Przewodnik reintegracji

MyComPASS – Przewodnik reintegracji

Opracowany dla Polski przez Stowarzyszenie Rozwoju Inicjatyw Regionalnych “ Lacjum”

Spis tresci 1. Wstep.............................................................................................................................3 2.

Ostatnie dni przed uwolnieniem i pierwsze kroki po uwolnieniu...........................................4 2.1 System wieziennictwa Polsce, programy szkoleniowe dla zwalnianych i procedury zwolnienia ......................4 2.2 Dzialania, które musza byc podjete tuz po zwolnieniu.........................................................................................7

3.

Uwolnienie i reintegracja- instytucje (wiedza, gdzie osadzony moze szukac pomocy) .............9 3.1 Odpowiednie organizacje pozarzadowe ................................................................................................................9 3.2 Instytucje probacyjne ............................................................................................................................................12 3.3 Organizacje religijne ..............................................................................................................................................14 3.4 Organizacje rzadowe/krajowe ..............................................................................................................................15

4.

Problemy, które moga sie pojawic po zwolnieniu i sposób ich rozwiazania .......................... 16 4.1 Finansowe...............................................................................................................................................................17 4.2 Zatrudnienie i edukacja.........................................................................................................................................18 4.3 Zakwaterowanie.....................................................................................................................................................19 4.4 Zywnosc, ubranie...................................................................................................................................................19 4.5 Dokumenty.............................................................................................................................................................20 4.6 Opieka zdrowotna..................................................................................................................................................20 4.7 Relacje spoleczne...................................................................................................................................................20 4.8 Walka z uzaleznieniami..........................................................................................................................................22

5.

Zycie rodzinne ............................................................................................................... 22 5.1 Doradcy rodzinni....................................................................................................................................................23 5.2 Traktowanie dzieci.................................................................................................................................................23 5.3 Departament opieki spolecznej ............................................................................................................................24 5.4 Powodzenie w komunikacji i interakcjach ...........................................................................................................25

6.

Specjalne zagadnienia .................................................................................................... 26 6.1 Sprawy zwiazane ze zdrowiem i zdrowiem psychicznym ...................................................................................26 6.2 Niepelnosprawnosci ..............................................................................................................................................27 6.3 Obcokrajowcy.........................................................................................................................................................28 6.4 Uzaleznienia (narkotyki, alkohol, hazard) ............................................................................................................29

7.

Odwolania .................................................................................................................... 32

INSTYTUCJE WSPÓLPRACUJACE .............................................................................................. 33 SKLAD KONSORCJUM............................................................................................................. 34

1. Wstep Drodzy przyjaciele, Przewodnik, który trzymacie w rekach zostal opracowany po to, aby pomóc Wam w pierwszych dniach Waszej wolnosci. W czasie tych trudnych, pierwszych dni z cala pewnoscia bedziecie potrzebowali pewnych niezbednych informacji i wsparcia w sprawach takich, jak problemy finansowe, mieszkaniowe, zywieniowe i inne.

Przewodnik zostal opracowany w ramach projektu CLAP – Convicts Liberty Aid Project. Projekt jest odpowiedzia na trudna rzeczywistosc skazanych w zetknieciu sie z pierwszymi dniami na wolnosci.

Jesli osoby te nie zostana odpowiednio do tego wydarzenia przygotowane ryzyko powrotu do wiezienia bedzie bardzo duze. Projekt CLAP ma na celu pomoc w przygotowaniu osadzonych do tych wlasnie pierwszych dni wolnosci, poprzez opracowanie narzedzi, które beda pomoca dla pracowników wiezien oraz wiezniów. Co wazniejsze Projekt CLAP oferuje odbiorcom nowatorskie sposoby negocjacji i osiagniecia wspólnego mianownika w ich pracy w taki sposób, aby kazda interwencja byla maksymalnie spersonalizowana.

Przewodnik powstal w oparciu o narzedzie pt.”Toolkit – Podrecznik Komunikacji i Interwencji” który równiez powstal w ramach niniejszego projektu przy wspólpracy pracowników wiezien oraz osadzonych z wszystkich krajów partnerskich projektu.

W przewodniku znajdziecie niezbedne informacje oraz dane kontaktowe do odpowiednich instytucji i organizacji, które beda w stanie pomóc w pierwszych dniach nowego zycia.

2. Ostatnie dni przed uwolnieniem i pierwsze kroki po

uwolnieniu 2.1 System wieziennictwa Polsce, programy szkoleniowe dla zwalnianych i procedury zwolnienia System wieziennictwa, czyli system odbywania kary pozbawienia wolnosci w zakladzie karnym, w Polsce nadzorowany jest od 1956 roku przez Ministerstwo Sprawiedliwosci Rzeczpospolitej Polskiej, a bezposrednio przez Centralny Zarzad Sluzby Wieziennej. W ramach resortu sprawiedliwosci wyróznia sie takze inne organizacje wieziennictwa, takie jak: Okregowy Inspektorat Sluzby Wieziennej, zaklady karne i areszty sledcze, osrodki szkoleniowe i osrodki doskonalenia kadry sluzby wieziennej.

Pelna odpowiedzialnosc za funkcjonowanie zakladu karnego, zgodnie z Ustawa o Sluzbie Wieziennej (art. 7 ust 5) ponosi dyrektor zakladu. Jest on odpowiedzialny za ustalanie porzadku wewnetrznego zakladu karnego, podejmowanie decyzji o cenzurowaniu korespondencji skazanych, wydawanie zezwolen na podjecie nauki lub Zródlo: Fot. Piotr Kochanski pracy poza zakladem karnym, przyznawanie skazanym http://nawokandzie.ms.gov.pl/numer4/wokanda-4/czas-skonczyc-z-dziedzictwem- nagród zwiazanych z opuszczeniem zakladu karnego, prl.html wymierzanie kar dyscyplinarnych, skladanie wniosków o przedterminowe zwolnienie. W mysl ustawy o sluzbie wieziennej zapewnia on praworzadne wykonywanie kar pozbawienia wolnosci i tymczasowego aresztowania, bezpieczenstwo i porzadek w podleglej jednostce, odpowiada za racjonalne wykorzystanie srodków finansowych przyznanych zakladowi karnemu, ponosi odpowiedzialnosc za zapewnienie odpowiedniego do potrzeb doboru i wykorzystania kadry, stalego podnoszenia jej kwalifikacji, wlasciwego wykonywania obowiazków i dyscypliny. Do jego obowiazków nalezy równiez nadzorowanie dzialajacych w ramach zakladu i aresztu szkól, szpitali i ambulatoriów, wykonywanie polecen wydawanych w ramach nadzoru penitencjarnego, wspóldzialanie w zakresie realizacji zadan zakladu lub aresztu z wlasciwymi instytucjami panstwowymi, samorzadowymi i spolecznymi oraz kosciolami, zwiazkami wyznaniowymi i osobami godnymi zaufania.

W ramach struktury zakladu karnego zatrudniony jest personel ochrony odpowiedzialny za bezpieczenstwo funkcjonariuszy i wiezniów, obsluge odpowiedzialna za przyjecia i zwolnienia osadzonych oraz za zapewnienie odpowiednich warunków socjalno-bytowych. Personel resocjalizacyjny odpowiada za diagnostyke penitencjarna, programowanie dzialan resocjalizacyjnych i terapeutycznych. Odpowiada za wspólprace z rodzinami wiezniów oraz z odpowiednimi instytucjami zewnetrznymi. Personel administracyjny natomiast odpowiada za zarzadzanie wiezieniem, prowadzenie wlasciwej polityki kadrowej oraz za zatrudnienie wiezniów.

W obrebie struktur zakladów karnych istnieje równiez komisja penitencjarna, powolywana przez dyrektora zakladu, obejmujaca pracowników oraz funkcjonariuszy sluzby wieziennej.

Komisja ta podejmuje decyzje dotyczace skierowania skazanego do wlasciwego zakladu karnego, kieruje skazanego do okreslonego systemu odbywania kary w przypadku, jezeli nie okreslil tego sad w wyroku. Komisja penitencjarna upowazniona jest do ustalenia indywidualnych programów oddzialywan na osadzonego oraz do dokonywania ocen okresowych postepów skazanego w procesie resocjalizacji. Ustala ona równiez okres niezbedny dla przygotowania skazanego do zycia w spoleczenstwie po zwolnieniu z zakladu.

Wsród zakladów karnych w Polsce istnieje zróznicowanie stopnia zabezpieczen, izolacji osadzonych, a co za tym idzie róznorodnosc obowiazków i uprawnien zwiazanych z poruszaniem sie na terenie zakladu karnego i poza jego granicami. Kare pozbawienia wolnosci w Polsce odbywa sie w róznych typach zakladów karnych; istnieja zaklady karne dla mlodocianych- tu kare pozbawienia wolnosci odbywaja skazani, którzy nie ukonczyli 24 roku zycia. Izolacja w obrebie grupy wiekowej osadzonych wynika z negatywnego wplywu pozostalych wiezniów. Mlodzi ludzie osadzeni w zakladzie karnym podlegaja oddzialywaniu wychowawczemu o wiekszej skutecznosci ze wzgledu na stan rozwoju psychofizycznego. Proces ich resocjalizacji koncentruje sie na nauczaniu ogólnym i zawodowym oraz zatrudnieniu, przy czym wykorzystuje sie róznorodne formy oddzialywan zarówno zespolowych, jak i indywidualnych podyktowane wiekiem skazanego i jego predyspozycjami kulturowo-oswiatowymi, czy wychowaniem fizycznym. Kolejnym typem zakladów karnych sa zaklady dla odbywajacych kare pozbawienia wolnosci po raz pierwszy. W zakladach takich osadza sie równiez skazanych odbywajacych zastepcza kare pozbawienia wolnosci oraz skazanych nie bedacych recydywistami penitencjarnymi. Wsród osadzonych w tego typu zakladach znajduja sie równiez skazani za popelnienie przestepstwa nieumyslnie. Osadzeni w takim zakladzie moga korzystac z zatrudnienia, nauczania oraz zajec spoleczno-wychowawczych i sportowych. W zakladach karnych dla recydywistów penitencjarnych odbywaja kare dorosli skazani za przestepstwa umyslne lub zastepcza kare pozbawienia wolnosci, którzy juz wczesniej odbywali kare pozbawienia wolnosci za przestepstwa podobne lud za kare aresztu wojskowego.

Wobec przestepców wtórnych powinny byc podjete szczególne srodki oddzialywania resocjalizujacego wnikajace z ich znacznej demoralizacji. Zaklady karne dla odbywajacych kare aresztu wojskowego przeznaczone sa dla zolnierzy zawodowych lub osób powolanych do odbycia sluzby wojskowej. Czas trwania kary aresztu wojskowego wynosi od jednego miesiaca do dwóch lat. Podczas odbywania kary w takim zakladzie karnym skazany ma obowiazek pracy lub nauki, z uwzglednieniem przestrzegania dyscypliny wojskowej i elementów szkolen wojskowych oraz z zachowaniem hierarchii w stopniach wojskowych. Skazani odbywaja kare w pelny umundurowaniu wojskowym pozbawianym godla panstwowego oraz znaków i stopi wojskowych. Zaklady karne kazdego rodzaju moga byc organizowane jako zaklady typu zamknietego, pólotwartego lub otwartego. W zakladach karnych typu zamknietego skazani moga byc zatrudnieni poza zakladem, w który odbywaja kare, w pelnym systemie konwojowania. Nauczanie, zajecia kulturowo sportowe skazanych odbywaja sie na terenie zakladu. W jednostkach tego typu osadzeni maja najmniejsza swobode kontaktu ze swiatem zewnetrzny oraz ze wspól-osadzonymi. Przysluguja im dwa widzenia w ciagu miesiaca, a podczas widzen rozmowy sa kontrolowane przez funkcjonariuszy sluzby wieziennej. Równiez korespondencja podlega kontroli przez administracje zakladu.

W przeciwienstwie do zakladów typu zamknietego, gdzie cele mieszkalne sa zamkniete przez cala dobe, w zakladach typu pólotwartego stosuje sie mniejszy stopien zabezpieczenia i izolacji osadzonych, których cele mieszkalne pozostaja w ciagu dnia otwarte, natomiast w nocy sa zamykane. Skazani moga byc zatrudnieni poza zakladem w systemie zmniejszonego konwojowania. Zezwala sie im równiez na uczestniczenie w nauczaniu i zajeciach terapeutycznych, które sa organizowane poza terenem zakladu. W zakladach pólotwartych skazani maja mozliwosc uzyskania przepustek z zakladu, ale nie czesciej niz raz na dwa miesiace. Przysluguja im równiez trzy widzenia w ciagu miesiaca. Szerszy jest tu kontakt osadzonych z rodzina i swiatem zewnetrznym oraz z wspólwiezniami.

W zakladzie karnym typu otwartego cele mieszkalne osadzonych pozostaja otwarte przez cala dobe, skazani zatrudniani sa glównie poza terenem zakladu karnego bez konwoju, na pojedynczych stanowiskach pracy. Maja oni prawo do uczestniczenia w programach szkoleniowych oraz w zajeciach terapeutycznych, odbywajacych sie poza zakladem karnym. Przysluguja im przepustki udzielane nie czesciej niz raz w miesiacu, lacznie na okres nie przekraczajacy 28 dni w ciagu roku. Celem pobytu skazanego w zakladzie karnym typu otwartego jest stopniowe ulatwianie skazanym powrotu na wolnosc. Regulamin takich jednostek przewiduje mozliwosc

korzystania przez skazanego z nieograniczonej liczby widzen w ciagu miesiaca. Korespondencja i rozmowy telefoniczne nie podlegaja kontroli.

Wszystkie zaklady karne przewiduja mozliwosc odbywania kary przez skazanego w róznych systemach oddzialywania; w zwyklym, terapeutycznym oraz programowym. System odbywania kary nie jest zwiazana z typem i rodzajem zakladów karnych. Odbywanie kary w systemie terapeutycznym nie wymaga zgody osadzonego. System ten przeznaczony jest dla skazanych z zaburzeniami psychicznymi, uzaleznieniem od alkoholu lud innych srodków odurzajacych, dla uposledzonych umyslowo oraz dla osób niepelnosprawnych.

W procesie przygotowania skazanych do zycia po odbyciu kary pozbawienia wolnosci istotna role odgrywa stworzenie warunków do podniesienia poziomu edukacji oraz mozliwosc zdobycia kwalifikacji zawodowych niezbednych do zycia na wolnosci. Wszystkim osadzonym w zakladach karnych i aresztach sledczych przysluguje mozliwosc realizacji prawa do nauki gwarantowanego im i organizowanego zgodnie z przepisami Kkw Art. 102 oraz Art.130 - 134.

Szkoly i placówki oswiatowe dzialajace przy zakladach karnych i aresztach sledczych sa szkolami publicznymi, dzialajacymi zgodnie z ustawa o systemie oswiaty. Organizowane sa one na wszystkich poziomach edukacyjnych z wyjatkiem szkolnictwa wyzszego. Podstawy programowe, przepisy i wymogi dotyczace nauczycieli nie róznia sie niczym od zewnetrznych placówek szkoleniowych. Od przywieziennych placówek edukacyjnych wymagane jest wyposazenie umozliwiajace prowadzenie i realizacje procesu dydaktycznego. Absolwenci tych szkól podlegaja egzaminom zewnetrznym. Osadzonym przysluguje równiez prawo do korzystania z nauki poza zakladem karnym. Organizacja sieci szkól przywieziennych zapewnia mozliwosc ksztalcenia zarówno skazanym nieletnim, których obejmuje nauczanie obowiazkowe, jak i osadzonym doroslym, którzy z wlasnej inicjatywy ubiegaja sie o mozliwosc ksztalcenia lub podniesienia swoich kwalifikacji zawodowych. Proces ksztalcenia skazanych przewiduje organizacje pieciu poziomów edukacyjnych; poziomu podstawowego, gimnazjalnego, zasadniczego, sredniego oraz policealnego.

Nauka w formie szkolnej w placówkach przywieziennych realizuje elementy pracy resocjalizacyjnej polegajacej na oddzialywaniu dydaktyczno-wychowawczym. Najliczniejsza grupa uczestniczaca w procesie edukacyjnym sa skazani mlodociani oraz odbywajacy kare pozbawienia wolnosci po raz pierwszy. Szacuje sie, iz stanowia oni ponad 60% wszystkich uczniów przywieziennych placówek edukacyjno-wychowawczych.1 Cala organizacja sieci szkolnictwa przywieziennego kladzie szczególny nacisk na zapewnienie osadzonym mozliwosci ukonczenia szkoly podstawowej oraz gimnazjum, gdyz brak wyksztalcenia na tym poziomie uniemozliwia dalszy proces edukacji. Kolejnym etapem ksztalcenia jest ksztalcenie zawodowe realizowane w zasadniczych szkolach zawodowych. Te placówki szkoleniowe przewiduja ksztalcenie w kierunkach zawodowych umozliwiajacych zatrudnienie po zwolnieniu z zakladu karnego. Róznorodnosc ksztalcenia w kierunkach zawodowych atrakcyjnych z punktu widzenia rynku pracy przewiduje przygotowanie do zawodów uslugowych oraz przemyslowych. Osadzeni maja mozliwosc zdobycia kwalifikacji zawodowych najbardziej poszukiwanych na aktualnym rynku pracy. Absolwenci takich placówek szkoleniowych moga po odbyciu kary pozbawienia wolnosci realizowac sie w takich zawodach jak monter maszyn i urzadzen, slusarz, elektromechanik, posadzkarz, kucharz malej gastronomii i wiele innych.

Efektywnosc szkolenia praktycznego, na które kladzie sie szczególny nacisk w ksztalceniu skazanych, weryfikuja zewnetrzne egzaminy zawodowe przeprowadzane przez okregowe komisje egzaminacyjne. Absolwenci, którzy uzyskuja dyplom potwierdzajacy nabyte umiejetnosci zawodowe oraz suplement w jezyku angielskim dodatkowo wzbogacaja swoja kandydature przy ubieganiu sie o prace.

Aby zwiekszyc szanse na podjecie pracy zarobkowej po opuszczeniu zakladu karnego dla osób, które koncza odbywanie kary, w porozumieniu z urzedami pracy jednostki penitencjarne organizuja szkolenia kursowe. Zakres takich szkolen dostosowany jest do aktualnej sytuacji na 1

Dane pochodza ze strony sluzby wieziennej sw.gov.pl

lokalnym rynku pracy. Wsród szkolen kursowych zrealizowanych do roku 2009 najwieksza popularnoscia cieszyly sie kursy przyuczajace do wykonywania zawodu dekarza, malarza budowlanego, kucharza, brukarza, czy stolarza. Szkolenia kursowe organizowane sa przede wszystkim dla skazanych doroslych, którzy nie posiadaja zadnych umiejetnosci zawodowych lub wymagaja przekwalifikowania zawodowego. Zwazywszy na stosunkowo krótki sredni okres odbywania kary w zakladzie karnym, szkolenia kursowe pelnia wazna role w uzupelnieniu oferty edukacyjnej skierowanej do skazanych z krótkimi wyrokami odbycia kary pozbawienia wolnosci.

System szkól przywieziennych umozliwiajacych przygotowanie do podjecia pracy zarobkowej po powrocie skazanego na wolnosc realizuje jeden z podstawowych elementów oddzialywan penitencjarnych. Zwiekszanie szans na rynku pracy osobom skazanym ogranicza zjawisko powrotu do przestepstwa po zakonczeniu odbywania kary w zakladzie, a takze pomaga w odnalezieniu sie skazanemu poza murami wiezienia, dlatego wsród realizowanych programów resortowych poprawa warunków szkoleniowych oraz stworzenie dodatkowych miejsc do nauki i szkolenia kursowego dla skazanych bylo zadaniem priorytetowym. Efektem tych dzialan jest odczuwalna poprawa warunków pracy przywieziennych placówek szkoleniowych, a przede wszystkim poprawa jakosci ksztalcenia zawodowego skazanych.

W koncowej fazie odbywania kary pozbawienia wolnosci skazany bierze udzial w programie, którego zadaniem jest przygotowanie go do zwolnienia. Program ten daje skazanemu pewne dodatkowe uprawnienia, jak np. dodatkowe przepustki, jednak naklada on równiez na skazanego dodatkowe obowiazki do tyczace np. podjecia staran znalezienia zatrudnienia po wyjsciu na wolnosc. Kodeks karny wykonawczy z 1997 r. oraz rozporzadzenie w sprawie regulaminu organizacyjno-porzadkowego wykonywania kary pozbawienia wolnosci okreslaja zakres obowiazków administracji jednostek penitencjarnych oraz podmiotów spolecznych, które biora udzial w wykonywaniu kary pozbawienia wolnosci w procesie przygotowania skazanego do zwolnienia. Za zgoda skazanego komisja penitencjarna wyznacza okres niezbedny dla przygotowania go do zycia po zwolnieniu. Decyzje taka moze podjac równiez sad penitencjarny w postanowieniu o udzieleniu lub odmowie warunkowego zwolnienia.

2.2 Dzialania, które musza byc podjete tuz po zwolnieniu Wszyscy wiezniowie sa bezzwlocznie zwalniani w momencie wygasniecia nakazów ich przetrzymywania lub gdy sad lub inny organ zarzadza ich zwolnienie. Sluzby i instytucje, rzadowe lub inne, które pomagaja zwolnionym wiezniom powrócic do spoleczenstwa, zapewnia, w takim stopniu, w jakim jest to mozliwe i potrzebne, by zwolnieni wiezniowie posiadali odpowiednie dokumenty, w tym dokumenty identyfikacyjne, zapewnione im zostalo odpowiednie miejsce zamieszkania i praca, byli odpowiednio ubrani przy uwzglednieniu klimatu oraz pory roku, a takze mieli wystarczajace srodki, aby dotrzec na miejsce przeznaczenia i utrzymac sie w okresie bezposrednio nastepujacym po zwolnieniu.

Program przygotowujacy skazanego do zycia poza murami wiezienia kladzie nacisk na potrzeby postpenitencjarne skazanego; konieczne jest udzielenie skazanemu wszelkich informacji o zakresie pomocy postpenitencjarnej i o podmiotach, które takiej pomocy udzielaja. Wazna role w programie odgrywa kontakt skazanego z kuratorem sadowym. Zakres dzialan potrzebnych do przygotowania skazanego do zwolnienia powinien zostac przygotowany wspólnie z podmiotami zajmujacymi sie spoleczna readaptacja skazanego; ze stowarzyszeniami, fundacjami, organizacjami oraz instytucjami, kosciolami i innymi zwiazkami wyznaniowymi, oraz osobami godnymi zaufania.

W ustalonym wobec skazanego okresie przeznaczonym na przygotowanie go do zycia na wolnosci powinien on w miare mozliwosci odbywac kare w zakladzie karnym polozonym najblizej przyszlego miejsca zamieszkania oraz miec mozliwosc uzyskania przepustki na czas nie dluzszy niz 14 dni w celu podjecia staran o ustalenie miejsca zamieszkania i zatrudnienia po wyjsciu z zakladu karnego. Kurator sadowy wraz z wyzej wymienionymi podmiotami pomocy postpenitencjarnej ustala zakres pomocy w ramach spolecznej readaptacji. Dzialania podejmowane wobec skazanego przed spodziewanym zwolnieniem obejmuja pomoc w znalezieniu zatrudnienia lub

zakwaterowania, pomoc w otrzymaniu niezbednej opieki lekarskiej, a takze informowanie o mozliwosciach uzyskania wsparcia po zwolnieniu, udzielenie zapomogi pienieznej w chwili zwolnienia (w wysokosci do 1/3 przecietnego miesiecznego wynagrodzenia pracowników lub odpowiedniego jej ekwiwalentu np. gdy skazany nie dysponuje wystarczajacymi srodkami wlasnymi i nie ma zapewnionych dostatecznych srodków utrzymania na wolnosci). W przypadku, gdy warunki zycia oczekujace skazanego po zwolnieniu moga utrudniac mu spoleczna readaptacje, moze on zglosic sie do sadu penitencjarnego z wnioskiem o zastosowanie wzgledem niego dozoru sadowego kuratora zawodowego. Jesli skazany, którego obejmuje dozór, wypelnia obowiazki nalozone na niego przez kuratora, panstwo w miare mozliwosci zapewnia mu tymczasowe zakwaterowanie i udziela pomocy w otrzymaniu zatrudnienia. Bezposrednio przed zwolnieniem z zakladu karnego skazanemu udziela sie stosownych informacji dotyczacych adresów i kompetencji instytucji oraz organizacji spolecznych udzielajacych pomocy materialnej, medycznej, w znalezieniu pracy i zakwaterowaniu, a takze porad prawnych.

W celu realizacji zadan w ramach pomocy postpenitencjarnej zostal utworzony Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej. Zasady korzystania z Funduszu zawiera rozporzadzenie Ministra Sprawiedliwosci z 22 kwietnia 2005 r., które okresla wykorzystanie go na pomoc dla skazanego zwalnianego z zakladu karnego. Srodki Funduszu przeznacza sie na udzielanie pomocy osobom pozbawionym wolnosci, zwalnianym z zakladów karnych i aresztów sledczych oraz czlonkom ich rodzin, a ich realizacja polega na: pokrywaniu kosztów czasowego zakwaterowania lub udzieleniu schronienia w osrodku dla bezdomnych, organizowaniu i finansowaniu poradnictwa prawnego, promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej, organizowaniu i finansowaniu kursów przygotowania zawodowego lub pokrywaniu kosztów zwiazanych z udzialem w takich kursach oraz zdawaniem egzaminów kwalifikacyjnych, pokrywaniu kosztów zwiazanych ze specjalistycznych leczeniem lub rehabilitacja zdrowotna oraz uzyskiwaniem orzeczen o niepelnosprawnosci lub niezdolnosci do zatrudnienia, pomocy psychologicznej oraz terapii uzaleznien, udzielaniu pomocy rzeczowej w formie zywnosci lub bonów zywnosciowych, odziezy, leków, srodków sanitarnych, podreczników i innych pomocy naukowych, niezbednych przedmiotów wyposazenia domowego lub wyposazenia potrzebnego do wykonywania wyuczonego zawodu, okresowej doplacie do biezacych zobowiazan czynszowych, finansowaniu przejazdów srodkami komunikacji publicznej lub pokrywaniu kosztów transportu specjalnego, zgodnie ze wskazaniami lekarskimi, pokrywaniu kosztów zwiazanych z uzyskaniem dowodu osobistego oraz w udzielaniu swiadczen pienieznych na okreslony cel – w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Podmiotami uprawnionymi do korzystania ze srodków Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej, obok Centralnego Zarzadu Sluzby Wieziennej i sadów okregowych, sa stowarzyszenia, organizacje, fundacje i inne instytucje, które zostaly okreslone w art. 38 kkw.2 Pomocy udziela sie na wniosek lub z urzedu. Z wnioskiem o udzielenie pomocy moga wystapic wiezniowie, prokurator, obronca, pelnomocnik albo przedstawiciel skazanego. Wniosek wymaga stosownego uzasadnienia trudnej sytuacji zyciowej. Osoby zwolnione z zakladów karnych lub aresztów sledczych przedstawiaja takze dokument zwolnienia. Osoby pozbawione wolnosci, przed zwolnieniem z zakladów karnych i aresztów sledczych skladaja wniosek do wlasciwego dyrektora jednostki. Osoby zwolnione z zakladów karnych i ich rodziny, pokrzywdzeni przestepstwem i ich rodziny oraz rodziny osób pozbawionych wolnosci - do zawodowego kuratora sadowego.

2

Stowarzyszenie Interwencji Prawnej „Analizy, Raporty, Ekspertyzy 3/2010” Emilia Rekosz

3. Uwolnienie i reintegracja- instytucje (wiedza, gdzie osadzony moze szukac pomocy) Wychodzac na wolnosc jako byly wiezien stajesz przed problemem ponownego wejscia i zaadoptowania w role spoleczne; w role meza, ojca, pracownika, czy pracodawcy.

Szczególnie w pierwszych miesiacach po wyjsciu poza mury wiezienne jest bardzo trudno.

Jednak w procesie readaptacji do ról spolecznych pomoca sluza Ci rózne instytucje i organizacje, do których naleza przede wszystkim zaklady karne i areszty sledcze, zespoly kuratorskiej sluzby sadowej, jednostki organizacyjne pomocy spolecznej, instytucje dzialajace na rynku pracy oraz organizacje pozarzadowe, które statutowo zajmuja sie dzialalnoscia na rzecz pomocy w spolecznej readaptacji. Instytucje te tworza tzw. „system pomocy postpenitencjarnej”, którego zadaniem jest udzielanie wsparcia oraz pomocy finansowej, rzeczowej, psychologicznej, terapeutycznej, informacyjnej, a takze udzielenie pomocy prawnej. Glównym zadaniem pomocy postpenitencjarnej jest ukierunkowanie i wsparcie dzialan podejmowanych przez skazanego.

3.1 Odpowiednie organizacje pozarzadowe W calym procesie readaptacji i pomaganiu skazanym w powrocie do normalnosci bardzo duza role odgrywaja organizacje pozarzadowe.

Na podstawie art. 49 § 19 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy, z dniem 13 stycznia 2012 r. powolany zostal Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej bedacy panstwowym funduszem celowym, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwosci, a srodki przeznaczane beda m.in. na rzecz stowarzyszen, fundacji, organizacji oraz instytucji, których celem jest swiadczenie pomocy postpenitencjarnej osobom pozbawionym wolnosci, zwalnianym z zakladów karnych i aresztów sledczych oraz czlonkom ich rodzin. Szczególowy tryb i sposób funkcjonowania Funduszu okreslone zostalo w rozporzadzeniu Ministra Sprawiedliwosci, które zostalo opublikowane w Dzienniku Ustaw z dnia 13 stycznia 2012 roku, poz. 49.

Osobom zwalnianym z zakladów karnych i aresztów sledczych, a takze ich rodzinom pomocy z Funduszu udziela sie na czas niezbedny, do czasu otrzymania pomocy na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy spolecznej, nie dluzej jednak niz przez 3 miesiace od dnia zwolnienia, chyba ze koniecznosc przedluzenia tego okresu do 6 miesiecy wynika ze szczególnych okolicznosci, takich jak choroba lub czasowa niezdolnosc do pracy.

Podobny tryb zostal okreslony w stosunku do pomocy rodzinom osób pozbawionych wolnosci – na okres nie dluzszy niz przez 3 miesiace (wyjatkowo do 6 miesiecy) od dnia osadzenia czlonka rodziny w zakladzie karnym lub areszcie sledczym (§ 16 ust. 2 i ust. 3 rozporzadzenia).

Obecnie w Polsce aktywnie dziala kilka organizacji zajmujacych sie pomoca postpenitencjarna wobec osób skazanych, opuszczajacych zaklad karny oraz ich rodzin. Do najwazniejszych miejsc, gdzie mozesz udac sie po zwolnieniu z zakladu karnego lub aresztu sledczego naleza: Fundacja „Slawek”– Fundacja ta poprzez swoja dzialalnosc chce zapobiec konsekwencjom stygmatyzacji wiezniów w spoleczenstwie. Sprowadza bylych osadzonych z drogi prowadzacej ich do podobnych problemów jak te przed odbywaniem kary. Glównym celem fundacji jest niesienie pomocy osobom osadzonym, bylym osadzonym opuszczajacym zaklad karny i ich rodzinom oraz mlodym ludziom wychowywanym w patologicznym srodowisku. Fundacja chce takze naklonic inne organizacje pozarzadowe, by niosly pomoc postpenitencjarna. Podstawowa misja fundacji jest wspieranie mlodocianych i nieletnich, którzy opuszczaja zaklady karne badz areszty sledcze, pomoc materialna oraz wsparcie kierowane do rodzin tych osób. Fundacja organizuje warsztaty i kursy, a swoje podstawowe zalozenia rozwija przez organizacje i finansowanie spotkan podopiecznych z terapeutami; finansuje bylym wiezniom dokonywanie formalnosci administracyjnych umozliwiajacym im normalne zycie po odbyciu kary. Zajmuje sie przede wszystkim pomoca i finansowaniem znalezienia pracy, podniesieniem kwalifikacji zawodowych oraz znalezieniem miejsca zamieszkania osobom, które wychodza na wolnosc. Fundacja ta prowadzi równiez programy pomocowe, np. Aniol Stróz, Swiadectwa, mediacje miedzy skazanymi a ich rynek pracy. Fundacja prowadzi Osrodek Readaptacji Spolecznej w Mieni, w którym nocleg oraz pozywienie zapewniane jest osobom opuszczajacym zaklady karne lub areszty sledcze. Fundacja prowadzi równiez Poradnie Rodzinna i Punk konsultacyjny, miejsce kontaktu z osobami przebywajacymi na wolnosci, w których moga one decydowac o uczestnictwie w kursach zawodowych lub w razie potrzeby sa kierowane do odpowiednich jednostek. W prowadzonym przez fundacje Punkcie Porad Prawnych mozna skorzystac z bezplatnej porady prawnej dotyczacej spraw rodzinnych skazanego, np. ponownego przywrócenia praw rodzicielskich. Do kolejnych komórek pomocowych nalezy Punkt Porad Obywatelskich, gdzie mozna uzyskac pomoc w sprawach formalnych zalatwianych w urzedach, np. w formulowaniu pism. Punkt Pomocy Psychologicznej prowadzi pomoc psychologiczna dla osób, w których rodzinie znajduje sie ktos w zakladzie karnym lub areszcie sledczym.

Stowarzyszenie Resocjalizacji, Rehabilitacji i Pomocy Spolecznej im. H. Ch. Kofoeda (Siedlce) – jego zadaniem jest aktywizacja spoleczna i zawodowa skazanych opuszczajacych jednostki karne oraz grup zagrozonych marginalizacja i przestepczoscia. Placówki stowarzyszenia sa równiez miejscem alternatywnych kar probacyjnych.

Stowarzyszenie penitencjarne „Patronat - Celem stowarzyszenia jest niesienie pomocy duchowej materialne i prawnej osobom pozbawionym wolnosci, zwalnianym z zakladów karnych oraz ich rodzinom, inicjowanie i uczestnictwo w zapobieganiu przestepstwom i wykluczeniu spolecznemu, prowadzenie dzialalnosci mediacyjnej w tym lagodzenie nastepstw popelnionych przestepstw, wplywanie na humanizowanie orzekania i wykonania kar.

Dzialania Oddzialu w Warszawie realizowane sa przez cztery placówki; Punkt pomocy postpenitencjarnej, Osrodek readaptacji spolecznej „ Dom Patronatu”, Pralnia „Patronat”, Kolo stowarzyszenia penitencjarnego „Patronat”. Ponad to stowarzyszenie patrona posiada oddzialy w Gdansku, Lodzi, Olsztynie, Szczecinie, Zielonej Górze, Kielcach oraz Bialymstoku.

Fundacja Profilaktyki i Resocjalizacji „Druga Szansa” - Fundacja dziala w oparciu o dwa statutowe cele reintegracji spolecznej i zawodowej wiezniów i bylych wiezniów oraz budowania podstaw systemu pomocy postpenitencjarnej. W ramach dzialalnosci penitencjarnej organizuje w porozumieniu ze Sluzba Wiezienna spotkania na terenie Zakladów Karnych z wiezniami, prowadzi korespondencje terapeutyczna z osadzonymi, swiadczy pomoc prawna dla wiezniów. W ramach dzialalnosci postpenitencjarnej; pomaga bylym osadzonym przezwyciezac trudnosci formalne i prawne w powrocie do spoleczenstwa, prowadzi pomoc w zakresie terapii uzaleznien i utrzymania abstynencji, pomaga w wyszukaniu i utrzymaniu miejsca pracy, umozliwia pomoc w zakresie zdobycia i utrzymania zakwaterowania, swiadczy pomoc rzeczowa do momentu finansowego usamodzielnienia sie, organizuje praktyczne szkolenia podstaw obslugi komputera oraz aktywizacji zawodowej bylych wiezniów.

Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka – zaklada wspólnoty bedace miejscami „do zycia i pracy”, zwykle sa to male farmy ekologiczne, które poprzez prowadzenie dzialalnosci gospodarczej same zarabiaja na swoje utrzymanie.

Nr 1.

Nazwa organizacji

Telefon

Adres

Strona www

Fundacja „Slawek”

22 473 33 06

al. Solidarnosci 17, 03-412 Warszawa,

www.fundacjaslawek.org biuro@fundacjaslawek.pl,

2.

Stowarzyszenie 71 322 76 12 Resocjalizacji, Rehabilitacji i 71 328 89 29 Pomocy Spolecznej im. H. Ch. Kofoeda (Siedlce) Stowarzyszenie 22 827 88 56 penitencjarne „Patronat”

ul. Katedralna 4, 50-328 Wroclaw

www.kofoed.cpg.pl/ kofoed@wp.pl

3.

ul. Siennicka 48, www.patronat.free.ngo.pl 04 – 393 Warszawa ul. Kosciuszki www.drugaszansa.org 77/79, 87 - 100 drugaszansa1@tlen.pl Torun

4.

Fundacja Profilaktyki i Resocjalizacji „Druga Szansa”

790 499 280

5.

Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka”

61 668 23 00 ul. Sw. 61 872 02 86 Wincentego 6/9, 61-003 Poznan

www.barka.org.pl barka@barka.org.pl

3.2 Instytucje probacyjne Celem instytucji probacyjnych jest resocjalizacja i prewencja kryminalna w odniesieniu do skazanego. Zadanie instytucji probacyjnych opiera sie na kontrolowanej wolnosci, pieczy nad sprawca przestepstwa pozostajacym pod dozorem kuratora, nadzorem wyspecjalizowanego organu - kuratora sadowego lub innych podmiotów, o których mowa w art. 38 kodeksu karnego wykonawczego (mowa tu o stowarzyszeniach, fundacjach, oraz organizacjach i instytucjach, których celem jest spoleczna readaptacja skazanych). W ramach kontroli nad skazanym, powolany do tego celu organ podejmuje odpowiednie dzialania wychowawczo-resocjalizacyjne, diagnostyczne, profilaktyczne. Probacja, czyli wolnosc kontrolowana to system pozwalajacy na odbywanie kary poza wiezieniem. Upowszechnienie takiej kary nieizolacyjnej oznacza, ze wiecej skazanych pozostanie w dotychczasowym srodowisku spolecznym; w rodzinie, w zakladzie pracy, a wiec nie zostanie wykluczone ze spoleczenstwa, co gwarantuje wyzsza skutecznosc resocjalizacyjna kary.

Zastosowanie nadzoru kuratorskiego umozliwia Ci jako skazanemu odbycie kary poza zakladem karnym, przy uzyciu innych instrumentów karnych, niz izolacja wiezienna. Polskie prawo karne przewiduje trzy rodzaje okolicznosci, przy których moga zostac zastosowane srodki probacyjne: - Warunkowe umorzenie postepowania – jego celem jest dazenie do oddzialywania wychowawczego nie poprzez orzeczenie kary, ale na utrzymaniu przez pewien czas zagrozenia wymierzenia kary oraz stworzenia pewnego rodzaju przymusu przestrzegania prawa.

- Warunkowe zawieszenie wykonania kary- dotyczy to kary pozbawienia wolnosci, ale równiez kary ograniczenia wolnosci i jest mozliwe, gdy kara ta nie przekracza 2 lat.

- Warunkowe przedterminowe zwolnienie - mozliwe jest wobec pozytywnej prognozy kryminologicznej, stanowiacej o tym, ze mimo popelnionego przestepstwa i po odbyciu co najmniej polowy kary sprawca moze skorzystac z mozliwosci warunkowego przedterminowego zwolnienia. Decyduje o tym sad penitencjarny, który bierze pod uwage dotychczasowy przebieg odbywania kary, warunki osobiste i rodzinne sprawcy.

Probacja wobec osób warunkowo zwolnionych z zakladów karnych jest realizowana glównie pod nadzorem kuratorów sadowych. Wobec osób zwolnionych na koniec kary w zasadzie takiej probacji nie ustanawia sie, w zwiazku z tym pozostaja oni w zainteresowaniu policji lub moga liczyc na instytucjonalna pomoc postpenitencjarna instytucji rzadowych i pozarzadowych.

Jednym z najwiekszych osrodków pomocy postpenitencjarnej jest Malopolskie Stowarzyszenie Probacja. Celem stowarzyszenie jest ograniczanie szkód spolecznych spowodowanych bezdomnoscia osób opuszczajacych zaklady karne, prawidlowa organizacja wykonywania orzeczen karnych w ramach okreslonych przez aktualnie obowiazujace przepisy prawa polskiego, pomoc w przezwyciezaniu u osób skazanych problemów z adaptacja do zycia na wolnosci oraz przeciwdzialanie wykluczeniu spolecznemu grup stygmatyzowanych.

Przy stowarzyszeniu dziala Malopolskie Centrum Integracji "Pro Domo" - Centrum stanowi dom przejsciowy, dla osób opuszczajacych zaklady karne i areszty sledcze, wobec których orzeczono dozór kuratora. Skazani maja mozliwosc podjecia zatrudnienia, uczestniczenia w terapii (uzaleznienia, stosowanie przemocy i inne). W ramach Centrum uruchomiono ogólnodostepny Punkt Konsultacyjny dla osób które weszly w konflikt z prawem i ich rodzin. Konsultacje dotycza mozliwosci objecia terapia, praca socjalna, aktywizacji zawodowej, rozwiazywania problemów prawnych itp. Stowarzyszenie podjelo tez wspólprace z Urzedem Pracy przy realizacji projektów ze srodków Unii Europejskiej na rzecz aktywizacji zawodowej osób karanych opuszczajacych zaklady karne.

Wsród instytucji pozarzadowych, które w swym programie wyszczególniaja pomoc postpenitencjarna z wyszczególnieniem probacji znajduje sie Stowarzyszenie Resocjalizacji, Rehabilitacji i Pomocy Spolecznej im. H. Ch. Kofoeda (Siedlce) oraz Fundacja „Slawek” (Warszawa). Jednak pomoc w sytuacji probacji jest realizowana przez wszystkie osrodki pomocy postpenitencjarnej.

Ponizej zamieszczony zostal wykaz podmiotów, na rzecz których zostaly przyznane dotacje celowe z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w 2012 r.:

Nr 1.

Nazwa organizacji

Telefon

Adres

Strona www

Stowarzyszenie Bezrobotnych i Osób Dzialajacych na Rzecz Bezrobotnych „WSZYSCY RAZEM IN CORPORE”

42 639 72 03 42 655 20 40

ul. Franciszkanska 15

incorpore.org.pl

91-433 Lódz Filie :

in_corpore@wp.pl; wszyscyrazem@onet.poczta. pl

Zgierz Pl. Jana Pawla II nr 19, Pabianice ul. Partyzancka 31

2.

3.

Lubuskie Stowarzyszenie na Rzecz Kobiet „BABA”

68 457 10 45 692 064 061

Stary Rynek 17

www.baba.org.pl

65-067 Zielona Góra

baba@baba.org.pl

Slaska Fundacja „BLEKITNY KRZYZ”

33 498 69 48 500 465 850 500 465 838 501 871 789 33 498 69 48

ul. Mostowa 1, 43-300 BielskoBiala

www.bk-europe.pl

4.

Stowarzyszenie Wspierania Zasobów Ludzkich „NOWY HORYZONT”

17 858 10 33 668 667 554

5.

Malopolskie Stowarzyszenie „Probacja”

012 423 55 70

pokrzywdzeni@bk-europe.pl

ul. Sienkiewicza pokrzywdzeni.opole@bk20 oficyna, europe.pl 45-037 Opole ul. Leszczynskiego 3 www.nowyhoryzont.eu 35-061 Rzeszów nowy-horyzont@wp.pl

ul. Czyzówka 50, 30-526 Kraków,

probacja.w.interia.pl probacja@interia.pl

3.3 Organizacje religijne Koscioly i zwiazki wyznaniowe moga prowadzic, zgodnie z natura swej misji, dzialalnosc o charakterze spolecznym i filantropijnym. W tym celu moga tworzyc struktury organizacyjne majace osobowosc prawna i pozyskiwac srodki finansowe. Jako organizacje koscielne maja prawo prowadzenia wlasciwej dla kazdej z nich dzialalnosci charytatywnej i opiekunczej. Kodeks karny wykonawczy stanowi, ze stowarzyszenia i fundacje, których celem dzialania jest readaptacja spoleczna skazanych, moga brac udzial w procesie wykonywania kar i srodków karnych zwiazanych z pozbawieniem wolnosci. Z wymiarem sprawiedliwosci wspóldzialac moga takze koscioly i inne zwiazki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania.

Do najwazniejszych organizacji religijnych dzialajacych w Polsce naleza: Towarzystwo Pomocy im. Sw. Brata Alberta - jest niezalezna katolicka organizacja dobroczynna. Dziala od 1981 roku. Jego glówna siedziba jest Wroclaw. Celem statutowym Towarzystwa jest niesienie pomocy osobom bezdomnym i ubogim, w tym równiez wiezniom opuszczajacym zaklady karne i nie majacym wlasnego domu. Towarzystwo realizuje swe cele poprzez zakladanie i prowadzenie schronisk, noclegowni, i domów stalego pobytu. Prowadzi w nich prace socjalna, pomoc prawna i psychologiczna, oraz posluge religijna. Kola Towarzystwa prowadza kuchnie, laznie dla bezdomnych, swietlice, kluby. W miare posiadanych srodków finansowych poszczególne kola prowadza wydawanie zywnosci, odziezy, sprzetów, srodków czystosci i leków. Stowarzyszenie prowadzi gospodarstwa pomocnicze, na których pracuja byli skazani, pomaga w wyjsciu z bezdomnosci i w usamodzielnieniu sie.

Caritas Polska to niezalezna organizacja koscielna dzialajaca na podstawie ustawy z dnia 17 maja 1989r. o stosunku Panstwa do Kosciola Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej.

Prowadzi on szeroka, ogólnokrajowa dzialalnosc w dziedzinie pomocy spolecznej.

Korzysta przy tym ze wsparcia poszczególnych diecezji Kosciola Katolickiego. Z dzialalnosci kieleckiego Caritasu na rzecz bylych wiezniów na pierwszy plan wysuwa sie ,,Program na rzecz aktywizacji zawodowej wykluczonych i zagrozonych wykluczeniem spolecznym”.

Organizacje religijne Telefon Adres

Nr 1.

Nazwa organizacji Towarzystwo Pomocy im. sw. Brata Alberta

71 341 04 19

2.

Caritas Polska

22 334 85 00

3.

Caritas Kieleckiej

4.

Diecezji 41 366 48 47

Strona www Kollataja http://www.bratalbert.org.pl

ul.

26a, 50-007 Wroclaw ul. Okopowa 55, www.caritas.pl 01-043 caritaspolska@caritas.pl Warszawa ul.

7b

Urzednicza cik.kielce.caritas.pl

25-729 Kielce Katolickie 24 364 98 81, Kosciuszki 5 Stowarzyszenie Pomocy 691 674 310 09-402 Plock im. Sw. Brata Alberta Polska

cik.kielce@op.pl anna.kozera@vp.pl www.bratalbert.pl

3.4 Organizacje rzadowe/krajowe Do organów administracji panstwowej koordynujacych pomoc postpenitencjarna naleza: Prezes Rady Ministrów, Minister Sprawiedliwosci, wojewodowie, prezesi sadów okregowych (kazdy w granicach swojego okregu). Do organów administracji rzadowej i samorzadowej swiadczacej pomoc poprzez swe jednostki organizacyjne naleza: prezesi sadów rejonowych poprzez kuratorska sluzbe sadowa, jednostki penitencjarne, samorzad wojewódzki poprzez regionalne osrodki pomocy spolecznej, powiaty poprzez domy pomocy spolecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie i powiatowe urzedy pracy, gminy poprzez miejskie i gminne osrodki pomocy spolecznej.

Realizacja zadan z zakresu pomocy postpenitencjarnej panstwa odbywa sie poprzez dzialalnosc takich instytucji jak: Osrodki Pomocy Spolecznej i Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie - obejmuja one swiadczenia pieniezne (zasilek staly, zasilek okresowy, zasilek celowy, specjalny zasilek celowy), swiadczenia rzeczowe (bilet kredytowany, posilek, odziez, udzielenie schronienia, uslugi opiekuncze, interwencje kryzysowa, poradnictwo specjalistyczne), Wojewódzkie Urzedy Pracy - pomoga Ci w znalezieniu pracy, w stworzeniu indywidualnego planu dzialania, przygotowuja do wejscia na rynek pracy poprzez indywidualne rozmowy doradcze z doradca zawodowym oraz udzial w warsztatach i spotkaniach grupowych, programach unijnych.

Powiatowe Urzedy Pracy –pomoga Ci w uzyskaniu nowych kwalifikacji, w zatrudnieniu poprzez indywidualne rozmowy doradcze z doradca zawodowym, kontakt z posrednikiem pracy, udzial w zajecia aktywizacyjnych , programach unijnych.

Ochotnicze Hufce Pracy poza swoja dzialalnoscia statutowa (przeciwdzialanie marginalizacji i wykluczeniu spolecznemu mlodziezy, a takze zadania w zakresie jej ksztalcenia i wychowania dla osób do 25 oku zycia), prowadzi posrednictwo pracy w kraju dla osób po 25 roku zycia.

Nr 1.

2.

Nazwa organizacji Wojewódzki Urzad Pracy (Kraków) Wojewódzki Urzad Pracy (Warszawa)

3.

Ohotnicze Hufce Pracy

4.

Miejski Osrodek Pomocy Spolecznej

5.

Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie

Organizacje rzadowe/krajowe Telefon Adres

Strona www 12 424 07 Plac Na Stawach www.wup-krakow.pl 01 1, Kraków 22 578 44 01-205 00 Warszawa, ul.

Mlynarska 16 22 862 64 ul. Tamka 1, 0036 349 Warszawa 12 616 54 ul. Józefinska 14 27 30-529 Kraków

www.wup.mazowsze.pl

komendaglownaohp@ohp.pl do@mops.krakow.pl www.mops.krakow.pl

www.pcpr.info

4. Problemy, które moga sie pojawic po zwolnieniu i sposób ich rozwiazania Do najczesciej wystepujacych problemów, z którymi musisz sie zmierzyc wychodzac na wolnosc naleza problemy finansowe, problemy zwiazane z zatrudnieniem i edukacja, zakwaterowaniem, wyzywieniem oraz inne. Byli wiezniowie uzyskuja swiadczenia z pomocy spolecznej, jesli spelniaja kryteria do jej uzyskania. Art. 7 pkt 12 ustawy z 12 marca 2004r o pomocy spolecznej jako podstawe uzyskania swiadczen wymienia trudnosci w przystosowaniu do zycia po zwolnieniu z zakladu karnego.

Na podstawie art. 49 § 19 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy, z dniem 13 stycznia 2012 r. powolany zostal Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, którego srodki przeznaczane sa na róznego rodzaje fundacje, stowarzyszenia, organizacje oraz instytucje, które zajmuja sie m.in. udzielaniem pomocy osobom pozbawionym wolnosci, zwalnianym z zakladów karnych i aresztów sledczych oraz czlonkom ich rodzin. Szczególowy tryb i sposób funkcjonowania Funduszu okreslone zostalo w rozporzadzeniu Ministra Sprawiedliwosci, które zostalo opublikowane w Dzienniku Ustaw z dnia 13 stycznia 2012 roku, poz. 49.

Osobom zwalnianym z zakladów karnych i aresztów sledczych, a takze ich rodzinom, pomocy z Funduszu udziela sie na czas niezbedny, do czasu otrzymania pomocy na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy spolecznej, nie dluzej jednak niz przez 3 miesiace od dnia zwolnienia, chyba ze koniecznosc przedluzenia tego okresu do 6 miesiecy wynika ze szczególnych okolicznosci, takich jak choroba lub czasowa niezdolnosc do pracy.

Podobny tryb zostal okreslony w stosunku do pomocy rodzinom osób pozbawionych wolnosci – na okres nie dluzszy niz przez 3 miesiace (wyjatkowo do 6 miesiecy) od dnia

osadzenia czlonka rodziny w zakladzie karnym lub areszcie sledczym (§ 16 ust. 2 i ust. 3 rozporzadzenia).

4.1 Finansowe Kryteria udzielania pomocy finansowej z Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej okreslone zostaly w ww. ustawie i sa realizowane poprzez pokrywanie kosztów zwiazanych z organizacja i udzielaniem pomocy rzeczowej w formie: zywnosci lub bonów zywnosciowych, odziezy, bielizny, obuwia, srodków czystosci i higieny osobistej, biletów komunikacji publicznej, leków, srodków opatrunkowych i sanitarnych, wyrobów medycznych, w tym przedmiotów ortopedycznych oraz srodków pomocniczych, pomocy naukowych, dydaktycznych, ksiazek i materialów biurowych, niezbednych przedmiotów wyposazenia domowego lub innych przedmiotów uzytku osobistego wspomagajacych funkcjonowanie spoleczne w miejscu zamieszkania lub pobytu, zwlaszcza osobom niepelnosprawnym, materialów, narzedzi i wyposazenia niezbednego do uczestnictwa w szkoleniu zawodowym, wykonywania wyuczonego zawodu albo prowadzenia na wlasny rachunek dzialalnosci gospodarczej; a w szczególnie uzasadnionych wypadkach udzielanie swiadczen pienieznych na cel wskazany przez organ udzielajacy pomocy.

Fot. Zbigniew Wozniak, Zródlo: http://finanse.wm.pl/71126,Jak-rozpoznac-problemyfinansowe-partnera.html

Nr Nazwa organizacji 1. Fundacja „POMÓZMY

FINANSE Telefon Adres

Strona www

81 536 90 01

www.fpp.lublin.pl

POTRZEBUJACYM”

2.

Stowarzyszenie Bezrobotnych i Osób Dzialajacych na Rzecz Bezrobotnych „WSZYSCY RAZEM IN CORPORE”

42 639 72 03

ul. Okopowa 6/14 20-022 Lublin

maria.waw@op.pl

ul. Franciszkanska incorpore.org.pl 15 in_corpore@wp.pl; 91-433 Lódz wszyscyrazem@onet.po Zgierz Pl. Jana czta.pl Pawla II nr 19, Pabianice ul.

Partyzancka 31

3.

Stowarzyszenie BRACTWO WIEZIENNE

22 402 92 70

ul. Jaworzynska 4, 00 - 634 Warszawa

www.bractwowiezienne.warszawa. pl bractwowieziennewarsz awa@wp.pl

4.2 Zatrudnienie i edukacja Organizacje dofinansowywane przez Ministerstwo Sprawiedliwosci w ramach Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej zajmuja sie organizowaniem i finansowaniem poradnictwa prawnego, promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej; organizowaniem i finansowaniem szkolen i kursów podnoszacych kwalifikacje zawodowe oraz pokrywaniem kosztów egzaminów potwierdzajacych kwalifikacje zawodowe.

Po wyjsciu na wolnosc mozesz zwrócic sie do Powiatowego Urzedu Pracy, gdzie osoby bedace w szczególnej sytuacji na rynku pracy, tj. bezrobotni, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolnosci nie podjeli zatrudnienia, moga liczyc na pomoc. Powiatowy Urzad Pracy w okresie do 6 miesiecy od dnia rejestracji powinien przedstawic osobie, która wyszla na wolnosc propozycje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, szkolenia, stazu, odbycia przygotowania zawodowego lub zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych.

Nr 1.

2.

ZATRUDNIENIE I EDUKACJA Nazwa organizacji Telefon Adres Strona www 19 524 ul.

Gliniana 20-22 Powiatowy Urzad Pracy www.pup50-525 Wroclaw (Wroclaw) wroclaw.pl Krajowy Urzad Pracy 19 524 www.praca.gov.pl

4.3 Zakwaterowanie Pokrywanie kosztów czasowego zakwaterowania lub udzielanie schronienia w osrodku dla bezdomnych jest kolejna rola organizacji finansowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwosci.

Jednym z rozwiazan problemu z brakiem zakwaterowania jest udzielenie schronienia w noclegowni, schronisku, domu dla bezdomnych albo innym miejscu do tego przeznaczonym. W przypadku kobiet sa to osrodki interwencji kryzysowej.

Pobyt ma charakter ograniczony, a warunkiem korzystania z niego jest przestrzeganie regulaminu placówki. Aby uzyskac lokal mieszkaniowy z zasobów komunalnych, nalezy spelniac warunki, które okresla uchwala wlasciwej rady gminy, w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzacych w sklad mieszkaniowego zasobu gminy. Uchwala taka okresla m.in. wysokosc dochodu gospodarstwa domowego, uprawniajacego do otrzymania lokalu komunalnego, warunki, które kwalifikuja Cie do umieszczenia na liscie przydzialu lokalu komunalnego. Informacje w tym zakresie mozesz uzyskac w odpowiednim Urzedzie Gminy. Warunkiem uzyskania lokalu mieszkalnego z zasobu komunalnego jest zlozenie formalnego wniosku o zawarcie umowy najmu lokalu komunalnego w terminie od 2 stycznia do 30 czerwca kazdego roku kalendarzowego. Wnioski moga równiez skladac osoby osadzone, w trakcie odbywania kary ograniczenia wolnosci.

Fot. K. Zarkowski Zródlo: http://walbrzych24.home.pl/w24/1-wiadomosci/6144-przepelnione-noclegownie

4.4 Zywnosc, ubranie Wsród swiadczen niepienieznych, na jakie mozesz liczyc jako osoba zwolniona z zakladu karnego zwracajac sie o pomoc do Osrodków Pomocy Spolecznej, poza praca socjalna, biletem kredytowanym, pomoca rzeczowa jest równiez zapewnienie posilku oraz niezbednego ubrania.

Czesto noclegownie i schroniska wspólpracuja z Caritas oraz innymi schroniskami, noclegowniami na terenie regionu, a takze w Zródlo: Radio Olsztyn http://ro.com.pl/noclegownie-znowu-pelne/ przypadkach szczególnych z terenu Polski w zakresie zabezpieczenia schronienia osobom bezdomnym, zwlaszcza w okresie zimowym. Przyznanie niezbednego ubrania nastepuje przez dostarczenie osobie potrzebujacej bielizny, odziezy i obuwia odpowiednich do jej indywidualnych wlasciwosci oraz pory roku. Pomoc dorazna albo okresowa w postaci

jednego goracego posilku dziennie przysluguje osobie, która wlasnym staraniem nie moze go sobie zapewnic. Pomoc ta, podobnie jak kazda z wyzej wymienionych udzielana jest na wniosek osoby po przeprowadzeniu wywiadu srodowiskowego.

4.5 Dokumenty Pokrywanie kosztów zwiazanych z uzyskaniem dowodu osobistego oraz innych dokumentów niezbednych do uzyskania pomocy lezy równiez w gestii osrodków dofinansowanych z Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej.

Zródlo: www.gover.pl

Dokumenty tozsamosci mozna uzyskac we wlasciwym dla miejsca zameldowania urzedzie miasta/gminy.

4.6 Opieka zdrowotna Istotne jest równiez, abys po opuszczeniu zakladu karnego niezwlocznie zglosil sie w Powiatowym Urzedzie Pracy i dokonal rejestracji jako osoba bezrobotna. Zarejestrowanie w PUP umozliwia korzystanie z bezplatnych swiadczen zdrowotnych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.

Zródlo: Kongres Medyczny http://www.bsrc.pl/

4.7 Relacje spoleczne Wazne jest, aby pomoc postpenitencjarna nie ograniczala sie jedynie do wsparcia jednostek penitencjarnych, wsparcie i udzielenie opieki po zwolnieniu z wiezienia powinno pomóc Ci przezwyciezyc napietnowanie w spoleczenstwie w momencie, kiedy opuszczasz mury zakladu karnego. Bez

Zródlo: http://www.gizmos.pl/index.php/page/120/

pomocy kompetentnych do tego organów, spoleczna dyskryminacja jako skazanego moze nie pozwolic Ci zaistniec na rynku pracy, na którym warunkach wysokiego bezrobocia i wzmozonej konkurencji pozycja skazanego jest juz i tak w znacznym stopniu oslabiona.

Dlatego bardzo wazna jest praca jednostek Pomocy Spolecznej, Powiatowych Urzedów Pracy, czy organizacji pozarzadowych, które statutowo zajmuja sie udzielaniem pomocy bylym wiezniom, prowadzac np. szkolenia zawodowe, udzielajac pomocy psychologicznej i prawnej. Glówna role odgrywaja tu jednak Osrodki Pomocy Spolecznej, które swiadcza pomoc o charakterze pienieznym, czy rzeczowym. Po opuszczeniu zakladu karnego mozesz ubiegac sie (na podstawie uprawnien wynikajacych z przepisów ustawy z 12 marca 2004 roku o pomocy socjalnej) o uzyskanie zasilku typu stalego, jesli jestes osoba niepelnosprawna oraz zasilków okresowych, czy celowych np. na leki, dozywianie, oplaty czynszowe. Zakres udzielanego wsparcia wyznaczaja poza wyzej cytowana ustawa, ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawy o rencie socjalnej, czy wreszcie ustawa o zatrudnieniu socjalnym, która jest aktem prawnym skierowanym miedzy innymi bezposrednio do osób zwalnianych z zakladów karnych, majacych trudnosci w integracji ze srodowiskiem.

Nr 1.

ZAKWATEROWANIE I POMOC SOCJALNA Nazwa organizacji Telefon Adres Stowarzyszenie „AZYL”

56 657 58 61

ul. Brzozowa 9 87-100 Torun

Strona www www.azyltorun.org.p l e-mail: biuro@azyltorun.org .pl

2.

3.

4.

5.

Polski Czerwony Krzyz w Gdansku

58 511 01 21

Pl. ks.

Gustkowicza 13

Centrum Interwencji Kryzysowej PCK

80 - 543 Gdansk

Punkt Interwencji Kryzysowej 58 562 22 26 PCK

ul. Mickiewicza 9 83 - 200 Starogard Gdanski

centrum@cik.sos.pl

www.starogard.cik.s os.pl pik_stg@wp.pl

Slaska Fundacja „BLEKITNY 33 498 69 48 KRZYZ”

ul. Mostowa 1,

Chrzescijanski Punkt Pomocy 12 357 16 16, "Dom Lazarza"

30-425 Kraków, ul. Nowogródzka 8

43-300 Biala

www.cik.sos.pl

www.bk-europe.pl

Bielsko- pokrzywdzeni@bkeurope.pl

www.domlazarza.org

4.8 Walka z uzaleznieniami W momencie opuszczenia zakladu karnego wiekszosc bylych skazanych ma problemy z alkoholem czy narkotykami. W rezultacie wracaja oni do swego kryminogennego srodowiska, znowu zaczynaja pic, popelniaja przestepstwa i czesto wracaja do wiezienia. W programach instytucji pozarzadowych, poza szeroko rozumiana pomoca postpenitencjarna, osoby opuszczajace zaklady karne i areszty sledcze moga liczyc na inicjowanie i uczestnictwo w róznego rodzaju formach dzialalnosci na rzecz zapobiegania powrotnosci do przestepstwa, dzialalnosci szkoleniowej i popularyzatorskiej.

Nr 1.

Nazwa organizacji Stowarzyszenie MONAR

WALKA Z UZALEZNIENIAMI Telefon Adres 22 635 95 09

ul. Nowolipki 9B 00-151 Warszawa

Strona www biuro@monar.org www.monar.pl

5. Zycie rodzinne W normalnym zyciu spolecznym rodzina jest miejscem, gdzie uzyskuje sie wsparcie w trudnych sytuacjach, a takze jest gwarantem poczucia stabilizacji i bezpieczenstwa.

Rodziny czesci skazanych sa niestety dysfunkcyjne, czesto borykaja sie one z problemem uzaleznien i niska umiejetnoscia radzenia sobie w zyciu codziennym.

Znaczna czesc osadzonych pochodzi ze srodowisk, gdzie wystepuje pokoleniowe bezrobocie, dlatego nie maja oni nawet spolecznych wzorców zachowan dotyczacych np. podejmowania zatrudnienia, a praca nie jest ceniona fot. iswinoujscie.pl wartoscia. Problem wprowadzenia skazanych na rynek pracy dotyczy nie tyle samych skazanych, ale równiez ich rodzin.

Dzialaniami usprawniajacymi role spoleczne w rodzinie skazanego nalezy objac takze ich zony i córki. Czesto bezradnosc zyciowa czlonków rodziny bylego wieznia oraz brak pracy sa zwiazane ze stygmatyzujacym faktem popelnienia przestepstwa przez czlonka rodziny, brakiem kwalifikacji, stalym przebywaniem w specyficznym, zmarginalizowanym srodowisku.

Skazani czesto wywodza sie z rodzin, gdzie wylacznym sposobem na przetrwanie stalo sie umiejetne korzystanie z pomocy spolecznej.

W sytuacji, gdy do zakladu karnego trafia osoba, która utrzymywala rodzine, czesto zaczynaja sie powazne klopoty finansowe, dotykajace wszystkich jej czlonków. Zdarza sie, ze

w zwiazku z nimi rodzina jest zmuszona opuscic dotychczasowe miejsce zamieszkania. Bywa tez, ze w czasie odbywania kary pozbawienia wolnosci partnerzy lub partnerki skazanych rozwodza sie lub ukladaja sobie na nowo zycie, w którym nie ma juz miejsca dla wychodzacych na wolnosc. Istnieja tez przypadki, gdzie srodowisko rodzinne jest tak zmarginalizowane, ze dla dobra bylego wieznia lepiej byloby do niego nie wracac. Jednak z powodu kolosalnych trudnosci ze znalezieniem nowego mieszkania, osoba opuszczajaca zaklad karny jest zmuszona do powrotu do rodziny, w której niejednokrotnie rzadzi alkohol i system wartosci nie kladacy nacisku na prace.

Pomocy Twojej rodzinie udziela pracownicy socjalni, którzy sa zobowiazani do niej ustawowo. Ich praca socjalna, rozumiana jako dzialalnosc zawodowa, skierowana jest na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolnosci do funkcjonowania w spoleczenstwie oraz na tworzenie warunków sprzyjajacych temu celowi. Zajmuja sie oni takze poradnictwem specjalistycznym, zwlaszcza prawnym i psychologicznym.

Pracownicy socjalni pomoga Ci zalatwiac sprawy urzedowe, wazne sprawy rodzinne oraz pomoga w utrzymaniu kontaktów ze srodowiskiem. (Ustawa o pomocy spolecznej z dnia 26 lutego 1998 r. Dz.U. nr 84 poz.414 art.8 i art.23)

5.1 Doradcy rodzinni Lokalne sluzby spoleczne odpowiedzialne sa za wdrazanie modelu aktywnej pomocy socjalnej, pomocy psychologicznej oraz asystowania rodzinom w rozwiazywaniu róznego rodzaju problemów. Inicjatywa ta ma na celu motywacje osób biernie korzystajacych z form pomocy (zasilki, pomoc rzeczowa) do wiekszej aktywnosci spolecznej, uzupelniania swoich kwalifikacji oraz podejmowania pracy zarobkowej.

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastepczej naklada na gminy obowiazek udzielania pomocy rodzinom dysfunkcyjnym z dziecmi. Pomoc taka realizowana jest poprzez dzialania asystenta rodzinnego, który wspiera rodziny w przezwyciezaniu trudnosci zwiazanych z opieka i wychowaniem maloletnich dzieci. Instytucja asystenta rodzinnego umozliwia indywidualne docieranie do osób marginalizowanych spolecznie i dostosowanie rodzaju pomocy do zdiagnozowanych problemów. Asystent rodzinny zawiera indywidualny kontrakt ze swoim podopiecznym i kontaktuje sie ze wszystkimi czlonkami jego rodziny

5.2 Traktowanie dzieci W przypadku, gdy zachowania destrukcyjne rodziców zagrazaja zdrowiu i zyciu dzieci, rodzice zobligowani sa do pracy nad zmiana, podczas gdy dziecko jest w pieczy zastepczej krótkoterminowej. Asystent ulatwi rodzicom wypelnianie ról spolecznych, aby doprowadzic do osiagniecia podstawowej stabilizacji zyciowej i nie dopuscic do umieszczania dzieci poza rodzina w placówkach lub rodzinach zastepczych. Jesli dzieci znajduja sie pod piecze zastepcza, rola asystenta beda dzialania na rzecz ich jak najszybszego powrotu do rodziny.

W przypadku powziecia informacji o rodzinie przezywajacej trudnosci w wypelnianiu funkcji opiekunczo-wychowawczych, kierownik osrodka pomocy spolecznej zleci przeprowadzenie w tej rodzinie rodzinnego wywiadu srodowiskowego. Jezeli rodzinny

wywiad srodowiskowy potwierdzi wystepowanie trudnosci, kierownik osrodka pomocy spolecznej przekaze kwestionariusz wywiadu asystentowi rodziny, ktรณry podejmuje prace z ta rodzina.

Przy zlecaniu asystentowi rodziny pracy z dana rodzina, brany jest pod uwage glownie zakres pomocy, jaki powinien zostac udzielony danej rodzinie. Z ustawy wynika ponadto, ze asystent rodziny powinien swa prace prowadzic za zgoda i przy aktywnym udziale rodziny oraz pobudzac ja do aktywnego wspรณldzialania. Praca z rodzina powinna byc organizowana lub kontynuowana rรณwniez w sytuacji czasowego umieszczenia dziecka poza rodzina.

5.3 Departament opieki spolecznej Istotna role w zabezpieczeniu potrzeb socjalno-bytowych spelniaja takie instytucje jak: Osrodki Pomocy Spolecznej i Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie. Juz podczas odbywania kary pozbawienia wolnosci pracownik socjalny na twรณj wniosek moze objac praca socjalna twoja rodzine. W okresie przygotowania do opuszczenia zakladu karnego, skazani najczesciej kontaktuja sie z pracownikiem socjalnym w sprawach porad rodzinnych.

Bezposrednio po zwolnieniu, przysluguje Ci natomiast prawo do innych swiadczen, ktรณre udzielane sa po przeprowadzeniu wywiadu srodowiskowego, stosownie do zastanej sytuacji ekonomicznej i rodzinnej oraz mozliwosci osrodka. Formy i zakres pomocy opieki spolecznej wyszczegรณlniono w Ustawie o Pomocy Spolecznej. Z powodu wspรณlnych obowiazkรณw zakladรณw karnym, aresztรณw sledczych i osrodkรณw Pomocy Spolecznej zostalo zawarte porozumienie w 1991 r. w sprawie zasad wspรณlpracy w zakresie organizacji pomocy na rzecz osรณb zwalnianych z aresztรณw sledczych i zakladรณw karnych oraz osรณb pozbawionych wolnosci. W mysl porozumienia zaklady karne i areszty sledcze po dokonaniu weryfikacji potrzeb postpenitencjarnych przesylaja osrodkom pomocy spolecznej, wlasciwym dla miejsca zamieszkania lub zameldowania, informacje o potrzebie udzielenia pomocy osobom zwalnianym. Osoby opuszczajace zaklady karne (areszty sledcze) otrzymuja wszystkie dokumenty osobiste znajdujace sie w depozycie, wyniki (aktualne) badan lekarskich oraz karte informacyjna z przeprowadzonego leczenia szpitalnego, a wymagajacy leczenia โ swiadectwo lekarskie. Opuszczajacym zaklady karne wydawane sa tez zaswiadczenia o zatrudnieniu w czasie odbywania kary pozbawienia wolnosci, pieniadze i inne przedmioty znajdujace sie w depozycie, jesli nie zostaly zatrzymane albo zajete w drodze zabezpieczenia lub egzekucji. Jesli po zwolnieniu z zakladu karnego nie posiadasz srodkรณw pienieznych oraz stosownej do pory roku bielizny, odziezy lub obuwia, otrzymasz przy zwolnieniu niezbedna pomoc. Informacje o rodzaju i wysokosci udzielonej pomocy finansowej i rzeczowej zamieszcza sie w swiadectwie zwolnienia. Osrodek pomocy spolecznej po zweryfikowaniu potrzeb, o ktรณrych wczesniej wspomniano, zapewni Ci pomoc materialna do czasu podjecia pracy i uzyskania pierwszych zarobkรณw albo otrzymania zasilku dla bezrobotnych oraz pomoc โ we wspรณlpracy z biurem pracy- w znalezieniu zatrudnienia.

Do najwazniejszych zadan pracownikรณw Opieki Spolecznej nalezy udzielenie poradnictwa prawnego i psychologicznego osobom, ktรณre weszly w konflikt z prawem, udzielenie wsparcia finansowego, mediacje rodzinne po powrocie osadzonego do domu, wspomniana juz pomoc w poszukiwaniu pracy, kierowanie do Centrum Pracy i Pomocy, PUP itp., kierowanie na kursy udoskonalajace w ramach aktywizacji zawodowej. W razie potrzeby

pracownik socjalny moze skierowac Cie do Zespolu Orzekania o Stopniu Niepelnosprawnosci i pomóc w uzyskaniu swiadczen rentowych jesli do takich nabyles prawo podczas odbywania kary pozbawienia wolnosci. W ramach kontraktu socjalnego pracownik Opieki Spolecznej moze umozliwic Ci rozpoczecie terapii odwykowej we wskazanej instytucji lub leczenie psychiatryczne.

5.4 Powodzenie w komunikacji i interakcjach Kontakty osób przebywajacych w izolacji wieziennej z osobami bliskimi przyczyniaja sie do zaspokojenia potrzeb emocjonalnych i stanowia jeden z priorytetów resocjalizacji, a co istotne, wlaczenie rodzin skazanych do wspólpracy w oddzialywaniach wychowawczoresocjalizacyjnych, podejmowanych w trakcie ich pobytu w wiezieniu, zwieksza prawdopodobienstwo osiagniecia pozytywnych rezultatów i jednoczesnie stanowi istotny czynnik w spolecznej adaptacji skazanych przez podtrzymanie lub wzmocnienie wiezi rodzinnych.

Przewazajaca wiekszosc osób karanych, zanim weszla w konflikt z prawem, znajdowala sie w szczególnie trudnej sytuacji zyciowej, badz to z powodu nieumiejetnosci funkcjonowania w zyciu spolecznym, czy tez z braku odpowiedniego wyksztalcenia lub z powodu uzaleznien. Istnieje wiec duze prawdopodobienstwo, ze udzielanie pomocy osobom zagrozonym wykluczeniem spolecznym przyczyni sie do zapobiegania wejsciu ich w konflikt z prawem.

Z punktu widzenia resocjalizacyjnego wazne jest Twoje ponowne przystosowanie do czynnego, samodzielnego zycia w spoleczenstwie i do pracy zawodowej. Readaptacja spoleczna ma na celu przygotowanie Cie do odpowiedzialnego zycia w spoleczenstwie, nauczenie spedzania wolnego czasu, przeciwdzialanie powstawaniu patologii spolecznych, a takze ksztalcenie umiejetnosci pozwalajacych na pelnienie akceptowanych ról spolecznych oraz przeciwdzialanie poczuciu wykluczenia ze spoleczenstwa i potepienia przez nie.

W kodeksie karnym wykonawczym przewidziano szereg rozwiazan, których zadaniem jest pomóc Ci w spolecznej readaptacji, a mianowicie: system programowego oddzialywania, okreslenie Twojego statusu (skazanego) przez wskazanie praw i instrumentów ich wyegzekwowania oraz obowiazków, srodków aktywizacji skazanych, a wiec praca, nauczanie, zajecia kulturalno-oswiatowe, sportowe, które w przypadku skazanych odbywajacych kare pozbawienia wolnosci w zakladzie karnym pólotwartym moga byc w pewnym stopniu realizowane w warunkach wolnosciowych, kontakty ze swiatem zewnetrznym, a szczególnie z rodzina (poprzez korespondencje, widzenia) oraz szeroko rozbudowany system zezwolen na opuszczenie zakladu karnego z udzialem kuratorów, instytucji i organizacji, których celem jest udzielenie pomocy skazanym. 3 Sytuacja, w jakiej sie znajdujesz po opuszczeniu zakladu karnego, spowodowana jest zmianami w twojej osobowosci jako wieznia i twojej sytuacji zyciowej, która jest nastepstwem izolacji.

3

G. B. S z c z y g i e l, Spoleczna readaptacja skazanych – próba oceny, (w:) H. M a c h e l (red.), Wykonywanie kary pozbawienia wolnosci w Polsce – w poszukiwaniu skutecznosci, Gdansk 2006, s. 173.

Osoby opuszczajace zaklady karne maja za soba dluga kariere przestepcza, brak wsparcia w rodzinie, brak samokrytycyzmu, czesto brak umiejetnosci wchodzenia w zwiazki emocjonalne, uzaleznienie od alkoholu, brak poczucia winy, lekcewazacy stosunek do norm moralnych lub brak rodziny, wysoki wskaznik bezrobocia w miejscu zamieszkania, brak wiary we wlasne mozliwosci, niska samoocene, niski poziom umyslowy, latwosc ulegania wplywom otoczenia. Wszystkie te czynniki moga utrudniac im proces readaptacji spolecznej.

6. Specjalne zagadnienia 6.1 Sprawy zwiazane ze zdrowiem i zdrowiem psychicznym Wsród osób pozbawionych wolnosci wyrózniamy trzy nastepujace kategorie zaburzen psychicznych i zaburzen zachowania: zaburzenia przejawiane przed uwiezieniem, zaburzenia, których objawy ujawniaja sie dopiero po jakims czasie przebywania w srodowisku wieziennym oraz zaburzenia, które sa skutkiem pobytu w srodowisku wieziennym. Osoby z zaburzeniami psychicznymi, które odbywaja kare pozbawienia wolnosci, wymagaja odpowiedniej opieki psychiatrycznej. Na oddzial psychiatryczny szpitala wieziennego trafi osadzony, wobec którego sad zarzadzil badanie psychiatryczne polaczone z obserwacja lub skierowany przez lekarza psychiatre z powodu rozpoznania zaburzen psychicznych wymagajacych szpitalnego badania lub leczenia.

W kazdej instytucji o charakterze izolacyjnym uslugi medyczne sa zorganizowane w scislym powiazaniu z krajowa lub lokalna powszechna sluzba zdrowia i obejmuja one uslugi psychiatryczne w celach diagnostycznych oraz, w odpowiednich wypadkach, leczenie przypadków zaburzen psychicznych. Wiezniowie wymagajacy leczenia specjalistycznego sa przenoszeni do wyspecjalizowanych instytucji lub szpitali cywilnych. Kazdy wiezien ma dostep do opieki stomatologicznej.

W szpitalach wieziennych nie wykonuje sie procedur wysokospecjalistycznych z zakresu: neurochirurgii, torakochirurgii, okulistyki, z zakresu chirurgii szczekowej, kardiologii inwazyjnej, urologii, przeszczepów narzadów, ginekologii, z zakresu chirurgii urazowej, onkologii. Operacje z tego zakresu przeprowadzane sa w placówkach cywilnej sluzby zdrowia. W oddzialach chirurgicznych szpitali wieziennych przeprowadzane sa operacje z zakresu chirurgii ogólnej.

Udzielanie pomocy osobom pozbawionym wolnosci, zwalnianym z zakladów karnych i aresztów sledczych oraz czlonkom ich rodzin ze srodków Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej polega na pokrywaniu kosztów zwiazanych ze specjalistycznym leczeniem lub rehabilitacja lecznicza oraz uzyskiwaniem orzeczen o niepelnosprawnosci lub niezdolnosci do pracy. Dzialania te obejmuja równiez pokrywanie kosztów transportu specjalnego, zgodnie ze wskazaniami lekarskimi, lub przejazdów do

miejsca pobytu, nauki, terapii, pracy, zwlaszcza wykonywanej nieodplatnie, pokrywanie kosztów badan specjalistycznych wymaganych przy kwalifikowaniu do udzialu w szkoleniach i kursach podnoszacych kwalifikacje zawodowe oraz pracy wykonywanej nieodplatnie, pokrywanie kosztów grupowego ubezpieczenia od nastepstw nieszczesliwych wypadków osób zakwalifikowanych do udzialu w szkoleniach i kursach podnoszacych kwalifikacje zawodowe oraz pracy nieodplatnej.

6.2 Niepelnosprawnosci Niepelnosprawnoscia nazywa sie dlugotrwaly stan wystepowania pewnych ograniczen w prawidlowym funkcjonowaniu jednostki spolecznej.

Ograniczenia te spowodowane sa na skutek obnizenia sprawnosci funkcji fizycznych, psychicznych badz umyslowych.

Do grupy osób z niepelnosprawnoscia spoleczna zaliczamy ludzi, którzy z róznych przyczyn nie sa w stanie samodzielnie lub prawidlowo funkcjonowac w spoleczenstwie. Zaliczamy do tej grupy m.in. narkomanów, alkoholików czy wiezniów.

Zarówno w prawie miedzynarodowym, jak i w standardach zauwazalna jest tendencja regulowania postepowania z tzw. specjalnymi kategoriami wiezniów. Chodzi tu przede wszystkim o wiezniów chorych, starszych, niepelnosprawnych, kobiety, wiezniów, wobec których wladze panstwa zastosowaly szczególne srodki obostrzenia.

Fot: Mnd.pl

Akty prawne regulujace sytuacje wiezniów niepelnosprawnych to § 3 ust. 1 Rozporzadzenia Ministra Sprawiedliwosci i Ministra Zdrowia z 10 wrzesnia 2003 r. w sprawie szczególowych zasad, zakresu i trybu wspóldzialania zakladów opieki zdrowotnej ze sluzba zdrowia w zakladach karnych i aresztach sledczych w zapewnieniu swiadczen zdrowotnych osobom pozbawionym wolnosci (Dz. U. 2003 nr 171 poz. 1665) oraz § 3 Rozporzadzenia Ministra Sprawiedliwosci z dnia 13 listopada 2003 r. w sprawie warunków i sposobu zaopatrzenia osób osadzonych w zakladach karnych i aresztach sledczych w protezy, przedmioty ortopedyczne i srodki pomocnicze (Dz. U. 2003 nr 204 poz. 1986).

Osoby o znacznym stopniu niepelnosprawnosci definiuje sie jako posiadajace naruszenie sprawnosci organizmu powodujace calkowita niezdolnosc funkcjonowania, w tym: calkowita niezdolnosc do pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umyslowego naruszenia sprawnosci organizmu, koniecznosc sprawowania opieki, czyli calkowita zaleznosc od otoczenia, polegajaca na pielegnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynnosci samoobslugowych, wprowadzeniu gospodarstwa

domowego oraz ulatwiania kontaktów ze srodowiskiem lub koniecznosc udzielania pomocy, w tym równiez w pelnieniu ról spolecznych. Z kolei do umiarkowanego stopnia niepelnosprawnosci zalicza sie osoby, u których naruszenie sprawnosci organizmu powoduje czasowa lub czesciowa pomoc w pelnieniu powyzszych ról spolecznych.

Natomiast za niepelnosprawne w stopniu lekkim uznaje sie osoby majace istotne ograniczenie zdolnosci do wykonywania pracy zarobkowej obnizajace wydajnosc pracy na danym stanowisku w porównaniu do wydajnosci osób pelnosprawnych o podobnych kwalifikacjach oraz ograniczenie w pelnieniu ról spolecznych, czyli te, które z powodu naruszonej sprawnosci organizmu doswiadczaja trudnosci w relacjach z otoczeniem i srodowiskiem.

Poza niepelnosprawnoscia fizyczna, wyróznia sie takze niepelnosprawnosc umyslowa. W odróznieniu od choroby psychicznej uposledzenie umyslowe (niepelnosprawnosc intelektualna) nie jest choroba, lecz stanem zdrowia. Jest skutkiem uszkodzenia lub nieprawidlowej budowy osrodkowego ukladu nerwowego. Stan ten jest stabilny, a w przypadku systematycznego wspierania i aktywnego zycia funkcjonowanie osób niepelnosprawnych intelektualnie moze ulegac powolnej ale systematycznej poprawie.

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. (Dz.U. 1994 nr 111, poz.

535 z pózn. zm.) definiuje kategorie osób z zaburzeniami psychicznymi, do których zalicza sie osoby chore psychicznie, osoby uposledzone umyslowo (niepelnosprawne intelektualnie) oraz osoby z innymi zaburzeniami.

6.3 Obcokrajowcy Istotnym nowym problemem jest wzrost liczby obcokrajowców, szczególnie z krajów takich jak: Rosja, Bialorus, Ukraina, obywatele Europy Zachodniej. Moga oni w niektórych sytuacjach stwarzac zagrozenie dla bezpieczenstwa i byc zródlem istotniejszych konfliktów.

Wsród skazanych obywateli panstw UE odbywajacych kare wiezienia w polskich jednostkach penitencjarnych najwieksza grupe stanowia Rumuni, Niemcy, Litwini i Bulgarzy. Jednostkowe przypadki odbywania kary pozbawienia wolnosci w polskich zakladach karnych wystepuja wsród obywateli Holandii, Grecji i Wegier 4 .

Wedlug Rzecznika Praw Obywatelskich, do osadzonych w polskich wiezieniach cudzoziemców maja zastosowanie te same przepisy prawa karnego, zasady procesowe oraz zasady Zródlo: http://mcw.bloog.pl/id,331131633,title,JAK-NAS-WIDZAOBCOKRAJOWCY-STEREOTYPY,index.html?ticaid=51062b

4

dane z Biura Informacji i Statystyki Centralnego Zarzadu Sluzby Wieziennej

odbywania kary pozbawienia wolnosci w jednostkach penitencjarnych, które dotycza skazanych Polaków. To oznacza, ze skazani posiadajacy inne niz polskie obywatelstwo, maja taki sam zakres praw i obowiazków jak polscy wiezniowie. Pomoc prawna cudzoziemcy otrzymuja najczesciej z placówek konsularnych. W postepowaniu przed sadami sa reprezentowani przez adwokatów z urzedu, korzystaja z pomocy tlumaczy przysieglych. W zakladach karnych, w których przebywaja skazani obcokrajowcy, otrzymuja oni od funkcjonariuszy Sluzby Wieziennej informatory i tlumaczenia aktów prawnych, które maja pomóc im w przystosowaniu sie do polskich warunków odbywania kary. Moga zwrócic sie tez o pomoc do wychowawcy lub psychologa wieziennego. Wsparcie ofiaruja im równiez instytucje – fundacje i stowarzyszenia pomagajace cudzoziemcom i uchodzcom oraz osobom pozbawionym wolnosci.

Róznice kulturowe, odrebnosc jezykowa, religijna oraz spoleczne wyobcowanie sa powodem duzo trudniejszej sytuacji skazanego obcokrajowca, niz innych skazanych.

6.4 Uzaleznienia (narkotyki, alkohol, hazard) W aresztach sledczych i zakladach karnych przebywa duza grupa osób z problemem alkoholowym - sa to osoby uzaleznione od alkoholu, osoby, które popelnily przestepstwo pod wplywem alkoholu, sprawcy przemocy domowej pod wplywem alkoholu, sprawcy Zródlo: www.gegenkopfschmerzen.de wypadków komunikacyjnych pod wplywem alkoholu, skazani za prowadzenie pojazdów pod wplywem alkoholu. Uzaleznienie od alkoholu utrudnia oddzialywania resocjalizacyjne i readaptacyjne, sprzyja powrotom do wiezien, utrudniajac po wyjsciu na wolnosc powrót do funkcjonowania w strukturach spolecznych. Dlatego tez wazne jest stworzenie osadzonym mozliwosci podejmowania terapii uzaleznienia od alkoholu, udzialu w mityngach. Podczas odbywania kary wiezienia pomoca sluzy wykwalifikowana kadra jednostek penitencjarnych – psychologowie, terapeuci, wychowawcy oraz przedstawiciele fundacji i instytucji zewnetrznych zajmujace sie rozwiazywaniem problemów alkoholowych, do których mozna zglosic sie po wyjsciu z wiezienia.

Programy wieziennych oddzialów terapeutycznych dla osób uzaleznionych sa zblizone do ofert placówek wolnosciowych. Istnieje wyrazny zwiazek pomiedzy naduzywaniem alkoholu a przestepczym stylem zycia. Personel oddzialów terapeutycznych

realizuje swoje programy w oparciu o indywidualne programy terapeutyczne, organizuje spotkania dla rodzin pacjentów, wspólpracuje ze wspólnota AA, AN 5. W Polsce mitingi AA odbywaja sie systematycznie w 135 jednostkach penitencjarnych.6 Mimo trudnosci z utrzymaniem nieprzerwanej ciaglosci w warunkach odosobnienia, niektóre grupy AA maja za soba tradycje wieloletniego funkcjonowania. Z inicjatywy Komisji Edukacji w Dziedzinie Alkoholizmu i Innych Uzaleznien Fundacji im. Stefana Batorego oraz Centralnego Zarzadu Zakladów Karnych do polskiego wieziennictwa wprowadzono program terapii pod nazwa "Atlantis" zajmujacy sie leczeniem uzaleznienia od alkoholu w warunkach izolacji.

Warunkiem skutecznosci programu "Atlantis" jest kontakt wiezniów z wspólnota Anonimowych Alkoholików.

Wiezniowie uzaleznieni od alkoholu bardzo czesto nie maja zadnego zaplecza sprzyjajacego trzezwieniu po opuszczeniu zakladu karnego. Pochodza ze srodowisk o znacznym poziomie patologii, w tym alkoholowej. Lata pobytu w zakladach karnych i naduzywania alkoholu czesto calkowicie niszcza ich relacje z bliskimi.

Z osadzonymi narkomanami przebywajacymi w zakladach karnych postepuje sie zgodnie z rozporzadzeniem Ministra Sprawiedliwosci w sprawie szczególowych zasad i trybu postepowania w przedmiocie leczenia, rehabilitacji i readaptacji w stosunku do osób uzaleznionych od srodków odurzajacych i substancji psychotropowych. Leczenie detoksykacyjne przeprowadza sie w szpitalach wieziennej sluzby zdrowia. Terapia odwykowa trwa od 6 do 12 miesiecy, a glównym jej celem jest utrwalenie motywacji u skazanychnarkomanów do kontynuowania leczenia w osrodku wolnosciowym po opuszczeniu wiezienia. Kara pozbawienia wolnosci moze byc motywacja do zerwania z nalogiem, czesto jest to tez pierwszy kontakt z terapia i lekarzem. Zeby praca ta nie poszla na marne, proces terapii musi byc kontynuowany po wyjsciu na wolnosc. Bez wspólpracy wieziennictwa i organizacji pozarzadowych nie jest to mozliwe.

Podobnie, jak w przypadku alkoholizmu uzaleznienie od hazardu rozpoczyna sie calkiem niewinnie. U czesci grajacych rozpoczyna sie niepokojacy proces, sygnalizujacy, iz przyjemna skad inad rozrywka ewoluuje w niebezpiecznym kierunku.

Na polskim rynku uslug medycznych istnieje obecnie wiele placówek, w których jako osoba uzalezniona mozesz uzyskac pomoc Ty i Twoja rodzina (osoby wspól-uzaleznione, dorosle dzieci alkoholików).

Calodobowe oddzialy terapii uzaleznien - stacjonarne placówki publicznej sluzby zdrowia, zwykle dzialajace w strukturach Wojewódzkich Osrodków Terapii Uzaleznien.

(Leczenie bezplatne) Poradnie terapii uzaleznien i wspól-uzaleznienia - dzialajace zwykle w strukturach publicznych i niepublicznych zespolów opieki zdrowotnej. (Leczenie bezplatne)

5

Anonimowi Alkoholicy, Anonimowi Narkomani Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego http://www.psychologia.edu.pl/ 6

Poradnie terapii uzaleznien - dzialajace zwykle w strukturach publicznych i niepublicznych zespolów opieki zdrowotnej. Tego typu poradnie oferuja pomoc wylacznie osobom uzaleznionym. (Leczenie bezplatne) Punkty konsultacyjne dla osób uzaleznionych i ich rodzin - funkcjonuja czesto w mniejszych miejscowosciach; zakres ich dzialalnosci ogranicza sie zwykle do motywowania do podjecia leczenia oraz informowania osób uzaleznionych i ich rodzin o mozliwosciach dotyczacych leczenia (gdzie, kiedy, jak, na jakich warunkach). (Konsultacje bezplatne) Prywatne osrodki leczenia uzaleznien(leczenie platne), prywatne kliniki leczenia uzaleznien (leczenie platne), specjalistyczne gabinety prywatne (leczenie platne).

Instytucje samopomocowe wspieraja i uzupelniaja dzialania zakladów opieki zdrowotnej przejmujac dlugoterminowa opieke i zapewniajac psychospoleczne wsparcie ich przewlekle chorym podopiecznym. Popularnosc ruchów samopomocowych wynika m.in. stad, ze nie sa one ograniczone czasem ani miejscem i nie wymagaja nakladów finansowych.

Polskie grupy samopomocowe przeznaczone dla osób z problemem alkoholowym to Wspólnota Anonimowych Alkoholików (AA) oraz kluby abstynenta. Wspólnota AA otworzyla nowa ere samopomocy dzieki programowi zdrowienia zawartemu w „Dwunastu Krokach”.

Kluby abstynenta pomagaja swoim czlonkom w utrzymywaniu abstynencji, umozliwiaja im korzystanie z róznych form aktywnosci. Prowadza zajecia edukacyjno–motywacyjne korzystajac z profesjonalnej wiedzy ludzi, którzy czynnie pracuja z alkoholikami, zajecia sportowe, turystyczne, kulturalne itp.

Jedna z najwiekszych organizacji przeciwdzialajacej narkomanii, bezdomnosci, zagrozeniom spolecznym na swiecie jest stowarzyszenie Monar. Jest to organizacja pozarzadowa zajmujaca sie szeroko rozumiana pomoca osobom pozostajacym w trudnej sytuacji zyciowej – samotnym, chorym na AIDS, skrzywdzonym przez los. Monar zostal zarejestrowany w Polsce w 1981 roku i od tego czasu dziala na terenie calej Polski.

Katolicka Fundacja Pomocy Osobom Uzaleznionym i Dzieciom KARAN(Jaroslaw) jest organizacja pozytku publicznego, która prowadzi dzialalnosc w zakresie promocji zdrowego stylu zycia, pomocy rodzinie, przeciwdzialania wystepowaniu wszelkich patologii spolecznych w srodowisku dzieci i mlodziezy, w tym glównie uzaleznienia od róznego rodzaju srodków narkotycznych i poglebianiu wartosci moralno-duchowych.

Nr 1.

Nazwa organizacji

UZALEZNIENIA Telefon Adres

Stowarzyszenie MONAR

22 635 95 09

ul. Nowolipki 9B 00-151 Warszawa

biuro@monar.org www.monar.pl

2.

Fundacja KARAN

48 362 20 46

ul. Reja 5/1 26-610 Radom

www.karan.pl karan@karan.pl

Strona www

7. Odwolania 1. www.sw.gov.pl 2. Stowarzyszenie Interwencji Prawnej „Analizy, Raporty, Ekspertyzy 3/2010” Emilia Rekosz 3. G. B. S z c z y g i e l, Spoleczna readaptacja skazanych – próba oceny, (w:) H. M a c h e l (red.), Wykonywanie kary pozbawienia wolnosci w Polsce – w poszukiwaniu skutecznosci, Gdansk 2006 4. Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego www.psychologia.edu.pl/

INSTYTUCJE WSPÓLPRACUJACE Centrul de Reeducare Buzias Str. Florilor, nr 14 305 100 Buzias Romania w w w .cr bu zi as.r o

Penitenciarul Timisoara Str. Popa Sapca nr.7 TIMISOARA ROMANIA h t tp :/ / w w w .pen it en ci ar u lt i m i soar a.r o/

Prison Department Cyprus Norman str., 2 Postcode 1702 Nicosia, Cyprus

Ypoyrgeio Dikaiosynis Diafaneias kai ANthropinon Dikaiomaton Agrotiko Katastima Krtisis Aghias Aghia 73100, Chania, Crete

Corradino Correctional Facility Valletta Road Paola, Malta PLA 1518

SopronkohidaiFegyházésBörtön (Prison and Penitentary of Sopronkohida) — SFB-Hungary w w w .bvsk .h u /

Custody in Kraków Podgórze ul. Czarnieckiego 3 30-536 Kraków as_krakow_podgorze@sw.gov.pl

SKLAD KONSORCJUM CentrulPentruPromovareaInvatarii Permanente — CPIP – Romania – w w w .cp i p .r o/

G.G.EUROSUCCESS CONSULTING LTD — EUROSC – Cyprus - w w w .eu r osc.eu / Penitenciarul Timisoara — PTM – Romania w w w .p en i t en ci ar ul ti m i soar a.r o/

Centrul de Reeducare Buzias — CRB – Romania w w w .cr bu zi as.r o/

UETP Action Link/ Action Synergy S.A. — Greece - w w w .act i on .gr

The European Prison Education Association — Malta Branch – EPEA ep eam alt a.w or dp r ess.com

Association of Regional Initiatives Development "Lacjum" — ARID Lacjum– Poland w w w .l acj u m .or g/

SopronkohidaiFegyházésBörtön (Prison and Penitentary of Sopronkohida) — SFB-Hungary w w w .bvsk .h u /