hun manieren van leren
Nellek
e Bokh
ove-va
n Wens
veen
© 2011 Kwintessens Uitgevers, Amersfoort www.kwintessens.nl Auteur Nelleke Bokhove-van Wensveen Illustraties Marcel Jurriëns Roger Klaassen (talenten) Egbert Koopmans (werkblad 2a) Redactie Marita Nijenhuis Uitgever Jeroen Hoogerwerf Vormgeving Garage BNO www. garage-bno.nl Druk Drukkerij Bariet bv, Ruinen Eerste druk, eerste oplage ISBN 978 90 5788 311 8 Bestelnummer 884 NUR 840 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
Inhoudsopgave
Voorwoord | 5
Deel 1: Motivatie | 9 Hoofdstuk 1: Wat is motivatie? | 10 1.1 Inleiding | 10 1.2 Wat is motivatie? | 11 1.3 Intrinsieke en extrinsieke motivatie | 13 1.4 Samenvatting | 14 Hoofdstuk 2: Motivatieproblemen | 15 2.1 Inleiding | 15 2.2 Motivatieproblemen signaleren | 16 2.3 Oorzaken van motivatieproblemen | 17 2.4 De analyse en aanpak van een motivatieprobleem | 23 2.5 Samenvatting | 24 Hoofdstuk 3: De gemotiveerde leerling | 25 3.1 Inleiding | 25 3.2 De gemotiveerde leerling | 25 3.3 Overzicht van kenmerken van de gemotiveerde leerling | 27 3.4 Samenvatting | 28
Deel 2: Motiveren | 29 Hoofdstuk 4: Verhogen van aandacht | 30 4.1 Inleiding | 30 4.2 De aandacht verhogen | 30 4.3 Samenvatting | 44 Hoofdstuk 5: Aanbrengen van relevantie | 45 5.1 Inleiding | 45 5.2 Relevantie aanbrengen | 45 5.3 Samenvatting | 51 Hoofdstuk 6: Stimuleren van vertrouwen | 52 6.1 Inleiding | 52 6.2 Vertrouwen stimuleren | 52 6.3 Samenvatting | 66
3
Hoofdstuk 7: Bijdragen aan tevredenheid | 67 7.1 Inleiding | 67 7.2 Aan tevredenheid bijdragen | 67 7.3 Samenvatting | 72
Deel 3: Leren motiveren | 73 Hoofdstuk 8: Leren motiveren | 74 8.1 Inleiding | 74 8.2 Leren leren | 74 8.3 De rol van de leraar | 77 8.4 Samenvatting | 78 Geraadpleegde literatuur | 79 Bijlage 1. Checklist Motiveren | 81 Bijlage 2. Activiteiten voor het leren motiveren | 87
4
Voorwoord
Patricia geeft les aan groep 6. Ze is in gesprek met de ouders van Bart, een van haar leerlingen. De prestaties op school van Bart zijn de laatste tijd niet zo best. ‘Ik denk dat hij het best kan,’ zegt Patricia, ‘maar hij doet er gewoon zijn best niet voor.’ Ze vertelt de ouders dat Barts motivatie te laag is. ‘En dat is een probleem waar ik als leraar weinig aan kan doen’, zegt ze. ‘Bart zal zelf zijn houding moeten veranderen. Hij moet wel wíllen leren.’
5
In elke klas zitten leerlingen bij wie de motivatie te wensen overlaat. Dat is een probleem, want motivatie is nodig om op school succes te hebben. Ook Bart uit het voorbeeld is te weinig gemotiveerd. Zijn juf Patricia vindt dat zij hier weinig aan kan veranderen. Motivatie komt van binnenuit, denkt ze, dus zal Bart dit zelf moeten aanpakken. In de aanpak van een motivatieprobleem speelt de leraar echter juist een zeer belangrijke rol. De sleutel tot verandering is de leraar. Zijn of haar rol is van groot belang in het motiveren van leerlingen. Maar hoe kan een leraar dat dan doen? Hoe kan hij ervoor zorgen dat zijn leerlingen graag naar school gaan, graag willen leren, enthousiast zijn? Hoe motiveert hij de leerlingen? Het antwoord op deze vragen staat in dit boek centraal.
Kinderen en‌ Motivatie
6
Dit boek is opgedeeld in drie delen. Het eerste deel is een theoretische inleiding. In hoofdstuk 1 wordt uitgelegd wat motivatie precies is en hoofdstuk 2 gaat in op motivatieproblemen. Hoe herken je een motivatieprobleem, waardoor kan deze veroorzaakt worden en hoe pak je het probleem aan? Dit is belangrijke kennis voor een leraar die aan de slag wil gaan met het motiveren van zijn leerlingen in het algemeen en het aanpakken van motivatieproblemen bij specifieke leerlingen. In hoofdstuk 3 wordt motivatie vervolgens opgedeeld in vier centrale begrippen: aandacht, relevantie, vertrouwen en tevredenheid. In deel 2, het centrale deel van dit boek, worden deze begrippen stuk voor stuk uitgewerkt. In vier hoofdstukken wordt uitgelegd wat een leraar in de klas kan doen om zijn leerlingen te motiveren. Dit gebeurt onder andere aan de hand van voorbeelden en praktische tips. In de bijlage is een Checklist Motiveren opgenomen. Hiermee kan een leraar nagaan op welke punten hij zich nog kan verbeteren. Het laatste deel van dit boek gaat over leren motiveren. Leren doe je je hele leven lang. Een leerling zal ook moeten leren om zichzelf te motiveren. Leren motiveren vormt een onderdeel van het leren leren. In hoofdstuk 8 wordt omschreven hoe het leren leren in zijn werk gaat.
Deel 1
Motivatie Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Deel 2
Wat is motivatie? Motivatieproblemen De gemotiveerde leerling
Motiveren Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 6 Hoofdstuk 7
Deel 3
Verhogen van aandacht Aanbrengen van relevantie Stimuleren van vertrouwen Bijdragen aan tevredenheid
Leren motiveren Hoofdstuk 8
Leren motiveren
Bijlage 1
Checklist Motiveren
Bijlage 2
Activiteiten voor het leren motiveren
Bijlagen
Voorwoord
Dit boek vormt voor een ieder die in het basisonderwijs werkt een praktische handleiding tot het motiveren van leerlingen. Elke leraar kan aan de hand van dit boek bepalen wat hij nog meer kan doen om de motivatie van zijn leerlingen te verhogen. Dit geeft een leraar de kans om zijn onderwijs zo te optimaliseren dat elke leerling in de klas enthousiast is en graag wil leren. Dit biedt iedere leerling de mogelijkheid om op school het beste uit zichzelf te halen. Bijkomend positief effect is dat dit ook de motivatie van de leraar zelf ten goede kan komen. Voor een leraar is er niets mĂŠĂŠr motiverend en plezierig dan werken met leergierige, enthousiaste leerlingen!
7
In elke klas zitten leerlingen bij wie de motivatie te wensen overlaat. Dat is een probleem, want motivatie is nodig om op school succes te hebben. Bij de aanpak van motivatieproblemen speelt de leraar een zeer belangrijke rol. Maar hoe kan een leraar ervoor zorgen dat zijn leerlingen graag naar school gaan, graag willen leren, enthousiast zijn? Het antwoord op deze vragen staat in dit boek centraal. Na een theoretische inleiding wordt uitgelegd wat een leraar in de klas kan doen om zijn leerlingen te motiveren. Dit gebeurt onder andere aan de hand van voorbeelden en praktische tips. Het laatste deel van dit boek gaat over leren motiveren. Leren doe je je hele leven lang. Een leerling zal ook moeten leren om zichzelf te motiveren. Elke leraar kan aan de hand van dit boek bepalen wat hij nog meer kan doen om de motivatie van zijn leerlingen te verhogen. Dit geeft een leraar de kans om zijn onderwijs zo te optimaliseren dat elke leerling in de klas enthousiast is en graag wil leren. Dit biedt iedere leerling de mogelijkheid om op school het beste uit zichzelf te halen. Bijkomend positief effect is dat dit ook de motivatie van de leraar zelf ten goede kan komen. Voor een leraar is er niets méér motiverend en plezierig dan werken met leergierige, enthousiaste leerlingen!
Over de auteur
Nelleke Bokhove is onderwijskundige, gespecialiseerd in onderwijsontwikkeling. Zij houdt zich bezig met het ontwikkelen van leermiddelen op uiteenlopende gebieden, waaronder taal, sociale competentie en levensbeschouwing. Van haar hand verschenen bij Kwintessens Uitgevers Kinderen en… faalangst en Kinderen en… omgaan met kindermishandeling.
ISBN Bestelnummer NUR-code
ISBN 978 90 5788 3118
9 789057 883118
978 90 5788 311 8 884 840