Jong geleerd - lespakket geloofsliederen (0417) by Kwintessens

JONG GELEERD... Lespakket geloofsliederen

Erick Versloot

JONG GELEERD... Lespakket geloofsliederen

Erick Versloot

COLOFON Auteur Erick Versloot Redactie Erik Idema Vormgeving Richard Feld Uitgever Cora Vlaming Illustraties Iris Boter Egbert Koopmans (pag. 94) Met dank aan Cor Roozenbeek Brugkerk te Nieuwerbrug aan den Rijn en PKN Gereformeerde Kerk Waarder ISBN: 978-90-5788-360-6 NUR: 275 Bestelnummer: 0417 © Kwintessens, Amersfoort Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Jong geleerd … Lespakket geloofsliederen

Voorwoord van de schrijver

De geboorte van een canon - in een verpleeghuis Het idee voor dit lespakket is geboren in een verpleeghuis. Op zondagmiddag ga ik weleens voor in de kapel van het verpleeghuis Weddesteijn te Woerden. Bij verschillende kerkgangers is er een sluier over hun geest gekomen, dementie. Het is moeilijk om tot hen door te dringen. Maar met oude liederen lukt het! Hun ogen gaan glanzen, ze zingen mee, het lied dat ze als kind geleerd hebben. ‘’k Sla d’ogen naar ’t gebergte heen,’ ‘De Heer is mijn herder,’ ‘Wat de toekomst brengen moge.’ Geholpen door het voortreffelijke orgelspel wordt er goed gezongen. Als ik dat hoor, denk ik vaak: Hoe lang bestaat er nog een gezamenlijk liedrepertoire? Zullen onze kinderen, als ze van dagen verzadigd en van jaren vervuld zijn, nog een gemeenschappelijk lied bezitten? We leven in een tijd van canonisering. Over de vaderlandse geschiedenis, de sport, wereldoriëntatie en van alles en nog wat verschijnen canons: over wat je zou moeten kunnen kennen. Onze leefwereld raakt zo versnipperd dat we op zoek gaan naar gemeenschappelijke noemers en gemene delers.

Het lespakket dat u nu in handen heeft, is voortgekomen uit die wens. In dit lespakket worden vijftig geloofsliederen behandeld die kinderen in de loop van de basisschool als bagage aangereikt kunnen krijgen. De selectie van de liederen is tot stand gekomen in overleg met enkele basisscholen in Woerden. Delen van dit lespakket zijn op die basisscholen ook al ‘uitgeprobeerd’, en op basis van die praktijkervaringen verder uitgewerkt. Ook de uitgeverijen Boekencentrum en Kwintessens hebben meegedacht over de samenstelling en aanpak van dit lespakket. Het resultaat is een canon van vijftig liederen die op verschillende momenten in een mensenleven waarde kunnen hebben. Want jong geleerd is echt oud gedaan. ‘Gods goedheid houdt ons staande zolang de wereld staat! Houdt dan de lofzang gaande voor God die leven laat.’ (gedeelte uit de berijmde Psalm 107) Drs. Erick Versloot

Op school worden veel kinderliederen geleerd. Dat moet ook vooral zo blijven: samen met kinderen kunnen we zingen over wat ons bezighoudt en ons door liederen laten vertellen wat we nog niet wisten. Liederen die speciaal geschreven zijn voor kinderen, hebben daarin een belangrijke waarde. Je kunt wel de vraag stellen: Wat heb je aan die liederen op latere leeftijd? Blijft die bagage bruikbaar? Daarbij valt op dat veel aangeleerde geloofsliederen passen bij een bepaald project. Als het project afgelopen is, verstomt het lied. Het past allemaal in onze consumptiemaatschappij en wegwerpcultuur, maar de vraag blijft mij bezighouden: wat geven we onze kinderen mee? Kostbaar zijn de momenten dat ik mensen, van wie de wereld versmald is tot een ziekbed of sterfbed, plotseling hoop en kracht zie putten als een oud lied in hen oprijst. Dat is echt zendtijd van de Heilige Geest. Want hoe is het anders mogelijk dat een lied dat tientallen jaren in je onderbewustzijn sluimerde, zich juist dan een weg baant in je bewustzijn? Ook op zo’n moment vraag ik me weleens af: hoe lang kennen we nog een gemeenschappelijk lied? Er moet een canon komen!

Over opzet en keuze

Het selecteren van vijftig belangrijke geloofsliederen is natuurlijk een waagstuk. De makers van dit lespakket zijn zich ervan bewust dat op zo’n selectie altijd het nodige aan te merken valt en dat met evenveel recht andere liederen gekozen hadden kunnen worden. Het zou dan ook te vrijmoedig zijn om te stellen dat dit lespakket de canon van het geloofslied voor het basisonderwijs bevat. Maar het is in ieder geval een canon. Er is gekozen voor een vier-jarig rooster voor alle groepen. Zo zal iedere leerling na acht jaar basisschool tweemaal een lied hebben ingestudeerd. Een totaal van 48 liederen zal dus, naaste al het andere, hun bagage vormen. Twee extra liederen, het Onze Vader en een lied over zingen, completeren de canon als een ‘top 50’. Er is rekening gehouden met christelijke feestdagen en andere tijd-eigen momenten in natuur, kerk en samenleving. Ook wordt aangesloten bij de verschillende leefthema’s van een mensenleven: geboorte en sterven, vreugde en verdriet, gezondheid en ziekte. Ook is aansluiting gezocht bij de internationale bedding van het protestants-christelijke lied, oecumenische oriëntatie en bij belangrijke componisten en tekstschrijvers. Tenslotte is getracht recht te doen aan de breedte van de protestantse traditie: van Liedboek tot Opwekking, van Taizé tot Iona, van Hanna Lam ‘Alles wordt nieuw’ tot overige liedbundels. In deze opzet is bewust gekozen voor liederen als bagage waar je een leven lang mee verder kunt. Vandaar dat u hier niet zoveel uitgesproken kinderliederen zult vinden. Wel hebben we gezocht naar liederen waar kinderen ook nu al - zeker als de liederen goed geïntroduceerd worden - veel goeds aan kunnen beleven.

Bij het muzieknootje vindt u suggesties voor de uitvoering. Er gaat niets boven live-muziek. Gezegend de klas met een docent die goed zingt of een instrument bespeelt. Maar voor anderen kan een geluidsbestand helpen. Daarom vindt u bij dit lespakket een cd-rom met mp3-bestanden. Van ieder lied is telkens één couplet opgenomen. Door het vaker af te spelen, kunt u meerdere coupletten zingen. Voor elke les vindt u op de linkerpagina het lied, en op de rechterpagina de verhalen, achtergronden en activiteiten die u kunt gebruiken om dit lied te introduceren. Ter wille van het overzicht is getracht om het doceren te doseren, maar wie meer wil weten kan terecht bij uitgaven als: • Compendium bij het Liedboek voor de Kerken, Amsterdam, 1978. • Dagboek bij het Liedboek – A. Th Rothfusz, Kampen. • Dichter bij het lied – Erick Versloot, Zoetermeer, 2007. Ook internet biedt veel informatie, bijvoorbeeld op www.kerklied.net. Bij dit lespakket is ook een éénstemmige liedbundel verkrijgbaar, die u voor alle kinderen kunt aanschaffen. Ze kunnen hun eigen bundel gebruiken bij het aanleren van de liederen, maar de bundel vormt ook na de basisschooltijd het tastbare bewijs van de bagage die ze hebben meegekregen. Kijk voor meer informatie op www.kwintessens.nl. Bestelnummer 0419.

Bij elk lied wordt allereerst een inleiding aangereikt ter introductie voor de leerlingen. Hierin vervult de docent de rol van mystagoog – iemand die de kinderen inwijdt in de geheimenissen van het geloof. De inleiding wil het lied dichterbij brengen en iets van de betekenis van het lied duidelijk maken. In het ballonnetje staat een Bijbellezing als suggestie aangegeven. Op het schoolbord staat iets over het ontstaan van het lied. Op het actielijstje staat een suggestie voor een werkvorm of activiteit.

Jong geleerd … Lespakket geloofsliederen

Denk om uw bagage

Aan een groep kinderen vroeg ik ooit wat hun lievelingslied was. Een meisje stak haar vinger op en zei spontaan: ‘Een landheer had een wijngaard’. Gezang 61 in het Liedboek voor de Kerken. Verrast complimenteerde ik haar met haar originele keuze en vroeg hoe ze aan dit lied kwam. (Het is namelijk niet echt een gemakkelijk lied, en het wordt volgens mij ook niet zo vaak gezongen.) Haar antwoord gaf te denken: ‘Meester vertelde er zo’n mooi verhaal bij!’ Haar meester had blijkbaar het ‘heilige vuur’ over weten te brengen bij dit lied, zonder dat het lied daar in mijn ogen directe aanleiding toe gaf. Hij was de mystagoog die zijn leerlingen inwijdde in het geheim van een lied en hen zo verrijkte. Of een lied landt hangt dus ook af van de manier waarop je een lied overbrengt. Wie er een goed verhaal bij vertelt, wie het lied laat leven, kan de juiste snaar raken bij elk lied. Omgekeerd is een lied waar je zelf bij voorbaat niets mee hebt een hele klus om over te brengen – in de ondertonen klinkt altijd je eigen beleving door. Ook hier geldt dus: C’est le ton qui fait la musique. Het is de toon die de muziek maakt. De inleidende verhalen bij elk lied willen daarbij op weg helpen.

Deze liederen vormen bagage, de rugzak. Ze zijn gebundeld om als lied van de maand in school en - hopelijk ook - kerk en huis gezongen te worden. Zo voed je het geloof, in de hoop dat ze ooit weer boven komen, op momenten van blijdschap en verdriet, van verrukking en verschrikking. Je bent rijk wanneer je vol verwondering op een bergtop staat en er ‘zomaar’ een lied opkomt. Of als je aan het eind van je dagen de grip op het leven verliest, en er plotseling een lied doorbreekt dat je terugbrengt bij je oorsprong. Een lied kan iets verwoorden waar je van-zelf geen woorden voor hebt. Dan gebeurt het wonder dat een lied, dat je met je meedraagt, opeens jou draagt. Dan vindt een lied jou. Dat dit lespakket velen mag enthousiasmeren en stimuleren om de lofzang gaande te houden. Want het is echt waar: jong geleerd, oud gedaan!

Inhoudsopgave

Jaar 1 augustus september oktober november december januari februari maart april mei juni juli

Alles wordt nieuw II, 6: Zomaar te gaan................................................................................................................................... Gezang 285: Geef vrede, Heer, geef vrede............................................................................................................................. Psalm 42: Evenals een moede hinde.......................................................................................................................................... Alles wordt nieuw IV, 13: Advent is dromen........................................................................................................................... Gezang 134: Eer zij God in onze dagen................................................................................................................................... Gezang 456: Zegen ons Algoede................................................................................................................................................. Gezang 47: Jezus die langs het water liep............................................................................................................................... Tussentijds 145: Alles wat over ons geschreven is. .............................................................................................................. Gezang 225: Zingt voor de Heer een nieuw gezang.......................................................................................................... Gezang 411: Wilhelmus................................................................................................................................................................... Gezang 237/239: Veni Creator Spiritus..................................................................................................................................... Gezang 427: Beveel gerust uw wegen. .....................................................................................................................................

10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32

Gezang 223: De aarde is vervuld. ............................................................................................................................................... Gezang 434: Lof zij de Heer, de almachtige Koning der ere.......................................................................................... Psalm 121: Ik sla mijn ogen op en zie....................................................................................................................................... Gezang 44: Dankt, dankt nu allen God.................................................................................................................................... Gezang 145: Nu zijt wellekome................................................................................................................................................... Gezang 1: God heeft het eerste woord...................................................................................................................................... Gezang 62: Wie oren om te horen heeft.................................................................................................................................. Gezang 178: Jezus, om uw lijden groot.................................................................................................................................... Gezang 215: Christus, onze Heer verrees................................................................................................................................ Gezang 234: Al heeft Hij ons verlaten....................................................................................................................................... Opwekking 488: Heer ik kom tot U, neem mijn hart. ....................................................................................................... Gezang 392: Blijf mij nabij.............................................................................................................................................................

36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58

Nieuw liedboek: Bron van liefde, licht en leven................................................................................................................... Tussentijds 49: De steppe zal bloeien........................................................................................................................................ Gezang 14: De Heer is mijn Herder........................................................................................................................................... Evangelische liedbundel 99: Op aarde plant het kwaad zich voort. ........................................................................... Gezang 143: Stille nacht, heilige Nacht................................................................................................................................... Psalm 139: Heer die mij ziet zoals ik ben............................................................................................................................... Gezang 446: O Jezus, hoe vertrouwd en goed...................................................................................................................... Gezang 183: O hoofd vol bloed en wonden.......................................................................................................................... Gezang 218: Ik zeg het allen, dat Hij leeft.............................................................................................................................. Gezang 415: Komt nu met zang van zoeten tonen. ............................................................................................................ Gezang 252: Wat zijn de goede vruchten. .............................................................................................................................. Gezang 393: De dag voor uwe gunst ontvangen. ................................................................................................................

62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 82 84

Jaar 2 augustus september oktober november december januari februari maart april mei juni juli

Jaar 3 augustus september oktober november december januari februari maart april mei juni juli

Jong geleerd â&#x20AC;Ś Lespakket geloofsliederen

Jaar 4 augustus september oktober november december januari februari maart april mei juni juli

Opwekking 167: Samen in de naam van Jezus..................................................................................................................... 88 Johannes de Heer 150: Welk een vriend is onze Jezus...................................................................................................... 90 Lied uit TaizĂŠ: Ubi caritas et amor. .............................................................................................................................................. 92 Gezang 122: Kom tot ons, de wereld wacht........................................................................................................................... 94 Gezang 132 Er is een roos ontloken........................................................................................................................................... 96 Gezang 479: Aan U behoort, o Heer der heren.................................................................................................................... 98 Iona 40: Wil je opstaan en Mij volgen?..................................................................................................................................... 100 Opwekking 334: Heer, uw licht en uw liefde schijnen..................................................................................................... 102 Opwekking 213: U zij de glorie................................................................................................................................................... 104 Gezang 235: In bidden en in smeken........................................................................................................................................ 106 Gezang 242: Komt, laat ons deze dag....................................................................................................................................... 108 Gezang 66: Mijn ziel verheft Gods eer. .................................................................................................................................... 110

EXTRA: Evangelische liedbundel 466: Onze Vader. ........................................................................................................................................................... 112 Tussentijds 175: Zolang wij ademhalen.................................................................................................................................................................. 114 LvK Gezang 488B: Zolang er mensen zijn op aarde......................................................................................................................................... 116

Zomaar te gaan...

Zomaar te gaan, wordt het leven of dood? altijd maar banger, duurt het nog langer? Zomaar te gaan wordt het leven of dood? In de woestijn worden kinderen groot.

Zomaar te gaan met Zijn woord als bewijs, altijd maar lopen, altijd maar hopen. Zomaar te gaan met Zijn woord als bewijs; straks wonen wij in een paradijs.

Alles wordt nieuw deel 2, lied 6

Jong geleerd â&#x20AC;Ś Lespakket geloofsliederen

Augustus

Op verhaal komen Wanneer je op reis gaat, stippel je een route uit. Van A naar B. Met een GPS kun je zelfs heel nauwkeurig je route uitstippelen en vinden. Als je op reis gaat, denk je: wat neem ik mee? Wat heb ik onderweg nodig? Een wegenkaart is handig. Maar tegenwoordig kun je nog veel beter je weg volgen als een stem iets tegen je zegt. Een TomTom in de auto bijvoorbeeld kun je zo instellen dat hij precies vertelt waar je heen moet gaan. Mensen zeggen weleens dat het leven ook een reis is. Je komt ergens vandaan en je gaat ergens naartoe. De Bijbel kan een gids zijn op je reis. Die wijst welke wegen je kunt gaan. De Bijbel wordt ook wel ‘het beste boek voor de weg’ genoemd. Je vindt daarin verhalen over het doel van de reis van je leven, je bestemming.

Leuk om te weten Als mensen reizen, stellen ze elkaar vaak drie vragen. Waar kom je vandaan? Waarom ben je hier? Waar ga je naartoe? In het geloof gaat het erom dat je leven een bron, een bedoeling en een richting heeft. God roept mensen op om met Hem samen op weg te gaan. De weg gaat soms door de woestijn. Dat is de plek van eenzaamheid en verlatenheid. In de Bijbel is het ook de plaats waarop mensen elkaar de liefde bekennen.

In de Bijbel staan verhalen van mensen die op weg gingen omdat ze een stem hadden verstaan. Die stem, zo hadden ze gemerkt, kwam van God. Ze voelden zich geroepen, ze wisten zich aangesproken. Ze gingen op goed geluk, in het volste vertrouwen. Mensen op weg naar het beloofde land; alleen met zijn woord als bewijs gingen zij op reis. Zou jij dat doen?

Uitvoering Je kunt op dit lied lopen, bijvoorbeeld in een stoet, een karavaan. Het helpt om met elkaar in het juiste ritme te komen en daarvoor moet je op elkaar afstemmen. Dan voel je ook als vanzelf het tempo.

Uit de Bijbel

Om te doen

✟

‘uittocht’ Het hele boek Exodus, dat letterlijk al. erha betekent, is één groot reisv s van dit Exodus 16 en 17 liggen aan de basi uit de ken boe veel lied. Eigenlijk geldt voor dt wat wor Er . zijn Bijbel dat het reisverslagen ld uit rbee voo i moo afgelopen in de Bijbel! Een r de doo rmd gevo dt het Nieuwe Testament wor den wor en hrev besc ze reizen van Paulus, zoals n. stele in Handelingen der Apo

Maak een lijstje van spullen die je onderweg echt nodig hebt. Je hebt bagage en ballast. Maak het verschil! Eten? Drinken? Foto’s? Kompas? Bijbel? Waar zou jij een reis naartoe willen maken? Waarom? Teken, maak het land van je dromen!

Geef vrede, Heer, geef vrede

Geef vrede, Heer, geef vrede, de aarde wacht zo lang, er wordt zo veel geleden, de mensen zijn zo bang, de toekomst is zo duister en ons geloof zo klein; o Jezus Christus, luister en laat ons niet alleen!

Geef vrede, Heer, geef vrede, Gij die de vrede zijt, die voor ons hebt geleden, gestreden onze strijd, opdat wij zouden leven bevrijd van angst en pijn, de mensen blijdschap geven en vredestichters zijn.

Geef vrede, Heer, geef vrede, bekeer ons felle hart. Deel ons uw liefde mede, die onze boosheid tart, die onze mond leert spreken en onze handen leidt. Maak ons een levend teken: uw vrede wint de strijd!

Gezang 285

Jong geleerd â&#x20AC;Ś Lespakket geloofsliederen

September

Op verhaal komen Wanneer mensen ruzie hebben, helpt het vaak om met elkaar te gaan praten. Dat je van elkaar begrijpt waarom je iets doet of laat. Als je er dan niet uitkomt, helpt het als iemand van buitenaf bemiddelt. Die probeert beide kanten van het verhaal te begrijpen en een oplossing te zoeken. Kom je er niet uit, dan moet je het soms hogerop zoeken. Dan gaan mensen naar de rechter. Die staat boven de partijen. Wat hij of zij zegt, moet je dan doen. Soms lukt het niet om samen vrede te maken. Je kunt ook God vragen om te helpen. Eigenlijk is God de allerhoogste ‘instantie’ waar je terecht kunt. Als er ruzie is, of erger, oorlog en geweld, dan kun je je soms zo machteloos voelen. Soms lijkt het alsof er nooit meer vrede kan komen. Dan kun je God vragen om te helpen: Geef vrede Heer, geef vrede. En vrede begint dan allereerst in je eigen hart. Als daar vrede is, dan kun je ook met andere mensen vrede sluiten.

Leuk om te weten De melodie staat in mineur en onderstreept zo de ernst. De dichter, Jan Nooter, was doopsgezind predikant. Hij las in een Duitse bundel de regel ‘Gib Frieden, Herr, gib Frieden’ en dichtte daardoor geïnspireerd ‘aus einem Gusz’ de coupletten van dit lied. De derde week van september staat inmiddels traditiegetrouw in het teken van vrede. Het lied is ook tekenend voor de doopsgezinde traditie waarin vrede en ook pacifisme hoog in het vaandel staan.

Uitvoering Het lied vraagt om een tempo dat niet te snel is (tempo: 108). De toonherhalingen zijn het mooist als zij vloeiend (dus niet stotend) worden gezongen. Concreet: de noten twee aan twee, samengebonden in een vloeiende beweging van halve noten. De klacht tot God mag duidelijk geuit worden.

Uit de Bijbel

Om te doen

✟

voor De Hebreeuwse en Griekse woorden in de veel en kom vrede (‘Shalom’ en ‘Eirene’) m zale Jeru en. Bijbel voor. Soms ook in nam e. vred de van betekent bijvoorbeeld: stad je bijvoorEen mooi verhaal over vrede vind beeld in Genesis 32 en 33.

Welke vredeswens zou jij willen schrijven? Aan wie zou je hem willen sturen? Welke afbeelding hoort daarbij? Een vredesduif? Twee opgestoken vingers? Twee handen die elkaar schudden? Mensen die elkaar omarmen? Soldaten die zich overgeven? Maak een collage met het onderwerp vrede.

Liederen die je op jonge leeftijd leert, gaan vaak een leven lang met je mee.

Welke liederen leren kinderen op school? En wat kunnen ze daarmee als ze ouder worden? Vanuit die vraag is dit lespakket ontstaan. In dit pakket worden vijftig geliefde geloofsliederen bij kinderen ge誰ntroduceerd. Elke maand kan een nieuw lied centraal worden gesteld, zodat na vier jaar alle liederen een keer behandeld zijn. In de lessen wordt bij elk lied iets verteld over achtergrond en ontstaan. Ook worden tips gegeven voor activiteiten en werkvormen naar aanleiding van een lied.

ISBN 978-90-5788-360-6

9 789057 883606

www.kwintessens.nl

Bestelnummer 0417