1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN KAVRAM VE KURALLARININ GELİŞİMİ (Potansiyel soru sayısı 2)
Heredotes : İlk kez çalışanların verimli olabilmesi için yüksek enerjili besinlerle beslenmesi gerektiğine değinmiştir. Dioscorides : Zehirleri bitkisel, hayvansal ve mineral kaynaklı olarak üçe ayırmıştır. Hipokrates : İlk kez kurşunun zararlı etkileri üzerinde durmuştur. Nicander : Hipokrates’in çalışmalarına devam etmiştir. Kurşun koliği ve kurşun anemisini incelemiş ve tanımlamıştır. Plato : Şekil bozuklukları, çalışma pozisyonu ile ilgili bilgi vermiştir. Juvenal : Göz lezyonları ve varisten söz etmiştir. Plini : Tehlikeli tozlara karşı çalışanların korunması amacıyla maske yerine geçmek üzere başlarına torba geçmelerini önermiştir. Agricola : De Re Metallica adlı yapıtında, madencilerde ortaya çıkan hastalıkları tanımlamıştır. Paracelsus : Madencilerde ve baca temizleyicilerinde meslek hastalıklarını saptamış. De Morbis Metallica adlı kitabında, bugün pnömokonyoz diye bilinen kronik akciğer hastalıklarının klinik tablosunu çizmiştir. “Her madde zehirdir ve zehir olmayan madde yoktur. Zehir ile ilacı ayıran dozdur” diyerek toksikolojinin temelini atmıştır. Percival Pott : Baca temizleyicilerinde görüşen meslek hastalıklarına değinmiştir. Robert Owen : 1802 yılında İngiltere Parlamentosu’nda “Çırakların Sağlığı ve Morali” adlı yasanın çıkarılmasında rol oynamıştır. Bu yasa ile çalışma saati 12 saat olarak sınırlandırılmış ve işyerlerinin havalandırılması öngörülmüştür. Michael Sadler : 1833 yılında “Fabrikalar Yasası” adı altında yürürlüğe girmesini sağlamıştır. Bu yasa ile; - Fabrika denetimi için müfettiş atanması zorunlu kılındı - 9 yaşın altındaki çocukların işe alınması ve 18 yaşından küçüklerin ise 12 saatten fazla çalıştırılmaları yasaklanmıştır. İş hukuku açısından batılı tarzdaki ilk düzenleme, Mecelle-i Ahkam-i Adliye’dir. SAYISAL İÇERİKLİ BİLGİLER 1802 yılında “Çırakların Sağlığı ve Morali” yasası yayınlandı. 1833 yılında Fabrikalar Yasası yayınlandı. 1845 tarihli Polis Nizamnamesi yayınlanmıştır. 1847 yılında çıkarılan “on saat yasası” ile çalışma saatleri sınırlandırılmıştır. 1865 yılında Dilaver Paşa Nizamnamesi, üretimi arttırmak yayınlandı. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ilk yasal belge olması açısından önemlidir. 1919 yılında ILO kuruldu. 1921 yılında Ereğli Kömür Havzası Maden İşçisinin Hukukuna ilişkin 151 sayılı kanun çıkarıldı. 1930 yılında 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu yayınlandı. Ülkemizde iş yasasının bulunmaması sebebiyle İş sağlıgı ve güvenliği ile ilgili hükümler taşıyan ilk belgedir. Ülkemizde sürekli olarak 50 veya daha fazla işçi çalıştırılan iş yerlerinde hekim çalıştırılması ilk olarak bu kanunla gerçekleşmiştir. 1936 yılında 3008 sayılı İş Kanunu çıkarılmıştır. Bu kanun ile ülkemizde ilk kez iş sağlığı ve güvenliği konusunda ayrıntılı ve sistemli bir düzenlemeye gidilmiştir. 1967 yılında 931 sayılı İş Kanunu çıkarılmıştır. 1971 yılında 1475 sayılı İş Kanunu çıkarılmıştır. 2003 yılında 4857 sayılı İş Kanunu çıkarılmıştır. 30 Haziran 2012 yılında 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıkarılmıştır.
Semih BOZKURT – Kimya Mühendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık 2013
Page 1