© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
Joipvetpqhbwf )NLEIDING
7ERKEN AAN SOCIALE COMPETENTIE MET HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE
7AT HOUDT HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE IN
7AT IS SOCIALE COMPETENTIE
0ORTFOLIO
3AMENVATTING
7ERKEN MET DE LEERLING3#/,
0LAATS VAN DE LEERLING3#/, IN HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE
$OEL DOELGROEP EN ONDERDELEN VAN DE LEERLING3#/,
/ORDEEL LEERLING DE LEERLING3#/, AFNEMEN SCOREN EN INTERPRETEREN
/ORDEEL LEERKRACHT 3#/,
2ESULTATEN VERGELIJKEN
%ÏN OBSERVATIELIJST AFNEMEN OF TWEE LIJSTEN SELECTIEF AFNEMEN
3AMENVATTING
7ERKEN AAN HET PORTFOLIO
%IGENSCHAPPEN VAN HET PORTFOLIO
0LAATS VAN HET PORTFOLIO IN HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE
3ELECTIE VAN DE LEERLING
7ERKEN AAN HET PORTFOLIO
"EGELEIDING VAN DE LEERLING
4IPS EN ADVIEZEN
3AMENVATTING
)NVOERING VAN HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE
6OORBEREIDING
)MPLEMENTATIE
#ONSOLIDATIE
3AMENVATTING
"IJLAGEN
,ITERATUUR
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
Jomfjejoh
3TEEDS MEER SCHOLEN BESTEDEN GERICHT AANDACHT AAN SOCIALE COMPETENTIE :E WILLEN BIJVOORBEELD DAT HUN LEERLINGEN GOED MET ELKAAR KUNNEN SAMENWERKEN RUZIES SAMEN OP LEREN LOSSEN EN VOOR ZICHZELF OP KUNNEN KOMEN %EN BELANGRIJK DOEL VAN HET WERKEN AAN SOCIALE COMPETENTIE IS DAT LEERLINGEN BETER TOEKOMEN AAN LEREN %N DAT LEERKRACHTEN MINDER TIJD KWIJT ZIJN MET ORDE HANDHAVEN IN HUN KLAS EN RUZIES OPLOSSEN EN MEER TIJD KUNNEN BESTEDEN AAN DAADWERKELIJK LESGEVEN 6ERDER DRAGEN SCHOLEN DOOR HET WERKEN AAN DE SOCIALE COMPETENTIE BIJ AAN DE VOORBEREIDING VAN HUN LEERLINGEN OP DEELNAME AAN DE MAATSCHAPPIJ
%EN SCHOOL KAN OP VERSCHILLENDE MANIEREN AAN SOCIALE COMPETENTIE WERKEN "IJVOORBEELD OP SCHOOLNIVEAU DOOR BELEID VOOR SOCIALE COMPETENTIE OP TE STELLEN /F OP GROEPSNIVEAU DOOR MET EEN METHODE OF VIA PROJECTEN AAN SOCIALE COMPETENTIE TE WERKEN -AAR EEN SCHOOL KAN OOK OP LEERLINGNIVEAU AAN SOCIALE COMPETENTIE WERKEN OMDAT EEN AANTAL LEERLINGEN MEER NODIG HEEFT $E SCHOOL KAN VOOR DEZE LEERLINGEN EEN INDIVIDUEEL HANDELINGSPLAN OPSTELLEN EN GERICHT AAN DE SOCIALE COMPETENTIE VAN DEZE LEERLINGEN WERKEN
%R IS OP DIT MOMENT NOG MAAR WEINIG MATERIAAL VOORHANDEN OM OP LEERLINGNIVEAU AAN SOCIALE COMPETENTIE TE WERKEN (ET 0EDOLOGISCH )NSTITUUT VAN DE #%$ 'ROEP BRENGT DAAR VERANDERING IN MET HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE -ET DEZE WERKWIJZE KAN EEN LEERKRACHT SAMEN MET EEN LEERLING DE SOCIALE COMPETENTIE VAN DE LEERLING BEOORDELEN VOLGEN EN GERICHT AAN SOCIALE COMPETENTIE WERKEN $E FUNCTIES BEOORDELEN EN VOLGEN VAN EEN LEERLINGVOLGSYSTEEM -AAR MET HET PORTFOLIO KAN DE LEERKRACHT OOK EEN GERICHTE INVULLING GEVEN AAN EEN INDIVIDUEEL HANDELINGSPLAN VOOR LEERLINGEN VAN GROEP EN VAN DE BASISSCHOOL OP HET GEBIED VAN SOCIALE COMPETENTIE
(ET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE BESTAAT ONDER MEER UIT EEN BEOORDELING VAN DE SOCIALE COMPETENTIE VAN EEN LEERLING DOOR DE LEERLING ZELF MET DE LEERLING3#/, $E LEERKRACHT ZET DAAR ZIJN EIGEN OORDEEL OVER DE SOCIALE COMPETENTIE VAN DE LEERLING NAAST BIJVOORKEUR DOOR DE 3#/, 3OCIALE #OMPETENTIE /BSERVATIELIJST IN TE VULLEN
DE SOCIALE COMPETENTIE MAKEN DAT HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE KAN WORDEN INGEZET ALS ONDERDEEL VAN
/P BASIS VAN BEIDE OORDELEN EN EEN AANTAL ANDERE SELECTIECRITERIA SELECTEERT EEN LEERKRACHT ENKELE LEERLINGEN OM MET HEN AAN HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE TE WERKEN $E LEERKRACHT BEGELEIDT EN ONDERSTEUNT DE LEERLING HIERBIJ DOOR HET VOEREN VAN GESPREKJES MET DE LEERLING
)N DEZE HANDLEIDING KRIJGT U EERST EEN INTRODUCTIE OP DE WERKWIJZE 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE 5 LEEST WAT DE FUNCTIES ZIJN VAN HET PORTFOLIO UIT WELKE ONDERDELEN HET BESTAAT EN WELKE MATERIALEN ERBIJ HOREN WAT SOCIALE COMPETENTIE IN ONZE OPTIEK INHOUDT EN OP WELKE WIJZE U DE SOCIALE COMPETENTIE VAN UW LEERLINGEN KAN BEVORDEREN 4OT SLOT LEEST U IN DIT HOOFDSTUK WAT WE ONDER EEN PORTFOLIO VERSTAAN )N HET TWEEDE HOOFDSTUK LEEST U MEER OVER DE LEERLING3#/, U LEEST WAT HET DOEL EN DE DOELGROEP VAN DE LEERLING3#/, IS EN HOE U MET DEZE ZELFBEOORDELINGSLIJST KUNT WERKEN (ET DERDE HOOFDSTUK GAAT DIEPER IN OP HET PORTFOLIO 5 LEEST WAT DE EIGENSCHAPPEN VAN HET PORTFOLIO ZIJN EN WAT HET DOEL ERVAN IS $AARNAAST KOMT AAN DE ORDE HOE U LEERLINGEN SELECTEERT EN HOE U MET HET PORTFOLIO WERKT (ET LAATSTE HOOFDSTUK GAAT IN OP DE INVOERING VAN HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE 5 LEEST WELKE VOORBEREIDING U MOET TREFFEN HOE U VOOR EEN GOEDE IMPLEMENTATIE ZORGT EN HOE U DE WERKWIJZE EEN VASTE PLEK KUNT GEVEN BINNEN UW SCHOOL
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
2/! Xfslfo!bbo!tpdjbmf!dpnqfufoujf!nfu!ifu! ! Qpsugpmjp!Tpdjbmf!Dpnqfufoujf )N DIT HOOFDSTUK KRIJGT U EEN INTRODUCTIE OP DE WERKWIJZE VAN HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE 5 LEEST ALLEREERST WAT DE FUNCTIE VAN HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE IS WAT HET INHOUDT EN UIT WELKE MATERIALEN HET BESTAAT 6ERVOLGENS LEEST U WAT WIJ ONDER SOCIALE COMPETENTIE VERSTAAN EN KRIJGT U ACHTERGRONDINFORMATIE OVER HET PORTFOLIO
7AT HOUDT HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE IN (ET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE IS EEN WERKWIJZE WAARMEE U DE SOCIALE COMPETENTIE VAN LEERLINGEN UIT GROEP TOT EN MET VAN HET BASISONDERWIJS KUNT BEOORDELEN VOLGEN EN BEVORDEREN (ET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE HEEFT TWEE FUNCTIES "EOORDELEN EN VOLGEN VAN DE SOCIALE COMPETENTIE (ET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE KAN GEBRUIKT WORDEN ALS ONDERDEEL VAN EEN LEERLINGVOLGSYSTEEM "EVORDEREN VAN DE SOCIALE COMPETENTIE (ET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE KAN GEBRUIKT WORDEN ALS CONCRETE INVULLING VAN EEN INDIVIDUEEL HANDELINGSPLAN
$E LEERLING3#/, (ET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE GAAT UIT VAN ZOWEL HET OORDEEL VAN DE LEERKRACHT ALS HET OORDEEL VAN DE LEERLING OVER ZIJN SOCIALE COMPETENTIE 5W OORDEEL KAN VOORTKOMEN UIT VERSCHILLENDE BRONNEN BIJVOORKEUR UIT DE 3#/, 3OCIALE #OMPETENTIE /BSERVATIELIJST 6OOR HET OORDEEL VAN DE LEERLING IS DE LEERLING3#/, ONTWIKKELD $OOR HET VASTLEGGEN VAN DEZE GEGEVENS KUNT U DE SOCIALE COMPETENTIE VAN UW LEERLINGEN OVER EEN LANGERE PERIODE VOLGEN
.AAST HET BEOORDELEN EN VOLGEN VAN DE SOCIALE COMPETENTIE DIENT DE LEERLING3#/, OOK ALS STARTPUNT VOOR HET
)N HOOFDSTUK TWEE LEEST U MEER OVER DE LEERLING3#/,
(ET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE BESTAAT UIT TWEE ONDERDELEN DIE AANSLUITEN BIJ DE FUNCTIES
WERKEN AAN HET PORTFOLIO EN MAAKT HET DAARBIJ OOK DEEL UIT VAN HET BEVORDEREN VAN SOCIALE COMPETENTIE (ET PORTFOLIO /P GROND VAN UW OORDEEL EN HET OORDEEL VAN DE LEERLING SELECTEERT U EEN LEERLING MET WIE U AAN DE SOCIALE COMPETENTIE GAAT WERKEN $IT GEBEURT DOOR MIDDEL VAN HET PORTFOLIO $E LEERLING WERKT HIERBIJ AAN EEN DOEL DOOR OEFENINGEN UIT TE VOEREN EN BEWIJZEN VAN ZIJN COMPETENTE GEDRAG TE VERZAMELEN 5 BEGELEIDT DE LEERLING DOOR GESPREKJES MET HEM TE VOEREN :O ONDERSTEUNT U DE LEERLING EN HELPT U HEM STEEDS VERDER OP WEG 5 VOLGT DAARBIJ SAMEN MET DE BETREFFENDE LEERLING DE VOLGENDE FASEN DOELEN BEPALEN OEFENEN EN BEWIJZEN VERZAMELEN EVALUEREN .AAST HET BEVORDEREN VAN DE SOCIALE COMPETENTIE HEEFT HET PORTFOLIO DE FUNCTIE VAN BEOORDELEN EN VOLGEN /NDERDELEN UIT HET PORTFOLIO WORDEN BEOORDEELD EN GEVEN DE SOCIALE COMPETENTIE WEER VAN DE LEERLING )N HOOFDSTUK LEEST U MEER OVER HET PORTFOLIO (ET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE BESTAAT UIT EEN LEERKRACHTMAP MET DE VOLGENDE MATERIALEN •
$EZE HANDLEIDING (IERIN VINDT U UITLEG OVER DE INHOUD EN OPZET VAN HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE
•
(ANDLEIDING AAN DE SLAG .AAST DE UITGEBREIDE HANDLEIDING IS ER EEN KORTE HANDLEIDING WAARIN DE PORTFOLIOWERKWIJZE BEKNOPT WORDT BESCHREVEN
•
$E LEERLING3#/, "IJ DE LEERLING3#/, VINDT U EEN STAPPENPLAN MET HOE U DE LEERLING3#/, AFNEEMT EN BEOORDEELT EEN INSTRUCTIE VOOR DE LEERKRACHT EN DE LEERLING DE ITEMS VAN DE LEERLING3#/,
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
EEN GROEPSOVERZICHT EEN ANALYSEFORMULIER •
$RIE GESPREKSPROTOCOLLEN $E GESPREKSPROTOCOLLEN ZIJN EEN LEIDRAAD VOOR UW GESPREKKEN MET EEN LEERLING BINNEN DE WERKWIJZE HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE
•
(ET IDEEÑNBOEK (ET IDEEÑNBOEK DIENT ALS INSPIRATIEBRON VOOR VERSCHILLENDE OEFENINGEN DIE U VOOR HET PORTFOLIO KUNT GEBRUIKEN
•
'ESPREKSKAARTEN @HET FOTOMAPJE (ET FOTOMAPJE IS EEN PRAKTISCH HULPMIDDEL BIJ DE GESPREKKEN DIE U MET DE LEERLING VOERT (ET FOTOMAPJE BESTAAT UIT LOSSE KAARTJES DIE U TIJDENS HET GESPREK KUNT GEBRUIKEN ZOALS FOTO S OVER GEDRAG
•
(ET LEELINGPORTFOLIO $E LEERKRACHT GEEFT HET PORTFOLIO AAN DE LEERLING TIJDENS HET EERSTE GESPREK )N HET LEERLINGPORTFOLIO NOTEERT DE LEERLING BIJVOORBEELD AAN WELK DOEL HIJ WERKT EN WELKE OEFENINGEN HIJ UITVOERT /OK ZIJN BEWIJZEN EN EVALUATIES NEEMT HIJ IN ZIJN PORTFOLIO OP
-ET HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE SLUITEN WIJ AAN BIJ DE VISIE OP SOCIALE COMPETENTIE DIE OOK DE BASIS VORMT VOOR DE REEDS ONTWIKKELDE PRODUCTEN DOOR DE #%$ 'ROEP OP DIT GEBIED $EZE PRODUCTEN ZIJN DE 3#/, (ET "EGELEIDERSDRAAIBOEK SOCIALE COMPETENTIE SCHOOLBREED EN DE METHODE +INDEREN EN HUN SOCIALE TALENTEN )N DE VOLGENDE PARAGRAAF LEEST U MEER OVER ONZE VISIE OP SOCIALE COMPETENTIE
7AT IS SOCIALE COMPETENTIE 3TEEDS MEER SCHOLEN BESTEDEN GERICHT AANDACHT AAN SOCIALE COMPETENTIE $AT DOEN ZE NIET ZOMAAR EEN SCHOOL IS EEN SOCIALE GEMEENSCHAP EN OM DIE SOCIALE GEMEENSCHAP LEEFBAAR TE HOUDEN IS HET VAN BELANG DAT DE LEERLINGEN ZICH OP SCHOOL SOCIAAL COMPETENT GEDRAGEN $AT GAAT NIET ALTIJD VANZELF LEERLINGEN LEREN ZICH SOCIAAL COMPETENT TE GEDRAGEN DOOR ZICH IN ALLERLEI SOCIALE SITUATIES TE BEGEVEN .IET ALLEEN DE SCHOOL HEEFT BELANG BIJ SOCIAAL COMPETENTE LEERLINGEN ER IS OOK EEN MAATSCHAPPELIJK BELANG $E MAATSCHAPPIJ STELT TEGENWOORDIG VEEL EISEN AAN HAAR BURGERS +ENNIS ALLEEN IS NIET MEER GENOEG /M TE KUNNEN SLAGEN IN DE MAATSCHAPPIJ MOET JE OOK CREATIEF ZIJN EN SOCIAAL VAARDIG "OVENDIEN IS DE SOCIALE OMGEVING VAN KINDEREN INGEWIKKELDER GEWORDEN +INDEREN HEBBEN MET EEN GROTE CULTURELE VERSCHEIDENHEID TE MAKEN EN ZE LEREN AL HEEL JONG OM ZELF KEUZES TE MAKEN IN WAARDEN EN OMGANGSVORMEN (ET ONDERWIJS SLUIT DAAR OP AAN KINDEREN LEREN OP SCHOOL ZELF VERANTWOORDELIJKHEID TE NEMEN VOOR HUN LEERPROCES EN DAT VAN DE GROEP /M DAT TE KUNNEN HEBBEN KINDEREN SOCIALE KENNIS VAARDIGHEDEN WAARDEN EN NORMEN NODIG $E HOEVEELHEID TIJD EN ENERGIE DIE EEN SCHOOL IN HET ONDERWIJZEN VAN SOCIALE COMPETENTIE STEEKT VERSCHILT PER SCHOOL %EN SCHOOL BEPAALT ZELF TOT OP WELKE HOOGTE ZE HAAR LEERLINGEN @OP WIL VOEDEN 3OMMIGE SCHOLEN ZIEN HET BIJVOORBEELD ALS EEN BELANGRIJKE TAAK OM NAAST DE REGULIERE LEERSTOF HUN LEERLINGEN OP TE VOEDEN TOT GOEDE SOCIAAL COMPETENTE BURGERS !NDERE SCHOLEN LEGGEN JUIST DE PRIORITEIT BIJ HET OVERDRAGEN VAN KENNIS :IJ ZIEN SOCIALE COMPETENTIE VOORAL ALS EEN MIDDEL OM ERVOOR TE ZORGEN DAT LEERKRACHTEN DIE KENNIS OOK DAADWERKELIJK OVER KUNNEN DRAGEN 7ANT SOCIAAL COMPETENTE LEERLINGEN VEROORZAKEN MINDER ONRUST IN DE KLAS WAARDOOR ER EEN GOED LEERKLIMAAT ONTSTAAT .AAST DE SCHOLEN ZELF VINDT OVERIGENS OOK DE OVERHEID DE OPVOEDENDE WAARDE VAN SCHOLEN BELANGRIJK SOCIALE COMPETENTIE IS OPGENOMEN IN DE KERNDOELEN VAN HET ONDERWIJS 3OCIALE COMPETENTIE IS DAARMEE EEN BELANGRIJK ONDERWIJSDOMEIN GEWORDEN NAAST DE TRADITIONELE SCHOOLSE VAARDIGHEDEN
3OCIALE COMPETENTIE IS EEN BREED BEGRIP DAT DOOR VEEL MENSEN VERSCHILLEND INGEVULD WORDT $AARBIJ WORDEN VAAK VERSCHILLENDE TERMEN GENOEMD BURGERSCHAP PARTICIPATIE VEILIGHEID WAARDEN EN NORMEN SOCIAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING SOCIALE COMPETENTIE )N HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE GAAN WE NET ALS BIJ ONZE OVERIGE PRODUCTEN UIT VAN DE VOLGENDE DEFINITIE VAN SOCIALE COMPETENTIE 3OCIALE COMPETENTIE IS HET VERMOGEN OM ADEQUAAT TE KUNNEN HANDELEN IN SOCIALE SITUATIES (ET SLEUTELWOORD IN DEZE DEFINITIE IS ADEQUAAT !DEQUAAT HANDELEN IN SOCIALE SITUATIES HOUDT IN DAT JE OPKOMT VOOR
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
JE EIGEN BELANGEN EN TEGELIJKERTIJD REKENING HOUDT MET DE BELANGEN VAN ANDEREN *E DOET DAT BINNEN DE HEERSENDE WAARDEN EN NORMEN VAN DE SAMENLEVING $E TERM SOCIALE SITUATIES IN DE DEFINITIE VERWIJST NAAR SITUATIES WAARIN SOCIAAL GEDRAG GEWENST OF NOODZAKELIJK IS %LKE SOCIALE SITUATIE VRAAGT OM ANDER GEDRAG WE MOGEN HET SOCIAAL COMPETENT VINDEN ALS KINDEREN MONDIG ZIJN EN VEEL VRAGEN STELLEN MAAR WE DENKEN DAAR HEEL ANDERS OVER ALS EEN ANDER KIND AAN HET WOORD IS TIJDENS EEN KRINGGESPREK )N DIE SITUATIE IS HET JUIST SOCIAAL COMPETENT ALS EEN KIND EVEN ZIJN MOND HOUDT EN LUISTERT NAAR EEN ANDER KIND *E BENT DUS SOCIAAL COMPETENT ALS JE HET JUISTE GEDRAG LAAT ZIEN IN DE JUISTE SOCIALE SITUATIE /F WE VINDEN DAT IEMAND ZICH DAADWERKELIJK SOCIAAL COMPETENT GEDRAAGT HANGT OOK AF VAN DE LEEFTIJD VAN EEN KIND 6AN EEN KIND VAN JAAR VERWACHTEN WE ANDER SOCIAAL COMPETENT GEDRAG DAN VAN EEN KIND VAN JAAR %EN KLEUTER DIE EEN ANDER KIND OPZIJ DUWT ALS DIE VOORDRINGT BESCHOUWT U WAARSCHIJNLIJK ALS SOCIAAL COMPETENT -AAR EEN LEERLING IN DE BOVENBOUW DIE HETZELFDE DOET VINDT U WELLICHT NIET MEER ZO SOCIAAL COMPETENT 7ANT DIE ZOU ONDERTUSSEN MOETEN WETEN DAT JE DIT SOORT SITUATIES MET PRATEN HOORT OP TE LOSSEN .AAST LEEFTIJD BEPAALT OOK EEN CULTUUR WAT SOCIAAL COMPETENT GEDRAG IS EN WAT NIET 'EDRAG DAT IN DE ENE SAMENLEVING ALS SOCIAAL COMPETENT BESCHOUWD WORDT KAN IN EEN ANDERE SAMENLEVING SOCIAAL INCOMPETENT ZIJN )N EEN CULTUUR WAARIN HET BELANGRIJK IS OM JE INDIVIDUEEL TE ONTPLOOIEN WAARIN ONTPLOOIING EEN BELANGRIJKE WAARDE IS VIND JE HET POSITIEF ALS KINDEREN VEEL VRAGEN STELLEN AAN VOLWASSENEN EN HUN EIGEN MENING GEVEN -AAR IN EEN ANDERE CULTUUR KAN DE SAMENLEVING DIT GEDRAG JUIST ALS BRUTAAL EN NIET RESPECTVOL ZIEN
$E ONDERDELEN VAN SOCIALE COMPETENTIE DE KUBUS VAN 6OORST 6AN "EEST $E KUBUS IS OPGEBOUWD UIT DRIE ONDERDELEN GEDRAGSCATEGORIEÑN GEREEDSCHAPPEN EN DIMENSIES WAAROP U DIE GEREEDSCHAPPEN GEBRUIKT $E DRIE ONDERDELEN ZIJN NIET LOS VAN ELKAAR TE ZIEN ZE HOREN BIJ ELKAAR EN ZE BEÕNVLOEDEN ELKAAR $E KUBUS ZIET ER ALS VOLGT UIT
/M DUIDELIJK TE LATEN ZIEN UIT WELKE ONDERDELEN SOCIALE COMPETENTIE BESTAAT HEBBEN WE EEN MODEL ONTWIKKELD
&IGUUR $E KUBUS
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
%LK BLOKJE VAN DE KUBUS IS EEN BOUWSTEEN DIE NODIG IS VOOR SOCIALE COMPETENTIE $E KUBUS BESTAAT UIT ASSEN s OP DE X AS STAAN DE GEDRAGSCATEGORIEÑN s OP DE Y AS STAAN DE GEREEDSCHAPPEN DIE DE LEERLING DAARBIJ NODIG HEEFT s OP DE Z AS VINDT U DE DIMENSIES WAAROP HIJ DIE GEREEDSCHAPPEN TOEPAST (IERNA LEEST U MEER OVER DEZE ASSEN
$E GEDRAGSCATEGORIEÑN 3OCIAAL COMPETENT GEDRAG BESTAAT UIT EEN HELE REEKS SOCIAAL COMPETENTE GEDRAGINGEN *OOSTEN $EZE REEKS IS ONDERVERDEELD IN ACHT GEDRAGSCATEGORIEÑN
%RVARINGEN DELEN -ET ANDEREN DELEN WAT JE BEZIGHOUDT ZOWEL POSITIEVE ALS NEGATIEVE ERVARINGEN "IJVOORBEELD EEN GRAPJE MAKEN MET EEN ANDER PRATEN OVER IETS NAARS DAT JE MEEMAAKTE
!ARDIG DOEN $E ANDER OP EEN POSITIEVE MANIER BENADEREN EN ZORGDRAGEN VOOR ANDEREN
"IJVOORBEELD EEN ANDER EEN COMPLIMENTJE GEVEN EEN ANDER HELPEN
3AMEN SPELEN EN WERKEN 3AMEN MET ANDEREN IETS TOT STAND BRENGEN (IERBIJ ZIJN SAMEN OVERLEGGEN AFSPRAKEN MAKEN EN IDEEÑN INBRENGEN BELANGRIJK "IJVOORBEELD VRAGEN OF JE MEE MAG DOEN AFSPREKEN WAT JE GAAT SPELEN
%EN TAAK UITVOEREN /MGAAN MET TAKEN EN OPDRACHTEN 3CHOOLSE EN ANDERE TAKEN ZOALS DE PLANTEN WATER GEVEN HET BORD SCHOONMAKEN DE KLAS OPRUIMEN "IJVOORBEELD DOORZETTEN BIJ EEN MOEILIJKE KLUS JE SCHOOLWERK AFMAKEN
*EZELF PRESENTEREN *EZELF KENBAAR MAKEN IN HET GEZELSCHAP VAN ANDEREN "IJVOORBEELD EEN PRAATJE MAKEN MET KINDEREN DIE JE NIET KENT IN DE GROEP IETS VERTELLEN
%EN KEUZE MAKEN $E MANIER WAAROP JE KIEST EN BESLIST EN OF JE EIGEN KEUZES KUNT MAKEN "IJVOORBEELD KIEZEN WAARMEE JE WILT SPELEN TERUGKOMEN OP EEN BESLISSING
/PKOMEN VOOR JEZELF /MGAAN MET WEERSTAND VAN ANDEREN EN VOOR JEZELF ZORGEN "IJVOORBEELD ER IETS VAN ZEGGEN ALS EEN ANDER VOORDRINGT HET ZEGGEN ALS EEN ANDER ZICH NIET AAN EEN AFSPRAAK HOUDT
/MGAAN MET RUZIE /P EEN GOEDE MANIER CONFLICTEN OPLOSSEN "IJVOORBEELD NAAR EEN ANDER LUISTEREN BIJ EEN RUZIE EEN COMPROMIS SLUITEN
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
$EZE ACHT GEDRAGSCATEGORIEÑN KOMEN IN VERSCHILLENDE SOCIALE SITUATIES NAAR VOREN %EN KIND KAN BIJVOORBEELD OP EEN VERJAARDAGSFEESTJE EEN SOCIALE SITUATIE EEN RUZIE VOORKOMEN GEDRAGSCATEGORIE OMGAAN MET RUZIE OF TIJDENS DE GYMLES EEN SOCIALE SITUATIE EEN ANDER KIND HELPEN GEDRAGSCATEGORIE AARDIG DOEN
$E GEREEDSCHAPPEN /M ADEQUAAT TE KUNNEN HANDELEN HEB JE DE VOLGENDE GEREEDSCHAPPEN NODIG s +ENNIS VAN SOCIALE SITUATIES EN VAN DE NORMEN DIE IN DIE SITUATIES GELDEN s 6AARDIGHEDEN OM JE TE KUNNEN GEDRAGEN s %EN BEPAALDE HOUDING TEN OPZICHTE VAN JEZELF EN TEN OPZICHTE VAN ANDEREN OM TE BEPALEN HOE JE JE WILT GEDRAGEN 6OOR SOCIALE COMPETENTIE HEEFT EEN LEERLING DUS BEPAALDE KENNIS VAARDIGHEDEN EN HOUDING NODIG "IJ KENNIS GAAT HET OM @WETEN EN @KENNEN BIJVOORBEELD DÈT EEN LEERLING HET MAG ZEGGEN ALS HIJ HET ERGENS NIET MEE EENS IS "IJ VAARDIGHEDEN GAAT HET OM @KUNNEN EEN LEERLING DIE IN STAAT IS OM RUSTIG TE ZEGGEN DAT HIJ HET ERGENS NIET MEE EENS IS %N BIJ HOUDING TOT SLOT GAAT HET OM @WILLEN EN @DURVEN DE LEERLING DURFT TE ZEGGEN DAT HIJ HET ERGENS NIET MEE EENS IS EN HIJ WIL DAARBIJ REKENING HOUDEN MET DE GEVOELENS VAN ANDEREN
$E DIMENSIES /P DE LAATSTE AS VAN DE KUBUS VINDT U DE DIMENSIES WAAROP U DE GEREEDSCHAPPEN KENNIS VAARDIGHEDEN EN HOUDINGEN s WAARDEN EN NORMEN s GEVOELENS VAN JEZELF EN DE ANDER s HET BEELD VAN JEZELF EN DE ANDER $EZE DRIE DIMENSIES KLEUREN HET GEDRAG VERDER IN 7AARDEN EN NORMEN BEPALEN BIJVOORBEELD WAT PASSEND IS (OE JE @BELEEFD ZEGT DAT JE HET ERGENS NIET MEE EENS BENT HANGT AF VAN DE WAARDEN EN NORMEN DIE IN DE SAMENLEVING GELDEN EN VAN DE SITUATIE 4EGEN EEN LEERKRACHT ZEG JE BIJVOORBEELD OP EEN ANDERE MANIER DAT JE HET ERGENS NIET MEE
TOEPAST (ET GAAT OM DRIE DIMENSIES
EENS BENT DAN TEGEN EEN VRIENDJE $AARNAAST SPELEN OOK GEVOELENS EEN ROL HET IS NOOIT GEMAKKELIJK OM KRITIEK TE KRIJGEN DAAR KUN JE VERDRIETIG OF BOOS VAN WORDEN !LS JE DIT WEET KUN JE DAAR REKENING MEE HOUDEN 4OT SLOT IS HET BEELD DAT EEN LEERLING VAN ZICHZELF HEEFT VAN INVLOED OP ZIJN GEDRAG 3TEL DAT EEN LEERLING VINDT DAT HIJ ALTIJD GOED VOOR ZICHZELF OPKOMT $EZE LEERLING ZAL OP EEN ANDERE MANIER ZEGGEN DAT HIJ HET ERGENS NIET MEE EENS IS DAN WANNEER HIJ VAN ZICHZELF VINDT DAT HIJ TE VERLEGEN IS OM VOOR ZICHZELF OP TE KOMEN /OK HET BEELD VAN EEN ANDER KAN HET GEDRAG VAN IEMAND KLEUREN %EN LEERLING DIE DENKT DAT ZIJN VRIEND HET MOEILIJK VINDT ALS HIJ ZEGT DAT HIJ HET NIET MET HEM EENS IS KAN DAAR VAN TEVOREN REKENING MEE HOUDEN 3AMENGEVAT BESTAAT SOCIALE COMPETENTIE UIT EEN AANTAL BOUWSTENEN DE ACHT GEDRAGSCATEGORIEÑN DE GEREEDSCHAPPEN KENNIS VAARDIGHEDEN EN HOUDING EN DE DIMENSIES WAARDEN EN NORMEN GEVOELENS EN HET BEELD VAN JEZELF EN DE ANDER $OORDAT DE BOUWSTENEN ZO DUIDELIJK TE ONDERSCHEIDEN ZIJN IS HET GEMAKKELIJKER VOOR U OM BEPAALD GEDRAG VAN EEN LEERLING TE DUIDEN 5 KUNT ZO BETER VASTSTELLEN OP WELK GEBIED EEN LEERLING SOCIAAL COMPETENT IS EN OP WELK GEBIED NOG NIET :O KUNT U VRAGEN BEANTWOORDEN ALS IS EEN LEERLING VOLDOENDE SOCIAAL COMPETENT %N ZO NEE OP WELK GEBIED NIET (EEFT HIJ NIET VOLDOENDE KENNIS OVER DE WAARDEN EN NORMEN DIE GANGBAAR ZIJN IN ONZE SAMENLEVING +AN HIJ ZICH NIET INLEVEN IN DE GEVOELENS VAN ANDERE LEERLINGEN OF IS HIJ ZICH NIET BEWUST VAN ZIJN EIGEN GEVOELENS /F KOMT HET BEELD DAT HIJ VAN ZICHZELF HEEFT NIET OVEREEN MET HET BEELD DAT U VAN HEM HEEFT -ET DE BOUWSTENEN VAN DE KUBUS KUNT U VASTSTELLEN WAAR HET EEN BEPAALDE LEERLING AAN ONTBREEKT %N VERVOLGENS KUNT U DAAR GERICHT UW DOELEN OP AFSTEMMEN (EEFT DE LEERLING ONVOLDOENDE KENNIS OVER WAARDEN EN NORMEN DAN KUNT U DIE KENNIS AANBIEDEN 7EET EEN LEERLING WEL HOE HET ZOU MOETEN MAAR KAN HIJ HET NIET DAN ZOU U BEPAALDE VAARDIGHEDEN KUNNEN OEFENEN MET HEM /P WELKE MANIER U DAT KUNT DOEN MET HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE LEEST U IN HOOFDSTUK
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
3AMENHANG MET WAARDEN EN NORMEN EN BURGERSCHAP %ÏN VAN DE BOUWSTENEN VAN SOCIALE COMPETENTIE WORDT GEVORMD DOOR DE DIMENSIE WAARDEN EN NORMEN 7AARDEN EN NORMEN VAN JEZELF MAAR OOK DE WAARDEN EN NORMEN VAN ANDEREN VAN IEMAND MET WIE JE PRAAT VAN DE MENSEN IN JE DIRECTE OMGEVING EN VAN DE MAATSCHAPPIJ *E EIGEN WAARDEN EN NORMEN KOMEN TOT UITING IN DE HOUDING DIE JE AANNEEMT 3OCIALE COMPETENTIE EN WAARDEN EN NORMEN HANGEN NAUW MET ELKAAR SAMEN $AT BLIJKT OOK UIT ONZE DEFINITIE OM ADEQUAAT TE KUNNEN HANDELEN IN SOCIALE SITUATIES MOET IEMAND OPKOMEN VOOR ZIJN EIGEN BELANGEN EN REKENING HOUDEN MET ANDERMANS BELANGEN BÓNNEN DE WAARDEN EN NORMEN VAN DE SAMENLEVING %EN DERDE BEGRIP DAT OOK VAAK GENOEMD WORDT NAAST SOCIALE COMPETENTIE EN WAARDEN EN NORMEN IS BURGERSCHAP /OK BURGERSCHAP HANGT SAMEN MET SOCIALE COMPETENTIE EN WAARDEN EN NORMEN !LS SOCIALE COMPETENTIE HET VERMOGEN IS OM ADEQUAAT TE HANDELEN IN SOCIALE SITUATIES DAN IS BURGERSCHAP HET VERMOGEN OM ADEQUAAT TE HANDELEN IN EEN SAMENLEVING "IJVOORBEELD DOOR NIET ALLEEN JE EIGEN BELANG EN WAARDEN NA TE STREVEN MAAR OOK EEN ALGEMENER BELANG EN ALGEMENE WAARDEN "URGERSCHAP IS ACTIEF DEELNEMEN AAN DE SAMENLEVING OP EEN SOCIAAL COMPETENTE MANIER 5 KUNT OP SCHOOL BIJDRAGEN AAN DE SOCIALE COMPETENTIE WAARDEN EN NORMEN EN BURGERSCHAPSVORMING VAN LEERLINGEN DOOR DE LEERLINGEN TE LATEN DEELNEMEN AAN VERSCHILLENDE ACTIVITEITEN "IJVOORBEELD DOOR SAMEN MET DE LEERLINGEN TE BEPALEN WAAR HET SCHOOLREISJE DIT JAAR NAARTOE GAAT 5 OEFENT ZO MET HEN HOE DE DEMOCRATISCHE BESLUITVORMING WERKT EVENALS HET SOCIAAL COMPETENTE GEDRAG DAT DAARVOOR NODIG IS -AAR U KUNT OOK DENKEN AAN HET STIMULEREN VAN DE LEERLINGENRAAD U KUNT LEERLINGEN EEN ROL LATEN SPELEN IN DE AANPAK VAN CONFLICTEN OF IN HET NALEVEN VAN SCHOOLREGELS %EN LEERLING DIE IN DE LEERLINGENRAAD ZIT OEFENT IN BURGERSCHAP IN SOCIALE COMPETENTIE EN IN NORMEN EN
WAARDEN
0ORTFOLIO )N PARAGRAAF STAAT BESCHREVEN DAT MET BEHULP VAN EEN PORTFOLIO DE SOCIALE COMPETENTIE VAN DE LEERLING WORDT BEVORDERD %EN PORTFOLIO IS EEN TERM DIE JE DE LAATSTE TIJD VAAK HOORT -ISSCHIEN KENT U DE TERM UIT DE WERELD VAN DE KUNST KUNSTENAARS DIE OPDRACHTGEVERS WILLEN OVERTUIGEN VAN DE KWALITEIT VAN HUN WERK GEBRUIKEN VAAK EEN PORTFOLIO /P !MERIKAANSE SCHOLEN BIJVOORBEELD WORDT VEEL MET PORTFOLIO S GEWERKT 3TUDENTEN MAKEN DAAR PORTFOLIO S IN PLAATS VAN TOETSEN OM AAN TE TONEN DAT ZE ERGENS COMPETENT IN ZIJN /OK IN HET .EDERLANDSE ONDERWIJS HOOR JE DE TERM STEEDS VAKER VALLEN $ENK BIJVOORBEELD AAN HET TAALPORTFOLIO
-ET HET BEGRIP PORTFOLIO WORDEN VAAK VERSCHILLENDE DINGEN BEDOELD 7E ONDERSCHEIDEN DE VOLGENDE SOORTEN PORTFOLIO S s 0RESENTATIEPORTFOLIO s "EOORDELINGS OF EVALUATIEPORTFOLIO s /NTWIKKELINGSGERICHT PORTFOLIO 5 LEEST KORT WAT DEZE VERSCHILLENDE SOORTEN PORTFOLIO S INHOUDEN
0RESENTATIEPORTFOLIO %EN PRESENTATIEPORTFOLIO IS EEN PORTFOLIO WAARMEE JE JEZELF PRESENTEERT *E PRESENTEERT DE BESTE VOORBEELDEN VAN JE WERK $EZE VORM VAN PORTFOLIO WORDT VOORAL GEBRUIKT DOOR KUNSTENAARS -AAR OOK LEERLINGEN KUNNEN MET EEN PRESENTATIEPORTFOLIO LATEN ZIEN WAAR ZE GOED IN ZIJN ZE BEWAREN HUN MOOISTE OF BELANGRIJKSTE WERK IN EEN MAP
"EOORDELINGS OF EVALUATIEPORTFOLIO %EN BEOORDELINGS OF EVALUATIEPORTFOLIO GEBRUIKT U BIJ HET BEOORDELEN VAN EEN LEERLING 5 BEOORDEELT HET WERK DAT DE LEERLINGEN IN HUN PORTFOLIO HEBBEN OPGENOMEN 5 DOET DAT DOOR TAKEN VAST TE STELLEN OP BASIS VAN HET CURRICULUM EN DE BIJBEHORENDE LEERDOELEN $E LEERLING VOERT DEZE TAKEN UIT EN STOPT DE BEWIJZEN DAARVAN IN EEN PORTFOLIO $E BEWIJZEN KUNNEN UIT UITEENLOPENDE WERKSTUKKEN BESTAAN VAN REKENVRAAGSTUKKEN TOT HANDVAARDIGHEIDWERKSTUKKEN -ET DE WERKSTUKKEN KUNT U HET LEERRESULTAAT VAN DE LEERLING BEOORDELEN EN VERANTWOORDEN "IJVOORBEELD AAN DE OUDERS VAN DE LEERLING -ET EEN BEOORDELINGS OF EVALUATIEPORTFOLIO KUNT U NAGAAN OF EEN LEERLING BEPAALDE COMPETENTIES VERWORVEN HEEFT (IERMEE STAAT HET UITEINDELIJKE PRODUCT VOOROP WAT KAN EEN LEERLING OP EEN BEPAALD MOMENT
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
/NTWIKKELINGSGERICHT PORTFOLIO %EN ONTWIKKELINGSGERICHT PORTFOLIO TOT SLOT LEVERT HET BEWIJS VAN EEN ONTWIKKELINGSPROCES $IT SOORT PORTFOLIO GEEFT WEER OP WELKE MANIER EEN LEERLING ZIJN COMPETENTIES HEEFT VERWORVEN ZIJN VOORUITGANG WORDT ZICHTBAAR GEMAAKT %EN ONTWIKKELINGSGERICHT PORTFOLIO BESLAAT EEN LANGERE PERIODE )N EEN ONTWIKKELINGSGERICHT PORTFOLIO VERZAMELT EEN LEERLING ZELF ALLES WAT BEWIJST DAT HIJ AAN EEN BEPAALD DOEL GEWERKT HEEFT (IJ KIEST ZELF WELKE BEWIJSSTUKKEN HIJ OPNEEMT HIJ MOET DIE KEUZE NATUURLIJK WEL KUNNEN ONDERBOUWEN (ET KAN OM OPDRACHTEN VAN BIJVOORBEELD WISKUNDE OF TAAL GAAN MAAR OOK OM TEKENINGEN OF FOTO S VAN BEPAALDE ACTIVITEITEN DIE DE LEERLING HEEFT UITGEVOERD $E LEERLING MOET ELK BEWIJS VOORZIEN VAN EEN KORTE EVALUATIE WAARIN HIJ REFLECTEERT OP DE UITGEVOERDE ACTIVITEIT $E HELE ONTWIKKELING VAN EEN LEERLING WORDT OP DEZE MANIER VASTGELEGD IN ZIJN PORTFOLIO )N DIT PORTFOLIO IS NIET ALLEEN HET UITEINDELIJKE PRODUCT VAN BELANG MAAR OOK HET PROCES )N EEN ONTWIKKELINGSGERICHT PORTFOLIO STAAT NAMELIJK HET LEERPROCES VAN DE LEERLING CENTRAAL $E LEERKRACHT TREEDT OP ALS COACH HIJ INSTRUEERT DE LEERLING OVER EN BEGELEIDT HEM BIJ HET SAMENSTELLEN VAN HET PORTFOLIO
(ET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE IS EEN ONTWIKKELINGSGERICHT PORTFOLIO )N HOOFDSTUK LEEST U HOE U PRECIES MET EEN PORTFOLIO WERKT IN HET 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM © +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM
3AMENVATTING
KORT TERUG
(IERONDER VINDT U EEN SCHEMATISCHE SAMENVATTING VAN DIT HOOFDSTUK !LLE BELANGRIJKE PUNTEN KOMEN DAARIN NOG EENS
&UNCTIE 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE
/NDERDELEN 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE
"EOORDELEN VOLGEN EN BEVORDEREN VAN SOCIALE COMPETENTIE VAN LEERLINGEN UIT GROEP TOT EN MET s
LEERLING3#/,
s
PORFOLIO
,EERKRACHTMAP
-ATERIALEN 0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE
s
HANDLEIDING
s
LEERLING3#/,
s
GESPREKSPROTOCOLLEN
s
IDEEÑNBOEK
s
FOTOMAPJE
s
LEERLINGPORTFOLIO
3OCIALE COMPETENTIE IS HET VERMOGEN OM ADEQUAAT TE $El NITIE SOCIALE COMPETENTIE
/NDERDELEN SOCIALE COMPETENTIE
HANDELEN IN SOCIALE SITUATIES
s
GEDRAGSCATEGORIEÑN
s
GEREEDSCHAPPEN
s
DIMENSIES
%RVARINGEN DELEN !ARDIG DOEN 3AMEN SPELEN EN !CHT GEDRAGSCATEGORIEÑN
'EREEDSCHAPPEN
$IMENSIES
WERKEN %EN TAAK UITVOEREN *EZELF PRESENTEREN %EN KEUZE MAKEN /PKOMEN VOOR JEZELF /MGAAN MET RUZIE
s
KENNIS
s
VAARDIGHEDEN
s
HOUDING
s
WAARDEN EN NORMEN
s
GEVOELENS VAN JEZELF EN DE ANDER
s
HET BEELD VAN JEZELF EN DE ANDER
)EDEREEN HANDELT VANUIT EIGEN WAARDEN EN NORMEN DE SAMENHANG SOCIALE COMPETENTIE MET WAARDEN EN NORMEN EN BURGERSCHAP
WAARDEN EN NORMEN BINNEN EEN SAMENLEVING OF GROEP BEPALEN OF JE IEMAND SOCIAAL COMPETENT VINDT "URGERSCHAP IS ACTIEF DEELNEMEN AAN DE SAMENLEVING OP EEN SOCIAAL COMPETENTE MANIER
3OORTEN PORTFOLIO
0ORTFOLIO 3OCIALE #OMPETENTIE
s
PRESENTATIEPORTFOLIO
s
BEOORDELINGS EN EVALUATIEPORTFOLIO
s
ONTWIKKELINGSGERICHT PORTFOLIO
'AAT UIT VAN ONTWIKKELINGSGERICHT PORTFOLIO
© +WINTESSENS 5ITGEVERS !MERSFOORT #%$ 'ROEP 0EDOLOGISCH )NSTITUUT 2OTTERDAM