Onderhoudsfiches kleine landschapselementen by Regionaal Landschap Lage Kempen

Fiche – Bosplantsoen AANPLANT BOSPLANTSOEN Wanneer kies je welk plantverband? Vierkant - en rec hthoek sverba nd : wannee r werkz aamhed en vlot moet en verlopen (bos exploit atie). Driehoeks verb and : om alle opperv lakte opt imaal te ben ut ten, kan ook toege pa st worden wannee r werkz aamhed en vlot moet en verlopen (bos exploit atie). Zonde r plant lijnen : na tuu rlijker wannee r de bere ikba arhei d bel angr ijk is.

uitzicht , minde r

Keuze stamtal (aantal stuks per hectare) Aantal st./ha ± 10 000 ± 4 450 ± 2 500 ± 1 111

Plantafstand 1 x 1m 1,5 x 1,5 m 2x2m 3x3m

Meestal naaldboomsoorten Meestal loofboomsoorten

Wannee r je een groot stamtal verkiest (bv. 10 000 st./ha ) zal er de eers te jaren na aanpl ant weinig onde rhoud zijn. Vana f het 4 de tot 7 de jaar na aanpl ant dient er één dun ning uitge voerd te worde n om je toeko mstbom en te vrijwaren. Bij een kleiner stamtal is er meer onde rhoud in de eer ste jaren (nl. hinde rend e veg et aties weg nem en ), uitera ard zal er minde r en latere dun ning uitge voerd worden (zie beh eer ). Aanplant bosrand Eén hec tare (100x100m) kan opge de eld worden in 100 aren (10x10m). De bui tenka nt van he t perc eel (10m bree d) kan aange plant worden met bos rand soor ten, wat ecolog ische waarde voller is voor het bos in zijn ge hee l. Hierbij moet je rekeni ng hou de n da t je 1m van de perc eel sgre ns weg blijft met de aanpl ant inge n. Dit wil dus ook zeg ge n da t er een rij plant en minde r aange kocht moet worden . Bv. als je aanpl ant met een plant afstand van 1x1m moet en er maar 9 rijen aange plant worden in een are en hoef je dus maar 90 stuks/a re aanko pen . Als je een plant afstand van 1,5x1,5m verkiest, moe ten er maar 39 stuks/a re aange kocht worden . Keuze aanplantingsmethode De manier waarop het bo splant soen aange plant wordt is afha nkelijk van de maat van het bos plant soen, be reikba arhei d van het ge bied en bes chikba ar materiaal.  

Gebi ed en die goed bere ikba ar zijn met machines : mecha nische plant ing met bo splant machine Gebi ed en die minde r goed bere ikba ar zijn met machines of waar het niet rend abel is om machina al aanpl ant inge n te doen of waar de bode m niet be scha digd mag worden is de plant keu ze afha nkelijk van de maat van het bo splant soen. o Spleet bep lant ing voor klein bos plant soen (mee st toege pa st) o Kuilbepl ant ing voor gro ter bo splant soen o Boorga t voor pot en (onbe wortelde stek) (vaak toe ge pa st bij popul ieraanpl ant )

Spleetbeplanting

Kuilbeplanting

Tijdstip aanplant De mee ste loof bom en diene n voorna melijk in de herf st aange plant te word en omda t ze da n ge en blade ren meer heb ben . Het voordee l van herf staanpl ant inge n is da t de wort elvera nkering met een ge beu rt. Naaldbom en moet en in de vroeg e lent e aange plant worden , ande rs kunnen de wortels uitdrog en. Indi en er vee l kans is op wilds cha de kan je opt eren om loof bom en in de lent e aan te plant en om te voork om en da t het plant soen scha de oploop t. Opmerkingen plantsoen/aanplant    

Cont role er he t plant soen na ar ge vraagd e soor t, afmeting, stamtal en kwaliteit Trans port plant soe n onde r een de kzeil of ge sloten vracht enw age n zoda t de wortels niet uitdro ge n Plant soen inkuilen bij aanko mst op terrei n zoda t dat de wortels niet uitdrog en Bes t werke n in bewolkt e, mistige, reg ena cht ige omstand ighed en (niet bij vorst, volle zon, vee l wind)

JUISTE PLANTENKEUZE De keuz e van soort en is afha nkelijk van de stand plaats (droog, vocht ig, na t) en he t doel (lands chappe lijk waarde , groei snel hei d, verkoopba arhei d,…). Bos soor ten arme, drog e standp laats: zomereik, wint erei k, ruwe berk, grove den , … Bos soor ten natte standp laats: zwarte els, gra uwe abee l, zacht e be rk, ga ge l, … Bos soor ten voeds elrijke grond en : zomerei k, be rk, linde , es doo rn, gra uwe abee l, raterpopu lier, zwarte els, … Bos rands oor ten : wilde lijsterbe s, sporkehou t, brem , ha zelaar, wilde kamperf oel ie, hulst, ee ns tijlige meidoorn, meer stijlige meidoorn, vlier, Gelde rse roos , bra am, bos wilg, kraakwilg, ge oorde wilg, hon ds roos , sleed oorn, …

BEHEER Bes tandl eef tijd 4 à 7 jaar: zoa ls reed s aange ha ald zal er bij een dicht e plant afstand (1x1m) een reek s dun ninge n uitge voer d moet en worden . De eer ste dunni ng kan selectief (individuee l de zwakste uit selecteren ) of systematisch (met slagm aaier ba nen uit he t be stand maaien) ge beu ren. Bes tands leeftijd 16 à 25 jaar: zuivering is een ne ga tieve selectie in het jonge bes tand (zwakke misvorm de exem plaren weg kappe n). Sleunen ge beu rt mees tal samen met de zuivering en hee ft als doel de kwaliteit van het ho ut te verhog en. Bes tands leeftijd 40 à 50 jaar: (=na om slagp unt *) om de 6 tot 8 jaar diene n er dun ninge n uitge voerd te worden d.m .v. de toeko mstboom met hode. D.w.z da t toeko mstbom en ge selecteer d worden , waarna de 3 om ringe nde bom en ge kapt worden om de toeko mstboom te laten volg roei en tot kaprijpe boom die al da n niet ge kapt wordt . * omslagpunt: wanneer 2/ 5 (min. 10meter) van de boom takvrije of takdode sta mlengte is, heeft de boom zijn omslagpunt bereikt.

Fiche – Dijk- en oeverbeheer OMSCHRIJVING Dijken (waterkeringen) en oevers zijn, naast het belang van de begeleiding van het water, belangrijk voor de biodiversiteit. De grens tussen water en land kan veel biodiversiteit bevatten (indien geen betonnen dijken). Het zijn in feite lange natuurgebieden, die een hoge diversiteit van fauna en flora kunnen bevatten. Op een oever is veel variatie in milieuomstandigheden. Naast de plaatselijke biodiversiteit zijn oevers ook belangrijk als verbinding tussen verschillende grotere natuurgebieden. Het ecologisch beheer van dijken en oevers kan opgenomen worden in het bermdecreet (27-06-84).

BERMDECREET Het bermbesluit beoogt een natuurvriendelijk bermbeheer doormiddel van aangepast maaibeheer en het verbod op biociden. De bepalingen van het bermdecreet om deze doelstellingen te halen zijn:     

Enkel in landelijke gebieden Biociden verboden Niet maaien vóór 15 juni Eventueel 2de maaibeurt na 15 september Maaisel binnen de 10 dagen afvoeren (voor oevers en dijken is het gunstiger om direct af te voeren om te voorkomen dat het maaisel in het water terecht komt).

Deze bepalingen zijn ideaal om de vegetatie minder ruig te maken, afname van productie, afname van aantal grassen t.v.v. kruidachtigen en de bestrijding van distels.

KEUZE MAAIMETHODE Kenmerken

Cirkelmaaier Grazig middelhoog Redelijk Nauwkeurig

Klepelmaaier

Slagmaaier

Alle

Verstoring fauna en flora Regeling maaihoogte

Maaibalk Grazig hoog Gering Zeer nauwkeurig

Sterk Vrij moeilijk

Gering Nauwkeurig

Mogelijkheid opzuigsysteem

Verwerking maaisel

Veevoeder compost

Gevoelig voor zwerfvuil

Ja Compost na vermenging met ruwer materiaal Neen

Vegetatietype

Veevoeder compost Ja

VERWERKING MAAISEL In iedere situatie moet het maaien gevolgd worden door afvoeren van het maaisel. De beste methode is het toepassen van hooilandbeheer, maar voor oevers en dijken is het gunstiger om direct af te voeren om te voorkomen dat het maaisel in het water terecht komt. De verwerking van maaiafval gebeurd in de volgorde van de ladder van Lansink.      

Preventie: minder, droger, zuiverder en structuurrijk maaisel (=verarming van de bodem) Producthergebruik: veevoeder (indien vrij van zwerfvuil) Materiaalhergebruik: compostering – vergisting Verbranden met energieterugwinning: warmte- en/of elektriciteitsproductie Verbranden zonder energieterugwinning: uitzonderlijk Storten: tijdelijk of uitzonderlijk

BESTRIJDING VAN RATTEN De bestrijding van de muskusrat, beverrat en bruine rat wordt uitgevoerd door ervaren rattenvangers van de VMM, op bevaarbare waterlopen en onbevaarbare waterlopen van 1e categorie.

Fiche – Fruitbomen OMSCHRIJVING Fruitbom en en voora l de hoogs tamboo mga arde n zijn na de tweed e werel doorl og massaal ge ro oid om plaats te maken voor o.a . laags tamboo mga arde n, waarvan het rend em ent hoger ligt en het fruit makkelijker ge plukt kan worden . Fruitbom en zijn echt er een bel angr ijke bron van voed sel voor insecten en voge ls. Oude hoogs tamboo mga arde n bezit ten schuil- en bes cherm ings plaatsen (boo mholt en) voor vele dieren en heb ben een eige n microklimaat.

AANPLANT FRUITBOMEN (TUSSEN NOVEMBER EN DECEMBER, NIET BIJ VORST) Kies de juiste maat (10-12 cm om trek). Voork eur ga at na ar hoog stamfruitbo men. Plant de juiste bo om op de juiste plek op het juiste moment (rekening houde n met na tte en drog e plaatsen en niet plant en tijde ns vorst). Houd rekeni ng met het ruimtebe slag die de boom innee mt als hij volwassen is. Gebru ik steunm ateriaal: één steunp aal tot cm onde r de ent plaats en 90cm diep aan kant van de do minant e windricht ing. boom ba nd bev es tigen op 10cm onde r ent plaats.

10 de De de

Plaats zonodi g een raster rond de boom , afha nkelijk voor welke dieren mogel ijk scha de kunnen aanbre nge n. 1: Rundvee, 2: schapen, 3: geiten en herten, 4: paarden, 5: konijnen, hazen en ganzen

Houd reke ning met de onde rste ent (ent wort elge stel – stam) da t de ze boven de grond uitkomt. Dit kan je doen door de boom , na het ingra ven, eve n terug om hoog te hef fen totda t de ent boven de grond uitkomt. Indi en de ent zich in de grond bev indt kun nen er wilde scheut en ont staan.

JUISTE PLANTENKEUZE Appe l Trans pa rent e de Cronc els, Stera ppe l, Oogs tappe l (Transpa rent e Blanche), Frans e Belle Fleur, Jacque s Lebe l en Court Pend u, Berg lande r, IJzera ppe l, Ponda ppel , Astrakan, Dubbe le Belle fleur, Calville rouge , James Grieve , Karm ijn de Sonna ville, Reine de Reine ttes , Schone van Bos koop, Keul eman, Eijsde ner Klumpke, Trezeke Meyers , Marbree de watervliet en Reinet te van Zandv liet . Peer Clapp’s Favouri te, Dubbe l Flip, Com tes se de Paris, Lég ipont , Conf éren ce en Doyenne du Comice.

Pruim Altes se dou ble, Belle de louvain, Early Laxton, Reine claude d' Oullins , Reine claude d' Altha n, Mirabel le de Nancy Kriek Als zure kers is de Noordkrie k aan te rade n Zoet e kers Kers : niet aan te rade n op zandg rond maar de sonda nks zijn volg end e rassen he t bes ge schikt: Hatif Riesenkirc he, Witte biga rrea u, Bigarrea u Espere n, Frans e Vroege , Meikers . Op zandg rond is bem esting voor een goed e groei van kersenb omen onont bee rlijk. Perz ik Zandg rond is voor perzik bet er ge schikt da n zware leem , op voorw aarde da t de grond waters tand noc h te diep, noc h te kort aan de opperv lakte zit. Rassen : Cha rles Ingouf , Reine de s Verg ers, Rode Muizen, Vaes oog st, Broec hem se, Galopin (nec tarine )

BEHEER Vorm ingssnoei : de eers te sno ei, na de aanpl ant in het na jaar, hee ft plaats in maart, na de vorstpe riode, en ge beu rt op 3 Ă 4 ogen om zo 3 tot 4 takken te bekom en. De tweed e snoei hee ft plaats in maart, het jaar da arop. De bekom en twijge n worden opni euw inge snoei d om zo 8 tot 12 ge steltakken te bek omen. Daarna ast kan een scheut dun ning ge da an worde n in juni of juli. De eind twijge n mogen niet inge kort worden , enkel bij een te sterke groei van een bep aalde eindt wijg. Bij de vorm ing van een pyramidale kruin is het bel angr ijk de eindt wijge n wel in te korten. In dit geva l moet en er 4 snoe ibeurt en zijn. Sterk uitgroei ende eindt wijge n moge n in de zomer inge kort worden . Onde rhouds snoei : na de vorm ingssnoei moe t men enkel nog uitdun nen en vruchthou t snoei en. Houd rekeni ng met he t feit da t meer snoei leidt tot latere vrucht zetting. Sleunen : takken die in de verkeerd e richt ing zitten, ande re takken hinde ren, met ande re takken schure n of ge broken zijn moet weg ge nom en worden . Dit moet ge beure n van eind nove mber tot ha lf maart. De wonde n toes meren met boo mba lsem of en twas is noodz akelijk (teg en kanker, lood glans en ba cterievuur). Na snoei van een boo m is he t bel angr ijk he t snoei materiaal te ont smetten teg en vers preiding van ziekt es . Op zandg rond is het extra bel angr ijk de bode mvocht ighei d zo cons tant mogel ijk te houde n door de boom schijf te bed ekken met com pos t, rijpe stalmest of een ande r ge ĂŤige nd prod uct.

VEILIGHEID BIJ HET BEHEER Pers onen die met beh ulp van ladd ers de hoog stambom en snoei t moet zorgen voor een veilige ladd er en veilige ladd ers choene n (be st veilighe idschoene n). Het is af te rade n om met laarzen op de ladde rs te werken. Voora l bij vochtig weer ople ttend zijn op de ladd er. Bij het werken met een boom zaag op stok voldoen de afstand ne men van de af te zage n takken ter voork om ing da t je onde r de vallend e tak staat.

Fiche – Hagen OMSCHRIJVING Hage n zijn lage , doorga ans blokvorm ige ge schoren dicht na ast elkaar staande stuiken . Vroege r werd en de ze (doorn )hage n ge plant en na enkele jaren ge vlocht en. Deze techniek zorgd e ervoor da t de ha ag ondoordri ngb aar werd voor het vee . Natuurl ijk werd en de ha ge n dus da n ook op de perc eel sgre nzen ge plant met of zonde r (kno t)bo men op de hoekp unt en van de perc elen. In de ze tijd worden de ha ge n nog ge brui kt als pe rceel sschei ding maar ook voor bv. privacy of inkled ing van tuinen in allerlei vormen en hoogt en.

AANPLANT HAGEN (TUSSEN NOVEMBER EN MAART, NIET BIJ VORST) Op de plaats waar de ha ag ga at komen wordt eers t alles ge maaid zoda t je onge hinde rd de plant ga ten kan maken. Bij de aanpl ant kiest men vaak voor 4 plant jes per meter. Som s wil men de ha ag zo rap mogel ijk dicht heb ben en da n wordt ge kozen voor 5 plant en per met er. Op plaatsten waar de wind ove rhee rst worden één of twee ge ga lvaniseerd e dra de n (afhankelijk van de hoogt e) ge spa nnen waaraan de plant jes afzonde rlijk vastge bonde n worden . Dit dient om de plant jes de eers te levens jaren rec ht na ar boven te laten groei en. Opm erking : wannee r de ha ag ge plant wordt lang s een wei, plant de ze da n ofwel 1 m van de dra ad zoda t de ha ag makkelijk kan ge schoren worden tus sen ha ag en dra ad, ofwel 20cm van de dr aad en laat je de ha ag door de dra ad groei en en schee r je de ha ag langs de dra ad af.

JUISTE PLANTENKEUZE Een ha ag kan op vers chilled e manieren sameng esteld zijn: één soort over de hel e leng te, of verschillend e soort en ge meng d. De meng ing kan zowel hee l grof zijn, bv. enkel e met ers van de ene soort en da n enkel e met ers van de ande re, als intiem zijn, met om de struik een ande re soor t. Haagb euk, vlier, meidoorn, velde sdoorn, ha zelaar,…

spor kehout , zwarte els, ligus ter, Gelde rse roos , beu k, hulst, sleed oorn,

BEHEER Snoei de heg niet lood rec ht na ar ben ed en, maar laat de ze aan de onde rzijde iets wijd uitlope n. Dan blijft de heg dicht er van structuur. Snoei da tum om de 5 jaar (wilde ha ag): novem ber Snoei da tum een malige snoei per jaar: augu stus Snoei da tum s twee maal per jaar: eind juni en eind sept ember

VEILIGHEID BIJ HET BEHEER Pers onen die met de heg ge ns cha ar en/of ket tingza ag werken moet en veilighe idskled ij dra ge n. Deze bes taat uit een helm waarin ge hoor - en ge laatsbes cher ming in verwerkt , een veilighe idsbroek, veilighe idsjas, veilighe idsschoene n en veilighe idshands choene n. Pers onen die zich in de omge ving van de werken bev inde n diene n oo k veilighe idsschoene n en ge hoor - en ge laatsbes cher ming te dra ge n.

Fiche – Heggen OMSCHRIJVING Heg ge n zijn lijnvorm ige elem ent en die in teg en stelling tot een ha ag niet ge schoren wordt in een strakke vorm , maar vrij uitgroei end zijn. Een heg hee ft vee l ecolog ische waarde n, ze fung eert als schuil- en voed selplaats, als orië nt atiepunt en verb reidings rou te voor vee l soor ten zoa ls bv. de geel gors en heg ge mus .

AANPLANT HEG (TUSSEN NOVEMBER EN MAART, NIET BIJ VORST) Op de plaats waar de heg ga at komen wordt eer st alles ge maaid zoda t je onge hinde rd de plant ga ten kan maken. Bij de aanpl ant kiest men vaak voor 2 plant jes per met er. Op plaatsten waar de wind overhe ers t worden één of twee ge ga lvaniseerd e dra de n (afhankelijk van de hoogt e) ge spa nn en waaraan de plant jes afzonde rlijk vastge bonde n worden . Dit dient om de plant jes de eers te levens jaren rec ht na ar boven te laten groei en. Wannee r een ge meng de heg ge plant word t, kan je bes t 3 of 4 plant en van de zelfde soort acht er elkaar plant en zoda t je groep jes creëe rt.

JUISTE PLANTENKEUZE Een heg bes taat het bes t uit verschillend e soort en ge meng d. De plant en moet en inhee mse soor ten zijn die aange pa st zijn aan de loka le grond soort en waterhu ishoudi ng. Soort en die voed sel aanbi ed en voor voge ls en insecten zijn extra aant rekkelijk. Haagb euk, vlier, meidoorn, spor kehout , zwarte els, ligus ter, Gelde rse roos , beu k, hulst, sleed oorn, velde sdoorn, ha zelaar, bos wilg,…

BEHEER In de beg infase en kel de takken weg snoei en die storen: ge broken takken, dod e takken , kruisend e takken, schure nde takken, …. Na een aant al jaren worden er minde r zijscheu ten ge vorm d en ga an de takken verhout en, da n kan je om de 5 jaar de ze takken uitdun nen. Als er ga ten ont staan in een heg moe ten de ze opge vuld worden met soort en die al in de heg voork wamen. Om de doorgr oei van de jong e plant jes te verzeke ren kan je de buurp lant en voor een ge de elte uitdu nnen .

Fiche – Houtkanten en -wallen OMSCHRIJVING Hout kanten zijn ruige pe rceel sgre nzen, beg roei d met bom en en stuiken. Ze diend en vroeg er als veekerin g, windva nge r of hout produc tie voor zowel dik hou t als mutters*. Sommige van de ze func ties bes taan nog altijd zoa ls bv. windva nge r. Hout kant en creëre n niet alleen nes tge lege nhei d en voed selplaatsen voor allerha nde voge ls, kleine zoogdi eren , amfibieën en rept ielen, maar diene n ook als be schut te pa ssage van het ene bos je na ar het ande re. Hout wallen zijn hout kant en op een door stronk en, struiken, stee npui n en/of grond verhoogde wal.

AANPLANT HOUTKANTEN (TUSSEN NOVEMBER EN MAART) De mees te hout kant en worden in driehoeks verb and ge plant en dit in 4 rijen. D.w.z. da t iede r plant je op 1 m van elkaar ge plant wordt en da t de rijen plant goed 1 m van elkaar ligg en. Om een hout kant ecolog isch nog waarde voller te maken voorz ie je bes t een struikenla ag als mant el. Deze is, rekeni ng houde nd met de afmet inge n van struiken, be st 5 m aan elke zijde .

JUISTE PLANTENKEUZE Ruwe berk, sporke hout , lijsterbe s, hulst, een stijlige meidoorn, meer stijlige meidoorn, sleed oorn, hazelaar, ligus ter, vlier, zwarte els, Gelde rse roo s, winterei k, zom erei k, linde , kamperf oel ie, bra am, ha agb euk, bos wilg, bos kers, kraakwilg, bre m, mispel, olm, velde sdoor n.

BEHEER (VANAF HET 7DE JAAR NA AANPLANT ) Het ha khout beh eer houd t in da t we iede r jaar een de el van de tot ale lengt e (bv. 20m van de 100m) kappe n tot 10cm boven de grond . De stronk en krijgen hiermee de kans om opni euw uit te groei en. Het 8 ste jaar wordt de volg end e 20m ge kapt , het 9 de jaar de volg end e 20m…. Op het einde van je 100m kan je het jaar erop terug voora an beg innen. Dit hee t ge faseerd beh eer. Mees tal wordt om de 7 à 8 jaar ge kapt om da t het hout da n de idea le dikte hee ft om in de hou tstoof te steken. Het takafval kan vers nippe rd(*) worden of diene n als takkenw al (*). Tijdens het kappe n wordt er som s voor ge kozen om bep aalde bom en (mee stal eik of linde ) niet te kappe n en te laten uitgroei en tot volwaardige bom en. Deze bom en kunnen da n diene n als bv. zangp ost voor bep aalde zangv ogel s of als uitkijkpos t voor bep aalde roof voge ls. In bred ere stroken kan ook “ged und ” worden . Dat bet ekent da t en kele bom en verwijderd worden om de groei en ont wikkeling van de ande re bom en te bev ordere n. Dit kan ook de na tuurl ijke verjongi ng bev ordere n. Brem (Cytisus scoparius) verd raagt ha kho ut beh eer niet , da arom moet voor brem ee n ande re snoei met hode toege pa st worden . Brem snoei je bes t na de bloei (mei-juni-juli) in tot op 2/3 van de scheut en die in da t jaar ge bloei d heb ben . Zo be kom je een dicht e groe i i.p.v. de typische stakerig e groei van brem .

VEILIGHEID BIJ HET BEHEER Pers onen die met de heg ge ns cha ar en/of ket tingzaag werken (of in de zelfde werkom ge ving zijn) moet en veilighe idskled ij dra ge n. Deze bes taat uit een helm waarin ge hoor - en ge laatsbes cherm ing in verwerkt , een veilighe idsbroek, veilighe idsjas, veilighe idsschoe ne n en veilighe idsha nds choene n. * mutters: bundels van takafval dat diende voor het aanmaken van de bakoven. * versnipperen: het sn ipperhout niet ter plekke laten liggen maar afvoeren. Anders creëer je netels en diste ls. * takkenwal: tussen een paar palen of bomen de takken op elkaar taste n.

Fiche – Knotten en kandeleren OMSCHRIJVING Bepa alde soort en werd en en worden ge kno t om ge brui kshou t te levere n. Knot ten houdt in feite niet s ande rs in da n de bet reffend e boom een s om de pa ar jaar van zijn kruin te ont doen waarna de ze weer uitloopt . Gekno tte bom en zijn overa l aan te treffen. In het cultuurl and scha p zijn ze aanwezig als solitair, staan ze in rijen aan poel en o f beken. Door het peri odi ek kappe n van de takken op een bep aalde hoogt e boven de grond , ont staan kno esten waaruit telkens weer nieuwe takken gro eien. Het knot ten van bo men is een eeu wenoud ge bruik. De bom en de de n immers dien st als gre nsafschei ding en als hou tlevera ncier. Kande leren is een snoei techniek waarbij de takken van de boom afge zaagd worden waardoor de bo om het uiterlijk van een kande laar krijgt. Deze techniek wordt toege pa st wannee r de boo m moeilijk toega ng hee ft tot water (bv. door asfalt rond de boo m ), uit veilighe idsvoorz org (bv. ge vaarlijke takken weg ne men) of wann eer er onvold oend e boveng ronds e ruimte is (bv. langs een ge bouw ).

AANPLANT VAN KNOTBOMEN EN GEKANDELEERDE BOMEN Knotwilg (tussen november en maart):      

Niet wannee r de tem pe ratuur lage r is da n -3°C. Zaag een rec ht e tak van 2,5 à 3 met er lengt e van een bes taande kno twilg Snij de onde rkant van de tak schuin af en schil rep en ba st van de onde rste met er Steek de tak (poot ) ca. 1 meter diep in de grond . Plant afstand: de plant afstand tussen 2 pot en ligt tus sen de 4 tot 8 met er Zorg voor stevighe id en bes cher ming teg en vee

Andere knotsoorten (tussen november en maart):    

Plant een boom in een vold oend e groo t plant ga t. Zaag direc t na aanpl ant (of eni ge tijd na de aanp lant , tussen nove mber en maart) de boom op de ge wens te hoogt e af (1,5 tot 2,5 meter bove n maaiveld) en ha al takken aan de stam weg . Plant afstand: de plant afstand tussen 2 pot en ligt tus sen de 4 tot 8 met er Zorg voor ee n goed e bes cher ming teg en vee .

Bomen die gekandeleerd worden (tussen november en december): Kies de juiste maat (10-12 cm omtrek). Plant de juiste boo m op de juiste plek op het juiste moment (rekening houde n met na tte en drog e plaatsen en niet plant en tijde ns vorst). Plaats zon odi g een raster rond de boo m (voora l in weilande n). Gebru ik steun materiaal: één steunpa al 60cm boven de maaiveld en 90cm diep aan de kant van de dom inant e windricht ing. De boom ba nd bev es tigen op ± 60cm boven he t maaiveld.

JUISTE PLANTENKEUZE Knotten: wilgen , zom erei k, zwarte els, groot bladige linde , kleinbl adige linde , ge wone es , tamme kastanje, ha agb euk, velde sdoorn, … Kandelaren: plataan, zom erei k, ha agb euk, groot bladige linde , kleinbl adige linde , tamme kastanje, …

BEHEER Bom en kno tten of kande laren ge beurt altijd ’s winters . Als dit soort snoei tijde ns de zomer zou ge be uren , is de kans op afsterve n van de boo m zeer gro ot , hij hee ft da n te weinig ene rgiere serve s om zijn bladm assa te hers tellen. Knotten: Zaag de takken niet te kort af. Laat bij het knot ten stompjes die eve n lang zijn als de dikte van de tak (niet lange r om da t he t lange stompje rot en een bro n voor infecties en virussen is). Niet bij droog te of vors t. Knot reg elmatig (snel groei end e soo rten om de 5 jaar en traag groei end e soor ten om de 8 jaar) Zaag de boom op ge wen ste hoogt e af boven een vert akking en verwijde r de ove rige takken. Het be ste kan dit, indien mogel ijk, in vers chillend e stappe n ge beu ren (bv. in een peri ode van 4 jaar). Men moe t bed en ken, da t hoe dikker de boo m is, ho e grot er de verwondi nge n zullen zijn. Dikke takken worde n be st eer st op stomp ge zaagd om inscheur en te voo rko men.

Kandelaren: Zoek een aant al jong e takken (max. 5-10 cm dik) uit die samen het ge stel zullen uitmaken (het aant al is afha nkelijk van de ge wens te groot te en vorm ). Zaag in de winter de ge wens te ge steltakken af op de ge wens te lengt e en verwijde r alle ande re takken en zijtakken . Zaag om de 3-8 jaar (afha nkelijk van de boo msoort ) in de winter alle takken, uitge zonde rd de ge steltakken, weg . Bes cha dig nooit de takkraag en houd de snoei wonde n zo klein moge lijk.

Fiche – Lanen en dreven OMSCHRIJVING Een dre ef of laan bes taat uit ee n of meerd ere bo menri jen langs een weg . Vaak ga at he t om relatief oude bom en, die in een gra zige berm staan. Ze wer de n vroeg er vaak ge plant met bv. linde n als teken van ga stvrijheid. In het huidig lands cha p wordt vaak d uide lijk waar vroeg er bel angr ijke weg en lage n door oude dre ven (bv. de ± 250 jaar oude kastanjed reef in Kelcht erhoef ).

AANPLANT BOMENRIJ (EN) (TUSSEN NOVEMBER EN DECEMBER) Kies de juiste maat (10-12 cm omtrek). Plant de juiste bo om op de juiste plek op het juiste moment (rekening houde n met na tte en drog e plaatsen en niet plant en tijde ns vorst). Houd rekeni ng met het ruimtebe slag die de boom innee mt als hij volwassen is. Plaats zonodi g een raster rond (voo ral in weilande n).

de boo m

Gebru ik steun materiaal: één steunp aal 60cm boven de maaiveld en 90cm diep aan de kant van de dom inante windricht ing. De bo om ba nd bev es tigen op ± 60cm boven he t maaiveld. De bom en diene n op een rec hte lijn ge plant te worden , alsook de bo om pa al. Dit kan door midde l van een koord te spa nnen en dit als raakpunt van de boom te nem en. Afha nkelijk van het ge wen st eindb eel d (aanee ng es lot en kro nenr ij of niet) word t de plant afstand bep aald. Indi en de uiteinde lijke kro onbree dte 12m is en het ge wens t eindb eel d een aanee nge sloten krone nrij is, is de plant afstand 10m. Indi en ge en aanee nge slot en kro nenr ij ge wens t is, is de plant afstand enkel e met ers meer da n de uiteinde lijk kro onbr eed te

JUISTE PLANTENKEUZE Winterei k, zom erei k, groo tbladige linde , kleinbl adige linde , groen e be uk, rode beu k, ha agb euk, tamme kastanje, okkernoo t, olm, …

Laanbom en waar aut o’s en vrachtwage ns langs komen: op sleunen tot 4,5m hoog te. Laanbom en waar fietsers en voe tga nge rs langs komen: op sleunen tot 3m hoogt e.

Deze doorri jhoogt e moe t toege pa st worden wannee r de kruin van de boom zich boven de rijbaan b evindt . Jonge bom en moe ten opge kro ond worden tot de ge wens te doorri jhoog te bere ikt is.

Fiche – Plaggen OMSCHRIJVING Plaggen is het verwijderen van de humuslaag en de aanwezige vegetaties, voornamelijk in heidegebieden. Het doel van deze beheersvorm is de voedselrijke toplaag (humuslaag) en grassen wegnemen ten voordele van soorten die voedselarme omstandigheden prefereren. Door de humuslaag te verwijderen komt de arme zandgrond naar het oppervlak, waar bv. struikheide zich in huisvest. Aangezien graszaden een kortere levensduur hebben dan het zaad van struikheide komen grassen minder in aantal terug dan de struikheide.

METHODEN Plaggen kan op drie verschillende manieren gebeuren, namelijk: met de hand, machinaal met een graafmachine (kleinschalig plaggen) of machinaal met een speciale plagmachine (grootschalig plaggen). De voorkeur gaat echter naar kleinschalig plaggen, wat voordeliger is voor de aanwezige fauna.

UITVOERING Tijdstip van uitvoering is afhankelijk van welke waarden het gebied heeft. Zo zal bij de bescherming van fauna het best geplagd worden tijdens het begin van de maand juli. Op dit tijdstip is het broedseizoen voorbij en hebben de reptielen nog geen jongen. Wat betreft de maximale afvoer van nutriënten is de maand oktober het best omdat dan de meeste hoeveelheid organische stof afgevoerd kan worden. Het is belangrijk dat je niet teveel afplagt om te voorkomen dat er geen zaden van heidevegetaties achter blijven. De diepte van plaggen (±5cm) wordt op het terrein goed duidelijk door de duidelijke overgang tussen humus (donkere kleur) en arme zand (wit tot gelige kleur). Op de afbeelding aan de rechterkant is zichtbaar hoe de humuslaag boven de streep verwijderd moet worden.

WAT MET PLAGSEL ? Het afgevoerde plagsel kan worden gerecycleerd: het kan dienen als meststof op landbouwgronden of het plagsel kan gebruikt worden om in bepaalde gebieden de natuur te herstellen (rijk aanbod aan zaden). Indien het plagsel nergens terecht kan onder recyclage kan het nog richting composteerbedrijven.

Fiche – Poelen OMSCHRIJVING Een po el he eft mee stal een natuurlijke oorsprong (bv. een afgesned en meande r van een be ek). Afstrom en d gr ond – of kwelwater en / of regenwater zorgen voor de aanwezigheid van water. In het verlede n zijn poe len aang elegd voor drinkwatervoorziening van vee. Momenteel worden poe len aange legd vanwege hu n be tekenis voor flora, fauna en als bufferzone. Poelen kunne n ook doo r de mens ontstaan zijn (bom kraters, uitgravingen, enzovoort).

AANLEG VAN POELEN

Aandachtspunten:             

Ga na of je een vergunning no dig he bt (op de milieudienst van de gem ee nte). Graaf de po el op een zonnige en van nature natte plaats. Houd een oppe rvlakte aan van minimaal 50m². Laat de diepte afhange n van de aard van watervoorziening: 0.5 – 1m onde r de laagste gr ond waterstand is de juiste diepte. (max 1.5 – 2 m). Verwerk de vrijgekomen grond op de lang s liggende akker of in een wal. Laat de no or delijke oever flauw oplope n (glooien). Zorg voor een optimale po elvor m (onregelmatige kantlijn). Zorg voor een ondiepe strook tege n de kantlijn. Plant gee n bom en kort bij de poe l (bladval zorgt voo r algen). Zorg dat de poe l afgescheiden is van and er e open waters. (een overloop is altijd nut tig zodat je de waterstand zelf kan regelen). Zet gee n vissen uit (deze komen vanzelf). Geen eende n en ganzen in de poe l (overbevolking van de poe l met stank en bo tulisme als gevolg) Breng zono dig een afrastering aan tege n vee; volledig, gede eltelijk of met ope ning afgesloten.

BEHEER

Aandachtspunten:        

Gebruik geen be strijdingsmiddelen (and ers creëer je algen) Laat geen meststoffen in de poe l komen (and ers creëer je algen) Voer ond erho udswerkzaamhed en tussen septem b er en novemb er Verwijder het teveel aan waterplanten (om verlanding tege n te gaan) Verwijder regelmatig slib en afgestorven plantende len (om verlanding tege n te gaan) Maai de rand en gefaseerd Ond erho ud de bom en en stuiken rond de poe l Ond erho ud de afrastering

E xotenbestrijding De grote waternavel, waterteunisbloem en parelvederkruid zijn uithe em se, woekerende waterplanten die de inhe em se faun a en flora be nadelen. De brulkikker, roodwang schildpad, blauwband en zonne baars zorgen oo k voor problemen voor onze inhee mse organismen. Herkenning:

blader en: 5-lobb ig, ronde vor m, diameter 4-10cm, gr ote waternavel he eft grote gele bloem en een insnijding van het blad tot aan de bladsteel.

Bestrijding:

handm atig machinaal indien moge lijk om de 2 à 3 weken opnieuw verwijderen

Grote waternavel

Herkenning:

blader en: lancetvormig, drijvende blader en zijn eivormig, leng te 6-12cm, gele bloem gelijkend op die van de bo terbloem en

Bestrijding:

handm atig machinaal indien moge lijk om de 2 à 3 weken opnieuw verwijderen

Waterteunisbloem

Herkenning:

blader en: blauwe waslaag, stenge l steekt bo ven het water uit, geen bloei

Bestrijding:

handm atig machinaal indien moge lijk om de 2 Ă 3 weken opnieuw verwijderen

Parelvederkruid

Herkenning:

achter de oge n he eft deze schildpad een rode streep. de rest van zijn kop is afwisselend geel en grijs

Bestrijding:

wegvang en met kooien

Herkenning:

blauw-grijs visje dat niet groter wordt dan 10cm. vaak een blauwe band zichtbaar op de zijkanten

Bestrijding:

poe l aflaten en vissen afvang en

Herkenning:

kikker wordt tot 23 cm lang, he eft een groene rug en ee n witte of roodoranje buik, zeer schuw

Bestrijding:

poe l aflaten en kikkers afvang en

Roodwangschildpad

Blauwband

Brulkikker

Fiche – Solitaire bomen OMSCHRIJVING Solitaire bom en of stuiken zijn vrijstaand en vallen mee stal dui de lijk op door hun vorm of afmeting. Ze kunnen bew us t als solitair zijn ge plant , zoa ls bv. op de hoek van een perc eel om de perc eel sscheiding aan te dui de n. Het kunnen oo k overbl ijfsels zijn van ee n grot ere hout kant of ze staan in het dorps cen trum of bij kapel letjes. Sommige soor ten heb ben een speciale bet ekeni s zoa ls bv. linde n he t teken van ga stvrijheid.

AANPLANT SOLITAIRE BOMEN (TUSSEN NOVEMBER EN DECEMBER) Kies de juiste maat (10-12 cm omtrek). Plant de juiste bo om op de juiste plek op het juiste moment (rekening houde n met na tte en drog e plaatsen en niet plant en tijde ns vorst). Houd rekeni ng met het ruimtebe slag die de boom innee mt als hij volwassen is. Plaats zonodi g een raster rond (voo ral in weilande n).

de boo m

Gebru ik steun materiaal: één steunp aal 60cm boven de maaiveld en 90cm diep aan de kant van de dom inante windricht ing. De bo om ba nd bev es tigen op ± 60cm boven he t maaiveld.

JUISTE PLANTENKEUZE Winterei k, zom erei k, groo tbladige linde , kleinbl adige linde , groen e be uk, rode beu k, ha agb euk, tamme kastanje, okkernoo t, olm, …

BEHEER De eers te 5 jaren na plant da tum zijn zeer voorna am in onde rhouds snoei (zom er en winter), vormsnoei en water ge ven in drog e peri ode s. Dit om een goe de en ge zonde doorg roei te ga rande ren tot volwassen bom en. Solitaire bom en kunnen op twee maniere n onde rhoude n worden : sleune n of vrij laten uitgroei en. Sleunen Je kan kiezen om de boom een bep aalde takvrije stamlengt e te ge ven. Dit kan je kiezen wannee r er een bep aalde takvrije stamlengt e moe t zijn om de doo rga ng van landb ouw voert uige n te verzek eren of wannee r de boom kwaliteitvol zaaghout moe t levere n. Sleunen kan door midde l van kapbi jlen, kniptange n, kapm es sen, snoei zage n, stokzage n of steekbei tels op verleng de steel .

Fiche – Amerikaanse vogelkers OMSCHRIJVING De Amerikaans e vogel kers (Prunus serotina) is een bladve rliezend e struik of boom . Ze kan 3 tot 20 met er in hogo te groei en en bloei t in mei en juni in tros sen van 10cm lang met kleine witte bloe met jes. In augu stus en sept ember verschijnen de vrucht en. De soor t is inge voerd in Frankrijk vanuit Amerika in de 17 de eeu w. Ze werd voorna melijk ge brui kt als sierplant in tuinen en pa rken, maar vana f de 19 de eeu w ook in de econom ische bos bouw als ‘vulhout ’. Door de ze massale vers prei ding hee ft de soor t een grot e impa ct op onz e ecosystemen en soo rten.

BESTRIJDINGSMETHODEN Als je met het probl ee m van de Amerikaans e voge lkers zit zijn er enkel e mogel ijk be strijdingsmethode n toepa sba ar. Afha nkelijk van de groot te van de exem plaren kunnen er vers chillend e bes trijdings methode n toege pa st worden . In de onde rstaande tabel is sameng eva t hoe je de bes trijding van de Amerikaa ns e voge lkers het be ste aanpa kt (* db h = diamet er op bors thoo gt e). De bes trijdings met ho de n worden op de volg end e pa gina verd uide lijkt.

Grootte

Bestrijdingsmethode

Tijdstip van uitvoering

Werktuigen

Zaailingen (kleiner dan 1,5m)

Rooien (1a)

Lent e, zomer en herf st

Geen

Bladb eha nde ling (1b)

Augu stus en sept ember

Rugs proei er

Stobben beh ande ling (2a)

Jaarrond (uitge zonde rd bij vors t en reg en)

Bos maaier Rugs proei er/kwa st

Bladb eha nde ling (2b)

Afzage n in de winter Sproei en in augu stus en sept ember (niet : reg en / felle zon)

Bos maaier Rugs proei er

Ringe n (3a)

Heel het jaar

Scha afmes Kapbi jl

Stambeh ande ling (3b)

Heel het jaar (niet : vorst)

Bijl Spui tfles

Stobbe nbeh ande ling (3c)

Jaarrond (uitge zonde rd bij vors t en reg en)

Ket tingzaag Rugs proei er/kwa st

Bladb eha nde ling (3d)

Afzage n in de winter Sproei en in augu stus en sept ember (niet : reg en / felle zon)

Ket tingzaag Rugs proei er

Struiken en kleine bomen (dbh* < 7 cm)

Grote bomen (dbh* > 7 cm)

1a) Rooien : uittrekken van een - en tweej arige zaailinge n kan doorm idde l van mankra cht . Oude re struiken kunnen machina al of doorm idde l van pa arde n uitge trok ken worden . Verd ere opvolg ing en nieuw e zaailinge n verwijde ren is noodz akelijk! 1b) Bladb eha nde ling voor struiken kleiner da n 1,5m : doorm idde l van een rug sproei er waarin een produ ct op ba sis van glyfos aat (glyfos aatconc ent ratie van 3,8 gra m/L). Deze methode is toepa sba ar op zaailinge n en op nieuw e scheut en uit afge zaagd e stobben . 2a) Stobben beh ande ling : de stam zo kort moge lijk teg en de grond afzage n en insmere n (binn en 2h na kap) met een herb icide op ba sis van glyfos aat (glyfos aatconc ent ratie van 19 gra m/L). 2b) Bladb eha nde ling : idem als 1b, maar da n toep assen op scheut en die opni euw uit de stobbe komen. 3a) Ringe n: hee ft als doel de nee rwaartse saps troom stop te zetten. Door midde l van 20cm (in hoogt e) rondom ba st te verwijde ren wordt dit bekom en. Doe dit onde r alle groen e de len van de boo m. Na ĂŠĂŠn maand moet je de bom en con trole ren op nieuw e scheut en of overg roei van cambium . De bo men zullen langza amaan afsterven, maar produ ceren da n en orm vee l zaad, met als ge volg da t de zaadb ank verrijkt wordt met Amerikaans e voge lkers . 3b) Stambeh ande ling : ook bekend als ha k- en spui tmet hode . Bij de ze methode wordt er een inkepin g ge maakt in de stam m.b.v. een ha kbijl. Afha nkelijk van stamdiamet er worden he t aant al inkepi nge n ge maakt en de hoeve elhei d glyfos aat (gram/L) be pa ald. 3c) Stobben beh ande ling : idem als 2a. 3d) Bladb eha nde ling : idem als 2b.

ANDERE BESTRIJDINGSMETHODEN Kappe n zonde r na beh ande ling d.m.v. che mische produc ten : de stam op bor sthoogt e afzage n (1,50m hoog ) ge eft de be ste resultaten. Na een aant al maande n moe ten de nieuw e scheu ten verwijde rd worde n waarna de boom in de mees te ge vallen uitge put is. Wannee r de boom lag er of hoge r ge kapt wordt is de kans op opni euw uitlope n grot er, waarna er na 3 jaar op nieuw zaadvorm ing kan plaatsvinde n. Je kan er ook voor kiezen om na de kap de stobben rond te plant en met beu k (Fagus sylvatica), doug las (Pseudotsuga menziesii), ha agb eu k (Carpinus betulus), zomereik (Quercus robur), winterei k (Quercus patraea) en winterlinde (Tilia cordata) zoda t de stobben te weinig ligt krijgen om opni euw uit te lopen . Beg razing: beg razing kan van toepa ssing zijn voor het in too m houd en van de scheut en en he t verminde ren van het aant al zade n. Schapen en rund eren zijn inzet ba ar. Scha pen et en voora l oude re kiem plant en en jong e blade ren, terwijl rund ere n af en toe jong e blade ren et en, maar zich in he t na jaar teg oed do en aan de vruchten. De pitten die door hee n de mage n van het rund pa ssere n zijn niet meer kiemkracht ig. Indien er vold oend e voed sel aanwezig is na ast Amerikaanse voge lkers is he t ge vaar op verg iftiging door blauwzuur relatief klein. De gra zers zijn zelf in staat om de ho eve elhed en zelfstandi g te dos eren.

VEILIGHEID DE BESTRIJDING Bij het ge brui k van chem ische produ cten altijd de aanwijzinge n van het produ ct opvolg en. Wannee r een bep aalde wijze van ge brui k verb oden wordt (bv. langs waterpa rtijen ) moet dit zeker niet uitgevoerd worden . Vellen mag alleen worden uitge voerd door iemand die hiervoor een ople iding hee ft ge not en. Wie ge en erva ring in het werken met de motorz aag hee ft, mag niet vellen.

Fiche – Japanse duizendknoop OMSCHRIJVING De Japanse duizendknoop (Fallopia japonica) is een overblijvende plant die zich vegetatief reproduceert. De wortels bevinden zich 2 m diep en van 7 tot 20 meter verder dan de moederplant. Ze kan elk jaar wel 1 tot 3 meter hoog worden, waarna ze bij de eerste vorst bovengronds afsterft. De soort is ingevoerd uit Oostelijk Azië naar Engeland in 1850 en komt nu overal voor. Vooral voor op ruderaal terrein (zoals grondopslagplaatsen), op de oevers van waterlopen, enz. Door deze massale verspreiding heeft de soort een grote impact op onze ecosystemen en soorten.

BESTRIJDINGSMETHODEN Handmatig verwijderen: dit moet 2 keer per jaar gebeuren, eerste keer half juni en de tweede keer begin oktober. Dit beheer dient minstens 10 jaar uitgevoerd te worden totdat er een kans bestaat dat de populatie uitgeroeid is. Maaien en afvoeren: dit kan 1 keer per jaar om de populatie min of meer onder controle te houden of om de 2 à 4 weken om de populatie zodanig uit te putten dat ze binnen een aantal jaren slechts sporadisch voor zal komen. Afdekken: doormiddel van een zwarte landbouwplastiek of ander ondoorlatend afdekmateriaal, op minstens 7 meter verder dan de populatie leggen. Afdekken kan gevolgd worden door overplanten. Afgraven: niet altijd mogelijk en ook niet de beste bestrijdingsmethode. Indien men deze methode toch toepast zal er minstens 3 meter diep en 7 meter verder gegraven moeten worden. De jaren nadien worden nieuwe scheuten best handmatig verwijderen of gemaaid. Chemisch vernevelen: producten op basis van triclopyr of glyfosaat kunnen gebruikt worden bij bladbespuitingen in 2 tot 4 behandelingen per jaar. De populatie kan gedeeltelijk onder controle gehouden worden, maar nieuwe scheuten blijven terugkeren en bestaande scheuten groeien misvormd verder. Chemisch injecteren: injecteren van 6 mL geconcentreerde producten op basis van glyfosaat. De injectie gebeurt in de 2de kamer van de stengel, van onderuit. Bestrijken van pas afgesneden stengels: nadat de stengels op een hoogte van 5cm afgezet worden kan er een product op basis van glyfosaat in de stengelholte en op het snijvlak aangebracht worden. Een aantal jaren van uitvoering geeft gedeeltelijke controle over een populatie. Begrazing: doormiddel van schapen, ezels, geiten, paarden en runderen. Na 10 jaar is er een gedeeltelijke verdwijning van monovegetaties van de Japanse duizendknoop en vestiging van ruderale soorten. Overplanten met wilgen: nadat de stengels afgemaaid zijn kan er katwilg (Salix viminalis) of een andere wilgsoort (Salix spp.) aangeplant worden. De soort beschaduwt de bodem waardoor de Japanse duizendknoop onvoldoende licht heeft om uit te groeien (controle en tussendoor verwijderen blijft nodig). Biocontrol agent: Aphalara itadori is een Aziatische bladvlo die in de zomer van 2010 in Engeland is uitgezet tegen de Japanse duizendknoop. Het is tot nu toe de enigste biocontrol agent die voldoet aan de strenge eisen, maar er zijn er nog die potentieel hebben.

VEILIGHEID DE BESTRIJDING Bij het gebruik van chemische producten altijd de aanwijzingen van het product opvolgen. Wanneer een bepaalde wijze van gebruik verboden wordt (bv. injecteren), voer dit dan ook niet uit!

Fiche – Reuzenbalsemien OMSCHRIJVING De reuzenbalsemein (Impatiens glandulifera) is een eenjarig kruid dat zich reproduceert via zaad. Ze kan elk jaar opnieuw 2 meter hoog uitgroeien. Je vindt ze regelmatig in populierbossen en langs waterlopen (natte omstandigheden). De soort is in 1839 als sierplant ingevoerd in Engeland vanuit Azië. De eerste waarneming van in Belgie vondt 100 jaar later plaats. Ondertussen heeft ze 70 jaren tijd gehad om zich te verspreiden over het Vlaamse landschap. Door de massale verspreiding heeft de soort een grote impact op onze ecosystemen en soorten.

BESTRIJDINGSMETHODEN Als je met het probleem van de reuzenbalsemien zit zijn er enkele bestrijdingsmethoden toepasbaar. Bestrijdingsmethode

Frequentie / tijdstip

Werkwijze

Gebied

Resultaatbereiking

Maaibalk of cirkelmaaier

Bermen, grachten, niet te natte gebieden

Na 2 à 3 jaar, indien geen zaadaanvoer plaatsvindt

Manueel uittrekken*

1 x per jaar / juli augustus (voor de eerste zaadvorming)

Vrijwilligers

Onbereikbare, natte plaatsen

Na 2 à 3 jaar, indien geen zaadaanvoer plaatsvindt

Herbicide

2 x per jaar / voor de bloei en tijdens de bloei

Rugsproeier

Niet nabij waterpartijen

Slecht, zaadvorming wordt niet voorkomen

Begrazing

Jaarrond extensieve begrazing

Schapen Runderen

Onbereikbare, vochtige gebieden

Na 2 à 3 jaar

Maaien en afvoeren*

1 x per jaar / eind juli (tijdens de eerste bloei)

* Het is van belang dat de plantresten verwerkt worden om regeneratie te voorkomen. Maaien en afvoeren: is toe te passen indien het gebied toegankelijk is en niet te nat (anders bodemschade). Manueel uittrekken: is toe te passen op onbereikbare en natte gebieden, waar het onmogelijk is om aan begrazing te doen of machinaal beheer toe te passen. Het is echter een vrij arbeidsintensieve methode die best m.b.v. vrijwilligers uitgevoerd kan worden. Herbicide: is in de meeste situaties verboden (wegens het verbod op het gebruik van chemicaliën langs waterlopen). Het is de minst efficiënte en duurste bestrijdingsmethode!! De plant sterft van één sproeibeurt bijna nooit volledig af, waardoor twee werkgangen nodig zijn en dus twee keer zoveel product nodig is. Daarbij komt nog eens dat de zaadvorming niet voorkomen ondanks een tweede sproeibeurt. Begrazing: is zeer efficiënt, goedkoop en onderhoudsvriendelijk. Het is echter afgeraden te opteren voor schapen, enerzijds wegens het onderhoud aan schapen en anderzijds door de kans op hoefrot.

Veiligheidsfiche bosmaaier De bosmaaier heeft een aantal veiligheidsvoorziening, nl. een beschermkap rond de messen en het gebruik van een ergonomisch draagstel. Naast deze beveiligingen op het werktuig zelf is het van groot belang veiligheidskleding en uitrusting te dragen. Naast de veiligheidsvoorzieningen van de bosmaaier en de veiligheidskledij is het gevaar op verwondingen niet verdwenen. De beveiligingen zijn geen alternatief voor een veilige werktechniek. Let dan ook beslist op de veiligheidsvoorschriften in de handleidingen van de motorapparaten.

KLEDING EN UITRUSTING

Veiligheidsjas en –broek

Veiligheidshandschoenen

Veiligheidshelm met gehoor- en gelaatbescherming

Veiligheidsschoenen

WERKVEILIGHEID Voor het starten enkele punten controleren:  Snijgarnituur, beschermkap, handgreep en draagstel moet correct gemonteerd zijn  Gashendel en gashendelblokkering  Bougiesteker moet vastzitten (brandgevaar!)  Handgrepen vrij van olie, hars, …  Het draagstel moet ergonomisch zijn Bij het starten rekening houden met:      

Minstens 3 m van de tankplaats Op een vlakke ondergrond In een niet afgesloten ruimte Voldoende afstand van collega’s (15 meter) Snijgarnituur moet vrij liggen Bosmaaier enkel vanaf de grond starten

Tijdens de werkzaamheden rekening houden met:       

Let op het uitlopen van het snijgarnituur Let op gladheid (regen, sneeuw, schors, …) Zorg altijd voor stabiele houding Nooit zonder collega’s in de beurt werken Tijdig rustpauzes nemen Bij onwel gevoel stoppen met werken Niet roken in de beurt van de bosmaaier

Voldoende afstand houden (min. 15 meter) Voor het tanken moet je de motor uitschakelen. Tank niet wanneer de motor gloeiend heet is. Niet roken in de beurt van de bosmaaier en zeker niet tijdens het tanken. Sluit de tankdop goed af ter voorkoming dat deze loskomt door trillingen. Zorg steeds voor voldoende ventilatie ter voorkoming dat je teveel schadelijk gassen inademd. Werk nooit zonder beschermingskap!

TERUGSLAG VERMIJDEN Tijdens het maaien kan terugslag optreden. Dit is terugslag die ontstaat in de rechterbovenhoek v/d snijgarnituur en het resultaat is van foute gebruikswijzen.

Grote kans op terugslag Minder kans op terugslag Geen kans op terugslag

Om de terugslagvrije zone te benutten moet er gemaaid worden van rechts naar links.

Veiligheidsfiche kettingzaag De kettingzaag heeft veel veiligheidsvoorzieningen, nl. de kettingrem, de kettingvanger, een handvatverbreder, antivibratierubbers en sommige hebben zelf handvatverwarming. Naast deze beveiligingen op het werktuig zelf is het van groot belang veiligheidskleding en uitrusting te dragen. Naast de veiligheidsvoorzieningen van de kettingzaag en de veiligheidskledij is het gevaar op verwondingen niet verdwenen. De beveiligingen zijn geen alternatief voor een veilige werktechniek. Let dan ook beslist op de veiligheidsvoorschriften in de handleidingen van de motorapparaten.

KLEDING EN UITRUSTING

Veiligheidsjas en –broek

Veiligheidshandschoenen

Veiligheidshelm met gehoor- en gelaatbescherming

Veiligheidsschoenen

WERKVEILIGHEID Voor het starten enkele punten controleren:     

Kettingrem Zaagblad en zaagbladspanning Gashendel en gashendelblokkering Bougiesteker moet vastzitten (brandgevaar!) Handgrepen vrij van olie, hars, …

Bij transport en wijziging van werkpositie moet de kettingrem aangetikt worden om te voorkomen dat de ketting onverwacht aanslaat.

Bij het starten rekening houden met:     

Minstens 3 m van de tankplaats In een niet afgesloten ruimte Voldoende afstand van collega’s (5 meter) Kettingrem opzetten Kettingzaag vanaf de grond starten

Tijdens de werkzaamheden rekening houden met:      

Let op het uitlopen van de ketting Let op gladheid (regen, sneeuw, schors, …) Zorg altijd voor stabiele houding Niet alleen werken met een kettingzaag Tijdig rustpauzes nemen Pas om voor brandgevaar door hete uitlaatgassen  Niet roken in de beurt van de kettingzaag  Bij onwel gevoel stoppen met werken

Voor het tanken moet je de motor uitschakelen. Tank niet wanneer de motor gloeiend heet is. Niet roken in de beurt van de kettingzaag en zeker niet tijdens het tanken. Sluit de tankdop goed af ter voorkoming dat deze loskomt door trillingen. Zorg steeds voor voldoende ventilatie ter voorkoming dat je teveel schadelijk gassen inademd.

KICKBACK VERMIJDEN Tijdens het zagen kan kickback optreden. Dit is terugslag die ontstaat in de rechterbovenhoek v/h zaagblad en het resultaat is van foute gebruikswijzen.

      

Motorzaag met beide handen vasthouden Alleen met vol gas zagen Niet met zaagbladneus zagen Nooit meer dan één tak tegelijk zagen Niet te ver voorovergebogen zagen Niet boven schouderhoogte zagen Opletten met spanningskrachten in de stam (zie lager)  Geen lichaamsdelen in het zwenkbereik

VELLEN Vellen mag alleen worden uitgevoerd door iemand die hiervoor een opleiding heeft genoten. Wie geen ervaring in het werken met de motorzaag heeft, mag noch vellen, noch snoeien. Voor dat je de boom gaat vellen moet een valrichting en een vluchtweg bepaald worden.

Voor de valrichting (A) te bepalen letten op:      

Onder welke hoek de boom staat Windrichting en windsnelheid Hellingen Omgeving Sneeuwbelasting Conditie van de boom

De vluchtweg (B):  Vrijmaken van takken en vegetatie  45° t.o.v. de te vellen boom  Tijdens het ‘vluchten’ op vallende takken en de kroon letten  Vluchtwegen op hellingen evenwijdig met de helling Werkgebied rond de stam:

A. Valrichting B. Vluchtweg

STAMMEN ONDER SPANNING Wanneer een gevelde stam onder spanning staat is hiervoor een techniek om te voorkomen dat de kettingzaag terugslaat of klemt of dat de spanning op de stam krachten kan veroorzaken. 1. Drukzijde (1/4 inzagen) 2. Trekzijde (stam doorzagen) Bij onderhands zagen moet erop gelet worden dat er kans is op terugstoten van de kettingzaag. Geen lichaamsdelen in het zwenkbereik!

 Storende takken, vegetatie en obstakels uit het werkgebied bij de stam verwijderen  De voet van de stam vrij maken van stenen, zand en andere niet-houtige voorwerpen.

Veiligheidsfiche motorheggenschaar De motorheggenschaar heeft een aantal veiligheidsvoorziening, nl. de mesblokkering, mesbescherming en het gebruik van twee handen voor twee schakelaars. Naast deze beveiligingen op het werktuig zelf is het van groot belang veiligheidskleding en uitrusting te dragen. Naast de veiligheidsvoorzieningen van de motorheggenschaar en de veiligheidskledij is het gevaar op verwondingen niet verdwenen. De beveiligingen zijn geen alternatief voor een veilige werktechniek. Let dan ook beslist op de veiligheidsvoorschriften in de handleidingen van de motorapparaten.

KLEDING EN UITRUSTING

Veiligheidsjas en –broek

Veiligheidshandschoenen

Veiligheidsbril en gehoorbescherming

Veiligheidsschoenen

WERKVEILIGHEID Voor het starten enkele punten controleren:      

Mesblokkering (indien aanwezig) inschakelen Gashendel en gashendelblokkering Bougiesteker moet vastzitten (brandgevaar!) Handgrepen vrij van olie, hars, … Snijmessen moeten in goed staat verkeren Mesbeschermer (indien aanwezig) vrij van beschadigingen

Bij het starten rekening houden met:     

Minstens 3 meter van de tankplaats Op een vlakke ondergrond In een niet afgesloten ruimte Voldoende afstand van collega’s Heggenschaar enkel vanaf de grond starten

Tijdens de werkzaamheden rekening houden met:    

Let op het uitlopen van de messen Let op gladheid (regen, sneeuw, helling, …) Zorg altijd voor stabiele houding Aandrijfmechanisme wordt warm – oppassen voor verbranding!  Tijdig rustpauzes nemen  Bij onwel gevoel stoppen met werken  Niet roken in de beurt van de heggenschaar

Gebruik een hoogtewerker i.p.v. een ladder Altijd met twee handen werken (zie afbeelding voor juiste houding)

Voor het tanken moet je de motor uitschakelen. Tank niet wanneer de motor gloeiend heet is. Niet roken in de beurt van de heggenschaar en zeker niet tijdens het tanken. Sluit de tankdop goed af ter voorkoming dat deze loskomt door trillingen. Zorg steeds voor voldoende ventilatie ter voorkoming dat je teveel schadelijk gassen inademd.

WERKVEILIGHEID Wanneer de messen geblokkeerd worden, eerst de motor uitschakelen vooraleer het voorwerp te verwijderen.

Contact met stroomgeleidende kabels vermijden, anders is er kans op elektrische schokken.

Ter voorkoming van beschadiging van de messen: ď&#x192;&#x17E; Controleer de haag en de omgeving op stenen, metalen voorwerpen, afrastering langs de haag met eventueel resten van afrasteringdraad in de haag. ď&#x192;&#x17E; Houdt er rekening mee dat er geen steentjes of zand tussen de messen komt wanneer er juist boven de grond gewerkt wordt.