükçekmece and Halkal› Agricultural Vocational School now. The present day students are proud to have the privilege of studying at a school where Akif had his education. There is an old saying, ““ﬂerefü’l-mekân bil’lmekîn”, meaning, “the honour of a place owes to the honorable person who lived there”. Therefore, once an inhabitant of Küçükçekmece, Mehmet Akif Ersoy has a great contribution to the district in this respect.

Anahtar Kelimeler: Halkal› Ziraat Mektebi, Mehmet Akif Ersoy,

258

Key Words: Halkal› Agriculture School, Mehmet Akif Ersoy,

V. Mehmet Akif Ersoy ve Küçükçekmece Doç. Dr. Ali ﬁükrü Çoruk

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

‹

1/25/11

12:26 AM

Page 259

nsanl›k tarihinin ‹stanbul ölçe¤inde en

artt›r›lmas›n›n ve halka ulaﬂt›r›lmas›n›n ‹stanbul’da-

eski yerleﬂim merkezlerinden birisi

özellikle insan iliﬂkilerinde- yaﬂanan pek çok s›k›n-

olan Küçükçekmece’nin idari teﬂkila-

t›n›n aﬂ›lmas›na yard›mc› olaca¤› kuﬂkusuzdur.

t›m›zda bugünkü statüsüne kavuﬂmas› çok yak›n bir

Bu k›sa giriﬂten sonra yaz›m›z›n konusuna ve

geçmiﬂe dayanmaktad›r. 1987 y›l›nda Bak›rköy’den

kapsam›na gelince; biz bu yaz›m›zda genel manada

ayr›larak müstakil bir ilçe olan Küçükçekmece bugün

kültür ve sanattan ziyade hayat›n›n bir döneminde

‹stanbul’un h›zla geliﬂen yerleﬂim merkezlerinden bi-

Küçükçekmece’de yaﬂam›ﬂ olan, ad› Küçükçekmece

ridir. Nüfusunun artmas›na paralel olarak geçmiﬂin

ile birlikte an›lan ve bu yönüyle bütün Küçükçekme-

ac› ve kontrolsüz tecrübelerinden hareketle bar›nma

celilerin gönlünde taht kuran ‹stiklal Marﬂ› ﬂairimiz

ihtiyac›n›n toplu konut alan›nda yap›lan yat›r›mlarla

Mehmet Akif Ersoy üzerinde duraca¤›z.

karfl›lanmaya çal›fl›lmas›, alt yap›ya önem verilmesi, imar faaliyetlerinde yeflil alanlara ve çevreye duyarl›l›¤›n ihmal edilmemesi flehircilik aç›s›ndan Küçükçekmece’de gözlemlenen bafll›ca hususlard›r. Bu yeni konumuyla birlikte ilçede gözlenen ve gittikçe yayg›nl›k

BAﬁLI BAﬁINA B‹R KÜLTÜR VE ‹RFAN OCA⁄I: HALKALI Z‹RAAT MEKTEB‹

kazanmaya baﬂlanan faaliyetlerden birisi de kültür ve sanat alan›nda müﬂahede edilmektedir.

E¤itim tarihi aç›s›ndan Küçükçekmece’nin geçmiﬂi-

Özellikle son dönemde yerel yönetimlerin kat-

ne bakt›¤›m›zda karﬂ›m›za ç›kan en önemli müessese

k›s›yla ilçede aç›lan kültür merkezleri, konular›n›n

Halkal› Ziraat Mektebidir. 1891 y›l›nda e¤itim-ö¤re-

uzman› ço¤u bilim insan›n›n kat›ld›¤› aç›k oturum,

time baﬂlayan okul sahas›nda Türkiye’deki ilk ve

panel ve toplant›lar, tiyatro faaliyetleri, ilçeye ad›n›

önemli kurumlardan birisidir. Aç›ld›ktan 1894 y›l›na

veren göl etraf›nda her y›l düzenlenmeye baﬂlanan

kadar Mülkiye Baytar Mektebinin yat›l› k›sm›n› bün-

uluslararas› nitelikteki “Göl Festivali” gibi etkinlik-

yesinde bar›nd›ran okul bu tarihten sonra sadece zi-

ler kültür ve sanat alan›nda gerçekleﬂtirilen baﬂl›ca

raat sahas›nda e¤itim ve ö¤retime devam etmiﬂtir.1

faaliyetler olarak göze çarpmaktad›r.

Devrinde Avrupa ayar›nda e¤itim veren okul; ilerde

Normalde flehir merkezlerinde yo¤unlaflan bu faaliyetlerin merkezden uzak yerlere tafl›nmas› ve il-

mesle¤inde uzman olacak ve ülkeye önemli hizmetlerde bulunacak olan pek çok ö¤renci yetiﬂtirmiﬂtir.

çe halk›n›n istifadesine sunulmas› Küçükçekmece’yi

Bu okuldan mezun olan baz› ﬂahsiyetler ise sa-

‹stanbul’un merkezine yaklaﬂt›ran en önemli çal›ﬂ-

dece meslekleriyle ilgilenmemiﬂler, yazd›klar› ﬂiir-

malar olarak görülmelidir.

lerle ve edebî de¤eri yüksek yaz›larla sanat ve fikir

Çünkü halka ﬂehirli olma bilincini kazand›ra-

hayat›m›zda kendilerini kabul ettirmiﬂler, ayr›ca top-

cak çal›ﬂmalar›n baﬂ›nda kültür ve sanat alan›nda

luma yön vermiﬂlerdir. Bunlardan ilk akla geleni ‹s-

gerçeklefltirilen, gerçeklefltirilmesi düflünülen faali-

tiklal Marﬂ›’m›z›n ﬂairi Mehmet Akif Ersoy’dur.

yetler gelmektedir. Üstelik bu mesele sadece merkez-

‹stiklal Marfl› ile Kurtulufl Savafl›’n›, “Çanak-

den uzak semtlerin, ilçelerin de¤il bizzat ‹stanbul’un

kale ﬁehitlerine” isimli ﬂiiri ile Çanakkale savunma-

bir meselesidir ve problemin çözümü büyük ölçüde

s›n› Türk toplumunun haf›zas›na kaz›m›ﬂ, yazd›¤›

yerel yönetimlere düﬂmektedir. Bu tür faaliyetlerin

eserlerle ait oldu¤u toplumun dertlerini, s›k›nt›lar›n›

Dünden Bügüne Küçükçekmece

259

Osman Ergin, Türkiye Maarif Tarihi, c. 3-4, ‹stanbul 1977, s. 1174-75.

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 260

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 261

Halkal› Ziraat Mektebi

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 262

FAT‹H’TEN HALKALI’YA F atih Merkez Rüfltiyesi ve Mülkiye ‹dadisini bitirdikten sonra babas›n›n ölümü, Fatih’te oturduklar› evin yanmas› sebebiyle ailesinin bütün yükünü omuzlar›nda hisseden Mehmet Akif Ersoy, mezunlar›n›n hemen ifl bulma imkân›ndan dolay› 1889 y›l›nda o zamanlar yeni tesis edilmifl olan Mülkiye Baytar Mektebine girmifltir. fiairimiz dört y›ll›k e¤itim ö¤retim süresinin iki y›l› gündüzlü iki y›l› ise yat›l› olan bu okulun ilk ö¤rencilerindendir. Okulun yat›l› k›sm› 1891 y›l›nda inflaat› biten ve ilk ad› Halkal› Ziraat ve Baytar Mektebi olan Halkal› Ziraat Mektebi bünyesindedir. Paris’te meflhur Pasteur’un yan›nda yetiflmifl Rifat Hüsameddin Pafla, Akif’in bu okuldaki hocalar› aras›ndad›r.

Mehmet Akif Halkal› Baytar Mektebi’nde talebe iken

Çal›ﬂkanl›¤› sayesinde az zamanda kendisini sevdiren ve s›n›f›n›n önde gelen ö¤rencilerinden ortaya koymuﬂ, bu dertlere ve s›k›nt›lar› çözüm üret-

olan Akif, Avrupai tarzda ald›¤› e¤itimi geleneksel

meye çal›flm›fl, sanat anlay›fl›nda toplum menfaatle-

de¤erlerle birleﬂtirmiﬂ ve ömrü boyunca bu terkibi

rini gözetmesi sebebiyle yediden yetmiﬂe herkesin

muhafaza etmiﬂtir:

sayg›s›n› ve sevgisini kazanm›ﬂ Safahat ﬂairi Mehmet

“Manevî bir evden yetiﬂen çocuk bu müsbet

Akif Ersoy, bugün ismi Halkal› Ziraat Mektebiyle bir-

ilimli mektebin art›k bütün manas›yla içindeydi.

likte an›lan fikir ve sanat adamlar›m›z›n baﬂ›nda gel-

Kimya tahlilhanesinden ç›k›p nebatat laboratuar›na

mektedir.

giriyor, topra¤›n üstünü ve alt›n› okuyor, yerden ba-

Bundan dolay› biz bu yaz›m›zda yazd›¤› eser-

k›nca rasathaneye t›rman›yordu. Fakat gökyüzünün

lerle, ﬂahsiyetiyle ve ahlak›yla topluma mal olan ﬂairi-

kald›r›m kadar maddî ve malûm olmas›ndan da usa-

mizin hayat›n› geniﬂ bir ﬂekilde ele almak yerine

n›yor, o zaman evine koﬂuyordu, ölen babas›n›n

onun, ﬂahsiyetinin ﬂekillenmesinde önemli yeri olan

Kur’ân sesiyle hâlâ dolu olan küçük eve.

ve âdeta gelece¤in Mehmet Akif’ini haber veren Hal-

Bu Kur’an’l› ev… Bu rasathaneli mektep…

kal› Mektebi çevresinde geçen y›llar›na yer verece¤iz.

Gökyüzüyle meflgul olan bu iki bina.. ‹flte hep bu iki binadan bakt›¤› için Âkif gökyüzünü iki tane sand›. Halkal›’n›n tahta mihrapl› camiine befl vakit gitmek için mubass›r Mehmet, laboratuar›na koflmak için Rifat Hüsameddin, Âkif’i hiç zorlamad›lar. ‹mam Mustafa’n›n arkas›ndan da, Pasteur’un önünde de ayn› intizamla durdu; fakat ayn› heyecanla de¤il.”2

262

V. Mehmet Akif Ersoy ve Küçükçekmece Doç. Dr. Ali ﬁükrü Çoruk

Midhat Cemal Kuntay, Mehmet Âkif Ersoy, Ankara 1990, s. 166.

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 263

GÜREfi TUTKUNU B‹R Ö⁄RENC‹ Akif’in Halkal›’daki okul arkadafllar›n›n ço¤u kendisi gibi babas›z ve kimsesizdirler. Ayn› kaderi ve ayn› refah seviyesini paylaflan bu çocuklar aras›nda karfl›l›kl› sevgi ve dostluk söz konusudur. Akif, okulda derslerinin yan› s›ra sportif faaliyetlere de ilgi duymaktad›r. Hafta sonlar› evine gidip gelirken okul ile ev aras›ndaki 17 kilometrelik mesafeyi yürüyerek kateder. Hatta bu yürüme merak› o kadar belirgindir ki bir ara Edirne’ye kadar yürümeye teflebbüs edecektir. Gürefl, tafl atma, yüzme, ata binme onun u¤raflt›¤› bafll›ca spor dallar›d›r. Okulda bulunan ve h›rç›nl›¤›yla tan›nan “Doru” isimli ata sadece Akif binebilmektedir. Gürefl ise en sevdi¤i spordur. Fatih’te K›y›c› Osman Pehlivan’dan gürefl dersleri alan, Çatalca’da köy dü¤ünlerinde güreflen Akif bu sporu Halkal›’da da devam ettirir. Hatta bu okulda Agop isminde bir Ermeni ö¤renci ile yapt›klar› gürefl müsabakas›n› sonradan o¤lu Emin Ersoy’a anlatm›flt›r. Akif’in anlatt›¤›na göre Agop okulun

kadafl›mla Agop idman mahiyetinde gürefl tutmufllar-

naml› güreﬂçilerindendir. Ancak Agop Akif’le gü-

d›. ‹dman filân derken Avni’ye boyunduruk çekiyor.

reﬂmeye yanaﬂmamaktad›r. Özellikle yak›n arka-

ﬁiddetli elenseleriyle çocu¤u eziyor, pek müﬂkil vazi-

daﬂlar›n› tabiri caizse eze eze yenmesi Akif’in zoru-

yetlere sokuyordu. Nas›l oldu bilmiyorum. Avni,

na gitmektedir. Bir gün dayanamaz ve Agop’a güreﬂ

Agop’un çekti¤i ﬂiddetli bir elenseyle yüzükoyun yere

teklif eder. Gerisini kendisinden dinleyelim:

kapand›. A¤z›ndan, difllerinden kan boflanmaya bafl-

“Ermeni bildi¤in gibi de¤il, dehﬂetli kuvvetli idi. Arkadaﬂlar›m› çarçabuk alt›na alarak ezmesi öyle

lad›. O zaman art›k dayanamad›m. ‘Gel Agop’ dedim. ‘Biraz da ikimiz idman tutal›m’. Tereddüt edemedi.

zoruma gidiyor, beni çileden ç›kar›yordu ki sana an-

Arkadaﬂlar›m›n intikam›n› almak üzere Agop’u

latamam. Kendisiyle ﬂaka mahiyetinde dahi olsun hiç

tek çapraza ald›m. Meydan geniﬂti. Belki onbeﬂ yirmi

tutuﬂmam›ﬂt›k. Zira onun da gözü beni pek tutmuyor-

ad›m sürüdüm. Nihayet kavi rakibim tutunamad›. El-

du. Cüsseden okkaca kendisinden aﬂa¤› idim. Lâkin

leri üzerine yüzü koyun yere kapakland›. Bu sefer çok

ondan çok daha atik ve daha oyuncu idim. Göz, has-

iyi kulland›¤›m kündeye ald›m. O koca Agop’u kald›-

m›n› tan›r! O da bunlar› görüyor, hesap ediyor, be-

rarak öyle bir çevirdim ve s›rt›n› yere getirdim ki bü-

nimle elense ﬂakas› bile yapmaya yanaﬂm›yordu.

tün bunlar bir buçuk iki dakika içinde olmuﬂtu.

Bir gün hiç unutmam. Hüseyin Avni isminde

Ermeni ne oldu¤unu ﬂaﬂ›rd›. K›pk›rm›z› ol-

Fatihli bir hemﬂerim ve benden bir s›n›f aﬂa¤› bir ar-

muﬂ, hâlâ yerinde oturuyor, önüne bak›yordu. ‹ﬂte o

Dünden Bügüne Küçükçekmece

263

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 264

zaman etraf› ﬂiddetli bir alk›ﬂ tufan› ç›nlatt›. Agop’u

Serilir topra¤a, hem bir daha kalkar m›? Hay›r!

tam manas›yla ma¤lûp etmiﬂtim. Hiç sesini ç›karma-

Bu, elenseyle düﬂürmüﬂ de hemen çullan›yor

d›. Yavaﬂ yavaﬂ yerinden kalkt›. Kafas› önünde kös kös

O da kurtulmak için türlü oyun kullan›yor

mektebin kap›s›ndan içeriye girerek kayboldu. Bir

Kimi alm›ﬂ paça kasnak, o açar hasm› döner

riyaziye hocam›z Ekrem Bey vard›. O da bu hadiseye

Kimi kündeyle giderken topuk eller de yener

ﬂahit olanlar aras›nda idi. Muhterem ihtiyar o kadar

Kimi cüretli olur çifte dalar, hem de kapar

sevinmiﬂ, o kadar heyecanlanm›ﬂ idi ki ‘Yahu Agop’u

Kimi bask›n ç›karak kazkanad›ndan çarpar 4

kald›rd›, savurdu att›. Agop kalkar m›?’ diye ba¤›r›yor, tuhaf tuhaf hareketler yap›yordu.”3

ﬁiirde geçen “tek çapraz”, “ﬂiraze tartmak”,

Mehmet Akif Ersoy’un Fatih’te baﬂlayan Hal-

“sarma”, “k›lç›k”, “paça kasnak”, “kazkanad›” gibi

kal›’da devam eden güreﬂ merak› sonraki y›llarda ﬂi-

güreﬂ tekniklerini anlatan ve sadece erbab›n›n

irlerine konu olacakt›r. Bu durum asl›nda onun mil-

bilece¤i kelimeler, deyimler Akif’in bu sporun bütün

letimizin “ﬂan ve ﬂeref duygusu”nun bir tezahürü ola-

inceliklerine vâk›f oldu¤unu gösterir.

rak gördü¤ü gürefle di¤er sporlardan daha fazla önem verdi¤inin bir göstergesidir. Safahat’›n alt›nc› kitab›n› teflkil eden “As›m”da bir köy dü¤ününde cereyan eden gürefl müsabakas› bütün detaylar›yla anlat›l›r. Gürefl müsabakas›n›n en hareketli anlar›n›n anlat›ld›¤› afla¤›daki parçada bu spor söz konusu oldu¤unda Akif’in ne kadar heyecanland›¤›n› gözlemlemek mümkündür:

Birbirinden daha mevzun iki üç çift endâm At›l›p sahneye flahin gibi etmez mi h›râm Ses soluk ç›kmaz olur, herkesi ürperme al›r O genifl yer de nefeslerle beraber daral›r fiimdi sâ¤ kolda gümüfl kapl› birer bazubend Boynu muskayla donanm›fl, o yar›m deste levend Önce peflrev yaparak, sonra tutuflmazlar m› Gürefl art›k k›z›fl›r, hasm›n› tartar hasm› Uzan›r flimdi gö¤üsler kavuflur, flimdi yine Dalga çarpar gibi çarpar gerilip birbirine Kimi tek çapraza girmifl mütemadi sürüyor Kimi flirazeyi tart›p al›vermifl yürüyor Kimi k›lç›k düflünür, atmak için f›rsat arar Adalî gövdeler alt›nda o biçare çay›r

264

V. Mehmet Akif Ersoy ve Küçükçekmece Doç. Dr. Ali ﬁükrü Çoruk

M. Ertu¤rul Düzda¤, Mehmed Âkif Ersoy, 2. bs., Ankara 1998, s. 10-11.

Safahat, “As›m”, (Haz. M. Ertu¤rul Düzda¤), 10. bs., ‹stanbul 1976, s. 386.

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 265

EDEB‹YAT YOLUNDA ATILAN ‹LK ADIMLAR Akif’in fliire bafllamas› da Halkal› y›llar›na rastlar. ‹lk fliirlerini o dönem gençlerini etkileyen flairlerden birisi olan Muallim Naci tesirinde kaleme al›r. Akif’in yazd›¤› fliirleri be¤enen okul müdürü Mehmet Ali Bey

Ateﬂ saç›yor hâme-i esrâr-nüvisim Âciz de¤ilim ﬂâir-i icâz-nümây›m Ey bâd-› seher, u¤rar isen söyle nigâre Ben böyle neden hemdem-i envâ-› cefây›m Arz eyle neler çekti¤ini Âkif-i zâr›n Öldürdü beni da¤-› gam›, rahme sezây›m Sor kim dil-i biçarece¤im kâm alacak m› Hicran elemi yoksa müdâmen kalacak m›

onu bu yolda teflvik edenlerin bafl›nda gelmektedir. Ancak bu dönemde yazd›¤› fliirleri hiçbir yerde neflret-

(Gam, keder âﬂ›¤›y›m, dünyevi zevklere s›rt›m› dön-

mez, kendi tabiriyle hepsini y›rt›p atar. Günlük olaylar,

müﬂüm, bu halime âﬂ›klar imrenmektedirler. Ey sev-

küçük hassasiyetler, “meselâ bir cenaze, bir foto¤raf,

gili akl›m› ve ﬂuurumu mahvettin, Allah bilir kaza se-

felekten ﬂikâyet v.s.” bu dönemde yazd›¤›, ancak imha

linde bo¤ulmuﬂ hâldeyim. Ey sevgili istersen öldür

etti¤i ﬂiirlerin baﬂl›ca konular›d›r. Bununla birlikte

beni, zira bir emrinle ruhumu ve bedenimi feda etme-

onun Halkal› döneminde yazm›ﬂ oldu¤u bir Terci-i

ye haz›r›m. Kader beni senin iyilik kap›ndan uzak dü-

Bend’in son k›tas› y›llar sonra araﬂt›rmac› Fevziye Ab-

ﬂürdü, öyle ki kavuﬂma ümidine sahip olmaktan da

dullah Tansel taraf›ndan neflredilmifltir. “Destûr” bafl-

uza¤›m. Sen rakiplerin meclisine ›ﬂ›k olmaktas›n,

l›¤›n› taﬂ›yan bu ﬂiir Tansel’in halas›n›n evinde bulu-

bense Halkal›’da dert ve belalarla u¤raﬂan bir çileke-

nan Safahat I’in ilk bask›s›nda Mehmet Akif’in el yaz›-

ﬂim. Dilek aynas› ne hayal gösterir bilmiyorum, çare-

s›yla yaz›lm›flt›r.6 fiiirin alt k›sm›nda ise “22 Teflriniev-

siz Allah’›n lütfunu, yard›m›n› bekliyorum. Ey sevgili

vel Perﬂembe 1308” (3 Kas›m 1892) tarihi vard›r.

beni ﬂairli¤e sevk eden, Ba¤datl› Ruhî gibi söyleten

Akif’in gençlik dönemindeki ﬂairlik kudreti ve ilk ﬂiir-

sensin. S›rlar› dile getiren kalemim ateﬂ saçmaktad›r,

lerinin muhtevas› hakk›nda bilgi veren bu ﬂiiri bugü-

âciz de¤ilim aksine insanlar› acze düflüren, flaflk›nl›¤a

nün Türkçesiyle birlikte aﬂa¤›da veriyoruz.

u¤ratan bir ﬂairim. Ey sabah rüzgâr›, yârin semtine u¤rarsan ona benim neden böyle türlü cefalarla dost

Destûr fieydâ-y› gamem puflte-i zincir-i hevây›m Uflflâka flu hâlim ile ben g›bta-fezây›m Mahveyledin ey âfet-i can al u fluurum Allah bilir garka-i seyl-âb-› kazây›m ‹ster isen öldür beni ey rûh-› revân›m Bir emrine cân›m da fedâ ben de fedây›m

oldu¤umu sor. Yaral›, iyilik bekleyen Akif’in neler çekti¤ini ona arz et, çünkü ondan uzak düﬂmenin ac›s› beni öldürdü. Çaresiz gönlüm mutlu mu olacak yoksa ayr›l›k ac›s› devam m› edecek diye ona sor.)

Divan edebiyat› formunda kaleme al›nm›ﬂ, ta-

Dûr eyledi devrân beni bâb-› kereminden Ümmîd-i telâki ﬂerefinden de cüdây›m

savvufi sembollerle yüklü ﬂiir aﬂk› anlatmaktad›r.

Sen bezm-i rakibâna çera¤ olmadas›n âh Ben Halkal›’da çillekeﬂ-i derd ü belây›m

s›k›nt›s› olmayan genç Akif’i “Halkal›’da bir çilekeﬂ”

Bilmem ne hayal gösterir âyine-i gerdûn Nâçâr olarak muntaz›r-› lütf-› Hüdâ’y›m Sensin beni ﬂâirli¤e sevk eyleyen ey mâh ﬁevkin ile bir Rûh-i rengîn-i edây›m

Derslerine canla baﬂla çal›ﬂan ve okulla ilgili hiçbir

durumuna düflüren gerçek hayatta yaflanm›fl bir aflk m›d›r yoksa divan edebiyat› esteti¤i midir, bunu bilemiyoruz. Bildi¤imiz tek fley bu tarz denemelerin gelece¤in büyük sanatkâr›n›n habercisi olmas›d›r.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

265

M. Emin Eriﬂirgil, Mehmet Akif-‹slâmc› Bir ﬁairin Roman›, Ankara 1956, s. 34.

Fevziye Abdullah Tansel, Mehmed Akif Ersoy-Hayat› ve Eserleri, 3. bs., 1991, s. 11-12.

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 266

Halkal› Baytar Mektebi’nin aç›lma töreni.

Akif’in Halkal›’da yazmaya baﬂlad›¤› ilk ﬂiirle-

ci y›l›n sonunda girecekleri ‹lm-i Emraz-› Umumiye

rini neﬂretmemesi ondaki edebiyat hevesini söndür-

(Genel Hastal›k Bilgisi) imtihan›ndan önce düzenle-

memifltir. fiiirle alakas›n› devam ettiren flair özellikle

nen törende ö¤renciler ad›na konuﬂma görevi Mehmet

Meﬂrutiyet’ten sonra sosyal konularla ilgili yazd›¤› ﬂi-

Akif’e verilir. Okul müdürü Mehmet Ali Bey’den sonra

irlerle büyük be¤eni toplam›ﬂ ve Türk edebiyat›nda

söz alan Mehmet Akif’in konuﬂma metni 28 Haziran

hakl› bir üne ulaﬂm›ﬂt›r.

1892 tarihinde dönemin önemli gazetelerinden Sabah’ta yay›nlan›r. Metnin a¤›r ve tumturakl› bir ifadey-

AZM‹N ve GAYRET‹N SONUNDA GELEN

le yaz›lm›ﬂ olmas› dönemin resmî kitabet anlay›ﬂ› ile il-

OKUL B‹R‹NC‹L‹⁄‹

gilidir. Araﬂt›rmac› Haydar Murat Hepsev taraf›ndan

Bilindi¤i üzere Akif’in ﬂiirlerinde üzerinde en fazla

gün ›ﬂ›¤›na ç›kar›lan ve çeviri yaz›s› ile bugünkü dille

durdu¤u hususlardan birisi çal›ﬂmakt›r. O eserlerinde

sadeleﬂtirmesi verilen metni aynen aﬂa¤›ya al›yoruz:

tembelli¤i, yanl›fl tevekkül anlay›fl›n› yerden yere vurup, çal›flkanl›¤› ve çal›flkan milletleri över. Ayr›ca ül-

“Muhterem Refîklerim!

kemizin o dönemde bulundu¤u kötü durumdan ç›k›p

ﬁeref-i intisâb›yla bahtiyâr oldu¤umuz ﬂu silk-i celîl-i

ileri milletler seviyesine gelmesi yolunda çal›ﬂman›n

Baytâriye’nin uluvv-i kadr ü mâhiyyeti hakk›nda uzun

önemine iﬂaret eder. Yaln›z ﬂiirlerinde de¤il hayat›nda

uzad›ya serd-i makâlâta hâcet görmüyorum. Çünki her

da ayn› tavr› sergileyen Akif bu konuda eﬂine az rastla-

birimiz o fennin lezâ’iz-i tahsîliyle ﬂîrîn-mezâk oldu-

nan örnek bir ﬂahsiyet olmuﬂtur. Halkal› y›llar›nda

¤umuz cihetle bu husûsdaki beyânât›m bî-lüzûm de-

sporla ve ﬂiirle ilgilenen Mehmet Akif’in ﬂüphesiz en

recesine tenezzül eder. Bâb-› vâlâ-y› maârifin umûma

fazla önem verdi¤i husus dersleridir. ‹lk günden ders-

küﬂâde, vesâ’it-i ta’allümün ez-her-cihet mükemmel

lerine canla baﬂla çal›ﬂan hocalar›na kendisine sevdi-

ve âmâde bulundu¤u ﬂu zaman-› saâdet-niﬂân-› te-

ren Akif okulun güzide bir ö¤rencisidir. Nitekim birin-

rakkîde arzû-mendân-› i’tilâ dâimâ iktisâb-› muvaffa-

266

V. Mehmet Akif Ersoy ve Küçükçekmece Doç. Dr. Ali ﬁükrü Çoruk

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 267

k›yetle hâ’iz-i fahr ü mübâhât olmaktad›rlar. Asr›m›zda bir ferd yoktur ki sarf-› nakdiye-i gayret eyledi¤i halde heveskâr-› visâli oldu¤u flâhid-i fazl u ilme destres ü mülâkî olamas›n. ‹flte nezd-i flâhânelerinde tebâbet-i baytariyenin elzemiyet ve ehemmiyeti ma’lum ve müsellem bulunan Pâdiflâh-› dil-âgâh efendimizin evlâd-› vatana bir lutf-› cemîl-i fiehriyârîleri bulunan flu Dârülfünûn-› feyz-nümûnu bâlâda serd eylemifl oldu¤um müddeâlara bir bürhân-› celîl-i kâfî olmak üzre irâ’e ederim. Bu günkü günde dahi tebâbetin esas› ve teflhîs-i maraz›n medâr-› a’lâs› bulunan “‹lm-i Emrâz-› Umûmiyye-i Hayvanât-› Ehliyye” dersine bir seneden beri bezl eyledi¤imiz mesâî ve gayretin semeresini iktitâfa mazhariyetle ayr›ca kâm-yâb oluyoruz. ‹mtihân›m›za lutfen ve tenezzülen teflrîf ile bizleri tesrîr ve taltîf buyuran mümeyyizîn-i kirâm hazretlerine, müdîr-i hamiyyet-fli’âr ve mu’allim-i zî-iktidâr efendilerimize merreten ba’de uhrâ teflekkürleri takdîm eder

Mehmet Akif ve çocuklar›.

ve ‘Cenâb-› Hakk hâmi-i ilm ü hüner, fiehenflâh-› maârif-perver efendimiz hazretlerinin ömr ü iclâl-i flehriyârîlerini rûz-efzûn buyursun’ du’â-y› vâcib-ül-

Padiﬂah efendimizin vatan evlad›na bir lütfu bulunan

edâs›yla hatm-i makâl eylerim. (Pâdiﬂâh›m çok yaﬂa)”

ﬂu Üniversite’yi, yukar›da söyledi¤im sözlere yeteri derecede delil olarak gösteririm. Bu günde de, baytarl›¤›n

Metnin sadeleﬂtirilmiﬂ hali:

esas› ve hastal›klar›n teﬂhisinin arac› bulunan “Ehil

“Muhterem Arkadaﬂlar›m!

Hayvanlar›n Genel Hastal›klar› ‹lmi” dersine bir sene-

Girmekle mutlu oldu¤umuz ﬂu Baytarl›k mesle¤inin

den beri yapt›¤›m›z mesai ve çal›ﬂman›n meyvelerini

nicelik ve de¤erinin yüceli¤i hakk›nda uzun uzad›ya

devﬂirmekle ayr›ca mutlu oluyoruz. ‹mtihan›m›za teﬂ-

konuﬂma yapmaya gerek görmüyorum. Çünkü her bi-

rif ile bizleri onurland›ran mümeyyizlerimize (gözet-

rimiz o bilimin tahsilinden zevk ald›¤›m›z için bu ko-

men), müdür ve ö¤retmen efendilerimize tekrar tekrar

nudaki sözlerim gereksizlik derekesine iner. Bilimin

teﬂekkürleri takdim eder ve ‘Cenab-› Hak ilmin koru-

yüce kap›lar›n›n herkese aç›k, ö¤retimin her bak›m-

yucusu Padiﬂah efendimiz hazretlerinin ömürlerini

dan mükemmel oldu¤u ﬂu ilerleme devrinde yüksel-

uzats›n’ duas›yla konuﬂmam› sonland›r›r›m. (Pâdiﬂâ-

mek isteyenler her zaman baﬂar›lar›yla övünebilmek-

h›m çok yaﬂa)”7 Çal›ﬂkanl›¤›n› ikinci s›n›fta da devam

tedirler. Çünkü ça¤›m›zda hiçbir kimse yoktur ki gay-

ettiren Mehmet Akif, 22 Aral›k 1893 tarihinde okul bi-

ret gösterdi¤i halde kavuﬂmaya heves eyledi¤i bilim ve

rincisi olarak mezun olur. Mezuniyet notu; 20’dir. Gü-

erdeme ulaflamas›n. ‹flte hükümdarca yüksek görüflüne

reﬂte yendi¤i Agop’un notu ise 19’dur ve okulu dördün-

göre Baytarl›k mesle¤ine büyük önem verdi¤i bilinen

cü s›rada bitirmiﬂtir.8

Dünden Bügüne Küçükçekmece

Haydar Murat Hepsev, “Mehmed Akif ile ‹lgili Bilinmeyen Bir Olay ve Yeni Bir Belge”, www.yücedevlet.com/büyüklerimiz, üstadlar›m›z. 8

Muzaffer Bekman, Veteriner Tarihi, (t.y), s. 144.

267

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 268

YILLAR SONRA TEKRAR HALKALI

“HASTA” AHMET'‹N DRAMI

H alkal› Ziraat ve Baytar Mektebini bitirdikten dört

Baﬂ taraf›nda “Vak’a Halkal› Ziraat Mektebinde geç-

gün sonra 26 Aral›k 1893 tarihinde 750 kuruﬂ maaﬂla

miﬂti” ibaresi yer alan “Hasta” ﬂiiri Mehmet Akif’in bu

Orman ve Maadin ve Ziraat Nezaretinde Umur-› Bay-

okulda ö¤retmenlik yapt›¤› s›rada ﬂahit oldu¤u bir ha-

tariyye ve Islâh-› Hayvanat Müfettiﬂ Muavinli¤ine ta-

diseden yola ç›k›larak yaz›lm›ﬂt›r. Akif’in gerek tasvir

yin edilir. Böylelikle mezun olduktan sonra hemen

kuvvetini, gerekse gerçekçilik kudretini yans›tan ve

ifle bafllama arzusunu gerçeklefltirmifl olur. Görev ye-

okuyucunun merhamet duygusuna hitap eden sosyal

ri ‹stanbul olmakla beraber bulaﬂ›c› hayvan hastal›k-

muhteval› en etkili ﬂiirlerinden birisi olan “Hasta”,

lar› dolay›s›yla “üç dört sene kadar” Rumeli, Anadolu

güney vilayetlerinden ‹stanbul’a ziraat ö¤renimi için

ve Arabistan havalisinde görev yapan Mehmet Akif,

gelen Ahmet isimli bir ö¤rencinin dram›n› anlat›r. ﬁa-

bu süre zarf›nda köylüyü yak›ndan tan›ma imkân›

irin yak›ndan tan›d›¤› Ahmet verem hastal›¤›na yaka-

bulmuﬂtur.

lanm›ﬂt›r. Baﬂlang›çta çocu¤un verem oldu¤u yönün-

Mehmet Akif Ersoy mezun olduktan sonra

deki ›srar›n› vehim olarak kabul eden okul doktorlar›

“mübarek bir yurt” olarak gördü¤ü Halkal› Ziraat

Ahmet’in vehmini gidermek için leblebi unundan

Mektebiyle ba¤lar›n› koparmam›ﬂt›r. Bu okulda ac›

yapt›klar› haplarla yalanc› bir tedavi uygularlar. Yir-

tatl› hat›ralarla iki y›l yat›l› okuyan, havas›n› teneffüs

minci asr›n baﬂlar›nda yayg›n olan bu hastal›¤› teﬂhis

eden, arkadaﬂl›klar kuran ve nihayetinde okulu bi-

edemeyen yahut teﬂhisi yolunda gayret göstermeyen

rincilikle bitiren Akif mevcut vazifesine ilaveten 17

doktorlara göre Ahmet gö¤üs nezlesine tutulmuﬂtur.

Ekim 1906 tarihinde Halkal› Ziraat Mektebinin Kita-

Ancak hastal›k teflhis edilince ifl iflten geçmifl ve Ahmet

bet-i Resmiye Muallimli¤ini üzerine al›r. Nezarette-

evinden uzakta, okul köﬂesinde can vermiﬂtir. Bu olay

ki iﬂlerinin yan› s›ra ‹stanbul’un merkezinden uzakta

karﬂ›s›nda çok üzülen Mehmet Akif, Halkal› Ziraat

böyle bir görev kabul etmesi, onun çal›ﬂkanl›¤› ve va-

Mektebini edebiyat›m›za taﬂ›yacak ve okuyanda derin

tanseverli¤inin yan› s›ra Halkal›’yla olan gönül ba¤›-

tesirler b›rakacak “Hasta” ﬂiirini kaleme al›r. Yak›n

n›n kuvvetli olmas›yla aç›klanabilir. Her hafta cu-

dostu Midhat Cemal Kuntay’a anlatt›¤›na göre Akif ha-

martesi günü Nezaretteki mesaisi bittikten sonra

yat›nda iki kere a¤lam›ﬂt›r: Birincisi “Hasta” ﬂiirini

trenle Halkal›’ya gelir, geceyi okulda geçirir; ertesi

yazarken, di¤eri ise “Süleymaniye Kürsüsünde” ‹slam

gün üç saat dersini verdikten sonra tekrar Nezarette-

dünyas›n›n periﬂan halini anlat›rken.11

ki ifllerinin bafl›na dönerdi.10 Meflhur “Hasta” fliiri onun Halkal›’daki ö¤retmenlik y›llar›na ait önemli

Hasta

bir eseridir.

“Vak’a Halkal› Ziraat Mektebi’nde geçmiflti” - Bence Doktor, onu siz bir soyarak dinleyiniz; Hastal›k çünkü de¤il öyle ehemmiyetsiz. Sade bir nezle-i sadriyye mi illet? Nerede? Çocu¤un hali fenalaflt› flu son günlerde, Ameliyyata ç›karken s›n›f on gün evvel, Bu da gelmez mi? Dedim ‘Kim dedi, o¤lum sana gel?

268

V. Mehmet Akif Ersoy ve Küçükçekmece Doç. Dr. Ali ﬁükrü Çoruk

www.mehmetakifersoy.com/hayat›

Eriﬂirgil, age., s. 22.

Kuntay, age., s. 66.

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 269

Nöbet üstünde adam kaçmal› yorgunluktan; Hadi yavrum, hadi söz dinle de bir parça uzan.’ O zamandan beridir za’f› terakki ediyor; Görünen: Bir daha kalk›nmas› art›k pek zor; Uyku yokmufl; gece hep öksürüyormufl; ateflin Oluyormufl az›c›k dindi¤i… - Ben zaten iflin, Bir ay evvel biliyordum ne vahim oldu¤unu Bana ihtara ne hacet, a beyim flimdi bunu? Maamafih yeniden bir bakal›m dikkatle: Hükm-i kat’ î verelim, etmeye gelmez acele. - Ça¤›r›n hastay› gelsin. Kap›n›n perdesini, Açarak girdi o esnada düzeltip fesini, Bir uzun boylu çocuk.. Lakin o bir levha idi! Öyle bir levha-i rikkat ki unutmam ebedî, Rengi uçmufl yüzünün, gözleri çökmüfl içeri.

Mehmet Akif milletvekili iken.

Elmac›klar iki bafltan ç›k›vermifl ileri. O flakaklar göçerek cepheyi yandan s›km›fl; F›rlam›fl aln›, damarlar da beraber ç›km›fl,

Yazay›m, öksürüyorsun, O, keser, pek iyidir…

Bet beniz kül gibi olmuﬂ uçarak nur-i ﬂebâb;

Arsenik haplar› al, söylerim eczac› verir.

O yanaklar iki solgun güle dönmüﬂ, bitâb!

Hadi git, kendine iyi bak…

O dudaklar morar›p kavlam›ﬂ art›k derisi;

- Nas›l ettin doktor?

Uzam›ﬂ saç gibi kirpiklerinin her birisi!

- Edecek yok, çocuk art›k yola girmiﬂ, gidiyor!

Kafa bir yük gibi kesilip boynuna, çökmüﬂ ba¤r›;

Sol taraftan rienin zirvesi tekmil çürümüﬂ;

‹ki de¤nek gibi yükselmiﬂ omuzlar yukar›.

Hastal›k seyr-i tabiîsini alm›ﬂ yürümüﬂ.

- Otur o¤lum seni dikkatlice bir dinleyelim…

Devr-i sâlisteki âsâr› o mel'un maraz›n

Soyun evvelce, fakat …

Var tamamiyle, de¤il hiçbiri eksik araz›n.

- Siz soyunuz yok halim!

Bütün a’râz, ﬂehîk›yle, zefîriyle…

Soydu bîçâreyi üç beﬂ kiﬂi birden, o zaman

- Yeter!

Ald› bir heykel-i uryân-i sefalet meydan

Hastan›n çehresi meydanda ya! ‹nsanda me¤er

Bu kemik külçesinin dinlenecek bir ciheti:

Olmas›n his denilen ﬂey.. O de¤il, lâkin biz

Yoktu. Zann›mca tabibin coﬂarak merhameti

Bunu “tebdil-i hava” der de nas›l göndeririz?

‘Bakmasak hastay› nevmid ederiz belki’ diye;

ﬁurda üç beﬂ günü var.. Gönderelim yolda ölür….

Çocu¤un gö¤süne yaklaﬂt› biraz dinlemeye:

“Git!” demek, hem, düﬂünürsek ne büyük bir züldür!

-Öksür o¤lum … Nefes al… Alma nefes… Oldu, giyin;

Hadi göndermeyelim.. Var m› fakat imkan›?

Bakay›m nabz›na... A’lâ... Sana yavrum, kodein

Kime dert anlat›r›z? Bulsana dert anlayan›!

Dünden Bügüne Küçükçekmece

269

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 270

- Sözünüz do¤ru, Müdür bey; ne yap›p yapmal›; tek

“‹stemem, yollamay›n” dersen e¤er, kal, yaln›z..

Bu çocuk gitmelidir. Çünkü eminim, pek pek,

Hastas›n…

Daha bir hafta yaﬂar, sonra sirayet de olur;

- Hem verem'im! Söyle, ne var saklayacak!

Böyle bir hastay› gönderse de mektep ma'zur.

- Yok can›m, öyle de¤il…

- Bir mubass›r ça¤›r›n.

- Öyle ya herkes ahmak,

- Buyrun efendim.

B›rak›rlar m›, e¤er gitmemiﬂ olsam acaba?

- Bana bak:

Do¤rudur gitmeliyim... Koﬂturunuz bir araba.

Hastan›n gitmesi herhalde muvaf›k olacak.

Son s›n›ftan iki vicdanl› refikin koluna

“Sana tebdil-i hava tavsiye etmiﬂ doktor.

Dayan›p ç›kt› o biçare, sefalet yoluna.

Gezmiﬂ olsan aç›l›rs›n..” diye bir fikrini sor.

Atarak arkaya bir lemha-i lebriz-i elem,

“‹stemem!” der o fakat dinleme, iknaa çal›ﬂ;

Onu teb’îd edecek paytona yaklaﬂt› “verem”!

Kim bilir, belki de biçare çocuk anlamam›ﬂ?

Tuttu bindirdi çocuklar sararak her yerini, Öptüler girye-i matem dökerek gözlerini;

- ﬁimdi tebdil-i hava var m› benim istedi¤im?

- Çekiver do¤ruca istasyona ….

B›rak›n hâlime art›k beni, rahat öleyim!

- Yok, yok, beni ta,

Üç buçuk y›l bana katland› bu mektep, üç gün

Götür ‹stanbul’a bir yerde b›rak ki; gureba,

Daha katlansa k›yamet mi kopar? Hem ne içün

- Kimsenin onlara ald›rmad›¤› bir s›rada -

Beni y›llarca bar›nd›rm›ﬂ olan bir yerden.

Uzan›p ölmeye bir ﬂilte bulurlar orada!

“Öleceksin!” diye ko¤mak? Bu ko¤ulmakt›r. Ben, Kimsesiz bir çocu¤um nerde gider yer bulurum? Etmeyin sonra sokaklarda periflan olurum! Anam ölmüfl, babam›n bilmiyorum hiç yüzünü; Kardeflim var, o da lâkin bana dikmifl gözünü Sanki atideki mevhum refah›m giderek, Onu çalkand›¤› hüsranlar içinden çekecek! Kardeflim! Kurdu¤un âmâli devirmekte ölüm; Beni göm hufre-i nisyana, ben art›k öldüm! Hangi bir derdim için a¤layay›m, bilmiyorum. Döktü¤üm yafllar› çok görmeyiniz; ma¤durum! O kadar sa’y-i belî¤in bu sefalet mi sonu? Biri evvelce e¤er söylemifl olsayd› bunu, Çal›fl›p ömrümü ç›lg›nca heba etmezdim, Ben bu müstakbele mazimi feda etmezdim! Merhamet bilmeyen insanlara bak, Yarabbi, Ko¤uyorlar beni bir sâil-i âvâre gibi! - Seni bir kerre ko¤an yok, bu sözün pek haks›z.

270

V. Mehmet Akif Ersoy ve Küçükçekmece Doç. Dr. Ali ﬁükrü Çoruk

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 271

MEHMET AK‹F YAHUT SÖZÜNÜN ER‹ OLMAK Ülkesinin ve milletinin s›k›nt›lar›n› kendisine dert edinen, ömrü boyunca bu s›k›nt›lara çare arayan, çözüm önerileri sunan ‹stiklal Marfl› flairimizin en önemli hasletlerinden birisi de verdi¤i söze ömrü boyunca sad›k kalmas›d›r. Halkal› Mektebindeki ö¤renimi s›ras›nda okul arkadafl› Hasan’la aralar›nda geçen bir olay onun bu taraf› hakk›nda fikir vermesi bak›m›ndan önemlidir. Akif’le Hasan birbirleriyle o kadar yak›n dostturlar ki ilerde hangisi önce ölürse birbirlerinin çocuklar›na bakmaya dahi söz vermifllerdir. Gerisini yak›n dostu Midhat Cemal’den dinleyelim:

“Bunu bana anlatt›¤› s›ralarda Âkif genç ve Hasan Efen-

Mehmet Akif Üniversitede ders verdi¤i y›llarda.

di yaﬂl› olmakla beraber dinçti: Baytar Mektebi’ndeki bu fazilet mukavelesinin tatbikine çok vakit vard›. ‹çimden güldüm. Kendi kendime düﬂünüyor-

-Kim bu yavrular?

dum: Mektepteyken insanlar, umumen seciye kahraman›-

Âkif cevap vermedi.

d›rlar, fakat yaﬂ ilerleyip de insan hayata kar›ﬂ›nca…”

Odaya girince bu üç ›st›rab›n›, bu misafir çocuklar›n›

Midhat Cemal’in gençlik heyecan›yla verilmiﬂ, unutul-

Âkif’e tak›larak tebrik ettim. Âkif’in yüzü de¤iﬂti.

mas› muhtemel ve gerçekleﬂtirilmesi zor diye düﬂündü¤ü

-Misafir çocuklar› de¤il, benim çocuklar›m!

bu söz, y›llar sonra Akif taraf›ndan yerine getirilecektir.

Dedi. Üç beﬂ haftada üç çocu¤u nas›l olurdu?

Hem de memuriyetten istifa edip geçim s›k›nt›s›na düﬂtü-

-Hasan Efendi öldü de…

¤ü bir dönemde.

Dedi ve çocuklar, kim evvel ölürse hayatta olan›n baka-

“Bir cuma Âkif’in (Beylerbeyi’ndeki) evinde sekiz çocuk

ca¤› çocuklard›, rahmetli Hasan Efendi’nin çocuklar›.

buldum. Teker teker çok sevimli olan çocuklar bir araya

Fakat Âkif bu çocuklardan daha güzeldi: Mektepte verdi-

gelince ne manzara al›rlar, malûmdur. Evde sekiz kiﬂilik

¤i sözü hâlâ unutmayan bir çocuk…”12

bir k›yamet kopuyordu. Âkif’in befl çocu¤una kat›lan bu üç çocu¤un komfludan gelmifl ufak misafirler oldu¤unu

Midhat Cemal’in ﬂiirsel anlat›m›yla özetledi¤i

zannettim ve ertesi cuma bu çocuk gürültüsüyle art›k kar-

bu olay herkesin üzerinde düﬂünmesi gereken bir ah-

ﬂ›laﬂmam sand›m. Fakat her Cuma sekiz çocukla sofada

de vefa örne¤i olarak karﬂ›m›zda durmaktad›r. Üstelik

ayn› k›yamet kopuyordu. Âkif de buna katlan›yordu. Bu

arkadaﬂ›na verdi¤i bu sözü geçim s›k›nt›s› çekti¤i bir

üç çocu¤un geliﬂi Âkif’in çocuklar›na da fazla hürriyet

s›rada yerine getirmesi ise ayr›ca düﬂündürücüdür.

vermiﬂti. Bir Cuma sofada çocuklardan birinin yana¤›n›

Akif için normal ve olmas› gereken bu durumun bize

h›nc›mdan çimdikler gibi s›karak Âkif’e sordum:

ﬂaﬂ›rt›c› gelmesi ise herhalde bizim eksikli¤imizdir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

271

Kuntay, age., s. 248-249.

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 272

TÜRK GENÇL‹⁄‹N‹N AK‹F DUYGUSU

nin insan›m›zda küçük yaﬂlardan itibaren yer etmesi ise Akif gibi gençli¤e özel önem atfeden bir ﬂahsiyet

Bilindi¤i üzere insan›m›z›n sevdi¤i ﬂairler aras›nda

aç›s›ndan ayr›ca önemlidir.

Mehmet Akif ön s›ralarda yer almaktad›r. Bunun se-

Türk milletinin ortak paydas› olan Akif’in

bepleri üzerinde ise uzun uzad›ya düﬂünmeye gerek

ad›, haliyle ö¤renim gördü¤ü okulun devam› olan

yoktur. Çünkü milletimiz Akif gibi ait oldu¤u toplu-

Halkal› Ziraat Meslek Lisesi ö¤rencileri aras›nda

mun meseleleriyle yak›ndan ilgilenen, kendi de¤er-

ayr› bir manaya sahiptir. Günümüzde bu okula de-

lerine sahip ç›kan, insan›m›z› sevmekle beraber po-

vam eden ö¤renciler, hakl› olarak Akif’le ayn› hava-

pülizme düﬂmeyip gerekti¤inde yanl›ﬂlar›n› lisan-›

y› teneffüs etmenin ayr›cal›¤›yla iftihar etmektedir-

münasiple dile getiren k›sacas› kendisine rehberlik

ler. ‹nternet ortam›nda Halkal› Ziraat Meslek Lisesi

eden ﬂair, düﬂünce ve siyaset adamlar›n› hep el üs-

ö¤rencilerinden Emre Emin Tüzün’ün Mehmet

tünde tutmuﬂtur. Baﬂta da belirtti¤imiz üzere milleti-

Akif’e yazd›¤› bir “mektup” bu iftihar›n derecesini

mize “‹stiklal Marﬂ›” ve “Çanakkale ﬁehitlerine” gibi

göstermektedir. Türk gençli¤inin Akif’e duydu¤u

ele ald›¤› tarihî olaylar› her an zihnimizde canland›r-

sayg› ve sevgiyi göstermesi aç›s›ndan bu mektubu

ma kudretine sahip ﬂiirleri arma¤an eden Mehmet

aﬂa¤›ya al›yoruz:

Akif gerek yaﬂad›¤› dönemde gerekse vefat›ndan sonra toplum nezdinde gereken sayg› ve sevgiye nail olmuﬂ, olmaya da devam etmektedir. Bu sayg› ve sevgi-

“De¤erli büyü¤üm, ‹stiklâl Marﬂ›m›z›n ölümsüz ﬂairi Say›n Mehmet Âkif Ersoy;

Mehmet Akif’in cenazesi Edirnekap› ﬁehitli¤i’ne gençlerin omuzlar›nda götürüldü.

272

V. Mehmet Akif Ersoy ve Küçükçekmece Doç. Dr. Ali ﬁükrü Çoruk

05_KUCUKCEKMECE_MAKIFERSOY

1/25/11

12:26 AM

Page 273

Sizi görmek mümkün olmasa dahi, sizin eserlerini-

Hocam... Sizi her zaman örnek alaca¤›m. Umar›m

zi sizin ﬂiirlerinizi biliyorum. Çünkü ben bu ﬂiirlerle büyü-

Ziraat Okulu’nun hepsi bunu yapar. Unutmay›n ki; biz

düm ve yazd›¤›n›z ‹stiklâl Marﬂ›’n› hep gururla okudum.

sizi her zaman sevdik ve sevmeye de devam edece¤iz. Zira-

Bunu da cân›gönülden yapt›m ve yapmaya da devam edece¤im. Ben de bir gün sizin gibi ﬂâir olmak istiyo-

at Okulu ö¤rencileri olarak, tüm ö¤retmenlerimizle birlikte sizi sayg›yla an›yoruz.”13

rum. Belki sizin kadar büyük bir ﬂâir olamam, ama bu ideali içimde taﬂ›yorum.

Sonuç olarak genç Mehmet Akif’in Küçükçek-

Hocam... Ben sizin e¤itim-ö¤retim gördü¤ünüz

mece-Halkal› y›llar›na bakt›¤›m›zda karﬂ›m›za gele-

Halkal› Ziraat Okulu’nda okudu¤um için kendimi çok

ce¤in Mehmet Akif’i ç›kmaktad›r. ‹yi ahlak, çal›ﬂkan-

ﬂansl› say›yorum. An›lar›n›z ile dolu bu okulda ders gör-

l›k ve ahde vefa duygusu gibi ilerde Mehmet Akif’le

mek, e¤itim almak herkese nasip olmayan büyük bir ni-

birlikte an›lacak hasletler Halkal›’daki ö¤renimi s›-

mettir. Biz Halkal› Ziraat Okulu’yuz ve siz de bu okulun bir

ras›nda flekillenmeye bafllam›flt›r. Bugün idarecisin-

parças›s›n›z. Bir ortak yan›m›z da bu zaten. Tarihine sizin

den sokaktaki vatandaﬂ›na kadar bütün Küçükçekme-

gibi mukaddes isimleri katan bu okul sizinle gurur duyu-

ce halk› Mehmet Akif gibi milletimize mal olmuﬂ bir

yor ve her zaman da gurur duyacak.

ﬂahsiyetin yüksek ö¤renimini kendi s›n›rlar› içinde-

Her sene an›n›za “Mehmet Âkif Ersoy’u Anma”

ki bir okulda yapmalar›ndan gurur duymakta, bundan

haftas› düzenliyoruz. Geçen y›l bu kutlamalar kapsam›n-

dolay› Mehmet Akif’e karﬂ› özel bir sahiplenme duy-

da bir fliir yar›flmas› yap›ld›. Bu fliir yar›flmas› benim için

gusuyla yaklaﬂmaktad›rlar. Eskiler “ﬂerefü’l-mekân

oldukça önem tafl›yordu. fiiiri ve fliir yazmay› sevdi¤imden

bil’l-mekîn” yani “mekân›n ﬂerefi orada oturan kiﬂi-

dolay› yar›ﬂmaya kat›ld›m. Birinci oldum. Belki normal

nin ﬂerefiyle ilgilidir” derler. Dolay›s›yla hayat›n›n

bir ﬂiir yar›ﬂmas› olsayd› bu kadar duygulanmazd›m.

bir bölümünde Küçükçekmece’de bulunmuﬂ olan

Ama yar›flma sizin ad›n›za düzenlenmiflti. Bu yar›flman›n

Mehmet Akif Ersoy’un bu manada ilçeye büyük bir

birincili¤ine de beni lây›k görmüﬂlerdi ve beni as›l duygu-

de¤er katt›¤›n› söyleyebiliriz.

land›ran buydu.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

273

www.geocities.com

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 274

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 275

VI Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Küçükçekmece’de Dünden Bugüne E¤itim Hayat› Yerel Yönetimlerin E¤itime Olan Katk›lar› Yüksek Ö¤renim Kurumlar›

Küçükçekmece’nin Di¤er ‹lçeler Aras›ndaki Yeri ‹stanbul Genelindeki Yeri

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 276

Küçükçekmece’de E¤itim ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

Özet

Abstract

Bu çal›ﬂmada, Küçükçekmece ‹lçesi’nin bir ilkokula sa-

This study aims to present the development of formal and

hip köy halinden, bugünkü durumuna gelinceye kadar

non-formal education, state and private schools and oth-

geçen süreçte, e¤itimdeki örgün ve yayg›n, resmi ve

er institutions by figures and visual aids during the process

özel okullaflma ve kurumlaflmas›n›n geliflimi, rakamsal

where the district of Küçükçekmece evolved from a village

ve görsel ifadelerle ortaya konulmaya çal›ﬂ›lm›ﬂt›r. Bu-

with a single primary school to its present state. The

nunla birlikte Küçükçekmece’deki mevcut tüm e¤itim

names of all educational institutions present in

ö¤retim kurumlar›n›n isimleri; derslik, ö¤renci, ö¤ret-

Küçükçekmece are given along with the related class-

men kapasite ve durumlar› verilerek ilçenin e¤itim is-

room, student and teacher capacities. In addition, it is

tatistik ve potansiyeli de gösterilmektedir. Ayr›ca ilçe-

aimed to determine the importance of the district in edu-

nin ‹stanbul ölçe¤inde, e¤itimdeki yeri ve öneminin

cation within the scale of ‹stanbul.

ortaya konulmas› hedeflenmiﬂtir. Yerel yönetimlerin

The contributions of local administrations to edu-

e¤itime olan katk›lar›, verdikleri hizmetlerle ifade edil-

cation are stated in terms of the services provided.

mektedir. ‹lçede hizmet veren yüksek ö¤retim ve di¤er

Institutions of higher education and other institutions in

e¤itim kurumlar›na da yer verilmifltir. Çal›flman›n istatistiki verileri; ‹stanbul ‹l Milli E¤itim Müdürlü¤ü Strateji ve Kültür Bölümlerinden, ‹stanbul ‹l ve Küçükçekmece ‹lçe Milli E¤itim Müdürlükleri ile ilgili okullar›n resmi web sitelerinden al›nm›flt›r. ‹lgili e¤itim yöneticileri ile birebir görüflmeler de yap›lm›flt›r. Anahtar Kelimeler: Küçükçekmece, Küçükçekmece’de E¤itim, örgün e¤itim, yayg›n e¤itim, özel ö¤retim kurumlar›, yayg›n ö¤retim kurumlar›, kurslar.

276

the district are presented as well. The statistical data of the study are derived from ‹stanbul Provincial Directorate for National Education-Department of Strategy; ‹stanbul Provincial and Küçükçekmece District National Education Directorate and from the official websites of the schools considered.

Directors of education are interviewed

according to one-to-one technique. Key Words: formal education, non-formal education, private education institutions, non-formal education institutions, courses.

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 277

0. E⁄‹T‹M‹N AMACI, E⁄‹T‹M Ö⁄RET‹M KAVRAMLARI VE E⁄‹T‹M ÜTOPYASI

rildi¤inde ö¤renim olmaktad›r.3 Ö¤renim, kademeli e¤itimle birlikte ça¤daﬂ dünyada ilk kademeleri her birey için zorunlu hale gelen, di¤er üst kademeleri ise gönüllülük esas olmakla birlikte yine bireyin olmazsa

Ülkemizde e¤itim, Milli E¤itim Temel Kanunu

olmazlar› aras›na giren bir yaﬂam stili boyutuna gir-

(METK)’nda belirtilen amaçlar do¤rultusunda yap›l-

mektedir. K›saca toparlanacak olursa; “Bütün tarih in-

maktad›r. Kanunun 3.maddesi, bütün vatandaﬂlar›n

san›n kültürü kazanmas›, e¤itim almas› tarihidir.”4

(ö¤rencilerin) “‹lgi, istidat ve kabiliyetlerini geliﬂti-

“Komensky (1592-1670), ilk defa olarak bir

rerek gerekli bilgi, beceri, davran›ﬂlar ve birlikte iﬂ

“Demokratik Birlik Okulu” plan› ortaya koymakla,

görme al›ﬂkanl›¤› kazand›rmak suretiyle hayata ha-

anaokulundan baﬂlamak üzere ilk, orta ve yüksek ö¤-

z›rlamak ve onlar›n, kendilerini mutlu k›lacak ve top-

retim basamaklar›yla bir basamaktan di¤erine geçiﬂi

lumun mutlulu¤una katk›da bulunacak bir meslek sa-

imkan haline getiren bir okul kuruluﬂ sistemi geliﬂ-

hibi olmalar›n› sa¤lamak; diyerek hedeflerden bir

tirmiﬂtir.”5 Böylelikle, ülkemizde de geçerli olan ça¤-

k›sm›n› özetlemektedir. Böylece e¤itimcilerin nas›l

daﬂ dünyan›n örgün e¤itim sisteminin temeli 1600’lü

üretim yapacaklar›na dair bir vizyon çizilmektedir.

y›llarda bat›da at›lm›ﬂ olmaktad›r.

E¤itim; bir toplumun, toplum olarak süreklili-

Bugün e¤itimin seyir yönüne bak›ld›¤›nda ise,

¤ini sa¤lay›c› en etkin vas›ta, olgu, vazgeçilmez olarak

e¤itimin de bir ütopyas›n›n oldu¤u görülmektedir.

da tarifini bulmaktad›r. Bundan dolay›, “e¤itim;

“Bu ütopya daha çok e¤itimin kurumsal olarak veril-

Millî E¤itim Temel Kanunu, Resmi Gazete 24.6.1973/14574 . 2

Osman Kafadar, Türk E¤itim Düﬂüncesinde Bat›laﬂma, Ankara 1997, s.14.

Fatma Var›ﬂ, E¤itim Bilimine Giriﬂ, 1998, s.10

Hilmi Ziya Ülken, E¤itim Felsefesi, 2001, s.138 5

di¤i e¤itim mekanlar› (ö¤retim yap›lan/ö¤renim gö1. Sosyal de¤iﬂmelerin aktar›lmas›,

rülen) olan okullar üzerinden yürütülmektedir.6

O. Kafadar, age. s.34

‹rfan Erdo¤an, Türk E¤itim Sistemi, ‹stanbul 2005, s.58

2. Fertlerin, gruplar›n ve topyekun toplumun, de¤iflmelerin do¤urdu¤u yeni durumlara intibak ettirilmesi, 3. Sosyal de¤iflmelerin gerektirdi¤i yeni insan tipinin oluflturulmas›, 4. Sosyal de¤iflmelerin gerçeklefltirilmesi arac› olarak belirlenebilir. (Celkan, 1991:93)”2

E¤itim bireyin bizatihi kendisi ile özdeﬂtir. Yöneticilerin e¤itimi ve e¤itimlili¤i, yönetilenlerin e¤itimi ve e¤itimlili¤i ve yöneticilerin yönetilenleri e¤itimi, tarihin seyri içinde son derece önemli unsurlard›r. Burada gözden kaç›r›lmamas› gereken di¤er bir

Karikatür (6)

olgu ise E¤itim ve Ö¤retim kavramlar›d›r. E¤itim, zaman ve mekan yönünden kapsaml›, sürekli ve çok boyutludur. Oysa bireyin yaﬂam boyu süren e¤itiminin, okulda planl› ve program olarak yürütülen k›sm› bireyin ö¤retimini oluﬂturur. Bu, birey aç›s›ndan dile geti-

O halde e¤itim, sadece e¤itimcilerin iﬂi olmaktan baﬂka, bir ülkedeki yönetim erkini elinde bulunduran tüm otoritelerin sorumluluk alan›ndad›r.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

277

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 278

Okulun gelece¤ine iliﬂkin bu ütopyalar› alt› grupta toplamak mümkündür:

6. Gelecekte yepyeni araçlar›n, gereçlerin, e¤itim teknolojisinin, e¤itim psikolojisinin bulgular›n›n ifle koflulmas›yla e¤itim bir tür “flarj etme” olay›na dönüfle-

1. Gelecekte, geleneksel yap›da bir okul, üniversite

cektir. Belli alanlarda bilgileri elde etmek isteyen in-

olmayacakt›r. Gelece¤in ö¤rencileri bilgi ve beceriyi

sanlar baz› t›psal e¤itim merkezlerine gelecekler, ora-

internet benzeri çoklu-ça¤r›m (=multimedya) araç-

da k›sa bir dinlence s›ras›nda beyinlere istenilen bil-

lar›yla evlerinde ö¤reneceklerdir. Okullar daha çok

giler ﬂarj edilecektir. Kiﬂinin ayr›ca, aylarca ö¤renmek

görsel izlencelerin ço¤alt›ld›¤›, sakland›¤›, da¤›t›ld›¤›

için çal›ﬂmas›na, okumas›na, okullara gitmesine ge-

yerler olacakt›r.

rek kalmayacakt›r. T›psal e¤itim merkezlerine giren

2. Gelecekte “okul” olmayacakt›r. Okullar ortadan

kiﬂiler istedikleri alanda istedikleri bilgi ve becerilere

kalkacakt›r. ‹nsan›n e¤itimi yeniden sorgulanmal›d›r

çok k›sa bir zamanda çok küçük bir para karﬂ›l›¤›nda

(I. Illich).

kavuﬂmuﬂ olacaklard›r. Böylece yeryüzünde okuma

3. “B›rak›n›z yaps›nlar, b›rak›n›z geçsinler” görüﬂü

yazma bilmeyen hiç kimse kalmayacakt›r.” 7

e¤itim alan›na tamamen hâkim olacakt›r. Serbest piyasa mekanizmas› anlam›nda e¤itim piyasas› oluﬂa-

Bu ütopyan›n, özellikle biliﬂim teknolojisinin

cakt›r. E¤itim alan›ndaki her ölçü ve standart böylece

getirdi¤i sosyal yaflamdaki insan düflünce ve yaflam

bu piyasa taraf›ndan oluﬂturulacakt›r.

tarz›ndaki evrilmeye dikkat çekti¤i söylenebilir. Bu-

4. Gelecekte e¤itim ulusal bir sorun olmaktan ç›ka-

na hiçbir birey, toplum ve ülkenin kay›ts›z kalamaya-

cakt›r. Toplumdaki ve ekonomideki “globalleﬂme”ye

ca¤› ise aç›kt›r.

paralel olarak e¤itim alan›nda da globalleﬂme yaﬂa-

Bu anlamda da E¤itimin ülkedeki tüm yöne-

nacakt›r. Bu aç›dan e¤itim kurumlar›, özellikle üni-

tim aktörlerince dikkatle izlenmesi, incelenmesi,

versiteler tüm dünya ö¤rencilerinin yararlanmas›na

girdi ve ç›kt›lar›n›n sorgulanmas›, gerekli önlem ve

aç›k olacakt›r. Böylece e¤itim, amaçlar› ve içerikleri

önerilerin ortaya konulmas› bir önem arzetmektedir.

çok çeﬂitlenecek, ö¤retime disiplinleraras› ve modü-

Küreselleﬂmenin ayn› zamanda yerel dina-

ler bir anlay›ﬂ hâkim olacak, söz gelimi bir mühen-

mikleri harekete geçirerek bir model denemesi süre-

dislik ö¤rencisi ayn› zamanda konservatuar› da biti-

cinde oldu¤unun söylenebilece¤i günümüzde, ülke-

rebilecektir.

mizde yerel yönetimlerin kendi alanlar›ndaki e¤itime

5. Gelece¤in okulu, içinde her türlü kayna¤›n bulun-

olan duyarl›l›klar› takdir ve teﬂvik edilmeyi gerekti-

du¤u büyük bir “kütüphane”ye dönüﬂecektir. Bütün

ren bir anlay›ﬂ olsa gerektir.

e¤itim kurumlan “aç›k ö¤retim kurumlar›’na dönü-

Küçükçekmece ‹lçesi’ni tarihsel süreci içer-

ﬂecektir. Uzaktan e¤itim esas olacakt›r.

sinde çeﬂitli yönleri ile ortaya koymaya çal›ﬂ›lan bu

Derecelerin verilmesinde “yeterlili¤e dayal› e¤itim”,

eserin e¤itim bölümünde ise, genel olarak ilçede Ba-

“tam ö¤renme”, “bütün gün aç›k kütüphane”, “aç›k

t›l› anlamda e¤itimdeki kurumsallaﬂman›n baﬂlan-

deneylilik” kavramlar› geçerli olacakt›r. S›n›f kavra-

g›çtan günümüze olan seyri çizilmeye çal›ﬂ›lacakt›r.

m› ortadan kalkacakt›r. Ö¤retmenin görevleri sorun-

Günümüzde ilçede yap›lan e¤itim faaliyetlerine özet

lar› çözmek ve gerekti¤inde yard›mc› olmak ile s›n›r-

olarak de¤inildikten sonra, ilçenin; il ölçe¤inde e¤i-

l› olacakt›r.

tim alan›nda nerede durdu¤u ortaya konulacakt›r.

278

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

Muhsin Hesapç›o¤lu, “Postmodern/Küresel Toplumda E¤itim, Okul ve ‹nsan Haklar›”,21. Yüzy›lda E¤itim Ve Türk E¤itim Sistemi, s.42,43.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 279

0.1.Türk Milli E¤itim Sisteminin Genel Yap›s› T ürk milli e¤itim sistemi, örgün e¤itim ve yayg›n e¤itim olmak üzere, iki ana bölümden oluflur. Örgün e¤itim, okul öncesi e¤itimi, ilkö¤retim, ortaö¤retim ve yüksekö¤retim kurumlar›n› kapsar. Yayg›n e¤itim, örgün e¤itim yan›nda veya d›fl›nda düzenlenen e¤itim faaliyetlerinin tümünü kapsar. (METK Madde 18) 0.2. Türk Milli E¤itim Sisteminde Aktüel Geliflmeler 2005-2006 e¤itim-ö¤retim y›l›ndan itibaren ülkemizde ilkö¤retim alan›nda program anlay›fl› bak›m›ndan konstruktivizm / oluflturmac›l›k anlay›fl›na geçilmifltir. Oluflturmac›l›k, postmodernizmin bilgi teorisidir.8 Belirtilen y›ldan önce ise bu anlay›fl, Behavi-

2. Davran›ﬂ, etki ve tepki (= ba¤›ms›z ve ba¤›ml› de-

yorizm / Davran›ﬂç›l›k idi. Ülkemizin birçok nesli

¤iﬂken) aras›ndaki iliﬂkilerin tümüdür.

bu anlay›fla göre oluflturulmufl ö¤retim pro¤ram› sü-

3. Duygular, güdüler, motivasyonlar gibi ara de¤iﬂ-

recinden geçmiﬂtir. Bu bak›mdan bu anlay›ﬂ›n ilke-

kenler gerçekte görülebilir davran›ﬂa etki ederler, fa-

lerini k›saca gözden geçirmekte fikirsel bir fayda

kat gözleme aç›k de¤illerdir.

olacakt›r.9

4. Hayvanlarda kazan›lan psikolojik bulgular endiﬂesiz bir ﬂekilde insanlara nakledilebilirler (‹nsanlar için geçerli kabul edilebilirler.)10

Yukar›da karikatürize edildi¤i gibi, davran›flç›l›k kuram›na göre önemli olan; bireyin, karfl›s›nda kendisine gösterilen hedefe do¤rudan (Labirentin di¤er herhangi bir yoluna sapmadan) ulaflmas›d›r. Bireyin elindeki çantas›n› nereden doldurdu¤unun önemi yoktur (‹nceleme konusu de¤ildir).

Muhsin Hesapç›o¤lu, Ö¤retim ‹lke ve Yöntemleri, 2008, s.526

T.C. MEB Ortaö¤retim Genel Müdürlü¤ü, Ö¤retim Pro¤ramlar›n›n Yenilenme Gerekçeleri ve Davran›flç› Yaklafl›m ile Yap›land›rmac› Yaklafl›m Aras›ndaki Farklar, Nisan 2009, ogm.meb.gov.tr/belgeler/progr am_yaklasim.ppt

0.2.1.Davran›ﬂç›l›k Kuram›n›n ‹lkeleri: 1. Araﬂt›rman›n hareket noktas›, canl› varl›¤›n gözle-

nebilir d›ﬂsal davran›ﬂ›d›r.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

279

M. HESAPÇIO⁄LU, age., s.106.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 280

B‹R‹NC‹ BÖLÜM

Okul tamiri

250 TL

Okul bahçesinin tanzimi

50 TL

1. KÜÇÜKÇEKMECE’DE E⁄‹T‹M‹N TAR‹HSEL SÜREC‹

Okuma odas›na kitap ve gazete al›nmas›

10 TL

Kurs masraflar›

15 TL

1.1. (1935-1941) y›llar›nda Bir Köy Olarak Küçükçek-

Okuma odas›, Köy Kona¤›n›n içindedir.

Toplam

325 TL

mece’nin E¤itim ve Kültür Hayat›na Genel Bir Bak›ﬂ11 1935 nüfus say›m›na göre; Küçükçekmece 706 nüfuslu bir köydür. Bu nüfusun 301’i kad›n, 405’i er-

1941 y›l› gider bütçesi: Bay›nd›rl›k masraflar›

2.920 TL

kektir. 1940’da köy nüfusu 780 civar›d›r. As›l mukim

‹dare masraflar›

1.840 TL

çiftçi nüfus 250 olup, di¤erleri köye d›ﬂar›dan gelen

Türlü masraflar

1.240 TL

Sa¤l›k masraflar›

1.066 TL

Ziraat masraflar›

575 TL

Kültür masraflar›

385 TL

memurlar, esnaflar ve iﬂçilerdir. Bu dönemde köy arazisi; Florya çiftli¤i, Safra köyü, Kapanarya çiftli¤i, Çekmece gölü, Avcular köyü,

Toplam

7.990 TL

Deniz köy/mahalle’den oluﬂmaktad›r. Resmi bina olarak, 1 köy kona¤›, 1 cami, 1 kara-

Genel kalemleri ile belirtilen, mevcut 1940 ve

kol, 1 gümrük evi, 1 s›tma mücadele dairesi, 1 demir-

1941 y›llar›na ait köy bütçesi tablolar› incelendi¤in-

yolu istasyon giﬂesi, 1 mezbaha ve bunlarla birlikte 1

de; Kültür Masraflar› baﬂl›¤› alt›nda, köyün okulu için

okul vard›r.

ödenek ayr›ld›¤›, e¤itim ö¤retim hizmetleri için belli

Sultan II. Mehmet ‹stanbul’un fethi esnas›nda Küçükçekmece’ye bir camii ve ikameti için küçük bir kas›r inﬂa ettirmiﬂtir.

bir duyarl›l›¤›n oldu¤u anlaﬂ›lmaktad›r. Köyün ilkokul binas› yeni, sa¤l›kl› ve güzeldir. 3 dershanelidir. Alt›nda yemekhanesi de vard›r. Köy büt-

Yine 1940 say›m›na göre köyün nüfusu 845 tir.

çesi ile su tesisat› ve bahçesi yap›lm›ﬂt›r. Binan›n ahﬂap

Köyde 60’› kad›n, 220’si erkek olmak üzere 280 okur

k›sm› için Vilayet bütçesinden para yard›m› yap›lm›ﬂt›r.

Selahaddin DEM‹RKAN, Küçük ÇEKMECE köyü, ‹stanbul 1941, S.30-36.

yazar vard›r. Ö¤renim ça¤›ndaki çocuk say›s› 44’ü k›z, 55’i erkek olmak üzere toplam 99’dur. 1940 y›l›nda köy bütçesi 7520 TL’dir. Bu bütçenin planlamas› ise: Bay›nd›rl›k iﬂleri

3.670 TL

‹dare masraflar›

1.691 TL

Sa¤l›k iﬂleri

1.065 TL

Ziraat ve ekonomi iﬂleri

455 TL

Kültür iﬂleri.

325 TL

Toplam

7.206 TL

fieklindedir. Bu ifl pro¤ram›na göre, toplam 325 TL ayr›lan Kültür ‹fllerinin gider masraf› flöyle gerçekleflmifltir. 1940 y›l›nda Küçükçekmec Köyü ‹lkokulu.

280

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 281

Okulun baﬂ ö¤retmeni; çal›ﬂkan, köylünün

Büyükﬂehir S›n›rlar› ‹çerisinde ‹lçe Kurulmas› ve

kendisinden memnun oldu¤u, iyi bir e¤itimci olan

Baz› Kanunlarda De¤iﬂiklik Yap›lmas› Hakk›nda Ka-

Gani TEKPINAR’d›r. Gani TEKPINAR 6 kiﬂilik köy

nunla"; 17 say›l› listede yer alan Küçükçekmece’nin 6

ihtiyar heyetinin de üyesidir.

mahallesi, yeni kurulan Baﬂakﬂehir ilçesi s›n›rlar›n-

Köydeki kahvehanelerde toplam 2 adet radyo

da yer alm›ﬂt›r.

bulunmaktad›r.

Yeni s›n›rlar› içinde ilçenin yüzölçümü; 118.45

Yukar›da verilen say›sal bilgiler, yine belirtil-

km2, Mahalle say›s›; 21 ve 2009 y›l› say›m›na göre

miﬂ olan co¤rafi alan için geçerlidir. Bugünkü s›n›r-

nüfusu; 674,795’dir. Bu nüfusun 340.608’i erkek,

lar› ile tarihsel süreç yeniden gözden geçirildi¤inde

334.187’si kad›nd›r.

1940 itibar›yla üç ilkö¤retim okulu12 (ﬁamlar, Büyük

‹lçenin y›llara göre nüfusu ise Tablo 1.1.deki gibidir.14

Halkal›, Kayabaﬂ›) daha vard›r.

Y›l

1935

1940

1945

1950

1955

1960

1965

1970

Nüfus

1,806

2,280

2,487

3,097

6,871

16,544

37,003

74,769

Y›l

1975

1980

1985

1990

1997

2000

2007

2009

119,293

182,715

338,778

479,419

460,388

589,139

785,392

674,795

Nüfus Tablo 1.1

1.2.Belde ve ‹lçe Olarak Küçükçekmece:

1.3.Türkiye ve ‹stanbul’da Nüfus:

Demografik Bilgiler

31 Aral›k 2009 tarihi itibar›yla Türkiye nüfusu

Küçükçekmece Köyü 1956 y›l›nda belde belediyesi,

72.561.312

1985 say›m›nda nüfusu 100 bini aﬂt›¤› için, 1986’da

12.915.158’dir.

ilçe olmufltur. 13 Küçükçekmece ‹lçesi 04.07.1987 tarihli resmi gazetede yay›nlanan 3392 Say›l› Kanunla bir köy, 25 Mahalle olmak üzere toplam 26 yerleflim yeri, Bak›rköy ilçesinden ayr›larak kurulmufl bir ilçedir.

kiﬂidir.

‹stanbul

nüfusu

ise

Türkiye’de nüfusun % 50,3’ünü (36.462.470 kifli) erkekler, % 49,7’sini (36.098.842 kifli) ise kad›nlar oluflturmaktad›r. Toplam nüfusun % 75,5’i (54.807.219 kifli) il ve ilçe merkezlerinde ikamet ederken, % 24,5’i

Küçükçekmece'nin ilçe olarak kuruluﬂ y›lla-

(17.754.093 kiﬂi) belde ve köylerde ikamet etmektedir.

r›nda, bir mahalle konumunda olan Avc›lar da dahil

‹l ve ilçe merkezlerinde yaﬂayan nüfus oran›-

olmak üzere bütün ilçede; Örgün e¤itim olarak 52

n›n en yüksek oldu¤u il % 99 ile ‹stanbul, en düﬂük

okul vard›r. Meslek lisesi bulunmamaktad›r. Bu

oldu¤u il ise % 31,9 ile Ardahan’d›r.

okullar, 400.000 civar›ndaki genel nüfusa hizmet etmektedir.

Toplam nüfusun % 17,8’i (12.915.158 kiﬂi) ‹stanbul’da ikamet etmektedir.

Ö¤retmene hizmet verecek Dispanser, Lojman

Ülkemizde ortanca yaﬂ 28,8’dir. Ortanca yaﬂ er-

ve Ö¤retmenevi gibi hiçbir sosyal kurum henüz bu

keklerde 28,2 iken, kad›nlarda 29,3’tür. ‹l ve ilçe mer-

y›llarda ilçede mevcut de¤ildir.

kezlerinde ikamet edenlerin ortanca yaﬂ› 28,7; belde

06.02.2008 tarihinde yay›nlanan "5747 say›l›

ve köylerde ikamet edenlerin ortanca yaﬂ› ise 29,1’dir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

http://kucukcekmece.meb.gov .tr/ilkogretimresmi.asp (10.11.2008)

281

http://www.kucukcekmece.bel .tr/icerik.asp?tur=9 (10.11.2008)

http://tr.wikipedia.org/wiki/K %C3%BC%C3%A7%C3%BCk% C3%A7ekmece,_%C4%B0stanbul#N.C3.BCfus

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 282

15-64 yaﬂ grubunda bulunan çal›ﬂma ça¤›ndaki

1.4.‹stanbul’un ‹lçelerinde Nüfus ve

nüfus, toplam nüfusun % 67’sini oluﬂturmaktad›r.

Küçükçekmece’nin Nüfus Bak›m›ndan

Ülkemiz nüfusunun % 26’s› 0-14 yaﬂ grubunda, % 7’si

Bu ‹lçeler Aras›ndaki Yeri

ise 65 ve daha yukar› yaﬂ grubunda bulunmaktad›r.

‹stanbul'un 39 ilçesi nüfus say›s› bak›m›ndan 2009

Nüfus yo¤unlu¤u olarak ifade edilen “bir kilo-

y›l› verilerine göre incelendi¤inde en çok nüfuslu il-

metrekareye düﬂen kiﬂi say›s›” Türkiye genelinde 94

çesi Ba¤c›lar, en az nüfuslu ilçesi de Adalar olmuﬂtur.

kiﬂidir. Bu say› illerde 11 ile 2.486 kiﬂi aras›nda de-

‹lçelerin nüfuslar› Tablo1.2.deki gibidir.16 Tablo1.2 ve Grafik 1.2.‘de görüldü¤ü gibi Kü-

¤iﬂmektedir. ‹stanbul 2.486 kiﬂi ile nüfus yo¤unlu¤u15

çükçekmece ilçesi Ba¤c›lar’dan sonra ‹stanbul’un nü-

nun en fazla oldu¤u ‹l’dir. 80 milyon

72.561.312

fus bak›m›ndan ikinci büyük ilçesi durumundad›r. Gelen bölümlerde, ‹stanbul’un nüfus bak›m›ndan ikinci büyük ilçesi olan Küçükçekmece’nin ‹stan-

40 milyon

60 milyon

bul ölçe¤indeki e¤itim potansiyeli irdelenecektir.

‹lçe

Nüfus

Adalar

14.341 175.871

Ataﬂehir

361.615

Avc›lar

348.635

Ba¤c›lar

724.268

Bahçelievler

576.799

Bak›rköy

218.352

Baﬂakﬂehir

226.387

Türkiye

Bayrampaﬂa

269.425

‹stanbul

Beﬂiktaﬂ

185.054

Beykoz

244.137

Beylikdüzü

193.972

Beyo¤lu

244.516

Büyükçekmece

171.222

674.795

20 milyon

12.915.158

Arnavutköy

Küçükçekmece

‹stanbul

% 15

% 85

Türkiye

Çatalca

63.277

Çekmeköy

154.103

Esenler

459.980

Esenyurt

403.895

Eyüp

331.548

Fatih

433.796

Gaziosmanpaﬂa

461.230

Güngören

311.672

Kad›köy

529.191

Grafik 1 Grafik 1.1. Türkiye, ‹stanbul ve Küçükçekmece ilçesi nüfuslar›.

282

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

http://www.tuik.gov.tr/PreHa berBultenleri.do?id=6178 (17.06.2010) 16

http://report.tuik.gov.tr/report s/rwservlet?adnksdb2=&report=i dari_yapi_09sonrasi.RDF&p_il1= 34&p_yil=2009&p_dil=1&desformat=html&ENVID=nufus200 0db2Env (17.06.2010)

ﬁile

28.325

ﬁiﬂli

316.058

Tuzla

181.658

Ümraniye

573.265

Üsküdar

524.379

Zeytinburnu

290.147

452.563

573.265 524.379

Sultangazi

316.058

286.622

181.658

Sultanbeyli

452.563

134.660

28.325

Silivri

286.622

278.527

134.660

Sar›yer

562.122

241.233

214.233 276.527

Sancaktepe

674.795

562.122

427.041

Pendik

459.980 403.895 331.548 413.796 461.290 311.672 529.191 413.797 426.680

427.041

154.103

Maltepe

63.277

674.795

218.352 226.837 269.425 185.054 244.137 193.972 244.516 171.222

Küçükçekmece

576.799

426.680

361.615 348.635

Kartal

175.841

413.797

14.341

Ka¤›thane

724.268

Page 283

Adalar Arnavutköy Ataflehir Avc›lar Ba¤c›lar Bahçelievler Bak›rköy Baflakflehir Bayrampafla Befliktafl Beykoz Beylikdüzü Beyo¤lu Büyükçekmece Çatalca Çekmeköy Esenler Esenyurt Eyüp Fatih Gaziosmanpafla Güngören Kad›köy Ka¤›thane Kartal Küçükçekmece Maltepe Pendik Sancaktepe Sar›yer Silivri Sultanbeyli Sultangazi fiile fiiflli Tuzla Ümraniye Üsküdar Zeytinburnu

12:53 AM

200.000-400.000 500.000-600.000 700.000 800.000

1/25/11

0-100.000

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

Grafik1. 2.

Tablo1. 2. ‹stanbul’un ilçe nüfuslar›

Tablo1. 2.

Tablo1.2 ve Grafik 1.2.‘de görüldü¤ü gibi Kü-

Gelen bölümlerde, ‹stanbul’un nüfus bak›m›n-

çükçekmece ilçesi Ba¤c›lar’dan sonra ‹stanbul’un

dan ikinci büyük ilçesi olan Küçükçekmece’nin ‹stan-

nüfus bak›m›ndan ikinci büyük ilçesi durumundad›r.

bul ölçe¤indeki e¤itim potansiyeli irdelenecektir.

‹stanbul

Küçükçekmece

Grafik 1.2. ‹stanbul’un ilçe nüfuslar›

% 95

12.915158 674.795

Grafik 1.3. ‹stanbul ‹li ve Küçükçekmece ‹lçesi nüfuslar› ve % oranlar› Grafik1. 3.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

283

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 284

‹K‹NC‹ BÖLÜM

2.1.Küçükçekmece ‹lçe Milli E¤itim Müdürlü¤ü Milli E¤itim sistemimizin hiyerarflik yap› ve iflleyifli

2.KÜÇÜKÇEKMECE’DE ÖRGÜN VE YAYGIN E⁄‹T‹M KURUMLARI ve POTANS‹YELLER‹

içersinde, bir ilçenin e¤itim faaliyetlerinden birinci derecede sorumlu resmi kurum, ilçenin en yetkili mülki amirlik makam› olan Kaymakaml›¤a ba¤l›, ‹lçe Milli E¤itim Müdürlü¤ü’dür. Müdürlük faaliyetlerini;

Bu bölümde ilçedeki resmi ve özel, örgün ve yayg›n

Milli E¤itim Bakanl›¤›n›n kendisine verdi¤i görev ve

anaokullar›, ilkö¤retim ve ortaö¤retim kurumlar›n›n

yetki çerçevesinde yapar.

adlar›, aç›l›ﬂ tarihleri, yönetici, anas›n›f›, derslik, ö¤-

Küçükçekmece ‹lçe Milli E¤itim Müdürlü¤ü

retmen ve ö¤renci say›lar› genel olarak ayn› tablolarda

1988’de kurulmuﬂtur. Bugün, Müdürlük, hizmetleri-

verilmeye çal›ﬂ›lm›ﬂt›r. Böylece ilçedeki e¤itim ku-

ni; 1 Müdür, 16 Yönetici, 15 memur, 19 di¤er personel

rumlar›n›n kapasiteleri, e¤itime hizmet verenler ve

olmak üzere toplam 50 personel ile yürütmektedir.

e¤itim hizmeti alanlar›n say›lar› ortaya konarak, topyekün ilçenin e¤itim potansiyeli ortaya ç›kar›lmaktad›r.

‹lçe Milli E¤itim Müdürlü¤ü, Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n hiyerarﬂik yap›s› içinde Kaymakaml›k

Burada ayr›ca, çal›ﬂman›n okuyucuya ilçedeki

makam›na ba¤l› olarak, ilçedeki tüm örgün ve yayg›n

e¤itim kurumlar› hakk›nda bir rehberlik hizmeti ver-

e¤itim faaliyetlerinden birinci derecede sorumlu

mesi de düﬂünülmüﬂtür.

olan icrac› makamd›r.

Bu tablolardaki yönetici say›s›na Müdür ve Müdür yard›mc›lar›, ö¤renci say›lar›na ise anas›n›f›

2.2.Örgün E¤itim Kurumlar›

çocuklar› dahildir. Okullardaki Anas›n›f› Ö¤retmen-

A ﬂa¤›da, Tanzimattan günümüze de¤in, Küçükçekme-

leri ile Rehber Ö¤retmenler de Ö¤retmen say›s›na

ce’de bat›l› anlamda kurulan Resmi ve Özel, Örgün ve

dahil edilmiﬂtir. Ayr›ca kadrolu ve sözleﬂmeli ö¤ret-

Yayg›n e¤itim kurumlar›n›n, kuruluﬂ tarihlerine göre

men ayr›m› yap›lmam›ﬂt›r. Anas›n›flar› say›s› ile di-

say›lar› ve geliﬂimleri genel olarak incelenmektedir.

¤er derslik say›s› ayr› gösterilmiﬂtir. Laboratuvarlar vb. derslikler say›lara dahil edilmemiﬂtir.

Halkal› Ziraat Mektebi, Küçükçekmece’de aç›lan bat› tipi ilk örgün e¤itim ve ö¤retim kurumu olma özelli¤ine sahiptir. 1893’de Sultan II. Abdülhamid

Çift kademeli ö¤retim yapan okullar›n ö¤renci

Han taraf›ndan kurulan bu okul, kitab›m›zda ayr›ca

say›lar› (1. ve 2. Kademe), toplam ö¤renci say›s› ola-

özel bir bölüm olarak iﬂlenmekte oldu¤undan, burada

rak verilmiﬂtir.

sadece isim olarak belirtilmekle yetinilecektir.

Bu bölümün verileri “http://kucukcekmece.meb.gov.tr” ( eriﬂim: Nisan 2010), okullar›n ken-

2.2.1.Okulöncesi E¤itim

di web sitelerinden ( eriﬂim: Nisan 2010) ve ‹l Milli

Okul öncesi e¤itimi, mecburi ilkö¤renim ça¤›na gel-

E¤itim Müdürlü¤ü Kültür Bölümü arﬂiv kaynaklar›n-

memiﬂ çocuklar›n e¤itimini kapsar.

dan al›nm›ﬂt›r. Gerekti¤inde kurum yöneticileri ile

Bu e¤itim iste¤e ba¤l›d›r (METK Madde 19).

iletiﬂimde bulunulmuﬂtur.

Okul öncesi e¤itiminin amaç ve görevleri, mil-

Do¤rulanamayan veriler, tablolarda (- / tire) iﬂareti ile gösterilmiﬂtir.

284

li e¤itimin genel amaçlar›na ve temel ilkelerine uygun olarak,

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 285

1. Çocuklar›n beden, zihin ve duygu geliflmesini ve iyi al›flkanl›klar kazanmas›n› sa¤lamak; 2. Onlar› ilkö¤retime haz›rlamak; 3. fiartlar› elveriflsiz çevrelerden ve ailelerden gelen

S›ra

Resmi Anaokullar›

Aç›l›ﬂ

Yönetici ve

S›n›f

Ö¤renci

Kurum Ad›

Tarihi

Ö¤retmen

Say›s›

K.Çekmece Ziya Gökalp Anaokulu

1992

133

Lale Ba¤›ms›z Anaokulu

1993

Menekﬂe Ba¤›ms›z Anaokulu

1993

çocuklar için ortak bir yetiﬂme ortam› yaratmak;

Mine Ba¤›ms›z Anaokulu

1993

102

4. Çocuklar›n Türkçeyi do¤ru ve güzel konuﬂmalar›n›

Nergiz Ba¤›ms›z Anaokulu

1993

105

sa¤lamakt›r (METK Madde 20).

Yasemin Ba¤›ms›z Anaokulu

1993

Çi¤dem Ba¤›ms›z Anaokulu

1993

K. Çekmece Nenehatun Anaokulu

1994

102

Zübeyde Hanim Ba¤›ms›z Anaokulu

1994

102

Okul öncesi e¤itim kurumlar›, ba¤›ms›z anaokullar› olarak kurulabilece¤i gibi, gerekli görülen

Belediye Ba¤›ms›z Anaokulu

1995

420

yerlerde ilkö¤retim okuluna ba¤l› anas›n›flar› halin-

Papatya Ba¤›ms›z Anaokulu

1997

281

de veya ilgili di¤er ö¤retim kurumlar›na ba¤l› uygula-

Sardunya Ba¤›ms›z Anaokulu

1997

229

ma s›n›flar› olarak da aç›labilir. (METK Madde 21)

Gelincik Ba¤›ms›z Anaokulu

1997

240

Ahmet Ermiﬂ Anaokulu

2002

116

Toki Akasya Anaokulu

2009

Ayr›ca ülkemizde Okul öncesi e¤itim kurumlar›; 657 say›l› Devlet Memurlar› Kanununun 191. mad-

Toki Fulya Anaokulu

2009

desine göre ve ‹ﬂ Kanununa tabi iﬂyerlerinde Milli

TOK‹ Kardelen Anaokulu

2009

E¤itim ve Çal›ﬂma Bakanl›klar› taraf›ndan birlikte

TOK‹ Nilüfer Anaokulu

2009

159

119

2280

Toplam

düzenlenmiﬂ olan tüzü¤e göre ve SHÇEK’in ilgili mevzuat›na göre de aç›lmaktad›r.

Tablo 2.1.

Resmi Okulöncesi E¤itim Kurumu

2.2.1.1.Küçükçekmece’de Resmi ve Özel Okulöncesi E¤itim Kurumlar›

YIL

Aç›lan Okul Say›s›

Toplam Okul Say›s›

1992

Bu baﬂl›k alt›nda ilçedeki resmi ve özel okulöncesi

1993

e¤itim kurumlar›n›n adlar›, y›llara göre kuruluﬂlar›,

1994

yönetici, anas›n›f›, anas›n›f› ö¤retmen, derslik, ö¤-

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

retmen, ö¤renci say›lar› verilip, gerekli yerlerde grafikleri de oluﬂturularak yorumlar› yap›lacakt›r. 2.2.1.1.1.Resmi Okulöncesi E¤itim Kurumlar› Tablo 2.1.’de görüldü¤ü üzere Küçükçekmece ‹lçe-

2002

si’nde 18 tane resmi ba¤›ms›z anaokulu bulunmakta-

2003

d›r. Bu anaokullar›nda 159 Yönetici ve Ö¤retmen görev

2004

yapmaktad›r. Toplam s›n›f say›s› 119, Ö¤renci say›s› ise

2005

2006

2280’dir. 420 ö¤renci ile Belediye Ba¤›ms›z Anaokulu

2007

birinci s›rada, 281 ö¤renci ile Papatya Ba¤›ms›z Ana-

2008

okulu ikinci s›rada, üçüncü s›rada ise 240 ö¤renci ile

2009

Gelincik Ba¤›ms›z Anaokulu yer almaktad›r.

TOPLAM Tablo 2.2.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

Tablo 2.1. Resmi Okulöncesi E¤itim Kurumlar›: Aç›l›ﬂ Tarihleri, Yönetici ve Ö¤retmen, S›n›f, Ö¤renci Say›lar›.

Tablo 2.2. Resmi Okulöncesi E¤itim Kurumlar›n›n Y›llara Göre Kuruluﬂlar›.

285

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 286

20 18

18 18

16 14

14 13

12 10

9 8 7 6

Aç›lan Okul Say›s›

2009

0 2008

0 2007

0 2006

0 2005

0 2004

0 2002

0 2001

0 2000

0 1999

1998

1997

1996

1995

TOPLAM

Tablo 2.1.

1994

2003

1 1993

2 11 1992

Tablo 2.1. Resmi Okulöncesi kuruluﬂ y›llar›na göre grafiksel gösteri.

Toplam Okul Say›s›

Tablo 2.2. ve Grafik 1 incelendi¤inde ise, 18 anaokulundan ilki 1992 y›l›nda aç›lm›ﬂt›r. Hemen

ﬁu anda ilçede özel okulöncesi e¤itim kurumu faaliyeti bulunmamaktad›r.

1993 y›l›nda 6 anaokulunun aç›ld›¤›n› görmekteyiz.

Bu da Küçükçekmece’de özel teﬂebbüsün oku-

Bu say› ilçe baz›nda bir y›lda aç›lan en üst rakam› teﬂ-

löncesine yat›r›m yapmada yeter derecede istekli ol-

kil etmektedir. 1994 y›l›nda 2, 1995 y›l›nda 1, bir y›l

mad›¤›n› ortaya koymaktad›r. Bunun nedeninin de

sonra 1997 y›l›nda 3 anaokulu aç›lm›ﬂt›r. Ancak beﬂ

resmi kurumlar›n genel ihtiyaca cevap verebildi¤i,

y›l sonra 2002 y›l›nda 1 anaokulu ve yedi y›l sonra

dolay›s› ile özel okul alan›nda teﬂvik edici ihtiyaç ve

2009 y›l›nda 4 anaokulu aç›lm›ﬂt›r. Tüm bu gösterge-

flartlar›n oluflmam›fl oldu¤u fleklinde yorumlanabilir.

lerden hareketle resmi anaokulunda as›l at›l›m›n 1993 y›l›nda yap›ld›¤›n›, uzun bir zaman diliminden sonra 1993 y›l› kadar olmasa da ikinci bir at›l›m›n 2009 y›l›nda yap›lm›ﬂ oldu¤unu söyleyebiliriz. 2.2.1.1.2.Özel Okulöncesi E¤itim Kurumlar› S›ra No Kurum Ad›

Aç›l›ﬂ Tarihi

‹lke Özel Türk Anaokulu 2001

Faal De¤il

Özel Ar-El Anaokulu

Nakil

2005

Tablo 2.3.

Tabloda 2.2.’de görüldü¤ü üzere ilçede 2001 y›l›nda 1, 2005 y›l›nda 1 olmak üzere toplam 2 Özel Anaokulu aç›lm›flt›r. Ancak bunlardan bir tanesi faaliyetini durdururken, di¤eri ilçe d›fl›na nakletmifltir.

286

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

Tablo 2.3. Özel Okulöncesi E¤itim Kurumlar› ve Aç›l›ﬂ Tarihleri.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

S›ra No

1/25/11

12:53 AM

Kurum Ad› Resmi ‹lkö¤retim Okullar›

Page 287

Aç›l›ﬂ Tarihi

Yönetici

Anas›n›f› Anas›n›f› Derslik Ö¤retmen

Derslik

Ö¤retmen

Ö¤renci

Büyük Halkal›

1923

1830

Yeﬂilyuva

1923

3292

Mustafa Eravutmuﬂ

1948

1795

Alt›nﬂehir

1956

2285

Taﬂtepe

1962

662

Kumsal

1966

380

Mustafa Pars

1968

2856

‹smail Hakk› Uluda¤

1968

528

Sultan Murat

1968

2594

Sö¤ütlüçeﬂme

1969

3026

‹.Tic.Odas› Kanarya

1969

1184

Bezirganbahçe

1970

927

Kocatepe

1971

845

Tayfur Sökmen

1971

1230

Kaya Sebati Tuncay

1973

1496

Munis Faik Ozansoy

1974

2950

Yunus Emre

1976

1725

Yeni Mahalle

1978

1350

Mustafa Kemal Pasa

1980

2250

Mareﬂal Fevzi Çakmak

1981

2700

Sefaköy 100.Y›l

1982

1692

Kanarya

1983

3796

Dr.‹ffet Onur

1984

200

15000

Penyelüks Hasan Gürel

1986

1062

Akﬂemsettin

1987

1197

Küçükçekmece

1987

951

Gültepe

1989

964

Tüccar ve Sanayiciler Derne¤i

1989

859

Alaattin Keykubat

1990

908

Dr.Hulusi Behçet

1990

1660

Göktürk

1990

836

Nasrettin Hoca

1990

1424

Orhan Saral

1990

1404

Osman Zeki Üngör

1990

982

Tahsin Banguo¤lu

1990

3111

Remzi Yurtsever

1991

1448

Halkal› Do¤a

1992

2100

Halkal› Güneﬂ

1992

1950

Zühtü ﬂenyuva

1996

2800

Dünden Bügüne Küçükçekmece

287

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

S›ra No

1/25/11

12:53 AM

Kurum Ad› Resmi ‹lkö¤retim Okullar›

Page 288

Aç›l›ﬂ Tarihi

Yönetici

Anas›n›f› Anas›n›f› Derslik Ö¤retmen

Derslik

Ö¤retmen

Ö¤renci

Halkal› Cumhuriyet

1996

1172

Hayriye Gök

1997

1044

‹nönü

1998

1315

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti

1998

1161

Ö¤retmen Yusuf Kardeﬂ

1999

1116

700.Y›l Osman Gazi

1999

1296

75.Y›l Sefaköy

1999

1426

Atatürk

1999

1026

ﬁehit Binbaﬂ› Bedir Karab›y›k

2001

1523

Halide Edip Ad›var

2002

1627

‹kitelli

2002

80.Y›l

2003

1841

Fatih Sultan Mehmet

2005

814

Mehmet Akif Ersoy

2005

896

ﬁehit Er Müslüm Zengin

2005

1789

TOK‹

2005

595

Behiye Selim Pars

2006

1177

Toki Ertu¤rul Gazi

2007

1391

‹MKB Yavuz Sultan Selim

2007

1026

Sö¤ütlüçeﬂme Mimar Sinan

2008

1482

Arif Nihat Asya

2008

1300

ﬁehit Er Y›lmaz Özdemir

2009

1789

Toki Erdem Bayaz›d

2009

140

252

121

179

1591

2777

107090

Toplam Tablo 2.4.

2.2.1.2.Küçükçemece’de Resmi ve Özel

2.2.1.2.2.Küçükçemece’de Özel

‹lkö¤retim Kurumlar›

‹ lkö¤retim 6 - 14 yaﬂlar›ndaki çocuklar›n e¤itim ve

‹ lçede 1991’de 1, 1995’de 1, 1997’de 1 olmak üzere

ö¤retimini kapsar, ‹lkö¤retim, k›z ve erkek bütün va-

toplam 3 özel ilkö¤retim okulu aç›lm›ﬂ olup, bunlar-

tandaﬂlar için zorunludur ve Devlet okullar›nda para-

dan 1997’de aç›lm›ﬂ olan› tabloda da görüldü¤ü üzere

s›zd›r (METK Madde 22).

kapanm›ﬂt›r. Mevcut iki özel ilkö¤retim okullar›nda

‹lçede toplam 62 ilkö¤retim okulu bulunmak-

toplam 873 ö¤renci bulunmakta, 5 yönetici, 89 ö¤ret-

tad›r. Bu okullardan iki tanesi Cumhuriyetle yaﬂ›t bu-

men görev yapmaktad›r. Bu okullarda toplam 9 ana-

lunmaktad›r. Okullarda 252 idareci görev yapmakta-

s›n›f› bulunmakta ve 10 anaokulu ö¤retmeni görev

d›r. Anas›n›f› derslik say›s› 121, anas›n›f› ö¤retmeni

yapmaktad›r.

179’dur. Derslik say›s› 1591, okullardaki ö¤retmen say›s› ise 2777’dir. Ö¤renci toplam› 107090’d›r.

288

Okullar›n derslik say›s› 53 olup, toplam ö¤renci say›s› ise 873’tür.

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

Tablo 2.4. Resmi ‹lkö¤retim Okullar›: Aç›l›ﬂ Tarihleri, Yönetici ve Ö¤retmen, S›n›f, Ö¤renci Say›lar›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

S›ra No

1/25/11

12:53 AM

Page 289

Özel ‹lkö¤retim

Aç›l›ﬂ Tarihi

Yönetici

Anas›n›f› Anas›n›f› Derslik Ö¤retmen

Derslik

Ö¤retmen

Ö¤renci

Kurum Ad› 1

Bilge Özel Türk ‹ÖO

1991

125

U¤ur Özel Türk ‹ÖO

1995

748

Özel ‹lke Türk ‹ÖO

1997

Kapal›

873

Toplam

Tablo 2.5. .Özel ‹lkö¤retim Okullar›: Aç›l›ﬂ Tarihleri, Yönetici ve Ö¤retmen, S›n›f, Ö¤renci Say›lar›.

Tablo 2.5.

Resmi ‹lkö¤retim Y›l 1923 1948 1956 1962 1966 1968 1969 1970 1971 1973 1974 1976 1978 1980 1981 1982 1983 1984 1986 1987 1989 1990 1991 1992 1995 1996 1997 1998 1999 2001 2002 2003 2005 2006 2007 2008 2009 Toplam

Özel ‹lkö¤retim

Aç›lan Okul Say›s›

Toplam Okul Say›s›

2 1 1 1 1 3 2 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 7 1 2 2 1 2 4 1 2 1 4 1 2 2 2

2 3 4 5 6 9 11 12 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 26 28 35 36 38 38 40 41 43 47 48 50 51 55 56 58 60 62 62

Aç›lan Okul Say›s› 1 1 2

Toplam

Toplam Okul Say›s› Toplam Okul Say›s› 1 2 -

2 3 4 5 6 9 11 12 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 26 28 35 37 39 40 42 43 45 49 50 52 53 57 58 60 62 64

Tablo 2.6. Resmi ve Özel ‹lkö¤retim Okullar›n›n Y›llara Göre Kuruluﬂlar›.

Tablo 2.6.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

289

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 290

‹lkö¤retim kademesinde toplam 64 okulun sadece 2 tanesi 1991 ve 1995 y›llar›nda aç›lan özel okullard›r. Buna göre ilçede özel ilkö¤retimdeki okullaﬂma oran›n›n bir geliﬂme ifade etmedi¤ini söylemek mümkündür. 8 7

7 6 5

4 3

3 2

2 1

TO PL AM

08 20

03 20

01 20

98 19

92 19

90 19

87 19

84 19

82 19

80 19

76 19

73 19

70 19

68 19

62 19

YI L

Grafik 2.2

Aç›lan Anaokul Say›s›

‹lçede ilkö¤retim kademesinde sürekli bir

okullaﬂma oldu¤u gözlemlenmektedir. 1923’ten

2009’a 86 y›l geçmiﬂ ve bu sürede toplam 62 okul

aç›lm›flt›r. Aç›lan bu okullar›n aç›ld›¤› y›l toplam› 36 y›ld›r. Her birinde muhtelif say›da okul aç›l›fl› olmufltur. Bu y›llardan 1990 y›l›nda 7 okul birden aç›lmas› dikkat çekmektedir. 2001 ve 2006 y›llar›nda ise

Dönem Grafik 2.3.

1923-1979

1980-1989

1990-2000

2001-2009

Resmi ‹lkö¤retim Say›s›

4’er okul aç›ld›¤› görülmektedir. Di¤er y›llar bu say›lar›n alt›nda kalmaktad›r (Tablo 2.6, Grafik 2.2). Bu y›llar› dönemlere ay›rarak grupland›rd›¤›-

Küçükçekmece’de resmi ilkö¤retimin tarihi

m›zda ise Tablo 2.7.’deki durum en mant›kl› olan›d›r.

1923’den baﬂlamaktad›r. Geçen 86 y›ll›k süre içinde 62 resmi ilkö¤retim okulu aç›lm›ﬂt›r. Bunun 18 tanesi 1979 y›l›na kadar, 10 tanesi 1980-1989 y›llar› aras›, 19

DÖNEM

Resmi Aç›lan Okul Say›s›

Resmi Toplam Okul Say›s›

tanesi 1990-1999 y›llar›nda, 15 tanesi ise 2000’den

1923-1979

günümüze kadar olan sürede aç›lm›ﬂt›r. Buna göre

1980-1989

90’l› y›llar Küçükçekmece’de ilkö¤retimde okullaﬂ-

1990-2000

man›n 86 y›l itibar› ile yaklaﬂ›k 1/3 ‘nin gerçekleﬂti¤i

2001-2009

zaman dilimi olmuﬂtur. (Tablo 2.7, Grafik 2.3).

Tablo 2.7.

290

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

Grafik 2.2. Resmi ‹lkö¤retim Okullar›n›n kuruluﬂ y›llar›na göre toplam göstergesi. Grafik 2.3. Aç›lan resmi ‹lkö¤retim Okullar›n›n dönemsel olarak gösterimi. Tablo 2.7. Resmi ‹lkö¤retim Okullar›n›n Dönemlere Göre Kuruluﬂlar›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 291

Özel ilkö¤retim alan›nda bir geliﬂme olma-

girmeye hak kazanm›ﬂ olan her ö¤renci, ortaö¤retime

makla birlikte resmi okullarda yukar›da belirtildi¤i

devam etmek ve ortaö¤retim imkanlar›ndan ilgi, isti-

flekilde gerçekleflen okullaflma, ilçedeki ihtiyaca bir

dat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanmak hakk›na

cevap olarak kendisini göstermiﬂtir.

sahiptir (METK Madde 27). Günümüzde, “Ortaö¤retim kurumu geliﬂmiﬂ

2.2.1.3.Küçükçekmece’de Resmi ve Özel

toplumlarda toplumun merkezi durumundad›r. Öyle

Ortaö¤retim Kurumlar›

bir merkez ki çocuk ve gençli¤in zihin ve beden sa¤l›-

Ortaö¤retim, ilkö¤retime dayal›, en az üç y›ll›k ö¤re-

¤›na, toplumsal kalk›nmaya iliﬂkin sorunlar, yetiﬂ-

nim veren genel, mesleki ve teknik ö¤retim kurumla-

kinlerin e¤itimi, gençli¤in ve yetiﬂkinlerin boﬂ za-

r›n›n tümünü kapsar (METK Madde 26).

manlar›n›n de¤erlendirilmesi hep onun görev alan›-

‹lkö¤retimini tamamlayan ve ortaö¤retime

S›ra No

Resmi Ortaö¤retim

na girmektedir.”(‹.ALICIGÜZEL 1979, S.154).17

Anas›n›f› Anas›n›f› Derslik Ö¤retmen

Derslik

Ö¤retmen

Aç›l›ﬂ Tarihi

Yönetici

1962

560

Anadolu Meslek Lisesi

1972

1815

Sefaköy Lisesi

1973

1460

Halkal› Mehmet Akif Ersoy Lisesi

1990

1090

Halkal› Ticaret Meslek Lisesi ve And.Tic.Mes.Lisesi

1990

1716

Marmara Lisesi

1991

750

Orhan Cemal Fersoy Lisesi

1992

1946

Fahrettin Kerim Gökay Anadolu Lisesi

1993

510

Nahit Menteﬂe Endüstri Meslek Lisesi

1993

109

2450

ﬁehit Binbaﬂ› Bedir Karab›y›k Lisesi

1995

885

Zehra Mustafa Dalg›ç Ticaret Meslek Lisesi

1995

2647

Eﬂref Bitlis Lisesi

1996

---

1497

Halkal› Toplu Konut Lisesi

1996

----

-----

1381

Ismet Aktar Endüstri Meslek Lisesi

1996

1680

Kadriye Moro¤lu Lisesi

1998

2370

Dr.Oktay Duran Matbaa Meslek Lisesi

1999

---

1199

TASEV Ayakkab› Anadolu Meslek Lisesi ve Endüstri Meslek Lisesi

2002

—

Halkal› ‹MKB Meslek Lisesi

2003

1688

Küçükçekmece ‹.M.K.B. And. 2003

273

M. Hesapç› o¤lu, age., s.81

Ö¤renci

Kurum Ad›

Küçükçekmece Anadolu Lisesi

Atatürk K›z Meslek Lisesi ve

Otelcilik ve Turizm Meslek lisesi Tablo 2.8.

Tablo 2.8. Resmi Ortaö¤retim Kurumlar›n›n Aç›l›ﬂ Tarihleri, Yönetici ve Ö¤retmen, S›n›f, Ö¤renci Say›lar›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 292

‹lçede ilk ortaö¤retim kurumu 1962’de kurul-

‹lçede tabloda da görüldü¤ü üzere 1990-2006

muﬂtur. Bu say› günümüze kadar toplam 24 olmuﬂtur.

y›llar› aras›nda 4 özel Ortaö¤retim Okulu aç›lm›ﬂt›r.

Bu okullar›n toplam yönetici say›s› 108, ö¤retmen sa-

Bunlardan ilki 1990’da iki tanesi 1997’de ve dördün-

y›s› 931, ö¤renci say›s› ise 29013’tür. Toplam derslik

cüsü 2006’da aç›lm›ﬂt›r. 1997’de aç›lanlardan bir ta-

say›s› ise 546’d›r. Bu okullarda toplam 20 anas›n›f›

nesi ve 2006’da aç›lm›ﬂ olan okullar kapanm›ﬂt›r.

bulunmaktad›r.

Halen di¤er iki okul toplam 59 derslikte, 6 yönetici ve

‹lçedeki toplam 24 olan ortaö¤retim kurumu-

67 ö¤retmen ile ö¤rencilerine hizmet vermektedir.

nun 10 tanesinin meslek lisesi olmas› ilçe aç›s›ndan

Bunlardan Ak›n Özel Türk Akﬂam Lisesinde 334 ö¤-

ayr› bir özellik olarak karﬂ›m›za ç›kmaktad›r. Örne-

renci bulunmaktad›r.

¤in bunlardan biri olan TASEV Ayakkab› Anadolu Resmi Resmi Aç›lan Resmi Toplam Okul Say›s› Okul Say›s›

Meslek Lisesi ve Endüstri Meslek Lisesi ülkemizin bu alandaki tek ortaö¤retim kurumudur. ‹lçede genel lise ö¤rencisi 14413 iken, meslek lisesi ö¤renci say›s› 14600’dür. Genel liselerdeki ö¤retmen say›s› 433 iken, meslek liselerinde bu say› 498’dir. 20 anas›n›f›n›n 16’s› da meslek liselerinde bulunmaktad›r. Bu göstergelere göre ilçenin ortaö¤retim kademesinde mesleki e¤itim a¤›rl›kl› oldu¤u söylenebilir. 2.2.1.3.2.Özel Ortaö¤retim Kurumlar› ‹lçede tabloda da görüldü¤ü üzere 1990-2006 y›llar› aras›nda 4 özel Ortaö¤retim Okulu aç›lm›flt›r. Bunlardan ilki 1990’da iki tanesi 1997’de ve dördüncüsü 2006’da aç›lm›flt›r. 1997’de aç›lanlardan bir tanesi ve 2006’da aç›lm›fl olan okullar kapanm›flt›r. Halen di¤er iki okul toplam 59 derslikte, 6 yönetici ve 67 ö¤-

1962 1972 1973 1990 1991 1992 1993 1995 1996 1997 1998 1999 2002 2003 2005 2006 2008 2009 Toplam

1 1 1 2 1 1 2 2 3 1 1 1 2 1 2 1 1

Özel Özel Aç›lan Okul Say›s›

1 2 3 5 6 7 9 11 14 14 15 16 17 19 20 22 23 24

Özel Toplam Okul Say›s›

1 2 1 4

1 3 4 -

Tablo 2.9. ve Tablo 2.10.’da net olarak görül-

lardan Ak›n Özel Türk Akﬂam Lisesinde 334 ö¤renci

dü¤ü üzere ilçede ortaö¤retim kademesinde de özel

bulunmaktad›r.

okullaﬂman›n verimli oldu¤u söylenememektedir.

Özel Ortaö¤retim

1 2 3 6 7 8 10 12 15 17 18 19 20 22 23 26 27 28 28

Tablo 2.10.

retmen ile ö¤rencilerine hizmet vermektedir. Bun-

S›ra No

Toplam Toplam Okul Say›s›

Aç›l›ﬂ Tarihi

Yönetici

Anas›n›f› Anas›n›f› Derslik Ö¤retmen

Derslik

Ö¤retmen

Ö¤renci

Kurum Ad›

U¤ur Özel Türk Anadolu Lisesi

1990

Ak›n Özel Türk Aksam Lisesi

1997

334

‹lke Özel Türk Anadolu Lisesi

1997

Kapal›

Özel Kavur Teknik E¤itim Kursu

2006

Kapal›

334

Toplam Tablo 2.9.

292

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

Tablo 2.9. Tablo 2.9. Özel Ortaö¤retim Kurumlar›n›n Aç›l›ﬂ Tarihleri, Yönetici ve Ö¤retmen, S›n›f, Ö¤renci Say›lar›. Tablo 2.10. Resmi ve Özel Ortaö¤retim Kurumlar›n›n Y›llara Göre Okullaﬂma Say›lar›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 293

30 24

25 20 15

2 Toplam

2 2

2009

2008

2006

2005

1991

2003

1990

2002

1973

1999

1972

Grafik 2.4.

1998

1997

1996

1995

1993

1 1962

0 Y›l

1992

Okul Say›s›

‹lçede ilk ilkö¤retim okulu 1923’de aç›lm›ﬂken

Grafik 2.4. Tarihlere göre aç›lan resmi ortaö¤retim okul say›s›.

bundan ancak 39 y›l sonra 1962’de bir ortaö¤retim kurumu aç›lm›ﬂt›r. Bundan 10 y›l sonra 1972’de ikin-

cisi aç›lm›ﬂt›r. 1973’de 1 ve bundan 7 y›l sonra

1990’da 2 okul aç›lm›ﬂt›r. Daha sonraki y›llarda 1 ya

da 2 y›l ara ile okullar›n aç›lmas› süreklilik göster-

miﬂtir. Yaln›z 1996 y›l›nda 3 okul birden aç›lm›ﬂt›r.

1923-2009 sürecindeki okullaﬂmay› mant›ksal olarak dönemlere ay›r›rsak Tablo 2.11.’deki durumla

Grafik 2.5. 1962-2008 Resmi ortaö¤retim kurumlar› dönemsel kuruluﬂ say›lar›. Tablo 2.11. Resmi ve Özel Ortaö¤retim Kurumlar›n›n Dönemlere Göre Okullaﬂma Say›lar›.

0 Grafik 2.5.

karﬂ›laﬂ›r›z.

Dönem

1962-1989

2000-2009

Toplam

1990-1999

RESM‹ DÖNEM 1962-1989

Resmi Aç›lan Okul Resmi Toplam Okul Say›s› Say›s› 3 3

1990-1999

2000-2009

Toplam

Tablo 2.11.

2.3. Yayg›n E¤itim Kurumlar› Yayg›n e¤itim, örgün e¤itim ile birbirini tamamlayacak, gere¤inde ayn› vas›flar› kazand›rabilecek ve birbirinin her türlü imkanlar›ndan yararlanacak biçimde bir bütünlük içinde düzenlenir. Yayg›n e¤itim, genel ve mesleki - teknik olmak

Tablo 2.11. ve Grafik 2.5.’de de görüldü¤ü gibi

üzere iki temel bölümden meydana gelir. Bu bölüm-

ilçenin ortaö¤retim alan›ndaki at›l›m›n 1990-1999

ler birbirini destekleyici biçimde haz›rlan›r. (METK

y›llar› aras›nda oldu¤u görülmektedir.

Madde 41) Genel, mesleki ve teknik yayg›n e¤itim alan›nda görev alan resmi, özel ve gönüllü kuruluﬂlar›n çal›ﬂmalar› aras›ndaki koordinasyon Milli E¤itim Bakanl›¤›nca sa¤lan›r (METK Madde 42).

Dünden Bügüne Küçükçekmece

293

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 294

2.3.1. Küçükçekmece’de Resmi Yayg›n E¤itim Kurumlar›: Aç›l›ﬂ Tarihleri, Yönetici,

S›ra No

Kurum Ad›

Ö¤retmen

Personel 5

2000

2002

2005

Çocuklar E¤itim Merkezi

2008

‹lçe Ö¤retmenevi

1997

‹lçe Halk E¤itim Merkezi

Ö¤retmen, Personel Say›lar›

‹lçe Mesleki E¤itim Merkezi

T ablo2.12’de belirtilen resmi e¤itim merkezleri, ‹lçe

3 4

‹lçe Otistik Çocuklar E¤itim Merkezi

2.3.1.1.Halk E¤itim Merkezi Müdürlü¤ünün ‹lçe E¤itimine Katk›lar›

Tarihi 1988

Memur

‹lçe Rehberlik ve Araﬂt›rma Merkezi

mektedirler.

Di¤er Yönetici

Milli E¤itim Müdürlü¤üne ba¤l› olarak hizmet ver-

Aç›l›ﬂ

Y›ld›r›m Beyaz›t Otistik 24

Tablo 2.12.

Merkez; 3 yönetici, 29 Ö¤retmen, 25 Kadrolu Usta Ö¤retici ile 45 ayr› branﬂta halka yönelik kurslar açmakta, 18

2008 y›l› için 10 adet genel sergi planlamaktad›r.

tandaﬂlar›n yard›m›yla Ö¤retmenevi binas› 24 Kas›m 1996 tarihinde Milli E¤itime devredilmiﬂtir. Binada

Merkez, ilçede Aç›k ilkö¤retim ve Aç›k lise ö¤-

01.01.1997 tarihinde itibaren Ö¤retmenevi olarak

rencilerine bürokratik ve di¤er destek hizmetleri

hizmet verilmeye baﬂlanm›ﬂt›r. Milli E¤itim Bakanl›-

vermektedir.

¤› personeline ve tüm müﬂterilerine ça¤daﬂ bir çizgi-

Tablo 2.12. Resmi Yayg›n E¤itim Merkezleri ve Kuruluﬂ Tarihleri, Yönetici, Ö¤retmen, Personel Say›lar›.

de, lüks bir otel konforu içerisinde sundu¤u hizmet 2.3.1.2.Mesleki E¤itim Merkezi Müdürlü¤ünün ‹lçe E¤itimine Katk›lar› ‹ki yönetici ve iki ö¤retmen ile faaliyetlerini yürütmektedir.

devam etmektedir. ‹lçe Milli E¤itim Müdürlü¤üne ba¤l› olan Ö¤retmenevi 1 müdür ve 2 yard›mc›s› taraf›ndan yönetilmektedir. 58 Yatak kapasitesine sahip Ö¤retmenevinde; Lokanta, çay bahçesi, lokal, internet cafe, bay

2.3.1.3.Rehberlik ve Araﬂt›rma Merkezi

ve bayan kuaför birimleri bulunmaktad›r.21

Müdürlü¤ünün ‹lçe E¤itimine Katk›lar› Ö¤retmen ile alan›nda faaliyetlerini sürdürmektedir.

2.3.2.Küçükçekmece’de Özel Yayg›n E¤itim Kurumlar›

2.3.1.4.Otistik Çocuklar Merkezi

Küçükçekmece’de özel yayg›n e¤itim kurumlar› olarak

Müdürlü¤ünün ‹lçe E¤itimine Katk›lar›

Motorlu Taﬂ›t Sürücü Kurslar›, Dershaneler ve Di¤er

2 yönetici, 1 Rehber ö¤retmen, 3 özel e¤itim ö¤retme-

Muhtelif Kurslar bulunmaktad›r. Bu kurumlara ait is-

ni, 7 özel e¤itim s›n›f ö¤retmeni ile 30 ö¤renciye hiz-

tatistikler aﬂa¤›da tablolar halinde verilmektedir.

met verilmektedir. S›rada bekleyen 56 ö¤renci oldu¤u ifade edilmektedir.20

2.3.2.1.Motorlu Taﬂ›t Sürücü Kurslar› ‹lçede 1990’dan 2010 y›l›na kadar 16 motorlu

http://kucukcekmecemem.meb.k12.tr/ (23.11.2008)

2.3.1.5. Y›ld›r›m Beyaz›t Otistik Çocuklar

taﬂ›t sürücü kursu aç›lm›ﬂt›r. Bunlardan 2 tanesi ka-

E¤itim Merkezi

panm›fl, 2 tanesi ise baflka ilçeye tafl›nm›flt›r. Halen

http://kucukcekmecemem.me b.k12.tr/ (23.11.2008)

ilçede 12 tane motorlu taﬂ›t sürücü kursu faaliyetleri-

2.3.1.6. ‹lçe Ö¤retmenevi

ni sürdürmektedir (Tablo2.13).

Küçükçekmece ‹lçe Milli E¤itim Müdürlü¤ü Koruma Derne¤i, Küçükçekmece Belediyesi ve hay›r sever va-

294

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

http://www.kucukcekmeceocem.meb.k12.tr/ (23.11.2008)

http://kcogretmenevi.meb.k12.tr/ 27.11.2008

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

S›ra No

1/25/11

12:53 AM

Page 295

Kurum Ad›

Aç›l›ﬂ Tarihi

Derslik

1999 y›l› 1999 y›l› Ö¤retmen Kursiyer

Huzur Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1990

425

Mercan Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1991

-----

Sefaköy Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1991

Medya Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1992

11702

Kay›o¤lu Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1994

5000

Sefa Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1994

---

Mercan (Kanarya ﬁb.) Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1995

kapal›

Özel ﬁafak Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1996

---

Ak›n Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1997

750

Alt›nﬂehir Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1999

kapal›

Ezgi Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1999

6063

Koza Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

1999

9850

Gökcan Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

2003

171

Ba¤c›lar Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

2003

nakil

Yasemen Özel Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

2003

nakil

Özel Öz Ulaﬂ Motorlu Taﬂ›t Sürücüleri Kursu

2005

3032

37001

Toplam

Tablo 2.13. Motorlu Taﬂ›t Sürücü Kurslar›: Aç›l›ﬂ Tarihleri, Derslik, Ö¤retmen ve Kursiyer Say›lar›.

Tablo 2.13.

2.3.2.2.Dershaneler:

S›ra No

Kurum Ad›

Aç›l›ﬂ Tarihi

Derslik

1999 y›l› 1999 y›l› Ö¤retmen Kursiyer

Yüksel Özel Dershaneler

1994

129

Yeniça¤r› Özel Dershaneler

1997

143

1991

Özel Temel E¤itim Dershanesi

1999

kapal›

Kültür (K.Çekmece Sb.) Özel Dershaneler

2000

kapal›

Sevgi Çiçe¤i Anafen (K.Çekmece ﬂb.) Özel Dershaneler

2001

Özel Öz Haziran Dershanesi (Farkl› Yön Dershanesi yeni ad›)

2003

kapal›

Baﬂar› 2002 Özel Dershaneler

2003

kapal›

Büyük Zemin Özel Dershaneler

2003

kapal›

Farkl› Yöntem Dershanesi

2003

Murat Özel Dershaneler

2003

kapal›

Özel Mustafa Orta Analiz Dershanesi

2005

118

Özel Bilgi Geliﬂtirme Dersanesi (pi analatik yeni ad›)

2005

Özel Genç Kültür Dershanesi Sefaköy ﬁubesi

2006

163

2238

Toplam Tablo 2.14.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

295

Tablo 2.14. Dershanelerin Aç›l›ﬂ Tarihleri, Derslik, Ö¤retmen ve Kursiyer Say›lar›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 296

‹lçede 1994 y›l›ndan 2010 y›l›na kadar toplam

2.3.2.4. Rehabilitasyon Merkezleri:

13 dershane aç›lm›ﬂt›r. Bunlardan sadece 5 tanesi ha-

‹lçede 2006 y›l›nda Özel bir Rehabilitasyon Merkezi

len faaliyetlerini yürütmektedir. Di¤erleri ise süreç

aç›lm›ﬂ olmakla birlikte Tabloda da görüldü¤ü üzere

içersinde kapanm›ﬂlard›r (Tablo 2.14)

daha sonra kapanm›ﬂt›r.

2.3.2.3.Muhtelif Kurslar: S›ra No

Aç›l›ﬂ Tarihi

Kurum Ad›

Derslik

1999 y›l› 1999 y›l› Ö¤retmen Kursiyer

Bilim Bilgisayar Kursu Özel Muhtelif Kurslar

1994

166

Mehmet Ali Korkmaz Hel.Pilot Yetiﬂtirme Özel Muhtelif Kurslar

1995

kapal›

Sancak Helikopter Pilot Yetiﬂtirme Özel Muhtelif Kurslar

1995

Mercan Bilgisayar Özel Muhtelif Kurslar›

1997

426

Mercan Bilgisayar (Kanarya ﬂb.) Özel Muhtelif Kurslar

1998

kapal›

Ezgi Bilgisayar Muhasebe ve Yabanc› Dil Özel Muhtelif Kurslar

1999

810

Ak›n Çolak Müzik Kursu Özel Muhtelif Kurslar

2003

ﬁahin Özer Müzik Kursu Özel Muhtelif Kurslar

2003

kapal›

Tema Bilgisayar ve Yab.Dil. Kursu Özel Muhtelif Kurslar

2003

kapal›

Gökcan Bilgisayar-‹ngilizce Muhasebe Özel Muhtelif Kurslar

2003

kapal›

Yudum Müzik Kursu Özel Muhtelif Kurslar

2003

kapal›

Özel Ser E¤itim Bilgisayar ‹ngilizce ve Aç›kö¤retim Muhtelif Kurslar

2005

812

Toplam

Tablo 2.15. Muhtelif Kurslar›n Aç›l›ﬂ Tarihleri, Derslik, Ö¤retmen ve Kursiyer Say›lar›.

Tablo 2.15.

‹lçede muhtelif kurslar ad› alt›nda 1994’ten

2.3.4.5. Özel Yayg›n E¤itim Kurumlar›n›n

2010 y›l›na kadar toplam 12 özel yayg›n e¤itim kuru-

Y›llara Göre Aç›l›ﬂlar›

mu aç›lm›ﬂ olup, bunlardan 6 tanesi süreç içersinde

Aﬂa¤›daki Tablo 2.16.’da ve Grafik 2.6.’da ilçede aç›-

kapanm›ﬂt›r. Bugün 6 tanesi faaliyetlerini sürdür-

lan ve bugün faaliyetlerini sürdüren kurumlar veril-

mektedir Faaliyet gösteren bu kurslar toplam 13

mektedir. Aç›lan fakat daha sonra kapanm›ﬂ olan ku-

derslik kapasiteye sahiptir. (Tablo 2.15)

rumlara bu Tablo ve Grafikte yer verilmemiﬂtir. Be-

Özel muhtelif kurslar; bilgisayar, yabanc› dil,

lirtilen Tablo ve Grafik özel yayg›n e¤itim kurumlar›-

muhasebe, müzik ve aç›kö¤retim kurslar›ndan oluﬂ-

n›n (Motorlu Taﬂ›t Sürücü Kurslar›, Dershaneler ve

maktad›r. Ayr›ca ilçede bir helikopter pilotu yetiﬂtir-

Di¤er Muhtelif Kurslar) toplam›n› içermektedir.

me kursunun bulunmas› da dikkat çekmektedir.

S›ra No 1

Kurum Ad› Özel Aybakan Özel E¤itim ve Rehabilitasyon Merkezi

Tablo 2.16.

296

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

Aç›l›ﬂ Tarihi 2006

Derslik kapal›

1999 y›l› 1999 y›l› Ö¤retmen Kursiyer kapal›

kapal›

Tablo 2.16. Rehabilitasyon Merkezlerinin Aç›l›ﬂ Tarihleri, Derslik, Ö¤retmen ve Kursiyer Say›lar›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

Y›l 1990 1991 1992 1994 1995 1996 1997 1999 2001 2003 2005 2006 Toplam

1/25/11

12:53 AM

Page 297

Özel Yayg›n E¤itim Kurumlar› Aç›lan Kurum Toplam Say›s› Say›s› 1 2 1 4 1 1 3 3 1 4 4 1

Kurum 1 3 4 8 9 10 13 16 17 21 25 26 26

30 25 20 15 10 5 0

1990

1991

Grafik 2.6.

1992

1994

1995

1996

1997

1999

2001

2003

2005

2006

Toplam

Özel Yayg›n E¤itim Kurumlar› Aç›lan Kurum Say›s› Özel Yayg›n E¤itim Kurumlar› Toplam Kurum Say›s›

Tablo 2.17.

‹lçede ‹lk Özel Yayg›n E¤itim Kurumu motorlu

Tablo 2.17. Özel Yayg›n E¤itim Kurumlar›n›n Y›llara Göre Aç›l›ﬂ Say›lar›.

tafl›t sürücü kursu olarak 1990’da aç›lm›flt›r. ‹lk dershane ise 1994 y›l›nda aç›lm›flt›r. Özel muhtelif kurslar

Grafik 2.6. Özel yayg›n e¤itim kurumlar›n›n say›sal olarak y›llara göre aç›l›ﬂlar›.

katagorisinde ilk olarak bir bilgisayar kursu yine 1994’de aç›lm›ﬂt›r. ‹lçede 2003 ve 2005 y›llar› 4’er yayg›n e¤itim kurumu aç›lmas›yla dikkat çekmektedir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

297

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 298

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

tim program›nda belirtilen gün, hafta ve ay olarak program›n iﬂleyiﬂini gösteren çizelgeyi, ifade etmek-

3.KÜÇÜKÇEKMECE’DE YEREL YÖNET‹MLER‹N E⁄‹T‹ME OLAN KATKILARI

tedir” denilerek, kurs içerikleri ve uygulamalar›na Talim ve Terbiye Kurulu Baflkanl›¤›n›n onay› zorunlu k›l›nm›fl, Program ve Kurs Plan› Baflkanl›¤›n hüküm çerçevesi içine al›nm›flt›r.

E¤itim sistemimizin ve yönetiminin yap›lanmas›nda,

3.1.‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi (‹BB)24

yerinden ve yerel yönetimlerin daha etkin hale geti-

5216 Say›l› Büyükﬂehir Belediyesi Kanunu ile 5393

rilmesi de e¤itimcilerin tart›ﬂt›¤› konular aras›nda

Say›l› Belediyeler kanunu çerçevesinde yerel yöne-

yerini almaktad›r. “E¤itim sisteminin bütünlü¤ü

timler örgün ve yayg›n e¤itim alan›nda çok önemli iﬂ-

içinde ve her kademesinde yukar›dan aﬂa¤› bir yap›-

ler yapmaktad›rlar.

lanma biçimi bulunmaktad›r. Bu yap›n›n afla¤›dan yukar› flekilde kurulmas› ve ifllemesi sa¤lanmal›d›r.

‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi Sanat ve Meslek E¤itimi Kurslar› (‹SMEK), ‹stanbul halk›n›n ge-

E¤itim kurumlar›, kendi kendini yenileyebile-

nel e¤itim ihtiyac›na cevap veren, mesleki, sosyal,

cek bir örgütsel yap›dan mahrum olmas› nedeniyle

kültürel ve sanatsal bilgilerini geliﬂtiren, onlar› sade-

toplumda oluﬂan de¤iﬂmelere ayak uyduramamakta-

ce pasif ve tüketici olmaktan ç›kar›p, aktif ve üretici

d›r. Oysa günümüz koﬂullar›nda bir kurumun kendi

hale getirirken, ayn› zamanda bireylerin iyi bir üreti-

kendine de¤iﬂebilmesini sa¤layacak bir örgütsel ya-

ci ve olumlu bir tüketici olma bilincini sa¤layan, iﬂ

p›ya sahip olmas› gerekmektedir. Bu durumda de¤iﬂ-

gücü piyasas›n›n talep etti¤i nitelikli elemanlar›n ye-

meyi önleyen ve yavaﬂlatan merkeziyetçi yap›n›n

tiﬂtirilmesi yönünde örgün e¤itimi tamamlay›c› üc-

azalt›lmas› gerekir. Böylece e¤itimde giriﬂilecek ye-

retsiz bir yayg›n e¤itim kuruluﬂunun ad›d›r. ‹SMEK,

nilikler yukar›dan aﬂa¤›ya izin ve direktiflerin veril-

‹BB ‹nsan Kaynaklar› ve E¤itim Daire Baﬂkanl›¤› E¤i-

mesine dayal› olarak de¤il de çevresel koﬂullar› göz

tim Müdürlü¤üne ba¤l› olarak hizmet vermektedir.

önünde bulunduran stratejik yönetim anlay›ﬂ› çerçevesinde yönetilir ve baﬂar›l› olur”22.

‹SMEK, 1996 y›l›nda, dönemin ‹stanbul Büyükﬂehir Belediye Baﬂkan› Say›n Recep Tayyip Erdo-

Günümüzde Yerel Yönetimler düzenledikleri

¤an’›n e¤itim projeleri kapsam›nda yayg›n e¤itim

Kurs anlay›ﬂ› ve Seminerlerle Yayg›n Halk E¤itimi

amaçl› halk e¤itimi faaliyetlerine baﬂlam›ﬂt›r. ‹lk ola-

vermektedirler. Bu Hizmetlerini; Kamu Kurum Ve

rak 3 kurs merkezi, 3 branﬂ ve 141 kursiyerle yolculu-

Kuruluﬂlar›, Belediyeler, Vak›flar, Dernekler ve Mes-

¤una baﬂlayan ‹SMEK, 2009-2010 e¤itim ö¤retim y›-

lek Odalar› taraf›ndan Millî E¤itim Bakanl›¤›n›n De-

l› itibariyle, ‹stanbul’un genelindeki 200 kurs mer-

netim Ve Gözetiminde Ücretsiz Olarak Aç›lacak Yay-

kezinde 175 bin (hedef) kursiyere, 123 branﬂta sanat

g›n E¤itim Amaçl› Kurslar Yönergesi , çerçevesinde

ve meslek e¤itimi kurslar› vermektedir.

yapmaktad›rlar. Bu yönergede, “Program” Aç›lacak kursun

‹rfan Erdo¤an, a.g.e., s.35

Tebli¤ler Dergisi, ﬁubat

2001/2521. 24

amac›na uygun, Talim ve Terbiye Kurulu Baﬂkanl›¤›nca onaylanm›ﬂ program›, “Kurs Plân›” ise, Ö¤re-

298

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

Bu bölümün kaynak bilgileri

‹BB E¤itim Müdürlü¤ü arﬂivinden elde edilmiﬂtir.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 299

DÖNEM

KURS MERKEZ‹

BRANﬁ

KURS Ö⁄RENC‹ SAYISI

1996-1997

141

1997-1998

4956

1998-1999

6265

1999-2000

8700

2000-2001

2521

2001-2002

11.000

2002-2003

15.000

2003-2004

18.000

2004-2005

113

40.000

2005-2006

170

120.014

2006-2007

198

155.000

2007-2008

201

106

199.325

2008-2009

218

123

230.000

2009-2010

200

123

175.000

TOPLAM

Tablo 3.1. Dönemlere Göre ‹SMEK Kurs Merkezi, Branﬂ ve Ö¤renci Say›lar› (1996-2010).

985.781

Tablo 3.1.

123 97

123

106

65 55 41

38 25

Grafik 3.2. Dönemlere Göre Say›sal Olarak ‹SMEK Kurs Merkezleri, (1996-2010).

-2 01 0

9 20

00 20 08 -2

-2 00 8

-2 00 7

07 20

-2 00 6 05

05 20 04 -2 0

04 20 03 -2 0

03 20 02 -2 0

-2 00 1

20 01 -2 0

-2 00 0 99

-1 99 9 98 19

97 19

-1 99 7

-1 99 8

Grafik 3.2.

250.000

230.000 199.325

200.000

175.000 155.000

150.000 120.014 100.000

Grafik 3.3. Dönemlere Göre Say›sal Olarak ‹SMEK Kursiyer Say›lar› (1996-2010).

40.000

50.000 4.956

6.6265

8.700

18.000

15.000

11.000

2.521

0 20

-2

-2 00 9 08 20

-2 00 8 07 20

-2 00 7 06 20

-2 00 6 05

04 20

4 -2 03 20

-2 02 20

-2 01 20

3 00

2 00

1 -2 00 20

-2 99 19

-1 98 19

0 00

9 99

8 99 -1 97 19

-2 00 5

Grafik 3.3.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

299

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 300

Mesleki Teknik E¤itimler

Bilgisayar Teknolojileri

El Sanatlar›

Türk ‹slam Sanat›

Müzik E¤itimi

1. Bahç›vanl›k

1. Bilgisayar iﬂletmenli¤i

1. Ahﬂap boyamac›l›¤›

1. Çini

1. Ba¤lama

2. Berberlik E¤itimi

2. Grafikerlik

2. Ahﬂap Oymac›l›¤›

2. Ebru

2. Çok Sesli Müzik

3. Bilgisayar Bak›m Onar›m

3. Bilgisayarl› Muhasebe

3. Ahﬂap Rölyef

3. Hat

3. Dilsiz Kaval

4. Bilgisayarl› Modelislik

4. Web tasar›m›

4. Cam Boyama

4. Kalemiﬂi

4. Yan Flüt

5. Bilgisayarl› Stilislik

5. On Parmak klavye

5. Cam ve Porselen Boyama

5. Minyatür

5. Gitar

6. Cilt bak›m›

6. Çak›l Taﬂlar›yla Resim

6. Sedef ‹ﬂçili¤i

6. Halk Oyunlar›

7. Deri Haz›r Giyim

7. Deri Süslemecili¤i ve Aksesu.

7. Tezhip

7. Kabak Kemane

8. Diksiyon

8. Desen Tasar›m›

8. Kanun

9. E¤itici Annelik

9. El Nak›ﬂ›

9. Kaval

10. Erkek Terzili¤i

10. Ev Aksesuarlar›

10. Keman

11. Ev Hizmetleri

11. Fantezi Giyim

11. Klarnet

12. Ev Tekstili Mefruﬂat

12. Filo¤rafi

12. Klasik Kemençe

13. Foto¤rafç›l›k

13. Folyo

13. Ney

14. Gazetecilik

14. Gemi Maket Yap›m

14. Piyano

15. Giriﬂimcilik

15. Giyim

15. Solfej

16. Haz›r Giyim

16. Gravür

16. TSM Solfej

17. Kitap Ciltcili¤i

17. Telkari Gümüﬂ-Sim Örücülü¤ü

17. THM Solfej

18. Kuaförlük

18. ‹¤ne Oyas›

18. ﬁan

19. Manikür Pedikür E¤itimi

19. ‹pek Boyama (Batik)

19. Tambur

20. Moda Tasar›m

20. ‹pek Hal› Dokuma

20. Türk Müzi¤i Rep

21. Modelistlik

21. Kaligrafi

21. Türk Müzi¤i Naz

22. Nikah ﬁekeri Yap›m›

22. Kat’›

22. Ud

23. Osmanl› Mutfa¤›

23. K›rkyama

23. Yayl› Tambur

24. Pasta ve Bisküvi Yap›m›

24. Kitre Bebek

25. Radyo Prog. ve Sunuculu¤u

25. Kumaﬂ Boyama

Dil E¤itimi

26. Restoran Kafeterya ‹ﬂletmecili¤i

26. Kurdele Nak›ﬂ›

1. Arapça

27. Servis Eleman›

27. Kuyumculuk Tasar›mc›l›¤›

2. ‹ngilizce

28. So¤uk Mutfak

28. Makine Nak›ﬂ›

3. Osmanl›ca

29. Stilistlik

29. Model Uçak Yap›m›

30. Trikotaj

30. Mozaik

Spor E¤itimleri

31. Yaﬂl› ve Hasta Bak›m›

31. ﬁiﬂ Örücülü¤ü

1. Aerobik

32. Yaz› Atölyesi

32. Polimer Tak› Tasar›m›

2. Fitness

33. Yemek

33. Resim

34 Yönetici Asistanl›¤›

34. Seramik

Sosyal ve Kültür

35. Fuar Host/Hostesli¤i

35. Çiçe Yap›m›

1. ‹lk Yard›m

36. Konaklama Sektörü Ara Eleman

36. Tak› Tasar›m›

2. ‹ﬂitme Engelliler

37. Ça¤r› Merkezi Operatörlü¤ü

37. Tel K›rma

3. Kabartma Yaz›

38. Sahne Makyaj›

38. Vitray

4. Okuma Yazma 5. Görgü Kurallar› 6. Türkçe 7. Trafik

Tablo 3.2.

300

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

Grafik 3.2. ‹SMEK’in Ücretsiz Verdi¤i 8 Ana Bölümdeki Branﬂlar.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 301

rimlili¤i, Hasta Haklar›, Su ve Enerji Tasarrufu, Tra-

‹SMEK’›n yayg›n oldu¤u ilçelerden birisi de Küçükçekmece’dir. ‹lçede ‹SMEK’e ait 11 kurs merkezi faal haldedir. Bu merkezlerde toplam 64 ayr› branflta hizmet verilmektedir. Herhangi bir s›n›r ve flart getirilmeyen kursiyerlerden ücret de al›nmay›p, gönüllülük esast›r. Belirtilen programlar› baflar› ile bitiren kursiyerlere MEB onayl› sertifika verilmektedir. ‹SMEK’in Küçükçekmece’deki faaliyetlerinin say›sal dökümü dönemlere göre Tablo 2.3’de gösterilmektedir.

fik Kurallar›, Organ Ba¤›ﬂ›, Madde Ba¤›ml›l›¤› vb. ko-

Küçükçekmece’de ‹SMEK, 2003-2010 döne-

Ayr›ca, “‹SMEK Kursiyerlerine; ‹nsan Haklar› ve Demokrasi, Avrupa Birli¤i, ‹lkyard›m, Sa¤l›kl› Beslenme, Kanserde Erken Tan›, Anne ve Çocuk Sa¤l›¤›, Aile ‹çi ‹letiflim, Ruh Sa¤l›¤›m›z ve Depresyon, Ev ve ‹fl Kazalar›nda ‹lkyard›m, Menopoz ve Belirtileri, Orta Yaflta Sa¤l›kl› Yaflam Cilt Bak›m› ve Estetik, Diyabet ve Domuz Gribi, Günlük Hayatta Enerji Ve-

nularda seminerler de verilmektedir.”25

minde 1 kurs merkezinde 10 branﬂ ve 680 kursiyerle

‹SMEK, faaliyete baﬂlad›¤› 1996’dan 2010’a

hizmet vermeye baﬂlam›ﬂt›r. 2009-2010 döneminde

kadar olan 10 y›ll›k süre içinde toplam 985.781 kursi-

bu rakamlar, 11 kurs merkezi, 64 ayr› branﬂ, 9130

yere e¤itim vermiﬂtir. Bu say›da 2008-2009 döne-

kursiyere ulaﬂm›ﬂ ve bu hizmet 135 usta ö¤retici ile

minde bir patlama olmuﬂ ve yaln›z bu dönemin say›s›

verilmektedir.

230 bin olarak gerçekleﬂmiﬂtir. 2009-2010 dönemi 3.2.Küçükçekmece Belediyesi

de 175 bin olarak hedeflenmiﬂtir.

‹SMEK’te 2008-2009 döneminde 2310 usta

Küçükçekmece Belediyesi’nin ‹lçedeki E¤itime olan

ö¤retici görev yapm›ﬂ, 2009-2010 dönemi de ise

katk›lar› kitab›n di¤er bölümünde müstakil olarak

1959 usta ö¤retici görev yapmaktad›r.

iﬂlenmektedir (bkz. S. .. ).

Dönem

Kurs Merkezi

Branﬂ Say›s›

Kursiyer Say›s›

2003-2004

680

2004-2005

1740

2005-2006

11308

143

2006-2007

13808

157

14960

159

2007-2008

Mehmet DO⁄AN, “Alternatif

Bir E¤itim Uygulamas› Olarak ‹SMEK”, I.Uluslar aras› Alternatif E¤itim Sempozyumu, ‹stanbul 2008, S.

Usta Ö¤retici Say›s›

2008-2009

14235

177

2009-2010

9130

135

Tablo 3.3. Küçükçekmece ‹lçesinde Dönemlere Göre ‹SMEK Kurs Merkezi, Branﬂ, Kursiyer ve Usta Ö¤retici Say›lar› (2003-2010).

Tablo 3.3.

13.808

11.308

14.960

14.235 9.130

1740 680

42 11

177

159

143

135 64

Grafik 3.4. ‹SMEK Küçükçekmece 2003-2010.

1 2003-2004

Grafik 3.4.

2004-2005

2005-2006

2006-2007

Kurs Merkezi

Kursiyer Say›s›

Branﬂ say›s›

Usta Ö¤renci Say›s›

2007-2008

2008-2009

2009-2010

Dünden Bügüne Küçükçekmece

301

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 302

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 4.KÜÇÜKÇEKMECE’DE BULUNAN YÜKSEK Ö⁄REN‹M VE E⁄‹T‹M ‹LE ‹LG‹L‹ D‹⁄ER KURUMLAR

4.1.‹stanbul AREL Üniversitesi ‹ stanbul AREL Üniversitesi özel bir üniversitedir. 2007-2008 y›l›nda e¤itime Küçükçekmece Sefaköy Yerleflkesinde Ek kontenjan ile yerleflen 683 ö¤rencisi ve akademisyen kadrosuyla bafllam›flt›r. Sefaköy Yerleflkesinde: 30 - 40 ö¤renci kapasiteli 80

‹stanbul Ayd›n Üniversitesi.

Ak›ll› S›n›f, Alt› Anfi, Proje Salonlar›, Araﬂt›rma Laboratuarlar›, Çizim ve Mühendislik Atölyeleri, Üç

ülkemizin kaliteli ara eleman ihtiyac›na cevap verebile-

özel Bilgisayar Laboratuar›, 800 m2 alanda modern

cek elemanlar yetiﬂtirmeyi hedefleyen kurum 2010 y›l›

Kütüphane, 1.000 m2 iki adet Teras ve Kafeterya, yan›

itibariyle 8 fakülte ve 2 enstitü ile 2 yüksekokula ulaﬂ-

s›ra Bask›, Fotokopi ve Kitap Sat›ﬂ Merkezi

m›ﬂt›r. 2010 Haziran ay›nda Teknoloji Merkezi’ni aça-

bulunmaktad›r.

rak bilimsel geliﬂime hizmet eden ‹stanbul Ayd›n Üni-

‹stanbul AREL Üniversitesi bünyesinde; Fen-

versitesi uluslarararas› sempozyum ve kongrelerle de

Edebiyat, Mühendislik-Mimarl›k, Güzel Sanatlar,

ad›n› s›kça duyurmaktad›r. Tersine beyin göçü diyebi-

‹ktisadi ve ‹dari Bilimler, ‹letiﬂim Fakültelerinden

lece¤imiz, yurt d›ﬂ›ndaki Türk bilim adamlar› ve yaban-

oluﬂan 5 Fakülte, Uygulamal› Bilimler Yüksekokulu ve

c› akademisyenleri kadrosuna katan üniversite Küçük-

Yabanc› Diller Yüksekokulu ile 2 Yüksekokul, 1

çekmece’de kültürel hareketlili¤e de neden olmaktad›r.

Meslek Yüksekokulu ile Fen Bilimleri Enstitüsü ve Sosyal Bilimler Enstitüsü bulunmaktad›r.26

4.3.Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Çekmece Nükleer Araﬂt›rma Ve E¤itim 27

4.2.‹stanbul AYDIN Üniversitesi

Merkezi (ÇNAEM)

Baﬂlang›çta Anadolu Bil Meslek Yüksek Okulu olarak

1959 y›l›nda ülkemizin ilk nükleer tesisi olan 1 MW

kurulan vak›f üniversitesi Küçükçekmece Sefaköy yer-

gücündeki TR-1 araﬂt›rma reaktörünün temeli Kü-

leflkesinde e¤itime bafllam›flt›r. Özellikle ekonomi, en-

çükçekmece’de at›lm›ﬂ, 12/08/1960 tarihli AEK top-

düstri ve sosyal alanlar baﬂta olmak üzere di¤er hizmet

lant›s›n›n 4 numaral› karar›yla "atom reaktörü" pro-

alanlar›ndaki özel ve resmi kurum veya kuruluﬂlar›n ih-

jesinin ismi, bulundu¤u yere ve verilen görevlere iza-

tiyaç duydu¤u yüksek nitelikli insan gücünü yetiﬂtir-

feten "Çekmece Nükleer Araﬂt›rma ve E¤itim Merke-

mek, istihdam sorunlar›na çözüm olmak amac›yla, bil-

zi" olarak belirlenmiﬂtir. 27/05/1962 tarihinde Cum-

gisayar ve enformatik teknolojileriyle donat›lm›ﬂ, çal›ﬂ-

hurbaﬂkan›n›n kat›l›m› ile resmi aç›l›ﬂ› yap›larak

elde_yasam/yerleskeler.html#se fakoy 27.11.2008. 27

t›¤› iﬂ yerinde farkl›l›k yaratabilen, verimlili¤i artt›ran,

Merkezin kuruluﬂu tamamlanm›ﬂt›r.

naem/index.html 27.11.2008

302

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

http://www.arel.edu.tr/arel/ar

Web:http://www.taek.gov.tr/c

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 303

1970'li y›llarda Türkiye'deki nükleer alandaki çal›flmalar›n ve artan radyoizotop ihtiyac›n›n karfl›lanmas› amac›yla ayn› bina ve havuz içine daha yüksek güçlü ikinci bir reaktörün yap›lmas›na karar verilmifl ve TR-2 araflt›rma reaktörü 1984 y›l›nda 5 MW gücünde tam kapasite hizmete al›nm›flt›r. Kuruluflundan beri nükleer teknolojinin hemen her alan›nda faaliyet yürüten bir kamu kuruluflu olan ÇNAEM, y›llar boyunca gerek tesisler, gerek techizat, gerekse tecrübe sahibi insangücü bak›m›ndan önemli geliflmeler göstermifl, 2006 y›l›nda faaliyet ve konular bak›m›ndan

yeniden

yap›lanmaya

gidilmiﬂ

24/04/2006 tarihli Baflbakan Onay› ile Merkez Müdürlü¤üne ba¤l› 5 ana hizmet birimi (Bölüm Baflkanl›¤›) ve 3 ‹dari birim (fiube Müdürlü¤ü) oluflturulmufltur. TAEK'e ba¤l› olarak çal›flan ÇNAEM, 2690 say›l› TAEK kanununda belirtilen esaslara uygun olarak ülkenin bilimsel, teknik ve ekonomik kalk›nmas›nda nükleer enerjinin bar›flç› amaçlarla ülke yarar›na kullan›lmas› için her türlü araflt›rma, gelifltirme, uygulama, e¤itim ve bilgilendirme çal›flmalar› yapmaktad›r. ÇNAEM Organizasyon fiemas›nda 1 Merkez Müdür ile 5 yard›mc› bulunmaktad›r. Bölüm ve Birimleri ise afla¤›daki gibidir. 1. Uygulama Bölümü: Sa¤l›k Fizi¤i Birimi, Radyobiyoloji Birimi, Radyoizotop Birimi, Endüstri Birimi 2. Ölçme Ve Enstrümantasyon Bölümü: Radyoaktivite Ölçüm ve Analiz Birimi, Analitik Ölçüm ve Analiz Birimi, Metroloji Birimi, Nükleer Elektronik ve Ens-

Üst Arel Üniversitesi.

trümantasyon Birimi

Alt Nükleer Araﬂt›rma Merkezi.

3. E¤itim ﬁubesi: Kalite Birimi

7. ‹dari-Teknik Hizmetler ﬁubesi:‹dari Hizmetler Bi-

4. Nükleer Tesisler Bölümü:Reaktör ‹ﬂletme Birimi,

rimi, Teknik Hizmetler Birimi, Mali Hizmetler Ofisi,

Nükleer Yak›t Tesisi Birimi, Radyoaktif At›k Yönetim

Tedarik Servisi, Taﬂ›n›r Mal Yönetimi, Bilgi/belge

Birimi

Eriﬂim Birimi

5. Teknoloji Bölümü:Reaktör Teknolojileri Birimi,

8. Sivil Savunma Uzmanl›¤›

Malzeme Teknolojileri Birimi 6. Arge Bölümü:Biliﬂim Birimi, Özel Güvenlik Birimi

Dünden Bügüne Küçükçekmece

303

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 304

BEﬁ‹NC‹ BÖLÜM

5.1.Resmi ‹lkö¤retim ‹ stanbul’un ‹l olarak 39 ilçesi bulunmaktad›r. ‹l

5. KÜÇÜKÇEKMECE ‹LÇES‹N‹N ‹STANBUL ‹L‹ ÖLÇE⁄‹NDE D‹⁄ER ‹LÇELER ARASINDAK‹ YER‹ VE ÖNEM‹

ölçe¤inde toplam 1.408 ilkö¤retim okulu vard›r. Derslik say›s› 32.544’dür. Toplam ö¤renci say›s› 1.651.921’dir. Toplam ö¤retmen say›s› ise 52.838’dir. Derslik baﬂ›na düﬂen ö¤renci say›s› ise 51 olarak

gerçekleﬂmektedir (Tablo 5.1.).

Okul say›s›

‹lçe ad› ADALAR

Deslik say›s›

ﬁube say›s›

TOPLAM Ö⁄RENC‹ Erkek

K›z

Bu bölümün kaynak verileri

“http://istanbul.meb.gov.tr/ bölümler/strateji gelistirme/istatistik.html” ‘den (2009 brifing) al›nm›ﬂt›r (01.06.2010).

Ö⁄RETMEN SAYISI

Toplam

Erkek

K›z

Toplam

fiube bafl› Derslik bafl›

430

383

813

ARNAVUTKÖY

867

1,063

16,479

15,559

32,038

426

349

775

ATAﬁEH‹R

1,042

1,235

21,623

20,331

41,954

496

1,137

1,633

AVCILAR

750

1,088

22,088

20,755

42,843

555

735

1,290

BA⁄CILAR

1,585

3,066

60,931

56,603

117,534

1,347

1,465

2,812

BAHÇEL‹EVLER

1,074

1,876

37,320

35,570

72,890

857

1,355

2,212

BAKIRKÖY

583

701

10,691

9,788

20,479

419

544

963

BAﬁAKﬁEH‹R

674

899

18,748

17,722

36,470

405

638

1,043

BAYRAMPAﬁA

585

935

18,650

17,262

35,912

567

548

1,115

BEﬁ‹KTAﬁ

402

481

7,650

6,920

14,570

235

509

744

BEYKOZ

627

907

14,579

13,460

28,039

442

577

1,019

BEYL‹KDÜZÜ

592

661

11,763

11,068

22,831

335

601

936

BEYO⁄LU

524

741

14,077

13,248

27,325

350

442

792

BÜYÜKÇEKMECE

595

708

11,388

10,496

21,884

331

557

888

ÇATALCA

376

299

3,833

3,657

7,490

154

181

335

ÇEKMEKÖY

494

710

11,450

10,766

22,216

289

499

788

ESENLER

723

1,469

35,565

33,237

68,802

800

687

1,487

ESENYURT

1,078

1,442

32,643

29,765

62,408

598

853

1,451

EYÜP

849

1,222

22,696

20,714

43,410

643

734

1,377

FAT‹H

974

1,429

25,645

23,392

49,037

749

1,010

1,759

GAZ‹OSMANPAﬁA

911

1,614

32,613

30,312

62,925

782

776

1,558

GÜNGÖREN

500

855

17,984

16,596

34,580

452

592

1,044

KADIKÖY

1,208

1,390

19,328

18,076

37,404

654

1,459

2,113

KA⁄ITHANE

1,103

1,414

26,569

25,174

51,743

600

1,014

1,614

KARTAL

1,053

1,390

25,186

23,283

48,469

754

1,185

1,939

KÜÇÜKÇEKMECE

1,745

2,457

48,529

45,190

93,719

1,205

1,652

2,857

MALTEPE

1,053

1,167

20,726

19,640

40,366

472

1,196

1,668

PEND‹K

1,733

2,489

42,163

39,329

81,492

1,241

1,530

2,771

304

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 305

SANCAKTEPE

846

1,122

20,457

19,285

39,742

468

630

1,098

SARIYER

678

848

12,685

11,910

24,595

320

658

978

S‹L‹VR‹

705

605

8,437

7,817

16,254

323

427

750

SULTANBEYL‹

630

1,200

26,523

24,985

51,508

639

547

1,186

SULTANGAZ‹

955

1,841

39,298

36,374

75,672

794

759

1,553

ﬁ‹LE

166

124

1,411

1,396

2,807

173

ﬁ‹ﬁL‹

958

966

16,983

15,329

32,312

475

803

1,278

TUZLA

875

886

12,498

11,479

23,977

407

622

1,029

ÜMRAN‹YE

1,176

1,972

38,170

35,938

74,108

923

1,372

2,295

ÜSKÜDAR

1,199

1,837

27,757

26,181

53,938

831

1,571

2,402

ZEYT‹NBURNU

602

974

19,412

17,953

37,365

408

650

1,058

1,408

32,544

46,125

854,978

796,943 1,651,921

21,851

30,987

52,838

TOPLAM Tablo 5.1

5.1.1. Küçükçekmece’nin Resmi ‹lkö¤retim

‹l genelinde, Üsküdar ilçesi 66 ilkö¤retim okulu ile

okul say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er

ilk s›ray› almaktad›r. Küçükçekmece ve Fatih ilçeleri

ilçeler aras›ndaki yeri

ise 64’er ilkö¤retim okulu ile ikinci s›ray›

‹l genelinde, Üsküdar ilçesi 66 ilkö¤retim okulu ile

paylaﬂmaktad›r.

ilk s›ray› almaktad›r. Küçükçekmece ve Fatih ilçeleri

aras›ndaki çoklu¤u bak›m›ndan Küçükçekmece

ise 64’er ilkö¤retim okulu ile ikinci s›ray›

ilçesinin ilk s›ralarda yer ald›¤› görülmektedir(Tablo

paylaﬂmaktad›r.

5.1 ve Grafik 5.1.).

‹lkö¤retim

okulunun

ilçeler

‹lkö¤retim

okulunun

ilçeler

Tablo 5.1. Resmi ‹lkö¤retim Okullar› Ö¤renci Ö¤retmen Derslik 2009-2010 ‹stanbul’un ‹l olarak 39 ilçesi bulunmaktad›r. ‹l ölçe¤inde toplam 1.408 ilkö¤retim okulu vard›r. Derslik say›s› 32.544’dür. Toplam ö¤renci say›s› 1.651.921’dir. Toplam ö¤retmen say›s› ise 52.838’dir. Derslik bafl›na düflen ö¤renci say›s› ise 51 olarak gerçekleflmektedir (Tablo 5.1.).

aras›ndaki çoklu¤u bak›m›ndan Küçükçekmece ilçesinin ilk s›ralarda yer ald›¤› görülmektedir(Tablo 5.1 ve Grafik 5.1.).

70 64 60

56 50

50 41 40

41 37 30

38 39

38 28

20 10

Grafik 5.1. ‹stanbul ‹li’nde resmi ilkö¤retim okullar›n›n ilçelere göre da¤›l›m›.

9 5 ÜSKÜDAR

ZEYT‹NBURNU

TUZLA

ÜMRAN‹YE

ﬁ‹LE

ﬁ‹ﬁL‹

SULTANGAZ‹

S‹L‹VR‹

SULTANBEYL‹

SARIYER

PEND‹K

SANCAKTEPE

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KADIKÖY

KA⁄ITHANE

GÜNGÖREN

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

FAT‹H

ESENLER

ESENYURT

ÇATALCA

ÇEKMEKÖY

BEYO⁄LU

BÜYÜKÇEKMECE

BEYKOZ

BEYL‹KDÜZÜ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BAﬁAKﬁEH‹R

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

BA⁄CILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

Grafik 5.1.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

305

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 306

5.1.2. Küçükçekmece’nin Resmi ‹lkö¤retim

5.1.3. Küçükçekmece’nin Resmi ‹lkö¤retim

okullar›ndaki toplam Derslik say›s› bak›m›n-

okullar›ndaki toplam Ö¤renci say›s› bak›m›n-

dan il ölçe¤inde di¤er ilçeler aras›ndaki yeri

‹lçeler baz›nda say› olarak derslik kapasitelerini in-

E¤itimde as›l hizmet verilmeye çal›ﬂ›lan kitle ﬂüphe-

celedi¤imizde, Küçükçekmece’nin 1.745 derslik ile il

siz ö¤renci kitlesidir. Ö¤renci kitlesi hizmet götürü-

baz›nda ilk s›ray› ald›¤› görülmektedir. 1.733 derslik

lecek kapasiteyi oluﬂturmaktad›r. Resmi ilkö¤retim-

ile Anadolu yakas›nda bir ilçe olan Pendik ikinci s›ra-

de Küçükçekmece ilçesi 93.719 ö¤renci ile bu anlam-

da yer almaktad›r. Üçüncü s›ray› ise 1.585 derslik ile

da ‹stanbul’un ikinci büyük ilçesi olarak önemli bir

Ba¤c›lar ilçesi almaktad›r (Grafik 5.2.).

potansiyele sahiptir. Birinci durumdaki ilçe ise 117.534 ö¤renci ile Ba¤c›lar’d›r. Anadolu yakas›ndaki Pendik 81.492 ö¤renci ile üçüncü s›rada yer almaktad›r (Grafik 5.3.).

1.199

1.176 958

875

602

500

705

630

678

846

955

1.053

1.208 974

911

1.078 849 723

595

494

Grafik 5.2. ‹stanbul ‹li’nde resmi ilkö¤retim okullar›ndaki Derslik say›lar›n›n ilçelere göre da¤›l›m›

375

400

524

627 402

750

600

585

583

800

592

674

1.000

1.042

867

1.200

1.074

1.400

1.053

1.600

1.103

1.585

1.800

1.733

1.745

2.000

166

200 54

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

ﬁ‹ﬁL‹

TUZLA

37.365

53.938 33.977

32.312

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

ﬁ‹ﬁL‹

TUZLA

2.807 SULTANGAZ‹

SULTANBEYL‹

S‹L‹VR‹

SARIYER

PEND‹K

SANCAKTEPE

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

FAT‹H

EYÜP

ESENYURT

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

74.108

75.672 51.508 24.595

16.254

39.472

40.366

48.469

51.473

49.037 62.925

43.410

62.408

22.216 ESENLER

ÇEKMEKÖY

ÇATALCA

BEYO⁄LU

BÜYÜKÇEKMECE

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

GAZ‹OSMANPAﬁA

Grafik 5.3.

BAHÇEL‹EVLER

ADALAR

ARNAVUTKÖY

ﬁ‹LE

813

7.490

27.325

22.831

21.884

2000

28.039

4000

14.570

32.038

6000

20.479

8000

68.802

72.890

10.000

81.492

93.719

12.000

306

ﬁ‹LE

SULTANGAZ‹

SULTANBEYL‹

S‹L‹VR‹

SARIYER

PEND‹K

SANCAKTEPE

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KADIKÖY 37.404

KA⁄ITHANE

GÜNGÖREN 34.580

KADIKÖY

117.500

14.000

GÜNGÖREN

FAT‹H

Grafik 5.2.

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

ESENYURT

ESENLER

ÇEKMEKÖY

ÇATALCA

BEYO⁄LU

BÜYÜKÇEKMECE

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAYRAMPAﬁA 35.912 BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BAfiAKfiEH‹R 36.470 BAfiAKfiEH‹R

BA⁄CILAR

AVCILAR 42.843 AVCILAR

BAHÇEL‹EVLER

ATAﬁEH‹R 41.954 ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

Grafik 5.3. ‹stanbul ‹li’nde resmi ilkö¤retim okullar›ndaki Ö¤renci say›lar›n›n ilçelere göre da¤›l›m›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 307

5.1.4. Küçükçekmece’nin Resmi ‹lkö¤retim okul-

5.1.5. Küçükçekmece’nin Resmi ‹lkö¤retim

lar›ndaki toplam Ö¤retmen say›s› bak›m›ndan il

okullar›nda Derslik Baﬂ›na Düﬂen Ö¤renci

ölçe¤inde di¤er ilçeler aras›ndaki yeri

Say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er ilçeler

E¤itimde ö¤rencilere hizmet noktas›nda Ö¤retmenler

aras›ndaki yeri

en önemli rolü üstlenen aktörlerdir. Ö¤renci say›lar›na

Okullardaki derslik say›s›, e¤itim ö¤retim hizmetinin

göre yeter derecede ö¤retmenin bulunmas›, e¤itimin

mekansal altyap› yeterlili¤ini ortaya ç›karan somut

verimlili¤i ile do¤rudan iliﬂkili ve do¤ru orant›l›d›r. Bu

verilerin baﬂ›nda gelen unsurlardand›r. Derslik baﬂ›-

aç›dan bak›ld›¤›nda resmi ilkö¤retimde il ölçe¤inde ö¤-

na düﬂen ö¤renci say›s› ise ö¤rencilerin mekansal

renci say›s› olarak ikinci s›rada yer alan Küçükçekmece

anlamda e¤itim hizmetlerinden ne oranda yararlan-

ilçesi Ö¤retmen say›s› bak›m›ndan 2.857 Ö¤retmen ile

d›klar›n›n somut göstergelerindendir.

il birincisi olarak görülmektedir. Bu durum ise ö¤ren-

Bu alanda il ölçe¤inde ‹stanbul ortalamas› 51 ola-

ci-ö¤retmen say›lar› oranlamas› bak›m›ndan ilin en iyi

rak gerçekleﬂmektedir (Tablo 5.1.). Küçükçekmece ilçe-

ilçesi olarak dikkat çekmektedir. (Grafik 5.4.).

si 54 say›s› ile ortalaman›n 3 kifli ile üzerinde kalmaktad›r. Küçükçekmece’nin önünde (54 say›s› üstünde) ise 12 ilçe bulunmaktad›r. Bunlar›n bafl›nda da s›n›f bafl›na ortalama 95 ö¤renci ile Esenler ilçesi gelmektedir. Milli E¤itim Bakanl›¤›n›n s›n›f bafl›na ö¤renci say›s›ndaki hedefinin 30 oldu¤u bilindi¤ine göre, bu alanda derslik say›s›nda dikkat çekici bir eksiklik oldu¤u söylenebilir. ‹deal kabul edilen 30 say›s›na en yak›n ilçeler ise, Kad›köy (31), fiiflli (34), Bak›rköy (35) olarak gö-

2.402 1.058

1.278 173

500

1.029

1.186 750

978

1.553

2.295

2.771 1.098

1.668

2.113 1.614 1.044

1.759

1.558

1.377

1.487

1.451

788

888 335

792

1.019

936

1.115 744

1.000

1.043

775

963

1.500

BAYRAMPAﬁA

1.633

2.000

1.290

2.500

BAﬁAKﬁEH‹R

2.212

3.000

1.939

2.812

2.857

rünmektedir. (Grafik 5.5.).

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

ﬁ‹ﬁL‹

TUZLA

ﬁ‹LE

SULTANGAZ‹

SULTANBEYL‹

S‹L‹VR‹

SARIYER

PEND‹K

SANCAKTEPE

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

FAT‹H

ESENYURT

ESENLER

ÇEKMEKÖY

ÇATALCA

BEYO⁄LU

BÜYÜKÇEKMECE

BEYKOZ

BEYL‹KDÜZÜ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

Grafik 5.4.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

307

Grafik 5.4. ‹stanbul ‹li’nde resmi ilkö¤retim okullar›ndaki ö¤retmen say›lar›n›n ilçelere göre da¤›l›m›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 308

63 45

788

30 20

52 45 36

2.212

100

10 ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

TUZLA

ﬁ‹LE

ﬁ‹ﬁL‹

SULTANGAZ‹

S‹L‹VR‹

SULTANBEYL‹

SARIYER

PEND‹K

SANCAKTEPE

MALTEPE

KÜÇÜKÇEKMECE

KARTAL

KADIKÖY

KA⁄ITHANE

GÜNGÖREN

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

FAT‹H

ESENYURT

ESENLER

ÇATALCA

ÇEKMEKÖY

BEYO⁄LU

BÜYÜKÇEKMECE

BEYKOZ

BEYL‹KDÜZÜ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BAﬁAKﬁEH‹R

BAHÇEL‹EVLER

BA⁄CILAR

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

Grafik 5.5. ‹stanbul ‹li’nde resmi ilkö¤retim okullar›nda Derslik Baﬂ›na Düﬂen Ö¤renci say›lar›n›n ilçelere göre da¤›l›m›

Grafik 5.5.

5.2.Özel ‹lkö¤retim ‹ldeki toplam 236 özel ilkö¤retim okulundan sadece 3 tanesi, 5.021 olan toplam derslik say›s›ndan 67’si, 73.041 olan toplam ö¤renci say›s›ndan 758’i, 8.628 olan toplam Ö¤retmen say›s›ndan 115’i Küçükçekmece ilçesinde bulunmaktad›r. Bu rakamlara bak›ld›¤›nda özel ilkö¤retim alan›nda ilçenin çok cazip olmad›¤› söylenebilir (Tablo 5.2.).

Okul say›s›

‹lçe ad› ADALAR

Deslik say›s›

TOPLAM Ö⁄RENC‹

ﬁube say›s›

Erkek

K›z

Ö⁄RETMEN SAYISI

Toplam

Erkek

Kad›n

Toplam

fiube bafl› Derslik bafl›

ARNAVUTKÖY

ATAﬁEH‹R

186

175

1,767

1,685

3,452

340

392

AVCILAR

711

553

1,264

104

156

BA⁄CILAR

635

482

1,117

102

136

BAHÇEL‹EVLER

246

169

1,741

1,336

3,077

123

253

376

BAKIRKÖY

319

270

2,746

2,555

5,301

137

513

650

BAﬁAKﬁEH‹R

249

168

1,758

1,594

3,352

103

229

332

BAYRAMPAﬁA

287

264

2,743

2,357

5,100

148

478

626

BEYKOZ

133

800

710

1,510

151

184

BEYL‹KDÜZÜ

393

308

701

BEYO⁄LU

194

196

390

BÜYÜKÇEKMECE

161

119

1,197

992

2,189

186

250

ÇATALCA

ÇEKMEKÖY

114

1,011

883

1,844

192

233

ESENLER

443

327

770

ESENYURT

239

536

433

969

126

BEﬁ‹KTAﬁ

308

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 309

EYÜP

568

512

1,080

108

133

FAT‹H

157

127

1,131

983

2,114

232

296

GAZ‹OSMANPAﬁA

380

431

811

GÜNGÖREN

115

804

663

1,467

120

178

291

235

2,226

2,077

4,303

475

562

KA⁄ITHANE

159

KARTAL

149

125

1,338

1,166

2,504

217

263

KÜÇÜKÇEKMECE

411

347

758

102

115

MALTEPE

169

138

1,299

1,264

2,563

216

296

PEND‹K

526

387

913

112

480

433

913

119

377

303

3,331

2,811

6,142

182

550

732

S‹L‹VR‹

209

165

374

SULTANBEYL‹

269

209

478

SULTANGAZ‹

307

267

574

ﬁ‹LE

ﬁ‹ﬁL‹

163

123

1,048

1,146

2,194

253

321

TUZLA

545

554

1,099

111

132

ÜMRAN‹YE

316

214

2,187

2,046

4,233

118

315

433

ÜSKÜDAR

458

404

3,996

3,720

7,716

200

634

834

875

733

1,608

111

146

236

5,021

3,854

38,691

34,350

73,041

2,058

6,570

8,628

KADIKÖY

SANCAKTEPE SARIYER

ZEYT‹NBURNU TOPLAM Tablo5. 2.

Tablo5. 2. 2009-2010 E¤itimÖ¤retim Y›l› ‹stanbul ‹li Özel ‹lkö¤retim okul, Derslik, Ö¤renci, Ö¤retmen Say›lar› ve ilçelerde Derslik Baﬂ›na Düﬂen Ö¤renci Say›lar›.

5.2.1. Küçükçekmece’nin Özel ‹lkö¤retim okul say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er ilçeler aras›ndaki yeri Özel ilkö¤retim alan›nda 21 okul ile Üsküdar ilk s›ra-

Üsküdar 458 derslik say›s› ile ilk s›rada yer

da yer al›rken, 3 okul ile Küçükçekmece son s›ralarda

al›rken, Küçükçekmece’nin 67 derslikte kald›¤› gö-

yer almaktad›r. (Grafik 5.6.).

rülmektedir. (Grafik 5.7.).

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

TUZLA

ﬁ‹LE

SULTANGAZ‹

SULTANBEYL‹

S‹L‹VR‹

SARIYER

SANCAKTEPE

PEND‹K

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

FAT‹H

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

ESENYURT

ESENLER

ÇEKMEKÖY

ÇATALCA

BÜYÜKÇEKMECE

BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAYRAMPAﬁA

BAﬁAKﬁEH‹R

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ﬁ‹ﬁL‹

3 2

3 2 0

ADALAR

ARNAVUTKÖY

5 4

Grafik 5.6.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

309

Grafik 5.6. ‹stanbul ‹li’nde özel ilkö¤retim okullar›n›n ilçelere göre da¤›l›m›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 310

5.2.2. Küçükçekmece’nin Özel ‹lkö¤retim

5.2.3. Küçükçekmece’nin Özel ‹lkö¤retim

okullar›ndaki toplam Derslik say›s›

okullar›ndaki toplam Ö¤renci say›s›

bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er ilçeler

aras›ndaki yeri

Üsküdar 458 derslik say›s› ile ilk s›rada yer al›rken,

Küçükçekmece’nin

Küçükçekmece’nin 67 derslikte kald›¤› görülmekte-

ö¤renci say›s› 758 olarak görülmektedir. En yüksek

dir. (Grafik 5.7.)

say› ise 7.716 ile Üsküdar’dad›r.(Grafik 5.8.).

özel

ilkö¤retim

alan›ndaki

377

458

500

SULTANBEYL‹

SULTANGAZ‹

Grafik 5.7. ‹stanbul ‹li’nde özel ilkö¤retim okullar›ndaki Derslik say›lar›n›n ilçelere göre da¤›l›m›.

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

ﬁ‹ﬁL‹

TUZLA

ﬁ‹LE

16 S‹L‹VR‹

86 SARIYER

SANCAKTEPE

PEND‹K

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

FAT‹H

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

ESENYURT

KA⁄ITHANE

163

169

149 67

115

157 49

114 54 ESENLER

ÇEKMEKÖY

0 BÜYÜKÇEKMECE

BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAYRAMPAﬁA

BAﬁAKﬁEH‹R

BAKIRKÖY

95 BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

0 ATAﬁEH‹R

2 ADALAR

ARNAVUTKÖY

100

316

291 239 161

133

200

ÇATALCA

249

186

246

300

287

319

400

Grafik 5.7.

7.716

9.000 6.142

8.000

574 SULTANGAZ‹

1.608

2.194 478 SULTANBEYL‹

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

ﬁ‹ﬁL‹

TUZLA

ﬁ‹LE

374 S‹L‹VR‹

913 SARIYER

SANCAKTEPE

1.099

2.563 913 MALTEPE

PEND‹K

2.504 758 KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

159

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

KADIKÖY

GÜNGÖREN

FAT‹H

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

Grafik 5.8.

310

4.233

4.303 1.467

2.114 811

969 ESENYURT

1.080

770 ÇEKMEKÖY

ÇATALCA

ESENLER

1.844

2.189 BÜYÜKÇEKMECE

701

390 BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAﬁAKﬁEH‹R

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

1.000

1.50

2.000

1.117

1.264

3.000

BAYRAMPAﬁA

4.000

3.077

3.452

5.000

3.352

6.000

5.100

5.301

7.000

Grafik 5.8. ‹stanbul ‹li’nde özel ilkö¤retim okullar›ndaki Ö¤renci say›lar›n›n ilçelere göre da¤›l›m›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 311

5.2.4. Küçükçekmece’nin Özel ‹lkö¤retim

5.2.5. Küçükçekmece’de Özel ‹lkö¤retim

okullar›ndaki toplam Ö¤retmen say›s›

okullar›nda Derslik Baﬂ›na Düﬂen Ö¤renci

bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er ilçeler

Say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er ilçeler

aras›ndaki yeri

Özel ilkö¤retim alan›nda ‹stanbul’un önde gelen

Üsküdar’da derslik baﬂ›na düﬂen ö¤renci say›s›n›n 17

ilçesinin Anadolu yakas›ndaki Üsküdar oldu¤u

olmas› olumlu bir gösterge olarak kabul edilebilir.

görülmektedir.

say›s›

Küçükçekmece’de bu say› 11’dir (5.10.). Ancak bu

834’tür. Küçükçekmece’de bu say› 115 olarak

rakam yukar›da verilen ilçeye ait di¤er verilerle

gerçekleﬂmiﬂtir. (Grafik 5.9.).

karﬂ›laﬂt›r›larak

Üsküdar’daki

ö¤retmen

de¤erlendirilmelidir.

Bütüncül

olarak bak›ld›¤›nda özel ilkö¤retimin ilçedeki

834

geliﬂiminin s›n›rl› kald›¤› söylenebilir.

732

900

562

156

321 132 51

ÜSKÜDAR

ZEYT‹NBURNU 17

ÜMRAN‹YE

ﬁ‹ﬁL‹

TUZLA

ﬁ‹LE

SULTANGAZ‹

SULTANBEYL‹

S‹L‹VR‹

SARIYER

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

SANCAKTEPE

119

PEND‹K

296 112 MALTEPE 15

19 KA⁄ITHANE

GÜNGÖREN

FAT‹H 13 FAT‹H

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

ESENYURT

13 EYÜP

ESENLER

ÇEKMEKÖY

0 ÇATALCA

BÜYÜKÇEKMECE

BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

115

178

263

296 71

133

126

66 0 BEﬁ‹KTAﬁ

BAYRAMPAﬁA

BAﬁAKﬁEH‹R

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

0 ATAﬁEH‹R

3 ADALAR

ARNAVUTKÖY

100

184

0 200

136

156

300

233

250

332

400

376

392

500

433

600

KADIKÖY

700

626

650

800

Grafik 5.9. ‹stanbul ‹li’nde özel ilkö¤retim okullar›ndaki ö¤retmen say›lar›n›n ilçelere göre da¤›l›m›.

Grafik 5.9.

17 10

16 14

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

ﬁ‹ﬁL‹

TUZLA

ﬁ‹LE

SULTANGAZ‹

SULTANBEYL‹

S‹L‹VR‹

SARIYER

SANCAKTEPE

PEND‹K

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

GAZ‹OSMANPAﬁA

ESENYURT

ESENLER

ÇEKMEKÖY

0 ÇATALCA

BÜYÜKÇEKMECE

BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAYRAMPAﬁA

BAﬁAKﬁEH‹R

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

0 ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

1 0

Grafik 5.10.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

311

Grafik 5.10. ‹stanbul ‹li’nde özel ilkö¤retim okullar›nda Derslik Baﬂ›na Düﬂen Ö¤renci say›lar›n›n ilçelere göre da¤›l›m›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 312

5.3.Resmi Genel Ortaö¤retim ‹stanbul ölçe¤inde 334 adet resmi genel ortaö¤retim kurumu bulunmaktad›r. Bu okullar›n 14 tanesi Küçükçekmece ilçesinde yer almaktad›r. 6.786 olan derslikten 377’si Küçükçekmece’dedir. 302.461 ö¤renciden 16.025’i Küçükçekmece’dedir. ‹ldeki 11.250 olan ö¤retmenin 498’i Küçükçekmece’dedir. Bu alanda derslik baﬂ›na il ortalamas› olarak 45 ö¤renci düﬂmektedir. Bu rakam Küçükçekmece’de 43’tür (Tablo 5.3.).

Kurum say›s›

‹lçe ad› ADALAR

Deslik say›s›

YEN‹ KAYIT DAH‹L TOPLAM Ö⁄RENC‹

ﬁube say›s›

Erkek

K›z

Toplam

Ö⁄RETMEN SAYISI Erkek

K›z

Toplam

Derslik bafl› fiube bafl›

140

103

1,928

1,394

3,322

ATAﬁEH‹R

252

250

4,332

4,398

8,730

118

243

361

AVCILAR

200

3,673

3,847

7,520

102

124

226

BA⁄CILAR

305

493

9,721

8,675

18,396

282

140

422

BAHÇEL‹EVLER

312

505

9,102

9,123

18,225

296

336

632

BAKIRKÖY

247

256

4,387

4,469

8,856

231

187

418

BAﬁAKﬁEH‹R

168

2,633

2,489

5,122

180

138

BAYRAMPAﬁA

159

238

4,903

5,034

9,937

169

101

270

189

197

3,128

2,912

6,040

155

208

363

BEYKOZ

1,490

1,526

3,016

116

BEYL‹KDÜZÜ

147

170

2,769

2,849

5,618

122

208

BEYO⁄LU

125

161

2,180

2,128

4,308

106

204

BÜYÜKÇEKMECE

145

206

2,989

3,008

5,997

105

124

229

ÇATALCA

232

183

415

ÇEKMEKÖY

109

2,170

2,118

4,288

108

ESENLER

120

3,054

2,508

5,562

123

169

ESENYURT

137

3,282

2,771

6,053

123

EYÜP

146

222

3,802

4,129

7,931

150

106

256

FAT‹H

416

529

8,365

8,146

16,511

423

356

779

GAZ‹OSMANPAﬁA

115

212

4,215

3,906

8,121

125

115

240

GÜNGÖREN

106

154

2,817

2,744

5,561

170

562

544

7,630

7,950

15,580

338

655

993

139

164

2,594

2,867

5,461

187

KARTAL

320

419

6,147

6,219

12,366

283

304

587

KÜÇÜKÇEKMECE

377

434

7,904

8,121

16,025

241

257

498

MALTEPE

264

276

4,470

4,798

9,268

160

234

394

PEND‹K

224

452

7,096

7,426

14,522

258

196

454

ARNAVUTKÖY

BEﬁ‹KTAﬁ

KADIKÖY KA⁄ITHANE

312

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

SANCAKTEPE

Page 313

1,134

774

1,908

SARIYER

191

227

3,218

3,675

6,893

141

161

302

S‹L‹VR‹

166

148

2,219

1,942

4,161

171

SULTANBEYL‹

102

194

4,492

2,672

7,164

112

159

SULTANGAZ‹

160

3,875

3,179

7,054

120

ﬁ‹LE

315

160

475

ﬁ‹ﬁL‹

191

220

3,155

3,707

6,862

131

156

287

TUZLA

115

149

2,589

2,417

5,006

102

192

ÜMRAN‹YE

216

284

5,263

4,986

10,249

173

184

357

ÜSKÜDAR

373

470

6,536

7,335

13,871

325

438

763

116

182

3,009

3,058

6,067

113

190

334

6,786

8,935

152,818

149.643

302.461

15.520

5.730

11.250

3634

ZEYT‹NBURNU TOPLAM Tablo 5.3.

Tablo 5.3. ‹stanbul Genelinde Resmi Genel Ortaö¤retim Kurumlar› Ö¤renci Ö¤retmen Derslik Say›lar› (2009-2010).

5.3.1. Küçükçekmece’nin Resmi Genel Ortaö¤retim okul say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er ilçeler aras›ndaki yeri Resmi Genel Ortaö¤retim okullar›n›n ‹l genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›na bak›ld›¤›nda 25 okul ile Kad›köy ilçesi ilk s›ray› almaktad›r. ‹kinci s›ray› 18 okul ile Üsküdar ve Fatih ilçeleri paylaﬂmaktad›r. Küçükçekmece ‹lçesi ise 14 okul ile dördüncü grupta yer almaktad›r. Burada Kad›köy ‹lçesi kendisinden sonra gelen ilçe ile aras›nda 7 okul fark olmas› ile dikkat çekmektedir.

30 25

18 4

SULTANGAZ‹

ﬁ‹LE

SULTANBEYL‹

8 4

ESENYURT

7 BEYO⁄LU

ESENLER

7 BEYL‹KDÜZÜ

10 S‹L‹VR‹

10 SARIYER

13 11

10 8

16 15

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

TUZLA

ﬁ‹ﬁL‹

PEND‹K

SANCAKTEPE

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

GAZ‹OSMANPAﬁA

FAT‹H

EYÜP

ÇEKMEKÖY

ÇATALCA

BÜYÜKÇEKMECE

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BAﬁAKﬁEH‹R

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

Grafik 5.11.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

313

Grafik 5.11. Resmi Genel Ortaö¤retim okullar›n›n il genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 314

5.3.2. Küçükçekmece’nin Resmi Genel

5.3.3. Küçükçekmece’nin Resmi Genel

Ortaö¤retim okullar›ndaki toplam Derslik

Ortaö¤retim okullar›ndaki toplam Ö¤renci

say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er ilçeler

aras›ndaki yeri

Kad›köy ilçesi toplam 562 derslik ile ilk s›rada yer alan

Remi Genel Ortaö¤retimdeki as›l potansiyel göstergesi

ilçe olmaktad›r. ‹kinci s›rada 416 derslik ile Fatih,

olan Ö¤renci say›lar›ndaki durum itibar› ile Ba¤c›lar,

üçüncü s›rada ise 377 derslik ile Küçükçekmece ‹lçesi

Bahçelievler, Fatih, Küçükçekmece, Kad›köy ilçeleri

gelmektedir. Bu alanda Fatih ‹lçesi’nin ikincili¤i dik-

ilk beﬂ olarak s›ralanmaktad›r. Bu alanda Bahçelievler

kat çekerken, Küçükçekmece yine üçüncü s›rada yer

dikkat çekmekte, Küçükçekmece yine ön s›ralarda yer

almakla e¤itim potansiyeli olarak ‹stanbul’un önde ge-

almaktad›r.

len ilçelerinden oldu¤unu göstermektedir.

562

600

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

Grafik 5.12. Resmi Genel Ortaö¤retim okullar›ndaki toplam Derslik say›lar›n›n il genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

ZEYT‹NBURNU

116

216

191 115 ﬁ‹LE

TUZLA

SULTANGAZ‹ SULTANGAZ‹

102

SULTANBEYL‹ 7.164

7.054

SULTANBEYL‹

S‹L‹VR‹

SARIYER

65 PEND‹K

SANCAKTEPE

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

KADIKÖY

ﬁ‹ﬁL‹

191

166

264

224

320 106 GÜNGÖREN

139

115 GAZ‹OSMANPAﬁA

FAT‹H

EYÜP

ESENYURT

33 ESENLER

ÇEKMEKÖY

16 ÇATALCA

BÜYÜKÇEKMECE

BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

146

145

147

125

189

159

61 BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

18.396

18.225

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

BAﬁAKﬁEH‹R

100 0

312

140

200

247

252

300

305

400

373

377

146

500

13.871 6.067

10.249 ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

TUZLA

ﬁ‹LE

ﬁ‹ﬁL‹

SARIYER

475

5.006

6.862

6.893

4.161

1.908 PEND‹K

SANCAKTEPE

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

S‹L‹VR‹

9.268

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

KADIKÖY

GÜNGÖREN

GAZ‹OSMANPAﬁA

FAT‹H

EYÜP

Grafik 5.13.

314

5.461

5.561

8.121

6.053 ESENYURT

7.931

5.562

4.288 ÇEKMEKÖY

ÇATALCA

BÜYÜKÇEKMECE

BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAﬁAKﬁEH‹R

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

0 ARNAVUTKÖY

415

2.000

ESENLER

5.997

5.618

4.308

3.016

4.000

6.040

8.856

3.322

6.000

5.122

8.000

7.520

8.730

10.000

9.937

14.000 12.000

14.522

16.025

16.000

12.366

18.000

15.580

20.000

16.511

Grafik 5.12.

Grafik 5.13. Resmi Genel Ortaö¤retim okullar›ndaki toplam Ö¤renci say›lar›n›n il genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 315

5.3.4. Küçükçekmece’nin Resmi Genel Ortaö¤retim

5.3.5. Küçükçekmece’de Resmi Genel

okullar›ndaki toplam Ö¤retmen say›s› bak›m›ndan

Ortaö¤retim okullar›nda Derslik Baﬂ›na

il ölçe¤inde di¤er ilçeler aras›ndaki yeri

Düﬂen Ö¤renci Say›s› bak›m›ndan il

Resmi Genel Ortaö¤retim alan›nda en çok ö¤retmen

ölçe¤inde di¤er ilçeler aras›ndaki yeri

Kad›köy (993), Fatih (779), Üsküdar (763), Bahçeliev-

Bu alanda derslik baﬂ›na düﬂen ö¤renci say›s› bak›-

ler (632), Kartal (587), Küçükçekmece (498) olarak

m›ndan Esenler ‹lçesi’nde sorun derecesinde bir ra-

s›ralanmaktad›r. Bu alanda en fazla ö¤rencisi olan

kamla (169) karﬂ›laﬂ›lmaktad›r. Esenler’i yine bu çiz-

Ba¤c›lar’›n (Grafik 5.13), Ö¤retmen say›s› olarak geri-

gide Baﬂakﬂehir 138 ö¤renci ile takip etmektedir. Kü-

lere düﬂmesi dikkat çekicidir. Kad›köy ilçesi ise Ö¤-

çükçekmece ise 43 say›s› ile derslik baﬂ›na en çok ö¤-

renci say›s› bak›m›ndan beﬂinci s›rada yer al›rken

renci düﬂen ilçeler içinde 19. s›radad›r. Bu rakam ‹s-

(Grafik 5.13), Ö¤retmen say›s› bak›m›ndan ilk s›rada

tanbul ölçe¤inde di¤er ilçeler içinde ideal pozisyon ol-

yer alm›ﬂt›r. Bu da incelenmeye de¤er çarp›c› bir du-

mamakla birlikte iyiye yak›n kabul edilebilinir bir du-

rum olarak ortaya ç›kmaktad›r. Küçükçekmece ‹lçesi

rum olarak ortaya ç›kmaktad›r.

ise il ölçe¤inde belirtilen bu ilçelere nazaran Ö¤renci Ö¤retmen say›lar›n›n birbirlerine oransal dengesi bak›m›ndan daha tutarl› görünmektedir.

993

1.200

190

357

287 159 SULTANBEYL‹

120

171 S‹L‹VR‹

Grafik 5.14. Resmi Genel Ortaö¤retim okullar›ndaki toplam Ö¤retmen say›lar›n›n il genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

TUZLA

ﬁ‹LE

ﬁ‹ﬁL‹

SULTANGAZ‹

SARIYER

31 SANCAKTEPE

PEND‹K

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

FAT‹H

ÇATALCA

192

302

454

394

587 187

170

240

123

123 ESENYURT

256 108

ESENLER

BÜYÜKÇEKMECE

ÇEKMEKÖY

229

BEYO⁄LU

208

204

BEYL‹KDÜZÜ

363

270

116 BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAﬁAKﬁEH‹R

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

0 ARNAVUTKÖY

200

180

226

400

418

361

422

600

498

632

800

763

779

1.000

169

Grafik 5.14.

180 138

160 140 120

47 ÜMRAN‹YE

44 TUZLA

70 36

65 39 KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

54 40

41 26

34 BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

62 36

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

100

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ﬁ‹LE

ﬁ‹ﬁL‹

SULTANGAZ‹

SULTANBEYL‹

S‹L‹VR‹

SARIYER

SANCAKTEPE

PEND‹K

MALTEPE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

FAT‹H

ESENYURT

ESENLER

ÇEKMEKÖY

ÇATALCA

BÜYÜKÇEKMECE

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAﬁAKﬁEH‹R

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

0 ARNAVUTKÖY

Grafik 5.15.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

315

Grafik 5.15. Resmi Genel Ortaö¤retim okullar›ndaki Derslik Baﬂ›na Düﬂen Ö¤renci say›lar›n›n il genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 316

5.4.Resmi Mesleki Ortaö¤retim Kurumlar› ‹stanbul il ölçe¤inde toplam 425 Resmi Mesleki Tek-

11.315 Ö¤retmenden Küçükçekmece’ye ait olan› ise

nik Ortaö¤retim Okulu bulunmaktad›r. Bu okullar-

535’dir. ‹l genelinde derslik baﬂ›na ortalama 54 ö¤-

dan 10 tanesi Küçükçekmece’de yer almaktad›r. ‹l ge-

renci düﬂerken bu rakam Küçükçekmece’de 82 olarak

nelindeki toplam 5.279 derslikten 198’i Küçükçek-

ortalaman›n bir hayli üzerinde olmas›yla dikkat çek-

mece’deki okullarda bulunmaktad›r. Bu alanda ilin

mektedir.

toplam ö¤renci say›s› 282.579 olup, bunun 16.156’s› Küçükçekmece’dedir.

Kurum say›s›

‹lçe ad› ADALAR

Deslik say›s›

ﬁube say›s›

YEN‹ KAYIT DAH‹L TOPLAM Ö⁄RENC‹ Erkek

K›z

Toplam

Ö⁄RETMEN SAYISI Erkek

K›z

Toplam

Derslik bafl› fiube bafl›

187

137

324

ARNAVUTKÖY

103

1,873

1,437

3,310

ATAﬁEH‹R

135

267

4,720

3,459

8,179

141

187

328

AVCILAR

125

198

3,602

2,801

6,403

141

125

266

BA⁄CILAR

183

331

5,127

5,275

10,402

199

118

317

210

373

7,093

4,613

11,706

278

225

503

BAKIRKÖY

135

202

1,914

4,996

6,910

106

200

306

BAﬁAKﬁEH‹R

1,727

1,079

2,806

140

BAYRAMPAﬁA

111

251

5,881

3,620

9,501

218

292

BEﬁ‹KTAﬁ

179

199

2,571

2,817

5,388

101

225

326

BEYKOZ

143

312

5,339

3,534

8,873

201

157

358

BEYL‹KDÜZÜ

932

440

1,372

BEYO⁄LU

124

183

2,769

3,011

5,780

125

103

228

BÜYÜKÇEKMECE

104

1,212

1,070

2,282

ÇATALCA

116

154

2,801

1,804

4,605

101

171

ÇEKMEKÖY

1,494

814

2,308

100

ESENLER

113

2,489

2,228

4,717

ESENYURT

139

213

4,217

2,848

7,065

105

196

EYÜP

171

273

4,898

5,662

10,560

185

115

300

FAT‹H

244

413

6,067

5,046

11,113

300

254

554

GAZ‹OSMANPAﬁA

165

292

4,206

5,343

9,549

193

138

331

GÜNGÖREN

100

190

3,571

2,438

6,009

121

204

KADIKÖY

141

1,673

2,788

4,461

137

213

KA⁄ITHANE

162

256

4,734

3,723

8,457

199

140

339

KARTAL

303

482

7,787

6,509

14,296

388

373

761

KÜÇÜKÇEKMECE

198

463

9,243

6,913

16,156

282

253

535

164

270

4,899

4,485

9,384

176

253

429

239

326

5,728

4,538

10,266

246

134

380

BAHÇEL‹EVLER

MALTEPE PEND‹K

316

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 317

SANCAKTEPE

111

171

3,387

2,641

6,028

127

196

SARIYER

107

128

1,794

2,342

4,136

101

162

S‹L‹VR‹

834

954

1,788

109

SULTANBEYL‹

111

123

1,805

2,579

4,384

139

SULTANGAZ‹

465

439

904

ﬁ‹LE

555

420

975

ﬁ‹ﬁL‹

222

426

10,314

4,563

14,877

352

266

618

TUZLA

144

164

2,353

2,394

4,747

145

101

246

ÜMRAN‹YE

239

477

10,014

7,820

17,834

372

287

659

ÜSKÜDAR

319

541

6,753

8,584

15,337

326

532

858

192

297

5,267

4,120

9,387

213

206

419

242

5,279

8,845

152,295

130,284

282,579

5,979

5,336

11,315

ZEYT‹NBURNU TOPLAM Tablo 5.4.

Tablo 5.4. ‹stanbul Genelinde Resmi Mesleki Teknik Ortaö¤retim Kurumlar› Ö¤renci Ö¤retmen Derslik Say›lar› (2009-2010).

5.4.1. Küçükçekmece’nin Resmi Mesleki Teknik Ortaö¤retim okul say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er ilçeler aras›ndaki yeri Suriçi olarak adland›r›lan tarihi yar›m adadaki Fatih ‹lçesi 14 okul ile bu alanda ilk s›rada gelmekle dikkat çekmektedir. Sora 11 okula sahip dört ilçe bulunmaktad›r. Bunlardan sadece bir tanesi Avrupa yakas›nda bulunan Bahçelievler’dir. Di¤er üçü Anadolu yakas›nda yer alan Üsküdar, Kartal ve Pendik ilçeleridir. 10 okullu ilçelerden bir tanesi yine Anadolu yakas›ndaki Ümraniye ile Avrupa yakas›ndaki Küçükçekmece’dir. Bu alanda da Küçükçekmece’nin il ölçe¤inde ön s›ralarda geldi¤i görülmektedir.

10 7 3

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

TUZLA

ﬁ‹LE

ﬁ‹ﬁL‹

1 SULTANGAZ‹

SULTANBEYL‹

S‹L‹VR‹

SARIYER

SANCAKTEPE

PEND‹K

MALTEPE

KÜÇÜKÇEKMECE

KARTAL

KA⁄ITHANE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

GAZ‹OSMANPAﬁA

FAT‹H

EYÜP

ESENYURT

ESENLER

ÇEKMEKÖY

ÇATALCA

BEYO⁄LU

BÜYÜKÇEKMECE

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAﬁAKﬁEH‹R

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BAHÇEL‹EVLER

ARNAVUTKÖY

0 ADALAR

7 5

3 2

2 0

Grafik 5.16. Resmi Mesleki Teknik Ortaö¤retim okullar›n›n il genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

BA⁄CILAR

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

Grafik 5.16.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

317

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 318

5.4.2. Küçükçekmece’nin Resmi Mesleki

5.4.3. Küçükçekmece’nin Resmi Mesleki

Teknik Ortaö¤retim okullar›ndaki toplam

Derslik say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er

Ö¤renci say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er

ilçeler aras›ndaki yeri

Bu alanda 11 okul ile ikinci s›rada yer alan Üsküdar ‹lçe-

As›l hizmet götürülecek unsur ve e¤itim potansiyelinin

si 319 say›s› ile en fazla dersli¤e sahip olan ilçe duru-

kendisi olan ö¤renci say›s›nda bu alanda Ümraniye

mundad›r. ‹kinci s›rada yine 11 okulla Kartal 303 ders-

(17.834) baﬂta gelmektedir. Küçükçekmece (16.156)

likle yer almaktad›r. Üçüncü s›ray› 14 okul ile ilk s›rada

ikinci s›rada gelerek ‹l ölçe¤inde Resmi Mesleki Teknik

yer alm›ﬂ olan Fatih, 224 derslik ile almaktad›r. Dör-

Ortaö¤retimde önemli bir potansiyele sahip oldu¤unu

düncü s›ray› 239 derslik ile Ümraniye ve Pendik ilçeleri

göstermektedir.

paylaﬂmaktad›r. Küçükçekmece’deki 10 adet okuldaki toplam derslik say›s› ise 198’dir. Bu rakamla Küçükçekmece ‹stanbul’un 8. büyük ilçesi durumundad›r.

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

TUZLA

ﬁ‹LE

SULTANGAZ‹

SULTANBEYL‹

22 S‹L‹VR‹

Grafik 5.17. Resmi Mesleki Teknik Ortaö¤retim okullar›ndaki dersliklerin il genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›. ﬁ‹ﬁL‹

107 SARIYER

111

111 SANCAKTEPE

144

192

222

239 164 PEND‹K

MALTEPE

KÜÇÜKÇEKMECE

KARTAL

KA⁄ITHANE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

GAZ‹OSMANPAﬁA

FAT‹H

EYÜP

239

303 198 100

165

56 ESENLER

ESENYURT

35 ÇATALCA

ÇEKMEKÖY

BÜYÜKÇEKMECE

18 BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

BAﬁAKﬁEH‹R

171

139

116

124

104

143

179

210

100

111

135

150

125

200

135

183

250

244

300

319

350

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

17.834

15.337

14.877

9.387

Grafik 5.18. Resmi Mesleki Teknik Ortaö¤retim okullar›ndaki ö¤rencilerin il genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›. ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

4.747 TUZLA

975 ﬁ‹LE

ﬁ‹ﬁL‹

4.384 904 SULTANBEYL‹

S‹L‹VR‹

SARIYER

SANCAKTEPE

PEND‹K

MALTEPE

KÜÇÜKÇEKMECE

SULTANGAZ‹

4.136

1.788

6.028

8.457 KARTAL

KA⁄ITHANE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

GAZ‹OSMANPAﬁA

FAT‹H

EYÜP

ESENLER

ESENYURT

ÇATALCA

ÇEKMEKÖY

BÜYÜKÇEKMECE

BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

Grafik 5.18.

318

4.461

6.009

9.549

11.113

10.560 7.065

4.717

4.605

2.308

2.282

5.780

8.873 BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAﬁAKﬁEH‹R

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

0 ADALAR

ARNAVUTKÖY

2.000

1.372

4.000

2.806

3.310

6.000

5.388

8.000

9.501

10.000

6.403

8.179

12.000

6.910

10.402

14.000

11.706

16.000

9.384

14.296

18.000

10.266

20.000

16.156

Grafik 5.17.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 319

5.4.4. Küçükçekmece’nin Resmi Mesleki

5.4.5. Küçükçekmece’de Resmi Mesleki

Teknik Ortaö¤retim okullar›ndaki toplam

Teknik Ortaö¤retim okullar›nda Derslik

Ö¤retmen say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde

Baﬂ›na Düﬂen Ö¤renci Say›s› bak›m›ndan il

di¤er ilçeler aras›ndaki yeri

ölçe¤inde di¤er ilçeler aras›ndaki yeri

Bu alanda ö¤renci say›s› bak›m›ndan ilin ikinci büyük

Bu alanda Baflakflehir ‹lçesi’nin büyük bir sorun yaflad›-

ilçesi olan Küçükçekmece 535 ö¤retmen ile ilde en fazla

¤› söylenebilir. Çünkü derslik baﬂ›na 140 ö¤renci düﬂtü-

ö¤retmene sahip alt›nc› ilçe durumundad›r. Bu ise

¤ü görülmektedir. Bu rakam Küçükçekmece ilçesinde

ilçedeki ö¤renci ö¤retmen dengesinin ters orant›l›

82 olarak gerçekleﬂmekte ve ilçeyi dördüncü s›rada tut-

oldu¤unu aç›¤a ç›karmaktad›r.

maktad›r. Buna göre ilçede derslik sorunu oldu¤u görülmektedir.

858

1.000

618

419 246

Grafik 5.19. Resmi Mesleki Teknik Ortaö¤retim okullar›ndaki Ö¤retmenlerin il genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›. ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

TUZLA

139

ﬁ‹LE

S‹L‹VR‹

SULTANBEYL‹

SARIYER

SANCAKTEPE

PEND‹K

MALTEPE

KÜÇÜKÇEKMECE

KARTAL

KA⁄ITHANE

GAZ‹OSMANPAﬁA

FAT‹H

EYÜP

ESENLER

ESENYURT

ÇATALCA

ÇEKMEKÖY

BEYO⁄LU

BÜYÜKÇEKMECE

BEYL‹KDÜZÜ

BAﬁAKﬁEH‹R

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

SULTANGAZ‹

109

196

162

213 KADIKÖY

380

429

535 339 204 GÜNGÖREN

331

300 196 62

171 90

100

200

100

358

228

326

BEYKOZ

292

306

300

317

328

400

266

500

BEﬁ‹KTAﬁ

503

600

554

700

ﬁ‹ﬁL‹

800

659

761

900

Grafik 5.19.

140

160 140 120

81 39 SULTANBEYL‹

54 39 SARIYER

380

52 KA⁄ITHANE

51 KADIKÖY

GÜNGÖREN

84 51

GAZ‹OSMANPAﬁA

51 BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

100

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

TUZLA

ﬁ‹LE

ﬁ‹ﬁL‹

SULTANGAZ‹

S‹L‹VR‹

SANCAKTEPE

PEND‹K

MALTEPE

KÜÇÜKÇEKMECE

KARTAL

FAT‹H

EYÜP

ESENLER

ESENYURT

ÇATALCA

ÇEKMEKÖY

BEYO⁄LU

BÜYÜKÇEKMECE

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAﬁAKﬁEH‹R

BAYRAMPAﬁA

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

Grafik 5.20.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

319

Grafik 5.20. Resmi Mesleki Teknik Ortaö¤retim okullar›ndaki Derslik Baﬂ›na Düﬂen Ö¤rencilerin il genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 320

5.5.Özel Ortaö¤retim Kurumlar›

5.5.1. Küçükçekmece’nin Özel Ortaö¤retim

5.5.2. Küçükçekmece’nin Özel Ortaö¤retim

Kurumlar› okul say›s› bak›m›ndan il

Kurumlar› okullar›ndaki toplam Derslik

ölçe¤inde di¤er ilçeler aras›ndaki yeri

say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er ilçeler

Özel ortaö¤retim okular›n›n ençok oldu¤u ilçeler Üskü-

aras›ndaki yeri

dar (23), Kad›köy (21), Bahçelievler (20) ilçeleridir. Kü-

Bu alanda Sar›yer 290 derslikle ilk s›rada yer almas› ile

çükçekmece’deki say› sadece 2’dir. Bu bak›mdan bu

dikkat çekmektedir. Küçükçekmece’deki derslik say›s›

alanda Küçükçekmece’nin henüz dikkate de¤er bir ko-

ise 55’dir.

numda olmad›¤› söylenebilir.

3 ÜSKÜDAR

Grafik 5.21. Özel Ortaö¤retim okullar›n›n ‹l genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

ZEYT‹NBURNU

ÜMRAN‹YE 279

276

TUZLA

ﬁ‹LE 0

ﬁ‹ﬁL‹

SULTANGAZ‹

SULTANBEYL‹

SARIYER

SANCAKTEPE 0

PEND‹K

MALTEPE

S‹L‹VR‹

2 KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

FAT‹H

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

ESENYURT

0 ÇATALCA

BÜYÜKÇEKMECE

BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

0 BAﬁAKﬁEH‹R

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY 0

ESENLER

ÇEKMEKÖY

Grafik 5.21.

290

350

122

20 ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

SULTANGAZ‹

ﬁ‹LE 0

SULTANBEYL‹

ﬁ‹ﬁL‹

14 SARIYER

SANCAKTEPE

PEND‹K

MALTEPE

S‹L‹VR‹

55 KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

KADIKÖY

GÜNGÖREN

FAT‹H

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

Grafik 5.14.

320

102

93 45

46 ESENYURT

ESENLER 0

28 ÇATALCA

ÇEKMEKÖY

BÜYÜKÇEKMECE

BEYO⁄LU

45 BEYL‹KDÜZÜ

72 42 BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

BAﬁAKﬁEH‹R

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR

ARNAVUTKÖY

BAYRAMPAﬁA 0

100

150

TUZLA

168

204

199

200

157

177

220

250

234

300

Grafik 5.22. Özel Ortaö¤retim okullar›ndaki Dersliklerin ‹l genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 321

5.5.3. Küçükçekmece’nin Özel Ortaö¤retim

5.5.4. Küçükçekmece’nin Özel Ortaö¤retim

Kurumlar› okullar›ndaki toplam Ö¤renci

Kurumlar› okullar›ndaki toplam Ö¤retmen

say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er ilçeler

aras›ndaki yeri

Bu alanda da as›l potansiyeli belirleyen ö¤renci say›s›na

Bu alanda ençok ö¤retmen Üsküdar’da bulunmaktad›r

bak›ld›¤›nda 4.086 ile Kad›köy ilk s›rada gelmektedir.

(644). Beyo¤lu ikinci (605), Kad›köy üçüncüdür (528).

3.951 ö¤renci ile Üsküdar ikinci, 3.809 ö¤renci ile Be-

Küçükçekmece’deki Ö¤retmen say›s› ise 74’tür.

yo¤lu üçüncü s›rada gelmektedir. Beyo¤lu’nun bu durumu dikkat çekicidir. Küçükçekmece’deki ö¤renci say›s›

3.951 SULTANGAZ‹

Grafik 5.23. Özel Ortaö¤retim okullar›ndaki Ö¤rencilerin ‹l genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

ﬁ‹LE

ﬁ‹ﬁL‹

491

407

384

SULTANBEYL‹

1.108

1.822 942

2.071

2.632 81 S‹L‹VR‹

SARIYER

SANCAKTEPE 0

PEND‹K

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

65 KA⁄ITHANE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

FAT‹H

EYÜP

ESENYURT

ESENLER

0 ÇATALCA

ÇEKMEKÖY

BEYO⁄LU

BEﬁ‹KTAﬁ

1.560

1.628 855

1.494

1.449 610

564

356

392

745 BEYL‹KDÜZÜ

237

669 0 BAﬁAKﬁEH‹R 294

BAYRAMPAﬁA

BAKIRKÖY 306

BA⁄CILAR

BAHÇEL‹EVLER

AVCILAR

0 ATAﬁEH‹R

0 ADALAR

ARNAVUTKÖY

500

BEYKOZ

486

1.000

630

1.500

BÜYÜKÇEKMECE

2.000

1.591

1.651

2.500

GAZ‹OSMANPAﬁA

2.309

3.000

2.301

2.963

3.500

3.150

4.000

TUZLA

3.809

4.500

4.086

ise 855’tir.

Grafik 5.23.

605

528

600

436

ZEYT‹NBURNU

ÜSKÜDAR

ÜMRAN‹YE

TUZLA

40 SULTANGAZ‹

ﬁ‹LE 0

29 SULTANBEYL‹

ﬁ‹ﬁL‹

21 S‹L‹VR‹

0 SARIYER

SANCAKTEPE

140

235

242

332 PEND‹K

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

FAT‹H

161

184 74 21

66 GAZ‹OSMANPAﬁA

KA⁄ITHANE

71 ESENYURT

ESENLER

68 0 ÇATALCA

ÇEKMEKÖY

BÜYÜKÇEKMECE

BEYO⁄LU

EYÜP

125

142

201

249 69

99 BEﬁ‹KTAﬁ

BAﬁAKﬁEH‹R

BAYRAMPAﬁA 0

BAKIRKÖY

BA⁄CILAR

ADALAR

AVCILAR

0 ATAﬁEH‹R

ARNAVUTKÖY

100

BAHÇEL‹EVLER

200

134

168

300

BEYKOZ

400

BEYL‹KDÜZÜ

361

451

500

644

700

Grafik 5.24.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

321

Grafik 5.24. Özel Ortaö¤retim okullar›ndaki Ö¤retmenlerin ‹l genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 322

5.5.5. Küçükçekmece’de Özel Ortaö¤retim Kurumlar› okullar›nda Derslik Bafl›na Düflen Ö¤renci Say›s› bak›m›ndan il ölçe¤inde di¤er ilçeler aras›ndaki yeri Bu alanda derslik bafl›na düflen ö¤renci say›s› 25 ve alt›ndad›r. Bu durum özel okul sektöründe normal bir da¤›l›m olarak kabul edilmektedir. Küçükçekmece’de bu say› 16’d›r.

Grafik 5.25. Özel Ortaö¤retim okullar›ndaki Derslik Baﬂ›na Düﬂen Ö¤rencilerin ‹l genelindeki ilçelere göre say›sal da¤›l›m›.

15 12

16 13

BAKIRKÖY

BAHÇEL‹EVLER

Grafik 5.25.

322

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

ÜSKÜDAR

ZEYT‹NBURNU

ﬁ‹ﬁL‹

TUZLA

ﬁ‹LE 0

SULTANGAZ‹

SULTANBEYL‹

S‹L‹VR‹

SARIYER

PEND‹K

SANCAKTEPE 0

MALTEPE

KARTAL

KÜÇÜKÇEKMECE

KA⁄ITHANE

KADIKÖY

GÜNGÖREN

FAT‹H

GAZ‹OSMANPAﬁA

EYÜP

ESENYURT

0 ESENLER

ÇEKMEKÖY

0 ÇATALCA

BÜYÜKÇEKMECE

BEYO⁄LU

BEYL‹KDÜZÜ

BEYKOZ

BEﬁ‹KTAﬁ

0 BAYRAMPAﬁA

BAﬁAKﬁEH‹R

BA⁄CILAR

AVCILAR

ATAﬁEH‹R

ADALAR 0

ARNAVUTKÖY 0

ÜMRAN‹YE

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 323

ALTINCI BÖLÜM 6.KÜÇÜKÇEKMECE ‹LÇES‹’N‹N GENEL OLARAK ‹L ÖLÇE⁄‹NDE E⁄‹T‹MDEK‹ YER‹ VE ÖNEM‹

6.1.Örgün E¤itim ve Yayg›n E¤itim

6.1.1.Örgün E¤itim

Bu bölümde Küçükçekmece ‹lçesi’ndeki resmi ve özel

‹stanbul’da Örgün E¤itimin toplam›na bak›ld›¤›nda

e¤itim ve ö¤retim kurumlar›n›n, örgün ve yayg›n ola-

3.136 okul, 54.829 derslik, 93.161 ö¤retmen ve

rak, il genelindeki yeri ifade edilmeye çal›ﬂ›lmaktad›r.

2.456.882 ö¤renci oldu¤u görülmektedir. Bunlardan 108 okul, 2.517 derslik, 4.023 ö¤retmen ve 139.590 ö¤renci Küçükçekmece’de bulunmaktad›r.

‹STANBUL ‹L GENEL‹

KÜÇÜKÇEKMECE ‹LÇES‹

Okul Türü

Okul / Kurum Say›s›

Toplam Ö¤renci Say›s›

Derslik Say›s›

Ö¤retmen Say›s›

Okul / Kurum Say›s›

Toplam Ö¤renci Say›s›

Derslik Say›s›

Ö¤retmen Say›s›

Örgün E¤itim Toplam›

3.136

2.456.882

54.829

93.161

108

139.590

2.517

4.023

Yayg›n E¤itim Toplam›

2.221

1.159.109

14.885

20.194

40.051

1.081

GENEL TOPLAM

5.357

3.615.991

69.714

113.355

149

179.641

2.590

5.104

Tablo6. 1. 2009 – 2010 E¤itim Ö¤retim Y›l› ‹stanbul Geneli Ve Küçükçekmece ‹lçesi Örgün ve Yayg›n, Resmi ve Özel E¤itim ‹statistiklerinin Genel Karﬂ›laﬂt›r›lmas›.

Tablo 6.1.

3.000.000 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0

2.456.5882

54.829

Okul / Kurum Toplam Derslik Say›s› Say›s› Ö¤renci Say›s›

93.161

Ö¤retmen Say›s›

108

139.590

2.517

Okul / Kurum Toplam Derslik Say›s› Say›s› Ö¤renci Say›s›

‹STANBUL ‹L GENEL‹

4.023

Ö¤retmen Say›s› Grafik 6.1. Örgün E¤itimde Küçükçekmece’nin ‹stanbul genelindeki grafiksel gösterimi.

KÜÇÜKÇEKMECE ‹LÇES‹ ÖRGÜN E⁄‹T‹M TOPLAM

Grafik 6.1.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

323

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 324

6.1.2.Yayg›n E¤itim

6.1.3. Örgün ve Yayg›n E¤itimde Genel

‹stanbul Ölçe¤inde Yayg›n E¤itime Genel olarak bak›l-

Durum

d›¤›nda 2.221 kurum, 14.885 derslik, 20.194 ö¤retmen

Örgün ve yayg›n e¤itim toplam›nda ‹stanbul’da 5.357

ve 1.159.109 ö¤renci oldu¤u görülmektedir. Bunlardan

okuldan 149’u, 69.714 olan derslikten 2.590’›, 113.355

41 kurum, 73 derslik, 1081 ö¤retmen, 40.051 ö¤renci

ö¤retmenden 5.154’ü, 3.615.991 ö¤renciden 179.641’i

Küçükçekmece ‹lçesi’ndedir.

Küçükçekmece’de bulunmaktad›r.

1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0

1.159.109

2.221

14.885

Okul / Kurum Toplam Derslik Say›s› Say›s› Ö¤renci Say›s›

20.194

Ö¤retmen Say›s›

40.051

Okul / Kurum Toplam Derslik Say›s› Say›s› Ö¤renci Say›s›

‹STANBUL ‹L GENEL‹

1081

Grafik 6.2. Yayg›n E¤itimde Küçükçekmece’nin ‹stanbul genelindeki grafiksel gösterimi.

Ö¤retmen Say›s›

KÜÇÜKÇEKMECE ‹LÇES‹ YAYGIN E⁄‹T‹M TOPLAM

Grafik 6.2.

4.000.000 3.500.000 3.000.000 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0

3.615.991

5.357

14.885

Okul / Kurum Toplam Derslik Say›s› Say›s› Ö¤renci Say›s›

113.355

Ö¤retmen Say›s›

149

2.590

Okul / Kurum Toplam Derslik Say›s› Say›s› Ö¤renci Say›s›

‹STANBUL ‹L GENEL‹

KÜÇÜKÇEKMECE ‹LÇES‹ GENEL TOPLAM

Grafik 6.3.

324

179.641

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

5.104

Ö¤retmen Say›s›

Grafik 6.3. Örgün ve Yayg›n E¤itim Toplam›nda Küçükçekmece’nin ‹stanbul genelindeki grafiksel gösterimi.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 325

6.1.3.1 Örgün ve Yayg›n E¤itim Toplam›nda Küçükçekmece’nin ‹stanbul genelindeki Yerinin % ile ifadesi

OKUL KURUM SAYISI ‹stanbul ‹li Geneli

Küçükçekmece ‹lçesi

Grafik 6.4. Örgün ve Yayg›n E¤itim Toplam›nda Okul/Kurum Say›s› Bak›m›ndan Küçükçekmece’nin ‹stanbul genelindeki %’lik Pay›.

TOPLAM Ö⁄RETMEN SAYISI ‹stanbul ‹li Geneli

Küçükçekmece ‹lçesi

% 97

Grafik 6.5. Örgün ve Yayg›n E¤itim Toplam›nda Ö¤renci/Kursiyer Say›s› Bak›m›ndan Küçükçekmece’nin ‹stanbul genelindeki %’lik Pay›.

% 96

Grafik 6.6. Örgün ve Yayg›n E¤itim Toplam›nda Derslik Say›s› Bak›m›ndan Küçükçekmece’nin ‹stanbul genelindeki %’lik Pay›.

Grafik 6.6.

Grafik 6.4. TOPLAM Ö⁄RENC‹ / KURS‹YER SAYISI ‹stanbul ‹li Geneli

Yukar›daki grafikler (6.1.-6.2.-6.3.-6.4.-6.5.-6.6.6.7.) incelendi¤inde; ‹stanbul’daki okul/kurumlar›n

Küçükçekmece ‹lçesi

%3’ü, ö¤renci/kursiyerlerin %5’i, dersliklerin %4’ü, ö¤retmenlerin %4’ü, Küçükçekmece ilçesinde bulunmaktad›r. Daha üst bölümlerde aç›kça ifade edildi¤i gibi % 95

Küçükçekmece ‹lçesi bu %’lik dilimleri ile ‹stanbul’un önde gelen ilk beﬂ ilçesinden biri durumundad›r. Ancak özel okulculuk alan› bunun d›ﬂ›nda olmak üzere.

Grafik 6.5.

Burada ayr›ca dikkat çeken nokta, okul/kuTOPLAM DERSL‹K SAYISI ‹stanbul ‹li Geneli

Küçükçekmece ‹lçesi

rum, derslik ve ö¤retmen % ‘liklerinin, ö¤renci/kursiyer %’li¤inin alt›nda kalmas›d›r. Grafik 1.1., 1.2., 1.3.’lere birlikte bak›ld›¤›nda; ‹stanbul nüfusunun, Ülke nüfusunun %15’ini oluﬂturdu¤u görülmektedir. Küçükçekmece’nin de ‹stanbul nüfusunun %5’inin oluﬂturdu¤u görülmektedir.

% 96

Birinci ve alt›nc› bölümün verilerini karﬂ›laﬂt›rd›¤›m›zda; Küçükçekmece ‹lçesi’nin nüfusu, ‹s-

Grafik 6.6.

tanbul nüfusunun %5’ini oluﬂtururken; ilçenin, ö¤renci oran› olarak ta ‹stanbul’daki ö¤rencilerin %5’ini oluﬂturdu¤u görülmektedir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

325

Grafik 6.7. Örgün ve Yayg›n E¤itim Toplam›nda Ö¤retmen Say›s› Bak›m›ndan Küçükçekmece’nin ‹stanbul genelindeki %’lik Pay›.

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 326

SONUÇ

sun ekonomik seviyesi ile aç›klanabilir. Böyle olmakla beraber e¤itimde verimlilik üzere bir rekabetin ve

Bu çal›ﬂmam›zda Küçükçekmece ‹lçesi’nin Cumhuri-

olumlu bir ivmenin oluﬂmas› aç›s›ndan, özel örgün

yet dönemi ile birlikte e¤itimdeki tarihsel süreci de-

e¤itim kurumlar›n›n da belli bir geliﬂim göstermesi

mografik verilerle ortaya konulmaya çal›ﬂ›lm›ﬂt›r.

beklenir. ‹lçe nüfusunun ekonomik gelir yap› ve se-

Verilerin basitleﬂtirilerek görselleﬂtirilmesine önem

viyesinin bu durumu olumlu yönde etkilememesi el-

verilmiﬂtir. Verilerin yorumlanmas›nda akademik

bette konuya duyars›z kal›nmas›n› gerektirmedi¤i gi-

üslupta yo¤unlaflmaktan kaç›n›lmaya çal›fl›lm›flt›r.

bi aksine duyarl›l›¤› zorunlu hale getiren bir etken ol-

Bundan da amaç, çal›ﬂmaya k›saca göz gezdiren her-

mal›d›r. Bu ba¤lamda yerel yönetimlere büyük so-

hangi bir muhatab›n›n zihninde, e¤itim aç›s›ndan

rumluluklar düﬂmektedir. Küçükçekmece Belediyesi

Küçükçekmece’nin il ölçe¤indeki yükünün ve yerinin

de e¤itime yapt›¤› katk›lar› ile dikkat çekmekte, e¤i-

kolayca anlaﬂ›labilmesine yard›mc› olmakt›r.

timciler ve ilçe halk› taraf›ndan takdir görmektedir.

Çal›ﬂmadan k›saca ortaya ç›kan sonuç; Küçük-

Yerel yönetimlerin AB ülkelerinde oldu¤u gibi

çekmece ‹lçesi, ‹stanbul’un nüfus bak›m›ndan ikinci

e¤itim alan›nda daha etkin hale getirilmesinin bir ih-

büyük ilçesi olarak, di¤er ilçeler aras›nda e¤itim yükü

tiyaç oldu¤u burada da gözlenlenmektedir. AB süre-

aç›s›ndan Resmi ‹lkö¤retim ve Ortaö¤retim alanla-

cinde e¤itimin yeniden yap›land›r›lmas› çerçevesin-

r›nda genel olarak ilk beﬂ ilçeden birisi durumunda-

de yerel yönetimlerin, e¤itimin aktif rol al›c›lar›ndan

d›r. Özellikle mesleki ve teknik e¤itimdeki geliﬂmeler

birisi olmas› gere¤i ötelenmemelidir. Bu öneriye gö-

dikkat çekmektedir.

re 13.07.2005 tarih ve 5379 say›l› Belediye Kanunu-

Anaokulu da dahil özel okulculuk alan›nda ortalaman›n alt›na düﬂmektedir. Özel yayg›n e¤itimde ise belli bir kurumlaﬂmadan söz edilebilir. ‹lçe, ‹stanbul nüfusunun %5'lik bir dilimine sahiptir. Yine ayn› oranda ‹stanbul'daki yüksek ö¤re-

nun 14. mad. b bendinin ilk maddesiyle "Belediyeler okul öncesi e¤itim kurumlar› açabilir." denilerek verilen yetkinin, Anayasa Mahkemesi’nce 24.01.2007 tarih ve 2007/5 karar no ile iptali, e¤itimin geliﬂimi ad›na yeniden gözden geçirilmesi gereken önemli bir konu olmaktad›r.

tim hariç özel ve resmi yayg›n ve örgün e¤itimdeki

Buradan hareketle ülkemizin son zamanlarda

ö¤rencilerin %5'i Küçükçekmece'dedir. Bununla

gündemini oluﬂturan “Taﬂ Atan Çocuklar Yasas›” ye-

birlikte say›sal olarak okul/kurum oran›n›n %3’ü,

rine “Okul öncesi e¤itimin yerel yönetimler eliyle ge-

derslik oran›n›n %4'ü, ö¤retmen oran›n›n %4'ü Kü-

liﬂtirilip güçlendirilmesi”nin tart›ﬂ›lmas›n›n çok da-

çükçekmece'dedir. Bu verilere göre ideal olana ulaﬂ-

ha isabetli olaca¤› kanaatini taﬂ›maktay›z.

mak için okul/kurum say›s›nda %2, derslik say›s›nda

Bu çal›ﬂman›n, daha detayl›, daha akademik

%1, ö¤retmen say›s›nda %1'lik bir deste¤e ihtiyaç

çal›ﬂmalar için bir fikir üretece¤i ümit edilmektedir.

duyulmaktad›r. Küçükçekmece resmi örgün e¤itimdeki potansiyeli ile ‹stanbul'un ilk beﬂ ilçesinden birisi iken özel örgün e¤itimde gerilerde olmas›, arada anlaml› bir mesafe oldu¤unu göstermektedir. Belki bu nüfu-

326

VI. Küçükçekmece’de E¤itim: ‹statistik ve Analizler Mahmut Çavuﬂ

06_KUCUKCEKMECE_EGITIM

1/25/11

12:53 AM

Page 327

KAYNAKLAR DEM‹RKAN, Selahaddin,

Küçük ÇEKMECE köyü, Kültür Bas›mevi, ‹stanbul, 1941.

ERDO⁄AN, ‹rfan,

Türk E¤itim Sistemi, Sistem, ‹stanbul, 2005.

HESAPÇIO⁄LU,

Muhsin, Ö¤retim ‹lke ve Yöntemleri, Nobel, ‹stanbul 2008.

HESAPÇIO⁄LU,

Muhsin ve Di¤er., I.Uluslar aras› Alternatif E¤itim Sempozyumu, Nobel, ‹stanbul, 2008.

KAFADAR, Osman,

Türk E¤itim Düﬂüncesinde Bat›laﬂma, Vadi, Ankara, 1997.

OKTAY, Ayla ve Di¤er.,

21. Yüzy›lda E¤itim Ve Türk E¤itim Sistemi, DEM yn., ‹stanbul 2004.

ÜLKEN, Hilmi Ziya,

E¤itim Felsefesi, Ülken Yn., ‹stanbul, 2001.

VARIﬁ, Fatma,

E¤itim Bilimine Girifl, Alk›m, ‹stanbul,1998. Say›sal Veriler-2008 Kitab›, ‹stanbul Valili¤i ‹l Milli E¤itim Müdürlü¤ü. Say›sal Veriler-2009 Kitab›, ‹stanbul Valili¤i ‹l Milli E¤itim Müdürlü¤ü. Millî E¤itim Temel Kanunu, Resmi Gazete 24.6.1973/14574 . Tebli¤ler Dergisi, fiubat 2001/2521. ‹BB E¤itim Müdürlü¤ü arflivi ‹stanbul ‹l Milli E¤itim Müdürlü¤ü Kültür Bölümü Arflivi http://www.tuik.gov.tr/ http://www.istanbul.gov.tr/ http://www.kucukcekmece.gov.tr/ http://www.kucukcekmece.bel.tr/ http://kucukcekmece.meb.gov.tr/ http://kucukcekmecehem.meb.k12.tr/ http://kucukcekmecemem.meb.k12.tr/ http://www.kucukcekmeceocem.meb.k12.tr/ http://kcogretmenevi.meb.k12.tr/ http://www.arel.edu.tr/arel/arelde_yasam/yerleskeler.html#sefakoy Web:http://www.taek.gov.tr/cnaem/index.html http://istanbul.meb.gov.tr/bolumler/stratejigelistirme/istatistik.html bilgiislem@ismek.org ogm.meb.gov.tr/belgeler/program_yaklasim.ppt http://tr.wikipedia.org/

Dünden Bügüne Küçükçekmece

327

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 328

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 329

VII Küçükçekmece’de ‹ktisadî Hayat ‹statistik ve Analizler Temel Ekonomik ve Sosyal Göstergeler 1980 Sonras› Ekonomik Yap› 2010 Y›l› ‹tibariyle Ekonomik Yap›

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 330

Küçükçekmece’de ‹ktisadî Hayat ‹statistik ve Analizler Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Özet

Abstract

Tarihin her döneminde ekonomik bak›mdan önemli

Küçükçekmece region, which has always been an impor-

bir yerleﬂim yeri olan Küçükçekmece bölgesi, bugün

tant district economically in every historical era, still con-

güçlü ve dinamik ekonomisi ile ülkemizin geliﬂimine

tinues to contribute to Turkish economy by its dynamic

katk› sa¤lamaktad›r. Gerçekten ilk devirlerde denizci-

and and powerful economy.

lik, Ramo ‹mparatorlu¤u’nda ticaret yollar›, Osmanl›

The economic structure of the district, based early

Devleti dönemi ve Cumhuriyetin kuruluﬂ y›llar›nda da-

in history on maritime, during the Roman Empire on

ha çok tar›m merkezli biçimlenen iktisadi yap›, son y›l-

tradeways, and mainly on agriculture during the Ottoman

larda h›zla de¤iﬂmekte ve büyümektedir. 1960’l› y›llar-

Empire and the first years of the Turkish Republic, has

daki yo¤un göçler ve sanayi için bu bölgenin tahsis edilmesiyle canlanmaya bafllayan iktisadi hayat özellikle, 1980’den sonra TEM Otoyolu’nun aç›lmas› ve ard›ndan ‹kitelli Organize Sanayi Bölgesi’nin kurulmas› ile büyük bir geliflme göstermifltir.

recently undergone a great change and the economy is continually expanding. Economic life of the district boomed in the wake of immigration to the district in 1960s and the allocation of the district as an industrial zone. Following 1980, the opening of TEM motorway and subsequently the founda-

Bugün ilçe, ‹stanbul’un ekonomik bak›mdan en

tion of ‹kitelli Organized Industrial Zone both have great-

büyük ve önemli ilçeleri aras›nda yer almaktad›r. ‹stan-

ly contributed to the development of the region. Today,

bul genelindeki iﬂ yerlerinin ve istihdam edilenlerin

the district is among the largest and most important dis-

az›msanmayacak büyüklükteki bölümü bu ilçe s›n›rlar›

tricts of ‹stanbul.

içinde bulunmaktad›r. Küçükçekmece, ‹stanbul genelin-

A substantial number of the workplaces and the

de en fazla iﬂyeri bulunan 4’üncü, en fazla istihdam ka-

employed people in ‹stanbul is actually located within the

pasitesine sahip olan 3’üncü ilçe konumundad›r.

limits of the district. Küçükçekmece district is the fourth

‹lçede sanayi sektörü a¤›rl›kl› bir ekonomik yap›

largest district in terms of the number of workplaces and

mevcuttur. Tar›m sektörüne iliﬂkin iﬂ yerleri bulunmaz-

the third largest one in term of the employment capacity. The economic structure of the district is mainly

ken ticaret ve özellikle de hizmetler sektörü ise nispeten daha zay›f konumdad›r. Ancak, yak›n gelecekte hizmetler sektörünün, mevcut ve halen yap›lmakta olan toplu konut projelerinin daha nitelikli bir ifl gücü ve farkl› sosyo ekonomik düzeylerden genifl bir nüfus kitlesini bölgeye çekmesi ile h›zla büyüyece¤i anlafl›lmaktad›r.

industrial: there are no agricultural workplaces and service sector constitues a relatively small part of the overall economy. However, in near future, service sector is predicted to flourish as the ongoing mass housing projects will attract more qualified labour force and population from diverse socio-economic groups.

Anahtar kelimeler: Küçükçekmece’de iktisadi ha-

Key Words: Economic life in Küçükçekmece, eco-

yat, ekonomik yap›, bölgesel ekonomi, iﬂ yerleri, istih-

nomic structure, regional economy, workplaces, employ-

dam, sanayi sektörü, sanayileﬂme.

ment, industrial sector, industrialization

330

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 331

G‹R‹ﬁ

ad› verilen karayolu infla edilmifltir. Ulafl›m imkanlar›n›n geliflmeye bafllamas› Cumhuriyetin ilk dönemlestanbul’un daha yak›n tarihlerde büyü-

rinden itibaren Küçükçekmece’deki eski çiftlik arazile-

yen ve geliﬂen ilçelerinin baﬂ›nda gelen

rinin yat›r›m arac› olarak de¤er kazanmaya baﬂlamas›na

Küçükçekmece güçlü ve dinamik bir

yol açm›ﬂt›r. ‹stanbul metropoliten kentinin oluﬂmaya

ekonomiye sahiptir. Bugün ilçe, ‹stanbul’un ekonomik

baﬂlad›¤› 1950’li y›llarda bir yandan Bulgaristan ve Yu-

bak›mdan en büyük ve önemli ilçeleri aras›nda yer al-

goslavya’dan gelen göçmenlerin bir k›sm›n›n buraya

maktad›r. ‹stanbul genelindeki iﬂyerlerinin ve istihdam

yerleﬂtirilmesiyle nüfus artmaya, di¤er yandan Küçük-

edilenlerin az›msanmayacak büyüklükteki bölümü bu

çekmece Gölü kenar›ndaki araziler parsellenerek sat›l-

ilçe s›n›rlar› içinde bulunmaktad›r.

maya bafllam›flt›r. Araziler gecekondulaflmaya uygun

‹

Esasen Küçükçekmece bölgesi tarihin her dö-

hale gelirken ayr›ca bölgede sanayi tesislerinin kurul-

neminde ekonomik bak›mdan önemli bir yerleﬂim

mas› teflvik edilmifltir. Bu durum, 1960’l› y›llarda bafl-

yeri olmuﬂtur. Bu ilçede bulunan ve ülkemizin bili-

layan göç hareketlerinden Küçükçekmece’nin büyük

nen en eski yerleﬂim yerlerinden biri olan Yar›mbur-

bir miktarda pay almas›na ve nüfusunun 1970’li y›llar›n

gaz ma¤aralar›n›n duvarlar›ndaki gemi resimleri, ilk

baﬂlar›ndan itibaren h›zla artmas›na yol açm›ﬂt›r.

dönemlerde burada yaﬂayanlar›n denizcilikle u¤raﬂ-

Bölgenin ekonomik önemi, özellikle 1980’den

t›klar›n› gösterirken, Roma ‹mparatorlu¤u’nu Bi-

sonra TEM Otoyolu’nun aç›lmas› ve 1988 y›l›nda ‹kitel-

zans’a ba¤layan en önemli yollardan biri olan Via Eg-

li Organize Sanayi Bölgesi’nin kurulmas› ile büyük bir

netia, Küçükçekmece’nin yüksek kesimlerindeki Re-

ivme kazanm›ﬂt›r. Bu yolun kenarlar›na, kent merke-

gion bölgesinden geçmekteydi. Nitekim, Osmanl›

zindeki sanayi tesislerinin buralardan ç›kar›lmas› ve

Devleti Bizans’tan önce bu bölgeyi ele geçirmiﬂ ve il-

sanayi için bu bölgenin tahsis edilmesi nedeniyle orta ve

çe Osmanl› ‹mparatorlu¤u döneminde sefer ve ticaret

büyük ölçekli fabrikalar yerleﬂmiﬂtir. ‹kitelli Organize

yolu haline gelmiﬂtir. Bu amaçla ilçedeki köprü ona-

Sanayi Bölgesi ise sur içinden desantralize edilen on

r›lm›ﬂ ve bir kervansaray yap›lm›ﬂt›r. Bölgenin ima-

binlerce küçük sanayi iﬂletmesine ev sahipli¤i yapm›ﬂt›r.

r›na yönelik giriﬂimler devam etmiﬂ ve konaklama

Günümüzde

Küçükçekmece

‹stanbul’un

merkezi olarak önem kazanan bu yerleﬂim yerine Os-

ekonomik bak›mdan önemli ilçeleri aras›nda yer al-

manl› padiﬂahlar›, paﬂalar ve beyler, kervansaraylar,

maktad›r. 2002 Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri Say›m›’na

köflkler, camiler, çiftlikler kurmufllard›r. III. Selim döneminde ise bölgenin ilk sanayi tesisi olan Baruthane infla ettirilmifltir. 1796 y›l›nda yap›m› tamamlanan bu tesisten sonra 19. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda yeni sanayi tesislerinin kurulufluna yönelik giriflimler oldu¤u görülmektedir. 1872 y›l›nda ilçenin gelifliminde önemli bir rol oynayan SirkeciHalkal› Banliyö Hatt› tamamlanm›flt›r. Cumhuriyetin ilk y›llar›nda ise Avrupa ile geliKibrit Fabrikas›

ﬂen iliﬂkiler ve artan ticaret dolay›s›yla “Londra Asfalt›”

Dünden Bügüne Küçükçekmece

331

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

332

1/25/11

1:12 AM

Page 332

göre ‹stanbul genelindeki iﬂyerlerinin yüzde 5,49’u

nunlarda De¤iﬂiklik Yap›lmas›” hakk›nda kanunla

Küçükçekmece’de bulunmaktad›r. Küçükçekmece iﬂ-

Küçükçekmece ‹lçesi’nin TEM Otoyolu kuzeyinde

yeri say›s› bak›m›ndan, Eminönü, Kad›köy ve ﬁiﬂ-

kalan k›sm› Baﬂakﬂehir Belediyesi s›n›rlar›na dahil

li’den sonra 32 ilçe içinde en fazla iﬂyerinin bulundu-

edilmiﬂtir. ‹lçenin sanayi merkezi niteli¤indeki Ba-

¤u 4. ilçe konumundad›r. ‹stihdam bak›m›ndan ise

ﬂakﬂehir-‹kitelli bölgesi ile kente yeni göçerlerin

ilçe daha da büyük bir öneme sahiptir. 113.955 çal›ﬂa-

yerleﬂti¤i Alt›nﬂehir ve di¤er mahalleri ilçe s›n›rlar›

n›n istihdam edildi¤i Küçükçekmece, ﬁiﬂli ve Kad›-

d›ﬂ›nda kalm›ﬂt›r. Bu yeni s›n›r düzenlemesinden

köy’ün ard›ndan ‹stanbul genelinde en fazla istihdam

sonra Küçükçekmece ‹lçesi’nin yüzölçümü ise

potansiyeline sahip 3. ilçe konumundad›r. ‹lçe adeta

37.371.234 metrekareye inmiﬂtir.

bir istihdam deposu niteli¤i taﬂ›maktad›r. ‹lçenin is-

Di¤er bir ifadeyle bu de¤iﬂiklikle Küçükçek-

tihdamdaki pay› 10 y›ll›k periyotta h›zla artm›ﬂ ve

mece, ilçede ekonomik faaliyetin temel olarak yo-

1992 say›m›na göre en fazla istihdam›n oldu¤u 14. il-

¤unlaﬂt›¤› iki bölgesinden birini kaybetmiﬂtir. Gele-

çe konumundan 3. ilçe haline gelmiﬂtir.

neksel olarak ticarethanelerin yo¤un oldu¤u ve k›s-

Küçükçekmece ‹lçesi’nin ekonomik yap›s›nda

men de sanayi tesislerinin yer ald›¤› Bas›n Ekspres

de¤iﬂime yol açan önemli bir geliﬂme 2008 y›l›nda

Yolu ilçe s›n›rlar› içinde kal›rken, TEM Otoyolu’nun

meydana gelen s›n›r de¤iﬂikli¤idir. 06.03.2008 tari-

kuzeyinde kalan ve sanayi sektörünün yo¤unlaﬂt›¤›

hinde kabul edilen 5747 say›l› “Büyükﬂehir Beledi-

bölge bir baflka ilçeye ba¤lanm›flt›r. Kuflkusuz bu de-

yesi S›n›rlar› ‹çerisinde ‹lçe Kurulmas› ve Baz› Ka-

¤iﬂiklik ilçenin, ülke ve ‹stanbul ekonomisi içindeki

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 333

pay›n› s›n›rland›r›c› bir sonuç do¤urmaktad›r. Öyle

Sosyal güvenlik kurumu verilerine göre ise

ki, ticari ve özellikle de s›nai faaliyetlerin yan› s›ra

Küçükçekmece’de 2010 y›l› May›s ay› itibariyle

TOK‹, K‹PTAﬁ ve Küçükçekmece Belediyesi ile özel

12.309 adet iflyeri, bu iflyerlerinde 106.900 çal›flan

sektörün toplu konut projeleriyle kent merkezine

bulunmaktad›r. Görüldü¤ü gibi, Sosyal Güvenlik Ku-

göre görece ucuz ve nitelikli bar›nma imkanlar› da

rumu verilerine göre de Küçükçekmece ‹lçesi’nden

sunan bu bölge, ilçe s›n›rlar› d›ﬂ›nda kalm›ﬂt›r.

TEM Otoyolu’nun Kuzey k›sm›nda kalan iﬂyerleri ile

Bu de¤iﬂikli¤e ra¤men ‹stanbul Ticaret Odas›

birlikte co¤rafi büyüklü¤ünün önemli bir parças› ay-

ve Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre Küçük-

r›lm›ﬂ olmas›na ra¤men hala önemli miktarda iﬂyeri

çekmece ‹lçesi’nin önemli bir ticari ve s›nai merkez

ve çal›ﬂan bulunmaktad›r. Bununla birlikte ilçenin,

olma özelli¤ini sürdürdü¤ü söylenebilir. Gerçekten,

‹stanbul ekonomisindeki pay› azalm›ﬂ ve Küçükçek-

her iki kurum verilerine göre ilçe genelinde 12-13 bin

mece iﬂyeri say›s› bak›m›ndan 32 ilçe içinde en fazla

civar›nda iﬂyeri ve 100 binin üzerinde çal›ﬂan bulun-

iﬂyerinin bulundu¤u 16. ilçe konumuna gerilemiﬂtir.

maktad›r. ‹lçe, 675 bin civar›ndaki nüfusu ve 37 kilo-

Di¤er taraftan iﬂyeri say›s›na göre çal›ﬂan say›s›

metrekarelik co¤rafi büyüklü¤ü ile hala önemli bir

bak›m›ndan Küçükçekmece ‹lçesi’nin ‹stanbul’un

ekonomik merkezdir. S›n›r de¤iﬂikli¤i sonras› kalan

önde gelen ilçelerinden biri oldu¤u ve büyük bir istih-

yerleﬂim alan› dahi ‹stanbul’un birçok ilçesinden da-

dam yaratt›¤› görülmektedir. ‹l genelinde en fazla ça-

ha fazlad›r. ‹stanbul’un ticari faaliyetlerinin yo¤un-

l›ﬂan›n bulundu¤u 9. ilçe Küçükçekmece’dir. ‹stanbul

laflt›¤› Fatih, fiiflli, Befliktafl, Bayrampafla, Güngören,

genelinde çal›ﬂan 3 milyonun üzerindeki kiﬂinin yak-

Zeytinburnu gibi ilçeler Küçükçekmece’den çok daha

laﬂ›k 28’de biri bu ilçe s›n›rlar› içindeki iﬂyerlerinde

küçüktür. Bu noktada bir ilçenin mevcut potansiyeli-

çal›ﬂmakta ve geçimini sa¤lamaktad›r. Küçükçekme-

nin nas›l yönetildi¤inin ve biçimlendirildi¤inin

ce’de 106 bin civar›nda kiﬂi istihdam olunmaktad›r.

önem arzetti¤i belirtilmelidir. Bununla birlikte kuﬂ-

Küçükçekmece’de iﬂyeri ve istihdam de¤er-

kusuz, Küçükçekmece’nin ‹stanbul geneli içindeki

lendirildi¤inde, bask›n olan iﬂyeri tipi ve istihdam›n

ekonomik yeri ve etkinli¤inin azald›¤› ve daha da

hizmet ve ticaret alan›nda faaliyet göstermekte oldu-

önemlisi geçmiﬂe göre ekonomik geliﬂme potansiye-

¤u görülecektir. Ancak, hizmet ve ticaret alanlar› ayr›

linin k›smen s›n›rland›¤› aç›kt›r.

ayr› de¤erlendirildi¤inde ilçede sanayi sektörü birin-

Nitekim, ‹stanbul Ticaret Odas› verilerine göre

cil sektör durumuna yükselmektedir. ‹ﬂyerlerinin

2010 y›l› itibariyle Küçükçekmece’de 13.435 iﬂyeri bu-

yaklaﬂ›k üçte birinin bulundu¤u sanayi sektörünün

lunmaktad›r. ‹lçe iﬂyeri say›s› bak›m›ndan ‹stan-

istihdamdaki pay› ise daha yüksektir.

bul’daki önemli ilçelerden biri konumundad›r. ‹stan-

Küçükçekmece, s›ras›yla ﬁiﬂli, Fatih, Kad›köy ve Üm-

I. Temel Ekonomik ve Sosyal Göstergeler

raniye’den sonra en fazla iﬂyerine sahip bulunan 5.

Küçükçekmece ‹lçesi’nin ekonomisinde 1980 ve özel-

yerleﬂim yeridir. 39 ilçenin yer ald›¤› verilere göre Kü-

likle de 1990 sonras›nda önemli bir geliﬂim ve de¤iﬂim

çükçekmece ‹lçesi’nde il genelindeki yaklaﬂ›k her 20

gözlenmektedir. Cumhuriyetin ilk y›llar›nda ve 1970’li

iﬂyerinden birinin yer almas›, bu ilçenin önemli bir

y›llar›n ortalar›na kadar ‹stanbul’un orta ölçekli nüfu-

ekonomik merkez oldu¤unu ortaya koymaktad›r.

sa sahip ilçelerinden biri olan Küçükçekmece, bu dö-

bul genelindeki iﬂyerlerinin yüzde 4,4’ü bu ilçededir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

333

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 334

nemden sonra Anadolu’dan h›zl› bir göçe maruz kal-

ﬂehir, Kayabaﬂ› Köyü ve Ziya Gökalp mahalleleri ile

m›ﬂ ve nüfusu h›zla artm›ﬂt›r. Küçükçekmece’nin nü-

1995 sonras›nda ‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi K‹P-

fusu 1935 y›l›nda sadece 1.806 iken, 1970’te 75 bine,

TAﬁ A.ﬁ. öncülü¤ünde toplu konut projelerinin ger-

1980’de 182, 1985’de ise 338.778’e yükselmiﬂtir.

çeklefltirildi¤i Baflakflehir Mahallesi, s›nai ve ticari fa-

1980’li y›llarda baﬂlayan h›zl› art›ﬂ 1992 y›l›nda Avc›-

aliyetlerde bulunan iﬂçi, iﬂveren ve göçerler için önem-

lar’›n ayr›lmas›na ra¤men 2000 y›l›nda 589.139’a ç›k-

li bir bar›nak olmuﬂtu. Ancak, TEM Otoyolu’nun kuze-

m›ﬂt›r. ‹lçe 2008 y›l›nda yeniden bölünmesine ve

yinde kalan bu mahallelerin ayr›larak Baﬂakﬂehir’e

önemli büyüklükte nüfus bar›nd›ran mahalleleri ayr›-

ba¤lanmas› bölgedeki ticari ve s›nai faaliyetlerin ve ba-

larak Baﬂakﬂehir ‹lçesi’ne ba¤lanmas›na ra¤men hala

r›nma imkanlar›n›n daralmas› sonucunu do¤urmuﬂtur.

675 bin civar›nda nüfusa sahiptir. Mevcut 674.795 ki-

Daha da önemlisi 2008 y›l›ndaki s›n›r de¤iﬂikli¤inin

ﬂilik nüfusu ile Küçükçekmece ‹stanbul’un ikinci en

Küçükçekmece ilçesinin büyüme ve geliﬂme potansiye-

büyük ilçesidir. Bu s›n›r de¤iﬂikli¤i sonras›nda Ba¤c›-

lini s›n›rland›r›c› bir etki yaratmas› sözkonusudur de-

lar 724.268 kiﬂilik nüfusu ile en büyük ilçe haline gel-

nilebilir. Çünkü ilçenin co¤rafi olarak geniﬂleme po-

miﬂtir. Nüfus büyüklü¤ü bak›m›ndan di¤er önemli il-

tansiyeli tafl›yan alanlar› baflka bir ilçeye ba¤lanm›flt›r.

çeler ise 576 bin kiﬂiyle Bahçelievler, 573 bin kiﬂiyle

Nüfus bak›m›ndan ise önemli bir de¤iﬂiklik

Ümraniye ve 562 bin kiﬂilik nüfusuyla Pendik’dir.

meydana gelmemiﬂtir. 2007 y›l›nda ilçenin nüfusu

Küçükçekmece ‹lçesi 1970’li y›llara kadar nüfus

785 bin civar›nda olup, ‹stanbul nüfusunun yüzde

miktar›na ba¤l› olarak ekonomik aktivitelerin oldukça

6,2’si bu ilçede yaﬂarken, 2010 y›l› itibariyle ilçede

s›n›rl› oldu¤u bir yerleﬂim birimi iken, h›zl› göç ve

yaﬂayan ‹stanbullular›n oran› yüzde 5,2’ye inmekle

kentleﬂmeyle birlikte 1990’l› ve 2000’li y›llardan sonra

birlikte Küçükçekmece, hala ‹stanbul’un nüfus bak›-

‹stanbul’un önemli s›nai ve ticari merkezlerinden biri

m›ndan 2. büyük ilçesi durumundad›r.

olmuﬂtur. ‹lçe, kent merkezine görece uzakl›¤› ve arsa fiyatlar›n›n ucuzlu¤u nedeniyle hem kent içi ve hem de

‹stanbul

Küçükçekmece

Yüzde

kent d›ﬂ› göç alm›ﬂt›r. Özellikle ekonomik nedenlerle

1935

883 599

1 806

0.2

‹stanbul’a göç eden kitleler taraf›ndan görece geniﬂ ba-

1940

991 237

2 280

0.2

r›nma ve istihdam olanaklar› nedeniyle öncelikle ter-

1945

1 078 399

2 487

0.2

1950

1 166 477

3 097

0.3

1955

1 533 822

6 871

0.4

1960

1 882 092

16 544

0.9

cih edilmifltir. Ancak, 2008 y›l›ndaki s›n›r de¤iflikli¤i sonras› ilçenin bar›nma ve özellikle de s›nai ve ticari faaliyetlerin yo¤unlaflt›¤› TEM Otoyolu’nun kuzeyinde

1965

2 293 823

37 003

1.6

kalan k›sm›n ayr›lmas› nedeniyle istihdam ve bar›nma

1970

3 019 032

74 769

2.5

imkanlar›n›n azald›¤› söylenebilir. Gerçekten, Küçük-

1975

3 904 318

119 293

3.1

çekmece kent merkezindeki sanayi tesislerinin bura-

1980

4 741 890

182 715

3.9

lardan ç›kar›lmas› ve sanayi tesisleri için ilçe s›n›rlar›

1985

5 842 985

338 778

5.8

içindeki ‹kitelli Mahallesi ve di¤er alanlar›n tahsis

1990

7 309 190

479 419

6.6

edilmesi nedeniyle s›nai ve ticari faaliyetleri artan bir

2000

10 018 735

589 139

5.9

2007

12 573 836

785 392

6.2

2010

12 915 158

674 795

5.2

yerleflim alan› olmufltu. Üstelik, Halkal› toplu konut projesinin yan› s›ra göç eden kitlelerin yerleflti¤i Alt›n-

Tablo 1

334

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Tablo 1. Nüfus Göstergeleri.

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 335

Nitekim, 2000 y›l› bina say›m›na göre ‹stanbul

la kullan›lan bina mevcuttur. ‹lçedeki, 35.274 bina-

genelinde konut olarak kullan›lan 869.444 binadan

dan 938’i sadece ticari faaliyetlere, 314’ü ise sadece

35.274’ü, yüzde 4,2’si ilçede bulunmaktad›r. Küçük-

s›nai faaliyetlere tahsis edilmiﬂ binalard›r. Di¤er il-

çekmece, Gaziosmanpaﬂa, Ümraniye, Pendik, Üskü-

çelerle mukayese edildi¤inde Küçükçekmece’deki ti-

dar, Kad›köy ve Sar›yer’den sonra ‹stanbul genelinde

cari ve s›nai faaliyetin yo¤unlu¤u daha net görülebil-

konut olarak kullan›lan binalar›n en fazla bulundu¤u

mektedir. ‹l genelinde ticari faaliyetler yürütülen bi-

7. ilçedir. Ayr›ca ‹stanbul genelindeki 3.393.077 da-

nalar›n yüzde 1,9’u, s›nai faaliyete ayr›lm›ﬂ 14.510 bi-

irenin yüzde 5’i (168.107), di¤er bir ifadeyle her 20

nan›n yüzde 2,2’si bu ilçededir. Küçükçekmece ‹stan-

yaﬂam alan› olan daireden biri bu ilçededir.

bul genelindeki 73 ilçe ve belde belediyesi aras›nda

Bu bize, ilçenin yerleﬂim yeri a¤›rl›kl› bir yap›lanmaya sahip bulundu¤unu göstermektedir.

ticari binalar›n en fazla bulundu¤u 16., s›nai binalar›n en fazla bulundu¤u 19. yerleﬂim yeridir.

Kuﬂkusuz bir alan›n ekonomik yap›s› bak›-

Bu veriler, ilçenin yerleﬂim yeri a¤›rl›kl› bir yap›da

m›ndan tek gösterge olmamakla birlikte bu alanda

oldu¤unu ve ticari ve s›nai faaliyetler bak›m›ndan ise ‹stan-

bulunan ticari ve s›nai faaliyette bulunmak amac›yla

bul’un ilk 20 ilçesi içinde yer ald›¤›n› göstermektedir.

ayr›lm›ﬂ binalar›n say›s› ve kullan›m alanlar› bir kanaat oluﬂmas›nda etkili olmaktad›r. Küçükçekmece’de önemli miktarda ticari ve s›nai faaliyet amac›y-

Türkiye

yüzde

Bina

7 838 675

100,0

869 444

100,0

35 274

100,0

Konut

5 872 808

74,9

612 280

70,4

25 980

73,7

Ço¤unlu¤u Konut

863 005

11,0

165 136

19,0

Ço¤unlu¤u Konut D›ﬂ›

84 926

1,1

9 534

1,1

Ticari

470 524

6,0

49 870

5,7

938

2,7

Sanayi

143 209

1,8

14 510

1,7

314

0,9

E¤itim

28 820

0,4

2 558

0,3

0,2

Kültür

1 529

0,0

281

0,0

Sa¤l›k

6 600

0,1

707

0,1

Sosyal

9 215

0,1

888

0,1

Spor

2 187

0,0

281

0,0

Resmi Daire

33 124

0,4

2 084

0,2

0,1

Dini

26 952

0,3

2 216

0,3

0,2

Konut ve Konut D›ﬂ› Kar›ﬂ›k

37 598

0,5

3 702

0,4

7 754

22,0

0,2

Tar›msal

179 527

2,3

2 069

0,2

0,0

Di¤er

74 788

1,0

2 612

0,3

0,1

Bilinmeyen

3 863

0,0

716

0,1

Konut D›ﬂ› Kar›ﬂ›k

‹stanbul

yüzde

Küçükçekmece

Tablo 2.

yüzde

Tablo 2. 2000 Y›l› Bina Say›m›na Göre Mevcut Bina Türleri.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

335

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

Konut

1:12 AM

Ticari Binalar

Page 336

S›nai Binalar

Konut

Ticari Binalar

S›nai Binalar

Adalar

0.9

0.3

0.1

Çekmeköy

0.8

0.2

0.1

Avc›lar

1.3

0.6

1.6

Ömerli

0.1

0.0

Ba¤c›lar

3.6

2.8

Sar›gazi

0.7

0.3

Bahçelievler

1.5

4.0

Sultançiftli¤i

0.4

0.2

0.5

Bak›rköy

1.1

1.2

0.1

Yenido¤an

0.5

0.1

Bayrampaﬂa

1.8

2.2

3.0

Üsküdar

5.4

5.0

1.0

Beﬂiktaﬂ

1.6

3.2

0.1

Zeytinburnu

0.9

3.3

2.9

Beykoz

4.1

1.5

1.0

Büyükçekmece

0.4

0.2

Çavuﬂbaﬂ›

0.4

0.1

0.3

Bahçeﬂehir

0.3

0.0

Beyo¤lu

2.3

9.5

2.6

Esenyurt

2.5

0.8

7.3

Eminönü

0.4

19.2

0.2

Gürp›nar

0.5

0.1

0.3

Esenler

2.3

0.7

0.6

Kavakl›

0.2

0.1

0.3

Eyüp

3.6

2.7

2.3

K›raç

0.4

0.1

0.8

Göktürk

0.2

0.0

Kumburgaz

0.7

0.3

0.2

Fatih

3.5

4.8

0.7

Mimarsinan

0.5

0.3

0.2

Gaziosmanpaﬂa

6.2

3.6

10.7

Tepecik

0.4

0.1

Arnavutköy

0.7

0.3

0.2

Yakuplu

0.2

1.8

Bo¤azköy

0.4

0.1

0.5

Çatalca

0.3

0.2

0.3

Bolluca

0.1

0.2

Bink›l›ç

0.1

Haraçç›

0.3

0.1

0.7

Çiftlik

0.1

0.0

Taﬂoluk

0.2

0.1

Durusu

0.1

0.0

Güngören

0.9

1.3

4.8

Had›mköy

0.1

0.7

Kad›köy

4.4

5.3

2.4

Karacaköy

0.1

0.0

Ka¤›thane

3.0

3.6

3.1

Muratbey

0.0

0.1

Kartal

2.8

1.5

3.3

Silivri

1.0

1.9

Samand›ra

1.1

0.4

1.0

Büyükçavuﬂlu

0.1

0.0

Küçükçekmece

4,2

1.9

2.2

Celaliye-Kamiloba

0.4

0.1

0.0

Maltepe

3.0

1.3

2.3

Çanta

0.5

0.1

0.2

Pendik

5.0

2.3

7.4

De¤irmenköy

0.2

0.1

0.3

Sar›yer

4.6

1.5

0.5

Gümüﬂyaka

0.5

0.2

0.0

Bahçeköy

0.1

0.0

Kavakl›

0.2

0.1

ﬁiﬂli

2.1

4.8

1.4

Ortaköy

0.1

Tuzla

1.8

1.3

3.0

Selimpaﬂa

0.6

0.2

0.1

Akf›rat

0.1

0.0

Sultanbeyli

3.2

1.4

2.4

Orhanl›

0.1

3.1

ﬁile

0.4

0.2

Ümraniye

5.1

2.8

8.0

A¤va

0.1

0.0

Alemdar

0.3

0.1

0.5

Tablo 3.

336

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Tablo 3. 2000 Y›l› Bina Say›m›na Göre ‹stanbul’daki Mevcut Bina Türlerinin ‹lçe ve Beldeler ‹tibariyle Da¤›l›m›.

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 337

Binalar›n türlerine göre da¤›l›m› incelendi¤inde de Küçükçekmece’de binalar›n yüzde 95’den fazlas›n›n konutlar ile içinde konutlar›n da yer ald›¤› binalardan oluﬂtu¤u anlaﬂ›lmaktad›r.

Binalar›n yüzde

73,4’ü konut amac›yla kullan›l›rken, yine yüzde 22’sinde ikamet amaçl› daire bulunmaktad›r. Toplam binalar›n sadece yüzde 2,7’sinde ticari faaliyet, yüzde 1’den az›nda ise s›nai faaliyet yap›lmaktad›r. Sa¤l›k, e¤itim ve kültür amaçl› kullan›lan binalar ise oldukça s›n›rl› olup, ilçedeki toplam binalar›n yüzde 0,3’ü kadard›r.

Konutlar; 73,4

Sanayi Binalar; 0,9

Sa¤l›k, Kültür, E¤itim Binalar›; 0,3

Ticari Binalar; 2,7

Konut ve Konut D›ﬂ› Kar›ﬂ›k Binalar; 22,0

Grafik 1. Kullan›m Amaçlar›na Göre Küçükçekmece’de Binalar, (%)

Toplam Bina

Konut

Konut ve Ticari Konut D›ﬂ› Kar›ﬂ›k Bina

Sanayi

Sa¤l›k, E¤itim, Kültür

Sosyal, Spor

Resmi Daire

Dini

Konut Tar›msal D›ﬂ› Kar›ﬂ›k

Di¤er

Bilinmeyen

Bina Say›s›

35 274

25 890

7 754

938

314

Atatürk

2 686

1 459

1 000

156

Beﬂyol

186

Cennet

1 406

727

627

Cumhuriyet

2 384

1 724

614

Fatih

623

414

129

Fevzi Çakmak

1 512

1 187

286

Gültepe

1 481

1 062

382

Halkal› Merkez

2 952

2 303

466

‹nönü

3 682

3 154

410

‹stasyon

1 970

1 702

214

Kanarya

3 212

2 805

353

Kartaltepe

1 158

723

306

Kemalpaﬂa

841

296

504

Mehmet Akif

2 693

1 799

809

Sö¤ütlüçeﬂme

2 442

2 132

222

Sultanmurat

864

655

199

Tevfikbey

1 803

1 280

333

107

Yenimahalle

1 405

1 085

290

Yeﬂilova

1 974

1 342

568

Tablo 4.

Tablo 4. Kullan›m Amaçlar›na Göre Mahalleler ‹tibariyle Küçükçekmece’de Binalar.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

337

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 338

12,0 10,4 10,0

9,1 8,4 7,6

8,0

7,6 6,9

6,8 5,6

6,0

5,6

5,1 4,3

4,2

4,0

4,0 3,3 2,4

2,4 1,8

2,0

Beﬂyol

Fatih

Kemalpaﬂa

Sultanmurat

Kartaltepe

Yenimahalle

Cennet

Gültepe

Fevzi Çakmak

Tevfikbey

‹stasyon

Yeﬂilova

Cumhuriyet

Sö¤ütlüçeﬂme

Atatürk

Mehmet Akif

Halkal› Merkez

Kanarya

0,0

‹nönü

0,5

Grafik 2: Kullan›m Amaçlar›na Göre Mahalleler ‹tibariyle Binalar›n Da¤›l›m›.

Grafik 2.

Binalar›n mahallelere göre da¤›l›m› incelen-

Konutlar›n ve dairelerin yo¤un olarak bulundu¤u

di¤inde, en fazla binan›n s›ras›yla ‹nönü, Kanarya,

yerler de yine ayn› semtlerdir. ‹lçedeki dairelerin

Halkal› Merkez, Mehmet Akif ve Atatürk mahalle-

yar›s›ndan fazlas› 6 mahallede bulunmaktad›r. Bun-

rinde bulundu¤u görülmektedir. Bina say›s›n›n en az

lar s›ras›yla Halkal› Merkez, ‹nönü, Cumhuriyet, Ka-

oldu¤u mahalleler ise Fatih ve Beﬂyol mahalleleridir.

narya, Cennet ve Mehmet Akif mahalleleridir.

14,0 12,2 12,0

10,8

10,0

8,9 8,2

8,0

6,9

6,7

6,6 5,6

6,0

5,2

4,9

4,6

4,2

4,1

4,0

2,8

2,5 1,6

2,0

1,1 0,2

Grafik 3.

338

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Beﬂyol

Kemalpaﬂa

Fatih

Sultanmurat

Kartaltepe

Cennet

Gültepe

Yenimahalle

Fevzi Çakmak

Tevfikbey

Yeﬂilova

Atatürk

‹stasyon

Cumhuriyet

Mehmet Akif

Sö¤ütlüçeﬂme

Halkal› Merkez

Kanarya

‹nönü

0,0

Grafik 3: Kullan›m Amaçlar›na Göre Mahalleler ‹tibariyle Konutlar›n Da¤›l›m›.

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 339

12,0 10,0 10,0

9,6

9,1

8,8

8,0 7,1 6,5 5,7

6,0

5,7

5,6

5,3 4,6

4,2

3,8

4,0

3,7 2,9

2,5

2,2

Grafik 4: Kullan›m Amaçlar›na Göre Mahalleler ‹tibariyle Dairelerin Da¤›l›m›.

2,0

0,5 Beﬂyol

Sultanmurat

Kartaltepe

Fatih

Kemalpaﬂa

Fevzi Çakmak

Yenimahalle

‹stasyon

Gültepe

Yeﬂilova

Sö¤ütlüçeﬂme

Tevfikbey

Atatürk

Mehmet Akif

Cennet

Kanarya

Cumhuriyet

‹nönü

Halkal› Merkez

0,0

Grafik 4.

18,0 16,6 16,0 14,0 12,0

11,4

10,0

8,6

8,2 7,4

8,0

6,4 5,5

6,0

4,7

4,6

4,4

4,0

3,8

3,6

3,4

2,9

2,6

Grafik 5: Kullan›m Amaçlar›na Göre Mahalleler ‹tibariyle Ticari Binalar›n Da¤›l›m›.

2,3 1,6

2,0

1,5 0,4 Sultan Murat

Yenimahalle

Cumhuriyet

Gültepe

Fevzi Çakmak

Cennet

Kemalpaﬂa

Kanarya

‹stasyon

Mehmet Akif

Sö¤ütlüçeﬂme

Beﬂyol

Yeﬂilova

Fatih

Halkal› Merkez

‹nönü

Kartaltepe

Tevfikbey

Atatürk

0,0

Grafik 5.

Buna karﬂ›l›k, ticari binalar en fazla Atatürk

‹lçenin 2008 y›l›ndaki s›n›r de¤iﬂikli¤i sonra-

Mahallesi’nde bulunmaktad›r. Konut tipi yap›lanma-

s› daralan s›nai faaliyetleri 3 mahallede toplanm›ﬂt›r

n›n nispeten düﬂük oldu¤u Kartaltepe ve Tevfikbey

denilebilir. Bu mahalleler Halkal› Merkez, Tevfikbey

mahallelerinde çok say›da ticari bina vard›r. Bunlar›n

ve Beﬂyol mahallesidir. Küçükçekmece’deki 314 s›nai

yan› s›ra ilçede ticari faaliyetler ‹nönü, Halkal› Merkez,

tesisinin 59’u Halkal› Merkez, 55’i Tevfikbey’dedir.

Fatih ve Yeflilova semtlerinde yo¤unlaflm›flt›r.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

339

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

20,0

1/25/11

1:12 AM

Page 340

18,8 17,5

18,0 16,0

13,7

14,0 12,0 10,0

8,6

8,6 7,6

8,0

7,3

6,0

5,4

1,9

1,3

1,0

0,6

0,3

0,0 Sultanmurat

2,2

Yenimahalle

2,5 2,0

Fatih

4,0

Gültepe

Yeﬂilova

Cennet

Kemalpaﬂa

‹stasyon

Kanarya

Cumhuriyet

Fevzi Çakmak

‹nönü

Kartaltepe

Sö¤ütlüçeﬂme

Mehmet Akif

Atatürk

Beﬂyol

Tevfikbey

Halkal› Merkez

0,0

Grafik 6: Kullan›m Amaçlar›na Göre Mahalleler ‹tibariyle S›nai Binalar›n Da¤›l›m›.

Grafik 6.

Küçükçekmece’de sanayi alanlar›ndan görünüm.

340

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 341

II. 1980 SONRASI EKONOM‹K YAPI

den Eminönü, Kad›köy, ﬁiﬂli, Beyo¤lu ve Fatih ilçelerinde yer almaktad›r. Zaten di¤er faktörleri dikka-

A. 1992 GENEL SANAY‹ ve ‹ﬁYERLER‹ SAYIMINA

te almadan sadece iﬂyeri da¤›l›m› ba¤lam›nda eko-

GÖRE EKONOM‹K YAPI

nomik hayat›n hareketlili¤ine bak›ld›¤›nda merkez-

Küçükçekmece’de ekonomik yap›n›n 1990’l› y›llar›n

den çevreye do¤ru azalan bir e¤ilim içinde olundu¤u

bafllar›ndan itibaren geliflmeye bafllad›¤› görülmek-

görülecektir. ‹stanbul’un eski yerleﬂim merkezleri

tedir. Nitekim, 1992 y›l› Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri

a¤›rl›kl› ekonomik yap› Zeytinburnu, Bayrampaﬂa,

Say›m›na göre ‹stanbul genelinde yer almakta olan

Ka¤›thane, Üsküdar gibi birinci kuﬂak ilçelerle sür-

220.469 iﬂyerinin 6.410’unu, di¤er bir ifadeyle yüz-

mekte, ulaﬂ›m ve co¤rafi yap› ve büyüklükten kay-

de 3’e yak›n› bu bölgede yer almaktad›r. Küçükçek-

naklanan farkl›l›klar görülmekle birlikte ikinci ku-

mece bu say›m itibariyle, iﬂyeri say›s› bak›m›ndan 32

ﬂak ve çevre ilçelerde de benzer özellikler görülmek-

ilçe içinde en fazla iﬂyerinin bulundu¤u 14. ilçe ko-

tedir. Örne¤in, 1992 say›m›na göre iﬂyeri say›s› ba-

numundad›r. Bu dönemde en fazla iﬂyeri, ‹stan-

k›m›ndan Gaziosmanpaﬂa, Ümraniye, Küçükçekme-

bul’un eski yerleﬂim yerleri olan merkez ilçelerin-

ce yak›n de¤erlere sahiptir.

‹ﬂyeri Say›s›

Çal›flanlar›n ‹flyeri Bafl›na Ortalama Y›ll›k Çal›flan Ortalama Say›s› Say›s›

‹ﬂyeri Say›s›

Çal›ﬂanlar›n Y›ll›k Ortalama Say›s›

‹flyeri Bafl›na Ortalama Çal›flan Say›s›

‹stanbul

220 469

956 699

4.3

Küçükçekmece

6 410

32 530

5.1

Adalar

1 958

7 602

3.9

Maltepe

5 795

16 566

2.9

Avc›lar

2 797

20 681

7.4

Pendik

4 819

19 558

4.1

Ba¤c›lar

5 736

22 079

3.8

Sar›yer

2 490

7 965

3.2

Bahçelievler

6 669

31 559

4.7

Sultanbeyli

823

1 594

1.9

Bak›rköy

5 449

40 956

7.5

ﬁiﬂli

13 722

93 141

6.8

Bayrampaﬂa

10 229

43 733

4.3

Tuzla

1 767

7 735

4.4

Beﬂiktaﬂ

5 048

37 869

7.5

Ümraniye

6 469

28 162

4.4

Beykoz

2 007

10 204

5.1

Üsküdar

7 350

21 494

2.9

Beyo¤lu

15 311

64 470

4.2

Zeytinburnu

8 876

58 800

6.6

Eminönü

27 447

86 569

3.2

Büyükçekmece

2 341

12 645

5.4

Eyüp

5 713

26 038

4.6

Çatalca

869

3 646

4.2

Fatih

12 980

32 872

2.5

Silivri

1 624

4 592

2.8

Gaziosmanpaﬂa

10 302

34 871

3.4

ﬁile

308

702

2.3

Güngören

9 853

45 875

4.7

Yalova

2 978

10 068

3.4

Kad›köy

19 242

59 674

3.1

Ka¤›thane

7 824

37 495

4.8

Kartal

5 263

34 954

6.6

Tablo 5: 1992 Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri Say›m›na Göre ‹ﬂyeri ve ‹stihdam.

Tablo 5.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

341

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 342

14.00 12.45 12.00 10.00 8.73 8.00 6.94 5.89

6.00

4.67

4.64 4.00 2.60 0.89

1.27

Adalar

Avc›lar

2.00

4.47 3.55

3.02

2.47

2.59

2.29

2.39

0.91 Kartal

Ka¤›thane

Kad›köy

Güngören

Gaziosmanpaﬂa

Fatih

Eyüp

Eminönü

Beyo¤lu

Beykoz

Beﬂiktaﬂ

Bayrampaﬂa

Bak›rköy

Bahçelievler

Ba¤c›lar

0.00

7.00 6.22 6.00 5.00 4.03

4.00 3.33 3.00

2.91

2.93 2.63 2.19

2.00 1.35

1.1.3

1.06

0.80

1.00

0.74 0.39

0.37

0.14

Grafik 7.

Bu say›ma göre Küçükçekmece’deki 6.410 iflyerinde y›lda ortalama olarak 32.530 kifli istihdam edilmektedir. ‹stanbul genelinde istihdam olunan 956.699 çal›flan›n yüzde 3,40’› bu ilçededir. Küçükçekmece, ortalama istihdam edilen en fazla çal›flan›n bulundu¤u ilçeler içinde de 14. s›radad›r. ‹stanbul geneli içinde iflyeri say›s›na göre istihdam edilen kifli say›s› bak›m›ndan daha büyük paya sahip olmas›, Küçükçekmece’de nispeten orta ve büyük ölçekli iflyerlerinin var oldu¤unu göstermektedir. Nitekim, ilçede iflyeri bafl›na düflen çal›flan say›s› ortalamas› 5.1 kiflidir.

342

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Yalova

ﬁile

Silivri

Çatalca

Büyükçekmece

Zeytinburnu

Üsküdar

Ümraniye

Tuzla

ﬁiﬂli

Sultanbeyli

Sar›yer

Pendik

Maltepe

Küçükçekmece

0.00

Grafik 7: 1992 Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri Say›m›na Göre ‹ﬂyerlerinin ‹lçelere Da¤›l›m›.

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 343

10.00

9.05

9.00 8.00 6.74

7.00

6.24

6.00 5.00 4.00

4.80

4.57

4.28

3.96 3.44

3..30

3.00

2.16

3.65

2.72

2.31

2.00 1.00

3.92

3.64

1.07

0.79

Kartal

0.48

Ka¤›thane

0.38

Kad›köy

Güngören

12.00

Gaziosmanpaﬂa

Fatih

Eyüp

Eminönü

Beyo¤lu

Beykoz

Beﬂiktaﬂ

Bayrampaﬂa

Bak›rköy

Bahçelievler

Ba¤c›lar

Avc›lar

Adalar

0.00

9.74

10.00

8.00 6.15 6.00

4.00

3.40

2.94 1.73

2.25

2.04

2.00

1.32

0.83

0.81 0.17

Grafik 8: 1992 Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri Say›m›na Göre ‹stihdam›n ‹lçelere Da¤›l›m›.

1.05 0.07 Yalova

ﬁile

Silivri

Çatalca

Büyükçekmece

Zeytinburnu

Üsküdar

Ümraniye

Tuzla

ﬁiﬂli

Sultanbeyli

Sar›yer

Pendik

Maltepe

Küçükçekmece

0.00

Grafik 8. Sektörler

‹ﬂyeri Say›s›

Y›ll›k Ortalama Çal›ﬂan Say›s›

Toplam

6 410

32 530

‹malat Sanayi

1 348

22 850

‹nﬂaat ve Bay›nd›rl›k ‹ﬂleri

113

298

Ticaret, Otel, Lokantac›l›k

3 836

7 293

Ulaﬂt›rma, Haberleﬂme ve Depolama

Mali Kurumlar, Sigorta ve Emlak ‹ﬂleri, Yard›mc› ‹ﬂ Hizmetleri

234

451

Toplum Hizmetleri, Sosyal ve Kiﬂisel Hizmetler

849

1 554

Sektörler

‹ﬂyeri Say›s›

Y›ll›k Ortalama Çal›ﬂan Say›s›

Toplam

100.00

‹malat Sanayi

21.03

70.24

‹nﬂaat ve Bay›nd›rl›k ‹ﬂleri

1.76

0.92

Ticaret, Otel, Lokantac›l›k

59.84

22.42

Ulaﬂt›rma, Haberleﬂme ve Depolama

0.47

0.26

Mali Kurumlar, Sigorta ve Emlak ‹ﬂleri, Yard›mc› ‹ﬂ Hizmetleri

3.65

1.39

Toplum Hizmetleri, Sosyal ve Kiﬂisel Hizmetler

13.24

4.78

Tablo 6: 1992 Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri Say›m›na Göre Küçükçekmece’de ‹ﬂyeri Say›lar› ve ‹stihdam.

Tablo 6

Dünden Bügüne Küçükçekmece

343

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 344

Küçükçekmece’deki iflyeri ve istihdam›n sektörlere göre da¤›l›m›, bölgedeki ekonomik yap›n›n nitelik ve özellikleri ile iflyerleri ve iflgücünün yap›s› hakk›nda daha ayr›nt›l› bilgiler vermektedir. Buna göre öncelikle ilçe ekonomisinin imalat sektörüne dayal› oldu¤u belirtilmelidir. Öyle ki, 1992 say›m›na göre ilçedeki her befl iflyerinden biri (yüzde 21,03) imalat sektöründe faaliyet göstermektedir. 6.410 iflyerinin 1.348’i bu sektördedir. As›l önemlisi ilçedeki iflyerlerinde istihdam edilenlerin yüzde 70’inden fazlas›n›n, bu sektörde istihdam edilmekte olufludur. Buna göre bölgedeki iflgücünün, di¤er bir ifadeyle Küçükçekmece’de yaflayanlar›n büyük bir bölümü imalat sektöründeki ifllerde çal›flanlardan oluflmaktad›r. K›sacas› bu sektör, sadece ilçedeki ekonomik hayat› de¤il sosyal yap›y› da biçimlendiren temel bir sektördür. Ülkemizde bu sektörün çok büyük bir k›sm› çal›flan say›s› 1-9 aras›nda de¤iflen mikro KOB‹’lerden (Küçük ve Orta Ölçekli ‹flletmeler) meydana gelmektedir. ‹lçede ise 1.348 imalat sektörü iflyerinde 22.850 kifli çal›flmakta olup, iflyeri bafl›na 17 çal›flan düflmektedir. Bu durum ilçedeki imalat sektörünün

ba¤›ms›z çal›ﬂan ticaret ve küçük sanat erbab› (tüc-

nispeten büyük ölçekli sanayi iﬂyerlerinden müte-

carlar ve esnaflar) ve serbest meslek mensuplar›n-

ﬂekkil oldu¤unu göstermektedir. Bölgeye 1960’l› y›l-

dan (doktor, avukat vb.) oluﬂmakta oldu¤u anlaﬂ›l-

lardan itibaren büyük ölçekli sanayi tesisleri yerleﬂ-

maktad›r.

meye baﬂlam›ﬂ olup, halen ilçe s›n›rlar› içinde 200 adet büyük fabrika bulunmaktad›r.

Di¤er önemli bir sektör ise “toplum hizmetleri, sosyal ve kiﬂisel hizmetler” sektörüdür. Bu sektör-

Küçükçekmece’deki ikinci büyük sektör “tica-

deki 849 iflyerinde 1.554 kifli çal›flmaktad›r. 1992 sa-

ret, otel, lokantac›l›k” sektörüdür. Bu sektörde top-

y›m›na göre ilçedeki iﬂyerlerinin yüzde 13,24’ü çal›-

tan ve perakende ticaret ile hizmet sektörleri yer al-

ﬂanlar›n yüzde 4.78’i bu sektörde bulunmaktad›r.

maktad›r. ‹flyeri say›s› bak›m›ndan en büyük sektör “ticaret, otel, lokantac›l›k” sektörü olmas›na ra¤men bu sektörde ilçedeki istihdam›n yüzde 22.42’si bulunmaktad›r. ‹flyerlerinin ise yüzde 60’a yak›n› bu sektördedir. Buna göre iflyeri bafl›na düflen çal›flan 2 kifli bile de¤ildir. Bu sektörün daha çok kendi ad›na

344

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 345

B. 2002 GENEL SANAY‹ ve ‹ﬁYERLER‹

bir durum sözkonusu olup, ilçe istihdam edilen kiﬂi

SAYIMINA GÖRE EKONOM‹K YAPI

say›s›nda en yüksek art›fl›n yafland›¤› 5. ilçe olmufltur. ‹stihdam edilen kifli say›s› Sultanbeyli’de 7,3, Büyük-

1. 1992-2002 Döneminde De¤iﬂim ve Geliﬂme

çekmece’de 6,4, Tuzla’da 4,8, ve Silivri’de 4, Küçük-

Yeni yüzy›lda Küçükçekmece’nin ekonomik geliﬂimi

çekmece’de ise 3,5 kat artm›ﬂt›r.

önceki on y›llara göre çok h›zlanm›ﬂ ve ilçenin eko-

2002 Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri Say›m›na göre

nomik potansiyeli bu dönemden itibaren ortaya ç›k-

‹stanbul genelindeki 347.617 iﬂyerinin 19.091, di¤er

maya bafllam›flt›r. Gerçekten, bu de¤iflimi salt ista-

bir ifadeyle ‹stanbul’daki iﬂyerlerinin yüzde 5,49’u

tistiki verilere dayal› olarak tespit edebilmek müm-

Küçükçekmece’de bulunmaktad›r. Bu iﬂyeri say›s› ile

kündür. 1992 say›m›na göre 6.410 olan ilçedeki iﬂ-

Küçükçekmece iﬂyeri say›s› bak›m›ndan 32 ilçe için-

yeri say›s› 3 kat artarak 2002 y›l›nda 19.091’e, çal›-

de en fazla iﬂyerinin bulundu¤u 4. ilçe konumunda-

ﬂan say›s› ise yaklaﬂ›k 3,5 kat artarak 32.530’dan

d›r. ‹stanbul’da Eminönü, Kad›köy ve ﬁiﬂli’den sonra

113.955’e yükselmiﬂtir.

en fazla iﬂyeri bulunan bölge Küçükçekmece bölgesi-

120.000

113 955

100.000

80.000

60.000

40.000 32 530 19 091

20.000

1992 6 410 2002

‹ﬂyeri

‹stihdam

Grafik 9.

Ayn› dönemde ‹stanbul genelindeki iﬂyeri sa-

dir. 1992 say›m›nda en fazla iﬂyeri bulunan 14. ilçe

y›s› sadece 1.6 kat çal›ﬂan say›s› ise 1.9 kat artm›ﬂt›r.

konumunda iken, 2002 y›l›nda 4. duruma gelmiﬂ ol-

Bu bize Küçükçekmece’nin 1992-2002 y›llar› aras›n-

mas› Küçükçekmece’nin ekonomik geliﬂme h›z›n› ve

da h›zl› bir ekonomik performansa sahip oldu¤unu ve

bugünkü ekonomik etkinli¤ini ortaya koymaktad›r.

‹stanbul geneli içindeki ekonomik a¤›rl›¤›n› oldukça

Buna karﬂ›l›k baz› ilçelerde ise iﬂyeri ve istih-

fazla artt›rd›¤›n› göstermektedir. Üstelik, Küçükçek-

dam say›s›nda 1992 y›l›na göre gerileme meydana gel-

mece, ‹stanbul ilçeleri aras›nda 1992-2002 döne-

miﬂtir. Örne¤in, Beyo¤lu ilçesinde 1992 y›l›nda 15.311

minde iﬂyeri bak›m›ndan en yüksek art›ﬂ›n oldu¤u 2.

iﬂyeri bulunmakta iken, 2002 say›m›na göre iﬂyeri sa-

ilçedir. En fazla ilave iﬂyeri Sultanbeyli’de aç›lm›ﬂt›r.

y›s› 14.086’ya inmiﬂtir. Yine Adalar ilçesindeki iﬂyeri

Bu iﬂyerlerinde çal›ﬂan say›s› bak›m›ndan da benzer

ve istihdam edilen kiﬂi say›s› bu dönemde azalm›ﬂt›r.

Grafik 9: 1992-2002 Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri Say›mlar›na Göre Küçükçekmece’de ‹ﬂyeri ve ‹stihdam.

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

1992 ‹ﬂyeri ‹stihdam

Page 346

‹ﬂyeri

2002 ‹stihdam

2002 Art›ﬂ (kat) ‹ﬂyeri ‹stihdam

‹stanbul

220 469

956 699

347 617

1 781 934

1.6

1.9

Eminönü

27 447

86 569

30 718

100 632

1.1

1.2

Kad›köy

19 242

59 674

27 196

127 756

1.4

2.1

ﬁiﬂli

13 722

93 141

21 486

166 736

1.6

1.8

Küçükçekmece

6 410

32 530

19 091

113 955

3.0

3.5

Gaziosmanpaﬂa

10 302

34 871

17 584

68 738

1.7

2.0

Ümraniye

6 469

28 162

15 927

76 055

2.5

2.7

Fatih

12 980

32 872

14 608

41 794

1.1

1.3

Zeytinburnu

8 876

58 800

14 315

79 238

1.6

1.3

Beyo¤lu

15 311

64 470

14 086

65 135

0.9

1.0

Ba¤c›lar

5 736

22 079

13 195

65 271

2.3

3.0

Ka¤›thane

7 824

37 495

12 629

61 330

1.6

Bayrampaﬂa

10 229

43 733

12 392

49 485

1.2

1.1

Bahçelievler

6 669

31 559

12 017

73 224

1.8

2.3

Kartal

5 263

34 954

11 974

58 224

2.3

1.7

Pendik

4 819

19 558

11 795

46 759

2.4

Güngören

9 853

45 875

11 158

78 045

1.1

1.7

Üsküdar

7 350

21 494

9 925

51 757

1.4

2.4

Maltepe

5 795

16 566

9 210

39 550

1.6

2.4

8 579

28 927

Esenler Bak›rköy

5 449

40 956

7 975

54 042

1.5

1.3

Büyükçekmece

2 341

12 645

7 971

81 188

3.4

6.4

Beﬂiktaﬂ

5 048

37 869

7 553

71 507

1.5

1.9

Eyüp

5 713

26 038

7 349

31 380

1.3

1.2

Avc›lar

2 797

20 681

5 181

31 172

1.9

1.5

Tuzla

1 767

7 735

4 062

37 003

2.3

4.8

Beykoz

2 007

10 204

4 019

17 387

2.0

1.7

823

1 594

3 995

11 664

4.9

7.3

Silivri

1 624

4 592

3 983

18 286

2.5

4.0

Sar›yer

2 490

7 965

3 772

12 889

1.5

1.6

Çatalca

869

3 646

2 323

19 839

2.7

5.4

ﬁile

308

702

825

1 664

2.7

2.4

1 958

7 602

724

1 302

0.4

0.2

Sultanbeyli

Adalar Tablo 7.

346

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Tablo 7. 1992 ve 2002 Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri Say›m›na Göre Baz› ‹lçelerde De¤iﬂim.

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 347

Di¤er taraftan, Küçükçekmece’de oldu¤u gibi

dam edilen çal›ﬂan say›s› yaklaﬂ›k olarak 10 y›ll›k peri-

baz› ilçelerde ekonomik yap›n›n h›zl› bir geliﬂme

yotta çok fazla de¤iﬂmemiﬂ ve dolay›s›yla Eminönü

gösterdi¤i baz›lar›nda ise daha dura¤an bir yap›da

baﬂta olmak üzere bu ilçelerin ‹stanbul ekonomisi

kald›¤› söylenebilir. Bu ilçeler daha çok yap›laﬂman›n

içindeki pay› ve etkisi azalm›ﬂt›r. Örne¤in, 1992 say›-

tamamland›¤› ve nüfus hareketlili¤inin nispeten dü-

m›na göre iﬂyerlerinin Fatih’te yüzde 5,89, Üsküdar’da

ﬂük oldu¤u eski yerleﬂim alanlar›d›r. Bu ilçelerin ba-

3,33 ve Eyüp’te yüzde 2,59’u bulunurken bu oranlar

ﬂ›nda, ‹stanbul’un ticari merkezi olma konumunu

2002 say›m›na göre s›ras›yla yüzde 4,20, yüzde 2,86 ve

1980’li y›llardan itibaren yitirmeye baﬂlayan ve ancak

yüzde 2,11’e düflmüfltür. fiehrin merkez ilçelerinin ya-

daha çok perakende ticaretin yo¤unlaﬂt›¤› bir ticaret

n›s›ra yine ekonomik geliﬂimini nispeten 1970-1980’li

alan› olma niteli¤ini sürdüren Eminönü gelmektedir.

y›llarda büyük ölçüde tamamlam›ﬂ baz› ilçelerde de çok

1992 say›m›na göre ‹stanbul genelindeki her 8 iﬂye-

büyük de¤iﬂikliklerin yaﬂanmad›¤› görülmektedir.

rinden ve yaklaﬂ›k her 10 çal›ﬂandan birinin bulun-

Bayrampaﬂa ve Güngören bu ilçelerdendir. Kuﬂkusuz

du¤u ilçede, 2002 y›l›nda iﬂyerlerinin yüzde 8,84, is-

ilçelerdeki ticari hareketlilikte co¤rafi büyüklükte ol-

tihdam edilenlerin ise yüzde 5,65’inin yer almakta-

dukça belirleyicidir. 7 kilometrekarelik alan› ile Bay-

d›r. 1992-2002 döneminde iﬂyeri say›s› ancak 27

rampaﬂa, 8 kilometrekarelik alan› ile Güngören en kü-

binlerden 30 binlere ç›km›ﬂt›r.

çük co¤rafi alana sahip ilçelerdir. Ancak, Eyüp ve Sar›-

Yine eski yerleﬂim merkezlerinden olan Fatih,

yer örne¤inde görüldü¤ü gibi çok geniﬂ co¤rafi alana

Eyüp ve Üsküdar’da ekonomik hareketlilik dura¤an bir

sahip olmakla birlikte ticari faaliyetlerin yo¤unlu¤u-

görünüm arzetmektedir. Bu ilçelerde iﬂyeri ve istih-

nun düﬂük oldu¤u ilçeler de mevcuttur.

Küçükçekmece’deki AVM’den bir görünüm.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

347

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

‹ﬂyeri

Türkiye

1:12 AM

Page 348

‹stihdam

‹flyeri Bafl›na Çal›flan Say›s›

‹ﬂyeri

‹stihdam

‹flyeri Bafl›na Çal›flan Say›s›

1 858 191

6 497 040

3.5

Kad›köy

27 196

127 756

4.7

347 617

1 781 934

5.1

Ka¤›thane

12 629

61 330

4.9

Adalar

724

1 302

1.8

Kartal

11 974

58 224

4.9

Avc›lar

5 181

31 172

6.0

Küçükçekmece

19 091

113 955

6.0

Ba¤c›lar

13 195

65 271

4.9

Maltepe

9 210

39 550

4.3

Bahçelievler

12 017

73 224

6.1

Pendik

11 795

46 759

4.0

7 975

54 042

6.8

Sar›yer

3 772

12 889

3.4

12 392

49 485

4.0

ﬁiﬂli

21 486

166 736

7.8

Beﬂiktaﬂ

7 553

71 507

9.5

Tuzla

4 062

37 003

9.1

Beykoz

4 019

17 387

4.3

Ümraniye

15 927

76 055

4.8

Beyo¤lu

14 086

65 135

4.6

Üsküdar

9 925

51 757

5.2

Eminönü

30 718

100 632

3.3

Zeytinburnu

14 315

79 238

5.5

Esenler

8 579

28 927

3.4

Büyükçekmece

7 971

81 188

10.2

Eyüp

7 349

31 380

4.3

Çatalca

2 323

19 839

8.5

Fatih

14 608

41 794

2.9

Silivri

3 983

18 286

4.6

Gaziosmanpaﬂa

17 584

68 738

3.9

Sultanbeyli

3 995

11 664

2.9

Güngören

11 158

78 045

7.0

ﬁile

825

1 664

2.0

‹stanbul

Bak›rköy Bayrampaﬂa

Tablo 8. 2002 Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri Say›m›na Göre ‹ﬂyeri ve ‹stihdam.

Tablo 8.

10.0 8.84 7.82

8.0 7.0

4.20

4.12

4.05

3.80

3.63

3.56

3.46

3.44

3.39

Pendik

4.58

4.0

Kartal

5.06

Bahçelievler

5.49

5.0

Bayrampaﬂa

6.18

6.0

Ka¤›thane

9.0

3.21

3.0 2.0

Güngören

Ba¤c›lar

2.1

Beyo¤lu

2.2

Zeytinburnu

2.3

Fatih

2.3

Ümraniye

Gaziosmanpaﬂa

ﬁiﬂli

Küçükçekmece

3.0

Kad›köy

0.0

Eminönü

1.0

2.9 2.6 2.5

2.5

2.0 1.5

1.5

1.2

1.1

1.0 0.7 0.2

0.2

ﬁile

Adalar

0.5

348

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Çatalca

Sar›yer

Silivri

Sultanbeyli

Beykoz

Tuzla

Avc›lar

Eyüp

Beﬂiktaﬂ

Bak›rköy

Esenler

Büyükçekmece

Grafik 10.

Maltepe

Üsküdar

0.0

Grafik 10. 2002 Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri Say›m›na Göre ‹ﬂyerlerinin ‹lçelere Da¤›l›m›.

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 349

‹stihdam bak›m›ndan ise ilçenin öneminin

gelecek y›llarda da bu özelli¤ini sürdürece¤ini gös-

daha da büyüdü¤ü söylenebilir. Öyle ki, 2002 say›-

termektedir. Çünkü, 113 bin kiﬂilik bir istihdam ala-

m›na göre Küçükçekmece 113.955 çal›ﬂan›n istihdam

n›n›n varl›¤›n›n yan› s›ra görece bar›nma imkanlar›-

edildi¤i bir ilçedir. ‹stanbul genelinde en fazla istih-

n›n, arsa ve dolay›s›yla konut fiyatlar›n›n uygunlu¤u

dam potansiyeline sahip 3. ilçe konumundad›r. Kü-

iﬂsiz kitlelerin ve göçerlerin bölgeye yönelmesinde

çükçekmece, ﬁiﬂli ve Kad›köy’ün ard›ndan adeta bir

etkili olmaktad›r.

istihdam deposu niteli¤i taﬂ›maktad›r. ‹l genelinde

‹lçedeki istihdam›n di¤er bir özelli¤i orta ve

istihdam olunanlar›n yüzde 6,40 gibi büyük bir k›s-

büyük ölçekli iﬂyerlerinde istihdam edilmeleridir.

m› burada bulunmaktad›r. ‹lçenin istihdamdaki pa-

‹stanbul geneline göre Küçükçekmece’de iﬂyeri say›-

y› 10 y›ll›k periyotta h›zla artm›ﬂt›r. 1992 say›m›na

s›na göre istihdam edilen kiﬂi say›s› daha fazlad›r. ‹s-

göre en fazla istihdam›n oldu¤u 14. ilçe konumunda

tanbul gelinde iflyeri bafl›na düflen çal›flan say›s› 5.1

iken 3. ilçe haline gelinmiﬂtir. 1992 y›l›nda ‹stan-

kiﬂi iken, bu miktar Küçükçekmece’deki iﬂyerlerinde

bul’da istihdam edilenlerin sadece yüzde 3,40’› bu

6 kiflidir. ‹flyeri bafl›na en fazla istihdam›n oldu¤u il-

ilçede bulunmaktayd›.

çelerin baﬂ›nda Büyükçekmece gelmektedir. Burada

Bu denli büyük bir istihdam› bünyesinde ba-

her iflyerinde ortalama 10 çal›flan bulunmaktad›r. ‹fl-

r›nd›rmas› ilçenin kente yeni göç eden kitleler ve

yeri baﬂ›na istihdam edilenlerin nispeten yüksek ol-

kent içi iﬂsizler için bir cazibe merkezi oldu¤unu ve

du¤u ilçeler sanayi faaliyetlerin yo¤un oldu¤u Çatalca

10.0

9.36

9.0 8.0

7.17

7.0

6.40 5.65 4.38

4.27

4.11

4.01

3.86

3.66

3.44

3.27

3.03

Bak›rköy

4.45

Kartal

4.56

4.0

Ka¤›thane

5.0

Beyo¤lu

6.0

0.7

3.0 2.0 1.0 Gaziosmanpaﬂa

Ba¤c›lar

1.7

Beﬂiktaﬂ

Ümraniye

1.8

Bahçelievler

Güngören

Zeytinburnu

Büyükçekmece

Küçükçekmece

Eminönü

Kad›köy

ﬁiﬂli

0.0

1.1

1.0

3.5 3.0

2.9

2.8 2.6

2.5

2.3

2.2

2.1

2.0

1.6

1.5 1.0

Grafik 11. 2002 Genel Sanayi ve ‹ﬂyerleri Say›m›na Göre ‹stihdam›n ‹lçelere Da¤›l›m›.

0.1

ﬁile

Adalar

0.5

Sultanbeyli

Sar›yer

Beykoz

Silivri

Çatalca

Esenler

Avc›lar

Eyüp

Tuzla

Maltepe

Fatih

Pendik

Bayrampaﬂa

Üsküdar

0.0

Grafik 11.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

349

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 350

Küçükçekmece ticaret ve sanayi alanlar›ndan görünüm.

ve Tuzla ile ticari faaliyetlerin kurumsallaﬂt›¤› ve

2. Sektörlere-Faaliyet Alanlar›na Göre ‹ﬂyeri

kendi baﬂ›na veya yard›mc› aile efrad› ile ticari faali-

Say›lar› ve ‹stihdam

yeti sürdüren küçük esnaf boyutunu aflt›¤› fiiflli ve Be-

2002 say›m›na göre faaliyet alanlar› itibariyle ‹stan-

fliktafl’t›r. Buna karfl›l›k en düflük oldu¤u ilçeler Fatih

bul ve Küçükçekmece’de iﬂyeri ve istihdam de¤erlen-

ve Eminönü gibi imalat ve s›nai faaliyetlerin s›n›r-

dirildi¤inde, iki bölgenin iﬂyeri say›s› bak›m›ndan

land›r›ld›¤› merkez ilçelerdir.

ortak, istihdam yap›s› bak›m›ndan ise farkl› özellik-

Bir bölgede iflyeri bafl›na düflen çal›flan say›s›-

ler taﬂ›d›¤› görülmektedir. Öyle ki, her iki yerleﬂim

n›n fazlal›¤›, o bölgedeki iﬂyerlerinin kurumsallaﬂma

biriminde de bask›n olan iﬂyeri tipi ticaret alan›nda

ve geliﬂme potansiyelleri ile ekonomik faaliyetlerin

faaliyet göstermektedir. Buna karﬂ›l›k istihdam bak›-

hacim ve etkinli¤inin iﬂareti olmaktad›r. Bu ba¤lam-

m›ndan ise Küçükçekmece’de sanayi sektörünün ol-

da, iflyeri bafl›na düflen çal›flan say›s›n›n ‹stanbul ge-

dukça önde oldu¤u anlaﬂ›lmaktad›r. Her iki gösterge

neli ortalamas›n›n üzerinde bulundu¤u Küçükçek-

ölçe¤inde de¤erlendirildi¤inde Küçükçekmece’de

mece’de ekonomik faaliyetlerin geliﬂme ve büyüme

sanayi sektörünün birincil sektör oldu¤u, ticaret ala-

potansiyeli taﬂ›d›¤› ifade edilebilir.

n›nda faaliyetler gösteren iﬂletmelerin ise küçük öl-

350

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

SANAY‹

T‹CARET

H‹ZMET

1/25/11

1:12 AM

Page 351

Toplam C

Madencilik ve taﬂocakç›l›¤›

‹malat sanayii

Elektrik, gaz ve su

‹nﬂaat ve bay›nd›rl›k iﬂleri

Toplam

‹ﬂyeri

‹stihdam

19 091

113 955

5 702

73 646

5 447

71 625

716

240

1 230

11 704

33 447

Toptan ve perakende ticaret; motorlu taﬂ›t, motosiklet ve ev eﬂyalar› onar›m›

8 548

22 386

Oteller ve lokantalar

1 324

3 458

Ulaﬂt›rma, haberleﬂme ve depolama

1 708

6 130

Mali arac› kuruluﬂlar›n faaliyetleri

124

1 473

1 685

6 862

670

3 716

438

Toplam K

Gayrimenkul, kiralama ve iﬂ faaliyetleri

E¤itim

Sa¤l›k iﬂleri ve sosyal hizmetler

172

688

Di¤er sosyal, toplumsal ve kiﬂisel hizmet faaliyetleri

806

2 020

Tablo 9. Küçükçekmece’de Sektörlere Göre ‹ﬂyeri ve ‹stihdam.

Tablo 9.

Ticaret; 61.3

Sanayi; 29.9

Hizmet; 8.8 Grafik 12. Küçükçekmece’de Sektörlere Göre ‹ﬂyerleri, (%)

Grafik 12.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

351

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

SANAY‹

T‹CARET

H‹ZMET

1/25/11

1:12 AM

Page 352

Toplam C

Madencilik ve taﬂocakç›l›¤›

‹malat sanayii

Elektrik, gaz ve su

‹nﬂaat ve bay›nd›rl›k iﬂleri

Toplam G

Toptan ve perakende ticaret; motorlu taﬂ›t, motosiklet ve ev eﬂyalar› onar›m›

Oteller ve lokantalar

‹ﬂyeri

‹stihdam

347 617

1 781 934

74 869

785 647

213

5 405

67 723

719 716

14 659

6 862

45 867

224 950

786 980

165 260

465 874

28 198

121 788

Ulaﬂt›rma, haberleﬂme ve depolama

27 700

126 503

Mali arac› kuruluﬂlar›n faaliyetleri

3 792

72 815

47 798

209 307

23 454

113 883

Toplam K

Gayrimenkul, kiralama ve iﬂ faaliyetleri

E¤itim

1 340

19 388

Sa¤l›k iﬂleri ve sosyal hizmetler

6 437

27 973

Di¤er sosyal, toplumsal ve kiﬂisel hizmet faaliyetleri

16 567

48 063

Tablo 10. ‹stanbul Genelinde Sektörlere Göre ‹ﬂyeri ve ‹stihdam, (%)

Tablo 10.

Ticaret; 64.7

Sanayi; 21.5

Hizmet; 13.8 Grafik 13.‹stanbul’da Sektörlere Göre ‹ﬂyerleri, (%)

Grafik 13.

çekli iﬂyerlerinden oluﬂtu¤u, hizmetler sektörünün

lerle iﬂtigal etmekte, 1.685’i ise hizmetler sektörün-

ise daha yeni geliﬂmekte olan bir sektör görünümü

deki iﬂletmeleri oluﬂturmaktad›r. Ticari faaliyetlerle

taﬂ›d›¤› anlaﬂ›lmaktad›r.

ifltigal eden 11.704 iflletme ilçedeki toplam iflyerleri-

Küçükçekmece’de faaliyette bulunan 19.091

nin yüzde 61,3 gibi büyük bir bölümünü meydana ge-

iﬂyerinin 11.704’ü ticaretle, 5.702’si s›nai faaliyet-

tirmektedir. Di¤er bir ifadeyle ilçedeki her 5 iﬂye-

352

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:12 AM

Page 353

Grafik 14. Küçükçekmece’de Sektörlere Göre ‹stihdam, (%)

Sanayi; 64.6

Ticaret; 29.4

Hizmet; 6.0

Sanayi; 44.1

Hizmet; 11.7

Grafik 14.

Ticaret; 44.2

Grafik 15. ‹stanbul’da Sektörlere Göre ‹stihdam, (%) Grafik 15.

rinden 3’ü ticaret yapan iﬂyerleridir. S›nai faaliyette

sahip sektörler olduklar› buna karﬂ›l›k hizmetler sek-

bulunan 5.702 iﬂletme ilçedeki iﬂletmelerin yüzde

törünün Küçükçekmece’ye göre oldukça geliﬂmiﬂ bir

30’a yak›n›n›, ilçede yeni geliﬂme e¤iliminde olan

düzeyde bulundu¤u söylenebilir. ‹l genelindeki

bir sektör niteli¤indeki hizmetler sektöründeki iﬂ-

347.617 iﬂyerinin 224.950’si, 5’te 3’lük bölümü (yüzde

letmeler ise tüm iﬂletmelerin sadece yüzde 8,8’ini

64,7) ticari faaliyet alan›ndaki iﬂyerleridir. ‹ﬂyerleri-

meydana getirmektedir.

nin 74.869’u (21,5’i) ise sanayi sektöründe faaliyette

Öte yandan ‹stanbul geneli ele al›nd›¤›nda, ticari faaliyet alan› ve s›nai sektörünün yaklaﬂ›k öneme

bulunmaktad›r. ‹l genelinde hizmetler sektöründe faaliyette bulunan iﬂyerlerinin pay› ise yüzde 13,8’dir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

353

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 354

Hürriyet Caddesi.

Görüldü¤ü gibi, iﬂyeri say›s› bak›m›ndan tica-

n› oluﬂturan ticari faaliyet alan›nda ilçedeki istihdam›n

ri faaliyette bulunan iﬂyerlerinin oran› ‹stanbul ge-

ancak yüzde 30’u yer almaktad›r. Bu belirtildi¤i gibi,

neli ve Küçükçekmece’de birbirine yak›n iken, sana-

ticari faaliyette bulunan iﬂyerlerinin büyük ölçüde 3 ve

yi sektöründeki iﬂyerlerinin oran› Küçükçekme-

daha az kiﬂi istihdam edilen küçük esnaf ve sanat erba-

ce’de, hizmetler sektöründe faaliyet gösteren iﬂyer-

b›ndan veya perakende ticaret mensubundan müte-

lerinin oran› ise ‹stanbul genelinde daha yüksektir.

ﬂekkil oldu¤unu göstermektedir. Ticari faaliyet alan›n-

Konu istihdam ba¤lam›nda ele al›nd›¤›nda

daki istihdam, ‹stanbul geneli ortalamas›ndan da ol-

Küçükçekmece’de sanayi sektörünün bask›n konu-

dukça düﬂüktür. ‹l genelinde istihdam edilenlerin yüz-

mu daha iyi anlaﬂ›lmaktad›r. ‹lçede istihdam edilen

de 44,2’si ticari faaliyetlerle ilgili alanlarda istihdam

113.955 kiﬂinin hemen hemen 3’te 2’si, yüzde

olunmaktad›r.

64,6’s›, sanayi sektöründeki iﬂyerlerinde istihdam

Hizmetler sektörü ise ilçenin en az geliﬂmiﬂ

edilmektedir. Görüldü¤ü gibi, ilçede iﬂyerlerinin

sektörüdür ve bu sektörde tüm çal›ﬂanlar›n sadece

yüzde 30’unu oluﬂturan sanayi sektörünün istih-

yüzde 6’s› istihdam edilmektedir. Bu oldukça düﬂük

damdaki pay› oldukça yüksektir. Buna göre Küçük-

bir oran olmakla birlikte hizmetler sektörünün yak›n

çekmece’deki ekonomik yap›n›n temel belirleyici

gelecekte ilçe istihdam›ndaki pay›n›n artaca¤› düﬂü-

sektörünün sanayi oldu¤u ifade edilebilir. Nitekim,

nülmektedir. Asl›nda bu sektörde istihdam edilenle-

sanayi sektörü istihdam› ‹stanbul geneline göre de

rin oran› il geneli ortalamas›n›n çok da gerisinde de-

oldukça fazlad›r. ‹l genelinde çal›ﬂanlar›n yüzde

¤ildir. ‹stanbul genelinde istihdam olunanlar›n oran›

44,1’i bu sektörde istihdam edilmektedir.

da ancak yüzde 11,7’dir.

‹lçede istihdam bak›m›ndan di¤er önemli faaliyet alan› ticarettir. ‹ﬂyerlerinin yüzde 60’tan fazlas›-

354

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 355

III. 2010 YILI ‹T‹BAR‹YLE EKONOM‹K YAPI

ve Kad›köy’den sonra Ümraniye ile birlikte 13 binden

Çal›ﬂman›n bu bölümünde 2008 y›l›ndaki s›n›r de-

fazla iﬂyerine ev sahipli¤i yapmaktad›r. TEM Otoyo-

¤iﬂikli¤i sonras›nda Küçükçekmece’deki ekonomik

lu’nun kuzeyinde kalan ve iﬂyerlerinin yo¤un olarak

yap› de¤erlendirilecektir. De¤erlendirme, ‹stanbul

bulundu¤u bölgenin Baflakflehir ‹lçesi’ne ba¤lanm›fl

Ticaret Odas› ve Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine

olmas› dahi Küçükçekmece’nin önemli bir ticari ve

göre yap›lacakt›r. ‹stanbul Ticaret Odas› kay›tlar›

s›nai merkez olma niteli¤ini etkilememiﬂtir denile-

2010 y›l›n›n Eylül ay›na ait veriler iken Sosyal Gü-

bilir. Ancak, ayr›lan Baﬂakﬂehir ve ‹kitelli bölgesinin

venlik kurumu kay›tlar› 2010 y›l› May›s ay› itibariyle

büyük ölçekli s›nai iflyerlerinden oluflmas› kuflkusuz

ilçe ekonomisine iliﬂkin önemli bilgiler içermekte-

ilçenin sanayi merkezi olma özelli¤ini olumsuz etki-

dir. Bu bölümde iﬂyeri ve çal›ﬂan say›lar› ile bunlar›n

leyecektir. Sanayi iﬂyerlerinin ve özellikle de büyük

sektörler, meslek gruplar› ve ekonomik faaliyetlere

ölçekli s›nai tesislerinin daha çok Baﬂakﬂehir-‹kitel-

göre da¤›l›m› incelenmiﬂtir.

li bölgesinde yerleﬂti¤i bilinmektedir.

‹lçe, 25 bin civar›nda iflyerine sahip fiiflli, Fatih

Di¤er taraftan, Küçükçekmece ‹TO’ya üye iflyerleri bak›m›ndan Beyo¤lu, Befliktafl, Bahçelievler, A. 2010 YILI ‹STANBUL T‹CARET ODASI

Üsküdar, Zeytinburnu, Bak›rköy gibi merkez ve daha

VER‹LER‹NE GÖRE EKONOM‹K YAPI

önceki y›llarda göç alan ilçelere ve Gaziosmanpaﬂa, Kartal, Maltepe ve Avc›lar gibi daha yak›n tarihlerde

1. ‹ﬂyerleri ve Mesleklere Göre Da¤›l›m

yo¤un göç ve nüfus art›ﬂ›na sahne olan ilçelere göre

‹stanbul Ticaret Odas›na, 2010 y›l› itibariyle üye olan

çok daha fazla iﬂ yerine ve ticaret erbab›na sahip bu-

iﬂyeri say›s› ‹stanbul genelinde 304.039, Küçükçek-

lunmaktad›r. Ancak, bundan sonraki dönemde Kü-

mece’de 13.435’dir. Bu iﬂyerlerinin önemli bir k›sm›

çükçekmece’de de iﬂyeri say›s›n›n büyük ölçüde art-

‹stanbul’da ekonomik faaliyetlerin geliﬂmiﬂ oldu¤u

mak yerine dura¤an bir seyir izlemesi beklenmelidir.

ilçelerde bulunmaktad›r. Bu ilçelerden biri de Kü-

Çünkü, ilçenin ekonomisinde motor iﬂlevi gören böl-

çükçekmece ‹lçesi’dir. ‹lçe iﬂyeri say›s› bak›m›ndan

ge, bu ilçe s›n›rlar› d›ﬂ›na ç›kar›lm›ﬂt›r. Bu da 2000’li

‹stanbul’daki önemli ilçelerden biri konumundad›r.

y›llarda ekonomik yap›s› sanayiye dayal› olmakla bir-

Nitekim, ‹stanbul genelindeki iﬂyerlerinin yüzde

likte ticaret ve hizmet sektörünün de h›zla geliﬂti¤i il-

4,4’ü bu ilçededir. Küçükçekmece, s›ras›yla ﬁiﬂli, Fa-

çede ticaret ve hizmetler a¤›rl›kl› bir yap›n›n daha da

tih, Kad›köy ve Ümraniye’den sonra en fazla iﬂyerine

bask›n hale gelece¤ini göstermektedir.

sahip bulunan 5. yerleﬂim yeridir. ‹stanbul’un ticaret

‹ﬂyerlerinin meslek grubuna göre da¤›l›m› in-

merkezlerinden biri olan Eminönü’nün Fatih ile bir-

celendi¤inde ise 13.435 iﬂyeri içinde belirli baz› mes-

leflmesi sonucunda Fatih ilçesi fiiflli’den sonra en

lek gruplar›n›n yo¤unlaﬂt›¤› anlaﬂ›lmaktad›r. 90

önemli ticaret merkezi haline gelmiﬂtir.

meslek grubu içinde ilçedeki iﬂyerleri 16 meslekle iﬂ-

Küçükçekmece ‹lçesi’nde, 39 ilçenin yer ald›¤› verilere göre il genelindeki yaklaﬂ›k her 20 iﬂyerinden birinin yer almas›, bu ilçenin önemli bir ekonomik merkez oldu¤unu ortaya koymaktad›r.

tigal etmektedir. ‹flyerlerinin yüzde 50,4’u bu meslek gruplar›nda faaliyette bulunmaktad›r. En fazla tercih edilen ve ilçede iflyeri aç›lan meslek grubu ise servis tafl›mac›l›¤›d›r. Bunu “haz›r

Dünden Bügüne Küçükçekmece

355

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 356

9,0 8,3 7,9

8,0

7,8

7,0 6,0 5,0 4,4

4,4

4,3 3,9

4,0

3,6

3,4

3,2

2,9

3,0

2,9

2,8

2,6

2,5

2,4

2,0 1,0

Güngören

Bak›rköy

Maltepe

Kartal

Pendik

Bayrampaﬂa

Zeytinburnu

Ka¤›thane

Üsküdar

Bahçelievler

Ataﬂehir

Ba¤c›lar

Beﬂiktaﬂ

Beyo¤lu

Küçükçekmece

2,1

Ümraniye

Fatih

2,1

Kad›köy

ﬁiﬂli

0,0

2,5

2,0

1,9

1,9 1,7

1,7 1,5

1,5

1,5 1,4

1,4

1,4 1,2 1,0

1,0 0,8

0,8 0,7 0,5

0,5

0,1

ﬁile

Adalar

0,4

Çatalca

Arnavutköy

Silivri

Baﬂakﬂehir

Sultanbeyli

Sancaktepe

Beylikdüzü

Çekmeköy

Sar›yer

Beykoz

Sultangazi

Esenler

Avc›lar

Eyüp

Gaziosmanpaﬂa

Grafik 16.

Büyükçekmece

Esenyurt

Tuzla

0,0

giyim” grubu, “inﬂaat taahhüt meslek grubu ve “mo-

Haz›r giyim alan›ndaki iﬂyeri say›s› ise 591

torlu kara taﬂ›t ve ekipmanlar›” meslek grubu izle-

adettir. ‹lçedeki iﬂyerlerinin yüzde 4,4’ü, her yirmi

mektedir. ‹l genelinde ise s›ralama “inﬂaat taahhüt”,

befl iflyerinden biri haz›r giyim ifli ile u¤raflmaktad›r.

“konut inﬂaat›”, “haz›r giyim”, “servis taﬂ›mac›l›¤›”

Bu meslek grubunun ‹stanbul genelinde de geliﬂmiﬂ

ve “perakende ticaret ma¤azalar›” ﬂeklindedir.

oldu¤u ve bu alanda il genelinde 12.039 (yüzde 4,0)

‹lçedeki 687 iflyeri servis tafl›mac›l›¤› iflini

iﬂyeri bulundu¤u anlaﬂ›lmaktad›r.

yapmaktad›r. Bu miktar ilçedeki iﬂyerlerinin yüzde

Di¤er önemli meslek grubu, il genelinde en

5,1’ine tekabül etmektedir. Di¤er bir ifadeyle, her

fazla iﬂyerinin bulundu¤u inﬂaat taahhüt meslek gru-

yirmi iﬂyerinden biri bu alanda faaliyet göstermekte-

budur. ‹stanbul genelinde ‹TO’ya kay›tl› 17.215 inﬂaat

dir. Bu meslek grubunun ‹stanbul genelinde ise dör-

taahhüt iﬂi yapan iﬂyeri bulunmaktad›r. Di¤er bir ifa-

düncü s›rada yer ald›¤› görülmektedir. Servis taﬂ›ma-

deyle il genelindeki iﬂyerlerinin yüzde 5,7’si bu iﬂle

c›l›¤› meslek grubunda il genelinde 11.792 (yüzde

ifltigal ederken, Küçükçekmece’de 553 iflyeri inflaat

3,9) iﬂyeri bulundu¤u anlaﬂ›lmaktad›r.

taahhüt iﬂi yapmaktad›r.

356

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Grafik 16. ‹TO’ya Kay›tl› ‹ﬂyerlerinin ‹lçelere Göre Da¤›l›m›.

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 357

13 435

yüzde

Akaryak›t ‹stasyonlar›

111

0,8

Lokanta ve Kafeler

Ayakkab› ve Yan Sanayi, ‹malat ve Sat›c›lar›

249

1,9

LPG S›v› Gazlar ve Otogaz Montaj

Bankalar ve Finans Kuruluﬂlar›

128

1,0

Makine ve Ekipmanlar›

Bas›m Yay›n ve Medya

252

1,9

Mali Müﬂavirler

Bilgi ve ‹letiﬂim Hizmetleri Bilgisayar, Yaz›l›m ve Büro Makinalar› Cam ve Cam Ürünleri Çiçekçilik ve Bahçe Kültürleri

yüzde 203

1,5

0,2

383

2,9

0,3

0,7

Medikal ve ‹laç

0,3

127

0,9

Mermer, Maden ve Cevherleri

0,3

0,2

Metal Döküm ve ‹ﬂleme

400

3,0

0,1

Metal Ürünler ve Mutfak Ekipmanlar›

200

1,5

Demir Çelik Ticareti

224

1,7

Mimarl›k Mühendislik ve Ar-ge Hizmetleri

197

1,5

Demir D›ﬂ› Metaller

0,4

Mobilya

453

3,4

Depolama ve Kurye

104

0,8

Motorlu Kara Taﬂ›t Sat›ﬂ ve Servisi

116

0,9

0,5

Motorlu Kara Taﬂ›t ve Ekipmanlar›

526

3,9

Deri ve Kürk Do¤al ve ‹ﬂlenmiﬂ Kat› Yak›t

0,1

Müﬂavirlik ve Kiralama Hizmetleri

0,4

Dokuma

0,4

Optisyenler ve Optik Ürünler

0,1

Elektrik Ekipman

119

0,9

Orman Ürünleri

233

1,7

Elektrikli Ev Aletleri

187

1,4

Ö¤ütülmüﬂ Tah›l Ürünleri

126

0,9

Elektronik ve Telekomünikasyon

143

1,1

Örme

0,5

Elyaf ‹plik

0,4

Özel Ö¤retim ve E¤itim Kurumlar›

0,6

Endüstriyel G›da ‹malat›

0,5

Perakende Ticaret Ma¤azalar›

426

3,2

Enerji

0,2

Plastik ve Kauçuk

505

3,8

Et Ürünleri

0,5

Saat ve Ölçme Aletleri

0,3

Ev Tekstili

0,4

Sa¤l›k Hizmetleri

116

0,9

Foto¤rafç›l›k

0,1

Servis Taﬂ›mac›l›¤›

687

5,1

Gayrimenkul Hizmetleri

0,6

Seyahat Hizmetleri

0,6

Gümrük Müﬂavirleri

0,4

S›hhi Tesisat ve ‹klimlendirme

109

0,8

Hal› Kilim ve Yer Kaplamalar›

0,4

Sigortac›l›k Hizmetleri

150

1,1

591

4,4

Su Ürünleri

0,1

0,3

Süt Ürünleri

0,3

Haz›r Giyim Hobi Spor ve Bijuteri ‹ç ve Spor Giyim

0,6

Tak›m Tezgahlar› ve Otomasyon

‹nﬂaat Malzemeleri

108

0,8

Tar›msal Ürünler

‹nﬂaat Restorasyon

170

1,3

‹nﬂaat Taahhüt

553

4,1

‹ﬂletme Destek Hizmetleri

147

1,1

Teknik Tekstil

0,5

‹zolasyon ve Özel ‹nﬂaat

0,1

Teknik, Dekoratif Ayd›nlatma

0,5

Ka¤›t ve Ka¤›t Ürünleri

212

1,6

Tekstil Terbiye

133

1,0

0,4

T›bbi Aletler

0,3

Keten Elyaf ve Mamulleri Kimyevi Madde

363

2,7

0,7

Taﬂ›mac›l›k ve Lojistik Hizmetler

425

3,2

Teknik H›rdavat

184

1,4

284

2,1

Toprak Ürünleri

0,3

0,1

Toptan G›da ‹çecek ve Temizlik Ürünleri

233

1,7

Konut ‹nﬂaat›

435

3,2

Toptan ve D›ﬂ Ticaret

182

1,4

Kooperatifler

110

0,8

Trikotaj

0,3

Konaklama

Kozmetik

140

1,0

Tuhafiye

0,6

Kumaﬂ

222

1,7

Tuhafiye H›rdavat›

0,4

Kuru Meyve Sebze

0,1

Ulaﬂ›m Araçlar› ‹malat› ve Bak›m›

188

1,4

Kuyumculuk

0,7

Yaﬂ Meyve Sebze

0,4

Kültür Sanat ve Spor Hizmetleri

0,5

Züccaciye

0,2

Tablo 11.

Tablo 11. Küçükçekmece’deki ‹ﬂyerlerinin Mesleklere Göre Da¤›l›m›.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

357

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 358

6,0

5,1 5,0 4,4 4,1 3,9

4,0

3,8 3,4

3,2

3,2 3,0

3,0

2,9

2,7

1,9

1,7

Toptan G›da ‹çecek ve Temizlik Ürünleri

1,9

Orman Ürünleri

2,1 2,0

1,7

Kumaﬂ

Demir Çelik Ticareti

Ayakkab› ve Yan Sanayi, ‹malat ve Sat›c›lar›

Bas›m Yay›n ve Medya

Kimyevi Madde

Tak›m Tezgahlar› ve Otomasyon

Makine ve Ekipmanlar›

Metal Döküm ve ‹ﬂleme

Taﬂ›mac›l›k ve Lojsitk Hizmetler

Perakende Ticaret Ma¤azalar›

Konut ‹malat›

Mobilya

Plastik ve Kauçuk

Motorlu Kara Taﬂ›t ve Ekipmanlar›

Haz›r Giyim

Servis Taﬂ›mac›l›¤›

0,0

‹nﬂaat Taahüt

1,0

1,8 1,6

1,6

1,5

1,5 1,4

1,4

1,3

1,2

1,1

1,0

0,8 0,6

Grafik 17. Küçükçekmece’de Baﬂl›ca Mesleklere Göre ‹ﬂyerleri.

0,4 0,2 Bankalar ve Finans Kuruluﬂlar›

Tekstil Terbiye

Kozmetik

Elektronik ve Telekominikasyon

‹ﬂletme Destek Hizmetleri

Sigortac›l›k Hizmetleri

‹nﬂaat Restorasyon

Toptan ve D›ﬂ Ticaret

Teknik H›rdavat

Elektrikli Ev Aletleri

Ulaﬂ›m Araçlar› ‹malat› ve Bak›m›

Mimarl›k Mühendislik ve Arge Hizmetleri

Metal Ürünler ve Mutfak Ekipmanlar›

Ka¤›t ve Ka¤›t Ürünleri

Lokanta ve Kafeler

0,0

Grafik 17.

Dördüncü meslek grubu ilçedeki iﬂyerlerinin

‹lçede yayg›n olan bir di¤er meslek grubu

yüzde 3,9’unu temsil eden ve 526 iﬂyerinden müte-

plastik ve kauçuk mesle¤idir. 505 iﬂyeri plastik ve

ﬂekkil olan “motorlu kara taﬂ›t ve ekipmanlar›” mes-

kauçuk iﬂi yapmak amac›yla faaliyette bulunmak

lek grubudur. Bu meslek grubu ilçede yo¤un olarak

üzere kurulmuﬂtur. Bu meslekteki iﬂyerleri, ilçe ge-

bulunurken, ‹stanbul genelinde iﬂyerlerinin en fazla

nelindeki tüm iﬂyerlerinin yüzde 3,8’ini meydana

yer ald›¤› meslek gruplar› aras›nda “motorlu kara taﬂ›t

getirmektedir. ‹l genelinde ise plastik ve kauçuk

ve ekipmanlar›” meslek grubu 18. s›rada gelmektedir.

meslek grubu 13’üncü s›rada gelmekte ve bu alanda

‹stanbul genelindeki “motorlu kara taﬂ›t ve ekipman-

faaliyet gösteren 5.596 iﬂyeri bulunmaktad›r. Buna

lar›” meslek grubundaki 4.955 iﬂyerinin yüzde 10,6’s›

göre ‹stanbul genelindeki plastik ve kauçuk iﬂyerleri-

ilçe s›n›rlar› içinde faaliyet göstermektedir.

nin yüzde 10’dan ço¤u ilçede faaliyet göstermektedir.

358

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 359

304.038

yüzde

Akaryak›t ‹stasyonlar›

1.985

0,7

Lokanta ve Kafeler

Ayakkab› ve Yan Sanayi, ‹malat ve Sat.

2.081

0,7

LPG S›v› Gazlar ve Otogaz Montaj

Bankalar ve Finans Kuruluﬂlar›

4.409

1,5

Bas›m Yay›n ve Medya

5.609

1,8

Bilgi ve ‹letiﬂim Hizmetleri

8.019

Bilgisayar, Yaz›l›m ve Büro Makine. Cam ve Cam Ürünleri Çiçekçilik ve Bahçe Kültürleri

yüzde 9.641

3,2

624

0,2

Makine ve Ekipmanlar›

5.050

1,7

Mali Müﬂavirler

1.883

0,6

2,6

Medikal ve ‹laç

1.612

0,5

6.927

2,3

Mermer, Maden ve Cevherleri

1.692

0,6

846

0,3

Metal Döküm ve ‹ﬂleme

2.934

1,0

655

0,2

Metal Ürünler ve Mutfak Ekipmanlar›

2.302

0,8

Demir Çelik Ticareti

2.476

0,8

Mimarl›k Mühendislik ve Ar-ge Hiz.

6.654

2,2

Demir D›ﬂ› Metaller

950

0,3

Mobilya

5.339

1,8

Depolama ve Kurye

1.851

0,6

Motorlu Kara Taﬂ›t Sat›ﬂ ve Servisi

3.055

1,0

Deri ve Kürk

2.349

0,8

Motorlu Kara Taﬂ›t ve Ekipmanlar›

4.955

1,6

1.567

0,5

610

0,2

Do¤al ve ‹ﬂlenmiﬂ Kat› Yak›t

669

0,2

Müﬂavirlik ve Kiralama Hizmetleri

Dokuma

978

0,3

Optisyenler ve Optik Ürünler

Elektrik Ekipman

2.602

0,9

Orman Ürünleri

1.610

0,5

Elektrikli Ev Aletleri

3.967

1,3

Ö¤ütülmüﬂ Tah›l Ürünleri

3.295

1,1

Elektronik ve Telekomünikasyon

4.974

1,6

Örme

1.115

0,4

Elyaf ‹plik

1.283

0,4

Özel Ö¤retim ve E¤itim Kurumlar›

3.344

1,1

Endüstriyel G›da ‹malat›

1.197

0,4

Perakende Ticaret Ma¤azalar›

9.687

3,2

Enerji

1.662

0,5

Plastik ve Kauçuk

5.596

1,8

Et Ürünleri

1.773

0,6

Saat ve Ölçme Aletleri

812

0,3

Ev Tekstili

1.538

0,5

Sa¤l›k Hizmetleri

4.664

1,5

Foto¤rafç›l›k

659

0,2

Servis Taﬂ›mac›l›¤›

11.792

3,9

3.511

1,2

Seyahat Hizmetleri

4.402

1,4

936

0,3

S›hhi Tesisat ve ‹klimlendirme

5.417

1,8

1.327

0,4

Sigortac›l›k Hizmetleri

3.205

1,1

12.039

4,0

Su Ürünleri

573

0,2

Hobi Spor ve Bijuteri

2.325

0,8

Süt Ürünleri

889

0,3

‹ç ve Spor Giyim

1.591

0,5

Tak›m Tezgahlar› ve Otomasyon

4.607

1,5

‹nﬂaat Malzemeleri

2.934

1,0

Tar›msal Ürünler

2.024

0,7

‹nﬂaat Restorasyon

4.151

1,4

Taﬂ›mac›l›k ve Lojistik Hizmetler

7.185

2,4

17.215

5,7

Teknik H›rdavat

2.976

1,0

Gayrimenkul Hizmetleri Gümrük Müﬂavirleri Hal› Kilim ve Yer Kaplamalar› Haz›r Giyim

‹nflaat Taahhüt ‹flletme Destek Hizmetleri ‹zolasyon ve Özel ‹nflaat Ka¤›t ve Ka¤›t Ürünleri Keten Elyaf ve Mamulleri Kimyevi Madde Konaklama

6.231

2,0

Teknik Tekstil

1.043

0,3

799

0,3

Teknik, Dekoratif Ayd›nlatma

1.658

0,5

2.765

0,9

Tekstil Terbiye

2.224

0,7

878

0,3

T›bbi Aletler

1.523

0,5

3.853

1,3

Toprak Ürünleri

1.167

0,4

1.741

0,6

Toptan G›da ‹çecek ve Temizlik Ürünleri

5.421

1,8

Konut ‹nﬂaat›

15.679

5,2

Toptan ve D›ﬂ Ticaret

4.686

1,5

Kooperatifler

1.669

0,5

Trikotaj

849

0,3

Kozmetik

3.653

1,2

Tuhafiye

3.797

1,2

Kumaﬂ

4.379

1,4

Tuhafiye H›rdavat›

1.197

0,4

Kuru Meyve Sebze

565

0,2

Ulaﬂ›m Araçlar› ‹malat› ve Bak›m›

3.220

1,1

Kuyumculuk

2.881

0,9

Yaﬂ Meyve Sebze

1.753

0,6

Kültür Sanat ve Spor Hizmetleri

3.150

1,0

Züccaciye

658

0,2

Tablo 12.

Tablo 12. ‹stanbul Genelindeki ‹ﬂyerlerinin Mesleklere Göre Da¤›l›m›.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

359

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 360

16,0 14,5 13,6

14,0

12,0

10,6 10,0 9,0

9,0

8,7

8,5 7,9

8,0

7,7

7,6

7,4

6,8

7,0

6,6

6,0

6,3

6,2

6,0

4,0 2,0

Tekstil Terbiye

Teknik H›rdavat

Örme

Kooperatifler

Teknik Tekstil

Keten Elyaf ve Mamülleri

Kimyevi Madde

Makine ve Ekipmanlar›

Ka¤›t ve Ka¤›t Ürünleri

Tak›m Tezgahlar› ve Otomasyon

Mobilya

Metal Ürünler ve Mutfak Ekipmanlar›

Plastik ve Kauçuk

Demir Çelik Ticareti

Motorlu Kara Taﬂ›t ve Ekipmanlar›

Ayakkab› ve Yan Sanayi, ‹malat ve Sat.

Orman Ürünleri

Metal Döküm ve ‹ﬂleme

0,0

7,0

6,0

5,9

5,8

5,6

5,6 5,3

5,3

5,2

5,0

5,1

5,0

4,9

4,8

4,7

4,6

4,0

3,0

Grafik 18. Mesleklere Göre Küçükçekmece’deki Baz› ‹ﬂyerlerinin ‹stanbul Genelindeki Oran›.

2,0

1,0

Elektrikli Ekipman

Trikotaj

Sigortac›l›k Hizmetleri

Elektrikli Ev Aletleri

LPG S›v› Gazlar ve Otogaz Montaj

Haz›r Giyim

‹ç ve Spor Giyim

Kumaﬂ

Dokuma

Endüstriyel G›da ‹malat›

Saat ve Ölçme Aletleri

Gümrük Müﬂavirleri

Akaryak›t ‹stasyonlar›

Depolama ve Kurye

Demir D›ﬂ› Metaller

Servis Taﬂ›mac›l›¤›

Ulaﬂ›m Araçlar› ‹malat› ve Bak›m›

Taﬂ›mac›l›k ve Lojistik Hizmetler

0,0

Grafik 18.

Bu veriler, il geneline göre plastik ve kauçukla ilgili iﬂ-

incelendi¤inde, “lokanta ve kafeler”, “bilgi ve iletiﬂim

yerlerinin Küçükçekmece’de çok daha yo¤un olarak

hizmetleri”, bilgisayar, yaz›l›m ve büro makinalar›”,

bulundu¤unu göstermektedir. Öyle ki, il genelindeki

“mimarl›k, mühendislik ve ar-ge”, “iﬂletme ve destek

her 10 plastik ve kauçuk mesle¤i ile iﬂtigal eden iﬂyer-

hizmetleri”, “s›hhi tesisat ve iklimlendirme”, “elek-

lerinden biri Küçükçekmece’de yer almaktad›r.

tronik ve telekomünikasyon” ve “toptan ve d›ﬂ ticaret”

Sonuç olarak Küçükçekmece ‹lçesi ile ‹stanbul

meslek gruplar›n›n Küçükçekmece’de yeterince geliﬂ-

genelindeki ekonomik yap› ve yap›daki geliﬂim trendi-

medi¤i görülmektedir. Küçükçekmece’de iﬂyerlerinin

nin birbirinden farkl›l›k gösterdi¤i söylenebilir. ‹l ge-

yo¤unlaﬂt›¤› alanlar daha çok imalat sanayine dayal›

neline göre ilçede en fazla bulunan ilk 20 meslek grubu

alanlardan oluﬂmaktad›r. Nitekim, “motorlu kara taﬂ›t

360

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 361

ve ekipmanlar›”, “metal döküm ve iﬂleme”, “makine

13 435

yüzde

ve ekipmanlar›”, “tak›m tezgahlar› ve otomasyon”,

Limited ﬁirket

8 883

66,12

“kimyevi madde”, “ayakkab› ve yan sanayi imalat ve

Fert Firmas›

3 264

24,29

sat›c›lar›”, “orman ürünleri”, “demir çelik ticareti”,

Anonim ﬁirket

993

7,39

Yap› Kooperatifi

117

0,87

Banka ﬁubeleri

0,74

Kolektif ﬁirket

0,22

l›k, biliﬂim hizmetleri, mimarl›k, elektronik gibi hiz-

‹ktisadi ‹ﬂletme

0,13

met sektörüne ait iﬂyerleri daha az say›dad›r.

Holding

0,10

Di¤er Kooperatifler

0,07

Kredi Kooperatifi

0,02

Adi Komandit ﬁirket

0,01

Banka Merkezleri

0,01

Tüketim Kooperatifi

0,01

“ka¤›t ve ka¤›t ürünleri” Küçükçekmece’deki iﬂyerleri aras›nda yo¤un olarak yer almaktad›r. Buna karﬂ›-

Di¤er taraftan, il genelindeki baz› meslek gruplar›na ait iflyerlerinin önemli bir k›sm› Küçükçekmece’de bulunmaktad›r. Nitekim, “orman ürünleri” iflyerlerinin yüzde 14,5’i, “metal döküm ve iflleme” iflyerlerinin yüzde 13,6’s›, “ayakkab› ve yan sa-

Tablo 13.Küçükçekmece’de Nevilerine Göre ‹ﬂyerleri.

Tablo 13.

nayi imalat ve sat›c›lar› iflyerlerinin yüzde 12’si, “motorlu kara tafl›tlar› ve ekipmanlar›” iflyerlerinin yüzde

sektörünün ‹stanbul geneline göre geliﬂmiﬂ oldu¤u

10,6’s›, “demir çelik ticareti” ve “plastik ve kauçuk”

bu ilçede yap› kooperatifi konumundaki iﬂyerlerinin

iﬂyerlerinin yüzde 9’ar› Küçükçekmece ‹lçesi’ndedir.

önemli miktarlara ulaflm›fl oldu¤udur. ‹lçedeki iflyerlerinin 117 adedi yap› kooperatifidir. ‹lçede ayr›ca 3

2. Nevilerine Göre ‹ﬂyerleri

adet de kredi kooperatifi mevcuttur.

Küçükçekmece’deki iﬂyerlerinin üçte ikisi ticaret ﬂir-

Küçükçekmece’de büyük ölçekli iﬂletme türlerini

ketlerinden limited ﬂirkettir. Bilindi¤i gibi, ticaret

temsil eden iﬂyerleri de bulunmaktad›r. ‹lçede 14 adet

ﬂirketleri; kollektif, komandit, anonim, limited ve

holding ve 30 adet kolektif ﬂirket faaliyet halindedir.

kooperatif ﬂirketlerinden ibarettir. Limited ﬂirketler ise sermayesi en az 5.000 TL olmas› gereken iki veya

304 039

yüzde

Limited ﬁirket

180 551

59,38

ünvan› ad› alt›nda kurulan ve ortaklar›n›n sorumlu-

Fert Firma

86 417

28,42

lu¤u koyduklar› sermaye ile s›n›rl› olan ﬂirketlerdir.

Anonim ﬁirket

29 891

9,83

Banka ﬁubeleri

2 900

0,95

Yap› Kooperatifi

1 620

0,53

daha fazla gerçek veya tüzel kiﬂi taraf›ndan bir ticaret

Toplam ﬂirketlerin yüzde 66,12’si bu tür ﬂirkettir. ‹kinci en büyük grubu ise fert firmalar› mey-

Kolektif ﬁirket

919

0,30

dana getirmektedir. Bunlar ﬂirket konumunda olma-

‹ktisadi ‹ﬂletme

705

0,23

yan ﬂah›slara ait iﬂyerleridir. Küçükçekmece’deki her

Holding

470

0,15

4 firmadan 1’i ﬂah›s firmas› niteli¤indeki iﬂyerleridir.

Di¤er Kooperatifler

351

0,12

Adi Komandit ﬁirket

0,02

Kredi Kooperatifi

0,02

Banka Merkezleri

0,01

Tüketim Kooperatifi

0,01

ﬂirkettir. ‹lçede 993 adet anonim ﬂirket bulunmakta-

Di¤er Birlikler

0,00

d›r. Küçükçekmece’de dikkati çeken husus inﬂaat

Hisseli Komandit ﬁirket

0,00

Buna göre ilçedeki iflletmelerin küçük ölçe¤e sahip flirketlerden müteflekkil oldu¤u söylenebilir. Nispeten önemli di¤er bir flirket türü anonim

Tablo 14. ‹stanbul Genelinde Nevilerine Göre ‹ﬂyerleri.

Tablo 14.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

361

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 362

‹stanbul genelinde de benzer bir da¤›l›m sözkonusudur. Yine limited ﬂirketler ve fert firmalar›

‹stanbul’da ‹TO’ya kay›tl› iﬂyerlerinin büyük ço¤unlu¤unun sermaye büyüklü¤ü oldukça s›n›rl›d›r.

a¤›rl›kl› bir yap› mevcut iken, bunlar› anonim ﬂirket-

Hatta, tüm iﬂletmelerin yaklaﬂ›k yüzde 80’den

ler ve banka ﬂubeleri izlemektedir. ‹l genelinde 1.620

fazlas›n›n sermayesi 250 bin TL’nin alt›nda kalmak-

adet yap› kooperatifi mevcuttur. Bunlar›n ise yüzde

tad›r. Sermaye büyüklü¤ü bak›m›ndan sermayesi

7,2’si bu ilçededir.

25.000-249.000 TL olanlar›n oran› yüzde 35-40,

‹stanbul geneli ile mukayese edildi¤inde, Küçükçekmece’de firmalar›n daha küçük bir bölümünü

1000-25000 TL aras› olanlar›n oran› yüzde 25-28’ler civar›ndad›r.

limited ﬂirketlerin ve fert firmalar›n›n oluﬂturdu¤u,

Sermaye yap›s› bak›m›ndan Küçükçekme-

buna karﬂ›l›k, anonim ﬂirket ve holding türü daha bü-

ce’deki iﬂyerlerinin nispeten ‹stanbul geneline göre

yük ölçekli iﬂyerlerinin ise ‹stanbul geneli ortalama-

daha iyi durumda oldu¤u söylenebilir. Çünkü, bu ilçe-

s›n›n alt›nda kald›¤› görülmektedir.

deki iﬂyerlerinin daha büyük bölümü orta ve büyük ölçekli sermaye büyüklü¤üne sahiptir. ‹lçedeki iﬂletme-

3. Derecelere (Sermaye Gruplar›na) Göre

lerin yüzde 51,8’i 25.000-999.999 TL sermayeli iken,

‹ﬂyerleri

bu oran ‹stanbul genelinde yüzde 45,2’ye inmektedir.

Küçükçekmece’deki iﬂyerlerinin derecelere (serma-

Di¤er taraftan daha küçük ölçekli sermayeli

ye gruplar›na) göre da¤›l›m› incelendi¤inde büyük

ﬂirketlerin oran› ‹stanbul genelinde daha yüksektir.

ço¤unlu¤unun sermaye yap›s›n›n küçük ve orta öl-

‹stanbul genelindeki ﬂirketlerin yüzde 28,2’si 25.000

çekli iﬂletme tan›m›na uydu¤u görülecektir. Nitekim,

TL’nin, yüzde 20,2’si sadece 1.000 TL’nin alt›nda

gerek ‹stanbul geneli ve gerekse Küçükçekmece’de

sermayeye sahipken bu grup ﬂirketler, Küçükçekme-

iﬂyerlerinin yüzde 6,3’lük bölümü d›ﬂ›nda kalan›n›n 1

ce’de daha s›n›rl› bir paya sahiptir.

milyon TL’nin alt›nda sermaye büyüklü¤üne sahip iﬂletmeler oldu¤u anlaﬂ›lmaktad›r. Di¤er bir ifadeyle

B. SOSYAL GÜVENL‹K KURUMU VER‹LER‹NE GÖRE EKONOM‹K YAPI

yüzde

Sosyal güvenlik kurumu verilerine göre Küçükçek-

822

6,1

mece’de 2010 y›l› May›s ay› itibariyle 12.309 adet iﬂ-

250.000 - 999.999 TL

1 620

12,0

yeri ve bu iﬂyerlerinde 106.900 çal›ﬂan bulunmakta-

25.000 - 249.000 TL

5 350

39,8

d›r. Bu veriler ‹stanbul Ticaret Odas› verileri ile yak-

1.000 - 24.999 TL

3 425

25,5

1 - 999 TL

2 228

16,6

Derece

1.000.000 TL ve üstü

13 435

laﬂ›k düzeylerdedir. Belirtildi¤i gibi, Sosyal Güvenlik

Tablo 15. Küçükçekmece’de Derecelere (Sermaye Gruplar›na) Göre ‹ﬂyerleri.

Kurumu verilerine göre de, Küçükçekmece ‹lçe-

Tablo 15.

si’nden TEM Otoyolu’nun kuzey k›sm›nda kalan iﬂDerece

304 039

yüzde

1.000.000 TL ve üstü

19 290

6,3

250.000 - 999.999 TL

28 787

9,5

25.000 - 249.000 TL

108 784

35,8

1.000 - 24.999 TL

85 767

28,2

Gerçekten, ilçenin 112 kilometrekare olan co¤-

1 - 999 TL

61 411

20,2

rafi büyüklü¤ü 37 kilometrekareye inmiﬂtir. Kuﬂkusuz,

Tablo 16.

362

yerleri ile birlikte, co¤rafi büyüklü¤ünün büyük k›sm› ayr›lm›fl olmas›na ra¤men hala önemli miktarda iflyeri ve çal›flan bulunmaktad›r.

her ne kadar ilçe hala ekonomik bir merkez olma özel-

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Tablo 16. ‹stanbul’da Derecelere (Sermaye Gruplar›na) Göre ‹ﬂyerleri.

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 363

‹ﬂyeri

Çal›ﬂan

12 309

yüzde

106 900

yüzde

0,35

563

0,53

SANAY‹

3 964

32,20

40 061

37,48

‹NﬁAAT

1 050

8,53

13 940

13,04

H‹ZMET VE T‹CARET

6 664

54,14

48 739

45,59

588

4,78

3 597

3,36

TARIM

D‹⁄ER H‹ZMETLER

Tablo 17. Sosyal Güvenlik Kurumu Verilerine Göre Küçükçekmece’de ‹ﬂyeri ve ‹stihdam.

Tablo 17.

li¤ini korumakta olsa dahi co¤rafi alan›n daralmas›n›n geliflme potansiyelini zay›flataca¤› söylenebilir. Bununla birlikte, s›n›r de¤iflikli¤i sonras› kalan yerleflim alan› dahi ‹stanbul’un birçok ilçesinden daha fazlad›r. ‹stanbul’un ticari faaliyetlerinin yo¤unlaflt›¤› Fatih, fiiflli, Befliktafl, Bayrampafla, Güngören, Zeytinburnu gibi ilçeler Küçükçekmece’den çok daha küçüktür. Bu noktada bir ilçenin mevcut potansiyelinin nas›l yönetildi¤inin ve biçimlendirildi¤inin önem arzetti¤i belirtilmelidir. 1. ‹flyeri ve ‹stihdam Düzeyi Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre ‹stanbul’daki iflyerlerinin yüzde 3,1’i Küçükçekmece’de bulunmaktad›r. Bu iflyeri say›s› ile Küçükçekmece iflyeri say›s› bak›m›ndan 32 ilçe içinde en fazla iflyerinin bulundu¤u 16. ilçe konumundad›r. ‹stanbul’da Kad›köy, fiiflli, Ümraniye, Beyo¤lu, Eminönü, Befliktafl, Büyükçekmece ve Ba¤c›lar en fazla iflyeri bulunan bölgelerin bafll›calar›d›r.

‹ﬂyerlerinin ilçelere göre da¤›l›m› incelendi-

‹stanbul genelindeki iﬂyerlerinin, di¤er ilçele-

¤inde, ‹stanbul’un merkez ilçeleri aras›na, 1960’l›

re göre önemli düzeyde fazla oldu¤u iki ilçe Kad›köy

y›llarda göç almaya baﬂlayan ilçelerin yan› s›ra, son

ve ﬁiﬂli ilçeleridir. Kad›köy’de ‹stanbul genelindeki

30 y›lda h›zl› göç alan ve kentlileﬂen ilçelerin kat›ld›-

her 11 iflyerinden yaklafl›k biri, fiiflli’de ise her 12 ifl-

¤› görülmektedir. Örne¤in, Ba¤c›lar, Güngören, Bay-

yerinden yaklaﬂ›k biri bulunmaktad›r. Ümraniye’de

rampaﬂa 1980 sonras› ve özellikle’de 1990 sonras›n-

20 iﬂyerinden biri, Beyo¤lu’nda ise 25 iﬂyerinden bi-

da geliﬂen ilçelerdir.

ri bulunmaktad›r.

Buna karﬂ›l›k baz› ilçelerde ise iﬂyeri say›s› ol-

Küçükçekmece ilçesinde ise tüm iﬂyerlerinin

dukça azd›r. Bunlar Adalar, Arnavutköy, ﬁile baﬂta ol-

yüzde 3,1’i, di¤er bir ifadeyle kabaca her 30 iﬂyerin-

mak üzere Çekmeköy, Sancaktepe ve Sultangazi gibi

den biri faaliyet göstermektedir.

ilçelerdir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

363

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

10,0

1/25/11

1:13 AM

Page 364

9,5

9,0

8,1

8,0 7,0 5,8

6,0 5,0

4,3

4,0

3,8

3,6

3,5

3,4

3,3

3,1

3,0

3,1

2,9

2,8

2,0

Bayrampaﬂa

Kartal

0,3

0,2

ﬁile

Arnavutköy

Ka¤›thane

Pendik

0,4

Çekmeköy

0,5

Küçükçekmece

0,6

Sancaktepe

0,6

Üsküdar

0,9

Gaziosmanpaﬂa

Güngören

0,9

Bahçelievler

Fatih

0,9

Bak›rköy

Büyükçekmece

1,0

Zeytinburnu

Ba¤c›lar

Beﬂiktaﬂ

2,1

Eminönü

2,1

Beyo¤lu

Ümraniye

Kad›köy

0,0

ﬁiﬂli

1,0

3,0 2,6 2,5 2,0 1,6 1,3 0,8

Sultangazi

Baﬂakﬂehir

Çatalca

Esenler

Ataﬂehir

Esenyurt

Sultanbeyli

Silivri

Sar›yer

Avc›lar

Paﬂabahçe (Beykoz)

Grafik 19.

Tuzla

Maltepe

0,0

Eyüp

0,5

0,1 Adalar

1,0

Beylikdüzü

1,4

1,5

Di¤er taraftan iflyeri say›s›na göre çal›flan say›s› bak›m›ndan Küçükçekmece ‹lçesi’nin ‹stanbul’un önde gelen ilçelerinden biri oldu¤u ve büyük bir istihdam yaratt›¤› görülmektedir. ‹l genelinde en fazla çal›flan›n bulundu¤u 9. ilçe Küçükçekmece’dir. ‹stanbul genelinde çal›flan 3 milyonun üzerindeki kiflinin yaklafl›k 28’de biri bu ilçe s›n›rlar› içindeki iflyerlerinde çal›flmakta ve geçimini sa¤lamaktad›r. Küçükçekmece’de 106 bin civar›nda kifli istihdam olunmaktad›r. ‹l genelinde en fazla istihdam yaratan ilçe ise fiiflli’dir. fiiflli ilçesinde istihdam edilenlerin yüzde 9,2’si çal›flmaktad›r. Bu ilçeyi iflyeri say›s› bak›m›ndan da önde gelen Kad›köy, Beyo¤lu ve Ümraniye ilçelerinin izledi¤i görülmektedir. Büyükçekmece, Befliktafl, Bak›rköy ve Ba¤c›lar çok say›da ‹stanbullunun çal›flt›¤› ilçelerdir.

364

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Grafik 19. ‹stanbul’da ‹lçelere Göre ‹ﬂyerlerinin Da¤›l›m›.

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 365

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 366

9,2

10,0 9,0

7,1

8,0

6,2

7,0

5,7

6,0

4,9

4,6

5,0

4,3 3,8

4,0

3,5

3,3

3,1

3,0

2,9

2,7

3,0

2,5

2,2

2,0

Maltepe

Ka¤›thane

Fatih

Gaziosmanpaﬂa

0,5

Güngören

Pendik

0,6

Zeytinburnu

Bahçelievler

Tuzla

Kartal

Üsküdar

Küçükçekmece

Ba¤c›lar

Bak›rköy

Beﬂiktaﬂ

Büyükçekmece

Ümraniye

Beyo¤lu

ﬁiﬂli

0,0

Kad›köy

1,0

2,5 2,2

2,1 1,9

2,0

1,8 1,6 1,5

1,4

1,3 1,2

1,1

1,0

0,2

0,1 Adalar

0,2

Arnavutköy

0,3 Çekmeköy

0,3

Sancaktepe

Beylikdüzü

Baﬂakﬂehir

Ataﬂehir

Sultanbeyli

Çatalca

Silivri

Paﬂabahçe (Beykoz)

Sar›yer

Esenyurt

Eyüp

Avc›lar

Bayrampaﬂa

Eminönü

0,0

0,4

ﬁile

0,7

0,5

Sultangazi

0,8

Esenler

0,8

Grafik 20.

‹ﬂyeri ve istihdam bak›m›ndan ilk 10 ilçe ince-

‹lçedeki ekonomik yap›y› biçimlendiren iﬂ-

lendi¤inde, Küçükçekmece ‹lçesi’nin iﬂyerine göre

yerlerinin di¤er bir özelli¤i büyüklüklerinin ‹stanbul

istihdam alan›nda daha ön s›rada geldi¤i görülecek-

ortalamas›na yak›n olmas›d›r. ‹stanbul genelinde iﬂ-

tir. Buna karﬂ›l›k, iﬂyeri say›s›n›n oldukça fazla oldu-

yeri bafl›na düflen çal›flan say›s› 7.7 kifli iken, bu mik-

¤u baz› ilçelerde iﬂyeri büyüklü¤üne ba¤l› olarak is-

tar Küçükçekmece’deki iflyerlerinde 8,7 kiflidir. ‹flye-

tihdam›n çok s›n›rl› oldu¤u veya tersinin vaki oldu¤u

ri baﬂ›na en fazla istihdam›n oldu¤u ilçelerin baﬂ›nda

anlaﬂ›lmaktad›r. Örne¤in, Fatih’le birleﬂen Eminö-

Esenyurt gelmektedir. Burada her iﬂyerinde ortalama

nü, Güngören ve Fatih iﬂyerine göre istihdam›n›n da-

13,2 çal›flan bulunmaktad›r. ‹flyeri bafl›na istihdam

ha az oldu¤u; Bak›rköy, Kartal ve Tuzla ise istihdam-

edilenlerin nispeten yüksek oldu¤u ilçeler sanayi fa-

daki pay›na göre iﬂyerlerindeki pay›n›n daha s›n›rl›

aliyetlerin yo¤un oldu¤u Çatalca, Beylikdüzü ve Tuz-

oldu¤u ilçelerdir. Küçükçekmece’de iﬂyerlerinin yüz-

la’d›r. Buna karﬂ›l›k ticari faaliyetlerin kurumsallaﬂ-

de 3,1, istihdam›n›n yüzde 3,5’i bulunmaktad›r.

t›¤› ve kendi baﬂ›na veya yard›mc› aile efrad› ile ticari

366

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Grafik 20. ‹stanbul’da ‹lçelere Göre ‹stihdam›n Da¤›l›m›.

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

13,0

1/25/11

1:13 AM

Page 367

12,8 11,9

11,4

11,2 10,4

10 8

9,9 9,3

9,2

9,1

9,0

8,8

8,7

7,7

8,2

7,9

7,8

6 4

Grafik 21.Baz› ‹lçelerde ‹ﬂyeri Baﬂ›na ‹stihdam. Üsküdar

Ba¤c›lar

Kartal

Küçükçekmece

ﬁiﬂli

Avc›lar

Baﬂakﬂehir

Beﬂiktaﬂ

Silivri

Bak›rköy

Büyükçekmece

Beyo¤lu

Tuzla

Beylikdüzü

Çatalca

Esenyurt

Ortalama

Grafik 21.

faaliyeti sürdüren küçük esnaf boyutunu aﬂt›¤› yerler

çükçekmece’de ekonomik faaliyetlerin geliﬂme ve

ile iﬂyeri ve iﬂletmelerin merkezlerinin bulundu¤u

büyüme potansiyeli taﬂ›d›¤› ifade edilebilir.

baz› ilçelerde de istihdam edilenlerin oran›, ortala2. Sektörlere – Faaliyet Alanlar›na Göre

man›n oldukça üzerindedir. Bir bölgede iflyeri bafl›na düflen çal›flan say›s›-

‹ﬂyeri Say›lar› ve ‹stihdam

n›n fazlal›¤›, o bölgedeki iﬂyerlerinin kurumsallaﬂma

Faaliyet alanlar› itibariyle Küçükçekmece’de iﬂyeri ve

ve geliﬂme potansiyelleri ile ekonomik faaliyetlerin

istihdam de¤erlendirildi¤inde, bask›n olan iﬂyeri tipi

hacim ve etkinli¤inin iﬂareti olmaktad›r. Bu ba¤lam-

ve istihdam›n hizmet ve ticaret alan›nda faaliyet gös-

da, iflyeri bafl›na düflen çal›flan say›s›n›n ‹stanbul ge-

termekte oldu¤u görülecektir. Ancak, hizmet ve ticaret

neli ortalamas›n›n nispeten üzerinde bulundu¤u Kü-

alanlar› ayr› ayr› de¤erlendirildi¤inde ilçede sanayi

Hizmet ve Ticaret; 54.14

Di¤er Hizmetler; 4.78

Sanayi; 32.20

‹nﬂaat; 8.53

Tar›m; 0.35

Grafik 22. Küçükçekmece’de Sektörlere Göre ‹ﬂyerleri, (%)

Grafik 22.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

367

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 368

sektörünün birincil sektör durumuna yükselmekte

zeyinde iken, istihdam bak›m›ndan ‹stanbul ortalama-

oldu¤u görülmektedir. ‹ﬂyerlerinin yaklaﬂ›k üçte biri-

s› ilçenin epeyce üzerindedir. Nitekim, il genelindeki

nin bulundu¤u sanayi sektörünün istihdamdaki pay›

istihdam›n yüzde 55’i bu sektörde iken, bu oran Kü-

ise daha yüksek olup, yüzde 37,48’dir. Buna karﬂ›l›k sa-

çükçekmece’de 10 puan daha azd›r.

nayinin pay› ‹stanbul genelinde Küçükçekmece ‹lçe-

Konu istihdam ba¤lam›nda ele al›nd›¤›nda, Kü-

si’ne göre daha düﬂüktür. Bu da ilçede sanayinin ‹stan-

çükçekmece’de yine birincil sektör olarak hizmet ve ti-

bul geneline göre daha geliﬂmiﬂ olu¤unu göstermekte-

caret sektörü gelmekle birlikte sanayi sektörünün ve in-

dir. Öyle ki, il genelindeki iﬂyerlerinin yüzde 25, istih-

ﬂaat sektörünün istihdamdaki pay›n›n az›msanmayacak

dam›n ise yüzde 28 kadar› sanayi sektöründedir.

düzeyde oldu¤u anlaﬂ›lmaktad›r. ‹lçede istihdam edi-

Küçükçekmece’de faaliyette bulunan 12.309

lenlerin yüzde 37,48’i sanayi sektöründeki iﬂyerlerinde

iﬂyerinin 6.664’ü hizmet ve ticaretle, 3.964’ü s›nai

istihdam edilmektedir. ‹nﬂaat sektörünün pay› ise yüzde

faaliyetlerle iﬂtigal etmekte, 1.050 adet iﬂyeri ise in-

13.04’dür.

flaat sektöründeki iflletmeleri oluflturmaktad›r.

Buna karﬂ›l›k il genelindeki istihdam›n daha

Hizmet ve ticari faaliyetlerle iﬂtigal eden iﬂlet-

s›n›rl› k›sm› sanayi ve inﬂaat sektörlerindendir. Buna

meler ilçedeki toplam iﬂyerlerinin yüzde 54,14 gibi

göre Küçükçekmece’de sanayi ve inﬂaat sektörlerinin

büyük bir bölümünü meydana getirmektedir. Di¤er

il geneli ortalamas›na göre daha fazla geliﬂti¤i, hizmet

bir ifadeyle, ilçedeki her 2 iﬂyerinden daha fazlas› hiz-

ve ticaret sektörü için ise tersi bir yarg›n›n geçerli ol-

met ve ticaret yapan iﬂyerleridir. S›nai faaliyette bulu-

du¤u söylenebilir. Yine, di¤er hizmetler alan›nda fa-

nan iﬂletmeler toplam iﬂyerlerinin yüzde 32,20’sini,

aliyet gösteren iﬂyerlerinin ve istihdam›n pay›n›n

inflaat sektöründeki iflletmeler ise tüm iflletmelerin

Küçükçekmece ‹lçesi’nden daha yüksek olmas› ilçe-

sadece yüzde 8,53’ünü meydana getirmektedir.

nin sanayi a¤›rl›kl› yap›s›na iﬂaret etmektedir.

‹stanbul genelinde ise hizmet ve ticaret alan›n-

Gerçekten, ilçede sadece imalatla iﬂtigal eden

da faaliyet gösteren iﬂyerleri Küçükçekmece ‹lçesi dü-

3.756 iﬂyeri bulunmakta ve iﬂyerlerinde 40 bine ya-

Hizmet ve Ticaret; 45.59

Di¤er Hizmetler; 3.36

Sanayi; 37.48

‹nﬂaat; 13.04

Tar›m; 0.53

Grafik 23.

368

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

Grafik 23. Küçükçekmece’de Sektörlere Göre ‹stihdam, (%)

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 369

‹ﬂyeri Toplam TARIM

12 309

yüzde

106 900

yüzde

0,35

563

0,53

3 964

32,20

40 061

37,48

0,03

3 756

30,51

39 458

36,91

201

1,63

471

0,44

0,02

103

0,10

‹nﬂaat

1 050

8,53

13 940

13,04

Toplam

6 664

54,14

48 739

45,59

Motosikletlerin Onar›m›

3 294

26,76

15 763

14,75

Ulaﬂt›rma ve Depolama

889

7,22

9 230

8,63

Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri

551

4,48

2 044

1,91

0,32

420

0,39

136

1,10

656

0,61

0,53

239

0,22

Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler

496

4,03

3 119

2,92

‹dari ve Destek Hizmet Faaliyetleri

628

5,10

5 966

5,58

Kamu Yönetimi ve Savunma; Zorunlu Sosyal Güvenlik

253

2,06

9 286

8,69

E¤itim

134

1,09

1 503

1,41

‹nsan Sa¤l›¤› ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri

179

1,45

513

0,48

Toplam

588

4,78

3 597

3,36

0,30

556

0,52

511

4,15

2 924

2,74

0,10

0,05

0,06

0,01

0,17

0,05

Tar›m, Ormanc›l›k ve Bal›kç›l›k

Toplam SANAY‹

Madencilik ve Taﬂ Ocakç›l›¤› ‹malat Elektrik, Gaz, Buhar ve ‹klimlendirme Üretimi Da¤›t›m› Su Temini; Kanalizasyon ve At›k Yönetimi ve ‹yileﬂtirme Faaliyetleri

‹NﬁAAT

Çal›ﬂan

Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara Taﬂ›tlar›n›n ve

Bilgi ve ‹letiﬂim H‹ZMET VE T‹CARET

Finans ve Sigorta Faaliyetleri Gayrimenkul Faaliyetleri

Di¤er Hizmet Faaliyetleri Kültür, Sanat, E¤lence, Dinlence ve Spor D‹GER H‹ZMETLER

Hane halklar›n›n ‹ﬂverenler Olarak Faaliyetleri; Hane Halklar› Taraf›ndan Kendi Kullan›mlar›na Yönelik Olarak Ayr›m Yap›lmam›ﬂ Mal ve Hizmet Üretim Faaliyetleri Uluslararas› Örgütler ve Temsilciliklerinin Faaliyetleri Belirsiz

Tablo 18. Tablo 18. Küçükçekmece’de Sektörlere Göre ‹ﬂyeri ve ‹stihdam.

k›n kiﬂi istihdam olunmaktad›r. ‹malat sanayi iﬂ-

iﬂyerlerinde 15 bin ‹stanbullu çal›ﬂmaktad›r. Di¤er

yerlerinin yan› s›ra öne ç›kan faaliyet alan›n›n ba-

önemli faaliyet alan› ise binin üzerindeki iﬂyerinde

ﬂ›nda toptan ve perakende ticaret; motorlu kara ta-

14 bine yak›n ‹stanbulluya istihdam sa¤layan inﬂaat

ﬂ›tlar›n›n ve motosikletlerin onar›m› gelmektedir.

sektörüdür.

Bu faaliyet dal›nda 3.294 iﬂyeri bulunmakta ve bu

Dünden Bügüne Küçükçekmece

369

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

TARIM

SANAY‹

1/25/11

1:13 AM

Page 370

‹ﬂyeri

Çal›ﬂan

yüzde

Tar›m, Ormanc›l›k ve Bal›kç›l›k

0,24

0,21

Toplam

25,92

28,36

0,08

0,11

22,12

27,28

Elektrik, Gaz, Buhar ve ‹klimlendirme Üretimi Da¤›t›m›

3,67

0,83

Su Temini; Kanalizasyon ve At›k Yönetimi ve ‹yileﬂtirme Faaliyetleri

0,05

0,14

‹nﬂaat

8,69

10,50

Toplam

58,66

55,68

Motosikletlerin Onar›m›

27,30

16,44

Ulaﬂt›rma ve Depolama

5,44

6,87

Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri

4,20

3,81

Bilgi ve ‹letiﬂim

0,98

1,42

Finans ve Sigorta Faaliyetleri

1,58

5,01

Gayrimenkul Faaliyetleri

0,43

0,15

Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler

9,31

9,12

‹dari ve Destek Hizmet Faaliyetleri

6,04

6,18

E¤itim

2,02

4,03

‹nsan Sa¤l›¤› ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri

1,37

1,96

Toplam

6,50

5,94

Di¤er Hizmet Faaliyetleri

4,31

4,36

Kültür, Sanat, E¤lence, Dinlence ve Spor

1,71

1,26

Mal ve Hizmet Üretim Faaliyetleri

0,35

0,20

Uluslararas› Örgütler ve Temsilciliklerinin Faaliyetleri

0,10

0,06

Belirsiz

0,03

0,05

Madencilik ve Taﬂ Ocakç›l›¤› ‹malat

‹NﬁAAT

Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara Taﬂ›tlar›n›n ve

H‹ZMET ve T‹CARET

D‹⁄ER H‹ZMETLER

Hane halklar›n›n ‹ﬂverenler Olarak Faaliyetleri; Hane halklar› Taraf›ndan Kendi Kullan›mlar›na Yönelik Olarak Ayr›m Yap›lmam›ﬂ

Tablo 19. Tablo 19. ‹stanbul’da Sektörlere Göre ‹ﬂyeri ve ‹stihdam›n Da¤›l›m› (%)

‹l genelinde de her dört iﬂyerinden birine ya-

sektörünün en önemli faaliyet alan›d›r. Bu alan›

k›n›, her dört çal›ﬂandan biri imalat sanayi faaliyet-

mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler ile idari ve

leriyle iﬂtigal etmektedir. Sanayi sektörünün nere-

destek hizmet faaliyetleri ulaﬂt›rma ve depolama fa-

deyse tamam›na yak›n› imalat sanayi merkezlidir.

aliyetleri alan› izlemektedir.

Yine toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taﬂ›tlar›n›n ve motosikletlerin onar›m› hizmet ve ticaret

370

VII. Küçükçekmece’de ‹ktisadi Hayat Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz

07_KUCUKCEKMECE_IKTISAT

1/25/11

1:13 AM

Page 371

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:19 AM

Page 372

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:19 AM

Page 373

VIII Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Eski Ça¤larda Ulaﬂ›m Demiryolu Karayolu Denizyolu

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:19 AM

Page 374

Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

Özet

Abstract

MÖ 2. yüzy›la ait kaynaklarda “Region (Rhegion)” olarak adland›r›lan antik yerleflme, günümüz Küçükçekmece’sinin merkezi kabul edilmektedir. Bugünkü ilçe merkezinin çekirde¤i olan Region’un ana kent “Bizantion” ile ba¤lant›s›, Roma ‹mparatorlu¤u’nun en önemli ana yollar›ndan biri olarak kabul edilmekte ve Bizantion’u Avrupa’n›n çeflitli merkezlerine ba¤lamaktayd›. Osmanl›lar, yüzy›llar boyu konaklama merkezi özelli¤ini tafl›yan Region’a “Küçükçekmece” ad›n› verdiler. Yerleflmeyi k›sa zamanda mamur hale getirerek bu civarda köprüler, kervansaraylar, camiler, medreseler ve köflkler infla ettirdiler. ‹stanbul, Fetih’ten sonra baflkent olunca, kenti Orta Avrupa'ya ve Roma'ya ba¤layan Via Egnatia Yolu üzerindeki “Edirne” (Hadrianopolis) bu sayede daha bir önem kazand›. 19. yüzy›l›n sonlar›ndan itibaren ticari anlamda yolcu ve mal tafl›mac›l›¤› deniz yoluna kay›nca, bu önemli kervan yolu da haliyle önemini yitirdi ve Küçükçekmece’nin çekim alan› olma özelli¤inin giderek sönmesine yol açt›. Küçükçekmece’nin rayl› sistemle tan›flmas› 19. yüzy›l›n sonlar›na rastlar. 1871’de Yenikap›-Florya, ertesi sene de Sirkeci-Yenikap› ve Florya-Had›mköy aras›ndaki tren yollar›n›n infla edilmesiyle birlikte, 1872 y›l›ndan itibaren Küçükçekmece topraklar› üzerinden tren geçmeye bafllad›. Küçükçekmece’nin as›l geliflimi, 1950’li y›llar›n ikinci yar›s›ndan itibaren ivme kazanmaya bafllad›. Yerleflmenin ‹stanbul kent merkeziyle olan ba¤lant›s›, bu tarihe kadar a¤›rl›kl› olarak demir yolu ile gerçekleflmekteydi. Kara yolu ise, eski Londra Asfalt› olarak tabir edilen ve flimdiki yolun daha güneyinden giden yolun yap›m›yla daha da ifllevsellik kazanm›flt›r. Anahtar Kelimeler: Küçükçekmece, ulafl›m, deniz, kara ve demir yolu

The antique settlement called “Region (Rhegion)” in

374

VII. Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

sources dating from 2 B.C. is accepted as the foundation of present day Küçükçekmece. The main road which connected Region, nucleus of the present district center, to “Bizantion” is considered as one of most important main roads of the Roman Empire and linked Bizantion to various European city centers. Ottomans called Region, which served as an important layover center for many centuries, “Küçükçekmece”. They started a building programme and constructed many bridges, caravanserais, mosques, madrasahs and mansions in the region. As ‹stanbul became the capital city in the wake of the conquest, “Edirne” (Hadrianopolis) gained more importance since it was on the road, Via Egnatia, which connected the city to Central Europe and Rome. During the late 19. century, passenger and goods transport moved to sea transport commercially, and consequently, the former caravan route lost its importance. This resulted in Küçükçekmece’ position diminish as a center of attraction. Rail system was introduced to Küçükçekmece in the later 19. century. In 1871, Yenikap›-Florya, and a year later Sirkeci-Yenikap› and Florya-Had›mköy railroads were constructed, thus Küçükçekmece have had railway routes since 1872. A breakthrough development of Küçükçekmece took place in the later half of 1950s. Till this date, connection to the city center of ‹stanbul mainly depended on railway transportation. The construction of the highway called former Londra Asfalt› and went along the route which to the south of the present highway resulted in a more functional transport. Key Words: Küçükçekmece, transportation, sea, land and railway transport.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:19 AM

Page 375

A. ESK‹ ÇA⁄LARDA ULAﬁIM ve “V‹A EGNAT‹A”

.Ö 2.yüzy›la ait kaynaklarda dahi

“Via Egnatia” Roma ‹mparatorlu¤u’nun en önemli ana yollar›ndan biri olarak kabul edilmekte ve Bizantion’u Avrupa’n›n çeﬂitli merkezlerine ba¤lamaktayd›.

ismine rastlanan, baz›lar›nda “Regium” baz›lar›nda ise “Regi-

on) Surlar›’na ulaﬂ›rd›. Yedikule civar›ndaki “Alt›n Ka-

on (Rhegion)” olarak adland›r›lan antik yerleﬂme,

p›”dan (Porta Auera) ﬂehre girer, Mese Caddesi’nin

günümüz Küçükçekmece’sinin nüvesi kabul edil-

güney kanad›n› izleyerek Ayasofya’ya geldikten sonra,

mektedir. Yerleﬂmenin ‹stanbul kent merkeziyle olan

burada “Milion Taﬂ›”nda (“0” noktas›nda) sonlan›rd›.

ulaﬂ›m ba¤lant›s› da oldukça eskiye, milattan önceki

Via Egnatia güzergâh› üzerinde, eski Yunan ve Roma

dönemlere kadar uzan›r.

dönemlerinde kullan›lan, “Hermesion” ad› verilen ki-

Bugünkü ilçe merkezinin çekirde¤i olan Regi-

lometre taﬂlar› bulunmaktayd›.

on’un ana kent “Bizantion” ile ba¤lant›s›; MS 4. yüzy›-

Küçükçekmece k›sta¤›n›n Marmara’ya bakan

l›n ilk yar›s›nda ‹mparator Constantinus taraf›ndan

güney k›y›lar›, 6. yüzy›ldan itibaren uzun süre gemi-

inﬂa ettirilen ve yap›m›nda muntazam iri blok taﬂlar

lerin yük indirip bindirmek ve konaklamak için de-

kullan›lan, yüzlerce kilometre boyunca uzanan güzer-

mirledikleri merkezî bir iskele görevini üstlendi. Kü-

gâh›n›n hemen her noktas›nda sabit bir eni koruyan

çükçekmece Gölü’nün deniz ba¤lant›s›n› sa¤layan

“Via Egnatia” (Via ‹gnatia) idi. Ad› geçen güzergâh,

k›stak üzerindeki köprü, tarihsel kaynaklarda “Pon-

Roma ‹mparatorlu¤u’nun en önemli ana yollar›ndan

pepiccolo” (Küçük Köprü) ismi ile geçer.

biri olarak kabul edilmekte ve Bizantion’u Avrupa’n›n

Küçükçekmece’den geçen ana kervan yollar›-

çeﬂitli merkezlerine ba¤lamaktayd›. Söz konusu yolun

n›n zaman içinde ihmal edilmesi ve art›k gemilerin

bir özelli¤i de iki atl› araban›n yanyana geçecek geniﬂ-

bu iskele yerine daha bat›da kalan Tekirda¤’a u¤ra-

likte olmas› ve bu özelli¤inin hiçbir yerde kesintiye

maya bafllamas›yla birlikte, yerleflmenin geliflimi

u¤ramamas›yd›. Yolun as›l infla edilme amac› ise, tüccarlar ve yolcular›n buray› rahatça kullanmas›ndan ziyade, imparatorlu¤un posta hizmetlerinin kolay ve h›zl› bir flekilde gerçeklefltirilebilmesiydi. Ortalama geniflli¤i 30 feet (9.1 metre) olarak tasarlanan yolun tam ortas›nda ve her iki kenar›nda bel hizas›na kadar yükselen bir ay›rma duvar› mevcuttu. Zemine döflenen genifl yüzeyli tafllar›n kal›nl›¤› ise 10 inç ila 4 feet (25.4 santim ila 122 santim) civar›nda de¤iflmekteydi. Trafik ak›fl yönü soldand›. Antik “Via Egnatia” yolu Draç'tan bafllar, Shkumbin Vadisi’ni izleyerek Meriç'e, oradan da Trakya Ovas›’n› aflarak, Region üzerinden ‹stanbul (Bizanti-

Via Egnatia güzergah›.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

375

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:19 AM

Page 376

maalesef duraklad› ve 19. yüzy›l›n sonlar›nda da bu önemini tamamen yitirdi. Konstantinopolis’in fethinden önce Region’u ele geçiren Osmanl›lar bu bölgeyi ve Beylikdüzü’nü av alan› olarak de¤erlendirdiler. Yüzy›llar boyu konaklama merkezi özelli¤ini tafl›yan Region’a “Küçükçekmece” ad›n› verdiler. Yerleflmeyi k›sa zamanda mamur hale getirerek bu civarda köprüler, kervansaraylar, camiler, medreseler ve köflkler infla ettirdiler. ‹stanbul, Fetih’ten sonra baflkent olunca, kenti Orta Avrupa'ya ve Roma'ya ba¤layan Via Egnatia Yolu üzerindeki “Edirne” (Hadrianopolis) bu sayede daha bir önem kazand›. Region, 1455’te k›fl› geçirmek için Edirne’den ‹stanbul’a gelen Fatih Sultan Mehmet’in emri ile imar edildi.

Araflt›rmac›-yazar Turgay Tuna, yolun tam güzergâh›n› flu flekilde vermektedir: “‹stanbul surlar›ndan ç›kt›ktan sonra, önce, Bizans'taki ad› Kiklobion Burnu olarak geçen bugünkü Zeytinburnu k›y›s›ndaki küçük bal›kç› köyüne geliniyor, ard›ndan Veliefendi Hipodromundan itibaren denize dek uzanan askeri talimgâh ve resmi binalarla süslü bugünkü Yenimahalle taraf›na, daha sonra da iki önemli kilise, iki saray, manast›r, sarn›ç gibi önemli yap›lar›n bulundu¤u Hebdomon'a, yani bugünkü Bak›rköy'ün k›y› kesimine geliniyordu. Bizans döneminde, Bak›rköy'e Hebdomon ad› verilmesinin nedeni de, Milion tafl›ndan itibaren buraya kadar uzanan mesafenin 7 mil olmas›ndan kaynaklan›yordu ve bu konum nedeniyle antik Bak›rköy, Yunanca'da yedinci anlam›na gelen Hebdomon sözcü¤ü ile an›lm›flt›. Hebdomon'dan sonra, Via Egnatia Reghion olarak an›lan, askeri bir karakol konumundaki bugünkü KüçükÇekmece'ye geliyor, oradan itibaren de Andrinopolis (Edirne), Selanik üzerinden Dalmaçya k›y›lar›n› takip ederek Lâtin dünyas›n›n baflkenti Roma‘ya ulafl›yordu.”

376

VII. Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:19 AM

Page 377

9.yüzy›lda infla edilen kâgir köprüsü onar›ld›, batakl›k alandaki yol yeniden yap›ld›, han ve kervansaray infla edildi. Yola; “Balkan Sol Kolu” ad› verildi. Bu sayede yeniden önemli bir konaklama noktas› haline gelen Region, bundan böyle ‹stanbul’un Rumeli’ye aç›lan kap›s› oldu. ‹stanbul’a girifl ve ç›k›fllar köprü üzerinde kurulan Bostanc› Karakolu’nda denetlenmeye baflland›. Karakolda görev yapan kolcular, flehre girmelerini uygun görmedikleri yolcular› geri çevirme hakk›na sahiptiler. 16.yüzy›lda daha da

“Via Egnatia” mil taﬂ›.

geliflen Çekmece-i Sagir, kasaba haline geldi. Yerleflim yay›larak Göl k›y›s›na do¤ru inmeye bafllad›. Yüksekte kalan eski yap›lar›n kal›nt›lar› yeni binalarda yap›tafl› olarak kullan›lmaya baflland›.

1935 y›l›nda ilçenin günümüz s›n›rlar› içindeki en önemli yerleﬂim merkezleri Küçükçekmece,

Yol üzerinde bulunmas› dolay›s›yla bir geçiﬂ ve

Halkal› ve Safra köyleri idi. 1954 y›l›ndan itibaren

konaklama merkezi özelli¤ini taﬂ›yan Küçükçekme-

Yugoslavya ve Bulgaristan’dan gelen Türk göçmenle-

ce’de, ço¤unlukla yolculara hitap eden saraç, demirci,

rin bir k›sm› bu yöreye yerleﬂtirildi ve nüfusta belir-

nalbant ve yiyecek sat›lan dükkânlar aç›lmaya baﬂland›.

gin bir art›ﬂ gözlendi. Küçükçekmece Gölü kenar›n-

Halk›n›n yar›s› Rumlardan di¤er yar›s› ise Türklerden

daki eski çiftlikler parsellenerek arsa olarak sat›lma-

oluﬂan kasabaya 17.yüzy›l›n sonlar›nda Rumlar “Mikro

ya baﬂland› ve bu arazilerin üzerinde düzensiz bir ya-

Horio” (Küçük Köy) ismini verdiler. 19.yüzy›l›n ortala-

p›laﬂma baﬂlad›. Bölgede sanayi tesisi kurulmas›n›n

r›nda halk›n›n ço¤unlu¤unu Türklerin oluﬂturdu¤u ka-

teﬂviki ve ard›ndan da kooperatiflerin bu araziler

sabada 80 ev ve 300 kiﬂi yaﬂamaktayd›. 1847’de veba

üzerinde siteler kurmas› neticesinde nüfus 1965-70

salg›n›na u¤rayan kasaba neredeyse tamam›yla boﬂala-

seneleri aras›nda bir misli katland›.

rak 3 Türk ve 4 Rum hanesine kadar düﬂtü. 1877-78 Osmanl›-Rus Savaﬂ› s›ras›nda Ruslar Küçükçekmece kasabas›n› yak›p y›kt›lar. Takip eden 15 sene içinde tek-

B. DEM‹RYOLU

rardan yerleﬂimlerin baﬂlad›¤› kasaba bu kez 1894

Küçükçekmece’nin rayl› sistemle tan›ﬂmas› 19. yüz-

depreminde büyük ölçüde hasara u¤rad›.

y›l›n sonlar›na tekabül eder. 1871’de Yenikap›-Flor-

19. yüzy›l›n sonlar›ndan itibaren ticari anlam-

ya, ertesi sene de Sirkeci-Yenikap› ve Florya-Had›m-

da yolcu ve mal taﬂ›mac›l›¤› denizyoluna kay›nca, bu

köy aras›ndaki tren yollar›n›n inﬂa edilmesiyle bir-

önemli kervan yolu da haliyle önemini yitirdi ve Kü-

likte, 1872 y›l›ndan itibaren Küçükçekmece toprakla-

çükçekmece’nin çekim alan› olma özelli¤inin giderek

r› üzerinden tren geçmeye baﬂlad›.1 Hatt›n do¤u ucu

sönmesine yol açt›. Ayn› yüzy›lda Çatalca’ya ba¤l› bir

olan Sirkeci Tren Gar›’n›n inﬂas›na 11 ﬁubat 1888’de

köy statüsünde olan Küçükçekmece kasabas›, 1908’de

baﬂland› ve iki sene sonra 3 Kas›m 1890’da hizmete

Bak›rköy’e (Makriköy’e) ba¤land›. 1935’te 707 olan

girdi. 1896’da ise “Yenikap›” ve “Samatya” istasyon-

nüfusu 1940’ta 780’e ç›kt›.

lar› hizmete aç›ld›. Böylece hat üzerindeki istasyon

Dünden Bügüne Küçükçekmece

377

TCDD, Hat Aç›l›ﬂ ‹statistikleri, http://www.tcdd.gov.tr/genel/acilistarihleri.htm

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:19 AM

Page 378

say›s› 8’e yükseldi. 20. yüzy›la girildi¤inde ﬁark De-

156 vagonu bulunmaktayd›. ﬁirkete tren iﬂletme im-

miryollar›’na ait hatt›n istasyonlar›; Sirkeci, Kumka-

tiyaz› 1860’da verilmiﬂ olup, toplam 99 seneydi.3 1

p›, Yenikap›, Samatya, Yedikule, Zeytinburnu, Bak›r-

Ocak 1937’de Sirkeci-Edirne (ﬁark) Kumpanyas› sa-

köy ve Yeflilköy fleklindeydi. Edirne’ye ve yurtd›fl›na

t›n al›nd› ve trenler bundan böyle devlet eliyle iﬂletil-

çal›ﬂan ﬂimendiferler Küçükçekmece üzerinden ça-

meye baﬂland›.

l›ﬂmaktayd› ama semtin herhangi bir istasyonu olmad›¤› için trenler buray› pas geçmekteydi.

Rumeli yakas› banliyölerinin son istasyonu olan “Küçükçekmece”, o y›llarda daha çok “Kilomet-

1931’de banliyö trenleri yaz aylar› boyunca

re-24” (halk a¤z›nda ise; “Kilometro 24”) olarak

Florya’ya kadar çal›ﬂ›yordu. Ancak halk trenlerin da-

an›lmaktayd›. Çünkü ﬂu andaki Küçükçekmece ile

ha da ileriye, Küçükçekmece’ye kadar devam etmesi-

So¤uksu istasyonlar› aras›nda “24+000” tabelas›

ni istiyordu. Derhal bu konuda imza toplanarak bir

mevcuttu ve Sirkeci Gar›’ndan itibaren parkurun 24.

dilekçeyle birlikte ﬁark Demiryollar› Kumpanyas›’na

kilometresi oldu¤unu iﬂaret etmekteydi.

müracaatta bulunuldu. Kumpanya ise bu talebi, Kü-

Küçükçekmece’ye kadar gelen trenler biraz

çükçekmece’de yeterli yolcu potansiyeli bulunmad›-

daha ileri giderek bu tabelan›n yan›ndaki makastan

¤›n› ileri sürerek reddetti.

geri dönmekteydiler. Halk da son istasyonu art›k ay-

Ancak ilerleyen senelerde de bu taleplerin ar-

n› isimle anar olmuﬂtu.

tarak devam etmesi üzerine önce deneme amaçl›, ar-

Küçükçekmece uzant›s› ﬂimdilik sadece yaz se-

d›ndan da sürekli olacak ﬂekilde “Küçükçekmece”ye

zonu boyunca faaliyet göstermekte olup, sonbahar

tren seferleri baﬂlat›ld›. Böylece hat üzerindeki top-

geldi¤inde hizmetd›ﬂ› b›rak›l›yor ve trenlerin son is-

lam istasyon say›s› 10’a yükseldi. 1934’te ﬁark De-

tasyonu yine eskisi gibi Yeﬂilköy’e geri çekiliyor.

miryollar›’n›n 21.935 kilometrelik “Sirkeci-Küçük-

Yaz münasebeti ile Küçükçekmece’ye kadar

çekmece” tren hatt› ile 11 lokomotifi ve 11 furgonu ile

uzat›lm›ﬂ olan banliyö tren hatlar› Yeﬂilköy’de niha-

Günde 18 katar›n Florya’ya u¤ramas› yetersiz bulunmakta ve bilet ücretlerinin de çok yüksek oldu¤undan flikâyet edilmektedir. Halk, bilhassa Cuma ve Pazar günleri ayakta kal›nd›¤›n› ileri sürerek, fiark Demiryollar› Kumpanyas›’ndan flikâyet etmektedir. Kumpanya’n›n Hareket Amiri M. Antomari; plaj sahiplerinin kendilerine müracaat ettiklerini, Yeflilköy’e kadar giden bir trenin Küçükçekmece’ye kadar temdidini istediklerini, ancak tahkikat neticesinde trenin oraya kadar gitmesini icabet ettirecek derecede yolcu olmad›¤›n›n anlafl›lmas› üzerine talebin reddedildi¤ini, Florya’ya ise kâfi miktarda tren iflletildi¤ini ve hatta fazla kalabal›k günlerde trene merbut vagonlar›n ço¤alt›ld›¤›n› söyledi. Bilet ücretlerinin ise fazla olmad›¤› ve gidipgelme biletlerde çok mühim tenzilât yap›ld›¤›n› da ilâve etti.2

378

VII. Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

8 Temmuz 1931, Vak›t, S: 4846. 3

‹stanbul ﬁehir Rehberi, ‹stanbul Belediyesi Matbaas›, 1934.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:19 AM

Page 379

1943’te tren hatt›n›n bir k›sm›n›n yer alt›na al›narak metro haline getirilmesi düflünüldü: Sirkeci-Yedikule” flimendifer hatt›n›n yeralt›na al›narak Avrupa’daki gibi “Metropolitan” olarak ifllemesi düflünülüyor. Ayr›ca; “SirkeciKüçükçekmece” aras›nda uzanan Riviera benzeri bir sahil yolu infla edilecektir.4

yetlenmektedir. K›fl tarifesinin bafllamas› ile birlikte; “Sirkeci-Küçükçekmece” aras›nda yap›lan 3 tren seferi kald›r›ld›.5 Banliyö hatt› 1951-52 y›llar› aras›nda çift hatta ç›kar›ld› ve biraz daha uzat›larak; “Sirkeci-So¤uksu” fleklinde hizmet vermeye bafllad›. Kömürlü trenlerle verilen bu hizmet, geliflen rayl› sistem teknolojilerinin serpintisinin art›k ‹stanbul’da da hayata geçirilmesi zaman›n›n geldi¤inin sinyallerini verdi ve Rumeli yakas› banliyö tren hatt›n›n bundan böyle elektrikle iflletilmesi karar› al›narak derhal gerekli çal›flmalar bafllat›ld›.

Devlet Demiryollar› taraf›ndan yay›nlanan 1943 senesi banliyö katar› tarifesinin Küçükçekmece ile ilgili olan k›sm› ise ﬂöyleydi: Devlet Demiryollar› 9. ‹ﬂletme Müdürlü¤ü; “‹stanbul-Kilometre 24” aras› 27 May›s 1943’ten itibaren tatbik edilecek yeni banliyö katarlar› tarifesini aç›klad›.6

Devlet Demiryollar› 9. ‹ﬂletme Müdürlü¤ünden; “‹stanbul-Km: 24” aras› 27 May›s 1943’ten itibaren tatbik edilecek banliyö trenlerinin yeni tarifesi (25 May›s 1943, Milliyet, S: 8834)

23 Nisan 1943, Akﬂam, S: 8802.

16 Ekim 1943, Cumhuriyet, S: 6885.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

379

25 May›s 1943, Akﬂam, S: 8834.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:19 AM

Page 380

Elektrikli Tren Gelecek Y›l ‹flletmeye Aç›l›yor. Bu sayede Sirkeci-So¤uksu aras›ndaki mesafe yar›yar›ya azal›yor. Sirkeci-So¤uksu hatt› üzerindeki demiryolu güzergah›n›n elektrifikasyonu ile ilgili faaliyeti 1955 y›l› Haziran ay›nda sona erecektir. Sirkeci banliyösünde elektrikli tren iflletilmesine o tarihten itibaren bafllanabilece¤i dün aç›klanm›flt›r. Elektrikli tren sayesinde, Sirkeci-So¤uksu aras›nda seyahat müddeti yar› yar›ya inmifl olacakt›r. Sirkeci’den itibaren 24. ve 26. kilometrelerde yeni ve modern istasyonlar inflas› da bu meyanda kararlaflt›r›lm›flt›r. Birinci ‹flletme Müdürü Rüfltü Sarp, faaliyeti s›k s›k teftifl etmektedir (24. km: muhtemelen flimdiki So¤uksu tren istasyonudur, 26. km. de muhtemelen Kanarya istasyonudur).7

1 Eylül 1954, Milliyet, S: 1521.

3 Eylül 1954, Yeni ‹stanbul, S: 1722.

15 Eylül 1955, Milliyet, S: 1913.

Hatt›n elektrifikasyon çal›flmalar›na Eylül 1954’ten itibaren baflland›: “Sirkeci-So¤uksu” tren hatt›na Silahtara¤a’dan elektrik getirecek olan kablonun döflenmesine baflland›.8 14 Eylül 1955 günü “Sirkeci-KüçükçekmeceHalkal›” aras›nda çal›flt›r›lacak olan 18 elektrikli trenden ilk 15’i ‹stanbul’a geldi. Trenlerin herbiri 3’er vagonluk setlerden oluflmaktayd›.9 Bas›n o günlerde tren hatt›n›n elektrifikasyonu meselesine büyük bir ilgi gösterdi. Gazetelerin ilk sayfalar›nda bu konuyla alakal› olarak s›k s›k haberler ç›kmaktayd›: “Sirkeci-Halkal›” aras›ndaki elektrikli banliyö trenlerinin yak›nda ifllemeye bafllayaca¤› bildirildi. Halen 65 dakikada katedilen bu mesafe, yeni trenlerin ifllemeye bafllamas›yla birlikte 32 dakikaya inmifl bulunacakt›r. Baz› tesislerin ikmalinden sonra bu müddet daha da k›salacakt›r. Elektrikli trenlerin, gerek süratlerinin fazlal›¤›, gerekse elektrik tesisat›n›n arzetti¤i tehlike bak›m›ndan, halk›n mües-

380

VII. Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

Üst: Sirkeci Gar›’nda süren elektrifikasyon ve istasyon üstünün örtülme çal›ﬂmalar›... Alt: ‹stanbul’a ulaﬂan 45 ambalajl› banliyö vagonundan birkaç›...

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:19 AM

Page 381

sif kazalara maruz kalmamas› için son derece dikkatli olmas› icabetmektedir. Elektrikli trenler saatte 90 kilometre süratle iflleyeceklerdir. Trenlerin kap›lar› otomatik olarak aç›l›p kapanacakt›r. Vagonlar›n içindeki her çeflit tesisata el sürülmemesi ve kap› kenarlar›nda durulmamas› ehemmiyetle bildirildi. Trenlerin hareket ve durufllar›nda, yaln›z peron taraflar›na rastlayan kap›-

Ancak aksilikler birbiri ard›nca geliyordu. Ka-

lar› aç›lacak ve ancak bu kap›lardan binilip inilebile-

s›m 1955’te yeni trenlerden baz›lar›n›n elektrik tesi-

cektir. Bu trenler istasyonlarda sadece yar›m dakika

sat›nda ar›zalar ç›kt›¤› farkedildi.

gibi k›sa bir müddet duracaklar›ndan, gecikmelere

Sirkeci banliyösünde çal›ﬂacak olan banliyö

sebep olmamak için, yolcular›n bu müddet içinde bi-

trenlerinden bir k›sm›n›n elektrik tesisat› ar›zal› ol-

du¤u için, tamir için Adapazar› Demiryollar› Tamir

nip inecek tarzda haz›rlan›p s›ralanmalar› laz›md›r.

Hat art›k tamam›yla hizmet vermeye haz›r hale

Atölyesi’ne gönderildiler.13

gelmiﬂti. Ancak 29 Ekim 1955’te aç›lmas› planlanan

Ard›ndan yeni bir mâni daha... Bu kez de ya-

hatt›n hizmete al›n›ﬂ›, elde olmayan sebeplerden

¤an aﬂ›r› ya¤murlar topra¤›n taﬂ›ma kabiliyetini etki-

ötürü bir süre ertelenmek zorunda kal›nd›.

lemiﬂti.

25 Kas›m’da tamamland›¤› bildirilen elek-

“Sirkeci-So¤uksu” aras›nda elektrikli trenin

trikli trenin elektrifikasyon çal›ﬂmalar›, son günlerde

iﬂletmeye aç›lmay›ﬂ›, makaslar›n memleketimize ge-

vuku bulan yo¤un ya¤›ﬂlar nedeniyle ertelenmek zo-

tirilmesinin gecikmesi yüzünden Cumhuriyet Bayra-

runda kal›nd›. Yumuﬂak topra¤a oturtulan baz› demir

m›’nda yap›lamayacak olup, muhtemelen 2 ay sonra

köprülerin yerlerinden oynad›klar› belirlendi ve der-

Aral›k ay› ortalar›nda iﬂletmeye aç›lacakt›r. Sirkeci

hal bunlar›n tamirine baﬂland›.

Gar›’nda hummal› bir ﬂekilde peronlar›n üzerinin

Halkal›’y› istila eden sular yüzünden, elektrik-

kapat›lma iﬂlemleri ve elektrifikasyonla ilgili di¤er

li trenin seferlere baﬂlama tarihi geri kald›. Normal-

çal›ﬂmalar devam etmektedir. Demiryollar› ‹ﬂletme-

de bu sabahtan itibaren çal›ﬂmaya baﬂlamas› gereken

si’nin Fransa’ya ›smarlad›¤› makaslardan bir k›sm›-

“Sirkeci-Halkal›” elektrikli tren seferlerinin, 1 hafta

n›n henüz gelmeyiﬂi, çal›ﬂmalar› aksatmaktad›r.11

sonra baﬂlayaca¤› bildirildi. Elektrikli trenler mevzu-

Elektrikli trenlerin iﬂletmeye aç›lmas›n›n ge-

unda R. Sarp, bas›n mensuplar›n› Halkal›’ya kadar

cikmesi karﬂ›nda, “Sirkeci-So¤uksu” aras›ndaki

götürdüler. Küçükçekmece’den 6-7 kilometre mesa-

semtlerde bulunan bir k›s›m halk, Ulaﬂt›rma Vekâle-

fede bulunan Halkal›’ya yeni bir banliyö istasyonu

tine müracaat ederek, trenlerdeki tarifelerin bire bir

kuruldu¤u belirtildi. Böylece “Sirkeci-Çekmece”

tatbik edilmesini istediler. 2 seneden fazla bir za-

banliyösü, bundan sonra “Sirkeci-Halkal›” aras›nda

mandan beri elektrikli hat inﬂas› dolay›s›yla, bu hatta

daimi ﬂekilde faaliyette bulunacakt›r.

22 Ekim 1955, Hürriyet, S: 2683.

25 Ekim 1955, Hürriyet, S: 2686. 12

saat 9:00’dan 15:00’a kadar olan 6 saatlik zaman dili-

Kas›m ay› sonunda elektrikle çal›ﬂan 18 adet

mi içindeki bütün seferler kald›r›lm›ﬂt›. Bu itibarla,

3’er vagondan müteﬂekkil katarlar getirilmiﬂ bulun-

gerek sabahlar› gerek saat 15.00’dan sonra trenlerde

maktayd› (54 vagon). Bu katarlar, icab›nda 9’ar va-

izdiham son haddini bulmaktad›r.

gonluk üniteler halinde de çal›ﬂabilecek ve her biri

Dünden Bügüne Küçükçekmece

381

8 Kas›m 1955, Hürriyet, S: 2700. 13

17 Kas›m 1955, Hürriyet, S: 2707. 14

19 Kas›m 1955, Hürriyet, S: 2709.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:19 AM

Page 382

ayakta seyahat edecekler dâhil 1500 yolcu nakledebi-

tren kald›r›lmas› planland›. Ayr›ca, geceleri de saat

leceklerdi.

12’den sonra seferler yap›lmas› muvaf›k görülerek,

Demiryolu ‹flletmesi, elektrikli trenlerin çal›flmaya bafllamas›ndan sonra, adetleri 140 vagon ve

saat baﬂ› veya 2 saatte bir sabaha kadar süren devaml› seferler düﬂünüldü.

12 lokomotif olan eski buharl› trenleri kendi fabrika-

Y›kt›r›lm›ﬂ bulunan Florya Gar Binas›’n›n ye-

lar›nda tamir ettikten sonra bunlar› Anadolu’ya, di-

rine gayet modern tipte ve içinde ma¤azalar› bulunan

¤er hatlara göndermeye karar verdi. ﬁehir cereyan›

büyük bir bina inﬂas› da takarrür etti. Ayr›ca Küçük-

ile çal›ﬂacak olan yeni banliyö trenleri, tesis masraf-

çekmece’de de turistik bir otel inﬂas› uygun görüldü.

lar›yla birlikte 35 milyon liraya mal oldu¤u aç›kland›.

Ortalama olarak saatte 70-90 kilometre süratle sey-

Yeni ﬂebekenin özelliklerinden birisi de, trenlerin

redecek olan yeni banliyö trenlerinin, halen her y›l

otomatik sinyallerle makas de¤iﬂtirmesi keyfiyeti ve

bütçesini 1 milyon liraya yak›n zararla kapatmakta

bu hususta trenlerin kendi kendilerine seyir durum-

olan DDY ‹ﬂletmesi’ni bu zarardan kurtaraca¤› gibi,

lar›n› idare etmeleriydi.

yap›lan tahmini hesaplara göre (bilet ücretlerine zam

Yaz mevsimi için haz›rlanan programa göre, Sirkeci’den Florya’ya deniz mevsiminde direkt sefer-

28 Kas›m 1955, Hürriyet, S: 2720. 16

24 Kas›m 1955, Milliyet, S: 1983. 17

3 Aral›k 1955, Milliyet, S: 1992.

yap›lmas› dahil), 1-1.5 milyon liral›k bir kazanca kavuﬂturaca¤› da beyan edilmiﬂ bulunmaktad›r.15

ler de konulacak ve plajlara 14 dakika gibi gayet k›sa

Neyse ki en sonunda bütün aksakl›klar birer

bir zamanda gitmek kabil olacakt›. Normal sefer ara-

birer giderildi ve aç›l›ﬂ tarihi olarak 2 Aral›k 1955 gü-

l›klar› ihtiyaca göre ayarland› ve 15-20 dakikada bir

nü verildi. Elektrikli Tren Seferleri Pazartesi Günü Bafll›yor “Sirkeci-So¤uksu” aras›nda Pazartesi gününden itibaren bafllayacak olan elektrikli tren seferlerinin, flimdilik sabahlar› saat 09:00’a kadar, ö¤leden sonra da saat 15:00’dan itibaren tecrübe mahiyetinde yap›lmas› kararlaflt›r›ld›. Tesisattaki baz› teknik noksanlar giderildikten sonra, yeni bir tarife yap›lacak ve böylelikle saat 09:00-15:00 aras›nda da tren iflleyecektir. Ücretlerde herhangi bir de¤ifliklik yap›lmayacakt›r. “Elektrikli Tren” seferleri dün bafllad›. Baz› malzemeler ikmal edilene kadar, trenler sabahlar› saat 9:00’a kadar ve ö¤leden sonra da 15:00’dan itibaren yap›lacakt›r. Ücretler yine eskisi gibi olup; “Sirkeci-So¤uksu” aras›nda çal›flacaklard›r.17 Sirkeci ile Halkal› aras›nda iflleyecek olan elektrikli trenlerin son tecrübeleri fiyasko ile neticelendi. Tecrübe için Sirkeci’den hareket ettirilen vas›-

382

VII. Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

Nihayet düzenli seferlere 6 Aral›k 1955 sabah›ndan itibaren baﬂland›.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:20 AM

Page 383

çok tecrübeleri müteakip, son olarak geçen hafta tehir edilen seferlerine nihayet dün bafllanarak tahminen 30.000 kifli tafl›nd›. Dün yap›lan seferlerle, kalk›fl-var›fl saatlerini gösteren yeni bir tarife tatbik edilmeye baflland›. Butalar, Veliefendi civar›na gelince iflleyemez oldular.

na göre ilk elektrikli tren Halkal›’dan saat 5:45’te, ‹s-

K›sa fas›lalarla hareket eden ve ayn› elektrik hatt›

tanbul’dan ise saat 6:10’da hareket ettirildi. Fakat,

üzerinde bulunan lokomotiflerin çekti¤i elektrik,

‹stanbul istikametinden yap›lacak olan 49 seferden

370-380 amperi bulunca, bütün tesisat ar›zaland› ve

10’u ve Halkal› istikametinden yap›lacak olan 50 se-

Elektrik ‹daresinin muhavvile merkezlerinden cere-

ferden 11’i, baz› köprülerin yenilenmesinden ve ma-

yan al›namaz oldu.

kaslar›n iyi olmamas›ndan dolay› tahminen 1.5 ay ka-

Bütün Umum Müdürlük elemanlar›n›n haz›r bulundu¤u tecrübede, arabalar yol ortas›nda kal›nca

dar yap›lamayacak ve trenler buralardan geçerken süratlerini keseceklerdir.

Demiryollar› ‹daresi, Elektrik ‹daresini cereyan ver-

Demiryollar› ‹ﬂletmesi, Zeytinburnu’ndaki

me hususunda s›k›ﬂt›rmaya baﬂlad›. Ancak bu ›srar

transformatör merkezinde ehemmiyetli tedbirler

bir netice vermedi ve Elektrik ‹daresi bu kadar fazla

alarak, herhangi bir trenin yolda kalmamas›n› temin

cereyan çekildi¤i takdirde Demiryollar› ‹daresine ce-

etmek için cereyan ayarlamas› yapacakt›r. Bilet üc-

reyan verilemeyece¤ini bildirdi. Bu tecrübeler s›ra-

retlerinde ise herhangi bir de¤iﬂiklik yap›lmam›ﬂt›r.

s›nda, bütün Zeytinburnu ve bilhassa çimento fabri-

Trenlerde “1.” ve “2.” olmak üzere, 2 farkl› mevki uy-

kas› çal›ﬂamaz hale geldi. Halbuki elektrikli trenlerin

gulanacakt›r.18

normal zamanda 5’er dakika gibi k›sa fas›lalarla Sirkeci’den hareket ettirilmeleri düﬂünülmektedir.

Elektrikli Tren Bu Sabah ‹ﬂlemeye Baﬂl›yor

Bunun için Demiryollar› ‹daresi ile cereyan

“Sirkeci-Halkal›” aras›nda bu sabahtan itibaren

al›nan merkezler aras›ndaki bütün kablolar›n tama-

elektrikli tren seferleri iﬂlemeye baﬂlayacakt›r. Ev-

men de¤iﬂtirilmesi icabetmektedir. Bu iﬂin yap›labil-

velki gün ve dün yap›lan son tecrübe seferleri müsbet

mesi de aylar isteyece¤inden, ya elektrikli trenler te-

netice verdi ve elektrikli trenin devaml› olarak çal›ﬂ-

sisat sonuna kadar iﬂletilmeyecek, yahut da çok ara-

mas› kararlaﬂt›r›ld›.

l›kl› olarak birer tren hareket ettirilecektir.

1. ‹ﬂletme Müdürü Rüﬂtü Sarp: seferlerin banliyö trenlerinin tarifesine göre yap›laca¤›n›, bilet üc-

Sirkeci Banliyösünde 79 Y›ldan Beri

retlerinde herhangi bir de¤iﬂiklik yap›lmayaca¤›n› ve

‹ﬂleyen Buharla Müteharrik Tren

abonman kartlar›n›n da muteber olaca¤›n› söyledi.19

Katarlar› Tarihe Kar›ﬂt›

Yeni banliyö trenleri “Sirkeci-Bak›rköy” ara-

Dünden ‹tibaren Seferlere Baﬂlayan Elektrikli Tren-

s›n› 28 dakikada katetmektedir. Daha önceleri bu-

ler, 1 Gün ‹çinde Tahminen 30.000 Kiﬂi Taﬂ›d›

harl› lokomotiflerle çal›ﬂan katarlar ise bu yolu 35 da-

5 Aral›k 1955, Hürriyet, S: 2727.

1876 y›l›ndan beri “Sirkeci-Ayastefanos” ara-

kikada almaktayd›. Buna göre hatta 7 dakikal›k bir

s›nda iﬂleyen buharla müteharrik lokomotiflerin ye-

h›zlanma oldu. Elektrikli trenler 9’ar vagonla (3 set)

rine iﬂleyecek olan elektrikli trenlerin, yap›lan bir-

halinde çal›ﬂmaya baﬂlad›lar.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

383

6 Aral›k 1955, Milliyet, S: 1995. 20

6 Aral›k 1955, Hürriyet, S: 2726.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:20 AM

Page 384

Halk elektrikle çal›ﬂan bu yeni ve modern tip

Menekﬂe, Küçükçekmece, So¤uksu ve Halkal›’ya ise

trenlere asl›nda pek de al›ﬂamam›ﬂt›. Yolcular›n

saatte bir tren gidiyordu. Bunun üzerine sefer say›-

elektrikli trenlerde ilk ve son katarlara binmedi¤i,

s›n›n en k›sa zamanda art›r›laca¤› ‹dare taraf›ndan

ortadaki katar› tercih etti¤i görüldü ve bunun üzeri-

aç›kland›.23

ne katarlar›n say›s› 2’ye, vagonlar›n say›s› da 9’dan 6’ya indirildi.21

“Sirkeci-Çekmece” elektrikli tren hatt› büyük oranda kömür tasarrufu sa¤lam›ﬂt›r. Bugün 60 km

Aral›k ay›n›n ortalar›ndan itibaren tren giflelerinde bayan memurlar da çal›flmaya bafllad›.

üzerinden çal›ﬂan tren yar›n tamamlanacak olan tam emniyet tertibat›ndan sonra 90 kilometreye ç›kacak-

“Sirkeci-So¤uksu” tren hatt›n›n elektrikli hale getirilmesinden sonra, ilk defa bilet giﬂelerinde

t›r. Maliyeti 40 milyon lira olan bu tren yolu, teknik elemanlar için okul vazifesini de görmektedir.24

”bayan memurlar” da çal›ﬂt›r›lmaya baﬂland›. Bayan

A¤ustos 1958’de Sirkeci ‹stasyonu’nda banliyö

memurlar›, erkeklerden daha seri bilet kestikleri

yolcular›na bir kolayl›k olmak üzere, ‹dare taraf›ndan

için, bu giﬂelerde daha verimli olduklar› görüldü.

bir “hareket tablosu” haz›rland›. Banliyö katarlar›n›n

30 Temmuz 1956 Pazartesi gününden itiba-

hareket saatini, hangi yönden kalkaca¤›n› ve u¤raya-

ren banliyö hatt›nda tam gün seferlere geçildi. 6 ay

ca¤› istasyonlar› gösteren tablonun, tamamen Türk

boyunca muntazam bir ﬂekilde sadece sabah ve ak-

mühendis ve iﬂçilerinin eseri oldu¤u aç›kland›. 5.

ﬂam saatlerinde çal›ﬂt›r›lan elektrikli tren, bu tarih-

Yol’a monte edilen büyük tablonun duraca¤› istas-

ten itibaren 09:00-15:00 saatleri aras›nda da çal›ﬂ-

yonlar ﬂu ﬂekilde yaz›l›: Cankurtaran, Kumkap›, Yeni-

maya baﬂlad›. Hat boyunca yap›lan tamir ve tesfiye-

kap›, Samatya, Yedikule, Kazl›çeﬂme, Zeytinburnu,

ler tamamland›.

Yenimahalle, Bak›rköy, Yeﬂilyurt, Yeﬂilköy, Florya,

Ancak seferlerin a¤›rl›kl› k›sm› ﬂimdilik sadece Florya’ya kadar yap›l›yor, buradan daha öteye,

Menekfle, Küçükçekmece, So¤uksu ve Halkal›. Ocak 1959’da Halkal› ile So¤uksu istasyonlar› aras›nda “Kanarya” mevkiinde yeni bir tren istasyonu inflaat› için 7. ‹flletme Umum Müdürlü¤üne teklif yap›ld›. “Ataköy” ‹stasyonu’nun inflaat›na da ilkbaharda bafllan›p 1960 senesinde bitirilmesi yönünde karar al›nd›. Her iki istasyon da 200-250’fler bin liraya mal olacakt›.26

Halkal› banliyö trenleri aradan geçen zaman zarf›nda halk taraf›ndan benimsenmiﬂti. Öyle ki sabah saatlerinde Halkal›’dan hareket eden tren setleri henüz Küçükçekmece’ye geldiklerinde tamam›yla doluyor ve daha ilerideki istasyonlardan yeni yolcular›n binmesi-

9 Aral›k 1955, Hürriyet, S: 2729. 22

14 Aral›k 1955, Hürriyet, S: 2736. 23

27 Temmuz 1956, ‹stanbul Haber, S: 1203. 24

24 Eylül 1956, Milliyet, S: 2283. 25

ne imkân tan›yam›yordu. Bunun üzerine TCDD ‹daresi tren say›s›n›n art›r›lmas›n› kararlaﬂt›rd›. “Sirkeci-Halkal›” aras›na yeni elektrikli ban27

liyö trenleri al›nmas›na karar verildi.

384

VII. Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

14 A¤ustos 1958, Hürriyet, S: 3695. 26

17 Ocak 1959, Yeni ‹stanbul, S: 3295. 27

17 Nisan 1959, Cumhuriyet, S: 12474.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:20 AM

Page 385

12 Elektrikli Tren Daha Ismarland›

havaland›rma tertibat› ilave edilecektir. Çal›ﬂmalar

Mevcut vagonlarda da havaland›rma tesisat› yap›la-

peyderpey 1960 Haziran›’nda bitirilecektir. Halkal›

cak. Yeni al›nacak olan 12 tren dizisinin her birinde

banliyösünde 1958’de 48.000.000 yolcu taﬂ›nd›. Yeni

3’er vagon olacakt›r.

gelecek vagonlarda so¤uk hava tertibat› mevcut olup, 3

Ulaﬂt›rma Bakan› ﬁemi Ergin’in yapt›¤› aç›kla-

vagonluk bir dizinin istiab haddi; 700 kiﬂidir.28

maya göre Sirkeci banliyösüne yeniden elektrikli

Hizmete girdi¤i 1955’ten bugüne dek hiç ke-

trenler tahsis edilecektir. 1960 Temmuzu’ndan önce

sintisiz birﬂekilde, tam 53 sene boyunca hizmet veren

gelecekler ve Sirkeci-Halkal› tren hatt›na takviye

“Sirkeci-Halkal›” banliyö tren hatt›n›n parkurunda

edilecekler. Halen bu hatta 3’erli vagonlardan oluﬂan

bu zaman zarf›nda herhangi bir uzama veya güzergâh

18 ünite bulunmaktad›r. Yeni setlerin de gelmesi ile

de¤iflikli¤i yap›lmam›fl, aç›ld›¤› flekliyle günümüze

birlikte her 7-8 dakikada bir tren hareket ettirilecek-

kadar ayn› ﬂekilde devam etmiﬂtir. Hatt›n 2008’in

tir. Sirkeci-Halkal› aras›nda 956 senesinde 18 mil-

Aral›k ay›nda baﬂlamas› planlanan Marmaray h›zl›

yon yolcu taﬂ›nd›¤› bu rakam›n 1959’da 39 milyona

tren sistemi inﬂaat› dolay›s›yla hizmetine son verece-

yükseldi¤i bildirildi.

¤i aç›klanm›ﬂsa da, sonradan bu tarih 6 ay daha ileri-

Trenler ikiﬂer ünitelik iki set halinde günde

ye, 2009’un Haziran ay›na al›nm›ﬂt›r. 2011 y›l›nda

karfl›l›kl› 74 sefer yap›lmak suretiyle tafl›nm›fl olup,

ise, hem Avrupa hem de Anadolu yakas› banliyö tren

ihtiyac›n daha da artmas› karﬂ›s›nda yeniden 12 elek-

hatlar›n›n üzerine inﬂas› devam eden ve Marmara’y›

trikli tren al›nmas›na karar verildi.

denizin alt›ndan tüple katederek her iki yakadaki

7. ‹ﬂletme Müdürü taraf›ndan yap›lan aç›kla-

banliyö hatt› parkurunu birbirine ba¤layacak ﬂekilde

maya göre; ay›n 15’inden itibaren eldeki diziler Eski-

tasarlanan Marmaray rayl› toplutaﬂ›ma sistemi hiz-

ﬂehir Atölyesi’ne gönderilecekler ve burada bunlara

mete girecektir.

1 Eylül 1959, Milliyet, S: 3343.

1980’lerin ortalar›nda Küçükçekmece Tren ‹stasyonu’ndan bir görünüm...

Dünden Bügüne Küçükçekmece

385

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:20 AM

Page 386

KARAYOLU ‹LE ULAﬁIM

l› tarifelerle otobüs seferleri baﬂlat›lm›ﬂt›. Bu iki hat

Küçükçekmece’nin as›l geliﬂimi, 1950’li y›llar›n ikin-

da eski asfalt› kullanmaktayd›lar. Beﬂyol’a kadar bin

ci yar›s›ndan itibaren ivme kazanmaya baﬂlad›. Yer-

bir güçlükle gelen Florya otobüsleri yolda çok büyük

leﬂmenin ‹stanbul kent merkeziyle olan ba¤lant›s›,

bir zaman kaybetmekteydi.

bu tarihe kadar a¤›rl›kl› olarak demiryolu ile gerçek-

1950’lerin ikinci yar›s›nda ‹stanbul, kent ge-

leﬂmekteydi. Karayolu ise, eski Londra Asfalt› olarak

nelinde baﬂlat›lan büyük imar hamlesi dâhilinde,

tabir edilen ve ﬂimdiki yolun daha güneyinden geçe-

ﬂehrin Avrupa yakas›n› do¤u bat› istikametinde kat

rek ilerleyen oldukça dar, virajl› ve bak›ms›z bir yol-

edecek ve Avrupa standartlar›nda inﬂa edilecek olan

dan ibaretti. Söz konusu yolun inﬂaat›na 1931’de baﬂ-

yeni bir yolun yap›lmas› da gündeme geldi. Asl›nda

lanm›ﬂ olup, Kas›m ay› sonlar›nda ciddi anlamda bir

düﬂünce 1951’de ortaya at›lm›ﬂ ancak birtak›m gecik-

ilerleme kaydedilmiﬂti.

melerden dolay› inflaat›na bafllamas› gecikmiflti. Pro-

‹ETT ‹daresinin 1943’te bafllatt›¤› otobüs seferleri Suriçi d›fl›na ç›kt›¤›nda mecburen Yedikule üzerinden sahile inmekte ve bu yöndeki yerleflmeleri kente ba¤lamaktayd›. Zeytinburnu ve Bak›rköy sahi-

je o günlerde son derece büyük önem tafl›makta olup, ismi dahi belirlenmiflti. fiehir Meclisi’nde al›nan kararla; “Londra Asfalt›”n›n ismi, ittifakla; “Fatih Yolu” olarak de¤ifltirildi.32

linden daha öteye karayolu ba¤lant›s› olmad›¤›ndan

Ancak ilerleyen zaman içinde yolun ismine

dolay›, otobüs servisleri de bu kesimde sonlanmak-

uluslararas› bir anlam yüklenmesi düﬂünülerek, ad›

tayd›. Dolay›s›yla kentin iç bat› kesiminde yer alan

tekrardan “Londra Asfalt›” olarak de¤iﬂtirildi. 15

küçük semtler ve kasabalar, ﬂimdilik lastik tekerlekli

Temmuz 1954’te yap›lan bir törenle “Londra Asfal-

10 Kas›m 1931, yet, S: 2698

toplu taﬂ›ma hizmetinden faydalanmaktan mahrum-

t›”n›n inﬂas›na resmen baﬂland›. Yol 33 metre, bat›

dular. Yaln›zca 1961’de Havaalan›’na ve 1953’te de sa-

kesimlerde ise yer yer 35 metreye kadar ç›kacak bir

dece yaz aylar›na mahsus olmak üzere Florya’ya k›s›t-

geniﬂlikte olacak ve Topkap›-‹ncirli-Beﬂyol üzerin-

22 Ekim 1931, Cumhuriyet, S: 2680. 30

Topkap›-Küçükçekmece flosesinin inflaat› devam etmektedir. Yol, asfalt olarak yap›lmakta olup, Florina’ya yak›n bir yerden geçecektir (Florina olarak kastedilen yerleflme; Florya’d›r).29 “Londra-‹stanbul” aras›nda 2000 km.lik bir yol için 8 hükümet elyevm hali müzakeredeler. “Duvr-Kele” feribotu yolu ile; Brüksel-Kolonya (Köln)-Viyana-Budapeflte-Belgrad ve Sofya’dan geçerek yol ‹stanbul’a varacakt›r.30 Topkap›-Büyükçekmece Yolu: Topkap› ile Büyükçekmece aras›nda yap›lmakta olan asfalt flose, Filorya hizalar›nda bulunan Mama Çiftli¤i’ne vâs›l olmufltur. Bu çiftlikten Filorya’ya kadar olan mesafede Bak›rköy Kaymakaml›¤›, kendi vesaiti ile bir yol yapt›racakt›r.31

386

VII. Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

Cumhuri.

24 Kas›m 1931, Cumhuriyet, S: 2712. 32

7 ﬁubat 1951, Yeni ‹stanbul, S: 434.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:20 AM

Page 387

den ilerleyerek Marmara sahiline paralel bir istika-

Asfalt›n hizmete girmesiyle birlikte ‹ETT ‹da-

met izleyecek, Küçükçekmece’ye ulaﬂt›ktan sonra bu

resi de zaman kaybetmeden kentin iç-bat› yönüne

noktadan devamla giderek kuzeybat›ya do¤ru yönele-

do¤ru ciddi anlamda bir hizmet hamlesini baﬂlatt›.

rek s›n›ra kadar uzanacakt›.

16 Temmuz 1954, Milliyet, S: 1505. 34

8 Eylül 1956, Milliyet, S: 2267.

Öncelikle Havaalan› ve Florya hatlar› yeni yola al›nd›.

‹stanbul-Londra aras›nda inﬂas›na karar verilen

Ard›ndan da 1957 baﬂ›ndan itibaren Londra Asfalt›’n›

“Londra Asfalt›”n›n inﬂas›na dün baﬂland›. Cadde sahi-

k›smen ya da bire bir takip eder ﬂekilde yeni otobüs

le muvazi olarak yap›l›p, 1 y›l içinde tamamlanacakt›r.

hatlar› aç›ld› ve bunlara ‹darenin klasik numaralama

1956’ya gelindi¤inde yolun ‹stanbul s›n›rlar›

sisteminden farkl› olarak say› yerine çeﬂitli harfler

içinde kalan k›sm›n›n kaba inﬂaat› hemen hemen ta-

verildi. Ulaflaca¤› semtin isminin bafl harflerini tafl›-

mamlanm›ﬂt›.

yacak ﬂekilde Taksim’den Ataköy-Baruthane (B),

Londra Asfalt›’n› ﬁehre Ba¤layacak: ﬁehirde

Florya (F) ve Yeﬂilköy (Y) otobüs seferleri baﬂlat›ld›

yap›lmakta olan imar ve istimlâk faaliyetinin merke-

(Ataköy’ün numaras› sonradan “A” olarak de¤iﬂtiril-

zini Londra Asfalt›n› ﬂehre ba¤layacak yol güzergâh›

di ve boﬂta kalan “B” numaras› da 1959’da inﬂaat›na

teflkil etmektedir. Asfalt› en k›sa flekilde flehre ba¤la-

baﬂlanarak 1964’te tamamlanm›ﬂ olan Bas›nköy S.S.

yacak yolun aç›lmas› tamamlanmak üzeredir. Yolun

Gazeteci Evleri’ne tahsis edilen; “Ca¤alo¤lu-Bas›n-

tasfiyesine yak›nda baﬂlanacakt›r. Bu husustaki çal›ﬂ-

köy” servislerine verildi).

malar h›zla ilerlemektedir. Yolun geçti¤i k›s›mda bu-

Kentin bat› yönündeki en son otobüs hatt›,

lunan surlar da restore edilmektedir (Resimde asfal-

asfalt›n üzerindeki Bas›nköy’e kadar gelmekteydi.

t› ﬂehre ba¤layacak olan yol görünüyor).34

Ancak henüz Küçükçekmece’ye otobüs hatt› konul-

Yol 29 Ekim 1956’da hizmete aç›ld›. Böylece

mam›ﬂt›. Aradan 2 y›l geçtikten sonra deneme ama-

Suriçi’nin kentten ç›k›ﬂ noktalar›ndan birisi olan

c›yla 1959 y›l› baﬂ›nda Küçükçekmece’ye ilk otobüs

Topkap› ile Küçükçekmece aras›, son derece modern

hatt› hizmete girdi. Bu hat Taksim’den kalkt›ktan

ve düz bir yolla birbirine ba¤lanm›ﬂ oldu.

sonra ﬁiﬂhane-Unkapan›-Aksaray-Topkap› üzerinden

Dünden Bügüne Küçükçekmece

387

Sol Londra Asfalt›’ndan motorsuz araçlar›n (bilhassa at arabalar›n›n) geçiﬂleri, kazalar›n art›ﬂ göstermesi üzerine yasakland›.

Sa¤ Topkap›’dan baﬂlayarak Küçükçekmece’ye uzanan “Londra Asfalt›”n›n yeni aç›ld›¤› günlerden bir görünüm... Trafik ne kadar da sakin... Günümüz kalabal›¤›yla k›yaslanmayacak bir dinginlik, boﬂluk hüküm sürmekte henüz...

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:20 AM

Page 388

çükçekmece’nin içine girmese de güney s›n›r›n› takip ederek ilerleyen “B-1” numaral› otobüs servisleri, yerleflmenin Taksim’le irtibat›n› uzaktan da olsa sa¤layan tek hat olma özelli¤ini uzun seneler boyunca korudu. Londra Asfalt› Projesi haricinde bir de kentin Bat› yakas›n› Marmara k›y›lar› boyunca ve tren yoluna paralel flekilde takip ederek Küçükçekmece Cennet Mahallesi’nin güneybat›s›nda sonlanmas› düflünülen sahil yolu inflaat›na ise 1957’nin Ocak’›nda

fiubat 1960... [KÇ] otobüs hatt›n›n Taksim plantonluklar› önündeki levhas›... Dura¤› [B] Baruthane-Ataköy hatt›yla ortak kullan›yor. Güzergâh olarak Londra Asfalt›’n› kullanmakta oldu¤u, levhan›n alt›na özellikle not olarak düflülmüfl...

baﬂland›.37 Ancak k›sa bir süre sonra projenin parkurunda k›saltmaya gidildi ve bat› ucunun son noktas›geçecek, Londra Asfalt›’n› takip ederek Küçükçek-

n›n Florya olmas›na karar verildi.38 Yol 29 Ekim

mece’ye ulaﬂacakt›.

1959’da törenle hizmete girdi. Her ne kadar Küçük-

[Taksim-Küçükçekmece] aras›nda sadece,

çekmece’ye ulaﬂmasa da, bilhassa özel araç sahibi

Çarﬂamba, Cumartesi ve Pazar günleri çal›ﬂacak olan

olan Küçükçekmecelilerin semtlerine daha kolay ve

tecrübe mahiyetinde yeni bir otobüs hatt› aç›ld›.

Hat numaras› olarak; [KÇ] ismi verilen otobüs

h›zl› bir flekilde ulaflabilmeleri için yine de önemli ve tercih olunan bir alternatif teflkil etti.

servisi, kimi zaman sürekli, kimi zaman da günaﬂ›r›

1950’lerin sonlar›nda Küçükçekmece yerleﬂ-

olarak hizmet verdi. 1960’lar›n baﬂlar›nda k›sa bir

kesi art›k ‹stanbul ﬂehir s›n›rlar› içinde yer almaya

müddet [Ç] numaras›yla Beyaz›t kalk›ﬂl› olarak da

baﬂlad›. 1932, 1957 ve nihayet 1959 y›l›nda “son ilave

çal›ﬂt›ktan sonra 1967’de tamam›yla iptal edildi.

ve tadillere göre, 26 May›s 1959 tarih ve 166 say›l›

1964’te Taksim’den Bas›nköy’e kadar aç›lan ve Kü-

Vekiller Heyeti karar› uyar›nca belirlenen ‹stanbul

Bostanc› köprüsünden bafllayarak, dereyi takiben, ‹çerenköy dahilde kalmak üzere bu derenin flimal aya¤›ndan geçerek Kay›flda¤ yoluna, buradan cenup istikametinde Kay›flda¤ yolunu takip ile-Küçük Bakkal köyü hariçte kalmak üzere-Nadira¤a çiftli¤ine var›r. Buradan dönerek, s›rttan geçen araba yolundan karaman çiftli¤i yan›ndaki Küçük Bakkal deresine gelir. Buradan fieytan köprüsü istikametini takipile Mümin deresi karfl›s›ndaki elektrik direklerine var›r. Libade, Bulgurlu, Namazgah ve Tantavi çiftli¤i dahilde, Ümraniye muhacir köyü hariçte kalmak üzere, elektirik direklerini takiben Bekardere s›rtlar›na gelir...

388

VII. Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

31 Ekim 1956, Milliyet, S: 2320.

26 Aral›k 1959, Yeni ‹stanbul, S: 3633. 37

9 Temmuz 1954, Milliyet, S: 1498, “Sirkeci-Florya-Küçükçekmece” aras›nda transit bir yol yap›lacak olup, demiryolu ile sahil aras›nda ve bunlara paralel bir ﬂekilde ilerleyecektir. 38

25 Ocak 1957, Cumhuriyet, S: 11674, “Sirkeci-Florya” sahil yolunun inﬂaat›na birkaç noktada birden baﬂland›.

27-4-932 tarih ve 12724 numaral› Vekiller Heyeti karar›; 52-957 tarih ve 40 say›l› Vilayet idare heyeti karar›; 26-5-959 tarih ve 166 say›l› Vilayet idare heyeti karar›.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:20 AM

Page 389

...Alibey Köyü hariçte kalmak üzere Eyüp Küçükköy flosesine var›r ve floseyi takip ile Keçesuyu menba›na vas›l olur.39 Bu suyun menba›, Küçükköy hududu içinde kalmak suretiyle, dereyi takip ederek Küçükköy-Tafll›tarla yolu üzerindeki köprüye gelir. Buradan Hamdi Karaboylu'nun müfrez tarlas› içinde yeni aç›lm›fl olan yolu takip ederek Çukurçeflme köprüsüne gelir ve bu köprüden, Küçükköyden Edirne asfalt›na giden yolu takip ile asfalt üzerindeki kavfla¤a vas›l olur. Bu kavflak noktas›ndan flarka dönerek Edirnekap› istikametine do¤ru asfalt› takip ve rami k›fllas› önüne var›r. Buradan k›flla karfl›s›ndaki yolu cenup istikametine do¤ru takip ederek Maltepe Askeri okulu içerde ve okulun flimal hududundaki müsellesi araziyi Sa¤mac›lar köyüne b›rakarak, okulun arka hududundaki yoldan ve Çivtehavuzlar’dan Ayval›dere’ye iner ve boyunca giderek Taflköprüye ve buradan Beylik f›r›n› önüne gelir. F›r›n d›flar›da kalmak üzere, Garba do¤ru floseyi takip ederek K›rkkavak köprüsüne ve yine floseyi takip ile Bahçelievler’e var›r. Bahçelievler mahallesinin flosenin flimalinde kalan k›sm› da tamamen hudut içerisinde kalmak üzere asfalt› takip ile “Küçükçekmece Tren istasyonu” cenubundaki geçide ve oradan Çay›rburnu’na gelir ve göl sahiline müvâzi olan Çekmece-Florya yolunu takip ederek denize vas›l olur.40 Belediye Hududu”nu detayl› bir flekilde veren met-

Atom E¤itim ve Araﬂt›rma Reaktörü”nün temeli,

nin içinde “Küçükçekmece Tren ‹stasyonu” da zik-

dün saat 13:00’da merasimle at›ld›. Reaktörde atom

redilmekteydi:

süper kimya, atomun sanayii, ziraat ve tababet saha-

1950’lerin sonunda giderek önem kazanmaya

lar›nda kullan›lmas› ile ilgili olarak 40 ilim adam›

baﬂlayan Küçükçekmece ismi, Nükleer Araﬂt›rma Re-

tatbikat ve araﬂt›rma yapacakt›r. Tören, vali ve ordu

aktörü’nün burada inﬂa edilece¤inin aç›klanmas›

kumandan›n›n da kat›l›m›yla yap›ld›. Baﬂvekâlet

üzerine bir anda ön plana ç›kt›. Reaktörün temeli

Atom Enerjisi Komisyonu Genel Sekreteri, kurula-

1959’da at›ld›.

cak olan tesis hakk›nda izahat verdi. 1959 senesinin Temmuz ay›nda fiilen inﬂas›na baﬂlanan reaktör,

30 Ekim 1959... Atatürk Atom Reaktörü’nün

1961 y›l›nda tamamlanarak, 1962’de resmen faali-

temeli törenle at›l›yor...

yete geçecektir. Havuz tipinde ve 10 metre yeralt›n-

Atatürk Atom Reaktörü’nün temeli at›ld›. Küçük-

da inﬂa edilecek olan reaktörün yerüstündeki yük-

çekmece Gölü civar›nda inﬂa edilecek olan “Atatürk

sekli¤i de 11 metre olacakt›r. 26 milyon lira bedelin

Dünden Bügüne Küçükçekmece

389

Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, web sitesi.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:20 AM

Page 390

%65’i dolar ve %35’i de Türk Liras› olarak karfl›lanacakt›r.41 Küçükçekmece Atom Reaktörü 27 May›s 1962’de törenle hizmete girdi. Bu arada ‹stanbul ald›¤› iç göçle giderek büyümekte ve özellikle Avrupa yakas›nda bat› ve kuzeykuzeybat› yönlerinde ilerlemekteydi. ‹ETT’nin otobüs filosunun k›s›tl› olmas› ve her semte, köye hizmet götürememesi eksikli¤i 50’li y›llar›n sonlar›nda kent caddelerinde ilk örneklerine rastlanan “minibüs”lerle tamamlanmaya çal›fl›ld›. Kas›m 1962’de kentte toplam 28 adet otobüs hatt› mevcuttu ve bunlardan ikisi; “Eminönü-Küçükçekmece” ile “Aksaray-Küçükçekmece” aras›nda hizmet vermekteydi. Eminönü kalk›fll› minibüsler sahil yolunu takip ede30 Ekim 1959... Atatürk Atom Reaktörü’nün temeli törenle at›l›yor...

rek Küçükçekmece’ye gelirken, Aksaray kalk›fll›lar Londra Asfalt› üzerinden semte ulaflmaktayd›lar. Belli bir durak düzenine göre çal›flmayan, indi-bindi mant›¤›yla hizmet veren 11’er kiflilik Renault-Goelette, Ford, Commer ve Morris marka mini-

hatt›n›n %25’i kadar yeni hat hizmete sokuldu. Bun-

büsler, yine de Küçükçekmece ve havalisi sakinleri-

lardan birisi de 1970 yaz›nda çal›ﬂmaya baﬂlayan; [89]

nin Merkezi ‹ﬂ Alan› (M‹A) ile ba¤lant›s›n› sa¤lad›lar.

numaral› “Eminönü-Safraköy” otobüsleri oldu. Bu

Bu yörenin nüfusu 1960’larda oldukça h›zl› bir art›ﬂa

hat ayn› zamanda minibüs egemenli¤ine de son veren

sahne olmaktayd›. 1967’de Safraköy’ün nüfusu

son derece faydal› bir hatt›. [89] numara iki y›l sonra,

10.200’e, Halkal›’n›n ise 4.000’e ulaﬂm›ﬂt›.

1972’de “Halkal›”ya kadar uzat›ld›. Bu hatt› 1977’de

1 Ocak 1970’te minibüs hatlar›nda küçük bir

hizmete konulan [89A]-“Ca¤alo¤lu-Kanarya” ‹ETT

revizyona gidildi ve mevcut hatlar do¤u uçlar›ndan

otobüs hatt› takip etti. Her iki hatta da yar›mﬂar saat

bir miktar k›salt›larak “Küçükçekmece-Aksaray” ile

aral›klarla hareket eden 4’er otobüs çal›ﬂmaktayd›.

“Safraköy-Aksaray” flekline dönüfltürüldüler. Bu fle-

Halkal› otobüs hatt› toplam 9 k›ta olup, seyahat

kilde minibüs hatlar›n›n kentin bat› ucundaki aç›l›m›

ücreti tavan› 300 kuruﬂtu. Kanarya otobüs hatt› ise 11

art›r›larak Küçükçekmece ile Safraköy’e ayr› ayr› iki

k›tadan oluﬂmaktayd› ve seyahat ücreti de en çok 325

minibüs hatt› tahsis edilmiﬂ oldu. Bunlardan Küçük-

kuruﬂtu. Halkal› otobüsleri Londra Asfalt›’nda “Saf-

çekmece hatt›nda 85 minibüs birden çal›ﬂmaktayd›.

raköy Yolu” dü¤ümünden itibaren içeri girerek ku-

1968-69 y›llar› aras›nda ‹dare taraf›ndan ‹n-

zeybat› yönünde Kauçuk Fabrikas› Dura¤›’nda k›ta at-

giltere’den sat›n al›nan Leyland marka 300 adet bele-

lamaktayd›lar. Kanarya otobüsleri ise Cennet Mahal-

diye otobüsü, kent içi ulaﬂ›m› önemli derecede rahat-

lesi dü¤ümünden itibaren içeriye do¤ru yönelmekte

latt› ve sadece 1969-70 seneleri içinde toplam otobüs

ve Tepeüstü ile Gölbaﬂ› noktalar›nda k›ta de¤iﬂtir-

390

VII. Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

31 Ekim 1959, Hürriyet, S: 4133.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/29/11

11:55 PM

Page 391

Küçükçekmece metrobüs dura¤›.

mekteydiler.42 Kentin bu bölgesinde bu iki otobüs

ba¤l› olan Safraköy (25.393), Halkal› (5.880), Kü-

hatt› haricinde, sadece Bas›nköy ve ‹ETT Kamp› son

çükçekmece (30.371) ba¤›ms›z belediyeleri, güçleri

duraklar›na kadar giden B ve B1 hatlar› mevcuttu.

ölçüsünde kendi küçük otobüs filolar›n› kurmaya

1970’lerin bilhassa ortalar›nda kent içi ula-

baﬂlad›lar. Genellikle midibüs tarz› araçlarla oluﬂtu-

fl›mda otobüs s›k›nt›s› had safhaya ulaflm›fl olup,

rulan birkaç otobüslük araç parklar›, yöre sâkinleri-

‹ETT ‹daresi merkezî hatlarda dahi düzgün otobüs

nin M‹A’ya taﬂ›nmas›n› biraz olsun kolaylaﬂt›rd›.

iﬂletme yetene¤ini kaybetmiﬂti. Ülkedeki ekonomik

Aksaray ve Eminönü son durakl› hatlarla bu hizmet

kriz ve kaos ortam›, benzin s›k›nt›s›, döviz yoklu¤u

1981’e kadar devam etti.

gibi sebepler, ‹stanbul’un her geçen gün biraz daha

May›s 1978’de otobüs krizini biraz olsun aﬂmak

s›k›nt›ya itmekteydi. M‹A ba¤lant›s›n› ‹ETT’nin ye-

amac›yla hususi otobüs sahiplerinin de kent içi ulaﬂ›-

terince karﬂ›layamamas› üzerine çevre belediyelere

ma katk›da bulunmas› düﬂünüldü ve toplam 45 yeni

otobüs sat›n alma ve iﬂletme izni verildi. Bunun üze-

halk otobüsü hatt› aç›lmas›na karar verildi. Bunlardan

rine kentin saçaklanma bölgesi olarak tâbir edilen

üçü; “Topkap›-‹ncirli-Küçükçekmece”, “Topkap›-

banliyölerinde bulunan ve arazi olarak Bak›rköy’e

Safraköy-Halkal›”, “Bak›rköy-‹ncirli-Halkal›” idi.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

391

‹ETT Toplu Taﬂ›ma Plan›, 13 Haziran 1975, ‹ETT ‹daresi, ‹stanbul, 1975.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:20 AM

Page 392

Aral›k 1979’da [89B]-“Aksaray-Sefaköy” oto-

mak, h›zl› ve konforlu bir ulaﬂ›m sa¤lamak amac›yla

büs hatt› aç›ld›. 1980 y›l›n›n baﬂlar›nda ise [89] nu-

iﬂletmeye al›nan “Metrobüs”43 sisteminin yap›m›na

maral› Kanarya hatt› k›salt›larak, bundan böyle Yeni-

ise 2007’de baﬂland›. 18.3 kilometrelik hat 8 ay için-

kap› terminüsünden hareket etmeye baﬂlad›.

de tamamlanarak 17 Eylül 2007 tarihinde hizmete

9 ﬁubat 1981’den itibaren bütün çevre (mülga)

girdi ve bu sayede D-100 karayolu üzerindeki Küçük-

belediyeleri ‹stanbul Anakent Belediyesine ba¤land›-

çekmece metrobüs dura¤›ndan Cevizliba¤’a gitmek

lar. Bu birleﬂme sonras›nda sahip olduklar› otobüs ve

sadece 18 dakikaya indi.

midibüsler de Anakent Belediyesi’ne, dolay›s›yla

Günümüzde Küçükçekmece topraklar›ndan

‹ETT ‹daresine devredildi. Teslim ald›¤› 142 otobüse

geçen ve bir k›sm› ilçe s›n›rlar›nda sonlanan 20’den

mukabil ‹dare, bütün eski çevre belediyelere kendi

fazla otobüs hatt› ile, ﬂehrin muhtelif merkezlerinden

standartlar› çerçevesinde yeni hatlar açmaya baﬂlad›.

kalkarak farkl› güzergâhlardan ilçeye ulaﬂan çeﬂitli

Bu istikamette ilk olarak 141, 142 ve 143 numaral›

minibüs hatlar› bulunmaktad›r.

otobüs hatlar› oluflturuldu. Bunlar›n içinden [143] numaral› hat 3 otobüsle ve her 40 dakikada bir kalk›fl yapacak flekilde; “Aksaray-Küçükçekmece” ismiyle

DEN‹ZYOLU

iﬂlemeye baﬂlad›. Ayn› günlerde [144] numaral›

Küçükçekmece merkezinin Göl taraf›nda kalmas› ve

“Halkal› Meydan›-Halkal› Tren ‹stasyonu” ‹ETT hat-

Marmara Denizi’yle olan ba¤lant›s›n›n dar bir k›stak-

t› konuldu ve bu k›sa güzergâhta, tren istasyonuna 1

tan öteye geçememesi nedeniyle, deniz taﬂ›mac›l›¤›-

adet V-6 Magirus midibüsle mekik seferleri yap›lma-

n›n tarih boyunca yerleﬂmeye önemli bir katk›s› ola-

ya baﬂland›. Ancak hat çok fazla ilgi görmedi ve bir

mam›ﬂt›r. 19. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda ﬂehir merkezi

sene sonra iptal edildi.

olan Galata Köprüsü ile Marmara sahillerinde belli

1985’de [89C]-“‹kitelli-Halkal›-Aksaray” hatt›

aral›klarla inﬂa edilen iskeleler aras›nda k›y›ya para-

hizmete konuldu. 1986’da [89‹]-“‹nönü Mahallesi-

lel vapur iﬂletmecili¤i yap›lsa da, son iskeleleri her

Eminönü” ve [89S]-“Sö¤ütlüçeﬂme-Eminönü” ile

zaman Yeflilköy olmufl ve daha ileriye tekne çal›flt›r›l-

[98‹]-“‹nönü Mahallesi-Bak›rköy” ve [98S]-“Sö¤üt-

mam›ﬂt›r.

lüçeﬂme-Bak›rköy” otobüs seferleri baﬂlat›ld›. 1990’da

ﬁirket-i Hayriye ‹ﬂletmesi 1888’de “Eminö-

[89ﬁ]-“Sefaköy-Alt›nﬂehir” hatt› ile 1992’de [89T]-

nü-Yeﬂilköy” aras›nda vapur çal›ﬂt›rmakta olup,

“Aksaray-Halkal› Toplukonutlar” hatlar› ve 1994’te

1914’te 1. Dünya Savaﬂ›’n›n baﬂlamas›yla birlikte

[98T]-“Bak›rköy-Halkal› Toplukonutlar” ile 1996’da

hatt› iptal etti. Ard›ndan söz konusu hat 1905’te ye-

da [89D] ve [89M]-“Sefaköy-Mehmet Akif” hatlar›...

niden hizmete girdi. “Köprü-Sirkeci-Kumkap›-Ye-

Bu arada ‹ETT’nin 1991 y›l› hat k›saltma program› çer-

nikap›-Samatya-Bak›rköy-Yeﬂilköy” aras›nda yap›l-

çevesinde bütün 89 serileri Topkap› Kaleiçi’ne kadar

maya baﬂlanan seferler 1927’de halen devam etmek-

geri çekildiyse de, uygulamadan yeterli verim al›nama-

teydi. Ancak ayn› sene Yeﬂilköy iskelesi iptal edildi

d›. 1994’te tekrar “Aksaray”a kadar uzat›ld›lar.

ve akabinde 1930’da tekrar hizmete konuldu. 1935’e

‹ETT’nin 2000’li y›llardaki en önemli toplu ta-

kadar düzenli olarak çal›ﬂmaya devam eden hatt›n,

ﬂ›ma ataklar›ndan biri olarak kabul edilen ve ‹stan-

bir aralar daha ileriye, Florya sahiline ve Küçükçekme-

bul’un ana arterlerindeki trafik yo¤unlu¤unu azalt-

ce k›sta¤›na kadar devam ettirilmesi düﬂünüldüyse,

392

VII. Küçükçekmece’de Ulaﬂ›m›n Tarihçesi Ak›n Kurto¤lu

Metrobüs: Kendine ayr›lan ve normal trafik ak›fl›ndan tam olarak izole edilen çift fleritli özel yollarda, çok s›k aral›klarla tek ve çift mafsall› otobüslerin kalk›fllar›n›n gerçeklefltirildi¤i lâstik tekerlekli toplu tafl›ma sistemi. Normal kent içi otobüs tafl›mac›l›¤›ndan farkl› oldu¤u ve ücretlendirmesi peron d›fl›nda yap›ld›¤› için “Metro” önceki alan sistem, Türkiye’de ilk olarak ‹stanbul’da hayata geçirilmifltir. ‹flletmeci kurum ‹ETT’dir.

08_KUCUKCEKMECE_ULASIM

1/25/11

1:20 AM

Page 393

nüfusu son derece az olan bu yerleﬂmelere vapur hiz-

mekteydi. Yük gemileriyle k›sta¤›n Marmara sahili-

meti götürülmesi ekonomik olmayaca¤› endiﬂesiyle

ne indirilen mallar, buradan çok daha ufak teknele-

vazgeçildi.

re aktar›larak, Göl’ün iç kesimlerine kadar taﬂ›n-

Neticede o senelerde Küçükçekmece ahalisi-

maktayd›.

nin deniz yoluyla tenezzüh yapma ﬂans› ancak Köprü-

Günümüzde ise, küçük motorlarla gerçekleﬂti-

Yeflilköy aras›nda gerçekleflebilmekteydi. Yeflil-

rilmesi ve Küçükçekmece Köprüsü’nün alt›ndan ge-

köy’den daha ileriye ve iç kesimlere ise mecburen ka-

çerek ilçe sahilinde inﬂa edilecek olan muhtelif iske-

rayolu kullan›larak devam edilmekteydi. Bu meﬂak-

lelere ulaﬂmas› planlanan lokal bir denizyolu ba¤lan-

katli seyahat de do¤al olarak Küçükçekmeceliler tara-

t›s› düﬂünce aﬂamas›nda olup, prati¤e aktar›lmas› yö-

f›ndan pek tercih sebebi de¤ildi.

nündeki fizibilite çal›ﬂmalar› devam etmektedir.

Bunun haricinde Göl içinde küçük tekneler ve kay›klarla lokal seyahatler ve oldukça k›s›tl› say›labilecek bir yekûnde g›da ve eﬂya nakli gerçekleﬂtiril-

Dünden Bügüne Küçükçekmece

393

10_KUCUKCEKMECE_TOPLUMSAL

1/25/11

1:30 AM

Page 394

10_KUCUKCEKMECE_TOPLUMSAL

1/25/11

1:30 AM

Page 395

IX Küçükçekmece’de Toplumsal Bütünleﬂme

10_KUCUKCEKMECE_TOPLUMSAL

1/25/11

1:30 AM

Page 396

eﬂer hayat›n›n, bilim ve teknik ala-

“Her ﬂey z›dd› ile kaimdir” anlay›ﬂ›na istinaden sos-

n›ndaki büyük ilerlemeler, sanayi-

yal bütünleﬂme her zaman sosyal farkl›laﬂma ile bir-

leflme ve flehirleflmenin beraberin-

likte bulunmaktad›r. Bir anlamda bir toplumda fark-

de sürükledi¤i h›zl› sosyal, ekonomik ve kültürel de-

l› sosyal unsurlar aras›nda belirli oranda bütünleﬂme

¤iﬂmelere sahne oldu¤u ça¤›m›zda, toplumlar›n karﬂ›

sa¤lanabildi¤i gibi, yine farkl› sosyal unsurlar›n etki-

karﬂ›ya bulunduklar› en önemli meselelerden biri,

siyle sosyal farkl›laﬂma olabilmektedir.

hiç ﬂüphesiz sosyal bütünleﬂme problemidir. Sanayi

Geniﬂ bir aç›dan “bütünleﬂme”, sosyolojide

ink›lâb›n›n toplumlar›n sosyal yap›lar›nda ve yaﬂay›-

toplumdaki küçük ya da alt gruplar, cemaatler, menfa-

ﬂ›nda meydana getirdi¤i büyük de¤iﬂiklikler, bunlar›

at birlikleri, müesseseler gibi sosyal yap›n›n çeﬂitli

takiben ortaya ç›kan toplumsal istikrars›zl›k, çalkan-

unsurlar› aras›ndaki tamamlanma ve kaynaﬂma duru-

t›lar, çözülmeler ve bunal›mlar, sosyologlar›n dikka-

munu ifade etmektedir. Sosyal bütünleﬂme, bir toplu-

tini bütünleﬂme konusu üzerine çekmiﬂtir.

mu meydana getiren fertlerin, farkl› gruplar›n›n ve

Sosyal bütünleﬂme, derecesi ne olursa olsun,

daha geniﬂ muhtelif ünitelerin karﬂ›l›kl› ba¤›ml›l›k ve

toplum ﬂeklindeki teﬂkilatlanman›n bir özelli¤idir ve

ahenk içerisinde bir düzen teﬂkil edecek ﬂekilde bir-

396

IX. Küçükçekmece’de Toplumsal Bütünleﬂme Abdülkadir Yeler

10_KUCUKCEKMECE_TOPLUMSAL

1/25/11

1:30 AM

Page 397

leﬂme sürecinden ibarettir. Bunun sonucu olarak, bir

¤erler etraf›nda buluﬂturmas› ﬂüphesiz ki sosyal bü-

toplum ve sosyal grup içerisinde hâkim olan kültürel

tünleﬂme faktörü aç›s›ndan dikkate de¤er bir du-

de¤erlerin toplumu meydana getiren fertler taraf›n-

rumdur. Bununla birlikte, farkl›l›klar›n ön plana ç›-

dan al›narak kendine mal edilmesi ve böylece fertle-

kar›ld›¤›, grup ﬂuurunun canl› tutuldu¤u ortamlarda,

rin toplumun sosyokültürel de¤erlerini kazanarak

sosyal bütünleflme ciddi bir tehditle karfl› karfl›ya

onunla uyumlu bir ﬂekilde yaﬂama durumuna gelme-

gelmekte ve bütünleﬂmeden ziyade farkl›laﬂma ön

leri süreci de sosyal bütünleﬂmeyi ifade etmektedir.1

plana ç›kmaktad›r.

Sosyal bütünleﬂmenin normatif, fonksiyonel,

MÖ 500-600 y›l›na kadar uzanan tarihî geç-

manevi ve kültürel türleri vard›r.

miﬂiyle en eski yerleﬂim bölgelerinden biri olma

Buna göre;

özelli¤ine sahip olan ve tarih boyunca çeﬂitli medeni-

Normatif bütünleﬂme: Bir topluma mensup kiﬂilerin

yetlere ev sahipli¤i yapan Küçükçekmece, günümüzde

fiil ve davran›ﬂlar›n›n, o toplumun iliﬂkilerini yöneten

hem modern yap›s›yla ve kentsel dönüﬂümüyle hem

normlarla ahenkli bir ﬂekilde koordine edilmiﬂ olma-

de bünyesinde bar›nd›rd›¤› farkl› kültür ve farkl› sos-

s› halinde ortaya ç›kan bütünleﬂme ﬂeklidir.

yal yap›lar aras›ndaki ahengi sa¤layarak sosyal bütün-

Fonksiyonel bütünleﬂme: Toplumsal statüler ve rol-

leﬂmenin en güzel örneklerini sunmas›yla dikkat

ler aras›ndaki uyumdur. Baﬂka bir ifadeyle, toplum-

çekmektedir.

daki ifl bölümünün ahenkli bir flekilde düzenlenmifl

Küçükçekmece ‹lçesi’ne sosyal gruplar aç›-

olmas› halidir.

s›ndan bak›ld›¤›nda ilk dikkati çeken husus bölgede

Manevi bütünleﬂme: ‹nanç, sayg›, sevgi ve zevkler

Caferiler, Aleviler ve Sünnilerin bir arada yaﬂ›yor

gibi manevi de¤erlerde ortakl›k sa¤lanabilmesidir.

olmas›d›r. Bilindi¤i gibi Caferiler; Hz. Peygam-

Kültürel bütünleﬂme: Uzun y›llar sonucu toplumun

ber’den sonra Hz. Ali ve Ehl-i Beyt’ini halifelik için

haf›zas›nda oluﬂmuﬂ olan ortak de¤er ve inançlar et-

en lay›k kiﬂi olarak gören ve onu nas ve tayinle meﬂ-

raf›nda gerçekleﬂtirilen bütünleﬂmedir. En ideal bü-

ru halife kabul eden, ondan sonraki halifelerin de

tünleﬂme ﬂekli bir toplumun ortak kültürel de¤erler

onun soyundan gelmesi gerekti¤ine inanan toplu-

üzerinde bütünleﬂmesidir. Çünkü kültürel de¤erler

luklar›n müﬂterek ad› olan ﬁia’n›n en yayg›n kolu-

üzerinde bütünleﬂme, di¤erlerine de ihtiva etti¤i gibi

durlar ve f›khî görüﬂlerini ‹mam Cafer Sad›k’a da-

z›tl›k ve çeliﬂkileri de izole eder.2

yand›rmaktad›rlar. Alevilik de genel olarak; peygamberi Hz. Muhammet olan, Hz. Ali’nin yolunda

SOSYAL BÜTÜNLEﬁME AÇISINDAN

giden, kitab› Kur'an-› Kerim olan ‹slam dininin

KÜÇÜKÇEKMECE

Türk boylar› aras›nda yay›lm›ﬂ ve Türk kültürüyle

Son y›llarda bütün dünyay› etkileyen küreselleﬂme

birleflmesinden oluflmufl bir inanç biçimi fleklinde

dalgalar› h›zla artarken, modernleﬂme ve kent haya-

tan›mlanmaktad›r. Alevilik ve Caferilik baz› husus-

t›na uyum sa¤lama önceki dönemlere oranla daha da

larda benzer inanç biçimleri olarak alg›lansa da

fark edilir hale gelmekte ve özellikle teknolojik ge-

hem inanç esaslar› aç›s›ndan, hem de ibadetlerdeki

liﬂmelerin insan hayat›n› kolaylaﬂt›rmas›, post mo-

uygulamalar aç›s›ndan oldukça farkl› gruplar olarak

dern dönemin oluﬂturdu¤u ortak kültürün farkl›

gözükmektedir. Bununla birlikte Sünniler de Hz.

sosyal yap›lara ait bireyleri ortak kültür ve ortak de-

Peygamber’den sonra Hz. Ebubekir’in, Hz. Ömer’in,

Dünden Bügüne Küçükçekmece

397

Ünver Günay, Din Sosyolojisi, ‹nsan Yay›nlar›, ‹stanbul 1998, s. 311.

Amiran Kurktan Bilgiseven, Sosyal ‹limler Metodolojisi, ‹stanbul 1982, s. 266-268.

10_KUCUKCEKMECE_TOPLUMSAL

1/25/11

1:30 AM

Page 398

Hz. Osman’›n ve Hz. Ali’nin halifeli¤ini oldu¤u gibi

Caferilerin bat›daki sanayi kentlerine göçleri

kabul etmekte ve f›k›h anlay›ﬂlar›n› da Ehl-i Sünnet

ilk olarak 1960’l› y›llarda baﬂlam›ﬂ, önce erkekler ça-

mezheplerine göre ﬂekillendirmektedirler (Türki-

l›flmak üzere sanayi kentlerine gelmifller, ifl bulmufllar

ye’deki Sünnilerin geneli Hanefi mezhebine men-

ve zamanla da ailelerini de yanlar›na alarak sanayi

sup olmakla birlikte ﬁafi mezhebine mensup olanlar

kentlerine yerleﬂmiﬂlerdir. Caferilerin göç ettikleri

da ciddi bir orana sahiptir).

sanayi kentleri genel olarak ‹stanbul, Manisa/Turgut-

Küçükçekmece denilince sosyal gruplar aç›-

lu, Kocaeli/Gebze, Ankara/Keçiören olmakla birlikte,

s›ndan akla ilk gelen ﬂüphesiz ki Caferilerdir. As›l

Halkal› bölgesi Caferilerin toplu halde yerleﬂtikleri

yerleﬂim yeri Do¤u Anadolu bölgesinde bulunan

ana bölge olmas› itibariyle önem kazanmaktad›r. Gü-

Kars, I¤d›r, Ardahan olan ve tamam›na yak›n› Azeri

nümüzde hâlâ Caferiler taraf›ndan Muharrem ay›nda

Türkü olan Caferilerin bat›da en yo¤un olduklar› yer

yap›lan ve çok geniﬂ halk kitlelerinin kat›l›m›yla ger-

‹stanbul ve ‹stanbul’da da en yo¤un olduklar› bölge

çekleﬂtirilen Aﬂura törenleri Halkal› bölgesinde yap›l-

Küçükçekmece, Halkal› bölgesidir. Her y›l Caferile-

maktad›r. Bundan dolay› da bir anlamda Halkal› ismi

rin toplu halde düzenledikleri Aﬂura törenleriyle de

Caferi ismiyle bütünleﬂmektedir. Bu bölgeye I¤-

gündeme gelen Halkal›, ilk olarak 1978’de kurulmuﬂ-

d›r’dan göç yoluyla gelmifl ve yerleflmifl olan Caferiler

tur ve yerleﬂimin baﬂlang›c›, I¤d›r ve I¤d›r’›n Tuzluca

üzerine yap›lan bir araflt›rmada göç sebepleri flu flekil-

ilçesinden göç yoluyla gelen Caferilerin bu bölgeye

de tespit edilmiﬂtir: Terör (% 9.7), ‹ﬂsizlik (% 80.5),

Tar›mdaki de¤iﬂim (% 7.3), Sa¤l›k-E¤itim (% 26.8).4

yerleflmesiyle oluflmufltur.

398

IX. Küçükçekmece’de Toplumsal Bütünleﬂme Abdülkadir Yeler

Orhan Türkdo¤an, AleviBektaﬂi Kimli¤i, ‹stanbul 1995, s. 387.

Ali Ercan K›l›ç, ‹stanbul Halkal› Zeynebiye Aytaç Mahallesinde Sosyal Kültürel ve Ekonomik Yap› Üzerine Bir Araflt›rma, ‹.Ü., Sos.Bil.Ens., Sosyal Yap› Sosyal De¤iflme Anabilim Dal›, Bas›lmam›fl Y.L. Tezi, ‹stanbul 1998. s. 15.

10_KUCUKCEKMECE_TOPLUMSAL

1/25/11

1:30 AM

Page 399

Garip Dede Türbesi ve Cem Evi.

2008 verilerine göre Küçükçekmece ilçesinde

demokrasinin ve hoﬂgörünün güzel örneklerinin ser-

144 cami ve 165 din görevlisi bulunmaktad›r. ‹lçede

gilendi¤i bir yerleﬂim alan› olmuﬂtur. Bugün de ‹s-

Halkal› Yunus Emre, ‹kitelli ve Garip Dede Cem Evle-

tanbul, farkl› kültürlerden, farkl› inançlardan ve

ri de Alevi halka hizmet vermektedir.

farkl› milletlerden olan insanlar›n bir arada yaﬂad›¤›

Tarih boyunca birçok farkl› medeniyete ev sa-

bir kent olarak dünya çap›nda bir ﬂöhrete sahiptir.

hipli¤i yapan, birçok farkl› inanç ve kültürden insana

Küçükçekmece’nin de Küçük ‹stanbul olarak an›lma-

bünyesinde yaﬂama olanaklar› sunan Küçükçekmece,

s› kanaatimizce; ‹stanbul’un üstlendi¤i sorunlar› üst-

bu verilerde de görüldü¤ü gibi çeﬂitli sebeplerle ‹s-

lenmesi, bünyesinde bar›nd›rd›¤› farkl› sosyal gu-

tanbul’a göç eden Caferilere yeni bir yerleﬂim alan›

ruplara ortak yaﬂam alanlar› sunmas›, farkl›l›klara

olmuﬂ ve onlar›n farkl› kültüre, farkl› dinî yaﬂant›la-

ra¤men bir arada bulunma ve ortak kültür ve de¤erler

ra sahip olan insanlarla bir arada yaﬂamalar›na imkân

etraf›nda bütünleﬂmeye imkân tan›mas› ve bir an-

haz›rlam›ﬂt›r.

lamda da ‹stanbul’u yans›tmas› sebebiyledir.

Baﬂka bir ifadeyle Küçükçekmece, “Küçük ‹s-

Küçükçekmece, farkl› inanç gruplar›na ait

tanbul” olarak an›lmaktad›r. ‹stanbul, tarih boyunca

ibadethanelerin bir arada bulundu¤u bir merkezdir.

birbirinden farkl› birçok medeniyete, kültüre, inanç

Türkiye Caferilerine ait merkezi konumdaki camiler

gruplar›na, etnik guruplara ev sahipli¤i yapm›ﬂ ve Fa-

‹kitelli Halkal› bölgesinde bulunmaktad›r. Türki-

tih Sultan Mehmet taraf›ndan fethedildikten sonra

ye’de Caferilik inanc›na ait ritüeller toplumun büyük

da farkl›l›klar›n bir arada yaﬂanabildi¤i, özgürlü¤ün,

bir kesimi Sünnî oldu¤u için bilinmemektedir. Bu

Dünden Bügüne Küçükçekmece

399

10_KUCUKCEKMECE_TOPLUMSAL

1/25/11

1:30 AM

Page 400

sebeple Aﬂura törenlerinde5 bas›n yay›n organlar›yla

KÜÇÜKÇEKMECE’DE SOSYAL

tüm Türkiye’ye gösterilen merasimler zaman zaman

BÜTÜNLEﬁMEN‹N D‹NAM‹KLER‹

yad›rgansa da yöredeki Caferî olmayan halk›n da il-

Bir toplumu oluﬂturan farkl› sosyal yap›lar aras›ndaki

gisini çekmektedir. Bölgede bir arada yaﬂaman›n ge-

bütünleflme veya farkl›laflma, o toplumu oluflturan

tirdi¤i sorumluluk ad›na, farkl› dinî ve kültürel de-

sosyal yap›lar›n sahiplendikleri de¤erlerin bütünlü-

¤erlere hoﬂgörü ve sayg›yla bak›lmaktad›r. Ayn› ﬂe-

¤üyle veya farkl›l›¤›yla do¤rudan alakal›d›r. Bu ne-

kilde bu bölgede Alevilere ait cem evlerinin olmas›,

denle sosyal yap›larda öne ç›kar›lacak özelliklerin di-

Sünnîlere ait camilerin olmas› ve bu farkl›l›klar›n

¤er sosyal yap›lar taraf›ndan da benimsenebilir ol-

hiçbir zaman sosyal bir problem olarak alg›lanma-

mas›, bütünleﬂmeyi kolaylaﬂt›r›c› bir etken olarak ön

mas›, hiçbir zaman farkl›l›ktan kaynaklanan bir an-

plana ç›kar.

laflmazl›¤›n ve z›tlaflman›n ortaya ç›kmam›fl olmas›

Benzer ﬂekilde farkl›l›klar›n ön plana ç›kar›l-

bir anlamda Küçükçekmece’nin sosyal bütünleﬂme-

mas›, sosyal yap›lar aras›ndaki uyum ve ahengi tehdit

nin güzel bir uygulamas›na ev sahipli¤i yapt›¤›na iﬂa-

ederek, z›tlaflmalara, çat›flmalara vb. farkl›laflmalara

ret etmektedir.

sebep olur.

Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’da ﬂehit edildi¤i gün olan Muharrem ay›n›n onuncu günü yap›lan mâtem törenleri.

Küçükçekmece Belediyesi toplu nikah töreninden.

400

IX. Küçükçekmece’de Toplumsal Bütünleﬂme Abdülkadir Yeler

10_KUCUKCEKMECE_TOPLUMSAL

1/25/11

1:30 AM

Page 401

Daha önce de bahsetti¤imiz gibi Küçükçekmece birbirinden oldukça farkl› sosyal gruplara ev sa-

yollardan hemﬂerilik bilincinin de oluﬂmas›na zemin haz›rlar.

hipli¤i yapmaktad›r ve bu zamana kadar söz konusu

Bilindi¤i gibi kapal› toplum yap›lar›nda sosyal

sosyal gruplar aras›nda ön plana ç›kacak veya kamu-

iliﬂkiler grup içerisine aç›k ve genellikle d›ﬂar›ya ka-

oyunun dikkatini çekecek nitelikte bir sosyal z›tlaﬂ-

pal› bir görünüm arz eder. Ço¤u zaman sosyal gruplar

man›n olmamas›, dikkatlerimizi bu bölgede sosyal

baﬂkalar›yla çeﬂitli sosyal münasebetlerde bulunmak

bütünleﬂmeye katk› sa¤layan faktörlere çekmektedir.

istemedikleri gibi, evliliklerde farkl› sosyal gruplara

Bir toplumun kenetlenmesinde ve bütüncül

yönelme genellikle tercih edilmez. E¤er farkl› sosyal

bir görünüm arz etmesinde ilk bak›ﬂta dikkat çeken

gruplar aras›nda evlilikler yap›labiliyorsa, bu gruplar

unsurlar etnik birlik ve dinî birliktir. Küçükçekme-

aras›nda farkl›laﬂmadan, z›tlaﬂmadan ziyade uyum ve

ce’deki sosyal gruplar›n bütünleﬂmesine bakt›¤›-

bütünleﬂme ön plandad›r. Küçükçekmece deyince

m›zda bu faktörlere kültürel birlik, ortak co¤rafya ve

gözümüzün önüne ilk olarak bölgedeki Caferîler ve

evlilik gibi faktörleri de eklemek gerekir. Nitekim

Sünnîler geliyor. Mezhep inanc› ve ibadetlerdeki

etnik yap› ve dinî yap› kimlik tart›ﬂmalar›nda genel

farkl›l›klar ne kadar belirgin olsa da bu gruplar ara-

olarak üst kimlik olarak de¤erlendirilmekte ve ayn›

s›nda evlilikler yap›labiliyor.6 Sosyal yap›lar aras›n-

etnik kökene sahip olman›n veya ayn› dine inanma-

daki farkl›l›klar özellikle genç nesil taraf›ndan eskisi

n›n insanlar› birbirine daha fazla yaklaﬂt›rd›¤› ifade

kadar benimsenmiyor. E¤itim seviyesinin yükselme-

edilmektedir. Bununla birlikte, ortak co¤rafyada ya-

si ve kentlileﬂmenin artmas› sebebiyle yeni nesil ara-

ﬂaman›n, ortak kültürel de¤erlere sahip olman›n ve

s›nda ortak kültürün hâkim oldu¤u, paylaﬂ›mlar›n

farkl› sosyal yap›lar aras›nda evliliklerin yap›labil-

artt›¤› yeni bir sosyal iliﬂkiler a¤› kuruluyor.

mesi, sosyal gruplar›n bütünleﬂmesinde önemli bir

Bütün bu veriler dikkatlerimizi Küçükçekme-

rol üstlenmektedir. Çünkü ortak kültürel de¤erlere

ce’nin toplumsal de¤erine yönlendiriyor. Bölgenin

sahip olmak, birlikte düﬂünmeye sevk eder. Toplu-

co¤rafî özellikleri mi, yöneticilerinin politikalar› m›

mun bütünleﬂmesi için önce kültürün bütünleﬂmesi

veya bölge insan›n›n genel yap›s› m› daha etkilidir

gerekir. Kültürün bütünleﬂmesi, toplumun bütün-

bilinmez ama netice itibariyle, Küçükçekmece, sosyal

leﬂmesinden önce gelir. Kültür de ayn› zamanda

yap›s›n›n bütünleﬂmiﬂ bir görüntüsüyle ön plana ç›-

belli bir toplumun s›n›rlar›n› tayin eder ve kendine

k›yor ve birbirinden farkl› birçok medeniyete, inan-

özgülü¤ü belirler. Ortak co¤rafyada yaﬂamak, ortak

ca, kültüre ayn› anda ev sahipli¤i yapm›ﬂ ve hala yap-

tarih bilincinin geliﬂmesine, hayata dair hüzün ve

makta olan ‹stanbul’un ba¤r›nda Küçük ‹stanbul ola-

mutluluklar›n paylaﬂ›lmas›na etki etti¤i gibi dolayl›

rak dikkat çekiyor.

KAYNAKÇA Günay, Ünver,

Din Sosyolojisi, ‹nsan Yay›nlar›, ‹stanbul 1998, s. 311.

K›l›ç, Ali Ercan,

‹stanbul Halkal› Zeynebiye Aytaç Mahallesinde Sosyal Kültürel ve Ekonomik Yap› Üzerine Bir Araflt›rma, ‹stanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Yap› Sosyal De¤iflme Anabilim Dal›, Bas›lmam›fl Y. L. Tezi, ‹stanbul 1998

Türkdo¤an, Orhan,

Alevi-Bektaﬂi Kimli¤i, ‹stanbul 1995

Yeler, Abdülkadir,

Türk Toplumunda Caferiler, M.Ü., Sos.Bil. Ens., Bas›lmam›ﬂ Y.L. Tezi, ‹stanbul 2006

Dünden Bügüne Küçükçekmece

401

Abdülkadir Yeler, Türk Toplumunda Caferîler, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bas›lmam›ﬂ Yüksek Lisans Tezi, ‹stanbul 2006, s. 46.

11_KUCUKCEKMECE_SPOR

1/25/11

1:36 AM

Page 402

11_KUCUKCEKMECE_SPOR

1/25/11

1:36 AM

Page 403

X Küçükçekmece’de Spor

11_KUCUKCEKMECE_SPOR

1/25/11

1:36 AM

Page 404

Küçükçekmece’de Spor Yard. Doç. Dr. Ertu¤rul Ayd›n

Özet

Abstract

Küçükçekmece, ‹stanbul’un spor kültürüne sahip yerle-

Küçükçekmece is one of the centres of population that has

ﬂim merkezlerinden biridir. Bu alanda ilçe olduktan

a long-standing sports culture. Since the time it became a

sonra kat etti¤i mesafe büyük ölçüde artm›ﬂt›r. Gerek

district, this culture has developed greatly. On the basis of

alt yap› yat›r›mlar›, gerek sporcu ve gerekse kulüpler

both infrastructure investments and sports clubs and

baz›nda gözle görülür ilerleme kaydetmiﬂtir.

sportsmen, it has made a considerable headway.

‹lçenin en eski ve köklü spor kulübü Küçükçek-

The long-established sports club of the district,

mecespor, 1911’de kurulan tarihî Süleymaniye Sirke-

Küçükçekmecespor was established by the transfer of the

cispor’un 1990’da Küçükçekmece’ye nakliyle oluﬂmuﬂ-

historical Süleymaniye Sirkecispor, which was founded in

tur. Türkiye ‘ikinci lig’ine kadar yükselme baﬂar›s› gös-

1911, to Küçükçekmece in 1990. The biggest team of the

teren ilçenin en büyük tak›m› rolündeki Küçükçekme-

region, Küçükçekmece sports team has been successful to

cespor, ‹stanbul Demirspor, Sefaköyspor ve Kanaryas-

play in the minor league. Along with other sports teams

por ile birlikte, ilçedeki spor faaliyet ve kültürünün ge-

such as ‹stanbul Demirspor, Sefaköyspor and Kanaryaspor,

liﬂiminde önemli rol oynam›ﬂt›r.

it has contributed greatly to the development of sports life

Bugün hemen her türlü spor branfl›nda aktivitelerin gerçeklefltirildi¤i ilçede, spor ünite, merkez ve alanlar› ile spor yaflay›fl ve kültürüne ilginin varl›¤›na iflaret etmektedir. Ülkemizdeki h›zl› nüfus art›fl›n›n gerçekleflti¤i yerleflim merkezlerinden biri olan Küçükçekmece’nin spor kültür ve hayat›na, de¤iflik branfllarda yetifltirdi¤i sporcular, modern alt yap› ve tesisler ile Türk spor ve kamuoyuna hizmet etti¤i görülmektedir.

and culture. At present, various sports activities are performed in the district and sports centers, units and areas indicate the enthusiasm about sports. Küçükçekmece, one of the districts where a high population growth rate is observed, promotes the sports culture of Turkey by its sportsmen, modern infrastructure and facilities. Key Words: Sports, Küçükçekmece and Sports, Sports life in Küçükçekmece, Sportclubs of Küçükçekmece.

Anahtar Kelimeler: Spor, Küçükçekmece ve Spor, Küçükçekmece’de Sportif Hayat, Küçükçemece’nin Spor Kulüpleri.

404

X. Küçükçekmece’de Spor Yard. Doç. Dr. Ertu¤rul Ayd›n

11_KUCUKCEKMECE_SPOR

1/25/11

1:36 AM

Page 405

ütün sportif aktivitlerde temelinde

y›l›nda kurulan Sefaköyspor, kuruldu¤u tarihten bu-

dinlenme ve e¤lenmenin yan› s›ra,

güne altyap›s›na önem vermifl, çeflitli baflar›lara imza

sosyal kaynaﬂma esas› yatmaktad›r.

atm›ﬂ,2 amatör ve profesyonel tak›mlara çok say›da

En sade haliyle, belirgin ölçüde güç ve beceri gerekti-

futbolcu kazand›rm›ﬂt›r.

ren yar›ﬂmal› ve e¤lenceli faaliyet diye tan›mlanabi-

1956’da Bak›rköy ilçesine ba¤l› bir semt olan

len spor, toplumla kaynaflma ve özdeflleflme konu-

Küçükçekmece, 1986’da ilçe olmuﬂtur. H›zl› nüfus

sunda önemli görevler üstlenmiﬂtir. Sporun sa¤lad›¤›

art›ﬂ›, XX. yüzy›l›n son çeyre¤inde buradaki spor fa-

hem bedensel, hem ruhsal anlamdaki kazan›mlar,

aliyetlerinin artmas›na ve gözle görülür derecede çe-

serbest zamanlar› ve hayat standartlar› düzenli olarak

ﬂitlilik arz etmesine sebep olmuﬂtur. Ayr›ca ülkemi-

Ivan Waddington, Sport, Health and Drugs a critical sociological perspective, Taylor & Francis, London & New York 2000, 11-22 pp., “For the first time, a sociological perspective is brought to bear on a topic that has received much previous attention, largely from a medical or physiological perspective.” 2

“Lider Farkl› Galip Geldi: Sefaköy: 3 - Çatalca: 0”, Yeni Sefa, Haftal›k Siyasi Gazete, y›l: 7, nr. 123, 28 Ekim 1987, s. 5-6.

artan sanayileflmifl ülkelerin özlemini duydu¤u yeni bir yaflam fleklinin ayr›lmaz parças› konumundad›r. Sportif hareketler, egzersiz fizyolojisi, biyomekanik, sosyoloji, felsefe, psikoloji, pedagoji, biyokimya gibi farkl› bilim dallar› taraf›ndan analiz edilebilmektedir. Sporu, “spor-sa¤l›k-ideoloji” üçgeninde sosyolojik bir bak›flla ele alan Ivan Waddington, bu alan›n toplumlar, milletler ve tüm dünya boyutuyla uluslararas› platformdaki rolüne özel bir dikkat çekmifltir.1 Ülkemizde spor, Cumhuriyet’in ilan›n› takip eden y›llarda h›zla geliflmeye bafllam›flt›r. Cumhuriyet sonras›nda ise, spor ve spora ait birimlerin, en küçük yerleflim merkezinden metropole kadar giderek yayg›nlaflma ve büyüme içinde oldu¤unu görürüz. ‹çerisinde yüzlerce amatör ve profesyonel spor kulubünü bar›nd›ran ‹stanbul, uluslararas› arenada tan›nm›fl spor kulüplerimizin yan› s›ra, pek çok köklü kulübe de sahiptir. 1911 y›l›nda kurulan Küçükçekmece Spor Kulübü, bu ilçenin Cumhuriyet öncesine uzanan spor geçmifline dair önemli bir iflarettir. Ancak Küçükçekmece’de spor ve spor gelene¤inin 1950 sonras›nda flekillendi¤ini söyleyebiliriz. Nitekim bu flekillenmeye paralel olarak, 1958’de kurulan ‹stanbul Demir Spor Kulübü, bu ilçedeki Küçükçekmece Spor Kulübü’nden sonraki ikinci köklü kulüptür. Küçükçekmece ‹lçesi’nin en köklü üçüncü kulübü ise, Sefaköyspor’dur. 1959

Ülkemizde spor, Cumhuriyet’in ilan›n› takip eden y›llarda h›zla geliflmeye bafllam›flt›r. Cumhuriyet sonras›nda ise, spor ve spora ait birimlerin, en küçük yerleflim merkezinden metropole kadar giderek yayg›nlaflma ve büyüme içinde oldu¤unu görürüz.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

405

11_KUCUKCEKMECE_SPOR

1/25/11

1:36 AM

Page 406

Küçükçekmece Sahili spor alanlar›ndan.

zin en geniﬂ alana ve kapasiteye sahip (80.567 kiﬂi)

birimindeki insanlar›n ilgi, istek ve yetenekleri do¤-

stadyumu olan ‹stanbul Atatürk Olimpiyat Stad›, Kü-

rultusunda geliﬂim gösterdi¤i gibi; sosyoekonomik,

çükçekmece ‹lçesi s›n›rlar› içerisinde inﬂa edilmiﬂtir.

kültürel de¤erlerden dolay› da çeﬂitlilik arz etmekte-

Küçükçekmece, 1980’lerin baﬂ›na rastlayan

dir. Küçükçekmece ‹lçesi’nde yap›lan belli baﬂl› spor-

çocukluk, ilk gençlik y›llar›m›zda, toprak sahalar›n-

tif faaliyet branﬂlar›n›, baﬂta futbol olmak üzere, judo,

da, yeﬂil alanlar›nda, sokak aralar›nda ve boﬂ arsala-

taekwondo, voleybol, güreﬂ, atletizm, tenis ve masa te-

r›nda top koflturdu¤umuz, spor yaflay›fl ve al›flkanl›¤›-

nisi olarak s›ralayabiliriz. Bunlar›n yan› s›ra, izcilik ve

na fiilen tan›k oldu¤umuz bir yerleﬂim bölgesidir.

su sporlar› alanlar›ndaki faaliyetler ile parklarda hal-

Kendi ad›ma, o y›llara denk düﬂen zaman diliminde,

k›n spor yapabilece¤i alanlar, yürüyüﬂ yollar›, bisiklet

amatör olarak; Bak›rköyspor’da güreﬂ, Sefaköy Lise-

yolu, basketbol, voleybol sahalar› ve tenis kortlar› bu-

si’nde basketbol ve masa tenisi, Sö¤ütlüçeﬂmespor’da

lunmaktad›r. Buna paralel olarak, ilçede spor alanlar›

futbol branﬂlar›nda aktif sporla ilgilenme ﬂans›n› da ya-

da ço¤alm›ﬂt›r. Küçükçekmece’de yer alan belli baﬂl›

kalam›ﬂt›m. Yine, o y›llar›n baﬂar›l› profesyonel birinci

spor faaliyet alanlar›n› ﬂöyle s›ralayabiliriz: Halkal›

lig (süper lig) futbol tak›mlar›ndan Bak›rköyspor’un

Toplu Konutlar› Stadyumu, ‹kitelli Spor Alan›, Halka-

ﬁenlikköy Stadyumu’ndaki müsabakalar›n› tribünde

l› Toplu Konutlar› Kapal› Olimpik Yüzme Havuzu, Se-

izleme ﬂans›m olmuﬂtu.

faköy Kapal› Spor Salonu, Kanarya Mahallesi Spor

Hemen hemen bütün Türkiye’de oldu¤u gibi,

Kompleksi, Halkal› Aytaç Mevki Spor Kompleksi.3

Küçükçekmece’de de çesitli spor branﬂlar› ve sportif

Öte yandan, son y›llarda, Küçükçekmece Bele-

aktiviteler sürdürülmektedir. Bu faaliyetler, yerleﬂim

diyesince hat›r› say›l›r ölçüde spor tesislerinin ilçeye

406

X. Küçükçekmece’de Spor Yard. Doç. Dr. Ertu¤rul Ayd›n

Ayhan Metin, Fiziksel Aktivite lerin Desteklenmesinde Yerel Yönetim Organizasyonlar›n›n Rolü, (Yay›mlanmam›ﬂ Yüksek Lisans Tezi), M.Ü. Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü, ‹stanbul 2007, s. 67-71.

11_KUCUKCEKMECE_SPOR

1/29/11

11:57 PM

Page 407

Küçükçekmece ‹MKB Anadolu Otelcilik Ve Turizm Meslek Lisesi aç›k spor alan›.

“Baﬂkan Yeniay, Kulüplere Spor Tesislerini Gezdirdi”, Birli¤in Sesi, nr. 1, May›s 2008, s. 26-27.

5 Bu spor kulübü ile ilgili iletiﬂim bilgileri: Tel: 0212 541 58 28, Faks: 0212 599 10 61, web adres: www.kucukcekmecespor.com.tr.tc, e-mail: kucukcekmecespor1911@gmail. com, kucukcekmecespor_1911@hotmail.com 6

www.bezirganbahcespor.com

http://www.tastepespor.net; “Küçükçekmece’nin En ‹yi Alt Yap› Tak›m› Taﬂtepespor”, Birli¤in Sesi, nr. 1, May›s 2008, s. 32-36. 8

http://www.ifaspor.com/iletisim

http://www.ikitellispor.com/in dex.html

kazand›r›ld›¤›n› görmekteyiz. ‹lçe s›n›rlar›ndaki boﬂ

• Cennet Barbaros Spor (Tahsin Özgül, 01.01.1972),

alanlar› spora kazand›rmaya çal›ﬂt›klar›n›n alt›n› çi-

• Filiz Spor (Bayram Bayer, Sefaköy)

zen Belediye Baﬂkan› Aziz Yeniay, göreve baﬂlad›ktan

• Gültepe Özgençlik Spor (Gökhan Sivas, Sefaköy,

sonra, bu alanda 25 ayr› projeye imza att›klar›n› be-

09.02.2007),

lirtmektedir. Bunlar aras›nda, ilçede on beﬂ idman

• Halkal› Spor (ﬁahin Bask›, 19.12.1990),

sahas›, on kapal› spor salonu, iki kapal› yüzme havuzu,

• Halkal› Taﬂtepe Spor7 (Salih Çetin, 01.01.1973),

‹FA ve Sefaköy Kartal Spor’a ait sahalar›n çimlendiril-

• Halkal› Yenido¤an Spor (10.12.199, tüzük de¤iﬂikli-

mesi ile Halkal›’daki 2500 kiﬂi kapasiteli modern sta-

¤iyle ‹stanbul Trabzonspor),

d›n yap›m›n› önemli kazan›mlar olarak görebiliriz.4

• ‹faspor8 (Vedat Ça¤lar, Halkal›, 01.01.1988),

Küçükçekmece’de kurulan ilk üç köklü kulüp

• ‹kitelli Spor9 (Abdülselam Ceyhan, 01.01.1990), • ‹stanbul Sinop Spor10 (Raﬂit ﬁahin, Sefaköy,

Demirspor (Baﬂkan: Seyit Bel) ve Sefaköyspor (Baﬂ-

10.12.1990),

kan: Fikret Teneo¤lu) d›ﬂ›nda kalan di¤er spor ku-

• ‹stanbul Trabzonspor11(Seymen Gençtürk, Sefaköy,

lüplerini, mevcut baﬂkan ve kuruluﬂ tescil tarihleriy-

10.12.1991),

le ﬂöyle s›ralayabiliriz:

• Kanarya Spor (Ahmet Tu¤lar, 09.07.1979), • Kosova Güç Spor (Cevat Ay, Küçükçekmece, 6

12.12.1991),

11.10.1991), • Bezirganbahçe Spor (Vedat Turgut,

• Küçükçekmece Yeﬂilova Spor (Yeﬂilova Esnaf Spor,

22.11.1991),

• Zafer Köprü, 01.03.1980),

Dünden Bügüne Küçükçekmece

http://www.istanbulsinopspor.com/iletisim.html

Küçükçekmece (Baﬂkan: Ahmet Kurﬂun)5, ‹stanbul

• Azim Spor (Tuncer K›rkbudak, Kanarya,

407

Bu amatör kulübün kurulufl hikâyesi, kulübün web sitesinde flöyle özetlenmifltir: “Temelleri 2004 y›l›nda at›lan Trabzonspor Futbol Okulu’nun ‹stanbul ‹li Küçükçekmece ‹lçesi Sefaköy semtinde Aktif Spor Tesisleri’nde Seymen Gençtürk taraf›ndan at›lmaya bafllanan süreçte, birçok çal›flman›n sonucunda Seymen Gençtürk bir amatör tak›m al›nmas› için arkadafllar› ile aray›fllara bafllar ve aranan amatör tak›m bulunur. Halkal› Yenido¤an Spor Kulübü Yönetim Kurulu tak›m›n yönetimini verebileceklerini Seymen Gençtürk’e iletirler. Bunun üzerine Gençtürk, Ahmet Kurt ile beraber 1991 y›l›nda kurulan Halkal› Yenido¤an Spor Kulübü’nü alarak ilk ifl olarak ola¤anüstü kongreye gider, tüzük tadilat› yap›l›r, turuncu beyaz olan forma rengi, bordo mavi, “Halkal› Yenido¤an Spor Kulübü” olan ismi ise “‹stanbul Trabzonspor” olarak de¤ifltirilir.” http://istanbultrabzonspor.com.

11_KUCUKCEKMECE_SPOR

1/25/11

1:36 AM

Page 408

• Sefaköy Kartal Spor12 (Yener Day›, 01.01.1970), • Sö¤ütlüçeflme Spor13 (Ali Hocao¤lu, Sefaköy, 20.03.1979) • Yeni Ufuk Spor14 (Yaman Turgut, Sefaköy, 18.06.1980). Bunlar›n d›fl›nda, 13.12.2001 tarihinde kurulan Baflakflehir Spor Kulübü’nün kulüp binas›n›n Esenler ‹lçesi’nde oluflunu (4. Etap Belediye Hizmet Binas›, Esenler) hat›rlatmakta yarar vard›r. Küçükçekmece’de, 5.01.2007 tarihinde “Küçükçekmece Amatör Spor Kulüplerini Destekleme Derne¤i”15 ad›yla bir dernek kurulmufltur. ‹lçedeki yirmi bir amatör küme kulübünün destek verdi¤i dernek,16 ilçedeki futbol ve futbolcu potansiyeli ile reel bir dayan›flmay›17 hedeflemektedir. 15.01.2007 tarihinde yap›lan baflvuruya istinaden tüzel kiflili¤ine kavuflan Küçükçekmece Amatör Spor Kulüpleri Destekleme Derne¤i’ne üye kulüpler ve bilgileri afla¤›dad›r.

Halkal› Taﬂtepe Spor Klasman:

2.Amatör Küme

Baﬂkan:

Ahmet Erol Kuzular

Kuruluﬂ:

1973

Rengi:

K›rm›z›-Mavi

T.Direktör:

Levent Sar›ca

Kanarya Spor Klasman:

2.Amatör Küme

Baﬂkan:

Ahmet Tu¤lar

Kuruluﬂ:

1965

Rengi:

Mavi-Beyaz

T.Direktör:

Halil Toy

http://www.sefakoykartalsk.org/

“Sö¤ütlüçeﬂme’de ﬁampiyonluk Sesleri”, Birli¤in Sesi, nr. 1, May›s 2008, s. 56. 14

www.iaskf.net/kulupler.htm; www.istfit.org. 15

http://kucukcekmeceaskb.com

Sö¤ütlüçeﬂme Spor • Öz Altay Spor (Küçükçekmece, 01.01.1984),

Klasman:

2.Amatör Küme

• Öz Murat Spor (‹brahim ﬁakiro¤lu, Sefaköy,

Baﬂkan:

Erol Y›ld›z

19.03.1990),

Kuruluﬂ:

1966

408

X. Küçükçekmece’de Spor Yard. Doç. Dr. Ertu¤rul Ayd›n

Seymen Gençtürk, “Amatör Ruh, Profesyonel Anlay›ﬂ”, Birli¤in Sesi,nr. 1, May›s 2008, s. 3. 17

“Demirspor’dan ‹ftar”, Son Haberdar gazetesi, y›l: 6, nr. 1380, 27 Eylül 2008, s. 7.

11_KUCUKCEKMECE_SPOR

1/25/11

1:36 AM

Page 409

Küçükçekmece aç›k spor alanlar›ndan.

Rengi:

K›rm›z›-Beyaz

Atakent Spor

T.Direktör:

Ali ﬁahin

Klasman:

2.Amatör Küme

Baﬂkan:

Hakan Duman

Kuruluﬂ:

2005

Azim Spor Klasman:

2.Amatör Küme

Rengi:

Lac›vert-K›rm›z›-Beyaz

Baﬂkan:

Tuncer K›rkbudak

T.Direktör:

Orçun Duman

Kuruluﬂ:

1972

Rengi:

K›rm›z›-Siyah

Filiz Spor

T.Direktör:

Ali Turman

Klasman:

2.Amatör Küme

Baﬂkan:

Bayram Bayer

Kuruluﬂ:

1988

‹kitelli Spor Klasman:

2.Amatör Küme

Rengi:

Yeﬂil-Beyaz

Baﬂkan:

Abdülselam Ceyhan

T.Direktör:

Ali Koç

Kuruluﬂ:

1991

Rengi:

Mavi-Beyaz

Kosovagücü Spor

T.Direktör:

Volkan Satmaz

Klasman:

2.Amatör Küme

Baﬂkan:

Recep Kelment

Kuruluﬂ:

1991

Halkal› Spor Klasman:

2.Amatör Küme

Rengi:

K›rm›z›-Siyah

Baﬂkan:

ﬁahin Baks›n

T.Direktör:

Ömer Bayg›n

Kuruluﬂ:

1990

Rengi:

Yeﬂil-Beyaz

T.Direktör:

Yücel Erbil

Dünden Bügüne Küçükçekmece

409

11_KUCUKCEKMECE_SPOR

1/25/11

1:36 AM

Page 410

Küçükçekmece Belediyesi Yaz Spor Okulu ö¤rencileri.

Yeni Ufuk Spor

Sefaköy Spor

Klasman:

2.Amatör Küme

Klasman:

2.Amatör Küme

Baﬂkan:

Yaman Turgut

Baﬂkan:

Fikret Teneo¤lu

Kuruluﬂ:

1984

Kuruluﬂ:

1959

Rengi:

K›rm›z›-Yeﬂil

Rengi:

K›rm›z› -Beyaz

T.Direktör:

Alpaslan Tunçel

T.Direktör:

Faruk Kuzu

‹stanbul Trabzonspor

Gedikpaﬂa Spor

Klasman:

2.Amatör Küme

Klasman:

2.Amatör Küme

Baﬂkan:

Ahmet Kurt

Baﬂkan:

Yalç›n K›tay

Kuruluﬂ:

1991

Kuruluﬂ:

1951

Rengi:

Bordo-Mavi

Rengi:

K›rm›z›-Mavi

T.Direktör:

Bülent Kuru

T.Direktör:

Refik Göç

Gültepe Özgençlik Spor

Bu derne¤in üç ayda bir yay›nlanan Birli¤in

Klasman:

2.Amatör Küme

Sesi dergisi, ‹stanbul çevresindeki spor ve spor faali-

Baﬂkan:

Gökhan Sivas

yetlerine iliflkin çeflitli geliflmelerin yan› s›ra; Küçük-

Kuruluﬂ:

2007

çekmece’de yer alan amatör spor kulüplerinin sorun-

Rengi:

K›rm›z›-Beyaz-Mavi

lar›, sporcular›n beslenmelerinden sa¤l›¤›na, sakat-

T.Direktör:

Serhat Özdil

lanmalardan tedavilerine kadar bir çok konu hakk›nda bilgileri gün ›ﬂ›¤›na ç›karmaktad›r.

410

X. Küçükçekmece’de Spor Yard. Doç. Dr. Ertu¤rul Ayd›n

11_KUCUKCEKMECE_SPOR

1/25/11

1:36 AM

Page 411

Bu dergi, henüz iki say› yay›nlanmas›na ra¤-

hemen ard›ndan da A Milli Tak›m’a yükseldi. 24 ya-

men, ilginç konularla spor medyas› içinde dikkat

ﬂ›ndaki oyuncu, geç keﬂfedilmedi¤ini, amatör küme-

çekmifl ve befl bin tirajla bas›lm›flt›r.

den itibaren s›ras›yla bütün liglerde oynayarak ad›m

Küçükçekmece’de son dönemlerde kulüp alt

ad›m yükselmenin avantaj›n› yaﬂad›¤›n› düﬂünüyor.18

yap›lar›ndan yetiﬂerek ülkemiz futboluna mal olmuﬂ

Küçükçekmece’deki spor faaliyetleri ile amatör

isimler bulunmaktad›r. Bu isimlerin baﬂ›nda ﬂimdi

kulüp çal›ﬂmalar›n› yak›ndan izleyen deneyimli gazete-

Ankaragücü’nde top koﬂturan ve A Milli Tak›m’a ka-

ci Y›lmaz Aktepe, U¤ur Dündar’›n bir dönem Sefaköys-

dar yükselen Gökhan Emreciksin, Sefaköy Fevzi Çak-

por’da kalecilik yapt›¤›n› belirtmektedir. Ayn› ﬂekilde,

mak ‹lkö¤retim Okulu’nda okurken ayn› zamanda ‹s-

uzun y›llar süper ligde top koﬂturan ve k›sa bir dönem

tanbul Sinopspor Kulübü’nün baﬂkan› olan okul mü-

de (2005) Rusya’n›n “Terek Groznyi” tak›m›nda oyna-

dürü Hüseyin Demirkol’un teﬂvikiyle ara verdi¤i fut-

yan Trabzonspor ve Beﬂiktaﬂ formalar›n› da giyen Ta-

bola yeniden baﬂlam›ﬂt›r. Gökhan Emreciksin, ö¤-

mer Tuna’n›n Galataray alt yap›s›na geçmeden önce Se-

rencilik y›llar›nda okul müdürüyle aralar›nda geçen

faköy Filiz Spor’da oynad›¤›n›n alt›n› çizmektedir.19

diyalo¤u ﬂöyle naklediyor: “Müdür Bey, okulda futbol

Küçükçekmece’de, Alt›nﬂehir K›z Futbol Tak›-

oynarken izleyip be¤enince futbola dönmem için çok

m›’n›n ‹stanbul dördüncü ünvan› ile Türkiye il eleme-

›srar etti. Bana: Ligde 6 maç›m›z kald›. ﬁampiyonlu-

lerinde grup üçüncüsü oluﬂu, millî kareteci Reyhan

¤a gidiyoruz. Hiç de¤ilse bu alt› maçta oyna. dedi.

Alkan’›n 2004 y›l›nda Sefaköy’de faaliyete geçirdi¤i

Kendisine tekrar futbol oynamayaca¤›m› söylesem

Alkanspor Kulübü, karete branﬂ›nda Türkiye, Marma-

de ›srar etti.

ra Bölgesi ve ‹stanbul ﬂampiyonalar›nda alt›n, gümüﬂ

Ben de sonunda, ‘Nas›l olsa sadece 6 maç.

ve broz madalyalar alma baﬂar›s›n› göstermiﬂtir.20

Hem de ﬂampiyonlu¤a oynuyorlar.’ diye düﬂünüp

Spor bir ülkenin yüz ak› de¤erlerinden biridir.

teklifini kabul ettim. 6 maçl›k seride ben gol kral›,

Onu güzellikleriyle yaﬂamak ve yaﬂatmak öncelikli il-

tak›m›m›z da ﬂampiyon oldu. Sonuçta futboldan ko-

keler aras›nda yer almal›d›r. Bu anlamda, geniﬂ bir

pamad›m ve dört sene bu kulüpte oynad›m.” Babas›

potansiyele sahip Küçükçekmece ‹lçesi’nin mevcut

da futbolcu olan Gökhan Emreciksin, ilk futbol e¤iti-

imkânlar› daha da geliﬂtirerek; spor hayat› ve spor

mini Galatasaray’da alm›ﬂ. Zeytinburnuspor altyap›-

kamuoyunda örnek çal›ﬂmalara imza atmas› gerek-

Türker Tozar, “Müdür Bey’in Eseri Gökhan Emreciksin”, Tam Saha,nr. 43, May›s 2008, s. 64-66. 19 20

s›nda futboldan koptuktan sonra, okul müdürünün

mektedir. Kulüp yönetimi, tesis, transfer, modern alt

yo¤un ›srar›yla futbola dönen Gökhan, Boluspor’da

yap› çal›flmas›, sporcular, baflar› ve baflar›s›zl›klar

oynarken önce Ankaragücü formas›yla Süper Lig’e,

sporun gelece¤ini belirleyen önemli faktörlerdir.

KAYNAKÇA Biçer, Turgay,

ﬁampiyonlu¤un Psikolojisi, Beyaz Yay›nlar›, ‹stanbul 2006.

Hasgönüllü, Bülent,

Dünden Bugüne (Vestel) Manisaspor, Manisa 2003.

Kemankaﬂ, ‹smail,

Dünden Bugüne Bursaspor, Bursaspor Yay›nlar›, Bursa 1996.

Metin, Ayhan,

Fiziksel Aktivitelerin Desteklenmesinde Yerel Yönetim Organizasyonlar›n›n Rolü, (Yay›mlanmam›ﬂ Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü, ‹stanbul 2007.

Sakao¤lu, Necdet,

“Zeytinburnu Spor Futbol Kulübü”, Surlar›n Öte Yan› Zeytinburnu, (Ed. Burçak Evren), Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yay›nlar›, ‹stanbul 2003, s. 246.

Waddington, Ivan,

Sport, Health and Drugs a critical sociological perspective, Taylor & Francis, London & New York 2000.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

411

30. 11. 2008 tarihli görüﬂme.

“Alt›nﬂehir’in K›z Futbol Tak›m› Muhteﬂem”; “Reyhan Alkan Küçükçekmece’nin Gururu Oldu”, Birli¤in Sesi, nr. 1, May›s 2008, s. 6-7.

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 412

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 413

XI Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar›

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 414

Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

Özet

Abstract

Günümüzde spor anlay›fl›, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden insanlar›n yaflam kalitelerini artt›rmay› amaçlamaktad›r. Birçok ülkenin spor politikas›nda oldu¤u gibi, ülkemizde de sporun toplumda yayg›nlaflt›r›lmas› hedeflenmektedir. Yerel yönetimler farkl› spor alanlar›nda çeflitli fiziksel aktivite programlar› düzenlemektedir. Fiziksel aktivitelerin yayg›nlaflt›r›lmas›nda en önemli unsurlardan birisi de yerel yönetimlerin bu konudaki görev ve fonksiyonlar›n› düzenli, sistemli olarak yerine getirmeleridir. Bu bölümde ‹stanbul'un ve Küçükçekmece ‹lçesi’nin spor yönetimi ele al›nm›fl, ‹stanbul'un spor haritas› ç›kar›lm›flt›r. Yerel yönetimler taraf›ndan Küçükçekmece ‹lçesi’ne yap›lan yat›r›mlar, organizasyonlar incelenmifl, fiziksel aktivitelerin yayg›nlaflt›r›lmas› ve al›flkanl›k kazand›r›lmas›ndaki etkileri -anketler sonucu elde edilen bulgularla- de¤erlendirilmifltir. ‹stanbul'un 23 ilçesinde düzenlenen ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi Aç›k Alanda Sa¤l›kl› Yaflam ‹çin Bilinçli Spor Organizasyonu (ya da k›saca “sabah sporu”) kat›l›mc›lar› ile Küçükçekmece Belediyesi Yaz ve K›fl Spor Okullar› kat›l›mc›lar›na anket uygulamas› yap›lm›flt›r. Yap›lan çal›flma kaynak ve saha araflt›rmalar›na dayal› tamamlay›c› araflt›rma modelidir. Araflt›rma, literatür taramas› ve anket yoluyla toplan›p de¤erlendirilmifltir. Bilgi ve verilerin analizinde uygun analiz program› kullan›larak chaid analizi (otomatik ki-kare etkileflim belirleme) ve frekans test istatisti¤inden yararlan›lm›flt›r. Bulgular tablolar halinde sunulmufl ve karfl›laflt›rmal› olarak yorumlar› yap›lm›flt›r.

In present, sports aims to increase living standards of persons physically, spiritually and also socially. As observed in the policies of many countries regarding sports, promoting sports is on the agenda of the authorities in our country as well. Local administrations organize various physical activity programmes in different branches of sports. One of the most important steps in the process of popularization of physical acitivities is systematical and proper fulfilment of duties and functions regarding the issue by local administrations. In this study, the role of sports organizations by local administrations in the promotion of physical activities is assessed. The work is divided into two parts which deal with theory and practice respectively. In the first section of the theoretical part, factors influencing general sports (sports for all) and participation in general sports are included besides the duties of local administrations in the promotion of physical activities and issues concerning legislation. In the second section of the theoretical part, specific features of sport fields designed to enable individuals to enjoy recreational acitivities are examined and the scanning of the relevant literature is included. In the third part which concerns practice, sports management of ‹stanbul and Küçükçekmece is focused on. Investments and organizations by local administrations are examined, their effects on promotion of physical activities are evaluated by the data and findings obtained by questionnaires. The participants of ‹stanbul Metropolitan Municipality-Organization For Conscious Sports For Healthy Living In The Open Air-organized in 23 districts in Istanbul(from now on it will be referred as Morning Sports as it is named by its participants) and the participants of Küçükçekmece Municipality Summer and Winter Sports Schools are exposed to the questionnaire. 804 persons participated in Morning Sports Questionnaire, 323 in Summer Sports Schools Questionnaire and 568 in Winter Sports Schools Questionnaire. The work is a complementary research model based on source and field research. The research has been conducted through questionnaires. Individuals from the sports organizations of municipality coincidentally picked to participate in questionnaires form the samples. With the collaboration of trainers in the sport schools, students were exposed to the questionnaire and thus included in the research. A literature scanning was used to examine previous works and relevant questions were prepared accordingly. Open and closed ended questions were asked to the participants and after data collecting, questionnaires containing irrelevant or incorrect answers were eliminated. With the help of Chaid and frequency testing statistics a compatible analysis program was used to analyze data and information Findings are presented in schemes, compared, contrasted and accordingly commented.

Anahtar Kelimeler: Fiziksel aktivite, destekleme, yerel yönetim, belediye, organizasyon, spor, Küçükçekmece Belediyesi, yaz spor okullar›, k›ﬂ spor okullar›, ‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi, sabah sporlar›.

Key Words: Physical activity, subvantions, local administration, municipality, organization, sports, Küçükçekmece municipality, summer sports schools, winter sports schools, ‹stanbul Metropolitan municipality

414

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 415

1. G‹R‹ﬁ

Çocuklar›n, yetiflkinlik ça¤›nda fiziksel aktivite al›flkanl›¤› kazanm›fl, bedensel ve ruhsal aç›dan nsanlar›n fiziksel aktivitelere kat›l›m›,

sa¤l›kl› bireyler olarak toplumda yer almas›, fiziksel

yaﬂad›klar› yer, sosyal ve do¤al çevre,

uygunlu¤un tespit edilmesi ve fiziksel aktivite düze-

yaﬂ, cinsiyet, ekonomi, zaman gibi fak-

yinin belirlenmesi oldukça önemlidir5. Her yaﬂ ve

törlerden oldu¤u gibi, bu amaca yönelik organizas-

meslek grubuna yönelik spor organizasyonlar› yap›-

yonlardan da etkilenmektedir. Yerel yönetimler, uy-

larak, insanlar›n fiziksel aktiviteyle daha sa¤l›kl› aktif

‹

gun çevre flartlar› oluflturarak ve çeflitli spor organizasyonlar› düzenleyerek, fiziksel aktivitelere kat›l›m›n artmas›n› sa¤lamaya çal›flmaktad›r1. Sa¤l›kl› bir yaflam için spor ve düzenli egzersizin önemi giderek daha da belirginleflmifltir2, 3. Fiziksel aktivite, önleyici rolü yan›nda çeflitli hastal›klar›n tedavisinde de önerilmektedir4.

‹nsan ihtiyaçlar› ve beklentileri zaman ve mekâna göre de de¤ifliklik gösterdi¤inden yerel yönetimler klasik hizmet anlay›fl›ndan uzaklaflm›fl, oluflan beklentileri karfl›layacak sosyal ve rekreasyonel çal›flmalara daha fazla yer vermeye bafllam›fllard›r.

Küçükçekmece Belediyesi Yaz Spor Okulu ö¤rencileri

Dünden Bügüne Küçükçekmece

415

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 416

bir yaﬂam sürmelerine katk› sa¤lanabilir. Fiziksel ak-

2. YEREL YÖNET‹MLER VE SPOR

tivitelerin verimlili¤inin yerel yönetim kaynaklar›n›n kullan›lmas› ile daha üst seviyeye ç›kt›¤› kabul 6

edilmektedir .

Yerel, bölgesel ve ulusal düzeydeki yönetimler; kronik hastal›klar›n, obezitenin, hareketsiz yaﬂam tarz-

Fiziksel aktivite, hareketsiz yaflam ve fliflman-

lar›n›n görülme s›kl›¤›nda yaﬂanan ola¤anüstü art›ﬂ›n

l›¤a ba¤l› sorunlarla mücadele etmenin önemli et-

yol açt›¤› zorluklarla karﬂ›laﬂmaktad›rlar. Fiziksel ha-

kenlerinden biri olarak de¤erlendirilmektedir. Kiﬂi-

reketsizlik, bu sorunlar› körükleyen baﬂl›ca etmen-

lere fiziksel aktivite imkanlar›n›n yaﬂad›klar› ma-

lerden biridir1.

hallelerde, e¤itim kurumlar›nda, sa¤l›k kuruluﬂla-

Fiziksel aktivite, çocuklar›n ve gençlerin sa¤l›kl›

r›nda, iﬂ yerlerinde, k›sacas› tüm yaﬂam alanlar›nda

geliflimi aç›s›ndan önemlidir. Aktif yafllanma ise, yafll›-

sa¤lanmas› bu amaca hizmet edecektir6.

lar›n s›hhatinde önemli farklar oluﬂturabilmektedir.

‹nsan ihtiyaçlar› ve beklentileri zaman ve me-

Aktif yaﬂam, ayr›ca ﬂehirlerdeki ekonomik re-

kana göre de de¤iﬂiklik gösterdi¤inden yerel yöne-

fah ve sosyal uyuma olumlu katk› yapmaktad›r. Fizik-

timler klasik hizmet anlay›fl›ndan uzaklaflm›fl, oluflan

sel aktivitelere kat›l›m, sosyalleﬂme, ba¤ oluﬂturma

beklentileri karﬂ›layacak sosyal ve rekreasyonel ça-

ve kültürel kimlik olanaklar›n› art›rmaktad›r.

l›flmalara daha fazla yer vermeye bafllam›fllard›r .

Fiziksel aktivitenin desteklenmesi için her

düzeyden (ulusal, bölgesel ve yerel) yönetimin kat›l›-

m›na ihtiyaç duyulmaktad›r. Yerel yönetimler, fizik-

sel aktivite ve aktif yaﬂam için çevrelerin ve imkanla-

sel aktivite ve aktif yaﬂam çevrelerinin oluﬂturulma-

r›n oluﬂturulmas› konusunda kritik bir role sahiptir.

s›nda kritik bir role sahiptir . Burada Küçükçekmece ‹lçesi’nde yap›lan fiziksel aktiviteleri ve aktif yaﬂam› destekleyici çevre düzenlemeleri, tesis yat›r›mlar› ve organizasyonlar de¤erlendirilmiﬂtir.

Karar al›c›lar, tüm vatandafllar için aktif yaflam› destekleyen politikalar›n gelifltirilip hayata geçirilmesi için imkan sa¤layabilmelidir6. Nüfusun artmas›, merkezi idarelerin toplumsal problemlerin çözümünde yetersiz kalmas›na sebep oldu¤u için, mahalli idarelerin a¤›rl›¤› artm›flt›r. Belediyelerin, s›n›rlar› içinde yaflayan vatandafllar›n temel ihtiyaçlar›n›n d›fl›nda (rahatlamalar›n› sa¤layacak, bofl vakitlerini en iyi flekilde de¤erlendirebilme, kendilerini gelifltirme, hobi edinme f›rsat› verecek) bofl vakitlerini en iyi flekilde de¤erlendirebilme f›rsat› verecek mekan ve tesisleri oluflturmak, bunlara hizmet sunmak en baflta gelen görevleri aras›ndad›r4, 8. Konuyla ilgili geliflmifl pek çok Avrupa ülkesinin spor yönetim sistemlerine bak›ld›¤›nda belediyelerin yayg›n spor ve rekreasyon faaliyetlerinde oldukça yo¤unlaflt›klar› aç›kça görülebilir9, 10.

416

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/29/11

11:59 PM

Page 417

Küçükçekmece sahili spor bahçesi

Belediyeler, yerel bir yönetim olma avantaj› ile var

nin, parklar›n, kamu binalar›n›n konumu ve ulaﬂ›m

olan tesislerin bak›m onar›m›, spor, rekreasyon

sistemi gibi tasar›mla ilgili unsurlar›n, insanlar› fi-

program ve hizmetlerinin yürütülmesinde önemli rol

ziksel aktiviteye teﬂvik etmesi de fiziksel aktiviteden

oynamaktad›r4.

al›koymas› da olas›d›r. ‹nsanlar, parklar, yeﬂil alan-

Serbest zaman faaliyetlerinde fiziksel aktivite-

lar, iﬂyerleri ve dükkânlar gibi kilit öneme sahip gü-

lere kat›l›m oran›n›n artt›r›lmas›, bireylerin ruhsal

zergâhlara kolayca ulaﬂabildikleri zaman daha aktif

ve fiziksel geliflimi aç›s›ndan önemlidir11. Geliflmifl

olmaktad›r.

ülkelerde belediyelerin (daha sa¤l›kl› bir toplum ve

Aktif yaﬂam›n önündeki di¤er engeller aras›n-

daha güzel bir ﬂehre sahip olabilmek için) mümkün

da suç ve benzeri tehlikeler, yol güvenli¤i, ulaﬂ›m

oldu¤unca çok kiﬂiye spor yapt›rmak hedefiyle; halka

araçlar›n›n yayd›klar› egzoz gazlar›, kirlilik, ulaﬂ›m

spor yapacaklar› alanlar› sa¤lay›p, bu alanlar› iﬂlete-

sorunlar›, e¤lence, spor tesislerinin bulunmamas› ve

rek, çeﬂitli spor kurslar› ve turnuvalar› düzenleyerek

fiziksel aktivite ile aktif ulaﬂ›m hakk›ndaki olumsuz

gönüllü kuruluﬂlara liderlik ve rehberlik yaparak hiz-

düﬂünceler say›labilir.

met ettikleri ortaya ç›km›ﬂt›r .

Dezavantajl›, özellikle de düﬂük gelir düzeyine

‹nsanlar›n fiziksel aktivitelere kat›l›m›; yaﬂa-

sahip kiﬂiler, program ve tesislerden yararlanma ma-

d›klar› çevre, sosyal durum, cinsiyet, yaﬂ, yeterlilik ve

liyetini karﬂ›layamama, hizmetlere eriﬂme zorlu¤u,

motivasyon gibi kiﬂisel faktörlerden etkilenmekte-

yüksek suç oran›na sahip yerler, trafik emniyeti so-

dir. Sokak plan›, arazi kullan›m›, e¤lence tesisleri-

runlar›n›n görüldü¤ü mahallelerde yaﬂamalar› gibi

Dünden Bügüne Küçükçekmece

417

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 418

etkenlerden ötürü , boﬂ zamanlar›nda daha az aktif olma e¤ilimi göstermektedirler.

3. F‹Z‹KSEL AKT‹V‹TE VE AKT‹F YAﬁAMIN DESTEKLENMES‹

Yerel stratejiler ve planlar haz›rlan›rken, eflitlik, ilkesinden hareketle her yafl grubundan, her çeflit

a) Aktif Yaﬂam, Sa¤l›k ve Kentsel Çevre

sosyal koflulda ve flehrin farkl› bölümlerinde yaflayan

Yönetimler; kronik hastal›klar, ﬂiﬂmanl›k ve hareket-

insanlar için fiziksel aktivitenin desteklenmesi ama-

siz yaﬂam tarzlar›n›n görülme oranlar›nda ola¤anüstü

c›na önem verilmelidir.

bir art›flla karfl› karfl›yad›r. Yöneticiler bu sorunlara

Fiziksel aktivite olanaklar›, yerleﬂim alanlar›na

vatandaﬂlar›na fiziksel aktivite ve aktif yaﬂam olanak-

yak›n yerlerde yarat›lmal›, ayn› zamanda temiz, gü-

lar› sa¤layarak çözüm bulabileceklerdir. Hareketsiz

venli, yeﬂil, aktivite dostu yerel çevreler oluﬂturulma-

yaflama ba¤l› karfl›lafl›lan sorunlara çözüm bulunma-

l›d›r. Ortakl›¤a dayal› stratejiler geliﬂtiren farkl› me-

s›; ulusal, bölgesel ve yerel yönetimlerin ortak çaba-

kanlarda (mahalleler, sa¤l›k hizmetlerinin verildi¤i

lar› ile mümkün olacakt›r1, 6.

yerler, iflyerleri, okullar, ulafl›m sistemleri v.b.) fiziksel aktivitenin desteklenmesine ve aktif yaflam seçi-

b) Fiziksel Aktiviteye Yat›r›m

minin daha kolay hale getirilmesine odaklanmal›d›r.

Aktif yaflam› mümkün k›lan, aktif yaflamaya teflvik

Yerel düzeyde etkin ortakl›klar kurmak baﬂar›-

eden politika ve reformlar, halk sa¤l›¤› problemleri-

ya giden yolda kilit öneme sahiptir. Fiziksel aktivite-

nin azalmas›na yard›mc› olabilir. Bu tür politika ve

nin mümkün k›l›nmas›na, teﬂvik edilmesine yönelik

reformlar, ayn› zamanda ﬂehir planlama, çevre, halk

çabalar, ﬂehir planlama, iskân, ulaﬂ›m, halk sa¤l›¤›,

sa¤l›¤› ve ekonomik kalk›nma sorunlar›na da çözüm

sosyal hizmetler, e¤itim ve spor sektörleri ile birlikte

olabilir1, 6.

özel ve gönüllü sektörlerin iﬂbirli¤i içerisinde hareket etmelerini gerektirmektedir6.

418

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 419

c) Semt Spor Alanlar›n›n Fiziksel Aktivitelerin

dalar›n yan› s›ra; sosyal olarak da toplumsal empatiyi

Yayg›nlaﬂt›r›lmas›ndaki Rolü

beslemektedir. Küçükçekmece Belediyesi bu spor

Yerel seviyede kurulacak spor alanlar›n›n, sporun

aletlerini yerleﬂtirmek için, halk›n yo¤un kulland›¤›

yayg›nlaﬂmas› bak›m›ndan bir tak›m avantajlar sa¤-

yürüme ve koﬂu yerleriyle, özellikle sahilleri ve park-

layaca¤› muhakkakt›r. Ancak, semt sahalar› yörenin

lar› tercih etmektedir13.

özellikleri dikkate al›narak fonksiyonel bir iﬂletme durumuna getirildi¤i taktirde görevlerini yerine getirebilir. Uygulamalar ve tecrübeler göstermektedir

4. ‹STANBUL VE SPOR

ki, bu özellikleri tafl›yan semt sahalar› sporu da arzu edilen bir flekilde gelifltirebilmektedir. Bunun yan›

a) ‹stanbul’un Spor Yönetimi

s›ra, fert ve toplum için çok yönlü ihtiyaçlar› tatmin

‹stanbul’un spor yönetimi; ‹stanbul Gençlik Spor ‹l Mü-

edildi¤i semt sahalar›nda spor fonksiyonel yerini

dürlü¤ü, Federasyonlar, Türkiye Milli Olimpiyat Komite-

1, 12

bulabilir .

si, ‹stanbul Milli E¤itim Müdürlü¤ü, ‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi ve ilçe belediyeleri taraf›ndan yap›lmaktad›r.

d) Aç›k Hava Spor Aletlerinin Fiziksel Aktivitelerin Yayg›nlaﬂt›r›lmas›ndaki Rolü

i) ‹stanbul Gençlik Ve Spor ‹l Müdürlü¤ü

Spor bahçesi olarak da an›lan aç›k hava spor aletleri

‹stanbul Gençlik ve Spor ‹l Müdürlü¤ü (‹stanbul GS‹M)

konsepti, kentsel yaﬂam›n getirdi¤i en önemli olum-

1938 y›l›nda Beden Terbiyesi Genel Müdürlü¤ü’nün

suzluklardan ikisine çözüm olarak ortaya ç›km›ﬂt›r. ‹n-

taflra teflkilat› olarak kurulmufltur. ‹stanbul’da bir y›lda

sanlar›n kent yaﬂam›n›n rutinleri yüzünden sa¤l›klar›-

ortalama 25 binin üzerinde faaliyet yap›lmaktad›r.

na özen gösterememeleri, plans›z yap›laﬂma nedeniyle

‹stanbul Gençlik Spor ‹l Müdürlü¤ü’nün mer-

do¤al ortamlar›n giderek azalmas› ve bu olumsuzlukla-

kezde 8 ﬂube müdürlü¤ü, Adalar, Ataﬂehir, Avc›lar,

ra bir alternatif olarak geliﬂen spor alternatiflerinin

Ba¤c›lar, Bahçelievler, Bak›rköy, Bayrampaﬂa, Beﬂik-

hiçbiri gerçek olarak tüm kent nüfusunu kapsayabile-

taﬂ, Beykoz, Beylikdüzü, Beyo¤lu, Büyükçekmece, Ça-

cek bir çözüm olamam›ﬂt›r. Maddi imkans›zl›klar, kül-

talca, Çekmeköy, Eyüp, Fatih, Güngören, Kad›köy,

türel nedenler, yaﬂ ve kuﬂak farklar› nedeniyle ancak

Kartal, Maltepe, Pendik, Sancaktepe, Sar›yer, Silivri,

s›n›rl› bir kesim bu seçenekleri kullanabilmektedir13.

Sultanbeyli¤i, ﬁile, Tuzla, Ümraniye, Üsküdar, Zey-

Bu noktada spor bahçeleri; yaﬂ, cinsiyet, sosyal statü, zamans›zl›k vb. engelleri ortadan kald›rabile-

tinburnu ilçeleri olmak üzere ‹stanbul’un 39 ilçesinin 30’unda ilçe müdürlükleri vard›r15.

cek, kentsel nüfusun yediden yetmiﬂe, kad›n erkek,

‹lde vali, ilçelerde kaymakam gençlik ve spor

genç yaﬂl›, varl›kl› dar gelirli her kesimine sa¤l›kl› ve

baﬂkan›d›r. Bu teﬂkilat›n hizmetleri il ve ilçe mü-

do¤al bir ortamda spor alternatifi sunmaktad›r .

dürleri taraf›ndan yürütülür. ‹l müdürü valiye, ilçe

Okullar, hastaneler, siteler, sokak aralar›ndaki

müdürü kaymakama karﬂ› birinci derecede sorum-

yeﬂil alanlar çok kolay ve ekonomik olarak spor bah-

ludur. ‹l teﬂkilat›n›n bütçesi özel bütçedir. Gençlik

çesi haline getirilerek, iﬂlevsellik kazanmaktad›r.

ve spor iﬂleriyle meﬂgul olmak üzere, valilerin so-

Özellikle topluma aç›k kamusal alanlar›n spor bahçe-

rumlulu¤u alt›nda spor federasyonu temsilcileri

leri olarak kullan›m›, bedensel sa¤l›¤a kataca¤› fay-

vard›r16.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

419

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 420

Arnavutköy (1 adet)

‹stanbul GS‹M'ye Ba¤l› Spor Tesisleri Beykoz (2 adet) Güngören (3 adet)

Sultanbeyli (3 adet)

Avc›lar (2 adet)

Büyükçekmece (4 adet)

Kad›köy (2 adet)

ﬁile (3 adet)

Ba¤c›lar (1 adet)

Çatalca (4 adet)

Küçükçekmece (2 adet)

ﬁiﬂli (2 adet)

Bahçelievler (2 adet)

Esenler (1 adet)

Maltepe (1 adet)

Ümraniye (1 adet)

Bak›rköy (4 adet)

Eyüp (1 adet)

Pendik (2 adet)

Üsküdar (10 adet)

Bayrampaﬂa (2 adet)

Fatih (2 adet)

Sar›yer (10 adet)

Zeytinburnu (1 adet)

Beﬂiktaﬂ (1 adet)

Gaziosmanpaﬂa (1 adet)

Silivri (7 adet)

Toplam (75 adet)

Tablo 1.

Ayr›ca ‹stanbul’un her mahallesinde özel spor

1) ‹BB Spor Kulübü

salonlar› vard›r. Bu salonlar›n denetlenmesi ve ruh-

‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesinin birimleri olan; ‹s-

satland›rma çal›ﬂmalar› ‹stanbul GS‹M taraf›ndan

tanbul Elektrik, Tramvay, Tünel ‹ﬂletmeleri (‹ETT),

yap›lmaktad›r .

‹stanbul Su ve Kanalizasyon ‹daresi (‹SK‹) ve ‹stanbul ‹tfaiyesi, spor kulüpleri kurmuﬂlard›r.

ii) ‹stanbul Milli E¤itim Müdürlü¤ü

‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi Spor Kulübü

Milli E¤itim Müdürlü¤ü bölümleri içerisinde yer alan

Derne¤i 1990 tarihinde kurulmuﬂ ve ayn› y›l Futbol-

Okul ‹çi Beden E¤itimi Spor ve ‹zcilik Bölümü kendi-

Voleybol-Basketbol-Güreﬂ-Masatenisi-Jimnastik-

sine ba¤l› örgün ve yayg›n e¤itim kurumlar›ndaki be-

Atletizm-Boks-Karate branﬂlar›nda federe olmuﬂtur.

den e¤itimi, spor ve izcilik faaliyetleri ile ilgili bütün

‹ETT, ‹SK‹ VE ‹TFA‹YE Spor Kulüpleri 1990 y›l›nda

görev ve hizmetleri yürütmekle görevlidir .

‹BB Spor Kulübüne kat›lm›ﬂlard›r. ‹BB Spor Kulübü futbol, voleybol, basketbol,

iii) Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi

güreﬂ, karate, taekwan do, judo, masa tenisi, atletizm,

Uluslararas› Olimpiyat Komitesi'nin istedi¤i nitelik ve

izcilik, yüzme branﬂlar›nda faaliyet göstermektedir.

koﬂullara uygun, tamamen ba¤›ms›z bir kuruluﬂtur.

Kulübün Langa, Balat ve Cebeci tesisleri vard›r22.

Temel görevi, olimpik antlaﬂma kurallar› çerçevesinde ve temel ilkeler do¤rultusunda olimpik hareketin

2) ‹BB Gençlik ve Spor Müdürlü¤ü

dolay›s›yla sporun geliﬂtirilmesini sa¤lamakd›r.

13/10/2006 tarihli ve 1892 say›l› Büyükﬂehir Belediye Meclisi Karar› ile ‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi

iv) ‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi (‹BB) Ve Spor

Gençlik ve Spor Müdürlü¤ü 2006 y›l›nda kurulmuﬂ-

‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi, 23 Temmuz 2004 ta-

tur (23). Genel Sekreter Yard›mc›s›na ba¤l› olan Des-

rihinde Resmi Gazete'de yay›mlanan 5216 Say›l› Bü-

tek Hizmetleri Daire Baﬂkanl›¤›na ba¤l›d›r.

yükﬂehir Belediyesi Kanununun 7.maddesine göre,

Müdürlük ‹stanbul halk›n›n fiziki ve ruhi sa¤-

kent için hayati önemi olan farkl› çal›ﬂma alanlar›nda

l›¤›n› güçlendirmek, yeteneklerini geliﬂtirmek için

çok önemli görev ve sorumluluklar taﬂ›makta ve çe-

her türlü spor tesislerinden yararlanmas›n› ve spor

ﬂitli hizmetler üretmektedir. Spor ile ilgili olarak da

etkinliklerine kat›l›m›n› sa¤lamak, bunun için ge-

kanunda görev ve sorumluluklar belirlenmiﬂtir .

rekli tesisleri kurmak, kurdurmak, iflletmek ve ifllettirmek amac›yla kurulmufltur23.

420

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

Tablo 1: ‹stanbul Gençlik Spor ‹l Müdürlü¤ü’ne ba¤l› spor tesisleri.

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 421

5. ‹STANBUL’UN SPOR HAR‹TASI

3) ‹BB Spor A.fi. ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi'nin sahip oldu¤u spor tesislerini en iyi flekilde ‹stanbul halk›n›n ve gençli-

Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü’nün Türkiye

¤inin hizmetine sunabilmek ve çeﬂitli dallarda spor

genelinde 9029 adet, ‹stanbul’da 75 adet spor tesisi

etkinliklerini yapmak üzere 02.10.1989 tarihinde ‹s-

vard›r25. ‹stanbul Büyükﬂehir Belediye Baﬂkanl›¤›’n›n

tanbul Spor Etkinlikleri ve ‹ﬂletmecili¤i Ticaret A.ﬁ.

da Anadolu Yakas›nda 19 adet, Avrupa Yakas›nda 9

olarak kurulmuﬂtur.

adet spor tesisi ve yat›r›mlar› vard›r26, 27.

‹stanbul Spor Etkinlikleri ve ‹ﬂletmecili¤i A.ﬁ. ‹stanbul halk›n›n fiziki ve ruhi sa¤l›¤›n› güçlendirmek,

‹stanbul’da spor ile ilgili bilgiler aﬂa¤›da tablolar halinde gösterilmiﬂtir.

yeteneklerini geliﬂtirmek için her türlü spor tesislerinden yararlanmas›n› ve spor etkinliklerine kat›l›m›n›

a. Gençlik ve Spor ‹l Müdürlü¤ünden ‹zin Belgeli ‹s-

sa¤lamak, bunun için gerekli tesisleri kurmak, kurdur-

tanbul’un ilçelere göre özel spor salonlar› say›s› ve

mak, iflletmek ve ifllettirmek amac›yla kurulmufltur .

branﬂlar› aﬂa¤›dad›r28.

Küçükçekmece Belediyesi Yaz Spor Okulu ö¤rencileri

Dünden Bügüne Küçükçekmece

421

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

‹lçesi

1/25/11

2:05 AM

Bilardo Tesis Say›s›

Page 422

Di¤er Branﬂlar Tesis Say›s›

Adalar Avc›lar

5 16

Ba¤c›lar Bahçelievler

13 18

7 20

Bak›rköy

1 8 1

8 7

Baflakflehir Bayrampafla Befliktafl Beykoz Beylikdüzü Beyo¤lu Büyükçekmece Çekmeköy Eminönü Esenler Eyüp

15 7 1

2 4 7 6

10 4

1 2 10

Gaziosmanpaﬂa Güngören Küçükçekmece

55 6 48

20 11 18

Kad›köy

Ka¤›thane Kartal Maltepe

13 28 15

5 12 25

Pendik

Sar›yer

Silivri Sultanbeyli¤i ﬁiﬂli

3 8 4

5 4 18

Tuzla Ümraniye

1 52

Üsküdar

4 392

5 392

Fatih

Zeytinburnu TOPLAM

Tenis,Yüzme Vücut Gelifltirme, Karate, Taekwon do, Kicks Boks, Judo, Fitness, Mua Thai, At›c›l›k (Haval› Tabanca) Vücut Gelifltirme, Karate, Taekwon do, Kick Boks, Hobi Karting Jimnastik, Karate, Boks, Taekwon do, Kondisyon, Vücut Gelifltirme, Muay Thai Aerobik, Dans, Aikido, Fitness, Jimnastik, Hobi Karting, Judo, Karate, Taekwon do, Kondisyon, Vücut Gelifltirme, Squash, Yüzme, Tenis, Ashihara Taekwon do, Vücut Gelifltirme, Fitness Jimnastik,Vücut Gelifltirme,Yüzme, Tenis, Squash, Taekwon do, Karate, Fitness Vücut Gelifltirme, Jimnastik, Karate Vücut Gelifltirme, Karate, Yüzme, Jimnastik Karate, Vücut Gelifltirme, Judo, Kondisyon, Briç, Jimnastik, Dans Karate, Kick Boks, Vücut Gelifltirme Basketbol, Voleybol, Jimnastik, Halter Karate Vücut Gelifltirme, Jimnastik, Taekwon do, Masa Tenisi, Kick Boks, Karate, Pilates Boks, Judo, Jimnastik, Fitness, Judo, Taekwon do, Karate, Kick Boks, Vücut Gelifltirme Boks, Taekwon do, Karate, Kick Boks, Vücut Gelifltirme Karate, Kick Boks, Vücut Gelifltirme, Taekwon do, Wu-fiu Jimnastik, Karate, Muay Thai, Takwon do, Vücut Gelifltirme, Kick Boks Artistik Jimnastik, Aikido, Briç, Jimnastik, Vücut Gelifltirme, Basketbol, Tenis, Fitness, Judo, Kurash, Karate, Halter, Kondisyon, Satranç, Futbol, Wu-ShuSquash, Yüzme Karate, Vücut Gelifltirme, Fitness, Yüzme Boks, Karate, Judo, Taekwon do, Wu-fiu, Vücut Gelifltirme, Aikido, Briç, Fitness, Judo, Karate, Kondisyon, Taekwon do, Vücut Gelifltirme, Tenis, Basketbol, Squash, Yüzme, Muay Thai Taekwon do, Kick Boks, Karate, Fitness, Jimnastik, Vücut Gelifltirme Taekwon do, Vücut Gelifltirme, Fitness, Jimnastik, Yüzme, Masaj, Hobi Karting Karate, Kick Boks, Hobi Kartig, Vücut Gelifltirme Vücut Gelifltirme, Karate, Hobi Karting Artistik Jimnastik, Artistik Buz Pateni, Jimnastik, Yüzme, Tenis, Masa Tenisi, Basketbol, Voleybol, Dans, Karate, Taekwon do, Vücut Gelifltirme, Aerobic, Squash, Fitness, Masaj Karate, Taekwon do, Vücut Gelifltirme, Wu-Shu, Yüzme, Futbol Aikido, Briç, Fitness, Jimnastik, Yüzme, Tenis, Vücut Gelifltirme, Taekwon do, Kick Boks Taekwon do, Vücut Gelifltirme, Jimnastik, Karate

Tablo 2: Gençlik ve Spor ‹l Müdürlü¤ünden ‹zin Belgeli ‹stanbul’un ilçelere göre özel spor salonlar› say›s› ve branﬂlar›.

Tablo 2.

422

Di¤er Branﬂlar

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 423

Avrupa Yakas› Spor Tesisleri

Anadolu Yakas› Spor Tesisleri

Alibeyköy Taﬂocaklar›

Dudullu Spor Tesisleri

Alibeyköy Tevfik Aydeniz

Göztele Gülbahçe Spor Tesisleri

Bayrampaﬂa Spor Kompleksi

Kartal Hasan Do¤an Spor Kompleksi

Beyo¤lu Yüzme Havuzu

Pendik Çaml›k (Kurtköy) Spor Tesisleri

Beyo¤lu Spor Kompleksi

Pendik Sahil Spor Tesisleri

Cemal Kamac› Spor Kompleksi

Tuzla Kafkale Spor Kompleksi

Ç›rp›c› Spor Tesisleri

Tuzla Sahil Yolu Spor Tesisleri

Esenler Hakk› Baﬂar Spor Kompleksi

Ümraniye Çakmak Kapal› Yüzme Havuzu

Fatih Spor Kompleksi

Ümraniye Haldun Alagaﬂ Spor Kompleksi

Florya Spor Kompleksi

Halkal› Spor Kompleksi

Halkal› Yüzme Havuzu

Hamza Yerlikaya Spor Kompleksi

‹kitelli Spor Kompleksi

Sefaköy Yüzme Havuzu

Silivrikap› Buz Pisti ve Spor Kompleksi

Tarabya Metin Oktay Spor Kompleksi

Yeﬂilp›nar Yüzme Havuzu

Zeytinburnu Spor Kompleksi

Tablo 3. Türkiye Geneli Özerk Federasyon Sporcu Say›lar› Konusu

Lisansl› Bayan

‹stanbul'da Toplam Sporcu Say›s› Türkiye'de Toplam Sporcu Say›s› Tablo 4.

Faal

Erkek

Toplam

Bayan

Erkek

148.244

208.259

10.535

31.485

488.606 1.264.885 1.753.491

65.148

180.326 245.474

60.015

Toplam 42.020

Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü - Türkiye Futbol Federasyonu - Milli E¤itim Bakanl›¤› Sporcu Say›lar› G.S.G.M. Sporcu Say›s›

Faal Sporcu

T.F.F.

M.E.B.

G.S.G.M./T.F.F./M.E.B.

Sporcu Say›s›

Sporcu Say›s› Toplam›

Konusu ‹stanbul'da Toplam

Tablo 3: ‹stanbul Büyükﬂehir 27

208.259

42.020

68.964

87.022

315.328

Belediyesi Spor Tesisleri .

2.532.278

Tablo 4: Türkiye’de ve ‹stanbul’da Lisansl› Sporcu Say›lar›29.

Sporcu Say›s› Türkiye'de Toplam Sporcu Say›s›

259.212

982.578

294.319

Tablo 5.

Tablo 5: Not: Milli E¤itim Bakanl›¤› ö¤renci sporcu say›lar› 2009-2010 e¤itim ve ö¤retim y›l› itibar›yla, Türkiye Futbol Federasyonu sporcu say›lar› 2009-2010 sezonu itibar›yla al›nm›ﬂt›r.

Türkiye'de Kulüp Say›lar› Askeri ‹stanbul'da Toplam

‹htisas

Müessese

600

1.213

Okul 452

Spor Kulübü 1.021

Toplam 1.578

Kulüp Say›s› Türkiye'de Toplam

1.416

7.130

10.370

Tablo 6: Türkiye’de ve ‹stanbul’da Kulüp Say›lar›30.

Kulüp Say›s› Tablo 6.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

423

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 424

e. ‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi Taraf›ndan Spor Salonu Yap›lan Okullar:(31)

6. KÜÇÜKÇEKMECE’DE SPOR YATIRIMLARI

‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi taraf›ndan 2004 y›l›nda “120 Okula 120 Spor Salonu” slogan›yla

A) KÜÇÜKÇEKMECE BELED‹YES‹ YÖNET‹M

yola ç›k›larak inﬂa edilen okul spor salonlar›n›n say›-

ﬁEMASI ‹ÇER‹S‹NDE SPOR

s›, Mart 2010 tarihinde 10 spor salonuyla birlikte

Küçükçekmece Belediyesi organizasyon ﬂemas› içe-

130’a ç›kt›. Söz konusu 130 okul spor salonu için yap›-

risinde sportif hizmetler 2007 y›l›na kadar Bas›n

lan toplam yat›r›m miktar› ise 115 Milyon TL'ye ulaﬂt›.

Yay›n ve Halkla ‹liﬂkiler Müdürlü¤ü’nün bünyesin-

Okul saatlerinde beden e¤itimi derslerinin ya-

de “Kültür ve Spor ﬁefli¤i” olarak yer almakta idi.

p›ld›¤› bu salonlarda; voleybol, basketbol, hentbol, ma-

2007 y›l›nda Kültür ve Sosyal ‹ﬂler Müdürlü¤ü ku-

sa tenisi, badminton, tenis, jimnastik, güreﬂ, dövüﬂ ve

rulmas› ile bu müdürlükte “Spor ﬁefli¤i” olarak yer

mücadele sporlar›nda uzman e¤itimciler eﬂli¤inde an-

almaktad›r(32, 33).

trenmanlar yap›lmakta okul saatleri d›ﬂ›nda da branﬂ

Küçükçekmece Belediyesi Spor Yönetimi(33)

sporlar› dahil halk›n iste¤i do¤rultusunda; fitness, pila-

• Belediye Baﬂkan›

tes ve step-aerobik sporlar›na da yer verilmektedir.

• Baﬂkan Yard›mc›s›

Ö¤renciler d›ﬂ›nda ayda 90 bin vatandaﬂ›n ya-

• Kültür ve Sosyal ‹ﬂler Müdürlü¤ü

rarland›¤› okul spor salonlar›, 2009 y›l› sonu itibariy-

• Kültür ﬁefli¤i

le Milli E¤itim’e devredildi.

• Spor ﬁefli¤i

Küçükçekmece Belediyesi Yaz Spor Okullar› kapan›ﬂ ﬂöleninden

424

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 425

B) KÜÇÜKÇEKMECE’DE YEREL YÖNET‹M

• E⁄‹T‹M KURUMLARINDA KAPALI SPOR

YATIRIMLARI(55)

SALONU YAPIMI

Küçükçekmece’ye 2004 y›l›ndan 2010 y›l›na kadar top-

‹stanbul Büyükﬂehir Belediye Baﬂkanl›¤›’nca Küçük-

lam 114 adet spor yat›r›m› yap›lmakla beraber bu yat›-

çekmece’de 9 okul ve 1 yurt bahçesi çok amaçl› kapa-

r›mlar h›z kesmeden devam etmektedir. ‹stanbul Bü-

l› spor salonuna dönüﬂtürülmüﬂtür. Bu okullar;

yükﬂehir Belediyesi taraf›ndan yapt›r›lan 2 adet yar› olimpik yüzme havuzundan biri Gültepe Mahallesinde

75. Y›l Sefaköy ‹lkö¤retim Okulu

Halkal› Sosyal Hizmetler Yurdu

di¤eri de Atakent Mahallesinde bulunmaktad›r. Her

Bezirganbahçe Konutlar› Kapal› Spor Salonu

Mehmet Akif Ersoy Lisesi Kapal› Spor Salonu

yafltan kifliye yüzme sporu yan›nda, çeflitli spor aktivite-

Eﬂref Bitlis ‹lkö¤retim Okulu

Nasreddin Hoca ‹lkö¤retim Okulu

lerini de rahatl›kla yapabilecekleri bu iki merkez ayn›

Göktürk ‹lkö¤retim Okulu

Osman Zeki Üngör ‹lkö¤retim Okulu

Halide Edip Ad›var ‹lkö¤retim Okulu

Sö¤ütlüçeﬂme ‹lkö¤retim Okulu

zamanda bir spor kompleksi olma özelli¤ine de sahiptir.

Tablo 7.

Ö¤rencilerin hem spor yapmas›, hem de spor kültürü oluﬂturulmas› bak›m›ndan Küçükçekmece Belediyesi, 22 okulun bahçesine çok amaçl› aç›k spor alan› inﬂa etti¤i gibi ayn› amaç ve hedefle halk›n da günlük

• OKUL BAHÇELER‹N‹N SPOR ALANLARINA

spor aktiviteleri yapabilmesi için muhtelif parklarda

DÖNÜﬁTÜRÜLMES‹

aç›k hava fitness aletlerinin bulundu¤u 65 adet spor

Küçükçekmece Belediye Baﬂkanl›¤›nca ilçedeki 22

bahçesi yapm›ﬂt›r. ‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi ta-

okulun bahçesi aç›k spor salonuna dönüﬂtürülmüﬂ-

raf›ndan 10 okulun bahçesine yap›lan çok amaçl› kapa-

tür. Bu okullar;

l› spor salonu ile Atakent Mahallesinde yap›lan Halkal› Stadyumu, ilçeye kazand›r›lan önemli spor yat›r›m-

Akﬂemsettin ‹lkö¤retim Okulu

‹smet Aktar Anadolu Meslek Lisesi

lar›d›r.

Alparslan ‹lkö¤retim Okulu

Küçükçekmece ‹lkö¤retim Okulu

Atatürk Anadolu K›z Meslek Lisesi

Mehmet Akif Ersoy ‹lkö¤retim Okulu Voleybol Sahas›

Atatürk ‹lkö¤retim Okulu

Oktay Duran Matbaac›l›k Meslek Lisesi

• PARKLARDA SPOR ALANLARI

Bezirganbahçe ‹lkö¤retim Okulu

Orhan Cemal Fersoy Lisesi

Halka sunulan sportif imkanlar modern kentin en

Eﬂref Bitlis Lisesi

Orhan Saral ‹lkö¤retim Okulu

önemli göstergelerinden biri olarak kabul edilir.

Fahrettin Kerim Gökay Anadolu Lisesi

ﬁ. Bedir Karab›y›k Lisesi

Gültepe ‹lkö¤retim Okulu

ﬁht. Er Müslim Zengin ‹lkö¤retim Okulu

Hikmet Ulu¤bay ‹lkö¤retim Okulu

Tepe ‹lkö¤retim Okulu

Sporu Küçükçekmece’de günlük hayat›n bir parças› haline getirmek isteyen Küçükçekmece Belediyesi

‹MKB Halkal› Meslek Lisesi

Tüccar ve Sanayiciler Derne¤i ‹lkö¤retim Okulu Çok Amaçl› Saha

Yönetimi, rekreasyon alanlar›na da spor alanlar› yap-

‹MKB Turizm Meslek Lisesi

Zühtü ﬁenyuva ‹lkö¤retim Okulu

maktad›r. 2010 y›l› itibar› ile 201 park›n 102’sinde

Tablo 8.

basketbol sahas›, voleybol sahas›, tenis kortu, fitness aletleri, bisiklet parkuru, yürüyüfl yolu gibi spor alanlar› oluflturularak halk›n sporla iç içe yaflamas› sa¤lanmaya çal›fl›lmaktad›r. De¤iflik rekreasyon alanlar›nda 10’ar adet aç›k hava fitness aletlerinden oluflan 65 adet spor bahçesi mevcuttur.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

425

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 426

• KÜÇÜKÇEKMECE’DE KAPALI YARI OL‹MP‹K

rin sokaklarda bekleyen tehlikelerden uzak tutul-

YÜZME HAVUZLARI

mas› hedeflenmektedir. Okul d›ﬂ› zamanlarda, Kü-

‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi, Halkal› Toplu Ko-

çükçekmeceli gençlerin yo¤un ilgi gösterdi¤i spor

nutlar› içine ve Sefaköy mevkiine olmak üzere iki

okullar›ndan bugüne kadar toplam 19 bin 627 ö¤ren-

adet Kapal› Yar› Olimpik Yüzme Havuzu ve Spor

ci yararlanm›ﬂt›r.

Kompleksi hizmete sunmuﬂtur. Her iki havuzda, fitness, plates, kondüksiyon, uzakdo¤u sporlar›, masa

Y›llara göre Küçükçekmece Belediye Yaz ve K›ﬂ Spor Okullar› ö¤renci say›lar› ﬂöyledir:

tenisi, sauna, hamam ve kafeterya yer almakla birlikKüçükçekmece Belediyesi Yaz-K›ﬂ Spor Okullar› Y›llara Göre Ö¤renci Say›lar›

te ayr›ca Sefaköy’deki tesiste 10 bin kitap kapasiteli Okul Türü

Y›l›

Yaz Spor Okulu

2005

1420

Yaz Spor Okulu

2006

3500

• HALKALI STADYUMU VE D‹⁄ER ÖNEML‹

Yaz Spor Okulu

2007

2940

SPOR YATIRIMLARI

K›ﬂ Spor Okulu

2007

1500

Halkal› Toplu Konutlar› içerisine yap›lan stadyumda

Yaz Spor Okulu

2008

3000

K›ﬂ Spor Okulu

2008

3334

bir de kütüphane bulunmaktad›r.

ayn› zamanda basketbol sahalar›, voleybol sahalar› ve

Ö¤renci Say›s›

Yaz Spor Okulu

2009

2000

tenis kortlar› da bulunmaktad›r.

K›ﬂ Spor Okulu

2009

1080

• Yeﬂilova Mahallesi’nde yap-iﬂlet-devret sistemi ile

Yaz Spor Okulu

2010

1567

inﬂa edilen yeralt› otopark›n›n üstü spor alan› olarak

K›ﬂ Spor Okulu

2010

1267

Toplam Ö¤renci Say›s›

projelendirilmiﬂ olup hizmete sunulmuﬂtur. • Halkal› Aytaç Mevkii ‹FA Spor Tesisleri’nin bulun-

19627

Tablo 9.

du¤u bölgede çok amaçl› spor alan› yap›lm›ﬂt›r.

Ücretsiz verilen e¤itimlerle ö¤rencilerin yaz

2160 m2 alanda yap›lan 500 kiﬂilik aç›k spor alan›n-

tatilini ve sömestir tatilini verimli bir ﬂekilde geçir-

da basketbol, voleybol, hentbol sahas›, masa tenisi

meleri amaçlanmaktad›r. ‹lçe genelinde 37 spor tesi-

bölümü, antrenman sahas›, bas›n odalar›, VIP bölü-

sinde gerçekleﬂtirilen ve uzman e¤itmenlerden ders

mü, giﬂeler, duﬂ ve soyunma odalar› ile s›¤›nak bu-

alan ö¤renciler, önemli baﬂar›lara da imza atmakta-

lunmaktad›r.

d›r. Ayr›ca tüm ö¤rencilere yaz spor okullar›nda ﬂort,

• Sultanmurat Mahallesinde bulunan Kartal Spor Aç›k

tiflört ve flapka, k›fl spor okullar›nda ise uzun kollu ka-

spor alan› önemli spor yat›r›mlar›ndan biridir.

l›n penye, eﬂofman, bere ve çanta Küçükçekmece Be-

• ‹kitelli ‹ETT garaj›n›n yan›nda 8255 m lik alanda

lediyesi taraf›ndan hediye edilmektedir.

büyük bir aç›k spor alan› kompleksi inﬂa edilmiﬂtir.

Küçükçekmece Belediyesi spor okullar› ile bu-

Küçükçekmece Belediyesi taraf›ndan yap›m› üstleni-

güne kadar büyük kulüpler baﬂta olmak üzere birçok

len park›n futbol sahas›, basketbol sahas›, idare bi-

profesyonel kulübün alt yap›s›na verdi¤i sporcularla

nas›, oturma alanlar›, piknik alanlar› bulunmaktad›r.

Türk sporuna büyük bir hizmette bulunmuﬂtur.

• YAZ VE KIﬁ SPOR OKULLARI Küçükçekmece Belediyesi’nin 2005 y›l›ndan itibaren düzenledi¤i yaz ve k›ﬂ spor okullar› ile ö¤rencile-

426

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

Tablo 9: Y›llara göre Küçükçekmece Belediye Yaz ve K›ﬂ Spor Okullar› ö¤renci say›lar›.

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 427

Yaz ve K›ﬂ Spor Okullar›nda e¤itim verilen branﬂlar

• SPOR OKULLARINDAN A‹LELER DE MEMNUN Ö⁄RENC‹LER DE

Aikido

Güreﬂ

Masa Tenisi

Tekerlekli Sandalye Basketbol

Atletizm

Halk Oyunlar›

Okçuluk

Tenis

Küçükçekmece halk› belediyenin vermiﬂ oldu¤u bu

Badminton

Hentbol

Oryantiring

Tüplü Dal›ﬂ

hizmetten oldukça memnun. Okullar›n tatile girme-

Basketbol

Jimnastik

Satranç

Voleybol

siyle birlikte çocuklar›n› sokaktan eve alamayan aile-

Bincilik

Karete do

Step-Aerobik

Oturarak Voleybol

Futbol

Kickboks

Taekwando

Yüzme

ler; “Tatil dönemlerinde çocuklar›m›z› kontrol etmekte hayli zorlan›yorduk. Sokaklar tehlikelerle dolu. Be-

Tablo 10.

Tablo 10: Yaz ve K›ﬂ Spor Okullar›nda e¤itim verilen branﬂlar.

lediyemizin çocuklara bu imkan› vermesi çok iyi oldu.” diyerek Baﬂkan Aziz Yeniay'a teﬂekkür etti. Yaz spor

“‹lçenin En H›zl›s›” adlar› alt›nda düzenlenen ‹lçe

okullar›na kat›lan ö¤renciler de istedikleri branﬂta

okullar› ö¤rencilerinin kat›l›m›yla düzenlenen koﬂu-

spor yaparak keyifli bir tatil geçirdiklerini söyledi.

lar, minikler, küçükler, y›ld›zlar ve gençler olmak üzere üç kategoride yap›lmaktad›r. Yar›ﬂmalarda

• AMATÖR SPOR KLÜPLER‹NE YARDIM

10–17 yaﬂ aras› sporcular 1000 metre, 1200 metre,

Küçükçekmece Belediye Baﬂkanl›¤› ilçedeki sosyal,

1500 metre, 3000 metre, 5000 metre mesafeleri koﬂ-

kültürel ve sportif faaliyetleri desteklemekte, gençle-

maktad›r.

ri ilgi alanlar›nda de¤erlendirme ve yönlendirme çal›ﬂmalar› düzenlemektedir. Bu amaçla, bir çok im-

• FUTBOL TURNUVALARI

kandan yoksun olmalar›na ra¤men gençlere hizmet

Küçükçekmece Belediyesi ve ‹lçe Amatör Spor Ku-

etme gayreti içerisinde olan ilçedeki 40’›n üzerinde-

lüpleri Derne¤i iﬂ birli¤i ile “Küçükçekmece Belediye

ki amatör spor kulüplerine malzeme yard›m› ve ayn›

Baﬂkanl›k Kupas›” futbol turnuvas› düzenlenmekte ve

zamanda baﬂar›l› sporculara çeﬂitli hediyeler arma-

her f›rsatta gençler spora teﬂvik edilmektedir.

¤an etmektedir. • SPOR VE SANAT ‹Ç ‹ÇE • TEKERLEKL‹ SANDALYE BASKETBOLUNA

Yar›nlar›n centilmen futbol izleyicileri, Küçükçek-

TAM DESTEK

mece’den yetiﬂecek…

Küçükçekmece bünyesine yeni bir spor kulübü daha

“Futbolda Tribünler Sevgiyle Yeﬂerecek” slo-

katarak spora verdi¤i önemi bir kez daha gösterdi.

gan›, Küçükçekmece’de sanat ve sporu bir araya geti-

Küçükçekmece Amatör Spor Kulüpleri Destekleme

ren ilginç bir serginin de ç›k›ﬂ noktas› oldu. Cennet

Derne¤i bünyesinde kurulan ve Küçükçekmece Bele-

Kültür ve Sanat Merkezi’nde aç›l›ﬂ› gerçekleﬂtirilen

diyesi’nin destekledi¤i yeni ismi “Küçükçekmece

sergide, futbolumuzun üç büyük kulübüne gönül ve-

Dostluk Engelliler Spor Kulübü” olan tak›m, 2010-

ren ö¤rencilerin resimleri yer buldu. Spor dünyas›-

2011 Y›l› Tekerlekli Sandalye Basketbol Deplasmanl›

n›n tan›nm›ﬂ isimleri de genç futbol sevdal›lar›n› bu

1.Ligi’nde mücadele etmektedir.

anlaml› günde yaln›z b›rakmad›.

• ATLET‹ZM YARIfiMALARI ‹lçe Gençlik Spor Müdürlü¤ü ve ‹lçe Milli E¤itim Müdürlü¤ü ile müflterek “Geleneksel Belediye Koflusu”,

Dünden Bügüne Küçükçekmece

427

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 428

7. KÜÇÜKÇEKMECE BELED‹YES‹ KIﬁ VE YAZ SPOR OKULLARI ANKET‹ TANIMLAYICI ‹STAT‹ST‹KLER‹

d. Kat›l›mc›lar›n ailesinde profesyonel spor yapanlar 1/5’lik kesimi oluﬂturmaktad›r. Bireylerin ailelerindeki yak›nlar›n› model almalar› kat›l›m› önemli ölçüde etkilememektedir. e. Daha önce spor yapmayanlar›n oran› %60,45’dir.

Küçükçekmece Belediyesi K›ﬂ ve Yaz Spor Okullar›n-

Belediyenin spor organizasyonlar› yapmas› bu kiﬂile-

da ö¤rencilerine yönelik yap›lan anket çal›ﬂmas›n›n

rin spora teﬂviklerini artt›rmaktad›r.

dikkat çeken verileri ﬂöyledir :

f. Spor okullar›na kat›lanlar›n %92,73’ü bu hizmet-

a. K›ﬂ ve yaz spor okuluna kat›lanlar›n %89’unu ilkö¤re-

ten memnun olduklar›n› belirtmiﬂlerdir.

tim 1.kademe ve ‹lkö¤retim 2.kademe, %9,3’ünü lise,

g. Kat›l›mc›lar›n %86,55’i spor okulu bittikten son-

%1,7’sini okul öncesi ça¤›ndaki çocuklar oluﬂturmaktad›r.

ra da spor yapmaya devam edeceklerini belirtmiﬂler-

b. K›ﬂ ve yaz spor okullar›na %69,25 oran›nda erkek-

dir. Bu da organizasyonun spor al›ﬂkanl›¤› kazand›r-

ler kat›lmaktad›r. K›ﬂ okuluna erkeklerin kat›l›m› yaz

madaki önemi göstermektedir.

okuluna oranla daha yüksektir.

h. K›ﬂ ve yaz spor okulu kat›l›mc›lar›n›n %87,2’si

c. K›ﬂ ve yaz spor okullar›na kat›lanlar›n %86,65’ini

yapt›¤› spor branﬂ›n› bir kulüpte lisansl› sporcu ola-

ö¤renciler oluﬂturmaktad›r. Ayr›ca ö¤renci olmayan-

rak devam ettirmek istemektedir.

lar›n da kat›ld›¤› görülmektedir.

›. Mahallere göre ikamet da¤›l›m› tabloda gösterilmiﬂtir.

Küçükçekmece Belediyesi Yaz Spor Okulu ö¤rencileri

428

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

2:05 AM

Page 429

K›ﬂ Spor Okulu

Soru Mahalle

Yaz Spor Okulu

Genel Toplam

Say›

Atatürk Mah

1,5

Beﬂyol Mah

1,9

Halkal› Mah

9,7

0,3

Cennet Mah

1,2

5,7

2,5

8,7

5,6

0,9

4,3

2,6

Fevziçakmak Mah

6,7

6,5

6,6

Gültepe Mah

1,9

3,45

Atakent Mah

1,4

1,5

1,45

‹nönü Mah

5,3

7,15

‹stasyon Mah

6,7

1,2

3,95

Kanarya Mah

123

12,75

Kartaltepe Mah

7,7

0,9

4,3

Kemapaﬂa Mah

3,3

9,6

6,45

Mehmet Akif Mah

1,4

0,6

Sö¤ütlüçeﬂme Mah

0,5

1,5

Sultanmurat Mah

4,4

0,6

2,5

Tevfikbey Mah

8,6

4,6

6,6

Yar›mburgaz Mah

0,4

1,2

0,8

Yenimahalle Mah

1,5

3,25

Yeﬂilova Mah

0,4

7,7

4,05

1,8

0,3

1,05

Güvercintepe Mah

1,1

5,3

3,2

ﬁahintepe Mah

0,4

0,9

0,65

Baﬂakﬂehir Mah

Kayabaﬂ› Mah

ﬁamlar Köyü

Ziya Gökalp Mah

527

298

825

92,6

7,1

7,7

7,4

568

100

323

100

891

100

Cumhuriyet Mah Fatih Mah

‹KAMET ETT‹⁄‹N‹Z MAHALLE

1/25/11

Alt›nﬂehir Mah

Ara Toplam Cevaps›z Toplam

Daha önce Küçükçekmece ilçesi s›n›rlar›nda olup da 2009 y›l›nda yeni kurulan Baﬂakﬂehir ‹lçesinde kalan mahalleler.

Tablo 11.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

429

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 430

K›ﬂ Spor Okulu

Soru

K›ﬂ/yaz spor okulunun size neler kazand›rmas›n› bekliyorsunuz? Yaz›n›z.

Cevap

Yaz Spor Okulu

Say›

‹yi sporcu olup iyi bir kulübe geçerek profesyonel sporcu olmay›

33,6

33,9

186

33,75

Psikolojik, zihinsel ve bedensel fayda sa¤lad›¤›n› düﬂünenler

30,9

31,4

172

31,15

Yapmak istedi¤i sporu daha iyi ve bilinçli yapmak isteyenler

14,7

14,85

Sosyal olmay› ve yeni arkadaﬂl›klar kazananlar

5,4

5,5

5,45

Spor yapma al›ﬂkanl›¤›, sporu sevmeyi ve daha

2,5

2,6

2,55

2,2

Kendini savunmay› ö¤renenler

1,8

Sa¤l›kl› beslenme al›ﬂkanl›¤› kazand›rmas›n›

1,8

E¤itimlerine katk› sa¤lamas›n›

1,8

Özgüven, sorumluluk ve disiplin kazand›rmas›n›

1,4

1,5

1,45

Kupa, madalya ve ödül kazanmay›

1,8

0,7

1,25

Di¤er...

1,4

1,1

1.25

becerikli olmay› kazananlar K›ﬂ/yaz spor okulunun devam etmesini isteyenler ve baﬂka iste¤i olmayanlar

Hayat› düzene girenler ve hayattan mutlu olanlar Toplam

0,7

278

100

274

100

552

100

Tablo 12.

Tablo 12: Spor okullar›n›n kiﬂilere kazand›rd›klar›

K›ﬂ Spor Okulu

Soru

Belediyemizden sportif anlamda baﬂka bir hizmet bekliyorsan›z nedir? Yaz›n›z.

Genel Toplam

Say›

Yaz Spor Okulu

Genel Toplam

Cevap

Say›

Daha fazla spor branﬂ›ndan hizmet almak isteyenler

85,0

44,5

44,0

28,8

129

36,6

Spor faaliyetlerinin devam etmesini ve baﬂka iste¤i olmayanlar

29,0

15,2

28,0

18,3

16,7

Spor alanlar›n› yetersiz bulanlar, aç›k/kapal› yeni alan isteyenler

25,0

13,1

13,0

8,5

10,8

Genel ve kiﬂisel istekler (temiz sok, kiﬂisel istek vs)

11,0

5,8

4,0

2,6

4,2

Okulun saatlerinin daha uzun olmas›n› isteyenler

10,0

5,2

0,0

2,6

Kulüplere yerleﬂtirilmek isteyenler

8,0

4,2

0,0

2,1

Yar›ﬂma organizasyonlar› isteyenler

5,0

2,6

6,0

3,9

3,3

Sosyal aktivite isteyenler (Gezi, piknik vs)

5,0

2,6

1,0

0,7

1,6

Kiﬂisel spor malzemesi isteyenler

4,0

2,1

5,0

3,3

2,7

Spor alan›n›n daha yak›nda ve de¤iﬂik saatlerde

2,0

1,0

13,0

8,5

4,8

olmas›n› isteyenler Gruba Özel spor organizasyonu isteyenler (çocuk,bay,bayan vs)

2.0

1.0

5.0

3,3

2,2

Güzel sanatlar, el sanatları isteyenler

2.0

1.0

4.0

2,6

1,8

Mevcut spor alanlar›n›n bak›m›n› isteyenler

2.0

1.0

0.0

0,0

0,5

Ödül verilmesini isteyenler

1.0

0,5

0.0

0,0

0,3

Servis isteyenler

0.0

0,0

1,0

0,7

0,3

K›ﬂ okulu aç›lmas›n› isteyenler

0.0

0,0

29.0

19,0

9,5

191,0

100,0

153,0

100,0

344

100,0

Toplam Tablo 13.

Tablo 13: Belediyeden sportif di¤er beklentiler tabloda belirtilmiﬂtir.

430

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 431

Küçükçekmece sahilindeki Galatasaray Kürek Tesisleri sporcular›.

06.02.2008 tarihinde yay›nlanan "5747 say›l›

di¤i sporu daha iyi ve bilinçli yapmay› kazand›rmas›-

Büyükﬂehir S›n›rlar› ‹çerisinde ‹lçe Kurulmas› ve

n› beklemektedir.

Baz› Kanunlarda De¤iﬂiklik Yap›lmas› Hakk›nda

j. Belediyeden sportif anlamda baﬂka hizmet bekle-

Kanunla"; 17 say›l› listede yer alan 6 mahalle ve 1 köy

yenlerin oran› %58,7’dir. Spor okullar›ndan mem-

(Alt›nﬂehir, ﬁahintepe, Güvercintepe, Ziya Gökalp,

nun olanlar›n oran›n›n çok yüksek olmas›, bu hizme-

Baflakflehir, Kayabafl› mahalleleri ve fiamlar Köyü)

ti yeterli bulanlar›n oran›n›n %39,4 olmas› ve baﬂka

2009 y›l›nda yeni kurulan Baﬂakﬂehir ilçesi

spor hizmetlerini de isteyenlerin oran›n›n yar›dan

s›n›rlar›nda yer alm›ﬂt›r . Küçükçekmece’deki toplam 28 mahalleden k›ﬂ ve yaz spor okullar›na az kat›l›m›n oldu¤u veya hiç ka-

fazla olmas› gösteriyor ki art›k bireyler spor al›flkanl›¤› kazanmaya bafllam›fllard›r ve sportif anlamda hizmetler için bir üst ç›taya geçmek istemektedirler.

t›l›m›n olmad›¤› mahallelerde belediyenin spor oku-

Kat›l›mc›lar içerisinde belediyeden daha fazla

lu açmad›¤› göz önüne al›nd›¤›nda, ço¤unlukla spor

spor branﬂ›nda hizmet almak isteyenler, kapal›/aç›k

okullar›n›n oturdu¤u yere yak›n olanlar taraf›ndan

spor alan› isteyenler ve bu faaliyetin devam etmesini

tercih edildi¤ini göstermektedir.

isteyenler dikkat çekmektedir.

Kat›l›mc›lar özellikle iyi sporcu olup iyi bir kulübe geçerek profesyonel sporcu olmay›, psikolojik, zihinsel ve bedensel fayda sa¤lamas›n›, yapmak iste-

Dünden Bügüne Küçükçekmece

431

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 432

8. ‹BB SABAH SPORU ORGAN‹ZASYONU

‹lçelerde grubun özellikleri, mekan ve spor e¤itmeni dikkate al›narak yürüyüﬂ, ›s›nma, so¤uma, gerdirme, step-aerobik ve yoga gibi programlar uygu-

‹BB Aç›k Alanda Sa¤l›kl› Yaﬂam ‹çin Bilinçli Spor

lanmaktad›r54.

(Sabah Sporu) Organizasyonu ‹BB Gençlik ve Spor Müdürlü¤ü taraf›ndan ilçelerin uygun kapal› veya

SABAH SPORLARI ANKET‹ TANIMLAYICI

aç›k alanlar›nda düzenlenmektedir. Bu organizas-

‹STAT‹ST‹KLER‹

yon sabah saat 07:00 ile 09:00 aras›nda spor e¤it-

‹BB Sabah Sporu ö¤rencilerine yönelik yap›lan anket

meni ile birlikte müzik eﬂli¤inde yap›lmaktad›r. Be-

çal›ﬂmas›n›n dikkat çeken verileri ﬂöyledir1:

lediye bu organizasyonun yer çal›ﬂmalar›nda kulla-

a. Sabah sporuna kat›lanlar›n yaﬂ gruplar› aﬂa¤›daki

n›lmak üzere kat›lan kiﬂilere has›r hediye etmiﬂtir.

tablodad›r.

‹lçeler

Yaz Dönemi Sabah Sporu Yap›ld›¤› Yer

Arnavutköy

Arnavutköy Kapal› Spor Salonu

Avc›lar

Turgut Özal Stad›

Ba¤c›lar

Molla Gürani Park›

Bahçelievler

Ulusal Egemenlik Park›

Bak›rköy

Yeﬂilköy sahil

Bak›rköy

Florya Orman›

Baﬂakﬂehir

1.Etap Park

Baﬂakﬂehir

4.Etap Sular Vadisi

Bayrampaﬂa

Parkada

Beﬂiktaﬂ

Sporcular Park›

Beykoz

R.ﬁahin Köktürk Spor Kompleksi

Beyo¤lu

Kas›mpaﬂa Stad›

Esenler

Kemer Stad›

Eyüp

Rami Park›

Eyüp

Eyüp Stad›

Fatih

Vefa Stad›

Kad›köy

Caddebostan Plaj› Yan› Sahil

Kartal

Sahil

Küçükçekmece

Göl Kenar›

Maltepe

‹DO Sahil ‹skelesi Yan›

Pendik

Sahil

Sultangazi

Gazi Park

Sultangazi

Sait Ateﬂ Hal› Sahas›

Tuzla

Tuzla Sahil Spor Tesisi Hal› Saha

Ümraniye

Kaymakaml›k Bahçesi

Ümraniye

Dudullu Osmangazi Korusu Park›

Üsküdar

Burhan Felek Spor Kompleksi

Zeytinburnu

Sahil

Tablo 14.

432

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

Tablo 14: Sabah Sporu Yap›lan Yerler

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 433

Sabah sporuna kat›lanlar›n ço¤unlu¤unu genç ve orta

c. Sabah sporuna kat›l›mda ilçelere göre da¤›l›m aﬂa-

yafl dönemindeki kifliler oluflturmaktad›r.

¤›daki tablodad›r.

b. Sabah sporuna erkeklerden kat›l›m %7,1 bayanlardan kat›l›m %92,5 oran›ndad›r. Sabah sporuna büyük ço¤unlukla kad›nlar kat›lmaktad›r.

Say›

0,2

2,5

20-44 Yaﬂ / Genç yetiﬂkinlik dönemi

410

51,0

45-64 Yaﬂ / Orta yaﬂ dönemi

339

42,2

2,0

787

97,9

2,1

Soru 6-12 Yaﬂ / Geç çocukluk dönemi

YAﬁINIZ

13-19 Yaﬂ / Ergenlik dönemi

65 yaﬂ ve üzeri / ‹leri yaﬂ dönemi Ara Toplam Cevaps›z

Genel Toplam 804 *Yafl gruplar› G.Zimbardo’nun “yaflam süresinde geliflim evreleri” çal›flmas›na (53) göre yap›lm›flt›r.

Tablo 15: Sabah sporuna katılanların yaﬂ grupları.

100,0

Tablo 15. S›ra

‹lçe ad›

Sabah sporuna kat›lan kiﬂi say›s›

Ankete cevap verenlerin say›s›

Kat›l›ma göre ankete cevap verenlerin oran›

Ankete cevap verenlerin toplam gruptaki oran›

Zeytinburnu

130

113

86,92

14,10

Üsküdar

100

94,00

11,70

Esenler

100

71,00

8,80

Küçükçekmece

98,00

6,10

Pendik

97,50

4,90

Tuzla

92,50

4,60

Beykoz

90,00

4,50

Beyo¤lu

60,00

4,50

Ba¤c›lar

100,00

4,40

Bayrampaﬂa

82,50

4,00

Avc›lar

58,00

3,60

Fatih

58,00

3,60

Maltepe

90,00

3,40

Ümraniye

90,00

3,40

Kartal

52,00

3,20

Güngören

80,00

3,00

Gaziosmanpaﬂa

76,67

2,90

ﬁiﬂli

88,00

2,70

Eyüp

63,33

2,40

Bahçelievler

21,67

1,60

Beﬂiktaﬂ

26,67

1,00

Büyükçekmece

26,67

1,00

Kad›köy

35,00

0,90

Toplam

1100

805

71,24

4,36

Tablo 16: Sabah sporuna katıl›mda ilçelere göre da¤›l›m.

Tablo 16.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

433

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/29/11

11:59 PM

Page 434

Sabah sporu organizasyonuna en fazla

Ço¤unlukla ev han›m› ve emekliler sabah

kat›l›m Zeytinburnu, Üsküdar, Esenler ve

sporuna kat›lmakta olup çal›ﬂan kiﬂiler kat›lma-

Küçükçekmece ilçelerindendir. En az kat›l›m ise

maktad›r.

Kad›köy ve ﬁiﬂli ilçelerindendir.

e. Ailede profesyonel spor yapanlar›n oran› ge-

d. Sabah sporuna kat›lanlar›n mesleki da¤›l›m›

nel olarak çok düﬂüktür. Sabah sporu organizas-

aﬂa¤›daki tablodad›r

yonuna kat›lanlar, ailelerindeki bireylerden mo-

Say›

Ev han›m›

489

60,8

Emekli

104

12,9

Ö¤renci

2,9

MESLE⁄‹N‹Z NED‹R?

Soru

‹ﬂsiz

1,4

Çal›ﬂan

9,2

Cevaps›z

114

14,2

Toplam

804

100

Tablo 17.

434

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

Tablo 17: Sabah sporuna katılanların mesleki da¤ılımı.

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 435

del alma yoluyla de¤il, belediyenin sundu¤u im-

Belediyenin düzenledi¤i sabah sporu organizasyonundan memnun musunuz?

kanlar sayesinde spor yapmaya baﬂlam›ﬂlard›r. f. Sabah sporu organizasyonuna düzenli kat›lan-

lar›n oran› ço¤unluktad›r. g. Sabah sporu organizasyonuna kat›lanlar›n ya-

Evet Hay›r K›smen

r›s› yeni bafllam›flt›r ve henüz spor yapma al›fl-

Node 0 Category % n Evet 95,6 763 Hay›r 1,4 11 K›smen 3,0 24 100,0 798 Total Oturdu¤unuz ilçe Adj. P-value=0,016 , Chi-square=38, 729, df=2

kanl›¤› kazand›r›ld›¤› söylenemez. Fakat kat›lanlar›n %38,8’i 6 aydan fazla süredir bu organizasyona kat›ld›¤› için bu gruba spor al›ﬂkanl›¤› ka-

Zeytinburnu; Üsküdar; Kartal; Esenler; Tuzla ;Küçükçekmece; Ba¤c›lar; Ümraniye; Beyo¤lu; Kad›köy; Maltepe; Güngören; Beykoz; Pendik;Gaziosmanpaﬂa; Bayrampaﬂa; Büyükçekmece; Bahçelievler

zand›r›ld›¤› ifade edilebilir. h. Sabah sporu organizasyonundan önce spor

yapmayanlar›n oran›n›n %55 olmas› organizasyonu baﬂar›s›n› göstermekle birlikte, toplumda

fiiflli; Avc›lar; Eyüp; Fatih;Befliktafl

Node 0 Category % n Evet 97,3 674 Hay›r 1,2 8 K›smen 1,6 11 86,8 693 Total

spor al›ﬂkanl›¤›n›n henüz geliﬂmedi¤i de söylenebilir.

Node Category Evet Hay›r K›smen Total

0 % n 84,8 89 2,9 3 12,4 13 13,2 105

i. Belediyenin düzenledi¤i spor organizasyonu Cinsiyetiniz? Adj. P-value=0,007 , Chi-square=12, 086, df=2

olmasa idi kendi imkanlar› ile spor yapacaklar›n oran› %32,5, yapmayacaklar›n oran› %64,2’dir. Belediyenin spor organizasyonu yapmas› kiflilerin spor yapmas›n› yüksek oranda teflvik etmifltir. j. Sabah spor organizasyonu yar› yar›ya kiflilerde

Bayan

Erkek; <missing>

Node 0 Category % n Evet 97,8 626 Hay›r 0,8 5 K›smen 1,4 9 80,2 640 Total

Node 0 Category % n Evet 90,6 48 Hay›r 5,7 3 K›smen 3,8 2 6,6 53 Total

spor al›ﬂkanl›¤›n› kazand›rm›ﬂt›r. Daha önce spor yapanlar›n oran› %18,7, bu organizasyon devam etmese dahi spor yapmaya devam edecek

Tablo 18.

Tablo 18: Sabah sporundan memnuniyet oranlar›.

olanlar›n oran› %45,9 oldu¤una göre, % 27,2 oran›nda spor al›ﬂanl›¤› kazand›r›ld›¤› görül-

“Belediyenin düzenledi¤i sabah sporu or-

müﬂtür. Bu organizasyon devam etmez ise spor

ganizasyonundan memnun musunuz?” sorusu

yapmaya devam etmeyecek olanlar›n oran›n %50

bireylerin oturdu¤u ilçelere göre istatistiksel

olmas› ise böyle bir yayg›n spor organizasyonu-

olarak anlaml› ç›km›flt›r. fiiflli, Avc›lar, Eyüp, Fa-

nun ihtiyaç oldu¤unu göstermektedir.

tih ve Beﬂiktaﬂ’ta oturanlarda di¤er ilçelerde otu-

k. Sabah sporu organizasyonuna kat›lanlar›n

ran bireylere göre daha az memnuniyet göze

%94,9’unun memnun olmas› organizasyonun

çarpmaktad›r. Küçükçekmece’nin yer ald›¤› ilçe

baﬂar›s›n› ve beklentileri karﬂ›lad›¤›n› göster-

gruplamas›nda Bayanlar erkeklere göre daha çok

mektedir.

memnunlar.

l. ‹lçelere göre sabah sporundan memnuniyet

m. Sabah sporuna kat›lanlar›n %70,5’i beledi-

oran› aﬂa¤›daki tablodad›r.

yelerden sportif anlamda baﬂka hizmetler bek-

Dünden Bügüne Küçükçekmece

435

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

Belediyelerden baﬂka spor hizmeti bekliyor musunuz? Beklentiniz nedir? Yaz›n›z.

Soru

1/25/11

2:05 AM

Page 436

Cevap Spor alanlar›n› yetersiz bulanlar, aç›k/kapal› yeni spor alanlar› isteyenler

Say›

142

26,15

Daha fazla spor branﬂ›ndan hizmet almak isteyenler

123

22,63

Spor aletleri isteyenler

115

21,13

Spor faaliyetlerinin devam etmesini ve baﬂka iste¤i olmayanlar

14,13

Genel ve kiﬂisel istekler (temiz sokak, kiﬂisel istek vs)

Kiﬂisel spor malzemesi isteyenler

3,63

Gruba özel spor organizasyonu isteyenler (çocuk, bay, bayan vs)

2,6

Spor alan›n›n daha yak›nda ve de¤iﬂik saatlerde olmas›n› isteyenler

1,5

Diyetisyen ve doktor isteyenler

1,1

Sosyal aktivite isteyenler (Gezi, piknik vs)

1,1

Güvenli¤i yetersiz bulanlar

0,7

Yar›ﬂma organizayonlar› isteyenler

0,4

544

100

Toplam Tablo 19.

Sabah sporlar›n›n size baﬂka ne kazand›rd›¤›n› düﬂünüyorsunuz?

Soru

Cevap Bedensel, zihinsel, psikolojik fayda sa¤layanlar, hayata pozitif bakmaya baﬂlayanlar

Say›

Geçerli

36,6

Sosyalleﬂenler, yeni arkadaﬂl›klar kuranlar

3,2

Hayat› düzene girenler

2,4

12,4

Sa¤l›kl› beslenme al›ﬂkanl›¤› kazananlar

1,9

9,8

Kilo vermeyi sa¤layanlar

1,6

8,5

Özgüven kazananlar

1,2

6,5

Düzenli spor yapma al›ﬂkanl›¤› kazananlar

0,6

3,3

Çeﬂitli taleplerde bulunanlar

0,5

2,6

Bu hizmetlerden memnun olanlar

0,2

1,3

Sigaray› azaltan ve b›rakanlar

0,2

1,3

Bedensel ve ruhsal fark›ndal›¤› artanlar, vücudunu daha iyi tan›maya baﬂlayanlar

0,1

0,7

Ara Toplam

153

100

Cevaps›z

651

Toplam

804

100

Tablo 20.

lemektedir. Kiﬂiler büyük oranda spor al›ﬂkanl›-

branﬂ›ndan hizmet almay› ve mevcut spor orga-

¤›n› kazanm›ﬂ, yeni taleplerle sporu ihtiyaç ola-

nizasyonun devam etmesini istemiﬂlerdir. Bu

rak görmeye baﬂlam›ﬂ ve bir üst ç›taya geçmek

da gösteriyor ki; spor alanlar›n›n ve aletlerinin

istemiﬂlerdir.

yetersizli¤i genel anlamda spora kat›l›m› etki-

Sabah sporuna kat›lanlar ço¤unlukla spor alan-

lemektedir.

lar›n› yetersiz bulmuﬂ olup aç›k ve kapal› yeni

n. Bundan sonraki yaﬂant›s›nda spora devam

spor alanlar›, spor aletleri, daha fazla spor

edecek olanlar›n oran›n› %94,7’dir.

436

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

Tablo 20. Sabah sporuna kat›lanlar›n kazand›¤› di¤er faydalar.

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 437

o. %62,8 oran›ndaki bireyin beslenme al›ﬂanl›kla-

r›n›n olumlu de¤iﬂti¤ini ifade etmesi sa¤l›kl› beslenme konusunda bireyleri dikkate sevk etmiﬂtir.

9. KÜÇÜKÇEKMECE’DE SPOR ORGAN‹ZASYONLARI DE⁄ERLEND‹RMES‹

Zira beslenme al›ﬂkanl›¤›n›n olumlu de¤iﬂti¤ini bireyler kendileri bilimsel olarak ölçemezler.

Belediye taraf›ndan k›ﬂ ve yaz spor okullar›na kat›l›m

p. Organizasyona kat›lanlar›n %95,8’i sabah

6 ile 17 yaﬂ aras›nda s›n›rland›r›ld›¤› için kat›lanlar

sporunun kendilerine bedensel fayda sa¤lad›¤›n›

çocukluk ve ergenlik dönemindeki çocuklardan oluﬂ-

ifade etmiﬂlerdir.

maktad›r. Bu çocuklar›n %8,8’ini lise ça¤›ndaki ö¤-

q. Sabah sporuna kat›lanlar›n kazand›¤› di¤er

renciler ve bunun 10,2 kat› olan %90’›n› ilkö¤retim

faydalar:

ça¤›ndaki ö¤renciler oluﬂturmaktad›r19.

“Sabah sporlar›n›n size baﬂka ne kazand›rd›¤›-

Sabah sporuna kat›l›m için yaﬂ s›n›rlamas› yok-

n› düﬂünüyorsunuz?” sorusu aç›k uçlu bir sorudur.

tur. Kat›l›mc›lar›n ço¤u genç ve orta yaﬂ dönemindeki

Beslenme al›ﬂkanl›¤›, yeni arkadaﬂl›k edinme, be-

bireylerden oluﬂmaktad›r. Sabah sporuna yönelik an-

densel ve sosyal faydalar› ile ilgili sorular daha önce

ket okullar›n tatil dönemi olan yaz ay›nda yap›lmas›na

soruldu¤undan bunlar›n haricinde cevab› olanlar›n

ra¤men, sabah sporlar›n›n çocukluk ve ergenlik dö-

duygu ve düﬂüncelerini ifade edebilmeleri için sorul-

nemindeki kiﬂiler taraf›ndan tercih edilmedi¤ini gös-

muﬂtur. Bu bak›mdan cevaps›z say›s› fazlad›r.

termektedir. Ayr›ca sabah sporuna kat›lanlar›n ço-

Sabah sporuna kat›lan kiﬂiler, fiziksel aktivite-

¤unlu¤unu bayanlar›n, ev han›mlar›n›n ve emeklile-

nin di¤er faydalar›n› da ifade etmiﬂlerdir. Burada en

rin oluﬂturmas› organizasyonun yap›ld›¤› sabah saat-

çok bedensel ve psikolojik fayda, hayata pozitif bak-

lerinin ve yap›lan spor türünün bu gruba uygun oldu-

maya baﬂlama, sosyalleﬂme, hayat›n› düzene sokma

¤unu göstermektedir1. Bu bulgular› destekleyecek ﬂe-

dikkati çekmektedir.

kilde Edwards ve Tsouros da her yafltan flehir sakinleri için flehirde ve flehri çevreleyen alanlarda aktif yaflam› destekleyen geleneksel ve mevsimlik programlar›n fiziksel aktivite programlar›na kat›l›m› artt›rd›¤›n› savunmaktad›r6. Sabah sporlar›na çok az say›da kat›lan erkeklerin ve çal›flanlar›n fiziksel aktivite yapmas›n› sa¤layacak “akflam sporu” gibi baflka spor organizasyonlar›n›n düzenlemesi önerilebilir1. Yaz spor okullar›nda erkek kat›l›mc›lar›n say›s› k›zlar›n iki kat›, k›fl spor okullar›nda ise iki buçuk kat› olarak tespit edilmifltir1. Türkiye’deki lisansl› bayan sporcu say›s› 342 bin, erkek sporcu say›s› 885, ‹stanbul genelinde lisansl› bayan sporcu say›s› 35 bin, erkek sporcu say›s› 90 bin oldu¤u göz önüne al›nd›¤›nda Küçükçekmece’deki e¤ilimin ‹stanbul’daki ve Türkiye’deki genel e¤ilimle paralel oldu¤u görülmektedir37.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

437

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 438

K›ﬂ ve yaz spor okullar›na kat›l›m›n az oldu¤u

bilir. En az kat›l›m ise Kad›köy ve ﬁiﬂli ilçelerinden-

mahallelerde, spor okullar›n›n ikamet edilen yere yak›n

dir. Kad›köy’de sabah sporlar› organizasyonunun ter-

olanlar taraf›ndan tercih edildi¤ini göstermekle birlik-

cih edilmemesinin nedeni özel spor alanlar›n›n çok

te bölgenin popülasyonu ile de ilgilidir. Yaz spor okul-

say›da olmas›na, GS‹M’ye ve belediyeye ba¤l› spor

lar› kat›l›mc›lar›n›n büyük oran› spor alan›na yürüyerek

alanlar›n›n halka aç›k olmas›na ve genel e¤ilimin di-

ulaﬂt›klar›n› belirtmiﬂlerdir. Spor okullar›n›n ikametin

¤er spor faaliyetlerine yönelmesine ba¤lanabilir1, 17, 28, 40,

oldu¤u yerlerde yap›lmas› yürüyerek ulaﬂ›lmas›n› sa¤-

lam›ﬂt›r. Spor alanlar›n›n yerleﬂim yerine yak›nl›¤›,

olmamas›ndan dolay› halk›n daha çok say›da kat›lma-

ulaﬂ›m kolayl›¤› ve semt düzeyinde uygun alanlara ku-

s› beklenirken kat›l›m›n az olmas› aç›klanamam›ﬂt›r1.

rulmas›, halk›n spor organizasyonlar›na kat›l›m›n›

Di¤er taraftan organizasyondan memnun olanlar kat›-

olumlu yönde etkilemektedir1. Bu görüﬂe paralellik

l›m› olumlu etkilemektedir. ﬁiﬂli, Avc›lar, Eyüp, Fatih

oluflturan “infla edilmifl çevredeki uygun koflullar›n, fi-

ve Beﬂiktaﬂ’ta oturanlarda, di¤er ilçelerde oturan bi-

ziksel aktiviteyi olumlu yönde etkiledi¤i” sonucuna

reylere göre daha az memnuniyet göze çarpmaktad›r.

Carnegie, Ekici ve Frank da varm›ﬂt›r10, 38, 39. Da¤›n›k

Kat›l›m oran› sadece bu etkenlere de¤il ayn› zamanda

kentleﬂme otomobil kullan›m›n›n artmas›na yol aç-

o bölgelerdeki duyuru, organizasyonun kalitesi, orga-

makta ve ﬂehirde aktif yaﬂam olanaklar›n› azaltmakta-

nizasyonun yap›ld›¤› alan ile de do¤rudan ilgilidir1.

. ﬁiﬂli’de ise özel ve kamu spor alanlar›n›n çok say›da

d›r. Edwards ve Tsouros taraf›ndan da ifade edildi¤i

K›ﬂ ve yaz spor okullar›nda ankete kat›lanlar›n

üzere “fiziksel aktivite imkanlar›, yerleﬂim alanlar›na

anne mesle¤i olarak önemli oranda “ev han›m›” beyan

yak›n yerlerde oluflturulmal›d›r.”6 “H›zl› flehirleflmenin

edilmifltir. Çal›flan annelerin oran› çok düflüktür. Ba-

sebep oldu¤u sportif alt yap› donan›mlar›n›n yeterli se-

ba mesle¤i ise daha çok dar gelirli, iﬂçi, zanaatkar kü-

viyede olmamas› sporun yayg›nlaﬂmas›n› zorlaﬂt›rmak-

çük esnaf, ﬂoför ve emekli gibi gruplardan oluﬂmakta-

tad›r” tespitine Taﬂmektepligil de kat›lmaktad›r12.

d›r. Mesleki da¤›l›m›n ailelerin ekonomik yap›s› ile

Sabah sporu organizasyonuna en fazla kat›l›m

paralellik arz etti¤ini görmekteyiz. Spor okullar›n›n

Zeytinburnu, Üsküdar, Esenler ve Küçükçekmece il-

ücretsiz olmas› ve spor k›yafeti veriliyor olmas› dar

çelerindendir. Zeytinburnu, Esenler ve Küçükçekme-

gelirli olanlar›n kat›l›m›n› artt›rm›ﬂ olabilir1.

ce ilçelerinde aç›k ve kapal› spor alanlar›n›n az olma-

Sabah sporuna kat›lanlar›n ço¤unlu¤unu da dar

s›, gelir düzeylerinin nispeten düﬂük olmas› ve orga-

gelirli olanlar ve kendi evinde ikamet edenler oluﬂtur-

nizasyonun ücretsiz olmas›n›n bu organizasyona kat›-

muﬂtur. Dar gelirli olan kiﬂilerin mülk edinmesinin

l›m› artt›rd›¤›n› düﬂünülmektedir . En çok kat›l›m›n

güçlü¤ü göz önüne al›nd›¤›nda 2004 y›l› öncesi

oldu¤u yerlerden biri olan Üsküdar’da ise gelir düzeyi

%80’lere varan oranda Küçükçekmece’de kaçak yap›-

di¤erler ilçelere göre nispeten daha iyi düzeydedir ve

laﬂma oldu¤unu göstermektedir35. Bireylerin kendi

yeterli derecede spor alan› vard›r. Bu durumu

mülklerinde ikamet ediyor olmas› gelir seviyelerinin

GS‹M’nin “sporu tabana yayma projesi” ve “güne

yüksek oldu¤unu göstermemektedir. Ev sahibi olanlar

sporla baﬂl›yorum projesi” Üsküdar’daki spor tesisle-

kiradakilere göre sabah sporlar›n›n sosyal faydas›n›n

rinde baﬂar›l› bir ﬂekilde uygulanmas›na ba¤lanabilir1,

daha çok oldu¤unu belirtmiﬂlerdir. Ev sahiplerinin

. Bu durumda Üsküdar’da spor al›ﬂkanl›¤›n›n di¤er

ekonomik olarak kirac›lara k›yasla refah düzeyinin

ilçelere göre daha fazla kazand›r›ld›¤›ndan söz edile-

nispeten yüksek olmas› sosyal etkileﬂimin daha belir-

438

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 439

gin ortaya ç›kmas›n› sa¤lamaktad›r1. Bu görüﬂü Katz-

baﬂka branﬂa yönlendirilen %14’lük kesimin tamam›na

marzyk, McNeill ve ark da desteklemektedir43, 44. Di¤er

yak›n› yönlendirildikleri branﬂtan memnun kalm›ﬂlar-

taraftan kat›l›mc›lar›n spor malzemesi almas› ekono-

d›r. Bu da organizasyon program›n›n do¤ru yap›land›-

mileri için sorun teﬂkil etmekte olup bu spor organi-

r›ld›¤›n› ve baﬂar›s›n› göstermektedir1.

zasyonun çok fazla malzeme al›m› gerektirmemesi,

Yaz ve k›fl spor okullar›nda baflka branfl olma-

sadece basit spor k›yafetinin yeterli olmas› kat›l›m›n

s›n› isteyenlerin oran› %35 olmas›na ra¤men ço¤un-

artmas›n› olumlu yönde etkilemektedir1.

lu¤unun branﬂlar› yeterli bulmas› genel olarak mem-

Belediyenin spor okulu düzenlememesi halinde

nuniyeti göstermektedir. 2005 y›l›nda daha fazla spor

baﬂka ücretli spor okuluna kay›t yapt›racak olanlar›n

branﬂ› isteyenlerin oran›n›n yüksek olmas›, sonraki

oran›n›n düﬂük, ücretsiz spor okuluna kay›t yapt›ra-

dönemlerde aç›lan spor okullar›ndaki branﬂ say›s›-

caklar›n oran›n›n yüksek olmas›, ailelerin ekonomik

n›n artt›r›lmas›n› sa¤lam›ﬂt›r1. Belediyenin branﬂ sa-

aç›dan bu durumdan olumsuz etkilenebildi¤ini göster-

y›s›n› artt›rarak talebi karfl›lamaya çal›flmas› Beflinci

mektedir. Ayr›ca yaz ve k›ﬂ spor okullar› kat›l›mc›lar›-

Beﬂ Y›ll›k Kalk›nma Plan›nda önerildi¤i gibi “eldeki

n›n yar›dan fazlas› kiﬂisel spor malzemelerini kendile-

imkanlar›n ve tesislerin planlamas›n›n sporun yay-

rinin almalar› halinde ekonomilerini olumsuz etkile-

g›nl›k ilkelerine uygun düﬂecek ﬂekilde” gözden geçi-

yece¤ini ifade etmektedir. Belediyenin kat›l›mc›lara

rildi¤ini göstermektedir145.

kiﬂisel spor malzemesi hediye etti¤i de göz önüne al›n-

Yaz ve k›ﬂ spor okullar› kat›l›mc›lar›nda daha ön-

d›¤›nda bu organizasyonu tercih nedeninin baﬂka ne-

ce spor yapmayanlar›n oran› ço¤unluktad›r. Kat›l›mc›-

denler de¤il de ekonomik oldu¤u söylenebilir. Organi-

lar›n büyük ço¤unlu¤u spor okulu bittikten sonra da

zasyonlar›n ücretsiz olmas› kat›l›m› do¤ru orant›l› ola-

spor yapmaya devam edeceklerini belirtmiﬂlerdir. Bu

rak etkilemekte olup fiziksel aktivitelere kat›l›m›n art-

da organizasyonun spor al›ﬂkanl›¤› kazand›rmadaki ba-

mas›nda önemli rol oynamaktad›r1. Gelir artt›kça büt-

ﬂar›s›n› ve önemi göstermektedir1. 1990 y›l›nda Anka-

çeyi etkileme oran› azalmaktad›r. Taﬂmektepligil, Ed-

ra’da yap›lan Spor ﬁuras› sonras› oluﬂan Spor Tesisleri

wards ve Tsouros bu görüﬂe paralel olarak “serbest za-

Komisyon Raporu’nda belirtildi¤i gibi; “Spor al›ﬂkanl›-

man harcamalar›na zaman ve para ay›rabilmenin refah

¤› kazand›rman›n ve yayg›nlaﬂt›rman›n yollar›ndan bi-

seviyesinin yüksekli¤i ile do¤ru orant›l›” oldu¤unu sa-

ri, bu bilinci küçük yaﬂlarda vermek, devaml›l›¤›n› sa¤-

vunmuﬂlard›r6, 12.

lamak, destekleyici faaliyetlerde bulunmakt›r”46.

Ailesinde profesyonel spor yapanlar›n oran› k›ﬂ

Sabah sporu organizasyonuna kat›lanlar›n yar›s›

ve yaz spor okullar› kat›l›mc›lar› için %20, sabah spo-

spora yeni bafllam›flt›r ve henüz spor yapma al›flkanl›¤›

ru kat›l›mc›lar› için %10’dur. Spor organizasyonlar›na

kazand›r›ld›¤› söylenemez1. Fakat organizasyona dü-

kat›lanlar›n, ailelerindeki bireylerden model alma yo-

zenli olarak kat›lanlar›n oran›n›n ço¤unlukta olmas›,

luyla de¤il de belediyenin sundu¤u imkanlar sayesinde

organizasyona kat›lanlar›n %30’undan fazlas›n›n 12 ay-

spor yapmaya baﬂlad›klar›n› göstermektedir .

dan daha fazla süredir spor yap›yor olmas›, bundan

Yaz ve k›ﬂ spor okullar›na kat›lanlar büyük oran-

sonraki yaﬂant›s›nda spora devam edecek olanlar›n

da istedi¤i branﬂa kay›t yapt›rabilmiﬂtir. Bu da kat›lan-

oran›n›n çok yüksek olmas›, spor al›ﬂkanl›¤› kazand›-

lar›n istedikleri sporu yapabildiklerini göstermektedir.

r›lmas› bak›m›ndan program›n Beﬂinci Beﬂ Y›ll›k Kal-

Spor okullar›nda istedi¤i branﬂa kay›t yapt›ramayan ve

k›nma Plan›’nda önerildi¤i gibi “ilmi spor anlay›ﬂ›”

Dünden Bügüne Küçükçekmece

439

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 440

içinde yap›land›r›ld›¤›n› ve aktif yaﬂam konusunda ki-

mi oldu¤u kadar yaﬂ›nda önemi vard›r1. Yaﬂ ilerledik-

ﬂileri bilinçlendirdi¤ini göstermektedir45. Kat›l›mc›la-

çe sa¤l›kl› yaﬂam kayg›s›n›n artt›¤›n› savunan Atam-

r›n düzenli olarak bu organizasyona devam etmeleri,

türk’ ile görüﬂlerimiz paralellik oluﬂturmaktad›r48.

yerel yönetim spor organizasyonlar›n›n fiziksel aktivi-

Yaz ve k›ﬂ spor okulu etkinliklerinin derslerine

telere kat›l›m› yüksek oranda tetikledi¤ini ve teﬂvik et-

ve hayat›na olumlu katk›s› oldu¤una inanan bireyler

ti¤ini1, Edwards ve Tsouros’nda ifade etti¤i gibi beledi-

bir sonraki spor okuluna kat›lmay› düﬂünmektedir-

yelerin sportif hizmetler yapmas›n›n gereklili¤ini ve

ler. Organizasyonlar›n süreklili¤i ile fiziksel aktivite-

önemini göstermektedir . Bu konuda Ekici ve ark.’n›n

lere kat›l›m do¤ru orant›l›d›r. Hayat›na olumlu etkisi

da görüﬂleri “Belediyenin halka spor yapacaklar› alan-

oldu¤una inananlar spor al›ﬂkanl›¤› kazanmaktad›r.

lar› oluﬂturup çeﬂitli spor kurslar› düzenlemesi ile bir

Bu al›ﬂkanl›¤›n kazand›r›lmas›nda yerel yönetim or-

çok kiﬂinin spor yapmas›n›n sa¤lanaca¤›,” yönündedir6.

ganizasyonlar›n›n önemi ortaya ç›kmaktad›r1.

Bundan sonraki yaﬂant›s›nda spora devam

Yaz ve k›ﬂ spor okullar› kat›l›mc›lar›n›n büyük

edecek olanlar›n ço¤unlu¤unu geliri 300 YTL’den

oran› özellikle iyi bir sporcu olup iyi bir kulübe geçe-

fazla olanlar oluﬂturmaktad›r. Bu da McNeill, Taﬂ-

rek profesyonel sporcu olmay› istemektedirler1. Spo-

mektepligil, Edwards ve Tsouros’nda görüﬂlerinin

run ayn› zamanda iyi bir meslek olarak kabul edildi¤i

ayn› yönde oldu¤u gibi spor al›ﬂkanl›¤› kazanman›n

görülmekle birlikte Temren’inde savundu¤u “Elit

6, 12, 47

ekonomiyle iliﬂkisini göstermektedir

. Sabah

sporu haricinde yeni bir spor organizasyonuna kat›l-

sporcular›n ortaya ç›kar›labilece¤i gibi ayn› zamanda zirve sporuna da katk› sa¤lamaktad›r”49.

m›ﬂ olanlar›n çok az olmas› ise bu durumun ekono-

K›zlar erkeklere nazaran yaz ve k›ﬂ spor okulla-

mik nedenlerle ile ilgili oldu¤unu ve bu organizasyo-

r›n›n derslerini ve hayat›n› daha olumlu etkiledi¤ini

nun yeterli tatmin sa¤lad›¤›n› düﬂündürmektedir.

belirtmiﬂlerdir. Yaz/k›ﬂ spor okullar› ve sabah sporu

Fakat al›ﬂkanl›klar›n devam ettirilebilmesi için bele-

kat›l›mc›lar›n›n büyük ço¤unlu¤u sporun beslenme

diyelerin yeni fiziksel aktivite organizasyonlar› yap-

al›ﬂkanl›klar›na, bedensel, psikolojik ve zihinsel geli-

mas› gerekti¤ini de ortaya koymaktad›r .

ﬂimlerine olumlu etki sa¤lad›¤›n› ve yeni arkadaﬂl›klar

Sabah sporu organizasyonunun bitmesi halin-

gelifltirdiklerini ifade etmifllerdir1. Birçok araflt›rma-

de spor yapmaya devam edecek olanlar›n oran›n›n

c›n›n da tespit etti¤i gibi spor organizasyonlar› fizyo-

yar›ya yak›n olmas›, organizasyonun spor al›ﬂkanl›¤›

lojik, sosyolojik, psikolojik yararlar sa¤lamaktad›r5, 7, 53,

kazand›rmadaki önemini göstermekle birlikte, spora

75, 78, 92, 114, 140

devam etmeyecek di¤er kesim ve yeni kat›l›mc›lar

kat›lma iste¤ini sürekli k›lma rolü üstlenmiﬂ olabile-

için çal›ﬂmaya devam edilmesi gerekti¤ini de göster-

ce¤ini düﬂündürmektedir.

. Ayr›ca yeni arkadaﬂl›klar›n organizasyona

mektedir1. Özellikle 27-32 yaﬂ grubunda yer alan bi-

K›ﬂ spor okullar› kat›l›mc›lar›nda gelir art-

reylerde di¤er yaﬂ gruplar›na göre spora devam etme

t›kça beslenme al›ﬂkanl›¤›nda olumlu de¤iﬂiklik ol-

iste¤i daha azd›r. Spora devam etme iste¤inin en faz-

du¤unu ifade edenlerin oran› artmaktad›r1. Lobstein

la oldu¤u yaﬂ 42 ve üstü gruptur. Bu grupta yer alan

beslenme al›ﬂkanl›¤›n›n gelir ile do¤rudan iliﬂkisi ol-

bireylerden geliri 1000 YTL ve alt› olanlar›n spora

du¤unu belirtmiﬂtir50. Özellikle hareketsiz yaﬂam ve

devam etme iste¤i, geliri 1000 YTL üstü olanlara göre

yanl›fl beslenmenin neden oldu¤u fliflmanl›k, fiziksel

daha azd›r. Spora devam etme iste¤inde gelirin öne-

bir sorun olman›n yan›nda psikolojik bir sorun ola-

440

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 441

rak da kabul edilmektedir. Görüﬂüne kat›ld›¤›m›z

belde belediyelerinde spor müdürlü¤ü kurulmas›n›

Atamtürk, aktif yaﬂam tarz›n›n sadece sa¤l›kl› de¤il

norm kadro yönetmeli¤i engellemektedir51. ‹htiyaç

mutlu yaﬂamay› da kapsad›¤›n› belirtmiﬂtir48.

halinde farkl› dallarda birçok müdürlük kurulabilir-

Yaz ve k›ﬂ spor okullar› kat›l›mc›lar› içerisinde

ken spor müdürlü¤ü kurulamamakta, tan›ml› kadro

belediyeden daha fazla spor branﬂ›nda hizmet almak

olarak uzman spor yöneticileri istihdam edilememek-

isteyenler, yeni kapal›/aç›k spor alan› isteyenler ve bu

tedir51. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü’nün güçlü

faaliyetin devam etmesini isteyenler dikkat çekmek-

bir teﬂkilat yap›s›n›n olmas›, yerel yönetimlerde spor

tedir. Ayn› ﬂekilde sabah sporuna kat›lanlar da beledi-

müdürlü¤ü kurulmas›n›n gereklili¤inin görülmesini

yeden sportif anlamda baﬂka hizmetler beklemekte-

engellemiﬂ olabilir. Büyükﬂehir Belediyeleri haricin-

dirler. Kiﬂiler yeni taleplerle sporu ihtiyaç olarak gör-

de spor ile ilgili iﬂleri belediyelerin yürütebilece¤i en

meye bafllam›fllar ve bir üst ç›taya geçmek istemifller-

üst makam “ﬂef” lik seviyesindedir51. Halbuki norm

dir. Sabah sporuna kat›lanlar ço¤unlukla spor alanla-

kadro ile belirlenmiﬂ ve kurulmas› istenen “Zorunlu

r›n› yetersiz bulmuﬂ olup aç›k ve kapal› yeni spor alan-

Müdürlükler” in yan›nda, yöneticilerin seçimine b›-

lar›, spor aletleri, daha fazla spor branﬂ›ndan hizmet

rak›lm›ﬂ “Di¤er Müdürlükler” in içerisinde “Spor

almay› ve mevcut spor organizasyonun devam etmesi-

Müdürlü¤ü”nün yer almas›, sportif etkinliklerde öne

ni istemiﬂlerdir. Bu da gösteriyor ki; spor alanlar›n›n

ç›kmak isteyen, bu alana yat›r›m yapmak isteyen bele-

ve aletlerinin yetersizli¤i genel anlamda spora kat›l›m›

diyelerin önünü açacakt›r. Bu sayede sporun tabana

etkilemektedir. Ayr›ca gruba özel organizasyon isten-

yay›lmas› daha h›zl› ve etkin olabilecektir1.

mesi, saatlerin de¤iﬂkenlik göstermesinin istenmesi,

Spor kurum ve organizasyonlar›n›n baﬂar›s›

diyetisyen ve doktor talepleri de spor yapma bilinci-

büyük ölçüde iyi bir yönetim ﬂemas›na ve spor yöneti-

nin oluﬂtu¤unu göstermektedir. Di¤er taraftan sabah

cilerinin nitelik ve özelliklerine ba¤l›d›r. Spor yöneti-

sporu organizasyonuna kat›lanlar›n tamam›na yak›n›-

cisinin; yönetim, planlama, teﬂkilatlanma, yöneltme,

n›n memnun olmas› beklentileri karﬂ›lad›¤›n› göster-

koordinasyon ve denetim fonksiyonlar›n› ustal›kla

mektedir .

kullanmas› gereklidir. Günümüzde spor yöneticili¤i-

Günümüzde ülkelerin yönetiminde merkezi

nin meslekleﬂmesi gereklili¤i s›kça belirtilmektedir.

yönetimden yerel yönetimlere geçilmektedir. Her

Sunay’›n belirtti¤i gibi gerek kamu, gerekse özel ku-

alanda oldu¤u gibi spor yönetiminde de merkezi yö-

rum ve kuruluﬂlarda yöneticilik yapan kiﬂilerin genel-

netimden yerel yönetime belirli bir plan dahilinde ge-

de spor yöneticili¤i alan›nda e¤itim almad›klar›, bu

çilmesi yerinde olacakt›r. Bu günlerde spor yönetimi-

alandaki yöneticilerin önemli bir k›sm›n›n da spor

nin yerel yönetime devri için haz›rl›klar›n devam etti-

geçmiﬂlerinin dahi olmad›¤› görülmektedir13, 52.

¤i çeﬂitli kaynaklardan ö¤renilmekle beraber kesinlik

Zorunlu yönetim ﬂemas›ndaki bu olumsuz

kazanmam›ﬂt›r. Di¤er taraftan belediyelerin bünye-

tabloya ra¤men yerel yönetim liderleri, vizyonlar› ile

sinde spor müdürlükleri kurmas› ve spor uzmanlar›

toplumun tüm katmanlar› için aktif yaﬂam› destekle-

bulundurmas› kanunla belirlenmiﬂtir. Norm kadro

yecek flekilde flehri planlay›p, hareketsiz yaflam tar-

yönetmeli¤i ile, Büyükﬂehir Belediyelerine spor mü-

z›ndan kaynaklanan sorunlar› çözebilir ve vatandaﬂ-

dürlü¤ü kurulmas›na müsaade edilirken daire baﬂ-

lar›n›n sadece sa¤l›kl› de¤il ayn› zamanda da mutlu

kanl›¤› kurulmas›na izin verilmemektedir. ‹l, ilçe ve

yaﬂam sürmelerini sa¤layabilirler1.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

441

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 442

D‹PNOTLAR

‹stanbul Gençlik Spor ‹l Müdürlü¤ü, web sitesi. Eriﬂim 13 Aral›k 2010, Kurumsal: ‹lçe Müdürlükleri (http://www.istanbulgsim.gov.tr/index.php/kurumsal/ilce-mudurlukleri.html)

Metin A.: Fiziksel Aktivitelerin Desteklenmesinde Yerel Yönetim Organizasyonlar›n›n Rolü. Marmara Üniversitesi, Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü, Beden E¤itimi ve Spor Anabilim Dal›, Yüksek Lisans Tezi, ‹stanbul, 2007.

Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü, web sitesi. Eriﬂim 13 Eylül 2007, Yasalar ve Yönetmelikler, 3289 numaral› 21.5.1986 tarihli GSGM Teﬂkilat ve Görevleri Kanunu: (http://www.gsgm.gov.tr/sayfalar/yonetmelikler/yonetmelik_yazi/gsgm_kanun.doc)

Aslan R.: Beden E¤itimi Bilgileri. Bimaﬂ Yay›nevi, s.1, Ankara, 1979.

Durmaz B., Özçald›ran B., Çapac› K., ﬁahin Y., Apak M.: Toplumumuzun Spor Al›ﬂkanl›¤›. IV Milli Spor Hekimli¤i Kongresi (Eylül 1993, ‹zmir) Bildiri Kitab›, Ege Üniversitesi Bas›m Evi, Bornova-‹zmir, Eylül 1994.

‹stanbul Gençlik Spor ‹l Müdürlü¤ü, web sitesi. Eriﬂim 13 Aral›k 2010, Tesisler: (http://www.istanbulgsim.gov.tr/index.php/tesislerimiz.html) 18

Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü, web sitesi. Eriﬂim 13 Eylül 2007, Yasalar ve Yönetmelikler, Özel Beden E¤itimi ve Spor Tesisleri Yönetmeli¤i: (http://www.gsgm.gov.tr/sayfalar/ yonetmelikler/yonetmelik_htm/spkuruluslari_ozelbedegt_ sptesis.htm)

Öztürk M., Kaya R., Çavuﬂo¤lu B., Avc› S., Demirci M.: ‹stanbul Üniversitesi Ö¤retim Elemanlar›n›n Unvanlar›na ve Meslek Gruplar›na Göre Fiziksel Aktivite Düzeylerinin ‹ncelenmesi. Mu¤la Üniversitesi, 9.Uluslar aras› Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitab›, s. 448-449, Mu¤la, 2006.

‹stanbul Milli E¤itim Müdürlü¤ü Ar-Ge Birimi, 2008-2009 ‹statistikleri, Eriﬂim 14 Aral›k 2010, (http://www.istanbularge.org/tr/istanbul-istatistikleri.html)

Sayg›n Ö., Mengütay S.: Çocuklarda Fiziksel Aktivite ve Fiziksel Uygunluk Aras›ndaki ‹liﬂkinin Araﬂt›r›lmas›. Mu¤la Üniversitesi, 9.Uluslar aras› Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitab›, s.371373, Mu¤la, 2006.

Mustafa E.: Sosyoloji (Toplum Bilimi). s.165, ‹stanbul, 1987.

5216 say›l› Büyükﬂehir Belediyesi Kanunu, 10.7.2004 kabul tarihli Resmi Gazete, 23 Temmuz 2004.

EDWARDS P., TSOUROS A.: Kentsel Çevrede Fiziksel Aktivite ve Aktif Yaﬂam›n Desteklenmesi, Yerel Yönetimlerin Rolü. Dünya Sa¤l›k Örgütü Avrupa Bölge Ofisi, Tercüme: Türkiye Sa¤l›kl› Kentler Birli¤i, s.IV-X, 1-8, 14-15, 19-20, 36-40, Kopenhak, Danimarka, 2006.

Bülbül E., Alkaya D.H., Saygan M.A.: Yerel Yönetim ve Özel Kurulufllar›n Rekreasyona Bak›fl Aç›lar› Üzerine Niteliksel Bir Araflt›rma. Mu¤la Üniversitesi, 9.Uluslar aras› Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitab›, s.95, Mu¤la, 2006.

Keleﬂ R.: Yerinden Yönetim ve Siyaset. Cem Yay›nevi, s. 21, 130-132, ‹stanbul, 2000.

‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi Spor Kulübü, web sitesi. Eriﬂim 13 Aral›k 2010, Tarihçe, (http://www.ibbspor.com/icerik.php?id=35)

‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi Gençlik ve Spor Müdürlü¤ü Yönetmeli¤i, 13/10/2006 tarihli ve 1892 say›l› ‹stanbul Büyükﬂehir Belediye Meclisi Karar›.

‹stanbul Büyükflehir Belediyesi Spor A.fi., web sitesi. Eriflim 14.12.2010, Anasayfa: (http://www.sporas.com.tr) 25

Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü, web sitesi. Eriﬂim 13 Aral›k 2010, Tesisler Daire Baﬂkanl›¤›, Genel Müdürlü¤e Ait Spor Tesisleri (APK / Aral›k 2004) (http://www.gsgm.gov.tr/sayfalar/birimler/tesis/sayfalar/gsgm_ait_sptesis.xls)

Akdenk M.: Türk Sporunun Geliﬂmesinde Spor Federasyonlar›n›n Rolü, Güreﬂ Federasyonu Örne¤i. Marmara Üniversitesi, ‹stanbul, 1989.

‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi Destek Hizmetleri Daire Baﬂkanl›¤›, Tesislerimiz 2006 Kitab›, ‹stanbul, 2006.

Ekici S., Can S., Zorba E., Mollao¤ullar› H., K›ﬂçu A.: Yerel Yönetimlerde (Belediyelerde) Rekreasyonun Yeri ve Belediyelerin Rekreasyon Faaliyetlerine Yaklaﬂ›mlar›n›n De¤erlendirilmesi. Mu¤la Üniversitesi, 9.Uluslar aras› Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitab›, s. 27-30, Mu¤la, 2006.

‹stanbul Büyükflehir Belediyesi Spor A.fi., web sitesi. Eriflim 13 Aral›k 2010, Avrupa Yakas› Tesislerimiz: (http://www.sporas.com.tr/index.php?page=sub&f=m&s=2&hre f=8), Anadolu Yakas› Tesislerimiz: http://www.sporas.com.tr/ index.php?page=sub&f=m&s=2&href=9

Ba¤›r S., Geri S.: Moskova Meslek Okulundaki Ö¤rencilerin Serbest Zaman Faaliyetlerindeki Periyodunda Fiziksel Aktivitelere Olan ‹lgileri. Mu¤la Üniversitesi, 9.Uluslar aras› Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitab›, s. 71-72, Mu¤la, 2006. 12

Taflmektepligil M. Y.: Sporun Yayg›nlaflt›r›lmas›nda Semt Sahalar›n›n Etkileri. Marmara Üniversitesi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, ‹stanbul, 1995 (Dan›flman: Prof. Dr. Fehim Üç›fl›k).

Sunay H.: Türkiye’de Sporun Yayg›nlaﬂt›r›lmas› Kapsam›nda Ça¤daﬂ Spor Yöneticilerinin Rolü ve Önemi. 7.Uluslararas› Spor Bilimleri Kongresi Kongre Kitab›, s. 263-266, Antalya, 2002.

T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›, Beflinci Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›, Yay›n No: DPT:1974. Eriflim 6 Ekim 2007, (http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan5.pdf)

442

‹stanbul Gençlik Spor ‹l Müdürlü¤ü, web sitesi. Eriﬂim 13 Aral›k 2010, Ruhsatland›rma: (http://www.istanbulgsim.gov.tr/index.php/hizmetlerimiz/ruhsatlandirma.html)

Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü, web sitesi. Eriﬂim 13 Aral›k 2010, ‹statistik, ‹llere Göre Sporcu Say›s›: (http://www.gsgm.gov.tr/sayfalar/istatistik/illeregore_sporcusa yi.htm#top)

Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü, web sitesi. Eriﬂim 13 Aral›k 2010, Kulüp Say›lar›: (http://www.gsgm.gov.tr/sayfalar/istatistik/kulupsayilari.htm)

‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi, web sitesi. Eriﬂim 14 Aral›k 2010, Okul Spor Salonu Say›s› 130’a Ç›kt›: (http://www.ibb.gov.tr/trTR/Pages/Haber.aspx?NewsID=18218)

XI. Küçükçekmece’de Fiziksel Aktivite Alanlar› ve Yerel Yönetim Organizasyonlar› Ayhan Metin

12_KUCUKCEKMECE_FIZIKSEL_asl 2

1/25/11

2:05 AM

Page 443

Küçükçekmece Belediyesi, web sitesi. Eriﬂim 14 Aral›k 2010, Küçükçekmece Belediyesi Organizasyon ﬁemas›: (http://www.kucukcekmece.bel.tr/kurumsal/ yonetimsemasi.php)

Küçükçekmece Belediyesi, web sitesi. Eriﬂim 14 Aral›k 2010, Küçükçekmece ‹lçesi Hakk›nda: (http://www.kucukcekmece.bel.tr/haber_detay.php?kat_id=11)

Larsson I., Lissner L., Nalund I., Lindroos A.K.: Leisure and Occupational Physical Activity in Relation to Body Mass Index in Men and Women. Scandinavian Journal of Nutrition; Vol.48 Issue 4, p.4, Chart, 1 Graph, 165, Dec 2004. 35

Temren B.: Türk Kültüründe Spor ve Yayg›nlaﬂt›r›lmams›ndaki Sorunlar›, Ankara Üniversitesi E¤itim Bilimleri Fakültesi Yay›nlar›, s. 292, Ankara, 1984. 50

Lobstein T., Rigby N., Leach R.: ‹nternational Obesity Task Force EU Platform Briefing Paper. Brussels, International Obesity Task Force (IOTF) and European Association For The Study of Obesity, 2005. Eriﬂim 21 A¤ustos 2006, (http://www.iotf.org/media/euobesity3.pdf) 51

26442 say›l› Belediye ve Ba¤l› Kuruluﬂlar› ‹le Mahalli ‹dare Birlikleri Norm Kadro ‹lke ve Standartlar›na Dair Yönetmelik, Resmi Gazete, 22 ﬁubat 2007.

Küçükçekmece Belediyesi, web sitesi. Eriﬂim 10 Ekim 2007, Küçükçekmece Belediyesi Tüm Haberler: (http://www.kucukcekmece.bel.tr/kucukcekmece/Index.asp?Pa ge=TumHaberler#)

Tezcan M.: Boﬂ Zamanlar Sosyolojisi. s.24, s.90 Ankara, 1977.

Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü, web sitesi. Eriﬂim 13 Eylül 2007, Tarihçe; Türkiye Geneli Lisansl› Sporcu Say›s›: (http://www.gsgm.gov.tr) 38

Carnegie M.A., Bauman A., Marshall A.L., Mohs›n M., Westley-Wise V., Booth M.L.: Perceptions of the Physical Environment, Stage of Change for Physical Activity, and Walking Among Australian Adults, Research Quarterly for Exercise and Sport; Vol.73 Issue 2, 8p, 3 charts, 1 diagram, 146, Jun 2002

Frank L., Kavage S., Liman T.: Promoting public health through Smart growth. Vancouver, Canada, SmartGrowthBC, 2006. Eriﬂim 21 A¤ustos 2006, (http://www.smartgrowth.bc.ca)

Sunay H., Boz M., Gürbüz P.: Türkiye’de Spor Yöneticisi Yetifltiren Üniversitelerin Lisans Programlar›n›n Karfl›laflt›rmal› Olarak ‹ncelenmesi. G.Ü. Spor Bilimleri Dergisi, Cilt:7, Say›: 1, s56-66, Ankara, 2002.

Onur B.: Geliﬂim Psikolojisi. 3.Bas›m, s.40, ‹mge Kitabevi, Ankara, Nisan 1995

‹stanbul Büyükflehir Belediyesi Spor A.fi., web sitesi. Eriflim 13 Aral›k 2010, Sabah Sporlar› ‹le Güne Merhaba: (http://www.sporas.com.tr/index.php?page=sub&f=n&s=1& href=317).

360 derece belediyecilik vizyonu ile Buras› Küçük ‹stanbul, Eriﬂim 14 Aral›k 2010, Spor Yat›r›mlar›, s.20-25, (http://www.kucukcekmece.bel.tr/kucukcekmece/resimler/ yayinpdf/6238.pdf).

‹stanbul Gençlik Spor ‹l Müdürlü¤ü, web sitesi. Eriﬂim 9 Eylül 2007, Projeler Hakk›nda: (http://www.istanbulgsim.gov.tr/Default.asp?Section=Page&Act=Detail&ID=3)

‹stanbul Büyükﬂehir Belediyesi, web sitesi. Eriﬂim 10 Kas›m 2007, Spor Tesisleri:(http://www.ibb.gov.tr/IBB/DocLib/pdf/birimler/spor _as/tesisler.pdf) 42

Amman M.T., Karahüseyino¤lu M.F., Yaprak P., fiahin S.: Mesleki yaflamda Bedensel Faaliyet ile Kitle Sporu ‹liflkisi. Mu¤la Üniversitesi, 9.Uluslar aras› Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitab›, s. 304, Mu¤la, 2006. 43

Katzmarzyk P.T., Gledhill N., Shephard R.J.: The Economic Burden of Physical Inactivity in Canada. Canada, Med.Assoc.j. 163:1435-1440, 2000. 44

McNeill L., Kreuter M., Subramanian S.: Social environment and physical activity: a review of consepts and evidence. Social Science and Medicine, 63:1011-1022, 2006. 45

Spor Komisyon Raporu, Beﬂinci Beﬂ Y›ll›k Kalk›nma Plan› Gençlik ve Spor Özel ‹htisas Komisyonu, DPT, s.17, Ankara, 1983. 46

Spor Tesisleri Komisyon Raporu, Spor ﬁuras› 1990, s.174, Ankara, 1990. 47

Murray C.J.L., Lopez A.D.: Mortality by Cause for Eight Regions of the World: Global Burden of Disease Study. Lancet 349:1269-1276, 1997. 48

Atamtürk H.: Yaflam Kalitesi ve Egzersiz Al›flkanl›k ‹liflkisi KKTC örne¤i. Mu¤la Üniversitesi, 9.Uluslar aras› Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitab›, s. 538-540, Mu¤la, 2006.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

443

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

2:14 AM

Page 444

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

2:14 AM

Page 445

XII 9. Kalk›nma Plan›’nda Kültür Politikalar› ve Küçükçekmece Örne¤i

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

2:14 AM

Page 446

9. Kalk›nma Plan›nda Kültür Politikalar› ve Küçükçekmece Örne¤i Mehmet Yalç›n Y›lmaz

Özet

Abstract

‹stanbul’un “Kültür ‹lçesi” olma vizyonunu ortaya ko-

Küçükçekmece Municipality, with the vision of being “the

yan Küçükçekmece Belediyesi, bu vizyonu belirlerken

district of culture” in ‹stanbul, has adopted the Ninth

Dokuzuncu Kalk›nma Plan› ve AB sürecini, planlama-

Development Plan and the EU process as guidelines when

s›na ana eksen olarak alm›ﬂ ve ‹stanbul’un di¤er ilçe-

determining this vision and thus is at the forefront when

lerine oranla öne ç›km›ﬂt›r.

compared to the other districts of ‹stanbul.

Küçükçekmece Belediyesi’nin, Bas›n ve Halkla

This article focuses on the work of Directorate of

‹liﬂkiler Müdürlü¤ü ile 2006 y›l›nda kurulan Kültür ve

Public Information and Directorate of Culture and Social

Sosyal ‹ﬂler Müdürlü¤ü’nün çal›ﬂmalar›ndan yola ç›k-

Work Services, which was founded in 2006, within the

t›¤›m›z bu makalede; belediye bürokrasisinin 2006

body of Küçükçekmece Municipality. That while preparing

Stratejik Plan›’n› haz›rlarken uzun vadede Dokuzuncu

the strategical plan of 2006, the bureaucracy of the

Kalk›nma Plan›’n› göz önünde bulundurdu¤u, kültür

municipality took the Ninth Development Plan into con-

ve e¤itim etkinliklerinin arka plan›nda “Kentli olma bi-

sideration and had the aim of encouraging the concepts of

linci, ‹stanbul kültürünü yaﬂatma, STK ve yerel yöne-

“awareness of being a citizen, preserving the cultural her-

tim iﬂbirli¤i, hayat boyu ö¤renme” gibi kavramlar› ilçe halk›na kazand›rma hedefleri dikkati çekmektedir. Yine bu ba¤lamda ‹stanbul’un ‘Kültür ‹lçesi’ olmay› hedefleyen Küçükçekmece Belediyesinin uygulamalar›na yer verilmiﬂtir. Bu bölümdeki amac›m›z, ‹stanbul’daki yerel yönetimlere kültür uygulamalar›nda bir model olmay› hedefleyen ‹lçe Belediyesinin hangi

itage of ‹stanbul, the colloboration of NGOs and local administrations, and lifelong learning” among the community calls attention. Within this context, the practices of Küçükçekmece Municipality, which targets at being a “district of culture” are discussed. In this secton, we aim to present the methods of the municipality which aspires to be a model in cultural practices for the other districts in ‹stanbul.

yöntemleri kulland›¤›n› göstermektir. Key Words: Local administrations, cultural policies, Anahtar kelimeler: Yerel yönetimler, kültür politikalar›,

Küçükçekmece Manicipality.

Küçükçekmece Belediyesi.

446

XII. 9. Kalk›nma Plan›’nda Kültür Politikalar› ve Küçükçekmece Örne¤i Mehmet Yalç›n Y›lmaz

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

2:14 AM

Page 447

998 y›l›nda Stockholm’de yap›lan UNESCO

Birinci Beﬂ Y›ll›k Kalk›nma Plan›’nda kültür fa-

toplant›s›nda üye ülkelerce onaylanan “Kal-

aliyetlerinin hedefi; Türk kültür varl›¤›n› korumak,

k›nma ‹çin Kültür Politikalar› Eylem Plan›”

geliﬂtirmek ve daha geniﬂ bir çevreye tan›tmakt›r.

baﬂl›kl› dokümanda kültür ﬂöyle tarif edilmektedir:

Plan’da çeﬂitli alanlardaki çabalar›n bu amaca yöneltil-

“Kültür sadece sanat ve edebiyat alanlar›n› de¤il, ayn›

mesi gerekti¤i vurgulanm›ﬂt›r. ‹kinci Plan’da kültür

zamanda yaﬂam biçimlerini, temel insan hak ve öz-

daha geniﬂ bir kapsamda ele al›nm›ﬂ, Birinci Plan’daki

gürlüklerini, de¤er sistemlerini, gelenekleri ve

amaçlar›n yan› s›ra yeni kültür eserlerinin yarat›lmas›-

inançlar› da kapsar.”

n› sa¤layacak bir ortam›n haz›rlanmas›, Türk kültür

Kültür politikalar›, bir ülkede kültürlerin ve

de¤erlerinin yurt içinde ve d›ﬂ dünyaya tan›t›lmas›,

kültür varl›klar›n›n korunmas› ve geliﬂtirilmesi için

klasik ve ça¤daﬂ kültür de¤erlerinin Türk toplumuna

kültürle ilgilenen devlet kuruluﬂlar›n›n ve sivil top-

aktar›lmas› amaçlanm›ﬂt›r. Birinci ve ‹kinci Plan dö-

lum örgütlerinin kültür alanlar›nda izledikleri politi-

nemlerinde kültür faaliyetleri konusunda amaçlanan

kalard›r. Kültür politikalar›, halk›n kültürel yaﬂama

geliﬂmeleri ve yenilikleri gerçekleﬂtirmek üzere örgüt-

kat›labilmesi için elveriﬂli koﬂullar›n yarat›lmas›,

sel, hukuki ve kurumsal tedbirler öngörülmüﬂ, ancak

toplumdaki her ferdin yarat›c›l›¤›n› ortaya koymas›

kültürün toplumun sosyal ve ekonomik yap›s›ndan ay-

ve geliﬂtirmesi için yap›lmas› gereken çal›ﬂmalar›,

r› ele al›nmas› bu konuda öngörülen geliﬂmelerin ger-

al›nacak önlemleri içerir.

çekleflememesinin bafll›ca nedeni olmufltur. Ancak baz› kültür araçlar›n›n geliflmesi ve ya-

Dokuzuncu Kalk›nma Plan›’nda Kültür

y›lmas›nda sosyal geliﬂmenin etkisinin yan› s›ra

Politikalar›

planl› dönemde getirilen teﬂvik edici tedbirlerin ve

Türkiye ilk kez 1961 Anayasas› sonras›nda 1963 y›l›n-

ayr›lan kaynaklar›n da katk›s› olmuﬂtur. Bu ilk plan-

dan itibaren planl› kalk›nma sürecine girmiﬂtir. Bu

lar›n devam›nda 3. Plan 1973-1977; 4. Plan 1979-

tarihte Devlet Planlama Teﬂkilat› taraf›ndan haz›rla-

1983; 5. Plan 1985-1989; 6. Plan 1990-1994; 7. Plan

nan raporda: “Milli tasarrufu art›rmak, yat›r›mlar›

1996-2000; 8. Plan 2001-2005 gerçekleﬂme imkân›

toplum yarar›na, gerektirdi¤i önceliklerle yöneltmek

bulmuﬂtur.

ve iktisadi, sosyal ve kültürel kalk›nmay› demokratik

Planlarda kültür politikalar› hakk›nda ayr›nt›-

yollarla gerçekleﬂtirmek üzere Birinci Beﬂ Y›ll›k

l› bilgiler verilmiﬂ, yap›lmas› gerekenler vurgulan-

(1963 - 1967) Kalk›nma Plan› haz›rlanm›ﬂt›r.” ifade-

m›ﬂt›r. Ayr›ca her planda bir önceki plan döneminin

si dikkatimizi çekmektedir.

de¤erlendirilmesi yap›lm›ﬂ; eksiklikler, ihtiyaçlar

Kültürel kalk›nma ile halk›n e¤itim düzeyinin yükseltilmesinin temel hedef oldu¤u bilinmektedir.

belirtilmifl; devam eden hedefler yinelenmifl ve ilaveler yap›lm›flt›r.

Birinci Beﬂ Y›ll›k Kalk›nma Plan›’nda “kültür”ün bir

Kalk›nma planlar›ndaki ortak unsur kültürü

tan›m› verilmemiﬂ, toplam alt› kez kullan›lan kelime

muhafaza etmek ve tan›tmakt›r. Ancak Dokuzuncu

bir ifadeyi tamamlama gayesi içinde, genellikle gele-

Kalk›nma Plan› (2007-2013) Avrupa Birli¤i perspek-

nek ve e¤itim düzeyinin art›ﬂ›n› ifade etmek için kul-

tifiyle haz›rlanm›ﬂ ve “kültür” Türkiye’nin yaﬂayaca¤›

lan›lm›ﬂt›r. Ancak ilerleyen k›s›mlar›nda “ulusal kül-

dönüﬂümde bütüncül bir yaklaﬂ›m›n sac aya¤› olarak

tür” ifadesi kullan›lm›ﬂt›r.

vurgulanm›ﬂt›r.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

447

Emre Kongar, Kültür Politikalar›n›n Kalk›nma Stratejilerindeki Yeri, 2001, s.57 (Sempozyum Bildirileri)

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/30/11

12:00 AM

Page 448

Küçükçekmece 'deki ﬂenliklerden bir görünüm.

“Küreselleﬂmenin her alanda etkili oldu¤u, bi-

gözle bak›labilmektedir. Tüm bu davran›ﬂ biçimleri

reyler, kurumlar ve uluslar için f›rsatlar›n ve risklerin

toplumlar› birbirinden ay›ran geniﬂ kültürel farkl›-

artt›¤› bu dönemde Plan, Türkiye’nin ekonomik, sos-

l›klar›n görünümleridir.3

yal ve kültürel alanlarda bütüncül bir yaklaﬂ›mla ger-

Dokuzuncu Kalk›nma Plan›’nda, Türkiye’nin

çekleﬂtirece¤i dönüﬂümleri ortaya koyan temel politi-

getirdi¤i tarihsel birikimin ve yaﬂad›¤› toplumsal de-

ka doküman›d›r. Bu kapsamda Dokuzuncu Kalk›nma

¤iﬂimlerin do¤al bir sonucu olarak kültürel farkl›l›k-

Plan›, “‹stikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil pay-

lara vurgu yap›larak farkl›l›klar›n korunmas› ve yaﬂa-

laﬂan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi top-

t›lmas› üzerinde durulmaktad›r. Aﬂa¤›da s›ralad›¤›-

lumuna dönüﬂen, AB’ye üyelik için uyum sürecini ta-

m›z maddeler kültürün tan›m›na uygun bir ﬂekilde

mamlam›ﬂ bir Türkiye” vizyonu ve Uzun Vadeli Strate-

kapsay›c› – koruyucu – geliﬂtirici bir anlay›ﬂla top-

ji (2001-2023) çerçevesinde haz›rlanm›ﬂt›r.” Bu uzun

lumsal de¤erlerin bütününü kucaklamaktad›r:

vadeli stratejinin “Temel ‹lkeler” k›sm›nda “Geliﬂme

• Toplumsal de¤iﬂim sürecinde kültürel zenginlik ve

Eksenleri” içerisinde Kültürün Korunmas› ve Geliﬂti-

çeﬂitlili¤imizin korunmas›, geliﬂtirilmesi ve gelecek

rilmesi ve Toplumsal Diyalo¤un Güçlendirilmesi baﬂ-

kuﬂaklara aktar›lmas› kültürel politikalar›n temelini

l›¤› verilmiﬂ ve hedefler s›ralanm›ﬂt›r.

oluﬂturacakt›r.

Kültürden kültüre farkl›l›k gösteren yaln›zca

• Kültürümüzün özgün yap›s›n› ve zenginli¤ini kay-

“kültürel inançlar” de¤ildir. Kabul edilebilir davran›ﬂ

betmeden geliﬂime aç›k olmas› ve evrensel kültür bi-

biçimlerine, genellikle bir toplumdaki insanlar›n

rikimine katk›da bulunmas› sa¤lanacakt›r. Kültür

“ola¤an” diye gördüklerine di¤er bir toplumda farkl›

miras›m›z›n envanterinin ç›kar›lmas›na, bu miras›n

448

XII. 9. Kalk›nma Plan›’nda Kültür Politikalar› ve Küçükçekmece Örne¤i Mehmet Yalç›n Y›lmaz

9. Kalk›nma Plan›, Resmi Gazete, 26215, 01.07.2006

Anthony Giddens, Sosyoloji, Ankara 2005, s.24

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

2:14 AM

Page 449

korunmas›na ve restorasyonuna yönelik çal›ﬂmalar planl› bir ﬂekilde sürdürülecek; bu miras›n korunmas› için yayg›n e¤itim yoluyla kamuoyu bilincinin art›r›lmas› sa¤lanacakt›r.

• Sosyal ve ekonomik politikalarda kültür boyutunun dikkate al›nmas› ve kültür politikalar›n›n hayata geçirilmesinde yerel yönetimlerin ve STK’lar›n etkin kat›l›m› sa¤lanacakt›r. Toplumun her kesiminin kültürel etkinliklere kolay eriﬂimi sa¤lanacakt›r.

• Görsel ve iﬂitsel sanatlar ile sahne sanatlar›n›n geliﬂimi ve desteklenmesi için uygun ortamlar haz›rlanacakt›r.

• Kültür turizminin gelifltirilmesi ve yayg›nlaflt›r›lmas› çal›flmalar› ba¤lam›nda otantik özellikleriyle korunarak turizme aç›lan yöresel örneklerin ço¤alt›lmas› desteklenecektir.

• Baﬂta geleneksel el sanatlar›m›z olmak üzere, maddi kültür ürünlerimiz ihraç ürünlerine dönüﬂtürülecektir.

• Sinema ve belgesel film gibi kültürel ürünlerin üretimi teﬂvik edilerek kültür sektörünün millî gelir ve ihracat içindeki pay› art›r›lacakt›r.

• Öncelikle bilim, e¤itim, ö¤retim ve yay›n kuruluﬂlar›nda Türkçenin do¤ru ve etkin kullan›m›na önem verilecektir.

• Kültürel kimli¤imizin özgün yap›s›n› korumak, geliﬂtirmek ve tan›tmak için etkin politikalar üretmek ve ilgili kurumlar aras›nda gerekli eﬂgüdümü sa¤lamak amac›yla ilgili bakanl›¤›n görev ve sorumluluklar› yeniden düzenlenecektir.

• Yo¤un göç ve çarp›k kentleﬂme neticesinde ortaya ç›kan sosyokültürel uyum sorunlar›n› azalt›c› önlemler al›nacakt›r.

• Toplumsal bütünleflme ve dayan›flman›n art›r›lmas› amac›yla hoflgörü, toplumsal diyalog ve ortakl›k kültürünü gelifltirici politikalara öncelik verilecektir.

• Gençlerin aileleriyle ve toplumla iletiflimlerini daha sa¤l›kl› hale getirecek, öz güvenlerini gelifltirecek, yaflad›klar› topluma aidiyet duygusu ve duyarl›l›klar›Küçükçekmece Belediyesi sahne sanatlar› kursu ö¤rencileri.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

449

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

2:14 AM

Page 450

n› art›racak, karar alma süreçlerine kat›l›mlar›n› sa¤-

Ankara, ‹zmir, Bursa ve Adana gibi sanayileﬂme ola-

layacak tedbirler al›nacakt›r.

na¤›na sahip kentlere ra¤bet artm›ﬂt›r. 1950’ye ka-

• Kamu politikalar›n›n oluﬂturulmas›nda demokratik

dar nüfusun % 80’i k›rsalda yaﬂarken, ‹stanbul, An-

kat›l›m›, saydaml›¤› sa¤lamak ve toplumsal diyalo¤u

kara, ‹zmir d›ﬂ›nda kentlerin büyük ço¤unlu¤u içe

geliﬂtirmek için STK’lar›n karar alma süreçlerine

kapal› kentlerdi. Belediye yöneticileri ise büyük bir

katk›lar›n› sa¤layacak mekanizmalara yönelik çal›ﬂ-

sosyal problemi de beraberinde getiren göçü sessiz-

malar yap›lacakt›r.

ce izlemek zorunda kald›lar.

• Ekonomik ve Sosyal Konsey’in daha etkin ve fonk-

Ülkemizin her köﬂesinden gelen vatandaﬂa ko-

siyonel bir yap›ya kavuﬂturulmas›na yönelik önlemler

nut alan› ve ulaﬂ›m imkân› sa¤lamakla görevli olan

al›nacakt›r.

belediyeler bu zorluklara, politik kayg›larla kimi za-

Dokuzuncu Kalk›nma Plan›’nda bir önemli husus da Avrupa Birli¤i kat›l›m sürecindeki hedeflerdir. Burada ﬂu maddeler kültür politikalar›n› belirle-

man gecekondulaﬂmaya da göz yumarak sessizce destek verdiler. Kentlerin çevrelerinin büyük k›sm› gecekondu

mede esas al›nmaktad›r.

denilen konutlarla doldu. K›rdan gelenler, yeni kent-

• Gerek AB üyesi ülkelerin kamuoylar›nda ülkemizin

lileri oluﬂturdu.

tan›t›m›, gerek halk›m›z›n AB konusunda bilgilendi-

Küçükçekmece ‹lçesi 1950 sonras› ‹stanbul’un

rilmesi ve kat›l›m sürecinin gerekliliklerine haz›r-

sayfiye bölgesi olarak nüfusu kendine çekmiﬂtir.

lanmas› bak›m›ndan etkili bir iletiﬂim stratejisi ge-

1970’e kadar kademeli bir art›ﬂ görülürken bu tarih-

liﬂtirilecek ve uygulamaya konulacakt›r. Her düzeyde

ten sonra sanayileﬂmenin etkisiyle ciddi bir nüfus ar-

ve çok yönlü iliﬂkilerle sivil toplumlar aras› ba¤lar,

t›ﬂ› meydana gelmiﬂtir. Sanayi tesislerinin bölgeye

farkl›l›k içinde birlik olma anlay›ﬂ› ile kültürel zen-

gelmesi, toplu konut alanlar›n›n aç›lmas›, arazi ﬂart-

ginlik ve hoﬂgörü güçlendirilecektir.

lar›n›n yap›laﬂmaya uygunlu¤u ve ulaﬂ›m kolayl›¤›

• Kad›nlar, çocuklar, yaﬂl›lar, özürlüler ve kente göç

nüfusu ﬂimdilerde 785.000’e ç›karm›ﬂt›r.

edenler baﬂta olmak üzere, yoksulluk riskiyle karﬂ›

Göçle gelen insan›m›z tüm yaﬂay›ﬂ özellikleri-

karﬂ›ya olanlara yönelik e¤itim, kültür ve sa¤l›k gibi

ni de beraberinde tafl›m›flt›r. Komfluluk, yard›mlafl-

hizmetlerin art›r›lmas› ihtiyac› devam etmektedir.

ma, dü¤ün, cenaze törenlerindeki toplumsal bütünleﬂme ve pozitif davran›ﬂlar›n yan› s›ra, kent kültürü-

Göçle Oluﬂan Yeni Kent: Küçükçekmece

ne ayk›r› birtak›m davran›ﬂ kal›plar›n› da beraberin-

Göç, insanlar›n belirli bir zaman içerisinde bir yerle-

de getirmiﬂlerdir.

flim alan›ndan baflka bir yerleflim alan›na geçifli olarak

Göçün beraberinde getirdi¤i sorunlar yaln›zca

ifade edilir. Göç dura¤an bir olgudan daha çok, neden-

fiziksel koﬂullar›n yetersizli¤ini de¤il; sosyal yap›y›

leri ve sonuçlar› ile beraber alg›lanan ve dolay›s›yla bir

sarsacak ve bireyi mutsuz edecek bir yaﬂam› da içinde

süreci anlatan bir kavramd›r. Baﬂka bir deyiﬂle göç; in-

bar›nd›r›r. H›zl› göçle birlikte ortaya ç›kan kentlerde

sanlar›n yaﬂad›klar› yerleri çeﬂitli sebeplerle b›rak›p

ﬂu sorunlar öncelikle dikkat çekmektedir:

genellikle hayat standartlar› daha iyi yerlere gitmesidir.

Kentlilik bilincinin oluﬂmamas› ve kent yaﬂa-

Türkiye’de köyden kente göç 1950 sonras›

m›n›n gerektirdi¤i davran›ﬂ kal›plar›n›n bireylerce

baﬂlam›ﬂ özellikle 1970’lerden itibaren ‹stanbul,

450

içselleﬂtirilememesi,

XII. 9. Kalk›nma Plan›’nda Kültür Politikalar› ve Küçükçekmece Örne¤i Mehmet Yalç›n Y›lmaz

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/30/11

12:01 AM

Page 451

Aidiyet duygusundan yoksunluk, yabanc›l›k hissi,

kent kültürünü tesis etmeyi hedefleyen yönetim kad-

Farkl›l›klara tahammül edememe,

rosu, kat›l›mc› bir anlay›ﬂ içinde farkl› kitleleri bir-

E¤itim olanaklar›n›n yetersiz kalmas›,

likte yönetmeye çal›ﬂmaktad›r. Bir yerel yönetimin

Kat›l›m eksikli¤i,

yaln›zca fiziksel dönüﬂümün de¤il, kültürel dönüﬂü-

Sivil toplum örgütlerinin yetersizli¤i,

mün de tetikleyicisi olaca¤› inanc›n›n söylem düze-

Aile içi ﬂiddet,

yinde kalmad›¤›, bütçeden ayr›lan paya ve gösterilen

Suç oranlar›n›n yüksek olmas›.

performansa da yans›d›¤› gözlemlenmektedir.

Küçükçekmece Belediyesi 2006 Strateji Plan›’nda Sosyokültürel Kalk›nma

Ülkemizde Yedinci Beﬂ Y›ll›k Kalk›nma Plan›’ndan (1996-2000) bu yana sosyal nitelikli hizmetlerin yerel yönetimler taraf›ndan sunulmas› gere¤i

Küçükçekmece Belediyesi yönetimi, ilçenin

üzerinde durulmaktad›r. Yerel yönetimlerin son y›l-

sosyal yap›s› üzerine sürekli çal›ﬂmalar yapmakta ve

larda artan öneminin nedenleri aras›nda “ötekilerin”

akademik çevrelerin önerilerini dikkate almaktad›r.

sorunlar›na çözüm olma da vard›r. Son dönemde ç›-

Planl› yönetim modelini benimseyen ve uzun vadede

kar›lan 5393 ve 5216 Say›l› Kanunlarla sosyal devletin

Dünden Bügüne Küçükçekmece

451

CKSM'deki bir tiyatro gösterisi sonras›nda Küçükçekmece Belediye Baﬂkan› Aziz YEN‹AY de¤erli tiyato sanatç›s› Y›ld›z KENTER'e teﬂekkür plaketi sunarken.

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

2:14 AM

Page 452

gereklerini yerel düzeyde gerçekleﬂtirme görevinden

Belirlenen vizyonun etkin ve gerçekçi bir ﬂe-

belediyeler yükümlü hale gelmiﬂtir. Sosyal belediye-

kilde gerçekleﬂmesi için belirleyicilerden biri: “‹lçe-

cilik yaklaﬂ›m›; yerel yönetimleri sosyal sorunlar›n

nin sürdürülebilirlik ad›na oluﬂturdu¤u politika, sos-

çözümünde bir arac› olarak görmekte, k›sa ve uzun

yoekonomik yap› ve fizik mekân kararlar›nda ulusla-

vadede onlara sorumluluklar yüklemektedir.

raras› standartlara ve yaklaﬂ›mlara ulaﬂmak için Av-

Bir kültürel kalk›nman›n gerçekleﬂmesi için aﬂa¤›da s›ralad›¤›m›z parçalar›n bir bütün olarak de¤erlendirilmesi gerekir.

rupa Birli¤i kriterleri, ilgili anlaflmalar ve yükümlülükler göz önünde bulundurulmal›d›r.”4 Özetle ilçenin vizyonu: 2026 y›l›na kadar kentsel yenileme ve sa¤l›klaflt›rma sürecini tamamlam›fl;

• Tesisleflme • Etkinlikler (Festival, panel, sergi, gösteri vb.) • Yay›nlar • Kurslar • STK’larla iflbirli¤i • Yerel de¤erlerin korunmas› ve gelifltirilmesi

do¤al yap›s›, ekolojik dengesi ile fiziki mekân koflullar›n› ça¤dafl standartlara ulaflt›rm›fl, güvenli, bunun yan› s›ra sosyokültürel ve ekonomik yap›lanmas›nda da ça¤dafl ve ilerlemesi bir geliflim çizgisine ulaflm›fl Küçükçekmece ve Küçükçekmeceliyi tan›mlamakt›r. Kentleflme, sadece fiziksel bir modernizasyon de¤il; insan iliflkilerini de içine alan bir olgudur. Bu

Küçükçekmece Belediyesi 2007 y›l›nda haz›r-

sebeple ‹stanbul’un önemli bir parças› olan Küçük-

lad›¤› Stratejik Plan›’n› 2026 y›l›na kadar süren uzun

çekmece’de ‹stanbul’un kültürel de¤erlerinin tan›t›l-

vadeli bir perspektife oturtmuﬂtur. Stratejik Plan’da

mas›; aidiyet duygusunun ve kenti sahiplenip yaﬂa-

ilçenin vizyonu flu flekilde belirlenmifltir:

nabilirli¤ine hizmet eden bireylerin ortaya ç›kmas›

“Küçükçekmece’nin kentsel, kültürel, ku-

için en önemli enstrümanlardan biri olacakt›r.

rumsal geliﬂimi ve dönüﬂümü, bilimsel kabuller ve

2008 y›l›nda ilçe “Küçük ‹stanbul” markas›yla

ulusal ve uluslararas› deneyimler ›ﬂ›¤›nda ilçe bütü-

gündeme gelmiﬂtir. 2010 Avrupa Kültür Baﬂkenti ilan

nünde gerçekleﬂtirilecektir. Bu ba¤lamda kuramsal

edilen ‹stanbul’un bir parças› olan Küçükçekme-

kabul ve çal›ﬂmalar› uygulamaya dönük eylemler ta-

ce’nin kendi içerisinde gösterece¤i performans›n ‹s-

kip edilecek olup sistem, teorinin pratikle örtüﬂtü-

tanbul’a verece¤i katma de¤er, bu projeyi anlaml› k›l-

rülmesi ad›na en etkin ﬂekilde kurgulanmaya çal›ﬂ›-

maktad›r. Gerçekleﬂtirdi¤i etkinliklerde ‹stanbul’un

lacakt›r. 2026 y›l›na kadar Küçükçekmece ‹lçesi’nin

zengin bir geçmiﬂe sahip kültürel de¤erlerini evren-

fiziksel çevresi ile birlikte sosyal yap›s›n›n da dönü-

sel sanatlarla birlikte yaﬂatan Belediye yönetimi,

flüm sürecine girdi¤i, ça¤dafl, kaliteli, güvenli yaflam

2010 sürecine iki modern kültür ve sanat merkezi ka-

çevrelerinin sunuldu¤u bir profile kavuﬂmas› hedef-

tarak “Küçük ‹stanbul” konseptinin model olabilece-

lenmektedir. Eﬂit olanaklarda tüm Küçükçekmece

¤ini göstermiﬂtir.

halk›n›n yararlanaca¤› bu yap›lanma, Küçükçekme-

Küçükçekmece Belediyesi, kentin di¤er ilçele-

ce’yi do¤al ve ekolojik de¤erleri, tarihi ve arkeolojik

rine model olabilecek uygulamalarda ise sanatç›lar-

potansiyelleri, ekonomik canl›l›¤› ve geliﬂen sosyal

dan ve akademik çevrelerden destek almaktad›r. ‹l-

dokusu ile sürdürülebilir planl› ve ça¤daﬂ bir yaﬂam

çede 2008 sonu itibar›yla Halkal› ve Cennet Kültür

http://www.kucukcekmece.bel. tr/pfp/main.asp?MagID=

çevresi haline getirecektir.

Sanat Merkezleri hizmet vermektedir. 2009 Mart

97&MagNo=114 (25.12.2008)

452

XII. 9. Kalk›nma Plan›’nda Kültür Politikalar› ve Küçükçekmece Örne¤i Mehmet Yalç›n Y›lmaz

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

Hedefler

1/25/11

2:14 AM

Page 453

Stratejiler

Eylemler Halk E¤itim birimleri oluﬂturmak ve etkin hale getirmek

1. E¤itim seviyesinin artt›r›lmas›

Kültürel geliﬂimi yönlendirici organizasyonlar› ve sertifika programlar›n› organize etmek Meslek edindirme kurslar› düzenlemek Kültür merkezi projesini geliﬂtirmek ve uygulamak

SOSYO KÜLTÜREL KALKINMANIN SA⁄LANMASI ve SÜREKL‹L‹⁄‹

Kad›n S›¤›nma Evi ve Rehabilitasyon Merkezi yer seçimi 2.‹lçe içerisindeki kültürel ve sosyal faaliyet nitelik ve

Gençlik ve Çocuk Merkezi organizasyonu

niceliklerinin geliﬂtirilmesi

Ana çocuk sa¤l›¤› merkezi ve programlar› örgütlemek Üstün zekal› çocuklar için Küçükçekmece Bilim ve Sanat Merkezi projesini geliﬂtirmek ve iﬂlerlik kazand›rmak Halka yönelik bilgilendirme ve bilinçlendirme programlar› yapmak

3. Sosyal kat›l›m›n sa¤lanmas› – Toplumsal bil-

STK’lar›n kurulmas›na yönelik destek verecek ve teﬂjik edecek projelerin üretilmesi

inçlendirmeyi artt›rarak örgütlü toplumun teﬂvik

Toplumsal alt gruplara yönelik projelerin üretilmesi (kad›n-genç-çocuk-engelli)

edilmesi

Sistematik ve etkin bir halkla iliflkiler örgütlenmesine gitmek iliflkileri sürekli ve iki yönlü k›lmak E¤itim olanaklar›n›n eflitlikçi bir tutumla sa¤lanmas› Kamu sa¤l›¤› alan›nda desteklerin verilmesi

4.Yaﬂam standard›n›n art›r›lmas›

Kültür projelerinin ve hizmetlerinin desteklenmesi yayg›nlaﬂt›r›lmas› Yeni istihdam alanlar›n›n yarat›lmas› Sosyal bilinçlenmenin artt›r›lmas›na yönelik çal›ﬂmalar›n yap›lmas› bu alanda kurumlar aras› ve

5.Yoksulluk ve yoksunluk s›n›r›n›n ilçe bütününde en

uluslar aras› desteklerin al›nmas› ve ortakl›klar›n geliﬂtirilmesi

aza indirilmesi

Meslek edindirme kurslar›n›n ve sürekli aile-birey destek birimlerinin kurulmas› Mevcut sosyo-ekonomik yap›n›n alg›lanmas›, e¤itim beklenti ve gereksinmelerin objektif analizleri için sosyo ekonomik yap›y› irdeleme amaçl› hane halk› anketleri ve sorgulamalar›n›n gerçekleﬂmesi

ay›nda Sefaköy Kültür ve Sanat Merkezi ilçenin üçün-

rultusunda vatandaﬂlar›n kurs baﬂvurular› kültür

cü kültür merkezi olacakt›r.

merkezleri taraf›ndan de¤erlendirilmektedir. Ö¤-

‹stanbul, son y›llarda say›lar› artsa da kültür

renci listeleri ‹lçe Halk E¤itim Merkezi taraf›ndan

merkezleri bak›m›ndan yetersiz bir ﬂehirdir. Özel-

onaylanmakta ve kurs sonunda baﬂar›l› bulunanlar

likle Taksim, ﬁiﬂli, Kad›köy, Bak›rköy gibi semtlerde

Milli E¤itim Bakanl›¤› onayl› sertifika almaktad›r.

yo¤unlaﬂan resmî ve özel tiyatrolar, yo¤un göçle or-

Kültür merkezlerinde 4 baﬂl›kta gerçekleﬂen

taya ç›kan semtlerde halk›m›za ulaﬂamam›ﬂt›r. Dar

e¤itimlerin hepsi ücretsizdir.

gelirli halk›n yaﬂad›¤› çevre semtlerde sanat›n bera-

a) Bilgi Evleri: ‹lçede e¤itim gören ilkö¤retim düze-

berinde getirece¤i kültürel dönüﬂüm ve kent kültü-

yindeki ö¤rencilerin okul d›ﬂ›nda, e¤itimciler tara-

rü, zaman içerisinde insanlar›n aidiyet hislerini ar-

f›ndan bilgisayar, yabanc› dil, müzik, tiyatro vb. e¤i-

t›racakt›r. Böylece göçün yaratt›¤› birçok sorun ken-

timleri gerçekleﬂtiren bilgi evinde çocuk ve aile ileti-

dili¤inden azalacakt›r.

ﬂimi konusunda dan›ﬂmanl›k yapan bir de psikolog görev yapmaktad›r. Halen Cennet Kültür Merkezi

Kültür Merkezlerinde E¤itim Faaliyetleri

içerisinde 3500 ö¤renciye hizmet veren bilgi evleri-

Küçükçekmece Belediyesi ve ‹lçe Milli E¤itim Mü-

nin say›s› 2009 Nisan ay›nda dörde ulaﬂacak ve yakla-

dürlü¤ü taraf›ndan yap›lan iﬂbirli¤i protokolü do¤-

ﬂ›k 12.000 kiﬂiye hizmet verecektir.

Dünden Bügüne Küçükçekmece

453

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

2:14 AM

Page 454

Küçükçekmece Belediyesi müzik atölyesi ö¤rencileri.

b) Gösteri Sanatlar› Atölyesi: CKSM ve HKSM’de ti-

atölyesi kat›nda verilmektedir. Klasik Türk müzi¤i,

yatro, bale, modern halk danslar›, halk oyunlar› gibi

Bat› müzi¤i ve halk müzi¤i türlerinde çocuk, gençlik,

branﬂlarda e¤itimler verilmektedir. ‹statistiklere gö-

yetiﬂkin korolar› çal›ﬂmalar yapmakta, konserler ver-

re tiyatro ve bale derslerine gösterilen ilgi dikkati

mektedir. Bu atölye 2008 Haziran ay›nda e¤itimleri-

çekmektedir. Bu atölyedeki e¤itmenlerin konserva-

ne baﬂlam›ﬂ 2008 sonu itibar›yla kay›tl› ö¤renci say›-

tuar mezunu ve lisansüstü e¤itimlere sahip olmalar›,

s› 981’e ulaﬂm›ﬂt›r. 2009 y›l› kapasite planlamas›nda

fiziksel koﬂullar›n modern olmas›, y›l boyunca kurs-

üç kültür merkezinde toplam 3000 ö¤renciye e¤itim

lara olan ilgiyi art›rmaktad›r. 2008’in son alt› ay›nda

hedeflenmiﬂtir.

939 ö¤renci e¤itim alm›ﬂt›r. 2009 y›l› kapasite plan-

d) Hayat Boyu Ö¤renim Program› (Lifelong Lear-

lamas›nda üç kültür merkezinde toplam 4000 ö¤ren-

ning Programme): Öncelikle iﬂsizleri ve ev han›mla-

ciye e¤itim verilmesi hedeflenmiﬂtir.

r›n› hedefleyen bu program AB sürecinin ülkemize

c) Müzik Atölyesi: CKSM’de piyano, keman, gitar gi-

kazand›rd›¤› politikalardan biridir. Kültür müdürlü-

bi Bat› müzi¤i çalg›lar›n›n yan› s›ra ba¤lama, ud, ney

¤ü ve e¤itim dan›ﬂmanlar› ilçedeki iﬂ gücü taleplerini

gibi Türk müzi¤i enstrümanlar›n›n e¤itimi müzik

de dikkate alarak aç›lacak branﬂlar› tespit etmekte-

454

XII. 9. Kalk›nma Plan›’nda Kültür Politikalar› ve Küçükçekmece Örne¤i Mehmet Yalç›n Y›lmaz

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

2:14 AM

Page 455

Etkinlik

Kat›l›m

Ortalama etkinlik baﬂ›na kat›l›m

Doluluk Oran›

Ücret

Yetiﬂkin tiyatrosu

22.191

427

% 98.6

3 TL

Çocuk tiyatrosu

21.730

381

% 88

1 TL

Söyleﬂi-Seminer

3.652

281

% 64.9

Ücretsiz

122

47.573

390

% 90.1

Etkinlik

Kat›l›m

Ortalama etkinlik baﬂ›na kat›l›m

Doluluk Oran›

Ücret

Yetiﬂkin tiyatrosu

5.060

337

% 86.1

3 TL

Çocuk tiyatrosu

9.002

281

% 77.3

1 TL

Sinema

8.757

274

% 62.8

3 TL

1.498

166

% 27.3

Ücretsiz

24.317

276

% 71.6

Toplam

CKSM verilerine göre koltuk say›s› 433’tür.

Söyleﬂi-Seminer Toplam

HKSM verilerine göre koltuk say›s› 386’d›r.

dir. Diksiyon, bilgisayar iﬂletmenli¤i, sekreterlik,

ne ayn› dönemde 19 çocuk oyunu 57 seans gösterilmiﬂ

web tasar›m›, internet kullan›m›, muhasebecilik, ‹n-

ve 21730 izleyiciye ulaﬂ›lm›ﬂt›r.

gilizce, Rusça, Almanca, Frans›zca, aﬂç›l›k vb. kurslar

b) Söyleﬂi/Seminer: ‹lçedeki kültür merkezlerinde

ilgi görmektedir.

haftal›k gerçekleﬂen bu etkinlikler iki baﬂl›kta de¤er-

2008 y›l› ikinci yar›s›nda toplam 2606 kiﬂiye

lendirilebilir.

e¤itim verilmiﬂtir. 2009 kapasite planlamas›nda bu

Ö¤renci ve ö¤retmenlere yönelik belirli gün

program baﬂl›¤›nda toplam 5000 kiﬂiye e¤itim hedef-

ve anma etkinlikleri: Okullarda kutlanan önemli

lenmektedir.

gün ve haftalarla ilgili ünlü konuﬂmac›lar›n (akademisyen, gazeteci, sporcu vb.) kat›ld›¤› programlar.

Cennet Kültür ve Sanat Merkezi – Halkal›

Halk Seminerleri: Edebiyat, tarih, müzik, halk sa¤l›-

Kültür ve Sanat Merkezi Etkinlikleri

¤›, aile, çocuk e¤itimi vb. birçok konuda uzmanlar›n

a) Tiyatro Gösterimleri: ‹lçede 2008 itibar›yla iki

verdi¤i seminerler ilgi görmektedir. 2008’in ikinci

sahne bulunmaktad›r. Halkal› Kültür ve Sanat Mer-

yar›s›nda CKSM’de gerçekleﬂen 13 seminere toplam

kezi’nden sonra 2010 Avrupa Kültür Baﬂkenti ‹stan-

3652 kiﬂi kat›lm›ﬂt›r. Ayn› tarihlerde HKSM’de ger-

bul’a yak›ﬂ›r bir mimariye sahip olan Cennet Kültür

çekleflen 9 seminere 1498 kifli kat›lm›flt›r.

ve Sanat Merkezi hizmete girmiﬂtir.

c) Sergi: CKSM ve HKSM giriﬂ kat›ndaki salonlarda

CKSM sahnesi 433 koltuk kapasitesi ve mo-

her ay iki sergi gerçekleﬂmektedir. Salonda hem mo-

dern olanaklar›yla sanat dünyas›nda ses getirmiﬂtir.

dern hem de geleneksel sanatlar yer alabilmektedir.

2008’in ikinci yar›s›nda 11 yetiﬂkin oyunu toplam 52

Sergi seçimlerinde çeﬂitli sanat ve e¤itim kuruluﬂlar›

seans gösterilmifl ve 22191 izleyiciye ulafl›lm›flt›r. Yi-

ile iﬂbirli¤i yap›ld›¤› dikkatimizi çekmektedir. 2010

Dünden Bügüne Küçükçekmece

455

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

2:14 AM

Page 456

Üst CKSM Tiyatro Salonu. Alt Tiyatro oyuncular›ndan bir görüntü.

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

CKSM piyano kurslar›ndan bir görüntü.

2:14 AM

Page 457

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/30/11

12:03 AM

Page 458

Kültür Ajans› ve ‹fsak gibi kurumlar›n yan› s›ra Türkiye’nin önde gelen geleneksel sanatç›lar› da CKSM’de sanatseverlerle buluflmaktad›r. Her iki kültür merkezinde 13 farkl› sergi gerçeklefltirilmifl ve toplam 18202 sanatsevere ulafl›lm›flt›r. Küçük ‹stanbul Etkinlikleri a) Uluslararas› Göl Festivali: Küçükçekmece Gölü kenar›ndaki rekreasyon çal›flmalar›n›n ard›ndan ilçenin ismini öne ç›karan bu etkinlik 2006-2007 ve 2008 y›llar›nda giderek artan bir ilgiyle izlenmifltir. 1000 kiflilik "Göl Anfi Tiyatrosu"nda uluslararas› sanatç› ve gruplar›n sahne ald›¤› festivalde her y›l farkl› ülkelerden gelen halk danslar› topluluklar› ilçeyi bir dünya kentine çevirmektedir. b) Uluslararas› Foto¤raf Yar›flmas›: ‹lçenin tarihî ve do¤al dokusunu öne ç›karmak, ilçenin güzelliklerini yeniden keflfetmek için düzenlenen yar›flma profesyoneller kadar amatör sanatç›larca da ilgi görmüfltür. c) Ramazan Etkinlikleri: Eski ‹stanbul'un ramazan etkinliklerini yaflatmay› hedefleyen bu etkinlikte 2 çad›rda 30 akflam boyunca konser, konferans ve söyÜst Engelliler Rehabilitasyon Merkezi ö¤rencileri"

leﬂilerin yan› s›ra, geleneksel sahne sanatlar›na yer verilmektedir. d) Kültür Gezileri: Medeniyet ve tarih bilincini ka-

b) Özürlüler Koordinasyon Merkezi: Engellilerin

zand›rmak hedefiyle Çanakkale, Ankara, Edirne ve

sosyal yaﬂama kat›labilmeleri ve hizmet alabilmeleri

Bursa gibi ﬂehirlere düzenlenen ücretsiz gezilere

için “Özürlüler Masas›” kurulmuﬂ, ard›ndan ilçede

20.000 Küçükçekmeceli kat›lm›ﬂt›r.

durum tespiti yap›lm›ﬂt›r. Bu merkeze baﬂvuran engellilere yasal haklar› konusunda bilgi verilmekte ve

Sosyal Sorumluluk Projeleri:

yönlendirme yap›lmaktad›r. Sivil toplum kuruluﬂlar›

a) Yaﬂam Sevinci Merkezi: Küçükçekmece Belediye

ile koordineli çal›ﬂ›lmakta olup engelli vatandaﬂlar›n

Baﬂkanl›¤›nca, 2005 y›l›nda kurulan merkez, ilçe s›-

ihtiyaçlar›na göre tekerlekli sandalye, baston gibi

n›rlar› içerisinde yaﬂayan muhtaçlara, g›da, giyim,

yard›mlar yap›lmaktad›r. Engellilerin en büyük

e¤itim ve ev eﬂyas› yard›m›nda bulunmaktad›r. Yaﬂam

problemlerinden biri olan ulaﬂ›m problemini çöz-

Sevinci Merkezi’nin gelirleri aras›nda belediye kay-

mek amac›yla asansörlü midibüs al›narak hizmete

naklar›n›n yan› s›ra, Küçükçekmece halk›n›n deste¤i

sokulmuﬂtur. Yine bu merkezde özürlüler için istih-

dikkati çekmektedir.

dam ve rehabilitasyon hizmetleri sunulmaktad›r.

458

XII. 9. Kalk›nma Plan›’nda Kültür Politikalar› ve Küçükçekmece Örne¤i Mehmet Yalç›n Y›lmaz

Alt Küçükçekmece Engelliler Tiyatrosunun gösterilerinden

13_KUCUKCEKMECE_KALKINMA

1/25/11

2:14 AM

Page 459

KAYNAKÇA GIDDENS, Anthony,

(2005) Sosyoloji, Ankara

KAYA, Erol,

(2004)Kentleflme ve Kentlileflme, ‹stanbul Kalk›nma Planlar›, www.dpt.gov.tr Kentim ‹stanbul Sosyal Doku Projesi, Genar Araflt›rma, ‹.B.B. Yay›nlanmam›fl Rapor, ‹stanbul 2001. Yerel Yönetimler Kültür fiuras›, Konya B. B. Yay., Konya 2007. 9. Kalk›nma Plan›, www.ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan9.pdf

Dünden Bügüne Küçükçekmece

459