Dasarts magazine nl by Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten

eDiTie

talking With

places Dasarts magazine 2014 / 2015

Advertentie

Talking with Places

indeX

redactioneel Barbara Van Lindt 6

You still haven’t looked at anything Chris Keulemans 14

in de verte K. Schippers 17

studenten verkennen onbekend terrein 44

het topje van de ijsberg Sébastien Hendrickx

amsterdam-noord in cijfers

DasArts

Master of Theatre

nooit vrij van ideologie

Open Weekend

Barbara Van Lindt & Karin van de Wiel

Friday 16 January 2015 / 20:00 Saturday 17 January 2015 / 14:00 - 23:00

Thursday 22 January 2015

Master prOOf prOjects Monday 2 February 2015 Tuesday 3 February 2015 www.facebook.com/dasartsmasteroftheatre

www.dasarts.nl

Image: Preparation - Agustina Muñoz / Photography: Thomas Lenden

deadline fOr applicatiOns

aanbevolen 62

Dasarts & Colofon

DasArts - Master of Theatre

Talking with Places

redactioneel tekst barbara Van linDT

noord ìs eigenlijk het nieuwe centrum. in elk geval: een middelpunt van aandacht en experiment, een magnetisch krachtenveld

Noord werd in het voorjaar van 2014 in verschillende internationale media getipt als één van de ‘most booming city parts of the world’. Maar het is pas afgelopen zomer dat dit stadsdeel zichtbaar werd op officiële toeristenkaarten. Voorheen was Noord op de kaart een groot, vaalwit vlak met geen enkele interessante landmark voor bezoekers. Wat me ook opvalt: pratend over onze nieuwe locatie, voeg ik steeds de windrichting toe. Iets wat ik nooit deed toen we nog gevestigd waren in Amsterdam-Oost. In een korte tijd is ‘verhuizen naar Amsterdam-Noord’ gelijk komen te staan aan de wens om jezelf opnieuw uit te vinden. Het getuigt van moed om het centrum van Amsterdam de rug toe te keren; je trotseert de fysieke en de mentale afstand van de rivier het IJ. Je gaat naar Noord om nieuwe gebieden te verkennen, of braakliggende terreinen nieuw leven in te blazen. De afgelopen vijf jaar is Noord hierdoor onmiskenbaar veranderd en heeft het een identiteit gekregen, zo sterk als een commercieel A-merk. Het is een kleine, trotse republiek, een goudmijn van vergeten geschiedenissen, een toevluchtsoord voor kunstenaars, een plek waar innovatie en ondernemerschap buzz-woorden werden van een gevleugeld gentrificatiescenario 1. Noord ìs eigenlijk het nieuwe centrum. In elk geval: een middelpunt van aandacht en experiment, een magnetisch krachtenveld. DasArts maakt er deel van uit en beschouwt het als onderzoeksterrein. Hoe ons hierbinnen positioneren? Met wie samenwerken? Waaraan bijdragen? Wat leren van deze omgeving? In tijden waarin kunstenaars een groeiende noodzaak én groeiende druk ervaren om hun praktijk te verbinden met hun omgeving, zijn deze vragen relevant.

Mentor Chris Keulemans stelde, samen met Willemijn Lamp en Sébastien Hendrickx, een programma samen waarin we kennismaakten met een enorme diversiteit van mensen, plekken en netwerken in Noord. Tegelijkertijd werden er uiteenlopende artistieke strategieën verkend om je als kunstenaar te verhouden tot plaatsen en mensen. Na het bezoek van gastdocenten John Jordan, Jozef Wouters en Simon Allemeersch, het introduceren van termen om zowel weerstand als enthousiasme onder woorden te brengen en de bijbehorende discussies, maakten we op een vrijdagmiddag een lijst. Een lijst van dingen die we zouden kunnen doen als kunstenaars in Noord. Men kan... • gentrificatie bewust ongedaan maken door vandalisme, guerrilla acties en tagging; • een sociale interventie voor de rijken organiseren; • gentrificatie negeren; • doen waar je zin in hebt; • naar de toekomst kijken in plaats van naar het verleden; • focussen op één persoon in de buurt; • een cultureel cultfenomeen verzinnen wat eigen is aan de Noord; • een performance met zeemeerminnen op het IJ geven; • een evenement organiseren om de gentrificatie van Noord te vieren en alle betrokken partijen vragen voor elkaar een toast op de toekomst uit te spreken.

Barbara Van Lindt (België, 1966) is sinds 2009 directeur van DasArts. Hiervoor was ze al betrokken bij DasArts als adviseur voor studenten. Haar werkervaring heeft Van Lindt vooral opgedaan in de beroepspraktijk, met een focus op internationaal georiënteerde podiumkunsten. Ze heeft gewerkt als programmeur van Kunstenfestivaldesarts (Brussel, 2006 - 2009). Bij het Gasthuis Theater (Amsterdam, 1997-2001) en wp Zimmer (Antwerpen, 2002-2006) heeft Van Lindt werkruimten opgezet en geleid voor opkomende kunstenaars op het terrein van theater, performance en dans.

De laatste bijdrage in deze lijst was van mij. Ik vraag me af of studenten nog bezig zijn met hun ideeën op de lijst, maar de mijne blijft door mijn hoofd spelen. Iets om daadwerkelijk te organiseren als Talking with Places is afgelopen, want het gesprek met Noord is net begonnen.

1 Gentrificatie, vaak met het Engelse woord gentrification aangeduid, is een term die gebruikt wordt om de opwaardering van een buurt of stadsdeel op sociaal, cultureel en economisch gebied aan te duiden

Locatie: DasArts, Havikslaan 20

Foto: Thomas Lenden

DasArts is verhuisd. We hebben tijdelijk onze intrek genomen in een oud schoolgebouw totdat we volgend jaar, samen met enkele andere afdelingen van de AHK en de Theaterschool, permanent een voormalig laboratorium van oliegigant Shell gaan bewonen. Beide gebouwen staan in Amsterdam-Noord.

DasArts - Master of Theatre

Talking with Places

Foto: Thomas Lenden

You still haven’t looked at anything tekst Chris Keulemans

‘Note down what you can see. Anything worthy of note going on. Do you know how to see what’s worthy of note? Is there anything that strikes you? Nothing strikes you. You don’t know how to see. You must set about it more slowly, more stupidly. Force yourself to write down what is of no interest, what is most obvious, most common, most colourless... You still haven’t looked at anything, you’re merely picked out what you picked out long ago. Force yourself to see more flatly.’1 Georges Perec, Species of Spaces and Other Pieces

Chris Keulemans (Tunesië, 1960), mentor van dit blok, schrijft zowel fictie als non-fictie. Zijn meest recente roman is De Amerikaan die ik nooit geweest ben. Hij is naar Beiroet, Jakarta, New Orleans en Sarajevo gereisd om te onderzoeken welke rol kunst kan spelen na een rampzalige gebeurtenis. In de jaren negentig was hij directeur van De Balie, debatcentrum voor cultuur en politiek in Amsterdam. Hij was ook de oprichter en artistiek leider van de Tolhuistuin, een nieuw kunstencentrum in Amsterdam-Noord.

Locatie: Schrijfhuisje, Tolhuistuin

In 2008 verhuisde ik naar Amsterdam-Noord om er een nieuw kunstencentrum op te bouwen. Ik leerde een team te formeren zonder terug te vallen op oude bekenden, over een verbouwing te onderhandelen met mensen die in een gebouw wel waarde zien maar geen mensen, fondsen te werven op het moment dat het klassieke subsidiesysteem plaatsmaakte voor andere vormen van financiering, onderscheid te maken tussen goede en slechte ideeën in hun allerprilste fase, en ik leerde begrijpen dat het maken van een ruimte ook betekent dat je ruimte moet maken voor de ambities van anderen. Uiteindelijk is het gelukt. De Tolhuistuin staat er. Heel Amsterdam is er welkom. Mezelf heb ik toegestaan er te vertrekken: de plek is niet van mij tenslotte, hij is van iedereen.

maar dan in het klein en in het echt. De werkloosheid in een arbeidersbuurt die nog altijd niet was hersteld van de sluiting van de scheepswerven en fabrieken. Migranten die niet de mogelijkheden vinden die ze hadden verwacht, maar toch een bestaan opbouwen dat hun kinderen een toekomst biedt. Een overheid die sociale verantwoordelijkheden moet loslaten maar nieuwe allianties aangaat met woningcorporaties en projectontwikkelaars om de buurt alsnog op te stoten. Grote gezinnen in kleine huizen. Mensen met een horizon tot het einde van de straat en niet verder. Mensen met de herinnering aan palmbomen, woestijnen, bergen en oorlogen. Kroegen met Hazes, theehuizen met Fairuz, festivals met Pharrell, parken met Bach.

Intussen ontdekte ik Noord. Als je de deuren open wil zetten, moet je ook de buren leren kennen. Dus begon ik te dwalen door een stadsdeel met 90.000 mensen dat jarenlang door de rest van Amsterdam was genegeerd. Het water van het IJ was voor beide kanten een mentale barrière. Ik trof alles aan waar de media vol mee staan,

Ik was op reis in mijn eigen stad, op zoek naar wat ik nog niet kende, wat me niet meteen opviel. En voor liefhebbers van het onopvallende is Noord een paradijs. Een slordige montage van oude dijkwoningen en sociale woningflats, schimmige loodsen en charmante tuindorpen, aan elkaar gelast door dorre pleintjes, straten met

DasArts - Master of Theatre

Ons ging het om het scherpen van de verbeelding. Om goed te kijken, niets bijzonders te zien, en dan nog beter te kijken

Talking with Places Foto: Thomas Lenden

We gingen de straat op, ontmoetten actieve Noorderlingen, oud en jong, leerden over de geschiedenis en de transformatie van de laatste jaren, oud en jong, tussendoor steeds pratend over de manier waarop je als kunstenaar kan antwoorden op zo’n nieuwe omgeving, die op het eerste gezicht niets bijzonders te vertellen heeft, maar gaandeweg een speelveld blijkt van alle economische, politieke en sociale ontwikkelingen van een Europese stad. Ons ging het om de blik naar buiten. Om het scherpen van de kunstenaarsverbeelding aan de werkelijkheid van al die plekken en gezichten om ons heen. Om goed te kijken, niets bijzonders te zien, en dan nog beter te kijken. Maar wat zie je dan? Oude arbeiderswijken die dreigen plaats te moeten maken voor dure appartementen en de creatieve industrie die zo gretig is op goedkope ruimte aan de rand van het stadscentrum. En waar blijf je dan als kunstenaar? De jonge theatermakers van DasArts begrepen direct dat ze hier de regie niet hebben, maar spelers dreigen te worden in het scenario dat Thomas Frank opschreef in The Bafﬂer:

doorsneewinkels, stilgevallen bedrijventerreintjes. Soms word je er moedeloos van. Je blik ketst overal op af. Totdat je dichterbij komt. Langzamer gaat kijken. Voorbijgangers niet negeert maar waarneemt. Aan de praat raakt. Blijft hangen en verslaafd raakt. Omdat je ontdekt dat al dat beton, glas en baksteen wel degelijk iets betekent voor de mensen die er hun leven slijten, met al hun gewoontes en verhalen die achter de vitrages en de bloempotten verscholen zaten, langzaam in beweging komen en nu om je heen komen staan. Blik naar buiten Middenin die buurt vond DasArts afgelopen zomer een nieuw, tijdelijk onderkomen in een oud schoolgebouw aan de Havikslaan. ‘Help ons landen in Noord’, vroeg Barbara Van Lindt. Dus ik werd mentor, met Willemijn Lamp en Sébastien Hendrickx als co-mentoren. We noemden het blok Talking with Places en wilden het hebben over context-specifiek theater met de twaalf nieuwe studenten die verspreid over de hele wereld hard hadden gewerkt om hier te kunnen studeren - en nietsvermoedend terechtkwamen in Amsterdam-Noord.

‘We build prosperity by mobilizing art-people as vibrancy shock troops and counting on them to... well... gentrify formerly bedraggled parts of town. Once that mission is accomplished, then other vibrancy multipliers kick in. The presence of hipsters is said to be inspirational to businesses; their doings make cities interesting and attractive to the class of professionals that everyone wants. All a city really needs to prosper is a group of art-school grads, some lofts for them to live in, and a couple of thrift stores to supply them with the ironic clothes they crave. Then we just step back and watch them work their magic.’2 Ik heb niets tegen art-school grads met ironische kleren. Maar dit scenario heeft me tijdens de jaren dat ik de Tolhuistuin opbouwde en Noord ontdekte altijd waakzaam gehouden – ik vind het belangrijk om de mensen die er zelden in voorkomen juist niet over te slaan: de mensen die al in die bedraggled parts of town wonen, vaak al generaties lang, mensen die ook begrijpen dat er een spel gaande is dat groter is dan zijzelf en die het platform niet hebben om zich te laten horen, voordat ze het veld moeten ruimen. Zonder hen is het verhaal niet compleet: maak je jezelf te belangrijk, dan kijk je om de mensen heen die er eerder waren dan jij, de mensen die hun kleren dragen zonder ironie, die de plek zo ingericht hebben dat jij hem kan komen ontdekken. Zonder de Noorderlingen te leren kennen had ik er zelf geen kunnen worden. Zonder de Noorderlingen had de Tolhuistuin overal kunnen staan.

De solidariteit in deze op zichzelf aangewezen arbeiderswijk blijkt zo diep geworteld dat hij besmettelijk is

Chris Keulemans (op de rug gezien) en DasArts-studenten (v.r.n.l. Astrit Ismaili, Noah Voelker en Eleana Alexandrou) vertellen over het block ‘Talking with Places’ tijdens een uitzending van Radio Futura, dat in september vanuit theater Frascati uitzendingen verzorgde over kunst en de wereld

Do-it-yourself locaties Amsterdam-Noord is geen Williamsburg of Bushwick. In die wijken van het New Yorkse Brooklyn zijn de kunstenaars neergestreken omdat er gebouwen leegstonden en groeide er de afgelopen tien jaar een netwerk van no-budget, do-it-yourself locaties voor het artistieke experiment. Maar het enthousiasme sloeg niet over naar de zwarten en latino’s die er al woonden. In haar essay Brooklyn’s ‘Experimental Frontiers – A Performance Geography’ legt Jasmine Mahmoud die wereld in een wereld bloot. ‘It’s as if Bushwick’s 10 percent white demographic made the neighborhood into a frontier, an imaginative blank slate on which to stage new work. It is as if the nonwhite population of Bushwick allowed white artists to disidentify with other populations in the neighborhood and produce art that does not engage them.’3 Het resultaat, schrijft Mahmoud, is ‘a placeless style’ – een vorm van radicale kunst die ergens ontstaat omdat er goedkope ruimte beschikbaar is, maar niet geworteld raakt in de buurt zelf en dus makkelijk weer te verplaatsen is, wanneer het pionierswerk ertoe geleid heeft dat de vastgoedprijzen onbetaalbaar worden.

Ook in Noord komen veel jonge kunstenaars af op de betaalbare woon- en werkruimtes. Maar hier verdiepen ze zich vaak meteen in de bestaande gemeenschappen, het karakter en de geschiedenis van de buurt. Alsof ze begrijpen dat hun werk hier geen stand houdt als het niet verstaan wordt. Dat vereist een zekere zelfloosheid, ongewoon onder kunstenaars die nog bezig zijn hun handschrift te ontwikkelen. Het besef van een correspondentie tussen je eigen overlevingskunst en die van de mensen om je heen zorgt voor een cultuur van solidariteit. Hoe verschillend de uitgangspunten en condities ook zijn tussen iemand die kunstsubsidies ziet wegvallen en iemand die diep in de schuldhulp verstrikt zit, die solidariteit in deze op zichzelf aangewezen arbeiderswijk blijkt zo diep geworteld dat hij besmettelijk is. Het zorgt voor een vorm van kunst die onderzoekend is en gelaagd, want verstaanbaar op verschillende niveaus tegelijk. Dat kan niet anders, als je buren zowel je inspiratiebron als je publiek zijn. Verstaanbaarheid is wat ontstaat als je een vaste toon vindt, als je je scherp en helder en eerlijk uitdrukt om de essentie van je werk over te brengen. Zo breng je dat

DasArts - Master of Theatre

Talking with Places

Hanging Garden van Ahmed Khaled. Locatie: Voedseltuin, Noordwal 1

11 Foto: Nellie de Boer

DasArts - Master of Theatre

Talking with Places

Contouren van een alternatief Dit soort werk gaat over het delen van rituelen en twijfels maar ook van zelfvertrouwen. Het behoedt je ervoor om tegenover een systeem van geïnstitutionaliseerde uitsluiting te capituleren en je naar binnen te keren, binnen je eigen huiskamer, je horizon tot het einde van de straat, je eigen studio waar je een taal ontwikkelt die vervliegt zodra je naar buiten loopt.

Dit gaat over het delen van rituelen en twijfels, maar ook van zelfvertrouwen

werk op een niveau waar het gedragen kan worden, waar het zich niet omhult in onzekerheid en diffuse vragen, maar het gesprek opent. En dus een bewijs wordt van onze inter-connectedness, de verbindingen die we nodig hebben om niet uit elkaar geslagen te worden tot kleine individuen die ieder voor zich geen tegenwicht kunnen bieden aan de neo-liberale markt die erbij gedijt als we ons opstellen als allemaal afzonderlijke consumenten. Neem Ariadna Rubio Lleó. Lid van het veelgeprezen, hyper-fysieke mime ensemble Schwalbe en sinds haar verhuizing naar Noord ook betrokken bij de Theaterstraat, een collectief van jonge theatermakers die onderzoeken hoe ze hun werk verstaanbaar en geëngageerd kunnen maken zonder terecht te komen in conventionele community art. Ariadna maakt jaarlijks een voorstelling met Noordbewoners die ze met hun bewegingscodes en –rituelen naar het theater brengt. Ze begon met een vereniging van linedancers, daarna zes meisjes van een judo-club en nu maakt ze een voorstelling met acht honden en hun eigenaars. Het resultaat is betoverend voor de theaterbezoeker en empowering voor de deelnemers en hun aanhang op de tribune.

Tim Vermeulen, van het online platform Notes on Metamodernism, omschreef in Frieze de mogelijkheden die dan ontstaan: ‘The artist produces art works. The artist also produces a particular kind of space: a space that may be an area or a studio, isolated or entwined with a community, but one that appears to allow for creative agency and represents to the public a kind of freedom to do what you want. The artist also produces a time that is productive but does not necessarily adhere to the schedules associated with capitalist production (the kind of flexible economy that is, in fact, the bread and butter of our current financial system). So the part of a city re-appropriated by the artist – or rather, the urban space and time produced by that artist – introduces a rhythm of the everyday that appears playful, like a game of skipping; it allows people to join in at their own pace, and participate in the creation of the game. What makes this discussion difficult is that it has become so hard for us to think beyond the current financial system, beyond the idea that something is worthwhile only if it can be measured along mathematical scales and graphs, reduced to a market value. (...) But just because we cannot instantly think of a viable alternative to the current financial system or political apparatus, does not mean there are no alternatives. The task for artists today, it seems to me, is to try and think the impossible possibility of an alternative with the tools and materials we have at hand.’4

‘We need to change the way we think about scale. We should act locally AND globally.’ John Jordan

John Jordan (Frankrijk, 1965) is medeoprichter van het Laboratory of Insurrectionary Imagination, dat zich beweegt tussen kunst en activisme en tussen poëzie en politiek. Samen met Isabelle Fremeaux maakte hij het boek/filmproject Les Sentiers de l’Utopie, over utopische gemeenschappen in Europa. Jordan richtte het Clandestine Insurgent Rebel Clown Army op, een beweging die clowning combineert met activisme. Hij was medeoprichter van de sociale kunstbeweging Platform en hij maakte deel uit van het beruchte collectief Reclaim the Streets. John Jordan heeft in het kader van Talking with Places de publieke lezing The Tracks of Utopia gegeven. Hij was ook gastspreker binnen het driedaagse programma Art in the Real World.

Als de studenten erin slagen de eerste contouren van zo’n alternatief naar buiten te brengen en te delen met hun nieuwe buren, dan is dit blok een goede stap geweest – en laat DasArts zien dat het een school is die, juist vanwege de verhuizing naar Noord, meer is dan een schakel in de keten van een dominant systeem maar eerder een openbreker van het gesprek dat onze kunst en onze steden nodig hebben.

1 Perec, G., ‘Species of Spaces and Other Pieces’. Penguin Classics 2008. / 2 Frank, T., ‘Dead End on Shakin’ Street’. The Baffler no. 20 (2012). / 3 Mahmoud, J., ‘Brooklyn’s Experimental Frontiers – A Performance Geography’. In: TDR: The Drama Review 58:3 (2014), pp 97-121. / 4 Vermeulen, T., ‘Changing Places – a roundtable with Nils Norman, Timotheus Vermeulen, Anton Vidokle, Sharon Zukin and Dan Fox (ed.)’. In: Frieze, nr. 148 (2012).

Foto: Karin van de Wiel

DasArts - Master of Theatre

Talking with Places

De Nederlandse dichter K. Schippers (1936) gaf in het kader van Talking with Places een gastlezing op DasArts

DasArts - Master of Theatre

‘Observing and engaging with the world, “being with the other” without either needing or wanting to own or control the situation, creates a poetic mental space that, once in a while, makes the world magnificent.’ Michael Kliën Michael Kliën (Duitsland, 1973) is een toonaangevend figuur binnen de hedendaagse choreografie. Zijn artistieke praktijk omvat naast kritische publicaties en het cureren van projecten, voornamelijk choreografische werken die plaatsvinden binnen zowel de podiumkunsten als de beeldende kunst. Hij was medeoprichter en artistiek leider van de Londense kunstenaarsgroep Barriedale Operahouse (1994-2000) en directeur/artistiek leider van de Daghdha Dance Company (2003-2011). Michael Kliën heeft in het kader van Talking with Places de publieke lezing The Crash Out of Civilization and Into the World: Choreography as Aesthetics of Change gegeven. Hij verzorgde ook het inhoudelijke programma rondom het ‘embedded’ gaan van de studenten.

Onbekend terrein Talking with Places

foto’s Thomas Lenden

Beste allemaal, Hierbij een korte tekst om even de gedachten op elkaar af te stemmen over het ‘embedded’ zijn. Deze periode gaat over persoonlijke inbeddingen in andere sociale contexten dan ons dagelijkse Umfeld, waarbij we onze waarnemingskaders zo ontwikkelen dat ze onze maatschappelijk gechoreografeerde werkelijkheid overstijgen. Door met een ‘absolute blik’ – aanvankelijk ‘belangeloos’ – aandacht te schenken aan de Ander, is de primaire taak van het ‘embedded’ zijn niet het begrijpen, verzamelen, opbouwen of produceren van informatie. De opdracht is om te absorberen, jezelf leeg te maken en radicaal open te staan voor mogelijk andere werelden. Om een een resonantielichaam te bieden waarin je eigen denkprocessen kunnen uitdijen, om op talloze wijzen verrijkt kunnen worden door de Ander en waarin nieuwe gedachten in hun eigen tempo kunnen opkomen. Deze week is dus in geen enkel opzicht gericht op het onderdrukken van urgente ideeën, theorieën of projecten waaraan jullie werken, maar op het volgen van een andere route bij het realiseren ervan. Ik verheug me erop het ongereguleerde terrein van deze week met jullie te betreden.

Foto: Karin van de Wiel

Michael Kliën

Onbeken

DasArts - Master of Theatre

This Must be the Place Facing Reality: A Tableau Where am I now? I, too, have decided to leave my home, following in the footsteps of so many, to find my way in Amsterdam. This time Amsterdam North, not the familiar East – like during my first year at DasArts. A foreigner lost in a place he doesn‘t know can feel at home only in the anonymity of a place which speaks the language he is able to understand. This must be the place – even if I keep asking myself if there isn‘t a better one – for now! So, here I am in the North, standing still and taking in all the information, all the noise, all the things. This place constitutes the only reality for me right now. I am completely motionless. I don‘t want to move, and am not sure if I could move, even if I wanted to. I am just standing here for a very long time, becoming a constant in a spinning world of ongoing change. I start loosing my connection to time. How long have I been standing here? The outlines of my view start to blur. I try to cancel out all the information, all the noise around me. But I fail. My senses even become sharpened by the lack of movement. And while all these tourists are passing by, I stare in the direction of the EYE. This huge monument of gentrification. A beautiful building, I tell myself. Do these tourists around me realize that this person between them is not moving at all? He is an outside observer, even if he is in the center. An intruder. He doesn‘t really want to go anymore, doesn‘t really know where to go. He doesn‘t know where he is right now, what he stands for. He does not feel comfortable here, that’s for sure. He feels like a stranger where he lives. Right now, he exists only in himself and for himself alone. He starts loosing his identity. He doesn‘t know real from pretend and cannot separate his work world from his home world – as Marx says, What is animal becomes human and what is human becomes animal. He feels alienated – again.

Alexander Giesche

I wonder whether I‘ll tell the truth the next time I am asked: Where are you now? Maybe I’ll just say: I went North and face the West.

Alexander Giesche (Duitsland, 1982) noemt zichzelf een ‘performanceinstaller’. Zijn theater is een laboratorium dat de conventies van het genre wil veranderen en erin slaagt een wereld te scheppen met wazige contouren. Een wereld die zich beweegt tussen performance en beeldende kunst, beweging en verlamming, droom en substantie, geluid, taal en stilte. Giesche is afgestudeerd in Applied Theatre Studies aan de Universiteit van Giessen.

Talking with Places

EYE Het aangezicht van AmsterdamNoord veranderde op 5 april in 2012 voorgoed met de komst van filmmuseum en bioscoop EYE. Met meer dan 500.000 bezoekers al dat eerste jaar is het EYE op de IJ-promenade een van de grootste culturele publiekstrekkers in Noord. Locatie: IJpromenade 1

DasArts - Master of Theatre

Talking with Places

Mor Shani (IsraĂŤl, 1985) is freelance choreograaf en docent, woonachtig in Nederland. Zijn professionele loopbaan begon hij als danser bij dansgezelschap Bat Dor in Tel Aviv. In 2009 studeerde Shani af aan de afdeling choreografie van ArtEZ Dansacademie in Arnhem. Zijn werk is door heel Europa te zien en hij heeft diverse internationale prijzen gewonnen.

my god, i spent few days in a catholic church. i canâ&#x20AC;&#x2122;t believe you invented religious people. they say you are a god full of mercy. i have once heard that if you were not full of mercy, mercy would have been in the world, not just in you. this might be correct, so i am learning now - gravity is a cruel joke. grace is not enough anymore. please say something new. thank you in advance, mor.

De Heilige Augustinusparochie Sint Augustinus werd sinds de komst van de paters Augustijnen in 1669 gezien als de beschermheilige van AmsterdamNoord. Diverse kerken zijn sindsdien aan hem gewijd en nu ook de vroegere Stephanus (de huidige rooms-katholieke Augustinusparochie), die de centrale kerk van het stadsdeel is geworden. Locatie: Kamperfoelieweg 209

Mor Shani

DasArts - Master of Theatre

Aline Benecke (Duitsland, 1980) creëert in haar performances essayistische, verhalende formats die zijn gebaseerd op gevonden foto’s. Daarbij ontstaat een spanningsveld tussen geheugen, subjectivering en culturele identiteit. Momenteel werkt Benecke aan haar onderzoeksproject Photographs Found in Auschwitz..., waarin ze onderzoek doet naar de sociale constructie van geschiedenis en de cultuur van herdenken.

Talking with Places

Museum Amsterdam Noord Sinds 2009 is dit museum gevestigd in een voormalig badhuis. Vrijwilligster Miep van Berkestijn vertelt dat het belangrijk is dat bewoners zich kunnen herkennen in wat er is tentoongesteld. Locatie: Zamenhofstraat 28a

Dear Reader, This week I was embedded in a little museum in Amsterdam North which is about that district of the city: the Museum Amsterdam Noord. This week was supposed to give us the time and opportunity to simply let things happen. This is actually more complicated than it sounds. I did have one nice moment drinking beer whilst sitting in the sun. But somehow I couldn’t overcome the feeling of having to be somewhere else or having to do something else. It was nearly impossible for me to slow down. This has to do with various things: One week is very short in order to accept another experience of time – and due to practicalities, I only could have spent three hours a day in the museum, so I decided to make it ‘worthwhile’ by working there. Imagine my surprise on the first day when my host told me that he had never heard of the term ‘WLAN’ and my frustration at not being able to connect virtually to another space. I knew how to help myself, though, and prepared my emails while I was there in order to send them in the evening. I created a trace of these conversations to have a look at what I was busy with during my time at the museum of Amsterdam North and I ask myself: What other opportunities did I miss?

Aline Benecke

Nina Boas

DasArts - Master of Theatre

Talking with Places

Nina Boas (Frankrijk/Nederland, 1980) is een performancekunstenaar met een achtergrond in de beeldende kunst. Ze werkt samen met choreografen, musici en dansers. Naast haar eigen praktijk organiseert ze het performance-evenement PAE en maakt ze deel uit van het collectief Trickster. Boas is afgestudeerd aan de AKI, ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten, Enschede.

Dear Ditta, Imagine a place with silver walls, pink sweet-sixteen flags, a corner sofa covered in magenta fabric with golden pillows, pink lanterns, oriental lamps, sheer purple curtains and silver Arabic tea accessories. Black tea with mint is being served in Turkish tea glasses. Women walk in and out, always bringing something to eat, like cookies or other sweet treats, and flowers to thank their host. It’s a warm place with the feeling of a community centre. But this place, called ‘Vrouwenbazaar’ (Women’s Bazaar), was not initiated by the Dutch authorities. Arab women run this bottom-up initiative. The next day I brought tea, realizing that this was what everyone shared in their encounter with Samar, the woman who runs the place. While Samar pours the women a cup of tea, she listens to their questions and then quietly thinks of a solution. Whether it is a homework group for kids, a woman wanting help with bureaucratic paperwork, Dutch lessons, computer classes for adults, start-up enterprises, people looking for a space to throw a party, organizations that want more visibility in the neighbourhood, cooking classes, addressing issues like men’s emancipation or preventing youth from being influenced by ISIS, parenting parties, or gardening in public space. People even come to her if they want to organize a big event like a celebration of the Feast of the Sacrifice, a ‘party for the whole family’ as stated on her pink flyers. They all come with their questions to the women bazaar. In the few days I was there, these were just a few of the things I witnessed or took part in. And the driving force behind all of this is Samar, who said on my first day: ‘Too bad you are here this week, because it’s not very busy.’ I wonder what a normal week looks like, because for me this seemed busy enough.

Vrouwenbazaar Oprichtster Samar Shalaan is dag en nacht in touw met de Vrouwenbazaar. Haar drijfveer is vrouwen uit het isolement halen en ze ondersteunen bij het ontplooien van hun kwaliteiten en talenten. Het verbinden van bewoners, de gemeente, cultuurinstellingen en ondernemingen speelt hierbij een grote rol. Locatie: Heimansweg 33

During these few days, I really felt I actually could mean something to a few of the people I met. I felt privileged for the opportunity to peer into this world, a world very unknown to me. But most of all, I felt very welcome. Best Nina

Nina

DasArts - Master of Theatre

Astrit Ismaili (Kosovo, 1991) is een multidisciplinair kunstenaar die zowel in het theater als in de visual arts werkt. Zijn werk is een persoonlijke ervaring, waarin hij familiethema’s, genderkwesties, perceptie en transformatie onderzoekt. Hij brengt vaak braakliggende terreinen of bouwterreinen tot leven met grootschalige performance kunst. Ismaili heeft theaterregie gestudeerd aan de Faculty of Dramatic Arts in Pristina, Kosovo. To You I sit in the corridor. Pressured from both sides. A book in my bag. An iPhone in my pocket. I decide to ignore both. I keep on sitting in the corner, just observing without any particular reason or maybe with a concrete one: staring at people. I close my eyes for a minute. I open them and the space is filled with a group of old grannies and grandpas. The smell of old skin and bone immediately stick to my body and hair and I become part of it. -Thanks! I say to myself. That’s all that was missing! My hair covers my face. I feel anxious. In a panic, I ask in English for a rubber hair band. I’m afraid that no one will understand. But an old Chinese grannie who looks like a fat lazy cat starts walking towards me. After a century of walking, she stops in front of me. She lifts her super shaky hands to her grey hair, removes her hair band and gives it me. Everybody starts laughing hysterically. Old people falling on the ground. Laughing so hard. Gasping for breath. Shedding tears. Breaking dental prostheses. Screaming joyfully. Extremely loud. Unstoppable. Like a domino effect. Until a tall Dutch oldie who looks like a tough straight tree stops the joy with a serious tone. -We’re happy to have you here! Everybody becomes serious = unhappy. I don’t know what to do. I stay, and then I smile and then I start fixing my hair with the rubber band from the cat. They start talking in Dutch with each other and somehow lose interest in me. I stay still in the corridor until someone rapidly opens the door. I get scared! An old grandpa appears slowly. He looks at me with his sweet blue eyes, shiny smile and picturesque wrinkles and asks me to join in. I can’t resist. Astrit Ismaili

Astrit Ismaili

Talking with Places

De Meeuw Een iftar nuttigen, een yogarobics-les volgen, of simpelweg een middagje kaarten in het buurtcafé. De activiteiten van Buurtcentrum de Meeuw zijn even veelzijdig en divers als de bezoekers. Locatie: Motorwal 300

DasArts - Master of Theatre

Voedselbank Amsterdam-Noord Mensen helpen die amper rond kunnen komen. De vrijwilligers van de voedselbank zetten zich hier met veel energie voor in. In april vorig jaar maakten een recordaantal van 337 huishoudens in Noord gebruik van de voedselbank; in september daalde dit aantal naar 296.

Talking with Places

Ahmed Khaled (Irak/België, 1985) is theatermaker en acteur. In zijn werk onderzoekt hij hoe elementen als maatschappij, onderwijs, religie, politiek, cultuur en transformatie het gedrag van mensen beïnvloeden. Khaled studeerde theater aan het Institute of Fine Arts in Bagdad. Sinds 2008 woont en werkt hij in België.

Locatie: Adelaarsweg 61

Dear Mother, Eight years have gone by without my speaking to you. I am writing you this letter to share my latest difficult experience. I spent a couple of days embedded at the Voedselbank in Amsterdam North, where I had to give people food. This sounds great, but the problem was that there was no system for distributing the food in an unbiased way. The procedure for distribution at the Voedselbank is partially based upon individual observation; that is, looking at people’s faces and witnessing their behavior, and from this observation deciding what kind of food to give them. The food varied hugely, e.g. one large piece of sausage meat, ten small packages of fish and five cans of coffee. This made it all very confusing. You taught me not to judge people by their face or their outward appearance. Moreover, with this way of sharing one cannot avoid feelings of sadness, guilt and shame. Surely you weren’t aware that there is a Voedselbank in Amsterdam North which functions against your ethics. However, even if this place did not exist, I would never be capable of avoiding these feelings. I just keep diving into these feelings more and more. I feel ashamed of running away to protect myself. I feel a deep sadness knowing that you once asked your god to take you in my stead. I feel guilty because of seeing everything collapsing, while at the same time I feel glad that it is not my mission to stop it.

Ahmed Khaled

Foto: Karin van de Wiel

DasArts - Master of Theatre

Talking with Places

‘If we already know that flamingos can’t tell us anything, then we ultimately close our eyes to the world in its entirety.’ Een quote van Ulrich Baer, opgenomen door Michael Kliën in zijn brief aan de studenten

DasArts - Master of Theatre

Lucia Mﾄビneanu (Roemeniﾃｫ, 1988) is acteur, performer, kunstenaar en kinderboekenillustrator. Ze is medeoprichter van het cultureel platform Reciproca, dat door middel van verschillende kunstvormen - variﾃｫrend van politieke cartoons en installaties tot devised theatre - maatschappelijke en burgerlijke verantwoordelijkheid wil stimuleren. Mﾄビneanu is afgestudeerd aan de Faculty of Fine Arts en aan de Faculty of Theatre and Television in Cluj.

Lucia Marneanu

Lucia

Talking with Places

Cigo Duvan Kilic en zijn broers zijn al meer dan zes jaar eigenaar van sigarettenzaak Cigo. Zeven dagen per week is de kleine kiosk, die tegelijkertijd ook een centrale ontmoetingsplek is voor buurtgenoten, geopend. Locatie: Van der Pekstraat 137

DasArts - Master of Theatre

Jaha Koo (Zuid-Korea, 1984) alias GuJAHA, is theatermaker en componist. Sinds 2007 houdt hij zich bezig met de potentiële performativiteit van multimedia. Tevens conceptualiseert Koo nieuwe theatrale formats waarin hij de geschiedenis van mensen en politieke situaties betrekt. Hij heeft een bachelor Theatre Studies behaald aan de Korea National University of Arts in Seoul.

Jaha Koo

Dear Y. Kim, I was looking forward to seeing you after reading your stories. When I went to your old workplace, it had already been torn down. Someone there told me that you had a new place in a side street. It was huge and tidy. I entered the space and found your old, grey iron letterbox. At that point, I accidentally met a stranger. She told me that you had left for good. I gazed at the letterbox vacantly for a moment because it was the only thing there in which I could feel a vestige of you. That was eight years ago already. Last spring, I heard that you had moved to Busan. You have moved to many cities. As a novelist, you seek inspiration from various areas, regions, places and spaces. One day, I thought that it might be better to remain a stranger as an artist, eternally. However, then I realized that I’ve already been a stranger as a ‘semi-permanent resident’. I’ve been like that. Maybe I learned it from you. Now, I’m staying somewhere unfamiliar in Amsterdam North, watching old pictures and hearing stories from old people who have spent their lives here. Suddenly, it reminded me of you and your stories: I have the right to destroy myself. Best regards, Jaha Koo

Historisch Centrum Amsterdam-Noord

Jaha

Van de allereerste kaarten van AmsterdamNoord tot aan de meest recente ontwikkelingen aan de IJ-oevers. De rijke en weerbarstige geschiedenis van het Amsterdamse stadsdeel wordt zorgvuldig gearchiveerd door de medewerkers en vrijwilligers van Historisch Centrum Amsterdam-Noord. Locatie: Johan van Hasseltweg 32b

Talking with Places

DasArts - Master of Theatre

Talking with Places

Eleana Alexandrou (Cyprus, 1986) werkt sinds 2004 als professioneel performer en maakt eigen werk sinds 2011. Ze is medeoprichter van bytheway productions, een gezelschap waarin dans, devised theatre en toegepaste kunst samenkomen. Alexandrou is cum laude afgestudeerd in performance en choreografie aan de Universiteit van Bath Spa, Groot-Brittannië.

Dear Locker, You are green, 40 cm wide, 60 cm tall and 40 cm deep, standing in the main first floor corridor of my school. You hold my purple box file with printouts and other copies of information and knowledge that I will forget about. You hold my heavy books sorted by height and thickness. Languages are the first category, starting from the left; those subjects have the biggest books. On the inside part of the door is a photograph of Balloon, my first cat; he passed away before I was ready. Also, a photograph of me and my boyfriend, the one in the swimming pool when it was the beginning and I was madly in love. You are very organised, tidy and efficient, so that time is not wasted when looking for the next relevant items. You also hold a small pocket with some sanitary towels, bandages and period pain tablets, although I only use the tablets from that pocket. I am very regular... no surprises. There is a bottle of water and chewing gum. I will not really chew much gum in the future, I think; only when I’m in the car with my partner. A couple of extra pens and tape. And an envelope, to keep my secret notes safe. Oh… and of course there is a spot in front of the books where a different tiny item is placed every time I eat a Kinder Egg. I take that item home at the end of the day and put it on the designated shelf over my desk. I don’t really remember what will happen to all these mini Kinder Egg treasures I keep... They will probably be binned. Dear Locker, you never existed, not in another colour, not even as a concept. You would be useful. You would be comforting. You would be mine for seven years. And I would thank you for that. Yours, Eleana

De nieuwe Havo Dolf Brugman werkt inmiddels vier jaar als conciërge op De nieuwe Havo. Zijn filosofie is dat een eerlijke en open communicatie met leerlingen zorgt voor een goede sfeer op school. Als conciërge kan hij hierin een belangrijke bijdrage leveren. Locatie: Buiksloterweg 85

Eleana Alexandrou

Dear Curiosity,

Ogutu Muraya

DasArts - Master of Theatre

I hope this letter finds you active. There is no time for small talk, so allow me to go straight to the point. During the week of the 6th of October, I spent several hours a day in a library in the North of Amsterdam. My task was to be there and do nothing but observe.

I struggled a lot with this notion of being without any making intervention. Every cell in me desired action. My eyes darted at the sign of moment. My ears sharpened when people talked. But nothing made me animated. I then desperately wanted to escape but I couldn’t. I felt like a book hoarder trapped in a pile of unreadable books. A library is a strange place. It calls for silence, only to enter the noisy world of words. In itself, it is not an exciting space. It is highly structured and therefore every action is predetermined and revolves around knowledge in whatever form it’s presented. As a writer I should find a library comforting; yet, believe me, it provided neither comfort nor torment. I spent a healthy amount of my time day-dreaming, drooling and doodling. I have always worked with the economics of subtraction, constantly discounting and dismissing what I perceive as worthless and meaningless. My eyes are conditioned to weigh, filter, and refine experiences into singular events assigned meaning. Consciously or unconsciously, my embedded experience was in danger of being doomed as a hollow encounter. Then I allowed myself to work with a different kind of economics – the economics of mutual vulnerability: to not know, not value, not impose meaning, to only observe, immerse, and be. Stating that and living it are two very different realities. It took me a while to reconcile the difference between what was said and what was done. There is something beautiful in being incoherent. I will end here. Send my regards to Opportunity; it’s likely the two of you will never meet up, but who knows. Yours truly, Ogutu Muraya P.S: I am slowly starting to internalize the Kiswahili saying, haraka haraka haina baraka – haste hath no blessings.

Ogutu

Talking with Places

Ogutu Muraya (Kenia, 1986) is schrijver, theatermaker en verhalenverteller. Zijn verhalen zijn gebaseerd op ware gebeurtenissen, ontleed aan het verleden of ontstaan uit living memories. Muraya studeerde International Relations aan USIUAfrica en is creatief leider van The Theatre Company of Kenya.

Openbare Bibliotheek Na zeven jaar gehuisvest te zijn in een noodgebouw, opende bibliotheek Nieuwendam in augustus vorig jaar haar deuren in een nieuw multifunctioneel pand. Naast het uitlenen van boeken, cd-roms en games vinden er veel activiteiten plaats, zoals Nederlandse les en leren werken met het internet. Locatie: Waterlandplein 302

DasArts - Master of Theatre

De Lokatie Van servies tot meubilair en van een koelkast tot een paar sokken. Alles is er te vinden. Kringloopbedrijf De Lokatie draagt sinds 1996 haar steentje bij aan de verlenging van de levensduur van goederen, maar functioneert ook als werkgelegenheidsbedrijf. Locatie: Distelweg 85

Noah Voelker Talking with Places

Seth,

I spent a week in a charity second-hand shop. It reminds me of the places we would shop for clothes as well props for our shows. It is strange, Amsterdam North is a lot like San Antonio in some ways. I mean that in the way that it feels. It is an area that was once forgotten by the rest; it is a bit poorer and has a large minority population. It also has the feeling of creeping gentrification, maybe more so than San Antonio. I like it here; it is quiet, easy to move around on my bike, and there are some pretty nice bars. At the place where I was embedded for a week, I was a ghost for the four hours of the day I was there; I would walk around both in the shop and in the back storerooms without anyone really noticing me. It was a bit surreal. My host, a manager and not the guy in the photo, kept asking me if I was going to write a play about the place. At the beginning of the week, I had no idea what to write. You know I’ve written dramatic things before, but right now playwriting isn’t really a mode of working I thought I would practice at this moment.

Noah Voelker (VS, 1990) is theatermaker en regisseur. Hij is geïnteresseerd in de relatie tussen publiek en makers, en vooral in de vraag hoe je het publiek kan betrekken als deelnemer. Hij maakt deel uit van het collectief Aesthetic of Waste. Voelker heeft zijn bachelordiploma behaald in Theatre en in Economics aan de Trinity University in San Antonio, Texas.

Noah

Well, by midweek I had something that interested me, the only thing that really stood out. The books. In the back storeroom there are thousands of books waiting for sorting, and most of them are thrown in big blue bins and sold by the kilo. This endless process of rapid sorting really stuck with me. I even made a video of book after book being thrown into a bin. I’m going to write something and I am doing it out of an odd obligation, because this manager was okay with a stranger walking around without doing anything productive for a week. I mean, I was in this place for a week and nothing came up, but this one small detail that for some reason fascinates me, so I guess that it is a good starting place. I’m sure, like most things I create, it will start off being normal and quickly turn absurd. I’ll send it to you once I am finished. Good luck with writing ‘Ubu Heights’; I’m sorry I won’t be there to see it. Best, Noah V.

DasArts - Master of Theatre

Ana Wild (Israël, 1987) is muziek-theatermaker. In haar werk gebruikt zij muziek als een structuur om typisch menselijk gedrag te onderzoeken, waarbij ze vragen stelt bij concepten als ‘opera’ en ‘de musical’ om de relatie tussen audio en podium opnieuw op te bouwen. Wild is afgestudeerd aan The School of Visual Theatre in Jeruzalem.

Ana Wild Talking with Places

De Ceuvel

Ana

Op Broedplaats de Ceuvel, een voormalige scheepswerf in het havengebied van Amsterdam-Noord, bouwt een groep architecten, kunstenaars en ambachtslieden op tweedehands woonboten duurzame werkplekken. Ook de Theatre Embassy, een internationale theater- en netwerkorganisatie, is hier gevestigd. Locatie: Korte Papaverweg 2

DasArts - Master of Theatre

Talking with Places

Foto: Thomas Lenden

Het topje van een ijsberg Over contextgebonden artistieke praktijken

tekst Sébastien Hendrickx

In het kader van ‘Talking with Places - Art in the Real World’, een driedaags programma rond contextgebonden artistieke praktijken, vertelden de kunstenaar-activist John Jordan, de scenograaf Jozef Wouters en de theatermaker Simon Allemeersch in DasArts over hun werk. Co-mentor Sébastien Hendrickx, die het programma samenstelde, schreef na afloop deze tekst. Sébastien Hendrickx (België, 1983) werkt als dramaturg voor diverse kunstenaars, onder wie Benjamin Verdonck, Thomas Bellinck, Jozef Wouters, Heike Langsdorf, Simon Allemeersch en Ula Sickle. Hij is redacteur van Etcetera, een tijdschrift voor podiumkunsten. Voorheen was Hendrickx artistiek leider van het Bâtard Festival en lid van de artistieke staf van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg in Brussel. Hij studeerde Theaterwetenschappen aan de universiteit van Gent en is afgestudeerd bij het experimenteel atelier van Sint-Lucas Gent.

Locatie: Pont, Buiksloterweg

Sitespecificiteit Hoewel Wouters, Jordan en Allemeersch zich vaak buiten de gebruikelijke plekken wagen waar kunst wordt geproduceerd en gepresenteerd, vormde niet dat ‘buiten’ maar de contextgebonden artistieke praktijk de inhoudelijke focus van Art in the Real World. Deze praktijk onderscheidt zich niet zozeer door het soort ruimte waarin ze plaatsvindt, maar door de manieren waarop zij zich tot haar directe ruimtelijk-temporele omgeving verhoudt. Het hoe heeft dus meer belang dan het waar. Voor de ene kunstenaar is de context waarin hij zijn werk ontwikkelt of toont een generische plek die een aantal basisfaciliteiten en esthetische kwaliteiten moet bezitten; de ander behandelt die als een particuliere, betekenisvolle en gelaagde tijd-ruimte waar zijn praktijk intens mee interageert. Een fysieke plaats is immers steeds het topje van een ijsberg. Een scenograaf kan er bijvoorbeeld voor kiezen om ruimtes

te ontwerpen die makkelijk in de ‘gemiddelde theaterzaal’ passen. Jozef Wouters heeft daarentegen een voorkeur voor sitespecifieke vormen van scenografie: ‘The lightness, speed and temporality of scenography could enable a scenographer to react on a specific context and allow it to have an impact on his work.’1 Het spreekt vanzelf dat deze sitespecificiteit ervoor zorgt dat contextgebonden werk vaak moeilijk herhaal- of verplaatsbaar is. Voor het verhuizen van één bepaalde tijds- en plaatscontext naar een andere kan een artistieke vertaalslag nodig zijn, die soms zelfs tot een nieuw kunstwerk leidt. Complexiteit Waardevolle contextgebonden artistieke praktijken behandelen de specifieke tijd-ruimtes waarmee ze zich verknopen, als complexe entiteiten. De filosofe Isabelle Stengers noemt entiteiten ‘complex’ wanneer deze

DasArts - Master of Theatre

om zicht te krijgen op de complexiteit van een specifieke omgeving ontwikkelt een kunstenaar een vaak tijdsintensieve praktijk die verwantschappen deelt met die van een socioloog

heterogeen zijn maar zich niet laten opdelen in een reeks eenvoudigere onderdelen. Bij ‘gecompliceerde’ eenheden lukt dat wel: de werking van het geheel kan geanalyseerd worden op basis van het samenspel van de functionele delen. De eerstgenoemde bevinden zich in een voortdurende staat van verandering terwijl de laatste worden gekenmerkt door een grotere stabiliteit. Een bavianengemeenschap is complex omdat ze geen vaststaande hiërarchieën kent. Bavianen onderhandelen namelijk dag in dag uit over hun posities en functies binnen de groep. Heel wat aspecten van onze menselijke samenleving kunnen we als gecompliceerd omschrijven. De betekenis van bijvoorbeeld een politie-uniform of een rood verkeerslicht is niet ambigu of onderhandelbaar. Stengers schetst een contrast tussen complexiteit als een gegeven feit – zoals bij de bavianengemeenschap – en gecompliceerdheid als een praktische keuze. Mensgemaakte conventies brengen bijvoorbeeld orde en stabiliteit binnen in een stad, wat het samenleven van grote mensenconcentraties faciliteert.2 Kunstenaar-dokter De keuze voor gecompliceerdheid kun je echter betwisten wanneer we hierdoor alles wat complex is als een probleem of gebrek beginnen te zien. Stengers waarschuwt voor de effecten van het gebruik van het menselijke lichaam als een metafoor voor de stad, omdat die metafoor vaak ziektebeelden genereert. Het stadslichaam wordt als ‘gezond’ beschouwd wanneer het zich in een gecompliceerde toestand bevindt en de verschillende onderdelen hun functies binnen het geheel ‘naar behoren’ vervullen. Ziekte treedt op wanneer vreemde, ongenode gasten verschijnen, bizarre nieuwe verbindingen ontstaan, functies plots wegvallen.3 Als kunstenaars in stedelijke contexten opereren dan gebeurt dat meestal in zogenaamd ‘moeilijke’ buurten, zoals een gentrificerend Amsterdam-Noord. Vaak worden ze daar ingezet of zetten ze zichzelf in als kunstenaars-dokters, met een artistiek project – hoe vluchtig en symbolisch ook – als medicijn. Hun ijver om het stadslichaam van een complexe toestand ‘terug’ te brengen naar een gecompliceerde, stabiele staat, en hun blindheid voor de ideologische kleur van wat ‘gezond’ of ‘ziek’ wordt genoemd, maakt hen vaak tot ongewilde bondgenoten van bestuurders, urbanisten en projectontwikkelaars. Het wegdrukken van complexiteit verwijdert

Talking with Places

Warming up to a Worm van Eleana Alexandrou. Locatie: Hoek Hagedoornplein en Sperwerlaan 39

ons steeds verder van een stad waarin plaats is voor werkelijke heterogeniteit, onderhandeling, experiment en een meer openlijke articulatie van conflicten. Kunstenaar-socioloog Om zicht te krijgen op de complexiteit van een specifieke omgeving ontwikkelt een kunstenaar een vaak tijdsintensieve praktijk die verwantschappen deelt met die van een socioloog – niet de klassieke sociale wetenschapper die een bepaald fenomeen bestudeert met behulp van een uitgebreid theoretisch begrippenapparaat en kwantificerend gereedschap zoals de statistiek, maar een beoefenaar van wat de filosoof Bruno Latour een ‘sociology of associations’ noemt.4 Terwijl die eerste het sociale beschouwt als een apart domein van de werkelijkheid naast andere domeinen zoals de economie, de politiek of het rechtswezen, ziet de laatste het als een spoor van associaties tussen heterogene elementen, die economisch, politiek, juridisch van aard kunnen zijn. Zijn trage, zoekende praktijk bestaat uit het in kaart brengen van een moeilijk leesbaar en instabiel samenspel van verbindingen, zonder deze te onderwerpen aan zijn eigen vooroordelen en categorieën, en zonder er algemene conclusies uit te trekken. Hij heeft geen andere keuze dan de afstand tussen zichzelf en zijn studieobject te verkleinen door het volgende devies van Stengers op te volgen: ‘Apprendre en situation et non pas à propos de la situation’.5 Meer dan twee jaar werkte Simon Allemeersch in een sociaal woonblok in Gent (België) dat geleidelijk aan werd ontruimd. Enkel door zelf deel van te worden van deze leefomgeving kreeg hij zicht op het complexe, dagelijks wijzigende samenspel tussen herinneringen van bewoners, vormen van solidariteit, vriendschap en animositeit, psychologische problemen, armoede en informele economieën, juridische regels en stadsvernieuwingsoperaties. Dit onderzoeksproces resulteerde in een voorstelling en een boek.6 Uitbreiding van het artistieke keuzeveld Socioloog Rudi Laermans onderscheidt twee manieren om kunst te beschouwen, die in het geval van contextgebonden artistieke praktijken onmogelijk van elkaar kunnen worden losgekoppeld. Kunstwetenschappers richten zich doorgaans op de interne kwaliteiten van kunstwerken en behandelen deze werken vaak alsof het autonome artefacten zijn, losgesneden van hun productiecontext.

Foto: Nellie de Boer

DasArts - Master of Theatre

Tegenover deze internalistische benadering staat het externalistische perspectief van kunstsociologen, die ‘het discours over artistieke autonomie met meer of minder krachtsvertoon ontmaskeren door te wijzen op de vele sociale afhankelijkheden (…) in de processen van kunstproductie en distributie’. Het overlappen van deze twee benaderingen bij het beschouwen van contextgebonden werk komt doordat de zelfbewuste interactie met allerlei mogelijke ruimtelijk-temporele omgevingsfactoren steeds inherent deel uitmaakt van het werk zelf. Toen John Jordans Laboratory of Insurrectionary Imagination door Tate Modern werd uitgenodigd om een workshop te geven getiteld Disobedience Makes History, stelde de instelling een grens aan de mogelijkheden tot ongehoorzaamheid Eventuele publieke acties mochten geen sponsors, waaronder British Petroleum, treffen. Hierop projecteerde Jordan de mail met het verbod op een museummuur en vroeg hij de workshopdeelnemers of ze dit bevel wilden opvolgen of negeren. Deze interventie is een heel eenvoudig voorbeeld van hoe het ‘interne’ artistieke keuzeveld kan worden uitgebreid door het open te plooien naar de ‘externe’ tijds- en plaatscontext. Het programma Art in The Real World maakte duidelijk dat deze uitbreiding op uiteenlopende manieren kan plaatsvinden. Contextgebonden artistieke praktijken kunnen we niet reduceren tot één artistieke discipline, strategie, inhoud of stijl. Er is geen kunstenaar identiek aan een andere en hetzelfde kan worden gezegd over de contexten waarin wordt gewerkt. De ontmoeting tussen beiden kan al voor vonken zorgen.

‘Possible Ghosts of This Cafe’ van Noah Voelker. Locatie: Café de Klaproos, Klaprozenweg 60

‘There are no innocent spaces!’ Claudia Bosse

Claudia Bosse (Duitlsand, 1969) is kunstenaar en regisseur. Tevens is ze artistiek leider en medeoprichter van transdisciplinair gezelschap theatercombinat in Wenen. Boss werkt op het gebied van experimenteel theater, met een focus op stedelijke interventies, ruimtechoreografieën en hybride theaterwerken. Ze doet onderzoek naar politieke en persoonlijk verhalen en naar theatrale concepten voor verschillende ruimtes en toeschouwers. Lopende projecten zijn some democratic fictions en (katastrophen 11/15) ideal paradise. Claudia Bosse heeft in het kader van Talking with Places de publieke lezing The Grammar of Catastrophe gegeven en een workshop verzorgd voor de studenten, die resulteerde in de presentatie Performing Politics in Space.

Photo: Karin van de Wiel

1 Wouters, J., ‘Ruimte heeft de neiging zich meer in het hoofd af te spelen dan in de realiteit’. In: Etcetera, 32 (2014), nr. 138, pp. 34-35. / 2 Stengers, I., ‘Réinventer la ville: le choix de la complexité’. Uitgesproken tijdens het colloquium Urbanités: rencontres pour réinventer la ville, 2000. / 3 Ibid. / 4 Latour, B., Reassembling the social. Oxford University Press 2005. / 5 Stengers, I., ‘Réinventer la ville: le choix de la complexité’, 2000. / 6 Allemeersch, S., e.a., Rabot 4-358. Gent 2014. / 7 Laermans, R., ‘Artistieke autonomie als waarde en praktijk’. In: Corsten, M., H. Fens, P. Gielen & C. Niesten (red.), Autonomie als waarde: dilemma’s in kunst en onderwijs. Valiz, Amsterdam & Fontys Hogeschool voor de Kunsten, Tilburg 2013. / 8 Laboratory of Insurrectionary Imagination, A User’s Guide to (Demanding) the Impossible, Minor Compositions. New York 2010

Talking with Places

Foto: Nellie de Boer

DasArts - Master of Theatre

Amsterdam-NOORD in cijfers

Talking with Places

DasArts - Master of Theatre

Performing Politics in Space. Locatie: Voormalig Shell laboratorium aan het Overhoeksplein

Talking with Places

Nooit vrij van ideologie Over veranderende fascinaties voor plekken

tekst Barbara Van Lindt & Karin van de Wiel met medewerking van Willemijn Lamp

Foto: Jitske Schols

De grote, leegstaande vleugel van het toekomstige gebouw van DasArts is volledig gestript. Vloerplaten liggen verspreid door de ruimte of zijn verdwenen en er hangen snoeren uit het plafond. Kunstenaar Claudia Bosse werd in het kader van ‘Talking with Places’ uitgenodigd om met de studenten van DasArts in dit vervallen gebouw een contextspecifiek werk te maken. Waarin schuilt toch die aantrekkingskracht van leegstaande industriële complexen en verweerde gebouwen? Waarom willen we er zo graag in ronddwalen en voelen we de behoefte om verval vast te leggen en te tonen?

De opdracht was: Onderzoek de betekenis van de lege, gestripte ruimte van het in onbruik geraakte laboratorium. De vragen ‘Wat was er in het gebouw gehuisvest?’ (het Research and Technology Centre van oliemaatschappij Shell) en ‘Wat is de toekomstige bestemming van het pand?’ (het wordt het nieuwe onderkomen van DasArts en enkele andere afdelingen van de AHK en de Theaterschool), waren makkelijk te beantwoorden. Maar kunstenaar Claudia Bosse wilde meer weten. Heeft het pand meerdere bewoners gehad, wat is het gebouw waard, wat voor zaken deed Shell, is het bedrijf ooit in opspraak geraakt, wanneer en waarin heeft het gebouw gefaald, welke rol heeft het pand gespeeld voor de buurtbewoners en welke functie heeft het nu binnen Amsterdam-Noord?

De studenten werden door deze opdracht uitgedaagd te onderzoeken hoe een ruimte, in haar huidige materialiteit en haar verloren functionaliteit, de rol van co-auteur kan vervullen binnen een artistiek werk. Zelf heeft Bosse de afgelopen jaren een extra zintuig ontwikkeld voor de ruimtelijke, ideologische, geschiedkundige, en gebruiksaspecten van de plekken waar ze haar werk maakt. Haar voorstellingen en installaties zijn trefzekere performatieve ingrepen en ruimtelijke composities. Tegen het establishment Sinds de tweede helft van de twintigste eeuw hebben er vele vitale, artistieke projecten plaatsgevonden op industriële terreinen en in vervallen gebouwen. Er zijn talloze nieuwe kunstinstellingen die ruimtes

DasArts - Master of Theatre

Talking with Places

Performing Politics in Space

Foto: Jitske Schols

In een korte tijd is â&#x20AC;&#x2DC;verhuizen naar Amsterdam-Noordâ&#x20AC;&#x2122; gelijk komen te staan aan de wens om jezelf opnieuw uit te vinden.

56 Foto: Jitske Schols

DasArts - Master of Theatre

steeds luider klinken de kritische stemmen, en de introductie van de stigmatiserende verzamelterm ‘ruin porn’ heeft impact

hebben geclaimd in leegstaande fabrieken, pakhuizen, scheepswerven, et cetera: het Westergasterrein, het NDSM-werf en Het Veem Theater zijn Amsterdamse voorbeelden. Vaak voortkomend uit de kraakbeweging, stond het inpalmen van deze in onbruik geraakte, failliete gebouwen ook voor de rebellie tegen het establishment (inmiddels maken deze kunstinstellingen deel uit van het landschap en het bestel). Tegen traditionele vormen van representatie, tegen oubollige institutionele structuren. In dat alternatieve circuit, vanuit die marge werd het heersende systeem kritisch bevraagd. Dit soort vervallen terreinen en gebouwen waren niet alleen simpelweg een vestigingsplek. Veel kunstenaars kozen bewust voor deze plekken omdat ze bijdragen aan de zeggingskracht en de noodzaak van hun werk of voorstelling. Nederlandse pioniers waren onder andere Theatergroep Hollandia, Dogtroep en het Oerolfestival. ‘Site specific’ werk, ofwel locatietheater, is een geaccepteerde stroming geworden. Daarbinnen oefenen leegstaande, onherbergzame, rauwe plekken nog steeds een grote aantrekkingskracht uit op kunstenaars. Cultiveren van verval Wellicht is deze fascinatie voor verval terug te leiden tot een klassiek thema in de kunst: naar vanitas, wat Latijn is voor ijdelheid en leegheid. Deze thematiek werd vooral in de zeventiende eeuw in de Nederlandse en Vlaamse schilderkunst gebruikt. Levenloze objecten zoals schedels, verwelkte bloemen, klokken of omgevallen glazen moesten de boodschap overbrengen dat de dood onvermijdelijk is en dat men toch vooral nu met grote teugen moest genieten omdat de tijd die we op deze aarde hebben beperkt is. Ook de architectuur kent een traditie van het cultiveren van verval. Architect en kunstenaar Giovanni Battista Piranesi maakte in de achttiende eeuw gedetailleerd en weelderig versierde etsen van de door de tijd getekende ruïnes van Rome. Daarin kwamen zijn vakkennis over antieke bouwtechnieken en zijn neiging tot esthetiseren van ruïnes bij elkaar. Goethe was teleurgesteld tijdens zijn eerste bezoek aan Rome; het dramatische effect van Piranesi’s grafische werk had hem op het verkeerde been gezet.

Performing Politics in Space

Talking with Places

Recent lijkt het succes van fotografieprojecten rond vervallen gebouwen en verlaten steden deze universele fascinatie te bevestigen. De fotoboeken Detroit Disassembled (Andrew Moore & Yves Marchand) en

The Ruins of Detroit (Romain Meffre) – beide uit 2010 – zijn wereldwijd bekend en liggen op menig salontafel. Nog steeds komen er nieuwe projecten bij die we kunnen plaatsen binnen deze trend. Maar steeds luider klinken de kritische stemmen, en de introductie van de stigmatiserende verzamelterm ruin porn heeft impact. Perverse kick De term wijst op de omslag die heeft plaatsgevonden van fascinatie naar perverse kick, van artistieke interesse naar commerciële uitbuiting. Op de website van de populaire reisgids The Lonely Planet wordt de verlaten fabriek van Packard Automotive Plant in Detroit aangeprezen als een bezienswaardigheid. Ook roemt de reisgids de stad om zijn sfeer: ‘The city does waft a sort of bombed-out early East Berlin vibe, it’s these same qualities that fuel a raw urban energy that you won’t find anywhere else. It’s a grim, but fascinating destination’.1 Het aantal publicaties over dit onderwerp vullen inmiddels wanden met boekenkasten; de zoekcombinatie ‘abandoned buildings’ geeft op internet binnen 45 seconden 4.850.000 resultaten. Een groot deel van deze treffers zijn foto’s gemaakt door ‘parachuters’ 2, zij die even snel weer weg zijn als ze zijn gekomen. Ook Pulitzer Prijs-winnaar Jeffrey Eugenides, die is opgegroeid in Detroit, spreekt zich hierover uit: ‘Because I, too, have committed the sin of aestheticizing Detroit’s demise, I’m well aware of the seduction of this posture and, therefore, all the more eager to condemn it now. To see the city of Detroit as it is, today, a beatenup, beaten-down place of incalculable difficulties, but a place where a half million people still live. It’s a big country, and if one place craps out on you, you leave it behind and find somewhere new. But not everyone gets to leave. Not everyone wants to leave. And so, if you visit the Rust Belt now, you come face to face with a central breakdown in American capitalism. No country that calls itself great can allow such a vast swath of its territory to be written off as has been the case here.’3 Op hun best kunnen de foto’s van het leeggelopen Detroit beeldend getuigen van de verloren gegane ambities van deze voormalig bloeiende en welvarende industriestad. De extreem esthetische verpaupering weerspiegelt de genadeloze neergang van het kapitalistische systeem par excellence. Ook de fotogenieke, ingestorte radioactieve sarcofaag van Tsjernobyl is een tekenend overblijfsel dat verwijst naar een slecht functionerend systeem: het communisme.

DasArts - Master of Theatre

De marge bevindt zich in het epicentrum van de heersende orde

Auteurschap Zodra dergelijke projecten gerecupereerd zijn binnen een commerciële hype blijft er van de kritische potentie weinig meer over. Maar de term ruin porn dreigt ook vaak onterecht een stempel te worden voor alles wat een relatie heeft met een vervallen locatie. Om dit te corrigeren moet betrokkenheid, oprechte interesse en constructief handelen herkend en gewaardeerd worden. Arjen Oosterman, architectuurhistoricus en hoofdredacteur van architectuur- en designtijdschrift Volume, wijst op vele initiatieven, ook in Detroit, van een gemixte populatie van kunstenaars, architecten, sociologen. ‘Deze ontwikkeling leidt ook tot een andere invulling van het begrip auteurschap en eigendom. Veel projecten worden in gezamenlijkheid ontwikkeld waardoor niemand auteurschap kan claimen. Deze werkwijze is vrij gangbaar onder hackers en in de digitale omgeving, maar nog niet in de traditionele kunsten. Ruin porn gaat over de onderwaardering van wat er daadwerkelijk aan de hand is.’4 De term verwijst dan ook uitdrukkelijk naar het massamedium fotografie, terwijl dergelijke kleinschalige projecten doorgaans weinig exposure kennen. Bosse benadrukt dat haar huidige werk niet draait om het uiterlijke, soms esthetische verval van de ‘kerken van de industrialisatie’, maar dat haar motivatie voortkomt uit de wil de onderliggende machtsstructuren bloot te leggen. De betrokkenheid met de ruimte en de dialoog staat hierbij centraal. ‘In een stad betekent ruimte altijd macht. Degene die de ruimten beheren, zijn de mensen die de baas zijn. Dus het produceren van werk in dit soort ruimtes betekent in eerste instantie een onderzoek naar die machtsstructuren. Het gaat hierbij om de ruimte ‘activeren’ binnen het architectonische en cultureelsociaal narratief. Binnen de voorwaarden die de ruimte stelt, zoek ik een confrontatie met de ruimte voorbij de gegeven functionaliteit van die ruimte.’5 Nieuwe werkterreinen De functies van dit soort vervallen ruimtes verandert voortdurend, onder andere door de aantrekkingskracht die dit soort plekken, in het kader van het voortsnellend gentrificatieproces, uitoefenen op bijvoorbeeld mediabedrijven als MTV of reclamebureaus. Een ‘World without Objects’ noemt Oosterman dit. Hij licht toe dat de bedrijven de esthetische houding hebben aangenomen waarin je ervan uitgaat dat je overal kan werken waar je laptop en je mobiele telefoon is. Binnen deze condities is het interessant om de hypermoderne technologie te laten contrasteren met een rauwe omgeving zoals de natuur of juist een industrieel gebied.

Talking with Places

Performing Politics in Space

Zowel Oosterman als Bosse signaleren dat de fascinatie van kunstenaars, en tevens van het publiek, voor vervallen industriële plekken afneemt. De commercialisering, de nare bijsmaak, en de stijgende vastgoedprijzen spelen hierin zeker een rol. Bosse heeft de indruk dat jonge makers juist weer toevlucht zoeken tot conventionele theaterplekken, mede omdat ze zich niet willen stukbijten op de ruimtelijke voorwaarden van vervallen gebouwen. Oosterman noemt als mogelijk nieuwe werkterrein ‘nonplaces’ zoals vliegvelden en pleinen: ‘Dit soort plekken zijn lastiger te veroveren. Non-places vormen een grote uitdaging omdat ze in eerste instantie vertrouwd aandoen maar bekeken door het oog van de kunstenaar weer interessant kunnen worden.’6 Kritische mogelijkheden Nieuwe kritische mogelijkheden bevinden zich op locaties die niet langer machtsstructuren uit het verleden belichamen, maar die worden vormgegeven door de huidige politieke, economische en sociale agenda’s. Misschien bevindt de marge zich in het epicentrum van de heersende orde. Wellicht kunnen kunstenaars spreekwoordelijke marges creëren in de openbare ruimte. Of verbeeldingsruimtes als mobiele zuurstofbubbels laten ontstaan die op elke plek kunnen gedijen. DasArts zal binnen een jaar het verbouwde laboratorium van Shell in gebruik nemen. Tegelijkertijd verrijzen er nieuwe gebouwen rondom: een hotel, annex club, annex congrescentrum; een mega-accommodatie met plaats voor meer dan duizend backpackers, met daarnaast een multimediale toeristenattractie voor de kapitaalkrachtige wereldreiziger. Deze panden zullen met het oog op de toekomst energieneutraal gebouwd worden, maar zijn niet vrij van ideologie. De charme van een oud gebouw zullen deze nieuwbouwtorens en renovatieprojecten moeten missen, wél bevatten ze de gelaagdheid van een cultureel, sociaal en economisch narratief dat nu gemaakt wordt. Ze vormen een provocatie misschien, een mogelijk podium, een partner voor een project, of dit alles tegelijk.

1 The Lonely Planet, USA. Fifth editon (2008), pp. 599. / 2 Chayka, K., ‘Detroit Ruin Porn and the Fetish for Decay’. In: Hyperallergic, January 13, 2011. / 3 Eugenides, J., ‘Against Ruin Porn’. In: Boat Magazine, 27 maart 2014. / 4 Uit: Transcriptie rondetafelgesprek in het kader van Talking with Places o.l.v. Willemijn Lamp met Frank Alsema, Claudia Bosse en Arjen Oosterman. Datum: 4 november 2014 DasArts. / 5 Ibid. / 6 Ibid.

Foto: Jitske Schols

DasArts - Master of Theatre

Locatie: Boekhandel Over het water, Van der Pekstraat 59

Talking with Places

aanBevolen We hopen dat je de artikelen in het magazine met plezier hebt gelezen. Meer weten over het onderwerp? Hieronder enkele tips van onze mentoren Chris Keulemans, Sébastien Hendrickx en Willemijn Lamp.

BOEKEN Rustom Bharucha The politics of Cultural Practice: Thinking Through Theatre in an Age of Globalization (2000) Een gepassioneerde analyse van het effect van globalisering op de kunsten. Tegelijkertijd ook een pleidooi voor de unieke positie die de kunst heeft om verzet te plegen tegen al te simpele en oppervlakkige opvattingen over de meerwaarde van interculturele processen. Willemijn Richard Florida The Rise of the Creative Class (2002) Sommige boeken wil ik niet lezen, omdat ik niet wil dat ze gelijk blijken te hebben. Inmiddels hoeft niemand hem meer te lezen, omdat hij toch al gelijk heeft gekregen. Chris

Foto: Thomas Lenden

Willemijn Lamp (Nederland, 1977), co-mentor van dit blok, is oprichter en mededirecteur van Read My World, een literair festival in Amsterdam. Eerder werkte ze als programmamaker bij het internationale literatuurfestival Writers Unlimited. Naast haar freelance-activiteiten als curator van debatten en festivals werkt ze als journalist en toneel- en literatuurrecensent. Ze is adviserend lid van de Commissie Podiumkunsten van de provincie Flevoland en was als adviseur verbonden aan het Amsterdamse Fonds voor de Kunst.

Thomas Hirschhorn Musée Précaire Albinet, Les Laboratoires d’Aubervilliers (2005) Een tijdelijk museum van Thomas Hirschhorn in een Parijse buitenwijk waarin originele kunstwerken van o.a. Duchamp, Warhol en Beuys werden tentoongesteld. Een weerbarstig, risicovol werk dat me maar niet loslaat. Het boek biedt aan de hand van e-mailverkeer inzicht in de vele onderhandelingen met uiteenlopende spelers achter het project. Sébastien Dragan Klaic Resetting the Stage: Public Theatre between the Market and Democracy (2012) Klaic was een vooraanstaand Europees theatercriticus, die er altijd in slaagde om oorspronkelijke en urgente gedachten te formuleren

over de meervoudige uitdagingen waar de hedendaagse theatermaker zich voor gesteld ziet. Zijn tomeloze nieuwsgierigheid naar artistieke processen in een dynamisch Europa verbindt hij in dit boek aan een kritische analyse over de dominantie van de marktwerking in de kunst. Willemijn Georges Perec Espèces d’espaces (1974) Een prachtboek over ruimtelijkheid dat is opgebouwd als een Russische pop. Perec begint met de ruimte van de bladzijde, bespreekt vervolgens het bed, de kamer, het appartement, appartementsgebouw, straat, buurt, stad,… om uit te komen bij het heelal. Kan erg inspirerend zijn voor kunstenaars die met ‘plaatsen willen spreken’. Sébastien Jacques Rancière Le Maître ignorant – Cinq leçons sur l’émancipation intellectuelle (1991) Veel kunstenaars en curatoren zoeken vandaag contexten op waar ze met een publiek in aanraking komen die weinig ervaring hebben met het kijken naar kunst. Voor diegenen onder hen die denken te moeten inzetten op vereenvoudiging, herkenbaarheid of omkaderende uitleg, is dit boek over intellectuele emancipatie een absolute must. Sébastien

DOCUMENTAIRE Johan van der Keuken Amsterdam Global Village (1996) Amsterdam gevangen in een vier uur durend wonder van onstuitbare cameravoering, montage zo natuurlijk als ademhaling en liefde voor de bewoners van een stad die met hun ziel nog aan de andere kant van de wereld wonen. Chris

Renzo Martens Episode 3 Enjoy Poverty (2008) Een zeer controversiële film die je dwingt om een standpunt in te nemen over je eigen praktijk wanneer je je als Westerse kunstenaar begeeft in een radicaal andere context. Martens kiest voor het Afrikaanse Congo en spreekt over zichzelf. Precies daar wringt de poging om iets te zeggen over het cynisme en de decadentie van de Westerse kunst. Ik ben er nog steeds niet uit... Willemijn

GEDICHTEN K. Schippers Fijn dat u luistert (2014) De meester in het opmerken van het onopgemerkte. ‘Maar ja,’ zegt hij als ik hem daarmee complimenteer, ‘dan is het natuurlijk al niet meer onopgemerkt.’ Chris In het gebouw van DasArts liet hij een gedicht achter: Twee woorden Vier woorden

DasArts - Master of Theatre

Dasarts & COLOFON

Over DasArts DasArts is een Masteropleiding van de Theaterschool binnen de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Dit twee jaar durende, vraaggerichte masterprogramma fungeert als een laboratorium voor theatermakers uit Nederland en de hele wereld. Het is gericht op de ontwikkeling van hun individuele artistieke competenties. De theatermakers die bij DasArts studeren, stellen zelf hun doelen en ontdekken geleidelijk welke praktijk en (onderzoeks)methoden daarbij passen. Hoewel de nadruk op individuele ontwikkeling ligt, is het curriculum gericht op het leren door ontmoetingen. Uitwisselingen met vakgenoten, gastdocenten en de staf hebben idealiter het karakter van significant collisions; betekenisvolle botsingen. Door studenten aan te moedigen om hun werkproces te delen met hun collega’s, wordt de ‘professionele intimiteit’ bevordert. Deze ontmoetingen bevorderen de artistieke ontwikkeling en zijn de grondslag van het sterke internationale netwerk van DasArts. DasArts is een Master-of-Theatre-programma. Het referentiekader wordt gevormd door theater- en performancegeschiedenis; dit bevat zowel de historie, de conventies als het hedendaagse. Het onderwijsprogramma bevat de inbreng van en uitwisseling met kunstenaars, dramaturgen en theoretici, waardoor het de cross-culturele en kritische omgeving van de internationale (podium)kunsten weerspiegelt. In 2014 heeft een internationaal panel van deskundigen DasArts beoordeeld als ‘excellent’ over de hele linie (visie, leeromgeving, beoogde en bereikte leerdoelen). Volgens het panel heeft DasArts met zijn uitdagende, vernieuwende en originele leeromgeving zowel nationaal als internationaal een voorbeeldfunctie. Het studieprogramma leidt bevlogen en innovatieve theatermakers op die wereldwijd erkenning krijgen.

Talking with Places

Met dank aan allen die hebben bijgedragen aan ‘Talking with Places’ Udo Akemann, Bonny en Kees Alberts, Simon Allemeersch, Frank Alsema, Petra Ardai, Juul Beeren, Behzad (stichting Andishe), Miep van Berkesteijn (Museum Amsterdam Noord), Bite Me, Claudia Bosse, Andrea Božic, Mira ter Braak (de Modestraat), Dolf Brugman (De nieuwe Havo), Arie Bults, Broedplaats de Ceuvel, Ummuhan Eroglu, Studio Da Rebels, Berith Danse (Theatre Embassy), DAT! School, Jan Donkers, Alida Dors (Solid Ground Movement), Eye, Jeroen Fabius, theater Frascati, Gemeente Amsterdam - Stadsdeel Noord, Roel Griffioen, Harco Haagsma, Peter van Hameren (De nieuwe Havo), Rein Hartog, De Heilige Augustinusparochie, Sébastien Hendrickx, Mariken Heitman (Voedseltuin), Historisch Centrum Amsterdam Noord, John Jordan, Edit Kaldor, Femke Kaulingfreks, Duvan Kilic (Cigo), Michael Kliën, Koosje Laan (de Modestraat), Esther Lagendijk (Over het IJ Festival), Heike Langsdorf, het Leefkringhuis, Christina Li, Kringloopwinkel de Lokatie, Wouter van Loon, Abier Mahmoud (stichting Cleopatra), Piet Meeuse, Buurtcentrum De Meeuw, John Meijerink, OBA Hagedoornplein en Nieuwendam, De Noorderparkkamer, Saskia Noordhuis (Noordjes Kinderkunst), Arjen Oosterman, Merijn Oudenampsen, Sabine Pater (de Theaterstraat), Lode van Piggelen, Ingeborg Pollmann (Gemeente Amsterdam), Radio Futura, Jair Schalkwijk (de Doetank), K. Schippers, Samar Shalaan (de Vrouwenbazaar), Jeroen Slot (Gemeente Amsterdam), Marike Splint (de Theaterstraat), Willy Thomas, Tolhuistuin, Sabine de Tonnac (de Ceuvel), Paul Vonk, Nadja van der Weide, Jozef Wouters, Ingrid van Zelm (Gemeente Amsterdam).

Geluidscompositie Buiksloterweg door Jaha Koo. Locatie: Tt. Neveritaweg 15

Concept & redactiecoördinatie Karin van de Wiel / Studio KVDW Redactie Chris Keulemans, Willemijn Lamp, Barbara van Lindt, Karin van de Wiel Grafisch Ontwerp Studio Rutger Vos Illustratie Leonie Bos Drukkerij Janssen/pers, Gennep Vertaling en correcties Vertaling Nederlands - Engels & redactie Engels Jane Bemont, Vertaling Engels - Nederlands Leo Reijnen, Eind- en tekstredactie Karin van de Wiel Uitgever DasArts Amsterdam - Nederland © 2014 Deze publicatie is een uitgave van DasArts, de internationale master theater van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten (AHK). Ieder jaar geeft DasArts een publicatie uit in het kader van het educatieprogramma in het herfstsemester. In dit ‘block’ van tien weken werken studenten samen met gastdocenten rond een actueel thema. DasArts Havikslaan 20 1021EK Amsterdam www.dasarts.nl

Foto: Nellie de Boer

Dasarts, de masteropleiding van de Theaterschool, is het iJ over gestoken om zich in amsterdam-noord te vestigen. Dit gedeelte van de stad, van oudsher beschouwd als ‘de verkeerde kant van het water’, is in een flink tempo aan het veranderen. noord is ‘booming’. het project ‘Talking with Places’ ging over het leren kennen van de nieuwe omgeving. hoe maak je van een nieuwe plek een thuis? excursies, workshops en opdrachten daagden de deelnemers van het programma uit het stadsdeel te ontdekken en erop te reageren door middel van kunst. in dit magazine delen we onze ervaringen en inzichten.