magazine voor sociaal-emotioneel leren 2016 - 2017 nr. 1 l
Nieuw:
de Kwink-coach Kees van Overveld:
Maak van je klas een groep
voor inspirerend onderwijs l www.kwinkopschool.nl
ui
Kwink is een uitgave van
tn M e po em et st ba er r e
Onderwijsadviesdiensten in actie voor SEL
Colofon
Prikbord
Kwink magazine voor
Kwink magazine
sociaal-emotioneel leren
Kwink magazine is speciaal gemaakt voor leerkrachten, intern begeleiders en directieleden die meer willen weten over sociaal-emotioneel leren op school. Kwink
Redactie Gerard van Midden, hoofdredacteur
magazine biedt achtergrondinformatie en informatie over Kwink. Om scholen te enthousiasmeren voor sociaal-emotioneel leren in de klas. Veel leesplezier!
Sanne Ras, eindredacteur Erik Idema, uitgever
Kwink-bijeenkomst! Speciaal voor abonnees
2/11/2016
Kwink-bijeenkomst voor abonnees – 2 november 2016 U bent van harte welkom op de speciale bijeenkomst voor Kwink-scholen en onderwijsadviesorganisaties die Kwink begeleiden. Het thema is ‘ouderbetrokkenheid’.
Auteurs Tea Adema, Dianne
Met tips en trucs. Dit jaar met onder anderen gedrags-
Bos, Ger Luttels, Gerard
coach Barbara Janssens. Binnenkort kunt u zich
van Midden, Kees van
aanmelden via www.kwinkopschool.nl.
Overveld, Sanne Ras, Lynette de Ruijter Vormgeving Richard Feld Uitgever Kwintessens Berkenweg 11 Amersfoort Postbus 1492
Verkiezingspakket van Kwintessens Bij sociaal-emotioneel leren hoort ook actief burgerschap. Kwintessens heeft daarom een verkiezingspakket ontwikkeld voor groep 7 en 8. Een mooie aanvulling op Kwink! Tien lessen nemen uw leerlingen mee in de aanloop naar de verkiezingen, de verkiezingsdag zelf en de coalitievorming. Bestelt u het pakket vóór 1 november 2016? Dan ontvangt u 15% korting. Meer informatie en bestellen via www.kwintessens.nl.
3800 BL Amersfoort T: 033 460 60 11 E: info@kwinkopschool.nl www.kwinkopschool.nl www.kwintessens.nl
Kwink-bijeenkomsten door heel Nederland! Het komende schooljaar zijn in het hele land Kwink-bijeenkomsten gepland. Een mooie kans als u niet zo ver wilt reizen en toch wilt kennismaken met SEL en Kwink! U bent welkom bij: Cedin in Drachten (23 september), OBD Noordwest in
2016 - 2017 nr. 1
Heerhugowaard (30 september), OAD Zoetermeer (10 oktober), Marant in Elst
issn: 2405 - 5956
(16 november) en Centraal Nederland in Nunspeet (30 november). Meer informatie op www.kwinkopschool.nl of bij de desbetreffende onderwijsadviesorganisaties.
Alle rechten voorbehouden. Overname uit Kwink magazine is zonder voorafgaande toestemming van de
et Kijk voor eh nieuws op a ller laatstinkop sc hool.n l! www.kw
uitgever niet toegestaan.
Kwink is geïnspireerd op het boek Groepsplan Gedrag van dr. Kees van
Overveld. Dit is een uitgave van Uitgeverij Pica.
Inhoud
4-5 6-7 8-9 12-13 15 19
Kwinken in Hoogland Barbara Janssens
Het topje van de ijsberg Wie wordt in uw school de Kwink-coach? Kees van Overveld
Maak van je klas een groep Sociaalemotioneel leren thuis Lambert Pennings
Ga er samen voor
En verder...
10 Een kijkje bij… de animatoren 11 Kwink-tips 14 Kwink-meting 18 Onder de loep… klassenmanagement
19 Kwink-les voor ouders
Een goede start is het hele werk! Lokaal uitdagend ingericht? Goed voorbereid? Alles netjes op orde? Laat de kinderen maar binnenkomen! Een ‘verzameling’ individuen die zo snel mogelijk een hechte groep moet worden. Omdat dát de basis is van een gezellig en effectief jaar. Maar die ideale groep is er niet zomaar. Want, zo lezen we ook in het boek Groepsplan Gedrag van Kees van Overveld, na de verkennende fases van forming en norming komen de meeste leerlingen uit hun schulp. Ze zullen willen ontdekken óf en op welke wijze ze invloed kunnen uitoefenen in de klas (storming). Bent u daar niet op bedacht of is orde een probleem, dan kan het gebeuren dat een leerling (of meerdere leerlingen) zich gaat (of gaan) profileren als informele leider(s) van de groep. Als zo’n leerling slechte bedoelingen heeft, zal hij uw gezag ondermijnen met eigen, informele normen. De klas kan die overnemen en krijgt daardoor al snel het stempel ‘moeilijk’. Weg mooie dromen over een sterke, veilige groep. De kiem voor verstorend gedrag, waaronder pesten, is gezaaid. Ik weet uit ervaring: die stormingfase begint soms al de eerste dag na de vakantie. Alle hens aan dek dus. En hands on! Om zelf de touwtjes in handen te houden. Alleen dan wordt het een leuk jaar! Het gaat u vast lukken. Veel plezier gewenst! Gerard van Midden Hoofdredacteur
Kwinken in...
De Berkenschool in Hoogland
Het is bijna meivakantie. De 32 kinderen van groep 2 van de Berkenschool in Hoogland zijn oranje gekleed. Vanmorgen was het Koningsontbijt. ‘Misschien gaat het in Kwink ook wel over Koningsdag,’ roept een kind. De groep zit in de kring. Juf Fransisca
en gaat geweldig. Alsof ze een volu-
nodig heeft. Om efficiënt relaties te
doet haar handen breeduit. ‘Als ik
meknop heeft ingesteld: bij handen
hanteren, is het belangrijk oog te
zo doe, mag je zoveel lawaai maken
breed maken de kinderen onwaar-
krijgen voor de behoeftes van een
als je kunt.’ Er breekt een oorverdo-
schijnlijk veel lawaai, handen naar
ander. Bijvoorbeeld als het gaat om
vend tumult los.
elkaar en het geluid neemt af en de
het geluid dat jij maakt. Vaak heb je
‘Dat kan harder!’ roept de juf er bo-
groep wordt stil.
niet door dat een ander last van je
venuit. Ze heeft gelijk… Wanneer ze
heeft. Deze les maakt de groep daar
haar handen bij elkaar doet, neemt
Last van elkaar
alert op en leert hoe je kunt aan-
het volume af.
Het is de inleiding op les 15, waarin
geven dat je stilte nodig hebt om je
‘Goed zo,’ prijst ze, ‘als ik mijn han-
de competentie ‘Relaties hanteren’
taak te kunnen doen.
den bij elkaar doe, word je stil.’
aan de orde is. Het doel van de les
Het wordt een paar keer geoefend
is: Ik weet dat een ander soms stilte
Het filmpje wordt bekeken, daarin probeert Varken kassageld te tellen, terwijl Pontiaan keihard liedjes zingt. Telliedjes nog wel. Varken moet steeds opnieuw beginnen. Ze raakt telkens de tel kwijt. ‘Ze is afgeleid,’ zegt een kind.
Het motto van Fransisca
Buren en boormachines ‘Als je last hebt van het geluid dat
4
Kinderen moeten zich veilig en vertrouwd voelen in de groep waarin
iemand maakt, kun je vragen:
ze elke dag zitten. Dan gaat leren een stuk beter. In zo’n veilige,
“Mag het wat zachter?”’ legt de juf
vertrouwde groep leer je van en met elkaar.
uit.
Kwink in de praktijk
Er wordt uitgebreid verteld over
handen en roept: ‘Mag het wat
buren die klaagden over radio’s,
zachter?’
papa’s boormachine of schreeu-
De Kwink van de Week - Zet jezelf
wende broertjes en zusjes. Steeds
eens wat zachter - wordt opgehan-
herhaalt de juf dat de buren vroe-
gen. Juf sluit de les af met de woor-
gen of het wat zachter mocht.
den: ‘Probeer op jezelf te letten en
De zin zit er goed in, want als het
jezelf zachter te zetten als je merkt
even later onrustig wordt, roept een
dat je veel geluid maakt. En als jij last
meisje: ‘Mag het wat zachter?’ Fran-
van iemand hebt, kun je altijd vra-
sisca moet erom lachen en geeft
gen: “Mag het wat zachter?”’
haar een complimentje. De wereld is groter dan dit dorp Vogels
Na de les vertelt Fransisca: ‘Kwink
Daarna praten ze over geluiden
verdiept het sociaal-emotioneel le-
waar je zelf last van hebt. Een jon-
ren.’ Er worden onderwerpen aange-
gen zegt dat hij bij het slapengaan
dragen, zoals in deze les, waar ze zelf
last heeft van fluitende vogels. Het
niet opgekomen zou zijn.
meisje naast hem heeft last van de
De Berkenschool is een typische
hamerende buurman.
dorpsschool. De kinderen kennen
‘Wat kun je doen als je het geluid
elkaar van het spelen op straat en
vervelend vindt?’ vraagt juf.
bijvoorbeeld van de voetbalvereni-
‘Vragen of het wat zachter mag,’
ging.
zegt het meisje met de klussende
‘Dat bepaalt de schoolsfeer in hoge
buurman. Maar de jongen heeft
mate,’ zegt Fransisca. ‘Bij het buiten-
pech. Aan vogels kun je niet vragen
spelen wordt uitgebreid met elkaars
of het zachter mag…
step en fiets gespeeld. Ze kennen
Zijn er ook geluiden die ze fijn vin-
elkaar goed en vertrouwen elkaar.
den? Veel vingers gaan omhoog:
Dat geeft een goede basis om te
het geluid van kusjes. En van de
leren. Als je vrienden hebt, leer je
spinnende poes. En van de bel,
makkelijker in de groep.’
want dan komt er visite.
Heeft de school Kwink dan wel no-
Bij het onderdeel ‘Zelfstandig’ wordt geluidenbingo gespeeld. Klik op het geluidenplaatje en je hoort het geluid. Groep 1/2 kleurt de geluiden die ze mooi vinden. In groep 3/4 klikken kinderen om de beurt een naar en een mooi geluid aan. Die geluidenplaatjes worden gekleurd op de bingokaart.
dig? Fransisca knikt. ‘De wereld is Zet jezelf wat zachter
groter dan deze school en dit dorp.
Door naar de geluidenbingo. Veel
Ik hoop dat ze van Kwink leren om
kinderen hebben snel bingo. Ze
open naar de wereld te kijken. Con-
dansen en roepen: ‘Bingo, bingo,
tact te maken met mensen. Ook als
bingo!’ Om iedereen weer stil en op
ze niet uit jouw dorp of jouw land
z’n plek te krijgen, klapt juf in haar
komen.’
5
Het topje van de ijsberg Barbara Janssens over PBS
G
edrag heeft altijd een functie. Er is altijd een reden waarom kinderen iets doen. Dit ontstaat ergens in de interactie tussen leerling, taak, leerkracht en medeleerlingen.
Of het gedrag vaker vertoond wordt, of zal uitdoven, hangt deels af van de reactie die erop komt.’ Aan het woord is Barbara Janssens, gedragswetenschapper en een van de sturende krachten achter PBS Online. Tot de zomervakantie liep er een eerste geslaagde pilot waarbij scholen PBS-lessen, die Janssens mee ontwikkelde, uitprobeerden. Een vervolg hierop is in de maak. Reden om nader kennis te maken met ‘de vrouw achter de inhoud’. Janssens vindt twee dingen essenti-
schiet ervan uit haar slof, dan wordt
heid van leerkrachten?
eel: op scholen moet evenveel aan-
de situatie voor een kind onveilig!’
Janssens glimlacht. ‘Als teams het
dacht zijn voor sociaal-emotioneel
goed doen wel. Het heeft drie jaar
leren als voor schools leren, en als het
Keurslijf
lang drie studiedagen per jaar ge-
gaat om gedrag reageert iedereen in
Janssens heeft zich met hart en ziel
kost om de basis voor SWPBS binnen
de school op dezelfde manier. ‘Ook
verbonden aan Schoolwide Positive
de school te leggen. Het team heeft
als dat kind niet in jouw groep zit,
Behavior Support (SWPBS). Ze bege-
met elkaar bepaald welke waarden
corrigeer je het als het jassen van de
leidt scholen bij de implementatie.
ze de kinderen mee willen geven
kapstok trekt. Dat geeft duidelijkheid.
Naast positieve reacties hoort ze
en welk gedrag er verwacht wordt
Want als de ene juf doet alsof ze het
ook weleens dat het een keurslijf is.
in welke ruimtes. Er is nagedacht
gedrag negeert en een andere juf
Doet SWPBS recht aan de eigen-
over het vormgeven van een positief klimaat in de school en een positieve communicatie met ouders. De leerkrachten bouwen samen de aanpak op. Dit doet juist een beroep op de eigenheid van leerkrachten en schoolteams.’
Barbara Janssens
Veiligheid Daarnaast gaat er tijdens de imple-
6
Barbara Janssens (1973) studeerde in 1996 af als GZ-psycholoog.
mentatie veel aandacht uit naar
Sindsdien werkte ze in het basisonderwijs en speciaal onderwijs. Ze is
het formuleren van gewenst ge-
PBS-coach en begeleidt scholen bij SWPBS-implementatietrajecten.
drag in verschillende schoolruimtes
Haar specialisatie is gedragsproblemen en ze werkt met moeilijke
en verschillende schoolsituaties.
groepen, ook bij sportverenigingen.
Daardoor ontstaat duidelijkheid en
dat bevordert een veilig schoolkli-
Onder water gebeurt veel dat de
maat. ‘Veiligheid is essentieel,’ zegt
uiteindelijke groepssfeer bepaalt. Tot
Janssens.
de herfstvakantie is er een unieke
‘Onveiligheid is de basis voor pro-
situatie. Het is dan eb. Er speelt zich
bleemgedrag. Creëer je weer een
nog relatief weinig onder water af.
veilig klimaat, dan neemt dat ge-
Je kunt als leerkracht in deze fase
drag af.’
de regie nemen en veel aandacht
Een anekdote van een van de
besteden aan het elkaar leren ken-
PBS-scholen die Barbara begeleidt:
nen en de normen en de waarden.
Een groepje leerlingen uit groep
Door zelf de normen neer te zetten
7 komt luidruchtig de kleedkamer
voordat de informele leider is komen
binnenstormen, waar leerlingen uit
bovendrijven, verklein je de kans dat
groep 3 zich nog aan het verkleden
uiteindelijk negatieve normen van
zijn. Een leerling uit groep 3 spreekt
een negatieve informele leider over-
ze daarop aan: ‘Wij hebben net
genomen worden als groepsnor-
een les gehad over respect. Wat
men.’
jullie doen is niet respectvol, wij
PBS Online is een online programma om PBS schoolbreed te implementeren. Het steekt in op preventieniveau 1 (het groene niveau). Met PBS Online krijgen scholen toegang tot twintig kant-en-klare lessen en drie extra lessen over de waarden respect, veiligheid en verantwoorde-
kunnen elkaar niet meer verstaan.’
Sport
Waarop de leerlingen uit groep 7
Via de tennisclub van haar kin-
zeggen: ‘Wij hebben die les ook ge-
deren werd Barbara’s PBS-kennis
had. En je hebt eigenlijk wel gelijk.’
ook in de sport geïntroduceerd. Ze zag veel indirecte communicatie.
Informele leiders
Bijvoorbeeld: ‘Zou je niet eens iets
In elke groep is er een natuurlijke
gaan doen?’ wanneer een kind niet
behoefte aan hiërarchie. Aan de
hielp met ballen rapen. Janssens
top van de hiërarchie staan de infor-
richtte zich in haar begeleiding op
mele leiders van de groep. Wanneer
twee dingen: wees duidelijk in wat
de informele leider een leerling met
je wilt en focus op gewenst gedrag.
probleemgedrag is, loop je het risico
‘Ze zijn ermee aan de slag ge-
dat zijn of haar normen, de normen
gaan. De aanpak bleek effectief.
van de groep worden. In sommi-
De kinderen lieten het gedrag zien
ge gevallen houdt de groep het
dat de trainers wilden. “Het is bijna
probleemgedrag van de informele
griezelig,” zei een van hen. Maar het
leider in stand.
is geen toveren. Dit is het effect als
Janssens begeleidt onveilige groe-
je duidelijk bent in het gedrag dat
pen. ‘Het zichtbare gedrag in een
je wilt zien en aandacht hebt voor
klas is het topje van de ijsberg.
gewenst gedrag.’
lijkheid. PBS Online helpt de school door in deze intensieve periode van invoering PBS-lessen aan te bieden die de school naar eigen inzicht kan aanpassen. De lessen worden uitgebreid geoefend in het begeleidingstraject dat scholen zelf moeten regelen met een PBS-coach. PBS Online is een initiatief van Kwintessens en AED Leiden. Meer informatie op www.pbsonline.nl.
7
Wie wordt in uw school de Kwink-coach?
S
ociaal gedrag, elke dag! Een utopie of zorg je ervoor dat het lukt? Hoe houd je een methode in school “levend”? Hoe zorg je ervoor dat wat
ooit als belangrijk gedefinieerd werd onder de aandacht blijft? Hoe blijf je je leerkrachten stimuleren om het cruciale onderdeel “transitie” te blijven doen? Dat de Kwink van de Week elke veertien dagen wordt opgehangen? Dat de groepsfases nauwlettend in de gaten gehouden worden? Dat ouders actief betrokken worden en blijven? Het antwoord: Stel een Kwink-coach aan in de school!’
Wouter Siebers adviseert: ‘Stel een Kwink-coach aan’ (foto © Anoeska Slegtenhorst)
8
Sociaa l sterker en beter leren!
Stel een Kwink-coach aan!
Kwink-coach niet zelf het wiel uit te
en consequent mogelijk nastreven,
Dat is het dringende advies van
vinden. Misschien lijkt het weer een
werkt dit preventief en voorkomt het
Leraar van het Jaar Wouter Siebers,
taak erbij, maar in de praktijk is dit
verstorend gedrag. Bovendien zorgt
die op zijn school ook de methode
waarschijnlijk niet zo. Ik denk zelfs dat
de Kwink-coach voor inspiratie en
Kwink gebruikt. Naast leerkracht is
teambuilding. De voordelen daar-
hij ook gedragsspecialist en vanuit
van zijn soms niet direct meetbaar,
die functie vindt hij het niet meer
maar dragen wel evident bij aan
dan logisch dat hij ook de Kwink-
een sociaal veilige school.’
coach is. Opdat sociaal-emotioneel leren goed geborgd wordt op
Elke school ontvangt het katern ‘De
de school!
Kwink-coach’ via de huidige contactpersoon op school. Die kan er
Nieuw! Het gratis katern:
dan voor zorgen dat dit katern bij
‘De Kwink-coach’
de Kwink-coach komt. De Kwink-coa-
Wouter: ‘Ik heb met veel plezier mee-
foto © Tirzah Schnater - OCW
geschreven aan het speciale katern:
ches ontvangen twee keer per jaar een speciale e-news met tips om
“De Kwink-coach”. Dat bevat veel
het een taakverlichting is. Wanneer
onderdelen uit Kwink kort tijdens
tips om sociaal-emotioneel leren te
leerkrachten de uitgangspunten en
een totale teamvergadering aan de
borgen. Ideaal, want zo hoef je als
doelstellingen van Kwink zo uniform
orde te stellen.
De inhoud van het katern ‘De Kwink-coach’: Hoe geef ik een Kwink-les?
De SCOL en Zien!
Kwink en de groepsfases
Kwink schoolbreed
Hoe SEL is je team?
Kwink en SWPBS
Kwink en transitie
Kwink en de Wet sociale
Kwink en de emotiewoorden
veiligheid op school
Kwink en ouders
Kwink en burgerschap
Kwink en het belang van goed
Kwink en mediawijsheid
voorbeeldgedrag
Monitoren en borgen
Groepsobservatie
Kwink en begeleiding
Kwink en de preventieniveaus
9
De filmpjes van Kwink
Een kijkje bij...
deVooruitblik animatoren van Kwink onderbouw Een vast en populair Titel
Wat staat er de komende weken op het programma?
Competentie
Groepsfase
Besef van jezelf
Forming/norming
Keuzes maken
Forming/norming
Relaties hanteren
Forming/norming
Besef van jezelf
Storming
Titel startten ze een eigen bedrijf in paar jaar geleden
Competentie
Groepsfase
grafische en weben app-ontwikkeling. Les 1 vormgeving Een Kwinkwijs begin Nu maken ze alweer twee jaar filmpjes voor Kwink.
Besef van jezelf
Forming/norming
Keuzes maken
Forming/norming
lesonderdeel zijn de Les 1 De Kwinkwijzer filmpjes van Kwink. Deze worden gemaakt door Les 2 Omgaan met regels verschillende animatoren. Les 3 nemen Samen een groep Vandaag we in een kijkje bij de animatoren vanjede filmpjes voor Les 4 Laat niet omblazen! de onderbouw.
Lizette van Boom en Dianne Rijnbende middenbouw kennen elkaar van de studie Filosofie. Een
Les 2
Omgaan met regels
Storyboard Bloopers Les 3 Werken aan een veilige groep Relaties hanterenKarakter toevoegenForming/norming Het maken van een filmpje begint Het maken van een animatie van Lizette en Dianne vinden KwinkLes 4 Laat je niet omblazen Besef van jezelf Storming met een storyboard, dat bestaat één minuut kost ongeveer twee à filmpjes maken erg leuk. ‘Het uit een stramien, tekeningen en
drie uur. In die tijd worden het ca-
mooie is dat je een tekening tot
eenbovenbouw geluidsbestand. Dat ontvan-
merawerk en alle bewegingen van
leven brengt,’ legt Dianne uit. Aad
gen ze van de uitgeverij. Aan de Titel hand van dit stramien bepalen ze Les 1 De Kwinkwijzer zelf de verdere uitwerking. Soms
de dieren en de omgeving geaniCompetentie meerd op het geluid van de audio. Besef van jezelf ‘Soms gaat er tijdens het bewerken
Bijloo, de illustrator, kijkt vaak nog Groepsfase even mee met het eindresultaat. Forming/norming ‘Hij is ook benieuwd hoe het
geven ze eerst nog feedback. Les 2 Regel het! ‘Nee schudden in 2d is bijvoor-
weleens wat fout,’ lacht Dianne. Keuzes maken ‘Bijvoorbeeld met de nek van Odet-
geworden is.’ De dieren in Kwink Forming/norming hebben allemaal een eigen
beeld lastig.’ Ze werken niet samen Les 3 De veilige groep aan hetzelfde filmpje. ‘Je hebt toch
te de ooievaar, die bewoog ineens karakter. ‘Je kunt in de animaties Relaties hanteren Forming/norming veel te snel.’ extra karakters toevoegen. Odette
allebei werkwijze’, aldus Lesje4 eigen Weerbaar Lizette. ‘De uitwerking is vaak ook complex, zoiets draag je niet mak-
Besef van jezelf
‘Je brengt een tekening tot leven.’
Kwink en het belang van groepsvorming kelijk over.’
10
heeft natuurlijk heelStorming andere eigenschappen dan Mol, die veel langzamer beweegt. ‘
Kwink zet in op preventie van
Tips voor groepsvorming Odette
verstorend gedrag. Dat lukt door
Zelf vinden hetde mooiste filmpje Kwink biedtze voor periode tot de
als leerkracht veel aandacht te
dat ze gemaakt hebben ‘Odette, herfstvakantie zes lessen aan, pas-
besteden aan het proces van
Pavela op het Elke strand’. send bijen deGretta groepsfases. les is
positieve groepsvorming. Een
Voor deze animatie moesten ze uitgebreid met tips om aan groeps-
sterke, sociale groep komt voor zichzelf op en accepteert verstorend ge-
werken één tekening in plaats vormingmet te werken. Die kunt u ook
drag niet, is de bewezen gedachte. Voorwaarden zijn onder andere: houd
van meerdere tekeningen. Dit bebuiten de Kwink-lessen toepassen.
als leerkracht rekening met de fases die een groep doormaakt: forming,
tekent dat het de Hoe meer, hoecamerawerk beter. U vindten deze
norming, storming, performing en adjourning. En leer kinderen de volgende
bewegingen grote rol suggesties opeen het extra lesformulier zelf
vijf levensvaardigheden (competenties) aan: besef van jezelf, zelfmanage-
spelen bij het vertellen het veronder het nieuwe kopjevan ‘Een sterke
ment, besef van de ander, relaties hanteren en keuzes maken.
haal. Dat bij deze goed groep’ énisonder deanimatie knop ‘Klassen-
Op deze pijlers, beschreven door dr. Kees van Overveld in zijn boek
gelukt. management’ op de website.
Groepsplan Gedrag, is Kwink gebaseerd.
Een aanrader!
Lesdoel
Kwink van de Week
Ik maak kennis met de Kwinkwijzer, de ander en de regels van de groep.
Zorg voor een Kwinkwijze klas.
Ik leer op een goede manier met regels omgaan.
Regel het!
Ik weet of iedereen er is vandaag.
Denk aan elkaar!
Ik leer stevig te staan.
Sta stevig in je schoenen.
Lesdoel
Kwink van de Week
Ik maak kennis met de Kwinkwijzer, de ander en de regels van de groep.
Werk mee aan een Kwinkwijze groep!
Ik kan op een goede manier met regels omgaan.
Regel het met elkaar.
Ik zet me in voor een veilige groep.
Denk aan elkaar!
Ik laat zien waar ik voor sta.
Sta stevig in je schoenen.
Lesdoel
Kwink van de Week
Ik maak kennis met de Kwinkwijzer, de ander en de regels van de groep.
Zorg voor een Kwinkwijze groep!
Ik kan op een goede manier omgaan met de (ongeschreven) regels van de groep.
Regel het met elkaar!
Ik zet me in voor een veilige groep.
Houd rekening met elkaar!
Ik laat zien waar ik voor sta.
Sta stevig in je schoenen!
De Kwink-lessen tot de
‘zelfstandig’ kunt u ook inzetten als
Les 6 heeft als thema: ‘Hoera, we
herfstvakantie
creatieve les.
zijn een groep en dat vieren we’.
Hierboven ziet u een compleet
Centraal staat de competentie:
overzicht van de eerste vier lessen
Les 5 en 6 waren op het moment van
relaties hanteren. We sluiten de
van Kwink. Wilt u elke week een
drukken van dit Kwink magazine nog
fase van storming (hopelijk) af.
Kwink-les geven? Dat kan. Geef
in ontwikkeling. Meer informatie over
de Kwink-les dan niet in één keer,
deze lessen vindt u op
maar doe de les bij voorkeur tot
kwinkopschool.nl (op de inlogpagina).
Tip: Betrek de ouders/verzorgers van de leerlingen direct
en met het onderdeel ‘begeleide Les 5 heeft als thema: ‘Samen geven
bij het proces van een posi-
een korte herhaling, met het on-
we het goede voorbeeld’ (kinderen,
tieve groepsvorming. Maak
derdeel ‘zelfstandig’ op een ander
leerkrachten én ouders). Centraal
hen medeverantwoordelijk.
moment. Veel van de suggesties bij
staat de competentie: keuzes maken.
inoefening’. Vervolg de les, met
Kwink is een uitgave van voor inspirerend onderwijs ● www.kwinkopschool.nl Kwink is een uitgave van
voor inspirerend onderwijs ● www.kwinkopschool.nl
Vooruitblik
Wat staat er de komende weken op het programma?
onderbouw Titel
Competentie
Groepsfase
Les 1
De Kwinkwijzer
Besef van jezelf
Forming/norming
Les 2
Omgaan met regels
Keuzes maken
Forming/norming
Les 3
Samen in een groep
Relaties hanteren
Forming/norming
Les 4
Laat je niet omblazen!
Besef van jezelf
Storming
Titel
Competentie
Groepsfase
Les 1
Een Kwinkwijs begin
Besef van jezelf
Forming/norming
Les 2
Omgaan met regels
Keuzes maken
Forming/norming
Les 3
Werken aan een veilige groep
Relaties hanteren
Forming/norming
Les 4
Laat je niet omblazen
Besef van jezelf
Storming
Titel
Competentie
Groepsfase
Les 1
De Kwinkwijzer
Besef van jezelf
Forming/norming
Les 2
Regel het!
Keuzes maken
Forming/norming
Les 3
De veilige groep
Relaties hanteren
Forming/norming
Les 4
Weerbaar
Besef van jezelf
Storming
middenbouw
bovenbouw
Kwink en het belang van groepsvorming
Kwink zet in op preventie van
Tips voor groepsvorming
verstorend gedrag. Dat lukt door
Kwink biedt voor de periode tot de
als leerkracht veel aandacht te
herfstvakantie zes lessen aan, pas-
besteden aan het proces van
send bij de groepsfases. Elke les is
positieve groepsvorming. Een
uitgebreid met tips om aan groeps-
sterke, sociale groep komt voor zichzelf op en accepteert verstorend ge-
vorming te werken. Die kunt u ook
drag niet, is de bewezen gedachte. Voorwaarden zijn onder andere: houd
buiten de Kwink-lessen toepassen.
als leerkracht rekening met de fases die een groep doormaakt: forming,
Hoe meer, hoe beter. U vindt deze
norming, storming, performing en adjourning. En leer kinderen de volgende
suggesties op het lesformulier zelf
vijf levensvaardigheden (competenties) aan: besef van jezelf, zelfmanage-
onder het nieuwe kopje ‘Een sterke
ment, besef van de ander, relaties hanteren en keuzes maken.
groep’ én onder de knop ‘Klassen-
Op deze pijlers, beschreven door dr. Kees van Overveld in zijn boek
management’ op de website.
Groepsplan Gedrag, is Kwink gebaseerd.
Een aanrader!
Tips van leerkrachten
Kwink
tips
Een goede tip is goud waard: Stuur je Kwink-tip naar tip@kwinkopschool.nl. De leerkrachten van Kwink-scholen dragen ideeën voor versterking aan en ondersteunen het enthousiasme van de redactie met positieve reacties van kinderen én met praktische tips. Heeft u ook een Kwink-tip? Mail ons!
De Berkenschool – Hoogland Joke van den Hurk
Speel het Kwink-filmpje uit, door middel van rollenspellen, toneelstukjes etc. Dit kan in kleine groepjes, waardoor er weer een grotere betrokkenheid is onder de leerlingen en je meer de diepte in kan.
Mariaschool – Den Hoorn Janneke Gouweleeuw
Als leerkracht doe je ertoe! Een Kwink-les slaagt door jou! Grijp nog eens terug op oude liedjes als dat van toepassing is.
Kwink: nu ook voor voorschoolse opvang en BSO!
Iris Vrancken van Kindcentrum Het Spectrum in Vlaardingen, aanjager van Kwink voor de allerjongsten en BSO
Iris Vrancken: ‘Ik ben blij dat Kwink nu ook materiaal ontwikkelt voor de voorschoolse opvang en de BSO. Die combinatie zorgt voor een goede doorgaande lijn voor sociaalemotioneel leren. Van kleins af aan ontwikkelen kinderen zich. Zeker op sociaal-emotioneel gebied. Het begint als baby. Met lachen en huilen geven ze aan wat ze fijn vinden en wat niet. Door al vanaf jonge leeftijd met kinderen op een speelse manier te praten over emoties, krijgen ze een betere emotionele woordenschat. Ze leren zichzelf kennen, weten waar hun grenzen liggen en kunnen in gesprekken beter hun emoties verwoorden.’ Meer informatie op www.kwinkopschool.nl/ikc
Kwink is een methode van
Maak van je klas een groep Kees van Overveld
P
esten is een effectieve manier om populair te worden of te blijven. Deze weinig vreugdevolle conclusie trok Rozemarijn van der Ploeg in haar proefschrift over emotionele en sociale
processen in groepen.1 Voor pestende leerlingen blijkt het regelmatig wisselen van slachtoffers ook nog eens een goede strategie om populair te blijven.
12
De Wet sociale veiligheid op school
Stevig fundament
nootjes (forming). Al op de eerste
is nu een jaar van kracht. Iedere
Mijn voorkeur gaat uit naar het stor-
schooldag beĂŻnvloedt de leerkracht
school heeft een inspanningsver-
ten van een stevig fundament in
als formele leider van de groep be-
plichting om zorg te dragen voor de
ieder klaslokaal, oftewel: van een klas
wust het prille groepsproces door
sociale, psychische en fysieke vei-
een hechte groep maken. Het is de
aandacht te vestigen op het nor-
ligheid van alle leerlingen. De wijze
opdracht van iedere leerkracht om
matief kader: de waarden, de regels
waarop scholen aan die veiligheid
vanaf de eerste schooldag fors in te
en de gedragsverwachtingen. Het
werken is niet vastgelegd. Er is ruimte
zetten op verbinding en veiligheid.
normatief kader dient een belangrijk
voor visie van de school. Je mag
De groepsvorming heeft herkenbare
doel: ervoor zorgen dat iedereen zich
een anti-pestprogramma gebruiken,
fasen, het is noodzaak daarop in te
veilig voelt. Deze fase van de groeps-
je mag werken aan sociaal-emoti-
spelen.
vorming is ook zeer geschikt om de
oneel leren, het maakt niet uit. De
In de eerste dagen van het nieuwe
regels omtrent het gebruik van social
enige eis die er is, is dat het wel
schooljaar draait het om de (her-
media te bespreken.2 Deze fase (nor-
effectief moet zijn en bijdraagt aan
nieuwde) kennismaking met de
ming) duurt normaal gesproken zo’n
verbetering van de schoolveiligheid.
school, de leerkracht en de klasge-
twee weken. Het doel is dat leerlingen
Ac htergrond informatie
de regels kennen en erkennen.
plezier maken met elkaar;
Rond de derde week van het
respectvol communiceren;
schooljaar wordt steeds meer zicht-
elkaar niet uitsluiten maar insluiten;
baar welke leerlingen zich als leider
gezond gedrag op social media
opwerpen, wie zich bij die leiders aansluiten, wie zich afzijdig houden
en internet; opstaan tegen pestgedrag.
of wie een groepje binnen de groep vormen. In deze fase van storming
Het slachtoffer verdedigen
draait het om een belangrijke vraag:
Ik kom nog even terug op het pro-
Hoe gaan we binnen het normatief
motieonderzoek van Rozemarijn van
kader met elkaar om?
der Ploeg. Ik deed het misschien
Dr. Kees van Overveld (53) is
voorkomen alsof er maar één con-
gedragsdeskundige. Hij volgt
clusie was, maar dat is niet zo. Er was
alle ontwikkelingen rondom het
nog een tweede. Volgens Van der
voorkomen en aanpakken van
Ploeg verhoogt niet alleen pesten
gedragsproblemen op de voet,
de status in een groep maar ook het
zowel nationaal als internationaal.
slachtoffer verdedigen. En dat is een
Van Overveld ziet zichzelf als een
goed bericht!
eeuwige puzzelaar: wat doe ik met
‘Een slachtoffer verdedigen verhoogt de status in de groep.’
Kees van Overveld
alle nieuwe puzzelstukjes met kennis In de fase van storming werkt de
Het betekent dat we juist in de fase
die iedere dag voorbijkomen? Hij
leerkracht aan de overgang van klas
van de storming de nadruk moe-
ziet het als een uitdaging om de
naar groep. Waar zou het over moe-
ten leggen op het opkomen voor
vaak weinig toegankelijke kennis te
ten gaan in deze fase?
elkaar. Veiligheid in de groep is niet
presenteren in logische en concrete
alleen een verantwoordelijkheid
theorie en handvatten voor de
Een kleine greep uit de
van de leerkracht maar zeker ook
leerkracht.
mogelijkheden:
van de leerlingen. Uiteindelijk verge-
coöperatief leren (samenwerken
makkelijken die gevoelens van vei-
Vanuit zijn eigen bedrijf
met elk klasgenootje, ook al vind je
ligheid datgene waarvoor iedereen
www.keesvanoverveld.nl geeft Van
die persoon niet leuk of aardig);
naar school komt: gewoon lekker
Overveld lezingen, workshops en
leren!
teamtrainingen in Nederland en
verschillen en overeenkomsten benoemen en waarderen (werken
Vlaanderen op diverse thema’s:
aan diversiteit);
schoolveiligheid/pesten, agressie,
problemen en conflicten voorkomen en oplossen; samen nadenken over ‘herstelwerkzaamheden’ (hoe maak je het weer goed je als iets ‘kapot’ hebt gemaakt – fysiek of psychisch);
gedragsproblemen en het werken 1 Van der Ploeg promoveerde op 14 april
2016 aan de Rijksuniversiteit Groningen met het proefschrift ‘Be a buddy, not a bully’. 2 Tip: http://mijnkindonline.nl/publicaties/lesmateriaal/whatshappy
met groepsplannen gedrag. Verder is hij ook regelmatig te vinden in moeilijke groepen om daar samen met de leerkracht de rust weer te herstellen.
13
Kwink meting
Oog voor anderen ‘Dat is al zo vanaf mijn geboorte.’ Boy heft zijn linkerarm nog eens extra. Alsof ik het nog niet gezien had. Bij de elleboog houdt het op. ‘Ja, ik denk, ik zeg ’t maar meteen.’ ‘Vragen anderen jou weleens hoe het met jouw arm zit?’ ‘Kinderen wel. Volwassenen niet. Maar ik zag jou denken: hoe zal ik erover beginnen?’ ‘Vind je het vervelend als anderen ernaar vragen?’ ‘Nou nee… het hoort nou eenmaal bij mij. Ik weet niet beter.’ Ik ben onderweg met elf brugklassers. Twee jongens en negen meisjes. vmbo, havo, vwo, van alles wat. Tot vanmorgen kenden we elkaar niet. Twee dagen lopen we onder leiding van een ervaren gids een deel van een eeuwenoude pelgrimsroute. Goed schoeisel verplicht, mobieltjes streng verboden. Al lopend vormen zich de eerste dag kleine groepjes. De gesprekken ontstaan vanzelf: als je wandelt hoef je elkaar niet voortdurend aan te kijken. ‘Ik irriteer leraren.’ Dat is Sascha. Een halfuur lang schetst ze een beeld van zichzelf. ‘Ik ben soms brutaal. En ik lach veel te veel in de les en ik kan niet goed stilzitten. Dat is stom. Ik weet het van mezelf maar ik kan er niks aan doen. Dat hoort nu eenmaal bij mij.’ ‘Praat je er ook zo over met jouw leraren?’ ‘Soms. Maar ze zeggen alleen maar wat ik fout doe. Behalve eentje, meneer Fred. Die geeft me complimenten als ik iets goed doe.’ ‘Dat lijkt me wel fijn, of niet?’ ‘Ja. Maar laatst had ik een 8 voor rekenen in plaats van altijd een 4 of 5. En toen zei hij ‘Oké.’ Nou, toen had ik wel iets anders verwacht. Snap je?’ Ik snap het. ’s Avonds zit de eerste dag erop, de groep voelt vertrouwd en veilig. Ook de tweede dag verloopt prima. Zingen (‘Hé Mick, ken je nog dat liedje van de zetpil?’ ‘Nee, wel eentje van Guus Meeuwis’), praten, plagen, transpireren... volhouden tot de avond. We sluiten de tweedaagse tocht af met een slotritueel in de kring. Je geeft je rechterbuurman of -vrouw een hand en spreekt een wens uit. Onze begeleider begint. ‘Sascha, ik wens jou toe dat je nog veel boeiende mensen mag ontmoeten op je levenspad.’ Sascha knikt, draait zich om naar de jongen naast haar en zegt: ‘Boy, ik wens je toe dat je je gelukkig voelt in je lichaam.’ Deze brugklassers weten wie ze zijn en wat ze doen. Ze hebben oog voor anderen en gaan goed met ze om. Ze kiezen voor een leuke en veilige groep. Ger Luttels
14
Sociaalemotioneel leren thuis
‘Wat een held! Zo’n kanjer! Mijn kind is echt fantastisch!’ Arme kinderen die dit elke dag over zichzelf te horen krijgen. Natuurlijk…
Ouderinformatie
‘Help! Mijn ouders noemen me een kanjer!’
sommige kinderen hebben het zwaar. Omdat ze een ouder moeten missen bijvoorbeeld. Ik ken ze vanuit mijn praktijk. Maar nooit heb ik ze
Door Tea Adema, trainer
een ‘kanjer’ of een ‘held’ genoemd. Wel spraken we over hoe moeilijk
bij Opleiding tot kinder-
het soms voor ze is om het dagelijks vol te houden. Hoe ze daar zelf over
en opvoedcoach
denken en wat hen helpt en niet helpt. Waarom je verdrietig wordt als
de mand zal vallen en wat men
Het kan eenvoudig anders:
kanjer of held
dan van hem gaat vinden.
niet pamperen!
Omdat held en kanjer een status is
Ik zie ze wekelijks bij me langskomen.
Gelukkig zie ik ook de echte
die belangrijk is, leren we misschien
Kinderen met hulpvragen op het ge-
kanjers en helden. Kinderen vol
de echte helden en kanjers juist
bied van woedeaanvallen en angst-
zelfvertrouwen en vechtlust. Die
het tegenovergestelde van wat we
klachten. Die niet weten hoe ze met
doen wat ze moeten doen en
eigenlijk willen. Ook buiten het ge-
anderen om moeten gaan en basa-
op hun eigen wijze moeilijkheden
zichtsveld van de ouders mogen ze
le sociale vaardigheden missen.
trotseren. En ouders met een
niet falen. Immers, papa en mama
heldere blik op hoe ze deze dag
vertellen overal hoe trots ze zijn, en
Het kanjerprobleem groeit!
met nieuwe uitdagingen weer aan
dan kun je geen watje zijn.
Ouders die het moeilijke gedrag van
moeten gaan. Met rechte rug….
Gevolg? Het kind neemt de goed-
hun kinderen standaard bagatellise-
Mijn advies: laten we alsjeblieft
bedoelde complimenten niet meer
ren met ‘dat het toch zo’n geweldig
ophouden met de flauwekul om
op en ontwikkelt geen feeling met
kind is’, werken dus onbedoeld mee
kinderen te pamperen. Laten we
zijn werkelijke kwaliteiten en ca-
aan de onzekerheid en problemen
ze wijzen op hun kwaliteiten om
paciteiten om moeilijke situaties
van hun kind op allerlei terreinen.
moeilijkheden en teleurstellingen te
het hoofd te bieden. En… het ont-
Ik hoor ook de verhalen van veel
lijf te gaan. En laten we hen vooral
wikkelt een groeiend gebrek aan
leerkrachten die wanhopig worden
helpen met het accepteren van
eigenwaarde en zelfvertrouwen.
van deze ouders. Kindlief is de prins
de vervelende dingen, taken en
Het kind stelt zichzelf steeds hogere
of prinses en de school moet maar
moeilijke mensen om hen heen.
eisen; een vicieuze cirkel is gebo-
zorgen voor extra hulp en toezicht.
Dat helpt hen om een toekomst op
ren. Terwijl anderen hem roemen
Het is verbijsterend te zien hoe het
te bouwen waarin ze als overlever
verschijnsel van de held en kanjer
kunnen leven in plaats van
de afgelopen drie jaar gegroeid is.
slachtoffer.
om zijn heldenstatus vraagt het kind zich af wanneer het door
15
Ga er samen voor Lambert Pennings
L
ambert Pennings is werkzaam bij onderwijsadvies-
bureau RPCZ in Vlissingen. Hij is een bevlogen onderwijsbegeleider, en een expert op het gebied van gedrag. Kwink viel bij hem zó in de smaak dat je hem een echte Kwink-fan kunt noemen. Volgens Pennings is sociaal-emotioneel leren vaak een ondergeschoven kindje. Hij wil leerkrachten bewust maken van het belang ervan. ‘Functioneren in een klas van vijfentwintig leerlingen vraagt heel wat anders van een kind dan bijvoorbeeld een thuisomgeving. Zo’n groep is eigenlijk een jungle. Verschillende temperamenten, achtergronden, culturen, ervaringen en normen en waarden komen daar samen. Daarop moet je kinderen voorbereiden en ze begeleiden.’
‘Als een team er samen voor gaat, is er veel mogelijk.’ Wanneer een school met een hulpvraag komt vanwege een groep met grensoverschrijdend gedrag, vraagt hij altijd wat de school op dit gebied aan vaardigheden bijbrengt. ‘Wat mag je van kinderen verwachten op het gebied van gedrag als je ze daar helemaal niets over aanbiedt? Vertaal dat eens naar taal, rekenen en spelling, dan snapt iedereen dat zon-
16
Een rugzak vol competenties!
der uitleg en oefenen je geen leerresultaat mag verwachten. Als het gaat
Zijn gedrevenheid om leerkrachten te laten reflecteren
om gedrag wordt nog vaak gedacht
op hun voorbeeldgedrag, gebruikte Pennings om het
dat een kind het vanzelf wel leert.’
Kwink-katern over leerkrachtgedrag aan te scherpen. Hij las mee in de ontwikkelfase van dit katern dat
Status
gemaakt is voor onderwijsadviesdiensten, zoals RPCZ,
Ooit had een leerkracht status. Zei
die scholen willen helpen bij het optimaliseren van
hij: ‘Stil!’ Dan was iedereen stil. Dat is
goed voorbeeldgedrag.
niet meer vanzelfsprekend. Sommige leerkrachten kunnen moeilijk met die verandering omgaan. Ze geven al
leerkracht, maar soms ook bij de
matisch wordt, hebben steun van
jaren op een bepaalde manier les.
directie. Wanneer een leerkracht op
de collega’s nodig. Het helpt bijvoor-
Waarom moeten ze dat veranderen?
omvallen staat, schudt hij directies
beeld als de moeilijkste leerling elke
Het is toch niet hún schuld dat de
wakker. Oogkleppen af! Wat is er
dag een uur in een andere groep
klas ‘fout’ reageert? Dat komt door de
aan de hand? Is het een onder-
opgevangen wordt. Of dat collega’s
veranderende maatschappij. Of door
huids probleem van de hele school,
meekijken en complimenten geven
de huidige manier van opvoeden.
of alleen van deze groep?
als ze zien dat iets goed gaat. Als
‘Omdat ik van buiten invlieg, kan ik
‘In teams is de neiging om de leer-
een team er samen voor gaat, is er
spiegelen. Als het moet kan ik con-
kracht van die groep aan te kijken
veel mogelijk.’
fronteren. Dat doe ik om situaties
op het gedrag van de klas. Dat vind
Hier is de cirkel van Lambert Pen-
open te breken. Want als je je blijft
ik onjuist. Een moeilijke groep is nooit
nings betoog rond. ‘De keuze voor
verschuilen achter argumenten bui-
de “schuld” van één leerkracht.’
een methode als Kwink laat zien dat
ten jezelf, dan los je het probleem in
Dat besef is volgens Pennings cru-
een team serieus aandacht aan so-
je klas nooit op.’
ciaal voor het vervolg. ‘Wil je onge-
ciaal-emotioneel leren wil besteden.
wenst gedrag uitbannen, dan moet
Ze zetten dat bewust op het rooster.
Fout voorbeeldgedrag
het de verantwoordelijkheid van het
Die houding juich ik toe. Geef kin-
Een leerkracht met een moeilijke
hele team worden. De leerkrachten
deren gedragsgereedschap. Betrek
groep staat nogal eens in de ‘over-
bij wie het moeilijke gedrag proble-
ouders erbij. Ga er samen voor!’
leefstand’. ‘Dat is niet goed, want het gedrag dat zo’n leerkracht laat zien, is een slecht voorbeeld voor de kinderen. Leerkrachten – en directies – realiseren zich dat vaak niet. De leerkracht reageert bijvoorbeeld ongeduldig of verbaal hardhandig. Kin-
Kwink-experts bij onderwijsadviesorganisaties
deren kopiëren het gedrag van de
U kunt zonder training met Kwink starten. Toch adviseren
leerkracht. Nu dus ook. Dat is olie op
wij een implementatietraining en begeleiding door een
het vuur. Het lokt een heftiger reactie
onderwijsadviesorganisatie in uw regio. Hun Kwink-experts kijken
bij de leerkracht uit, waar kinderen
specifiek naar uw school en kunnen u extra ondersteuning
weer op reageren. Zo komen kinde-
bieden om nog meer resultaat uit Kwink te halen en om de
ren én de leerkracht in de verkeerde
belangrijke transitie vorm te geven. Ook voor ondersteuning
spiraal terecht.’
van leerkrachten in het lesgeven van sociaal-emotioneel leren.
Pennings signaleert scherp bij wie hij moet zijn om een situatie te ver-
Een overzicht van alle onderwijsadviesorganisaties en
beteren. Soms is dat bij de groeps-
contactpersonen vindt u op www.kwinkopschool.nl/advies
17
Onder de loep:
klassenmanagement Grootschalig internationaal onderzoek wijst uit dat structurele aandacht voor sociaal-emotioneel leren óók tot betere reken-, taal- en leesprestaties leidt. Een ‘toevallige’ bijvangst die aangeeft dat het leerrendement voor deze cognitieve vakken maximaal kan oplopen tot maar liefst 11% meer. Maar… alleen in combinatie met goed klassenmanagement! Daarom geeft Kwink bij elke les tips voor klassenmanagement, passend bij de inhoud van de betreffende les. Integreer die suggesties vooral in de
In deze rubriek nemen we steeds een ander lesonderdeel onder de loep. Waarom vinden wij dit onderdeel belangrijk? Hoe hebben we het toegepast in de lessen? Wat kunt u hiermee als leerkracht?
Kwink-lessen! Hieronder voorbeelden per bouw.
onder bouw les
15
midden bouw les
13
boven bouw les
16
Kan het wat zachter?
Ruimte geven aan je gevoel
De kunst van het kiezen
Lesdoel: Ik weet dat een ander
Lesdoel: Ik weet hoe ik me kan
Lesdoel: Ik weet hoe ik een ver-
soms stilte nodig heeft
uiten als er iets vervelends is ge-
antwoorde keuze kan maken
beurd Een les over stilte en lawaai. Iede-
Een les over het maken van een
re leerkracht ervaart met regel-
Een les over het uiten van emo-
verantwoorde keuze. Dan moeten
maat te veel lawaai in de groep.
ties. Een emotiewoordenschat
kinderen soms hun eigenbelang
Met name de wisseling van mo-
helpt om eigen emoties beter te
opzijzetten en moeten ze kijken
ment en plek kan ruis geven.
kunnen uiten. Anderen kunnen je
naar het groepsbelang. Dat
dan ook beter begrijpen.
vraagt om oefenen met coöpera-
Klassenmanagement:
tieve werkvormen.
Plan ‘oplaadmomenten’ in. Geef
Klassenmanagement:
de kinderen de tijd om iets anders
Geef elke dag een paar kinderen
Klassenmanagement:
te doen. Doe bijvoorbeeld deze
aan het eind van de dag de gele-
Verdeel de klas in groepjes van vier.
energizer: De kinderen mogen vrij
genheid om hun ‘weerbericht’ te
Geef iedere leerling in het groepje
bewegen op muziek in de klas.
geven. Zonnig: ik heb al mijn werk
een nummer (1 t/m 4). Stel een
Ze mogen elkaar niet aanraken.
af. Plaatselijke bewolking: ik ben
vraag aan de hele klas. Elk groepje
Als de muziek stopt, noemt u het
gevallen in de pauze. Onweer: ik
moet tot een eenduidig antwoord
getal drie. De kinderen maken zo
had ruzie. Vraag naar de emoties
komen. Geef ze daar 5 minuten
snel mogelijk groepjes van drie.
bij deze situaties. Schrijf ze op het
de tijd voor. Noem één van de
Herhaal dit spel en noem een an-
bord. Vraag de dag erna op-
nummers. Iedere leerling met dat
der getal.
nieuw naar hun ‘weerbericht’.
nummer vertelt tot welk antwoord de groep gekomen is.
18
Kwink-les voor ouders
Kijk op de startpagina van kwinkopschool.nl 3
Kwink? Sociaal-emotioneel leren? Wat is dat? En wat levert dat op? Logische vragen van ouders en goed om die serieus te beantwoorden. Dat kan met de kant-en-klare Kwink-ouderavond. Een programma dat de opzet van een Kwink-les volgt.
2
Neem ouders mee in uw enthousiasme voor Kwink en laat hen zelf
Uitleg: Informatie in vier onderdelen (naar keuze) met filmpje of sheet
ervaren waarom sociaal-emotioneel leren ‘de les van je leven’ is!
1
6
Oriëntatie: Een speciale startanimatie brengt ouders in de sfeer van SEL
5
Terugblik: De ouders kijken met ‘emotiewoorden’ terug op hun eigen schooltijd
Evaluatie: Korte nabespreking: Is het lesdoel gehaald?
4
7
Zelfstandig: Keuze uit vier activiteiten zoals het maken van een ‘Kwink van de Avond’
Ga voor het complete digitale draaiboek naar kwinkopschool.nl Begeleid: Voorbeelden van een Kwink-les: de theorie in praktijk
(startpagina). Mail uw ervaringen met de ouder-
Vooruitblik: Actief aan de slag met SEL, op school en thuis
avond naar info@kwinkopschool.nl
19
Gratis proef abonnement www.kwinkopschool.nl/ proefabonnement
Een sociaal veilige leeromgeving
Kwink is een online methode voor sociaal-emotioneel
op preventie van bijvoorbeeld pesten zodat ‘reparaties’
leren (SEL). Voor groep 1 t/m 8. Kwink en SEL gaan uit van
achteraf worden voorkomen. Kwink zorgt zo voor betere
de kracht van de groep, om een omgeving te creëren
prestaties door een sociaal veilige leeromgeving.
waarin ieder kind zich veilig voelt. De aanpak is gericht
Meer weten? Kwinkopschool.nl
T: 033 460 60 11 E: info@kwintessens.nl
Kwink is een methode van