NR.3 2021/22
BURGERSCHAP IN DE KLAS
JAPAN Over cultuur en identiteit Wangen vol wagashi
Imane legt uit wat karate-do betekent
Soki en Bobbie maken sushi
Ryunosoke vertelt hoe het is als Japanner in Nederland
Hoe vouw je een kraanvogel?
Tweeling in Tokio
Tweeling in Tokio
Nana doet aan sumoworstelen
Op de Japanse zaterdagschool
PAGINA 4
PAGINA 10
PAGINA 18
2
Ik laat de zon nog verder rijzen!
ACHTER DE SCHERMEN
VAN DE REDACTIE
Japan
Foto’s Yulia Skogoreva
HET LAND VAN DE RIJZENDE ZON. Bijna iedereen kent deze bijnaam van Japan, een eilandengroep ten oosten van Azië. Het zou maar zo kunnen dat sushi je lievelingseten is. Soki (p. 11) legt uit wat het woord sushi betekent en laat zien hoe je de azijnrijst in zeewier rolt. En heb je weleens een manga gelezen? Deze verhalen zijn typisch Japans en Hinata uit Tokio (p. 3) tekent ze graag zelf. Hoe het leven in deze hoofdstad is, vertelt de tweeling Ayata en Haruta (p 4). Nana uit de provincie Niigata (p. 10) legt uit hoe het voor een meisje is om te sumoworstelen: de nationale sport van het land. Maar alleen jongens en mannen kunnen professionals worden. De cultuur in Japan is sterk beïnvloed door China. Dit lees je op p. 12. Maar ook in de Japanse winkel in Amstelveen waar Rio (p. 14) regelmatig met haar moeder winkelt is het terug te zien. Hier zijn allerlei verschillende noedels te koop. Ryunosuke (p. 7) is ook een Japanner in Nederland. Hij vertelt hoe er tegen hem wordt aangekeken en wat hij mooi én lastig vindt aan de Japanse cultuur. Reis je mee naar Japan?
TIP: LEES MEER OVER ROBOTS OP SAMSAM.NET/ROBOTS
TOKIO Hinata leert fotograaf Yulia alles (en nog meer) over manga.
SHIBATA Op het platteland ontmoet fotograaf Yulia sumoworstelaar Nana.
TECHNIEK IN TOKIO In haar nieuwe huis heeft Mion (12) uit Tokio een koelkast die bijhoudt wat er nog op voorraad is en een hypermoderne wc vol technische snufjes. Ook in de openbare ruimte zijn er veel slimme apparaten. Zoals deze ober die Mion graag warme chocolademelk serveert en sushi bestelt ze via een touchscreen. samsam.net/techniek-tokio
IJMUIDEN Waar komen de nori-vellen en het woord sushi eigenlijk vandaan? Bobbie zoekt het uit met Soki. POLL
Mening:
EEFJE WENTELTEEFJE
Ik wil graag naar Japan op vakantie.
Strip Studio De Leijer
eens
samsam_JAPAN_P02-03 KW_DEF.indd 2
oneens
Vul ook in op samsam.net/ japan-poll
22-12-2021 15:14
Wist je dat...
Manga
“Ik ben een mangaka”
is de Japanse stripvorm en betekent
onbeheerste kwaststreken
12e
3
Interview
De eerste manga komt uit de
Hinata (12) uit Tokio
eeuw.
Op een rol van
25 meter dierensprookje
1 Wat vind je zo leuk aan manga? “Het ziet er heel leuk uit en ook als je niet van lezen houdt, snap je het verhaal. Zelfs als je geen Japans spreekt, kun je toch begrijpen waar het over gaat. Manga wordt in het zwart wit op een soort krantenpapier gedrukt. Je moet het van achter naar voren lezen en van rechts naar links. En het is voor iedereen: van jong tot oud. Je kunt ook veel leren van manga. Sommige verhalen gaan over de geschiedenis, over het heelal, het menselijk lichaam of over religie.”
getekend.
5
Er zijn verschillende soorten manga; Shonen, Shojo, Seinen, Josei en Kodomomuke. Ze hebben allemaal hun eigen liefhebbers.
533
Foto Shutterstock
Jaarlijks worden
miljoen mangatitels verkocht.
samsam_JAPAN_P02-03 KW_DEF.indd 3
2
Manga's belanden na het lezen bij het oud papier.
Welke is het meest populair? “Ik denk Demon Slayer: Kimetsu no Yaiba. Het gaat over een jongen die demonendoder wil worden nadat zijn familie is gedood en zijn jongere zus in een demon is veranderd. Het is geschreven en geïllustreerd door Kohoharu Gotouge.”
3 Sinds wanneer teken je zelf? “Mijn opa liet me voor het eerst manga zien en ik vond het meteen leuk. Mijn oma was een ontwerper en kon ook goed tekenen. Ik heb het van haar, denk ik. Ik ga nu twee keer per maand naar tekenles om nog beter te leren illustreren. Zelf maak en bedenk ik verhalen uit mijn favoriete genre: over helden en superkrachten.”
Tekst en foto's Yulia Skogoreva
werd een
22-12-2021 15:11
4
Reportage Tokio
Hoe is het leven in de Japanse hoofdstad Tokio? Klopt het dat alle treinen en metro’s stipt op tijd rijden? De tweelingbroers Ayata en Haruta (12) vertellen.
Haruta
Ayata
Een tweeling in Tokio
5
Ayata en Haruta bezoeken een shinto-heiligdom.
“Toen we zes waren zijn we hier naartoe verhuisd. De benedenburen van ons vorige appartement klaagden over ons. We maakten teveel lawaai.” Ze wonen met hun ouders, zoals de meeste families in Tokio. In sommige andere steden, dorpen en op het platteland is het nog wel de gewoonte dat opa’s en oma’s bij je in huis wonen en dat ze voor de kleinkinderen zorgen. Maar daarvoor zijn de huizen in Tokio te klein. Ook daarom is het niet de gewoonte dat mensen bij elkaar thuis op visite komen. Een van de belangrijkste regels in huis is: schoenen uit. “Dat is voor de hygiëne. We zijn niet anders gewend en we trekken gewoon warme sokken of slippers aan.”
SNOEPWINKELS Het is bijzonder dat de tweelingbroers in een oud huis wonen, van zo’n zestig jaar. Dat klinkt niet antiek, maar de meeste huizen zijn nieuwer. In de traditionele huizen wonen meestal geen mensen, maar zitten snoepwinkels waar je bijvoorbeeld wagashi kunt kopen. Deze mini-gebakjes zijn smakelijke kunstwerkjes, gemaakt van onder andere gemalen azukiboon en suiker. Ayata: “Onze moeder koopt ze en we eten ze bij de groene thee die we drinken.” Theedrinken hoort bij het dagelijks leven in Japan, maar de theeceremonie met matcha is een speciale gebeurtenis. Dan wordt er van het groene theepoeder een drankje gemaakt en geserveerd, allemaal in een vaste volgorde. De tweeling heeft zelf nooit zoiets meegemaakt. Hun moeder leerde het ritueel vroeger op de middelbare school, maar doet het niet thuis. In een stad als Tokio maakt nu lang niet iedereen meer tijd voor zo'n urenlange gebeurtenis en wordt het meer en meer iets voor toeristen. Er is iets anders dat de tweeling wel echt jammer vindt: er zijn steeds minder dagashi winkels. Dagashi is goedkoop lang houdbaar snoep in verpakkingen die al tientallen jaren hetzelfde zijn. Vaak is het zoet, maar het kan ook gedroogde inktvis zijn. Ayata: “Tegenwoordig wordt er zoveel snoep geïmporteerd uit andere landen dat dit snoep verdwijnt. Dat is jammer, maar het buitenlandse snoep is wel heel lekker. Alleen een stuk duurder.” In Tokio staan heel veel bijzondere gebouwen, vinden de broers. Dat viel ze vooral op nadat ze naar het buitenland waren geweest. Ze zijn twee keer in de Verenigde Staten,
De tweeling leest een voorspelling.
een keer in Taiwan en een keer naar de Filipijnen geweest. “We zouden wel vaker willen reizen omdat het leuk is om andere culturen en andere landschappen te zien. En door die reizen weten we nu dat onze architectuur echt heel uniek is.”
TEMPELS In Tokio staan bijvoorbeeld boeddhistische tempels, maar ook jinja’s – heiligdommen van het shintoïsme. Veel Japanners mixen deze twee religies. Bij begrafenissen gaan mensen vaak naar een boeddhistische tempel. En op speciale verjaardagen gaan ze in een kimono, een traditioneel Japans gewaad, naar de jinja om daar te bidden. Bijvoorbeeld als je drie, vijf of zeven wordt. “En ook met nieuwjaar gaan we. Dan eten we eerst speciale noedels. Hele lange. Dat betekent dat je een lang leven zult hebben. Veel mensen kopen in de jinja een omikuji, een briefje met een voorspelling erop. Die kun je hier het hele jaar door vinden, maar de boodschap die je met nieuwjaar krijgt, geldt voor het hele komende jaar.” Iets anders dat ze extra opviel tijdens hun reizen, is dat het openbaar vervoer in Japan heel goed is geregeld. Treinen in Japan vertrekken namelijk altijd precies op tijd. Vertrektijden worden niet in minuten aangegeven, maar in seconden. “Wij wandelen of fietsen naar school. De trein nemen we misschien eens per maand. Het is wel typisch Japans dat alles zo op tijd gaat, want in onze cultuur is discipline heel belangrijk. En respect: dus je laat anderen niet wachten.”
"Hier zijn we nu, in de wijk Harajuku."
Tekst Karin Wesselink Foto’s Yulia Skogoreva
E
r wordt wel gezegd dat geen stad ter wereld zo schoon is als Tokio. Ook al wonen er zo’n 13 miljoen mensen, er ligt geen vuiltje op straat. Verder wordt er niet geschreeuwd, voetgangers botsen niet tegen elkaar en automobilisten toeteren niet. Mensen gaan respectvol en beleefd met elkaar om. In een van de straten in een rustige wijk, staat het houten huis van Ayata en Haruta. Er zijn wel meer gebouwen van hout in Japan. In het land zijn vaak aardbevingen en dan is dat bouwmateriaal veiliger dan bedolven raken onder ingestort puin van duizenden kilo’s. Toch staat Tokio ook vol met wolkenkrabbers en appartementencomplexen van beton.
6
Puzzel
WOORDZOEKER
Puzzelen!
T K A D E J A P A A N M S S T
Streep de woorden weg, van links naar rechts of van rechts naar links. Van boven naar beneden of van beneden naar boven, of schuin. Vul de letters die overblijven in op de stippellijntjes. Welke zin zie je?
A N M E N R G R I D M N O G A R D E P W A D I G O N E E K R A O A K E B M I W E K M D E U
Zoek de woorden KATAKANA SUSHIRESTAURANT RIJSTVELDEN SUMOWORSTELEN KARATEKA KENDO MANGA
K E E G T A A L A I O U B S N
T L D G E L L O D E A S D A A WAGASHI DAGASHI AARDBEVING VULKANEN EILANDENGROEP SHINTOISME BOEDDHISME
MONNIK VIJVER KARAKTERS TEMPEL HEILIGDOM
E N H V A I R L V E R I H N T K E I F E S E I U T A O I A S
De oplossing staat op pagina 20
A N D H T V H R L M K T S K E G I E E T S V I K O T N M A R E R L S A S C H A N E I E T I
Vul de letters hier in
I E J G L L E N N N R H D A H N I A E A L F A E I S S B K S R W R E V J I V N K E T T E U E I L A N D E N G R O E P N S .
Zo vouw je een kraanvogel 2
6
7
8
9
3
4
5
10
Foto Shutterstock
1
7
Interview
“Je mag geen eigen mening hebben” Ook al wordt Ryunosoke (12) bijna nooit als Japanner herkend, hij kan als geen ander vertellen hoe het is als Japanner in Amsterdam. Hoe kijken mensen naar hem? En wat vindt hij eigenlijk mooi en minder leuk aan de Japanse cultuur?
“Tot drie jaar geleden woonde ik in Japan, om precies te zijn in Tokio, in een wolkenkrabber van 47 verdiepingen. Een van mijn eerste herinneringen is de grote aardbeving van 2011, toen ons hele gebouw heen en weer bewoog. Ik was op de kinderopvang onderin de flat en hoorde allemaal telefoonalarmen afgaan als waarschuwing. Iemand rende naar binnen en gilde dat we onze helmen op moesten zetten. Aardbevingen gebeuren zo vaak, dat je eraan gewend raakt. Maar dit was wel een heel grote. Gelukkig was ons huis stevig genoeg zodat het bleef staan.”
welke andere dingen raakte je 2. Aan gewend in Japan?
“Wat ik juist altijd moeilijk vond, is dat je er eigenlijk geen eigen mening mag hebben. Je moet vinden wat iedereen om je heen vindt. Omdat mijn ouders het belangrijk vinden dat ik goed Engels leer, zat ik in Tokio op een internationale school met ook veel Japanse kinderen. Eerst hoorde ik in hun groepje, maar omdat ik niet mee wilde doen met iemand pesten, werd er over me geroddeld. Toen ik er ook nog op werd aangesproken, heb ik maar m’n eigen groepje gemaakt met jongens uit Canada, Indonesië, Zuid-Korea en Sri Lanka.”
3.Hoe is het om Japans te zijn?
“Japanners zijn heel erg van de goede manieren en beleefd zijn. Maar ik realiseer me dat ik dat niet altijd ben. Ik ontmoette een keer een heel gigantische sumo-worstelaar en hij vroeg me of ik ook aan sumo wilde gaan doen. Toen antwoordde ik heel eerlijk dat ik niet wilde, maar dat ik aan golf doe. Achteraf denk ik: dat was helemaal niet aardig van me. Ik vind het goed om rekening te houden met de gevoelens van de ander. Door de jaren heen heb ik van mijn ouders geleerd hoe ik mijn boodschap beter kan verpakken zelfs als ik iemands voorstel afwijs. We worden buiten Japan wel heel makkelijk als toerist gezien en ik denk dat we daardoor een groter risico lopen beroofd te worden. Dat is ook al een keer gebeurd, in de laatste trein van Belgie naar Amsterdam. De politie op het station zei toen dat dit Aziaten vaak overkomt.”
is het om Japanner in 4. Hoe Nederland te zijn?
“Mensen denken eigenlijk nooit dat ik Japans ben. Eerder Chinees of Koreaans. Er is weleens iets shockerends gebeurd: toen trokken mensen spleetogen en zeiden iets in bedacht Aziatisch. Sinds corona er is, is het ook weleens gebeurd dat iemand tegen me zei dat het mijn schuld is dat het virus er is. Voor veel mensen zijn alle Aziaten hetzelfde, maar het is ook moeilijk om het verschil te zien. Je kunt het misschien aan onze achternaam zien of aan ons accent in het Engels horen."
5. Wat vind je mooi aan je cultuur? “Ik ben gek op ons eten en ik vind het fijn dat familie heel belangrijk is, ook je overleden voorouders. We geloven dat ze ons vanuit de hemel op aarde beschermen. Elke zomer vieren we het festival van de doden die terugkeren naar de aarde: Obon. Dat duurt van 13 tot 16 augustus en iedereen reist dan, als het kan, naar zijn of haar geboortehuis om met de ouders, broers en zussen het graf van de de overledenen te bezoeken. Nu is het door corona moeilijk om terug te gaan naar Japan, maar we eren onze voorouders thuis.”
voel je je het meest 6. Waar thuis?
“Eigenlijk overal waar ik tot nu toe heb gewoond. In Japan voel ik me wel meer Japans, omdat daar meer Japanners om me heen zijn. In mijn klas is één andere Japanner. Verder zitten er vooral veel Amerikanen in mijn klas. Ik ben blij dat ik niet naar een Japanse school ga. Uit verhalen van vrienden weet ik dat de leerkrachten daar heel streng zijn. Veel Japanse ouders zijn ook streng. Ze leggen veel druk op hun kinderen dat ze overal de beste in moeten zijn. Gelukkig zijn mijn ouders niet zo.”
Tekst Karin Wesselink Foto Anke Teunissen Met dank aan Amity International School
1. Waar ben je geboren?
8
Interviews
Verdedigen of vechten? Veel vechtsporten of zelfverdedigingstechnieken komen uit het Oosten, zoals China en Japan. Ze zijn eeuwenoud en stammen af van vechttradities uit de Middeleeuwen. Karateka Imane (13) uit Amsterdam, judoka Luke (11) uit Rotterdam, kendoka Rodin (11) uit Amersfoort en sumoworstelaar Nana (13) uit Japan vertellen over hun passie.
Rodin (11) uit Amersfoort
Kendo
samsam_JAPAN_P8-9-10-11 KW_DEF.indd 8
“Een ander woord voor kendoka is samoerai: dat is een Japanse strijder die met een groot gevoel van eer in het leger van de Keizer streed, zo’n duizend jaar geleden. Tijdens onze lessen bij Vereniging Mokuseikan zijn er nog regels die verwijzen naar die tijd. Zo zitten we in de dojo bijvoorbeeld in een bepaalde volgorde in de rij. De minst ervaren krijger zit het dichtst bij de ingang. Het idee is, dat als er een aanval komt, deze samoerai als eerste z’n leven zou geven. Ik snap die gedachte wel, maar ik zou eerder denken: laat de beste de mindere beschermen. Dus juist precies andersom. Dat past meer in de Nederlandse cultuur: dat je elkaar helpt. De samoerai van vroeger droegen een pantser en helm van metaal.
imte DOJO: oe fenru okaal of trainingsl ster SEN SEI: d e mee hermer s KOTE: polsbesc er DO: bors tpants M EN: hel m raizwaard SHIN AI: sa moe rd met een SH OM EN: een bo k erop Japan se spreu soort SHINZEN: een huisje
Onze men is van dikke lagen katoen en heeft tralies voor de ogen voor de veiligheid. Verder dragen we een do en kote. Ons zwaard is gemaakt van bamboe, zodat je elkaar niet teveel pijn doet. Maar verder moeten we met de shinai omgaan alsof het een echt zwaard is. Zo mag je bijvoorbeeld niet op het achterhoofd slaan, omdat daar geen bescherming zit. En ook niet op het zwaard leunen, vanuit de gedachte dat je de punt dan bot zou maken. Ik doe het nu 2,5 jaar, voor de lol. Niet omdat ik denk dat ik het nodig heb me te kunnen verdedigen. Ik denk dat je in Nederland niet zoveel gevaar loopt om zomaar aangevallen te worden. In het vroegere Japan werden ze wel steeds aangevallen, bijvoorbeeld door China. Het is extra leuk dat je Japanse woorden en allerlei regels leert. Ook al weet ik niet precies waarom die regels er zijn. Bijvoorbeeld: je moet óver de drempel van de dojo stappen. Je mag er niet op gaan staan. En je buigt naar de shomen. Ik heb gehoord dat in Japan op een altaar een shinzen staat waarvan ze geloven dat de geest van de zaal erin zit. Zo spiritueel ben ik niet, dat ik dat geloof. Japan lijkt me een heel bijzonder land: ik wil er graag naartoe om het keizerlijk paleis te zien.”
22-12-2021 15:24
9 Luke (11) uit Rotterdam
Karate
“Het gedisciplineerde van karate past heel erg bij mij. Dat ben ik zelf ook. Ik doe nu vier jaar aan karate en heb de bruine band. Sinds twee jaar doe ik aan wedstrijden. Aan het begin was ik echt een robot, omdat ik de gedachte achter de bewegingen niet begreep en nu snap ik ze wel. Nog groter is het mentale effect. Tijdens karate leer je je hoofd leeg te maken en je ego of trots aan de kant te zetten. En dat kun je overal in je leven gebruiken, ook op school. Het gaat om concentratie en doorzettingsvermogen. Ik zit in de topsportklas van het Calandlyceum en daardoor kan ik nu het sporten veel beter combineren met school. Ik train twaalf uur per week en zit in de Nederlandse Jeugdselectie. In mijn klas zitten voetballers, honkballers en een judoka, maar ik ben de enige die aan karate doet. Eigenlijk is het karate-do: 'de weg van de lege hand’. Dus: je verdedigt jezelf zonder wapens. Het is ooit bedacht door een Chinese monnik als een manier om tot jezelf te komen. Vanuit de zen-gedachte: heel meditatief. Daarna is het overgebracht naar Japan en op het eiland Okinawa verder ontwikkeld. Toen zijn er echt technieken bedacht en verschillende grootmeesters hebben het verder over de wereld verspreid. Er zijn verschillende stijlen. Ik doe Wado Ryu en ik train bij Karateschool Fightin' Nabil waar ook Lynn Snel traint, zij werd laatst derde op het WK. We hebben dat met z’n allen gekeken via een livestream op een Turkse website. Ik versta geen Turks, maar wel de taal van karate en die is overal hetzelfde. Dus ik snapte precies wanneer de scheidsrechter een punt gaf. En we gingen ook met z’n allen ’s nachts naar Schiphol om haar op te halen. We zijn supertrots. Zij is de eerste Nederlandse vrouw op het podium na zeventien jaar! Ik wil later ook naar het WK. Zeker weten. Ik krijg eigenlijk alleen maar positieve reacties over mijn sport. Heel soms zeggen mensen: als je op karate zit, mag je dus mensen in elkaar slaan. Maar tijdens wedstrijden krijg je juist een strafpunt als je te hard slaat of schopt. En de regel is dat je de technieken alleen gebruikt in de dojo, behalve als je echt in gevaar bent. Dat geeft me wel een veilig gevoel: als ik ’s avonds laat op straat loop, weet ik dat ik me kan verdedigen.”
samsam_JAPAN_P8-9-10-11 KW_DEF.indd 9
Tekst Karin Wesselink Foto’s Karate-Do Bond Nederland (karate), Dick van der Meer (judo) Raymon Schuurink (kendo)
) Imane (13dam r uit Amste
“Mijn vader deed al aan judo, toen mijn zus en daarna ook ik. Thuis doen we het ook weleens. Dan leggen we een judomat in de tuin en gaan we met elkaar oefenen. Ik hoop dat er een moment komt, dat ik van m’n vader win. Het leukste aan judo vind ik dat het niet om kracht gaat, maar om techniek, strategie en inzicht. De worpen vind ik het leukst om te doen. Die hebben Japanse namen, zoals de uki-goshi. Dat is de eerste heupworp. Het woord ‘judo’ betekent ‘zachte weg’ en het is in 1882 bedacht door Jigoro Kano, in Japan. Mijn sensei Dick van Budo Ryu Rotterdam is ook in Japan geweest om te kijken hoe ze daar trainen. We hebben zeven regels die heel belangrijk zijn: de Bushido code. Dat zijn gedragsregels die vroeger ook voor de gewapende Japanse troepen, de samoerai, golden. Daarin staat bijvoorbeeld dat je eerlijk moet zijn, compassie moet hebben, loyaal moet zijn en respect is ook heel belangrijk in deze sport. Je moet bijvoorbeeld altijd de zaal, de mat en de sensei groeten. Als je dat een keer vergeet, dan moet je teruglopen en het alsnog doen. Soms moet je je als straf extra opdrukken. Ik denk wel dat respect in de Japanse cultuur ook heel belangrijk is. En verder vind ik het leuk aan de Japanse cultuur dat ze in draken geloven. Veel verhalen en legendes gaan over draken.”
MEISJE 1
Judo
Sohana is niet ondankbaar, maar haar leven in het kamp is niet makkelijk. De vluchtelingen worden bewaakt en zijn niet vrij om te gaan en staan waar ze willen. Aan de ene kant is dat bescherming tegen het leger van Myanmar, aan de andere kant wil de regering van Bangladesh ook niet dat de vluchtelingen ergens anders in het land gaan wonen. Sommige vluchtelingen lukt het om wat geld te verdienen als hulpverlener, zoals de moeder van Sohana. En haar vader verkoopt thee. Maar verder zijn ze vooral afhankelijk van wat ze krijgen, bijvoorbeeld van de Wereldvoedselorganisatie die elke maand grote zakken rijst uitdeelt. Zelf kiezen wat ze willen eten, is er niet bij. Voor Sohana als pubermeisje is het nu nog moeilijker geworden. In haar cultuur worden meisjes vanaf die leeftijd vooral binnengehouden. Als haar familie dat niet zou doen, zou er flink geroddeld worden en zou het bijvoorbeeld moeilijker voor haar worden om later te trouwen. moeilijker voor haar worden oor haar worden “Ik ga nog wel naar school en dat is maar goed ook, want ik wil lerares worden.” Of dat gaat lukken, is maar zeer de vraag. Er is geen middelbaar onderwijs in het kamp en dan zijn er nog de culturele regels waar ze zich aan moet houden. Ondanks de discriminatie en de slechte herinneringen wil Sohana terug naar Myanmar. “In ons dorp was het fijner! Maar zolang er geen nieuwe wetten komen waarin onze rechten staan, is het er niet veilig voor ons.”
22-12-2021 15:16
10
Nana (13) uit Japan “Op school zag ik mijn zus sumoworstelen en toen wilde ik het ook. Sumo bestaat al 1500 jaar, maar vrouwen en meisjes mogen het officieel pas doen sinds 1997. Het is onze nationale sport, maar veel mensen vinden dat het alleen voor mannen is. Ik vind van niet. Het zou juist leuk zijn als er meer meisjes en vrouwen in de sport komen en dat wij ook professional kunnen worden. Nu zijn er alleen amateurwedstrijden. De coach zei meteen dat ik talent heb en ik doe vaak wedstrijden die ook worden uitgezonden door de plaatselijke tv-zender. Ik heb al wel vijftig prijzen gewonnen. Ik train een paar keer per week, als enig meisje. In Rusland en Mongolië is sumoworstelen ook heel populair. Mijn vader maakt weleens een grapje dat ik naar Rusland moet om te trainen en daar carrière te maken. Maar ik wil in mijn dorp op het platteland blijven. Iedereen hier kent me en steunt me. Mijn vader heeft zelf een ring gemaakt in de tuin, zodat ik thuis ook kan oefenen. En hij brengt me altijd naar de training. Bij de noodleswinkel hangt een uitgescheurd krantenartikel met foto
van me. De buren brengen me vaak eten. Eten is heel belangrijk voor me. Ik probeer zwaarder te worden. Want ook al gaat het bij sumo ook om techniek en lenigheid: je gewicht is vaak doorslaggevend. De sport gaat erom dat je je tegenstander uit de ring duwt. Om zwaarder te worden eet ik vooral rijst met rauw ei. Die rijst verbouwen we trouwens zelf. Dit deel van Japan is beroemd om de rijstteelt. Mijn familie gebruikt een stuk grond van familie en daar verbouwen we onze eigen rijst. Rijst speelt nog een andere rol in sumo. We strooien ermee in de ring om zo de kwade geesten weg te houden. Verder doe ik niet aan shinto-rituelen, we gaan ook nooit naar een tempel.”
Tekst Karin Wesselink Foto's Yulia Skogoreva
Sumo
Interview
In Japan worden sumoworstelaars gezien als sterren en ze verdienen veel meer dan de gemiddelde man. Maar ze betalen er wel een prijs voor. Gemiddeld leven ze tien jaar korter en na hun carrière hebben ze vaak gezondheidsproblemen door hun gewicht.
Tip Bekijk het filmpje samsam.net/ sumo
samsam_JAPAN_P8-9-10-11 KW_DEF.indd 10
22-12-2021 15:18
11
Op de stoep
Sushi rollen Er zijn in Nederland wel 900 restaurants waar je sushi kunt eten. Actrice Bobbie (16) duikt met Soki (13) uit IJmuiden de keuken in om te leren hoe je die Japanse lekkernij klaarmaakt. Welkom!
Niet vergeten m'n handen te wassen.
Wat is dit?
Een sashimi mes...
De vader van Soki is sushi-chef bij Hokkai Kitchen. Een restaurant waar zelfs Japanners in Amsterdam hun sushi bestellen.
Sushi betekent dus azijnrijst!
Met eten wordt zorgvuldig omgegaan. Zo geloven sommige Japanners dat in elke rijstkorrel 7 goden zitten. Je mag dus geen korrel verspillen.
Een ander onmisbaar ingrediënt is de azijn die door de rijst (geïmporteerd uit Japan) wordt geroerd. Deze zeewiervellen komen ook uit Japan.
Alleen nog in stukjes snijden!
samsam_JAPAN_P8-9-10-11 KW_DEF.indd 11
Itadakimasu!
Er zijn allerlei regels voor het eten met stokjes. Je mag bijvoorbeeld niet met je stokjes in de rijst prikken. En niet naar iemand wijzen.
Eet smakelijk!
Bekijk ook het filmpje: samsam.net/sushi Tekst Karin Wesselink Foto's Sander Koning
Azijn?
... en zalm uit Noorwegen.
De vis komt uit het buitenland, maar ook van de visveiling in IJmuiden.
22-12-2021 18:02
12
Land van de rijzende zon Van tradities tot robots. In Japan gaan oud en nieuw heel goed samen. Wat is de invloed van het buitenland op deze eilandengroep? En welke gewoonten en gebruiken zijn er?
Japan is 9 keer groter dan Nederland.
Ouderdom
Rijst en vis Japan bestaat uit duizenden eilanden, maar de meeste mensen wonen op de vier grootste. Er valt veel regen en de grond is vruchtbaar. Daarom is het heel geschikt voor het verbouwen van rijst. Het land is voor een groot deel zelfvoorzienend. Dat betekent dat er nauwelijks voedsel wordt geïmporteerd. Bijna alles wat de burgers eten, verbouwen ze zelf. Vooral dus rijst: 97% van de korrels die op hun bord liggen, groeit in het eigen land. Maar: er zijn steeds minder landbouwers en er komen steeds meer producten uit het buitenland, zoals sojabonen en tarwe. Hetzelfde geldt voor vis: er zijn wel meer dan duizend vissershavens en vijftig jaar geleden kwam er geen vis van over de grenzen de Japanse keukens in. Nu is dat anders: iets meer dan de helft van de vis die gegeten wordt in Japan, is geïmporteerd.
De Japanse bevolking heeft de hoogste levensverwachting ter wereld. Zowel mannen als vrouwen worden gemiddeld zo’n 84 jaar. In Nederland is dat rond de 80 jaar. Volgens sommigen komt dit door de genen: stukjes erfelijk materiaal. Uit een studie hiernaar bleek dat de helft van de Japanners geboren in 2007 ouder dan 107 zullen worden. Volgens anderen komt het door de levensstijl en dat noemen ze ikigai. Dit betekent zoiets als ‘plezier in het leven dankzij een doel’. Dit heeft niet alleen te maken met het gezonde eten dat bestaat uit veel groente, vis en vooral kleine porties. Het ligt ook aan veel beweging zoals tuinieren en wandelen, dat ouderen veel tijd doorbrengen met familie, vrienden of buren en dat ze iets te doen hebben.
Keizer Er is nog maar één keizerrijk ter wereld en dat is Japan. Sinds 1 mei 2019 is er een nieuwe keizer: de 126ste. Hij heet Naruhito. De keizerlijke familie stamt volgens een mythe af van de zonnegodin Amaterasu. De eerste keizer volgens die verhalen was Jimmu die in 660 voor Christus Japan stichtte. Tot de Tweede Wereldoorlog werd de Keizer gezien als een levende god met grote politieke macht. Nu heeft hij meer een symbolische functie. Tot de vorige Keizer was het altijd verboden om af te treden, maar een verandering in de grondwet maakte dit toch mogelijk. En tijdens de inhuldiging van Naruhito hoefden de gasten niet zoals vroeger te juichen of te buigen. Maar er zijn ook veel gewoonten en gebruiken rond de Keizer die al eeuwen hetzelfde zijn. Zo is het bijvoorbeeld nog steeds ondenkbaar dat een vrouw Keizer wordt, ook al is ze het eerstgeboren kind.
13
Geisha Heel karakteristiek voor Japan, zijn de geisha's. Deze prachtig aangeklede en opgemaakte dames zijn hoog opgeleid en goed getraind in allerlei kunsten, zoals zang en dans. Ze worden ook wel gezelschapsdames genoemd en entertainen mannen én vrouwen. Ze voeren bijvoorbeeld theeceremonies uit, maar in het moderne Japan werken ze ook in sauna's of schoonheidssalons.
Traditie en modern Zoals in veel landen veranderen ook in Japan de oude gewoontes en gebruiken. Meer mensen doen nu bijvoorbeeld aan karaoke dan dat ze meedoen aan een traditionele theeceremonie of bloemschikken. Tegelijkertijd blijven er ook tradities bestaan, zoals bijvoorbeeld dat vrouwen die trouwen alleen de achternaam van hun echtgenoot moeten nemen. Homoseksualiteit is er niet strafbaar, maar mensen van hetzelfde geslacht mogen nog niet met elkaar trouwen. Daar zetten activisten zich de laatste tijd wel meer en meer voor in.
Robots Al jaren loopt Japan voorop als het gaat om de technologische ontwikkeling en het gebruik van robots. Ze zijn overal: bij metrohaltes, in restaurants, bij mensen thuis en in fabrieken. In het land zijn de meeste robotarbeiders aan het werk van alle landen ter wereld. Het zou gaan om wel een kwart miljoen robots. Een van de nieuwste uitvindingen is een robot-vakkenvuller in supermarkten.
Vanaf 1609 hadden Nederlandse schepen vrije toegang tot de Japanse havens.
Zo begon een 400 jaar lange bijzondere handelsrelatie tussen Japan en Nederland.
Zon In de taal en samenleving van Japan zijn veel Chinese invloeden. Al in 400 voor Christus verhuisden grote aantallen Chinese burgers uit het zuiden van China naar de eilandengroep. Veel van hen waren op de vlucht voor mensen die hun land wilden innemen. Deze migranten namen nieuwe technieken voor aardewerk, brons en ijzer mee. In de vierde eeuw kwam het Chinese schrift en het boeddhisme naar het land. De bijnaam Land van de Rijzende Zon is ook vanuit China te verklaren. De zon komt namelijk op in het oosten en vanuit China gezien is dat waar Japan ligt. Voor Chinezen leek het daarom alsof de zon opkwam in Japan.
Wereldoorlogen Ook Japan was betrokken bij de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Tijdens de Eerste Wereldoorlog nam Japan gebieden in bezit: in China en de Stille Oceaan. Jaren later kwam het tot een echte oorlog, maar het Japanse leger kon het Chinese leger niet helemaal verslaan. In 1940 tekende Japan met Duitsland en Italië een overeenkomst waarbij ze afspraken elkaar te helpen als ze zouden worden aangevallen. In 1941 vielen de Japanners de Amerikaanse vloot in Pearl Harbor aan waardoor de VS gingen meedoen aan de Tweede Wereldoorlog. Deze oorlog eindigde toen er Amerikaanse atoombommen op de steden Hiroshima en Nagasaki werden gegooid. Er vielen duizenden slachtoffers en zo werd het land gedwongen zich over te geven.
Shintoïsme Het shintoïsme is de eerste religie in het land en wordt ook wel een natuurgodsdienst genoemd. In het shintoïsme worden natuurgeesten aanbeden: kami. Dat kunnen geesten zijn die bij een bepaalde plek horen, maar de maan of een waterval kunnen ook kami zijn. De meest aanbeden kami is Amaterasu, de zonnegodin. Verder is de grote liefde en eerbied voor de natuur belangrijk. Tot vlak na de Tweede Wereldoorlog was het shintoïsme de staatsgodsdienst in het land. Het shintoïsme is terug te zien in de Japanse architectuur en het tuinontwerp. Maar ook in het sumoworstelen worden voor een gevecht shinto rituelen uitgevoerd, zoals het strooien van rijst.
Tekst Karin Wesselink Foto's Shutterstock
Er wonen zo’n 130 miljoen mensen in Japan.
14
Fotoserie
Japans winkelen
PIKAPIKAJAPAN Ongeveer eens in de twee weken gaan Rio en haar moeder naar deze speciale Japanse winkel. Ze kopen er spullen die nergens anders te vinden is. Speciale noedels en badzeep!
ORIGINEEL Ongeveer de helft van alle spullen in de schappen komt uit Japan. De rest is 'made in China of Taiwan'.
15 Rio (9) woont nu een jaartje in Amstelveen, om de hoek van allemaal Japanse winkels. Zo hoeft ze niets te missen uit haar geboorteland. En anders stuurt haar familie wel wat op via de post.
AMSTELVEEN Er wonen zo'n 1700 mensen met de Japanse nationaliteit in Amstelveen. Er zijn ook een paar grote Japanse bedrijven gevestigd en heel veel restaurants, winkels en kappers.
KASSA Deze winkel opende twee jaar geleden de deuren, helemaal naar Japans voorbeeld van de zogenaamde 100 yen winkels waar alles 2,50 kost. In PikaPikaJapan zijn verschillende prijzen.
NIEUWJAAR Dit pakketje van oma kwam met de post uit Fukuoka, de stad waar Rio is geboren en tot een jaar geleden woonde. "Het is speciaal voor oudjaar. Er zit een mochi in: een soort rijstcake."
Foto's Anke Teunissen
ORIGAMI Rio en haar broertje houden van origami. "Maar onze moeder is er nog veel beter in." Het liefst maken ze een kraanvogel. Het verhaal gaat dat je geluk krijgt als je er duizend vouwt. "Ik denk dat ik er al ongeveer dertig heb gedaan."
16
Perfecte natuur
De beroemde Japanse tuin is van oorsprong Chinees. Vanaf 700 na Christus verschijnen ze ook in Japan. Het zijn vaak geperfectioneerde, natuurlijk uitziende tuinen met vaste elementen als watervallen, bruggetjes, heuvels en rotsen. En ook al lijken de stenen en rotsen vaak lukraak neergegooid, dat is zeker niet zo.
Behalve dat er veel te zien is, valt er ook van alles te horen in de tuinen. Zoals het geluid van de shishi odishi, een bamboebuis die, als hij vol is met water, omklapt tegen een steen. Maar ook de suikinkutsu, een ondergronds waterreservoir, waar langzaam water in druppelt, zorgt voor een rustgevend en mysterieus gevoel.
Water is een onmisbaar onderdeel van elke Japanse tuin. In de vorm van vijvers met rotsen, eilandjes en bruggetjes, waarin schildpadden en (peperdure) koi-karpers zijn uitgezet. Maar je ziet ook vaak watervallen en trappetjes waar water afstroomt.
17 De tuinen zijn vaak zo ontworpen dat je ze niet in één oogopslag kunt overzien, maar dat je blijft wandelen en nieuwe delen ontdekken. Dit kan door bepaalde onderdelen te verstoppen achter een heuvel of rots, dit heet miegakure.
Foto Shutterstock
De natuur in een kleinere, miniatuurvorm namaken, doen Japanners graag, zoals met bonsai-boompjes. Dit doen ze om de tuin groter te laten lijken, maar ook om (mini)bergen en (mini)meren te kunnen opnemen in het ontwerp van de tuin.
18
Reportage
Rei
Naomi
Bentoboxen en katakan Doordeweeks gaan ze naar een ‘gewone’ school en elke zaterdag naar de Japanse. De vriendinnen Rei en Naomi (allebei 12) uit Amstelveen doen dit al zes jaar. Alleen op zondag zijn ze vrij.
Xxxx
H
et is twaalf uur en pauze. Twee jongens lopen naar het bord en gaan met hun gezicht naar hun klasgenoten staan. Rei, Naomi en de andere leerlingen staan ook op, schuiven hun stoelen aan maar blijven achter hun tafel staan. “Hiermee sluiten we de ochtend af”, klinkt het plechtig uit de monden van de jongens. Iedereen maakt een lichte buiging, dan rennen ze naar de gang om hun handen te wassen bij een grote wasbak met vijf kranen. “Hygiëne is heel belangrijk in Japan”, vertelt Rei tijdens het handen wassen. In haar geboorteland is het gebruik om eerst te douchen voor het badderen. Uit de schooltassen komen de in gekleurde furoshiki-doeken verpakte bentoboxen met hun lunch tevoorschijn. Naomi heeft een echte randusero, een knalrode leren stevige rugtas die bijna alle schoolkinderen in Japan hebben. Naomi: “Ik neem deze tas alleen mee op zaterdag,
niet naar mijn andere school. Daar heeft niemand zo’n tas! Dat zou echt raar zijn.” De traditie van de furoshiki gaat ver terug. Vroeger werden de doeken vooral gebruikt in de openbare badhuizen en aan de print en soms zelfs een familiewapen herkende je welke van jou was. Nu worden ze vooral gebruikt om de bentoboxen in te verpakken en uitgespreid op tafel is het meteen een kleedje om op te eten.
JAPANSE LUNCH Naomi: “Doordeweeks neem ik gewoon boterhammen mee naar school. Maar op zaterdag staat mijn moeder om zes uur op om een Japanse lunch voor me te maken.” In verschillende bakjes zit rijst, doperwten, kleine stukjes wortel, vis en zoete omeletjes met broccoli, aardappel en tomaatjes. “In Japan krijg je eten van school, elke middag is er een groot buffet. Per week heeft een ander groepje kinderen corveedienst en moeten zij het eten opscheppen. Respect hebben voor elkaar is het allerbelangrijkste op school in Japan.”
19
ana karakters Tijdens het eten, leggen Naomi en Rei uit wat ze precies leren op deze zaterdagschool en waarom ze dat belangrijk vinden. Er zijn nog drie andere van deze zaterdagscholen in Nederland en de leerlingen van deze in Amsterdam komen overal vandaan, sommigen zelfs uit Groningen. Naomi: “Ik ga naar de Japanse school om goed Japans te leren. Ik ben geboren in Tokio en woonde daar tot m’n derde. Mijn vader is Nederlands en mijn moeder is Japans. Ik wil graag goed met haar en mijn familie in Japan kunnen praten en daarom wil ik Japans kunnen.”
INGEWIKKELDE TAAL Rei legt uit dat de Japanse taal erg ingewikkeld is en drie verschillende alfabetten heeft. “Het hiragana bestaat uit 46 basiskarakters, het katakana is er vooral voor het schrijven van buitenlandse woorden en dan is er nog het moeilijkste, het kanji, dat is overgenomen uit het Chinees. Er zijn meer dan 50.000 kanji tekens. Eigenlijk kun je de taal je hele leven blijven bestuderen!” Behalve Japanse taal en cultuur, krijgen ze ook wiskunde, Japanse maatschappijleer en geschiedenis. In de school hangen heel veel tekeningen en andere verwijzingen naar de (handels) band tussen Japan en Nederland. “Een voordeel is dat we ver voorlopen met wiskunde op onze gewone school”, lacht Rei.
Maar de vriendinnen vinden het ook best zwaar om op zaterdag naar school te gaan. “We kunnen bijna nooit naar feestjes, want die worden meestal op zaterdag gegeven. En nu we in de brugklas zitten, krijgen we heel veel huiswerk en daar komt het huiswerk en de toetsen van deze school nog bij!”
TAFELTENNIS De bakjes zijn leeg, de stokjes gaan weer terug in het kokertje. Uit alle lokalen stuiven leerlingen van andere klassen naar de gemeenschappelijke ruimte waar blauwe pingpongtafels uitgeklapt worden. Rei en Naomi doen een dansje en rennen rond met hun klasgenoten. Het is half één en de lessen beginnen weer. Sensei Makiko, een gepensioneerde leerkracht uit Japan die sinds vijf jaar op de zaterdagschool lesgeeft, staat al klaar met het tekstboek van het klassieke toneelstuk Kaki Yama Bushi in haar hand. De klas wordt in twee groepen verdeeld en om de beurt lezen ze hun Japanse tekst in koor lekker hard voor. Ze vinden het mooi klinken; toch pakken de meisjes thuis liever een Nederlands boek. Rei: “Ik ben fan van de Grijze Jager. Maar we houden ook van manga.” Tekst en foto’s Anke Teunissen
20
Ik kan beter tegen regen dan jij!
Quiz
1. Wat is waar over Tokio?
3. Soki en Bobbie maken sushi (p. 11).
Het is de hoofdstad van Japan. In 2011 was er een giga aardbeving. De treinen en metro's rijden er stipt op tijd. Alle antwoorden kloppen.
Wat betekent dit eigenlijk? Rauwe vis. Het is dialect voor sumo. Azijnrijst. Gevouwen kraanvogel.
Tip Bekijk het filmpje samsam.net/ sushi
2.
Rio gaat regelmatig shoppen met haar moeder in een Japanse winkel in Amstelveen. Wat kopen ze hier? Tip: bekijk de fotoserie op p. 14. Sushi en sake. Noedels, origami papier en badzeep. Spullen die ze naar familie sturen. Kaas en brood.
Hier kun jij nog een puntje aan zuigen.
6.
Wat vind je vaak in een traditionele Japanse tuin? (p. 16) Koi-karpers en bonsai-boompjes. Gekleurd water. Kraanvogels. Groente en rijst.
4. Welk woord hoort bij een sport uit Japan? (p. 8) Samoerai. Shiatsu. Sushi Shinrin.
5. Sumoworstelaar Nana (p. 10) strooit rijst
Doe deze quiz ook online en zie meteen wat je goed hebt! samsam.net/japan-quiz COLOFON
Tip
SAMSAM betekent samen. Samsam laat zien
Bekijk het filmpje samsam.net/ sumo
Strip Studio De Leijer
TWIDO
samsam_JAPAN_P20 KW_DEF.indd 16
hoe kinderen wereldwijd samen leven, spelen, delen, leren en samen verantwoordelijk zijn voor de wereld. Samsam is een lesmethode Burgerschap voor groep 5 t/m 8. Redactie Henrike van Gelder (hoofdredacteur), Karin Wesselink Educatie Vera Bosch, Femke Ruiter (hoofd onderwijs), Merel van Scherpenzeel Marketing Tineke van Bakel, Floor Denekamp, Layla te Rehorst Advertenties en sales Budi Goudsmit, Ranou Hira Verder werkten mee Sander Koning, Bobbie Mulder, Yulia Skogoreva, Studio De Leijer, Anke Teunissen Basisontwerp das Studio Amsterdam Vormgeving Kim van Dusseldorp, Caroline Koster Uitgever Young & Connected Druk Rodi Media Verzending APG Redactieadres Weesperplein 4, 1018 XA Amsterdam Mail info@samsam.net Web samsam.net Mail voor abonnementen, bezorgklachten en wijzigingen lezersservice@samsam.net of bel 020-2251224 Voor burgerschapsopdrachten kijk op samsam.net/leerkrachten
Meer Samsam op social media en samsam.net
Oplossing pagina 6: De Japanse taal is erg ingewikkeld en heeft drie verschillende alfabetten.
in de ring. Waarom? Haar provincie is beroemd om de rijstteelt en zo draagt ze haar steentje bij. Om de boze geesten te verjagen. Zo zet ze haar tegenstander op het verkeerde been. Alle antwoorden kloppen.
22-12-2021 18:10
f