ZOMER 2020
Zin in zin TREFWOORD-MAGAZINE
OVER LEVENSBESCHOUWING EN IDENTITEIT
MET ONDER ANDERE:
In welke wereld groeien kinderen op? ‘Van niemand en van iedereen’ Bronverhalen brengen het leven in de les
In gesprek met Nachtzon Media Maker animaties en reportages
Aan tafel bij de redactie
Trefwoord is een uitgave van
– meer leven in de les. www.trefwoord.nl
2
Een nieuw gezicht INHOUD Een nieuw gezicht
2
Nodig 3 In welke wereld groeien kinderen op?
4
Recept voor groei
7
‘Van niemand en van iedereen’
8
Identiteit kwijt!?
11
In gesprek met Nachtzon Media
12
Aan tafel bij de redactie
14
Trefwoord bestaat 25 jaar! Dat vinden we een feestje waard en daarom krijgt u van ons dit magazine cadeau. Het is samengesteld en (grotendeels) geschreven door de Trefwoord-redactie. In het magazine bieden we u graag verschillende vergezichten op het bijzondere vak levensbeschouwing. En tegelijkertijd geven we u een kijkje in de keuken van Trefwoord. We vieren ook het afscheid van Nelleke Kraaikamp, hoofdredacteur van Trefwoord. Nelleke heeft aan de wieg gestaan van de methode en geeft nu het stokje door aan mij, zodat ze kan gaan genieten van haar pensioen. Een mooi moment om in te stappen. Ik ben benieuwd naar het
COLOFON
verhaal van Trefwoord. En naar uw verhalen. Maar nu eerst (een stukje
Redactie:
Gerard van Midden (eindredactie),
Nelleke Kraaikamp, Sanne Ras
Uitgever:
Erik Idema
Auteurs:
Erik Idema, Jos van Hest, Ger Luttels,
Gerard van Midden, Lynette de Ruijter
Illustraties:
Adriaan Bijloo
Omslagfoto:
© Istock
Vormgeving:
Angela Damen, Studio Michelangela
Uitgegeven door: Kwintessens © 2020
van) mijn verhaal. Mijn naam is Petra Jonker, 35 jaar en ik woon samen met mijn man en drie kinderen van drie, vijf en zes. Ik ben dol op leren en nieuwe ervaringen opdoen. De enige constante factor is ‘dat alles altijd verandert’. In je privéleven, je werk, je familie- en vriendenkring en de wereld om je heen. Ik zie dit terug in het opgroeien van onze kinderen en in de verschillende fases in je leven. Voor mij nu de fase waarin ik aan een nieuwe baan begin en mijn kinderen me ’s nachts niet meer zo vaak wakker maken. Heerlijk! En voor Nelleke een fase van afscheid, maar ook van nieuwe kansen en de vrijheid om dingen te doen die daarvoor niet konden, omdat het hoofdredacteurschap veel tijd in beslag nam. Een nieuwe fase is altijd spannend. Hoe zal het worden? Wat verwacht ik ervan? Zullen mijn verwachtingen uitkomen? Maak ík die ook waar? Hoe zal het verhaal verder gaan? Het enige dat ik nu kan zeggen is dat ik er heel veel zin in heb om, samen met u en iedereen die meewerkt aan Trefwoord, verder ons verhaal te schrijven. Op naar de volgende 25 jaar Trefwoord! Petra Jonker (hoofdredacteur Trefwoord)
3
De bakker, de poetsvrouw we hebben ze nodig als zonlicht door bomen als water uit de kraan De juf en de meester we hebben ze nodig als gras van verwachting als vleugels van waarheid De buren aan de overkant we hebben ze nodig zodat ramen blijven glanzen het licht blijft stromen De vrienden ver weg we hebben ze nodig als fruit in een schaal als de gloed van het vuur Al die naamloze anderen we hebben ze nodig eenvoudig omdat zij wij zijn wij het zelf zijn Jos van Hest (auteur)
4
Wat zie jij als je naar de wereld kijkt? Wat vind je mooi, belangrijk en waardevol? Wat zou je willen veranderen? Hoe is de wereld zo geworden? Waar kun je op hopen?
In welke WERELD groeien kinderen op? Erik Idema (uitgever Trefwoord)
Over deze en andere vragen gaat het vak levensbeschouwing. Het is een prachtig vak, omdat het gaat over kinderen zelf, over hun eigen verwondering, hun vragen, hun denkbeelden, overtuigingen en vermoedens. In de klas probeert u dit vak op een aansprekende manier tot leven te brengen. De vragen die u met kinderen verkent, moeten een relatie hebben met hun eigen leefwereld. Maar waar bestaat die leefwereld uit? In wat voor wereld groeien kinderen in Nederland nu op? We benoemen een paar aspecten aan de hand van een schooldag van een kind.
Gay family Š Dreamstime
5
Opstaan!
Op weg naar school
Levensbehoeften
De wereld is bereikbaar
Veruit de meeste kinderen in Nederland
Tijd om naar school te gaan. Dat is meestal
worden wakker in een bed. Ze hebben een
niet zo ingewikkeld: je gaat lopend, met
dak boven hun hoofd, kleding en voldoen-
de fiets, of je wordt door je ouders met
de eten en drinken. Basisbehoeften zijn
de auto gebracht. Kinderen groeien op in
voor hen vanzelfsprekend; daar hoeven
een bereikbare wereld. Ze weten dat het
ze niet op te hopen of naar te verlangen.
eenvoudig is om je te verplaatsen naar een
Uiteraard beïnvloedt dat hun antwoorden
andere stad of een ander land.
op levensbeschouwelijke vragen. Wat ge-
Het gevoel van de bereikbare wereld
luk is, hoe rechtvaardig de wereld is of wat
wordt nog vele malen versterkt door het
er te hopen valt. Voor je omgang met deze
gebruik van sociale media en internet: met
vragen maakt het nogal uit hoe je ’s och-
je telefoon ligt de wereld letterlijk binnen
tends wakker wordt. Dat geldt voor al die
handbereik. Dat is mooi, maar soms ook
kinderen die comfortabel wakker worden
heftig. Je kunt nogal wat meemaken als de
in een bed en daarna een goed ontbijt
wereld aan je voeten ligt!
krijgen én dat geldt uiteraard ook voor de duizenden kinderen in ons land die zonder ontbijt naar school gaan. Wat is hún visie op geluk en rechtvaardigheid?
Thuis
Op school Ontwikkel jezelf!
Werken aan de weektaak
Na een niet al te ingewikkelde reis komen
Hoe ‘maakbaar’ is de wereld?
kinderen op school (als er geen corona-
Op school krijgen kinderen een weektaak
maatregelen zijn tenminste).
of weten ze anderszins wat er van hen ver-
Geluk is belangrijk en veranderlijk
Kinderen in Nederland mogen zichzelf ont-
wacht wordt en wat het resultaat daarvan
Wie zijn de eersten die kinderen ’s och-
wikkelen. Er is een leerkracht die het beste
moet zijn. Het past bij de ‘maakbare’ wereld
tends tegenkomen? Dat verschilt enorm
in hen naar boven wil halen, en kinderen
waarin zij opgroeien: een omgeving met
per kind; en voor kinderen die afwisselend
zijn medeverantwoordelijk voor hun eigen
heldere taken en verantwoordelijkheden
bij beide ouders wonen verschilt het zelfs
ontwikkeling. De wereld is een uitdagende
waarin niet te veel aan het toeval wordt
per dag van de week.
wereld waarin kinderen hun eigen unieke
overgelaten.
Kinderen van vandaag leven in een wereld
plek mogen innemen.
Toch ervaren kinderen ook regelmatig dat
waarin gezinssamenstellingen divers kun-
de wereld niet volledig maakbaar en voor-
nen zijn. Ze weten van zichzelf of van an-
spelbaar is. Het coronavirus is daarvan een
deren wat het kan betekenen als een ge-
duidelijk voorbeeld. Ineens liep alles an-
zinssamenstelling verandert, bijvoorbeeld
ders dan verwacht en was niemand in staat
doordat ouders uit elkaar gaan.
om dat snel te beëindigen. Zo ervaren kin-
Kinderen groeien op in een wereld waarin
deren een wereld die weliswaar ‘maakbaar’
veel waarde wordt gehecht aan liefde en
is, maar soms toch ook behoorlijke verras-
geluk. Tegelijk ontdekken ze dat liefde
singen in petto heeft. ➜
veranderlijk kan zijn en geluk niet vanzelfsprekend is.
6
Vrije tijd
Kijken naar het Jeugdjournaal Het wereldnieuws
Druk?
Zowel op school als thuis komen kinderen
Kinderen in Nederland weten wat vrije tijd
in aanraking met het wereldnieuws. Dat
is. Ze hoeven geen lange dagen in fabrie-
wereldnieuws is snel, heftig en vaak zorg-
ken te werken, en de schooldagen laten
wekkend. Berichten over rampen en pro-
voldoende ruimte voor andere activiteiten.
blemen verspreiden zich in een mum van
Veel kinderen kennen het gevoel dat je
tijd, tot in de levens van kinderen. Wie veel
zelf kunt bepalen wat je gaat doen – spe-
naar het nieuws kijkt, maakt kennis met
len met vriendjes, gamen op je kamer of
een wereld waarin ziekte, aanslagen, oor-
iets anders. Tegelijk kennen veel kinderen
logen, milieuproblemen en economische
ook het gevoel dat hun vrije tijd snel vol-
malaise aan de orde van de dag zijn.
gepland is; bijvoorbeeld met BSO, sport-
Al dat slechte nieuws kan zorgen voor ne-
clubs en andere activiteiten. De wereld
gatieve ervaringen met de wereld om ons
kan vol mogelijkheden zijn, maar ook vol
heen. Tegelijk kan het ook nieuwe dromen
verplichtingen en afspraken.
en idealen wakker roepen over een leven waaraan nog veel te verbeteren valt.
Slapen Waar droom je van? In dit artikel volgden we de gang van een schooldag. Na een dag vol indrukken gaat een kind naar bed. Waar droomt het van? Zijn het nachtmerries of mooie vergezichten? Wat hopen kinderen voor de volgende dag, de volgende week en voor de jaren die komen gaan? De wereld van vandaag nodigt kinderen uit om hun dromen serieus te nemen. Ze mogen ambities en verlangens hebben en hoeven niet bij voorbaat te denken dat er toch niets van terechtkomt.
Uitdaging Het vak levensbeschouwing gaat over kinderen in de wereld van vandaag. Het is een uitdaging om die wereld een plek te geven in uw lessen. Ook omdat die voor elk kind heel verschillend kan zijn. Als makers van Trefwoord helpen we u daar graag bij! ●
TV kijken © Shutterstock
7
Begin met de basis: een handvol vertrouwen en meng dat met liefde, eindeloos veel. Laat het goed rijzen, in warmte en aandacht. Zo wordt het een boeiend en bindend geheel. Voeg nu een lepel verbeelding en kracht toe. Een scheutje verwondering, open en puur. Een klein beetje lef maakt de smaak extra pittig. Een pepertje lol zorgt voor humor en vuur. Kneed niet te lang; laat het liever gebeuren. Giet wijsheid erbij en een beker gevoel. Heb je genoeg? Besluit dan te delen. De hoop dat het goedkomt is geloof en geen doel. Schep er geduld bij, begrip maakt het beter. Doe niet te veel, want dat remt soms de groei. Geen enkel recept wordt zomaar hetzelfde, maar met liefde bereid komt het zeker tot bloei. Gerard van Midden (auteur en hoofdredacteur Trefwoord, 1995-2010)
8
De Gorgels is een verhaal van Jochem Myjer. Abeltje is van Annie M.G. Schmidt en De GVR van Roald Dahl. Maar er zijn ook verhalen die van niemand zijn. Ze bestaan al zolang mensen die zich kunnen herinneren en misschien nog wel langer.’ (1)
Ark van Noach Š Dreamstime
9
VAN NIEMAND EN VAN IEDEREEN
BRONVERHALEN BRENGEN HET LEVEN IN DE LES
Ger Luttels (redacteur Trefwoord)
Verhalen van niemand en iedereen
Bronverhalen
rechtvaardigheid, angst en vertrouwen in
In Trefwoord noemen we deze verhalen
onze werkelijkheid?
U kent vast wel zo’n verhaal. Bijvoorbeeld
bronverhalen. Omdat ze aan de bron staan
over de man die een grote boot bouwde
van wat mensen geloven. Omdat ze bron-
Verhalen, ook bronverhalen, zijn verbeel-
en zo zijn familie en een deel van de die-
nen zijn waaruit godsdienstige en andere
dingen van een werkelijkheid.
renwereld van de ondergang wist te red-
levensbeschouwelijke tradities voortvloeien.
De containers van Noah’s Train werden
den. Net op tijd, voordat de wateren van
Bronverhalen zijn belangrijk: ze helpen ons
in vele Europese steden, van Wenen tot
de oervloed de wereld overspoelden.
om die tradities en de waarden waarnaar
Madrid, door kunstenaars beschilderd
We komen het tegen in het Gilgamesj-epos
mensen leven beter te begrijpen.
met het bekende Bijbelverhaal als inspi-
in het Assyrië van vierduizend jaar geleden.
In het Noach-verhaal bijvoorbeeld zien we
ratiebron. De laatste container werd in de
U herkent er waarschijnlijk het Bijbelse ver-
een wereld waarin goed én kwaad tegelijk
haven van Rotterdam beschilderd door
haal van Noach in, uit de zesde eeuw voor
voorkomen. Een hoopvol verhaal over een
straatkunstenaar Nina Valkhoff. Met
Christus. Dezelfde Noach die in de zesde
wereld die schoongespoeld en vernieuwd
Noah’s Train vraagt Rail Freight Forward,
eeuw na Christus als de profeet Nuh een
kan worden als het kwaad de overhand
een Europese coalitie van spoorvervoer-
plek krijgt in de Koran.
krijgt. Een verhaal dat getuigt van geloof
ders, aandacht voor klimaatvriendelijk goe-
Het is een verhaal van niemand; we kunnen
in het leven. Dát maakt het waardevol voor
derenvervoer. Het verhaal is van niemand
niet één persoon aanwijzen als de eerste
kinderen.
en van iedereen. ➜
verteller. En tegelijk is het een verhaal van iedereen. Van Assyriërs, van joden, van mos-
Bronverhalen laten je lachen of maken je
lims en van christenen, zoals Johan Huibers
boos. Je kunt er verdrietig of zelfs bang van
die de ark op ‘ware’ grootte nabouwde. Van
worden. Maar ze moeten in ieder geval de
iedereen die zich op de een of andere ma-
kans krijgen om ons aan het denken te zet-
nier door het verhaal voelt aangesproken.
ten. Daarom vragen we niet als eerste: Is dit echt zo gebeurd? We stellen liever de vraag: Wat hebben ze ons te vertellen? Hoe ontdekken wij aan de hand van deze verhalen
(1)
Erik Idema, Wereld zonder tranen, Kwintessens, 2019
Noah’s train © Dreamstime
10
Abraham en Isaak
De engel heeft bovendien het alternatief
Dat er toch nog een schaap gedood wordt,
al bij de hand: een schaap in plaats van het
maakt dat wij het verhaal nog steeds on-
kind. Dit verhaal wordt verteld bij gelegen-
gemakkelijk vinden. Maar geloof maar dat
heid van het Offerfeest dat ter herinnering
het voor die tijd een hele stap was! Het
aan deze geloofsdaad van Ibrahim jaarlijks
bewijst dat een levensbeschouwing geen
gevierd wordt.
brok graniet is maar zich verder kan ontwikkelen: wij denken er nu anders over. En
Een ongemakkelijk verhaal, ontstaan in
dat mag.
een tijd waarin mensen ervan overtuigd
Daarom maken wij bij het opzetten en uit-
waren dat je God tevreden moest stellen
werken van de thema’s van Trefwoord keu-
met offers. Als je wilde dat God iets voor
zes en durven we Bijbelverhalen opnieuw
jou betekende, dan moest je daar maar
te vertellen, met het oog op het kind en
Naast de Bijbelverhalen, vormen ook
iets wezenlijks tegenoverstellen: het meest
de wereld waarin het opgroeit.
verhalen uit tradities als hindoeïsme,
dierbare dat je bezit. Met dit verhaal ne-
boeddhisme, islam en humanisme voor de
men joden, christenen en moslims afstand
Bronverhalen brengen het leven in de les.
redactie van Trefwoord een inspiratiebron.
van een hardvochtig godsbeeld. De God
Ze zijn van en voor iedereen. En tegelijk
Daarbij is het belangrijk om oog te hebben
van Abraham, Ibrahim, Isaak en Ismaël is
zijn ze van niemand. Dat is maar goed ook:
voor de overeenkomsten tussen verhalen
een God van leven, niet van dood.
je kunt een verhaal niet claimen! ●
Verschillende tradities
uit bijvoorbeeld de Bijbel en de Koran, en datgene wat tradities kan binden. Bronverhalen gaan over het leven. Omdat het echte leven soms minder leuk is, zijn er ook ongemakkelijke verhalen. Met veel gevoel voor drama schildert Rembrandt van Rijn de Bijbelse scène waarin Abraham op het punt staat zijn zoon Isaak te doden, als offer voor God. Zo ver gaat zijn toewijding en trouw. Gelukkig voor Isaak - en het gehele joodse volk, want Isaak is de stamhouder - houdt Gods engel Abraham tegen; het mes valt uit zijn hand. We vinden hetzelfde tafereel terug als illustratie in een islamitisch boek uit de 16e eeuw. Ibrahim is bereid zijn zoon Ismaël te doden, als offer voor Allah. Zo ver gaat zijn toewijding en trouw. Gelukkig voor Ismaël - en alle islamitische volkeren, want zij stammen af van Ismaël - houdt de engel van Allah hem tegen.
Abraham en Isaak © Wikimedia | Offer Ismaël © Wikimedia
Offer Ismaël
11
Erik Idema (uitgever Trefwoord)
- Goedemiddag. U spreekt met de identiteitsadvieslijn. Waarmee kan ik u helpen? Ik ben directeur van een basisschool. Wij zijn onze identiteit kwijt. - Eh… oké. Over wat voor identiteit hebben we het?
- Het zou kunnen. Uw identiteit heeft te maken met drie dingen: wat u doet, wat u zegt en wat u denkt. Die drie vormen een geheel. Wat is het belangrijkste dat
Ja, gewoon. Een beetje christelijk. Niets bijzonders
u op school doet? Wat zegt u tegen de kinderen en in
eigenlijk, voor een bijzondere school.
de schoolgids? En hoe denkt u over wat waardevol en kostbaar is in het leven?
- Waar hebt u uw identiteit voor het laatst gezien?
Pff…. Dat weet ik zo 1-2-3 niet hoor. Daar hebben wij
Bij juf Marja, van groep 3. Zij zong altijd van die liedjes.
een commissie voor… O nee, ik hoor van mijn collega
Maar nu is ze met pensioen.
dat die commissie is opgeheven. We hebben wel een methode voor levensbeschouwing, is dat ook goed?
- Hm… Waren er nog andere collega’s die zich bezighielden met de identiteit? Of kinderen misschien?
- Dat is zeker goed. Maar ik weet niet of u daar uw identiteit mee terug gaat vinden.
Meester Maarten deed er ook wel vaak iets mee. Maar dan op een heel andere manier, want hij is in Thailand
Hebt u niet nog een identiteit liggen die we kunnen
geweest. En de kinderen? Die kennen dat allemaal niet,
overnemen?
joh. Onze kinderen thuis hebben geen identiteit. - Hoe kan dat nou! Iedereen heeft toch een identiteit?
- Ik ben bang van niet. Ik heb wel een identiteit, maar die past u waarschijnlijk niet.
Ja, in zekere zin natuurlijk wel. Nou ja, onze kinderen
Ik zal toch nog even die vragen van u bespreken met
zijn ook wel heel sociaal hoor. Dat proberen we ze wel
mijn collega. Momentje hoor…
vóór te leven. Zou dat ook door onze identiteit komen? - Tja… O wacht, mijn collega hier noemt het kerstfeest. Dan hebben we altijd kerstdiner. En alle kinderen krijgen dan een kleurplaat van het kindje Jezus. Komt dat ook door onze identiteit?
- Ja hoor, geen probleem. -… - ? - …. - ? … Bedankt voor uw hulp!
Identiteit gaat over: • Wat je doet • Wat je zegt • Wat je denkt
DE ANTWOORDEN DIE KINDEREN GEVEN, ZIJN VAAK EEN SCHOOLVOORBEELD VAN
OMDENKEN NACHTZON MEDIA: Creatieve duizendpoten die graag een verhaal willen vertellen. Zij zijn ook de makers van o.a. Adieu God, De Kist en
IN GESPREK MET ANNE CHRISTINE GIRARDOT EN JOHN GRUTER VAN NACHTZON MEDIA
documentaires als De monniken van
Schier. www.nachtzonmedia.nl
Al meer dan tien jaar maakt Nachtzon
De kracht van beeld
was een jongen wiens leven ongelukkig
Media bij elke aflevering van Trefwoord
Voor de Trefwoord-reportages zoeken we
was gelopen. Wat je bij de reporters zag
een reportage en animatie en interviewen
altijd een plek waar kinderen zelf niet zo
gebeuren, was heel bijzonder. Wij zagen
ze kinderen over een van de thema’s.
snel komen.
hun emoties en de verandering die zij
John: ‘Het begon met een animatie. Tegen
Anne Christine: ‘Dat zijn plekken die wij óók
doormaakten.’
Mannes van den Burg, de animator met wie
niet zo vaak te zien krijgen. Zoals het
ik toentertijd al samenwerkte, zei ik: “Ik wil
jeugddetentiecentrum in Ginneken. Die re-
Trefwoord-DNA
meer doen met stop-motion-animaties.”
portage voor het thema ‘Je krijgt wat je ver-
Tijdens de Trefwoord-interviews krijgen juist
Dat zijn animaties waarbij je figuren steeds
dient’ laat goed de kracht van beeld zien.
kinderen vragen voorgelegd, passend bij
een klein stukje verschuift en daar foto’s
John: ‘Het was allemaal best spannend. De
een van de thema’s uit de aflevering.
van maakt. Achter elkaar is dat beweging.
Trefwoord-reporters zouden een van de ge-
Anne Christine: ‘Voor de interviews gaan we
We moesten een reclamefilmpje voor een
detineerden interviewen. We mochten die
naar verschillende scholen. Vaak weet ik,
boek maken. Toen hebben we de poppe-
jongen niet in beeld brengen. We filmden
als ik een school binnenloop voor de inter-
tjes in dat boek uitgeknipt en een berg
alleen de reporters. Zij waren heel nerveus.’
views, direct of ze Trefwoord gebruiken of
zand in ons kantoor gelegd. We waren
Anne Christine: ‘Het destabiliseerde hen. Zij
niet. Er lijkt een soort Trefwoord-DNA te
twee jongens in de zandbak. Wat een
dachten: je doet iets fout, dus je bént fout.
zijn. We vragen de kinderen om abstract en
plezier hadden we!
Ze verwachtten dat ze een grote boef zou-
filosofisch na te denken.
Toevallig kwam Gerard van Midden, de
den zien.’
Op een wereldschool in Friesland lukte dat
toenmalige hoofdredacteur, langs. Hij zag
John: ‘Toen ze met die jongen praatten en
bijvoorbeeld heel goed. Het was maar een
ons bezig en zei: “Dat wil ik ook voor
zijn levensverhaal hoorden, merkten ze dat
kleine school, maar het aantal landen waar
Trefwoord.” Zo kwam de samenwerking
het hun ook had kunnen overkomen. Het
de kinderen vandaan kwamen was groot.
tot stand.’
Rechtboven: Still uit de reportage van een jeugddetentiecentrum | Onder: Still uit de animatie Joris en de draak © Nachtzon Media
13
‘Scholen met Trefwoord hebben een open venster naar de wereld’
Er werd geprobeerd om van al die verschil-
Stonden erbij en keken ernaar
Ik zag dat terug toen wij met een koor van
lende individuutjes één groep te maken. Ze
John: ‘Ik geniet ervan hoe Trefwoord pro-
Afrikaanse weeskinderen door Nederland
deden bewust aan persoonsvorming en
beert kinderen een bredere kijk te geven
trokken en daar een reportage voor Tref-
stelden ook de vraag: Wat heb je elkaar te
op henzelf en de wereld om hen heen.
woord van maakten. Die kinderen stonden
bieden? Ze dachten met elkaar na over le-
Vanuit een christelijke inspiratie, en tegelij-
te stralen op het podium. Ze bruisten van
vensbeschouwelijke thema’s. Kinderen kon-
kertijd open en eerlijk. Trefwoord wil kinde-
energie.
den reflecteren op hun eigen leven en de
ren geen richting in duwen.
De Nederlandse kinderen stonden erbij en
wereld waarin ze leven. Dat heeft volgens
De wereld waarin kinderen van nu opgroei-
keken ernaar. Er zat geen leven in. Nou ja,
mij niet zoveel met IQ te maken. Meer met
en is anders dan toen wij klein waren. Ener-
vergeleken met die Afrikaanse kinderen
uitdaging en oefening. Je kunt het kinde-
zijds is die groter. Achter hun laptop spelen
dan. Ze zagen niet hoe bijzonder dat optre-
ren leren.
kinderen games met iemand in Amerika en
den van die kinderen was.
Scholen met Trefwoord hebben een open
chatten daarbij in het Engels.
Maar ik leer ook van kinderen. Hoe ze kij-
venster naar de wereld. Dat past bij veel
Anderzijds is hun wereld kleiner. Ze zitten
ken. Gelukkig zie ik dan toch nieuwsgierig-
kinderen. Ook die met een islamitische of
vaker binnen. Ze trekken er minder op uit.
heid. De zaak is nog niet verloren.’ ●
seculiere thuissituatie. Hopelijk houden ze
Het lijkt soms wel of ze hun nieuwsgierig-
vast wat ze op de basisschool door Tref-
heid hebben verloren.
Lynette de Ruijter (redacteur Trefwoord)
woord krijgen aangeboden.’
‘Trefwoord wil kinderen geen richting in duwen’
14
DE MAKERS VAN
AAN TAFEL BIJ DE REDACTIE
DE REDACTIE, FEBRUARI 2020
V.l.n.r.: Lynette de Ruijter, Martine Brussee, Nelleke Kraaikamp, Liesbeth van ’t Hof, Karine van der Zon, Gerard van Amstel, Ger Luttels.
Het is al 25 jaar een vast ritme: op dinsdagmorgen vergadert de Trefwoord-redactie. In dit artikel een kijkje achter de schermen bij een overleg over het kerstthema in het voorjaar van 2020.
15
‘Eigenlijk is het toch zot wat we doen.’ Karine blaast een
‘Hm… hoor ik hier een thema? Wie of wat zetten we in het
blonde haarlok omhoog.
licht? Thema ‘verlichten’?’
‘Hoe bedoel je?’ vraagt Ger terwijl hij een flink stuk van de
‘Yes! Maar dan moet het ook gaan over kinderen die altijd
vergadertafel in beslag neemt met zijn koffiemok, notitie-
op de achtergrond blijven en nu eens in het zonnetje wor-
blok, mappen met schema’s en de Bijbel in Gewone Taal.
den gezet. Waardering. Ik-ben-ook-iemand. Dat besef, snap
‘Nou, buiten is het 22 graden, en wij bedenken binnen een
je?’
thema voor kerst.’
‘Mooi, Kunnen we iets mee. Tijd voor koffie?’
Amersfoort, vier hoog, in de gereserveerde vergaderruimte.
Trefwoord-redacteur, beroep of hobby? Allebei tegelijk.
Ook Nelleke, Martine, Liesbeth en Lynette schuiven aan. De
Stoeien, zoeken, uitproberen, verrast worden, desnoods
Trefwoord-redactie is compleet. Een verzameling van vele
alles schrappen en opnieuw beginnen. In vijf provincies ver-
tientallen jaren lespraktijk, auteurservaring, onderwijsbege-
halenschrijvers en illustratoren aan het werk zetten, Gerard
leiding, pedagogische en theologische scholing, en niet te
van Amstel vragen om nieuwe muziek te componeren. En
vergeten ouderschap, bij elkaar.
stug doorwerken aan het kerstthema omdat er een harde deadline ligt. Meestal een datum waarop heel onder-
‘Liever eerst het thema voor januari als voorgerecht?’
wijs-genietend Nederland met vakantie is.
vraagt Nelleke. ‘Daarvan hebben we al een schema en dat staat vanmorgen ook op de agenda.’
De dampen van verse koffie en thee vullen de vergader-
De redacteuren zijn het snel eens: eerst opwarmen in een
ruimte. De redactie is op stoom.
uurtje vrije brainstorm voor het invullen van een thema.
‘Trouwens, over vragen van scholen gesproken… Deze
Volgens de meeste aanwezigen de leukste fase van het
kwam gisteren binnen.’
ontstaan van nieuw Trefwoord-materiaal. ‘Beste redactie, wij werken al jaren met Trefwoord en zijn Dan toch aan het thema voor Kerstmis beginnen. Kerst
heel tevreden. Althans, meestal. De laatste jaren gebruiken
associëren we met sneeuw, kou, lichtjes en liedjes… De
jullie vaak werkwoorden als titel van een thema. Waarom
verbeelding moet een handje helpen om in de stemming
is dat? En wat ons daarbij opvalt: we zijn nog nooit het
te komen.
werkwoord ‘lachen’ tegengekomen. Kunt u daar ook eens
‘Ik weet één liedje dat er zeker in moet!’
aandacht aan schenken? Want dat kunnen kinderen goed
Vragende ogen richting Liesbeth.
gebruiken in deze tijd!’
‘Samenwarmgezellig! De klantenservice wordt ieder jaar platgebeld: “Weet u waar we dat liedje kunnen vinden met
Wel, beste vragensteller, wat de eerste vraag betreft: die is
alles-geurt-naar-kerst erin?”’
gemakkelijk. Voor onszelf is geloven een werkwoord. Gelo-
‘O ja! Geur! Kunnen we niet iets doen met geurkaarsen dit
ven is, naast vertrouwen en denken, iets dat je onderneemt
jaar?’
en laat gebeuren. Iets waardoor er meer leven in de les
‘Wacht, hier gaat iets mis. Oké, kerst is sfeer en gezellig-
komt.
heid. Maar als je het geboorteverhaal van Jezus in het Mat-
En dat tweede, die humor, daar hebt u helemaal gelijk in.
teüs-evangelie leest, blijft er weinig over van romantiek.’
Kinderen moeten geen negatieve zwart-wit-kijkers worden.
‘En wat doen we met koning Herodes die alle jongetjes on-
Maar dat vertrouwen we graag aan uzelf toe. Iedere les,
der de twee jaar laat doden?’
ieder thema, ieder schooljaar opnieuw. Toch? ●
‘Misschien is dat wel het bijzondere wat Matteüs wil vertellen: tegenover de machtige koning Herodes, die zichzelf zo graag in de etalage zet, zet hij een kwetsbaar kind in de spotlights.’
Ger Luttels (redacteur Trefwoord)
Durf te vragen! Kinderen stellen veel vragen. Zo ontstaan vaak mooie gesprekken. Met de kaartenset Durf te vragen! nodigt u kinderen uit om na te denken over vragen waarop soms niet meteen een antwoord is. Of vragen die verschillende antwoorden kunnen hebben en geen goed of fout kennen. Het verkennen van dit soort vragen en het proeven van de antwoorden is een mooie manier om bezig te zijn met levensbeschouwing. Het spel bevat 25 kaarten voor kinderen van 5-8 jaar en 25 kaarten voor kinderen van 9-12 jaar. Meer info en bestellen? www.kwintessens.nl/durf-te-vragen
WORKSHOPS EN TRAININGEN Inspirerende lessen worden gegeven door geïnspireerde leerkrachten. Daarom bieden wij diverse workshops en trainingen op het gebied van godsdienst/ levensbeschouwing. U kunt bij ons terecht voor vragen als:
• • •
Wat is de identiteit van onze school en hoe geven we deze concreet invulling? Hoe goed ken ik mijn collega’s en het team als het gaat over geloof en levensbeschouwing? Kan ik ondersteuning krijgen bij het vertellen van (Bijbel)verhalen?
Neem voor meer informatie contact op met uw relatiebeheerder! Wij wensen u een inspirerend nieuw schooljaar!
Zuid/West Wim van Oosterom 033 - 209 19 60 w.van.oosterom@kwintessens.nl
Midden/Zuid Joke Bouwman-Schutten 033 - 209 19 61 j.bouwman@kwintessens.nl
Noord/Oost Annet Orth 033 - 209 19 63 a.orth@kwintessens.nl
T 033-4601940 E redactie@trefwoord.nl #Trefwoord is een uitgave van Kwintessens
