Verhalen over diversiteit
Samenstelling: Erik Idema & Erik Renkema
Inhoudsopgave Voorwoord.................................................................................................................................................................. 10 Verantwoording.......................................................................................................................................................11
Onderbouw 1. Roos speelt met de bol............................................................................................................................. 16
Erik Idema
2. Dubbel feest!................................................................................................................................................... 18
Jessica Bouva
3. Koning Constant de Zelfde................................................................................................................... 20
Erik Idema
4. Lievelingsdier..................................................................................................................................................23
Erik Idema
5. Hout in de nacht............................................................................................................................................25
Erik Idema
6. Vreemdeling in het Bollebos................................................................................................................ 27
Lizzy Wijnen
7. Meneer Anderssen..................................................................................................................................... 30
Petra van Helden
8. Tweelingkampioen......................................................................................................................................32
Joke Schutten
9. Snoever en Sloeber.................................................................................................................................... 34
Erik Idema
10. Mevrouw Luidkeels.................................................................................................................................... 36
Erik Idema
11. Letters op het schoolplein.................................................................................................................... 38
Jessica Bouva
Middenbouw 12. Ramadan op schoolreis........................................................................................................................... 42
Asri Prasadani
13. Wereldreiziger op de bank.................................................................................................................... 44
Erik Idema
6
14. Voetbalstadion.............................................................................................................................................. 45
Gerard van Midden
15. Kamperen.......................................................................................................................................................... 50
Mariska Bijvank
16. Hartjesdag.........................................................................................................................................................52
Erik Idema
17. Elke zondag open........................................................................................................................................ 54
Guido de Bruin
18. Café Helder...................................................................................................................................................... 59
Lizzy Wijnen
19. Een onmogelijke vraag............................................................................................................................. 63
Cora Vlaming
20. De wereld veranderen.............................................................................................................................. 66
Erik Idema
21. Cadeau voor Marwan................................................................................................................................ 68
Petra van Helden
22. Agaat wil hogerop........................................................................................................................................ 71
Erik Idema
23. Hoe rijk kun je zijn?.....................................................................................................................................73
Erik Idema
24. Ook best goed................................................................................................................................................. 75
Jahmilla Frank
25. Stotterende presentator.........................................................................................................................78
Jahmilla Frank
26. Huisje in de duinen...................................................................................................................................... 81
Liesbeth van ’t Hof
27. Ronnie is zichzelf......................................................................................................................................... 84
Nericha Marchena
28. Nooit gedacht................................................................................................................................................. 86
Paul Middellijn
29. Van alle tijden?.............................................................................................................................................. 90
Erik Renkema
7
Bovenbouw 30. De koning met heimwee......................................................................................................................... 96
Erik Renkema
31. Andere wereld.............................................................................................................................................. 100
Cora Vlaming
32. Pipa...................................................................................................................................................................... 102
Tom Schoemaker
33. Help! Mijn moeder en vader gaan trouwen!........................................................................... 104
Gerard van Midden
34. Ramadanfeest voor mijn klas............................................................................................................ 106
Asri Prasadani
35. Over mijn oren.............................................................................................................................................. 109
Erik Renkema
36. De ring van Aisha........................................................................................................................................ 112
Erik Renkema
37. Kleren maken de man..............................................................................................................................114
Jahmilla Frank
38. Geen prik........................................................................................................................................................... 117
Jolanda van der Marel
39. Altijd heel druk.............................................................................................................................................119
Tom Schoemaker
40. Ceiling-dreams............................................................................................................................................ 123
Gerard van Midden
41. Op weg naar school.................................................................................................................................. 126
Mounia Baddouri
42. Broodmager................................................................................................................................................... 130
Ingeborg Hendriks
43. Geen troon voor Leonard..................................................................................................................... 132
Erik Renkema
Personalia................................................................................................................................................................ 138
8
9
Voorwoord Mensen lijken op elkaar en zijn tegelijk prachtig verschillend. Verschillend in de liefde, in hun overtuigingen, mogelijkheden en ideeën. In hun gewoonten en gebruiken, hun woonomgeving, taal, afkomst, uiterlijk, gender en nog veel meer. Aan al die prachtige verschillen moet je enerzijds niet voorbijgaan en anderzijds moet je ze niet meer problematiseren dan nodig is. In dit boek wordt in geuren en kleuren verteld over verschillen. Zo maken we diversiteit bespreekbaar in de klas, van onderbouw tot bovenbouw van de basisschool. Kinderen ontdekken dat mensen verschillend zijn en dat die verschillen de wereld meer kleur geven. De verhalen zijn geschreven door een veelkleurige, meerstemmige groep auteurs. Ze zijn daardoor verschillend van toon en inhoud; dat mag ook wel, bij een boek als dit. Na elk verhaal staan enkele gespreksvragen om het gesprek in de klas op gang te brengen. We hopen dat de verhalen ook eigen vragen van de kinderen oproepen. De verhalen zijn gesorteerd per bouw, zodat elke leerkracht gemakkelijk zijn of haar eigen weg in het boek kan vinden. Maar uiteraard kan het ook geen kwaad om verhalen uit andere bouwen te gebruiken; een goed verhaal trekt zich weinig aan van leeftijds- en ontwikkelingsgrenzen.
10
Verantwoording ‘Diversiteit is een gegeven, ontmoeting is het streven.’ Zo sprak een paar jaar geleden een collega, meester op een basisschool, toen hij met zijn collega’s nadacht over de vraag hoe zij meer leerlingen van allerlei achtergronden met elkaar in contact konden brengen. Voor leerkrachten als hij is dit verhalenboek geschreven. Of ze nu ‘hij’, ‘zij’, of ‘die’ worden genoemd. Hoe ze ook heten, waar ze ook werken, wat ze ook doen als ze niet op school zijn. We hopen dat zij er met veel plezier uit voorlezen. Dit boek bevat verhalen over Fitra en Emma, prins Leonard, Roos, Agaat, Younous, Ronnie, en heel veel meer. Het zijn heel vaak kinderen, maar ook volwassenen en dieren. Allemaal komen ze voor in de verhalen. Sommige van die verhalen zijn sprookjesachtig en andere kunnen elke dag op het schoolplein plaatsvinden. Zoveel namen, zoveel mensen, zoveel soorten verhalen. Dat is nu precies wat we met deze bundel willen laten zien. In 43 verhalen van verschillende schrijvers ontdekken kinderen en volwassenen dat er verschillen zijn. Vroeger, nu, hier, daar. En dat die verschillen mooi zijn, de wereld kleurrijk maken. We drukken al deze verschillen niet weg om alleen maar overeenkomsten te benoemen. Integendeel, we besteden er alle aandacht aan: kleuren maken de wereld mooier. Dat doen we vanuit de overtuiging dat iedereen waardevol is: hoe je ook heet, waar je ook vandaan komt, op wie je ook verliefd wordt, waar je ook in gelooft, wat ook je talent is. Sommigen zeggen dat de polarisatie in de wereld toeneemt, dat de tegenstellingen steeds groter en scherper worden. Sommigen beweren dat mensen steeds meer verbinding zoeken, in kleine en grote groepen. Dat we alle informatie, alle meningen, alle gebeurtenissen, waar ook ter wereld, in een muisklik of een zoekopdracht binnen handbereik hebben, speelt hierbij een grote rol. De wereld is groter, maar tegelijk ook kleiner geworden. We zien, horen en lezen meer. Er is veel op de wereld. We zien de verschillen sterker, sneller, eerder. Het zijn verschillen met vroeger, met andere mensen, dichtbij en ver(der) weg. Het lijkt ook alsof er meer verschillen zijn gekomen. In een wereld (zeker in Nederland) waar diverse levensovertuigingen, religies en spirituele zienswijzen, verschillende genderidentiteiten, seksuele geaardheden, fysieke en intellectuele mogelijkheden, culturele en etnische wortels volop deel uitmaken van de samenleving, is er
11
veel aandacht voor diversiteit. Helaas is dat niet zelden ook in negatieve en buitensluitende zin. Maar gelukkig wordt er ook regelmatig gestreden voor gelijkwaardigheid en zijn daar al veel mooie voorbeelden van. We hopen dat je als leerkracht deze verhalen vertelt vanuit de overtuiging dat al deze verschillen een gegeven zijn, en dat de ontmoeting tussen de verschillen een kleurrijke wereld maakt. Dat jouw leerlingen begrip leren ontwikkelen voor mensen die anders, onbekend, buitengewoon in het leven staan. Dat ze daardoor ook iets ontdekken over zichzelf: wat en wie zij belangrijk vinden, waar zij wel of niet in geloven, hoe zij naar de wereld en de toekomst kijken. Het onderwijs, jouw leerlingen en jij als leerkracht spelen een cruciale rol in bovengenoemde doelen. Jij en je collega’s dragen eraan bij dat leerlingen leren samenleven met anderen, ver weg en dichtbij, onbekend en vertrouwd. Voor het primair onderwijs, elke basisschool, is dit al jarenlang een belangrijk doel. Zo lezen we in het TULE-kerndoel 38 van Stichting Leerplan Ontwikkeling: ‘De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit.’ Deze bundel met prachtige verhalen maakt werk van deze woorden. In oktober 2021 publiceerde de Onderwijsraad, adviesorgaan voor de politiek, een rapport dat nogmaals benadrukt hoe belangrijk goed burgerschapsonderwijs op álle scholen is. De Onderwijsraad onderstreept eens te meer dat dit gericht en gebaseerd moet zijn op de democratische rechtsstaat. In het rapport is te lezen dat openheid en respect voor verscheidenheid belangrijke kenmerken van die rechtsstaat zijn:
‘Fundamentele verschillen in opvattingen, overtuigingen en leefwijzen kunnen en mogen bestaan. Mensen geven elkaar ruimte om “anders” te zijn. Minderheden hoeven zich niet te schikken naar de meerderheid. Ondanks verschillen heeft iedereen de mogelijkheid deel te nemen aan de samenleving. Met elkaar samenleven bij verscheidenheid vraagt om oprechte openheid naar de ander, de mogelijkheid van dialoog – een open gesprek – ondanks verschillen en uiteenlopende opvattingen en overtuigingen. Tussen (leden van) onderscheiden groepen bestaat de mogelijkheid van en bereidheid tot vrije interactie en
12
communicatie. Zo’n dialoog tussen andersdenkenden vergt dat mensen over en weer erkennen dat de ander ook een legitiem standpunt kan hebben en dat de eigen positie betwist kan worden.’ (Onderwijsraad, Grenzen stellen, ruimte geven. Artikel 23 Grondwet in het licht van de democratische rechtsstaat).
Hopelijk kun je met deze woorden in het achterhoofd de verhalen voorlezen en er met je leerlingen over praten. Wij hebben deze verhalen voor jou en jouw leerlingen geschreven. Lees ze met plezier voor. Je kan de vragen stellen die bij elk verhaal staan. En vraag ook door, wees nieuwsgierig naar de antwoorden, breng jezelf in als één van de vele stemmen. Alleen dan krijgen Francis, Jesse, Lenthe, Roderick, Stijn, Ilyas, mevrouw Luidkeels, jonkheer Snoever en meneer Sloeber, Ha-eun en al die anderen een gezicht, een kleur. We wensen je heerlijke uren met deze verhalen.
13
Onderbouw
Onderbouw
1
Roos speelt met de bol Erik Idema
Roos is op vakantie. Ze slaapt in een caravan, een huisje op wielen. Ze is héél ver weg. Misschien wel duizend kilometer, of nog meer. Duizendhonderd. Ze moesten de hele dag in de auto zitten om hier te komen. Maar dat gaf niet, want onderweg keek Roos filmpjes van Mega Mindy en Buurman & Buurman. Nu zijn ze al één nacht op de camping geweest. Roos heeft lekker geslapen in haar slaapzak. En nu gaat ze spelen! Ze pakt de bal die ze heeft meegenomen. Ze geeft een schop en rent erachteraan. Dan geeft ze nog een schop en rent er weer achteraan. En nog één, en nog één… Roos wordt er best moe van. Eigenlijk zou het leuker zijn als iemand de bal terugschopt. Maar wie? Roos kijkt om zich heen. Ze ziet een jongen die net zo groot is als zij. ‘Hoi!’ roept Roos. ‘Zullen we met de bal spelen?’ De jongen komt naar haar toelopen. Hij zegt iets, maar het klinkt een beetje vreemd. ‘Ik ben Roos,’ zegt Roos. De jongen zegt weer iets, maar Roos begrijpt niet wat hij bedoelt. ‘Zullen we met de bal spelen?’ vraagt ze nog eens. De jongen wijst naar de bal. ‘Bol,’ zegt hij. ‘Dissis bol.’ Roos kijkt naar de bal. Dissis bol? denkt ze. Wat is dat nou weer? De jongen knikt en wijst nog eens. ‘Dissis bol!’ roept hij. ‘Dissis bol!’ ‘Nee,’ zegt Roos. ‘Het heet geen dissis bol, het heet een bal. Een Mega Mindy-bal. Zullen we samen spelen?’ De jongen geeft geen antwoord. Maar dan schopt Roos de bal voorzichtig naar de jongen toe. De jongen schopt hem terug. Roos schopt weer en de jongen schopt terug. Dat gaat leuk! Roos en de jongen spelen nog een tijd met de bal. En daarna gaan ze samen schommelen en van het glijbaantje. Soms zeggen ze iets tegen elkaar. Ze verstaan elkaar niet zo goed. Maar toch kunnen ze leuk samen spelen!
16
Onderbouw
Vragen • Wat is hetzelfde bij Roos en de jongen? • Wat is verschillend? • Hoe vindt Roos het dat zij en de jongen een verschillende taal spreken? • Heb jij weleens meegemaakt dat iemand een andere taal sprak? Wat vond je daarvan? Wat deed je toen?
17
2
Dubbel feest! Jessica Bouva
Younous zit in de klas. Zijn hoofd rust op zijn handen. Hij denkt aan het eten van vanavond. Hij mag eten bij Tim en op het menu staan pannenkoeken! Younous likt zijn lippen af. Hij heeft er nu al zin in! Zijn moeder maakt bijna nooit pannenkoeken. Een tijdje geleden heeft Younous wel pannenkoeken gehad. Dat was toen zijn neef op bezoek kwam. ‘Gaat u maar lekker zitten, tante,’ zei zijn neef toen tegen Younous’ moeder. ‘Younous en ik koken vanavond voor u.’ Zijn neef bakte vlees en maakte de pannenkoeken warm in de pan, zodat ze lekker zacht werden. En Younous legde sla, tomaat, paprika en komkommer op de pannenkoeken. ‘We moeten wel gezond eten, hè Younous,’ zei zijn neef. ‘Anders mag ik niet meer komen koken van je moeder.’ De neef van Younous had ook rode saus meegenomen. ‘Daar moet je niet te veel van nemen,’ zei hij. ‘Die peper is faya, heel heet.’ Younous heeft een heel klein likje geproefd. Zijn tong begon gelijk te prikkelen en zijn buik werd warm. ‘Neem snel een slok melk!’ zei zijn neef. Dat hielp wel. Maar vanavond bij Tim neemt Younous toch maar geen rode saus op de pannenkoek! ‘Younous, ben je erbij?’ De juf staat ineens voor zijn neus. ‘Waar was jij met je gedachten?’ ‘Nergens, juf,’ zegt Younous, maar intussen likt hij nog een keer met zijn tong zijn lippen. Eindelijk is de schooldag voorbij. Younous en Tim lopen met Tims moeder naar huis. Ze voetballen buiten tot de moeder van Tim roept. ‘Jongens, we gaan eten! Pannenkoeken! Handen wassen en aan tafel!’ Younous en Tim rennen naar binnen. Ze hebben trek. Younous schopt zijn schoenen uit en wast zijn handen. Tim staat met zijn schoenen nog aan zijn handen al te wassen.
18
Onderbouw
‘Wat wil je op je pannenkoek, Younous?’ vraagt de moeder van Tim. ‘Stroop, jam, poedersuiker of chocopasta?’ Huh? Poedersuiker? Chocopasta? Dat smaakt toch niet lekker met vlees? denkt Younous. ‘Alleen een beetje knoflooksaus en tomaat en sla, alstublieft,’ zegt Younous tegen Tims moeder. Tim kijkt Younous verbaasd aan. ‘Je eet toch geen knoflook en sla op je pannenkoek?’ Younous kijkt de tafel rond. Waar is het vlees eigenlijk? Hij ruikt het ook niet. Dan kijkt Younous nog eens goed naar de pannenkoeken. Wacht eens. Dit is de zoete pannenkoek die hij weleens tussendoor krijgt van zijn moeder als toetje of als ze in het weekend lekkere trek hebben, maar niet als avondeten. Deze pannenkoeken zijn ook heel lekker. Vooral met chocopasta! Tims moeder smeert een dikke laag chocopasta op de pannenkoek van Younous. ‘Hmm, lekker. Toetje als avondeten,’ zegt Younous met een mond vol. Tim kijkt vreemd op van zijn pannenkoeken. Younous vertelt dat hij deze pannenkoeken weleens als toetje eet. En dat hij als avondeten samen met zijn neef pannenkoeken met vlees eet. Tim kijkt er vies bij. ‘Het is echt lekker hoor, Tim. Alleen zonder hete saus.’ ‘Nou, dan heb ik een goed idee,’ zegt de moeder van Tim. ‘De volgende keer dat jij en je neef pannenkoeken met vlees maken, kan Tim misschien ook komen eten.’ Goed idee, vinden beide jongens. ‘Ja!’ roepen ze. ‘En daarna eten we hier pannenkoeken met chocopasta als toetje,’ roept Younous uit. Dubbel pannenkoekenfeest! ‘Ha, dat zullen we dan nog wel zien,’ lacht Tims moeder.
Vragen • Wat voor pannenkoeken eten ze bij Younous thuis? En bij Tim? • Wat heb jij weleens gegeten wat voor jou heel anders of vreemd was? Hoe was dat? • Hoe reageert Younous? Wat vind je daarvan?
19
e school is een verzamelplaats van verschillen. Kinderen ontdekken er dat iedereen een eigen achtergrond heeft met eigen regels, gebruiken en overtuigingen. Over deze diversiteit kun je je soms verbazen, je kunt haar waarderen en je kunt ervan leren. In dit boek komen verschillen verhalenderwijs aan de orde. De verhalen nodigen kinderen uit om kennis te maken met de veelkleurige wereld om hen heen en verder weg. Bij de verhalen staan vragen om met elkaar in gesprek te gaan en te ontdekken waar verschillen en overeenkomsten te vinden zijn. Diversiteit komt in het boek niet alleen tot uiting in de verhalen, maar ook in de veelkleurige en meerstemmige groep auteurs die eraan heeft meegewerkt. Dat is terug te vinden in de onderwerpen en de veelkleurigheid van toon en inhoud. De verhalen zijn per bouw geordend. Er zijn verhalen voor onder-, midden- en bovenbouw van de basisschool, zodat elke leerkracht zijn of haar weg kan vinden in het boek. Maar laat u door deze ordening niet beperken: een goed verhaal trekt zich weinig aan van leeftijds- en ontwikkelingsgrenzen.
Bestelnummer 0621 ISBN 978-90-5788-573-0