DreifingungnautakjötsframleiðslunnaráÍslandi
ÞegarskoðuðerdreifingUNframleiðslunnareftirsveitarfélögum(mynd6)séstaðhúnermestá vesturhlutalandsinsenþóerutilstórbúausturáFljótsdalshéraði.LangmesterUNframleiðslaní Rangárþingieystrameðtæplega1200UNgripienBorgarbyggð,Eyjafjarðarsveit,Skagafjörðurog ÞingeyjarsveiteruþaráeftirmeðrúmlegahelmingiminniUNframleiðsluhvert.Einungis6 sveitafélögaf59(10%)eruekkimeðneinaungnautakjötsframleiðsluárið2014.
FramleiðslaungnautakjötsáÍslandi
ÍþessumkaflaverðurskoðaðhvernigstaðiðeraðungnautakjötsframleiðsluáÍslandi.Tölulegar upplýsingarerufengnarúrskýrsluhaldinautgriparæktarinnarenþarerum.a.upplýsingarumkyn (naut,kvígur,kýr),upprunaogætterni,fæðingar-ogslátrunardag,fallþungaogkjötflokkun sláturgripa.Þessvegnaerhægtaðreiknaútaldurgripannaviðslátrunogvaxtarhraða(kg fallþungi/dag)semgefurmikilvægarupplýsingarumgæðieldisins.Gagnasafniðsemunniðvarmeð inniheldurallaskráðasláturgripiáaldrinum12–30mánaðasemhöfðunáðaðminnstakosti100kg fallþungaog0,1kgfall/dagívaxtarhraða.Vaxtarhraðinnerreiknaðurþannigaðdregineru15kgfrá fallþungaenþaðeráætlaðurfallþunginýfæddskálfs:
Kg fall/dag = (kg fallþungi 15)/aldur í dögum
ÞávareinnigunniðmeðgagnasöfnþarsemeingönguvoruUNnaut(ekkikvígureðakýr)sem holdaflokkuðustíUN1eðaUNúrval.
7
Mynd5. FjöldiUNsláturgripaárið2014eftirsveitarfélögum.
Framleiðendurungnautakjöts
Áárinu2014komstærsturhlutiinnlendsungnautkjöts(49%)frámjólkurframleiðendummeð verulegtnautaeldisemhliðarbúgrein(mynd5).Samtalsslátraði161mjólkurframleiðandi12eðafleiri ungnautumárið2014.Stærstiframleiðandinníþessumhópislátraði67ungnautumenmeðalfjöldinn var22ungnaut.Eldiðbyggiraðmestumhlutaáalíslenskumógeltumnautumúreiginstofniog stærstuframleiðendurnirkaupatilviðbótaríslenskanautkálfafráöðrumkúabúum.Einblendingareru einungismjöglítillhlutiafheildarfjöldanum.Nautinerualinuppístíumallaævina.Útiuxaeldiog einhverskonarhjarðeldieróverulegtenþekkist.
Næststærstihlutiungnautakjöts(31%)komfrásmáframleiðendummeðinnanvið12nautáárieða5 nautaðmeðaltali.Afþessumhlutakom79%framleiðslunnarfrá364kúabúumenrestin(95bú)af búumíannarristarfssemi.Mesteruþessibúmeðalíslenskógeltnautístíueldienþóereitthvaðum einblendingaíþessumhópisemoguxa.
Fimmtungurungnautakjötsinskomsíðanfrá48framleiðendumsemekkieruímjólkurframleiðslu. Stærstiframleiðandinnslátraði108ungnautumárið2014enmeðalfjöldinnvar30ungnaut.Íþessum hópieruflestiríhjarðeldimeðholdakýrafóræðumupprunaogsemhaldiðerundirheimanautsem einnigeruafóræðumuppruna.Algengastaeldisaðferðinhéreraðlátakálfagangaundir holdamæðrumsínumframaðfráfærumvið5–7mánaðaaldur.Eftirfráfærurfaranautiníhefðbundið stíueldiframaðslátrun.Þóerueinnigtilbúíþessumhópisemeruíeldimeðíslenskauxaeðanaut.
Mynd6. FramleiðendurUNkjöts2014.Smáframleiðendureruþeirsemslátruðufærrien13ungnautumá árinu.
Flokkunungnautakjötseftirkyni
LangstærstihlutiUNkjötserafnautum(mynd7).Ígagnasafninueruuxarekkiskráðirsérstaklegaen fullyrðamáaðþeirséulítillhlutinautanna.ÍrannsóknGuðmundarSteindórssonar(1996)varáætlað aðuxarværu20%allraslátraðranautaenteljamávístaðþettahlutfallhafilækkað.Um7%UN kjötsinserugeldarholdakvígurenum2%bornarkvígursemekkihafanáð30mánaðaaldri.
8
Kjötbændurutan mjólkurframleiðslu 20% Kjötbændurmeð mjólkurframleiðslu 49% Smáframleiðendur 31%
Mynd7. SkiptingUN1gripaeftirkyni.
Flokkunungnautakjötseftirkynjum
Hægteraðskiptaungnautumíþrjáflokkaeftirkynjum(mynd8).Einblendingarerugripirundan alíslenskumkúmsemsæddarvorumeðGalloway,AnguseðaLimósínsæði.Þessagripierauðveltað flokkafráígagnasafninuþarsembáðirforeldrargripsinseruskýrslufærðir.Verraeraðgreinaí sunduraðraholdablendingasemeruafóræðumupprunaundanheimanautumogsvohreinkynja Íslenskranautavegnaþessaðþaðvantarupplýsingarumbæðifeðurogmæðursumragripa.Það verðurþóreynthéraðáætlafjöldaþessarablendingaþannig:Meðþvíaðmiðaviðaðgeldarkvígur semvarslátrað,fyrirutaneinblendingskvígur,séuaðlangstærstumhlutaeinhverskonar holdablendingarogáætlaaðþærséuum40%holdagripaafóþekktumupprunakemurútaðþessi flokkurerum17%aföllumUNgripumsemvarslátraðeðasamtals1210gripir.Þessihópurerað mestueinhverskonarGalloway-ogAngusblendingarogennmeðmismikiðafíslenskublóðiísér. ÁhugifyrirLimósínblendingumíhjarðeldihefurhinsvegarveriðlítillogþeirrahluturerþvímun minnienþóeinhver.
Samanburðuráeinblendingumogalíslenskumgripum
Ígagnasafninuereinsogkomiðhefurframekkiauðveltaðgreinaámilliallraalíslenskragripaog holdablendingameðóþekktanuppruna.Skoðaðvarhvortmunurværiáaldri,fallþungaog vaxtarhraðagripafrákúabændumenþarerunautinnánastöllalíslenskogfráhjarðbændumsem ekkieruímjólkurframleiðsluenþarerunautinaðstórumhlutablendingarafóræðumuppruna.Lítill semenginnmunurvaráþessumhópumhvaðþettavarðaði.HinsvegarholdaflokkuðustUNgripirnir fráhjarðbændunummarktæktbeturengripirnirfrákúabændum(mynd9).Meiraenhelmingifleiri UNgripirfóruíúrvalsflokkhjáhjarðbændumenhjákúabændumogeruþaðsennilegaáhrifaf holdakynjunumhjáhjarðbændum.Þessirblendingarerusettirísamaflokkogalíslenskirgripiren vegaþólítiðímeðaltölumþarsemþeirerumunfærrienalíslenskugripirnir.
9
Kýr 2% Kvígur 7% Naut 91%
Mynd8. ÁætluðskiptingUNgripaeftirkynjum.
Einblendingar
Aðrirholdablendingar AlíslenskirUNgripir
Mjólk Kjöt
Mynd9. SkiptingUNgripaíholdaflokkaeftirþvíhvortþeirkomafrákúabúum(Mjólk)eðahjarðbúum(Kjöt).
Einsogséstámynd8vorueinungis3%UNsláturgripaeinblendingareðasamtals171.Þarsem meðalaldureinblendingaogannarraUNgripaernánasteins(24–25mánaða)viðslátrunerhægtað berabeintsamanþessahópam.t.t.fallþunga,vaxtarhraðaogkjötflokkunar.Kemurþáframskýr munurmillikynsogkynja(myndir10,11og12).
UNkvígurogkýr,óháðkynjumvorumeðlægrifallþungaogvaxtarhraðaenUNnautin.Þávoruaðrir UNgripir(mestalíslenskir),meðmunlægrifallþungaogvaxtarhraðaeneinblendingarnir(mynd10).
Vaxtarhraðieinblendingavarfrá24%(Galloway-)til38%(Limóín-)meirienannarranauta(mynd11).
Þávargríðarlegurmunuráflokkunfallamillieinblendingaogannarragripa(mynd12).Af einblendingskynjunumkomuLimósínblendingarnirbestútíöllumskráðumeiginleikum.Þessimunur millikynjaersvipaðurogvaríblendingstilraunumáMöðruvöllumá10.áratugsíðustualdar
10
3% 17% 80%
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 UNúrval UN1 UN2 S k i p t i n g , % Holdaflokkunfalla
(ÞóroddurSveinssonogLaufeyBjarnadóttir,2000).Þærtilraunirsýnduaðeinblendingarvorumeð betrifóðurnýtinguogskiluðumargfaltmeiribeinniframlegðenalíslenskirgripir.Ástæðanfyrirþvíað kúabændurnotalítiðeinblendingaer,aðíslenskumjólkurkýrnarendastillaogkálfaafföllinerumikil ogþvíþurfaflestiraðsæðaallarsínarkýrmeðíslenskumnautumtilaðtryggjanægilegamargar kvígurfyrirnýliðunímjólkurkúastofninum.
Mynd10. MeðalfallþungiUNgripaeftirkyniogkynjum2014.
*Mestalíslenskirgripireneinnigholdablendingarafóþekktumuppruna.
Mynd11. MeðalvaxtarhraðiUNgripaeftirkyniogkynjum2014.
*Mestalíslenskirgripireneinnigholdablendingarafóþekktumuppruna.
11
0 50 100 150 200 250 300 350 K g 0,00 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 K g f a l l / d a g
Mynd12. HlutfallUNgripaíúrvalsflokkieftirkyniogkynjum2014.
*Mestalíslenskirgripireneinnigholdablendingarafóþekktumuppruna.
Breytileikieldisbúa
Ítöflu1erutekinsamanmeðaltöl10mestueðabestuog10minnstueðalökustubúannaí7flokkum semflestirskiptamiklumálim.t.t.afkomuframleiðslunnar.Íuppgjörinueruallirframleiðendursem slátruðu12eðafleirinautumárið2014.UndanskildareruallarUNkvígur,UNkýrogUN2gripir.
Þannigaðeinungis12–30mánaðagömulnautsemflokkuðustíUN1eðaUNúrvaleruíúrtakinu.
Samtalsvoruþetta4346nautfrá187framleiðendum(búum).Verðmætifallaerfundiðútfrá verðskráNorðlenskafrá11.ágúst2015á www.naut.is.Valineru10hæstuog10lægstubúinfyrir hvernflokk,þannigaðþaðeruekkisömubúinsemeruábakviðmeðaltöliníhverjumflokki.
Samanburðurvalbúannaersýndurígulureitunumítöflunni,semsýnirvelbreytileikannámilli framleiðenda.
Tíustærstubúinslátruðuaðmeðaltali69nautumárið2014en22búíþessuúrtakislátruðum12 nautum.Sláturaldurersvipaðurástærstuogminnstubúunumenfallþungi,vaxtarhraðiog brúttótekjurafhverjunautieruhærriástærstubúunum.
Þau10búsemslátruðuelstunautunum(28mánaða)miðaðviðþau10búsemslátruðuyngstu nautunum(19,5mánaða)vorumeð76kgþyngrafallogþvímunmeiribrúttótekjurafhverjunauti.
Þau10búsemslátruðuþyngstunautunumvorumeð168kílóþyngriföllenþau10búsemslátruðu léttustunautunum.Vaxtarhraðinautannaáþyngstubúunumvareinnigumtalsvertmeirisemogallar brúttótekjurafhverjumgrip.
Vaxtarhraðinautaá10bestubúunum(0,394kgfall/dag)varhelmingimeirienáþeim10búumsem vorumeðlakastavaxtarhraðann(0,197kg/dag).
Þau10búmeðmestubrúttótekjurákgfallslátruðumunstærrinautum(299kg/fallaðmeðaltali)en þau10búmeðminnstubrúttótekjurnarákgfall(178kg/fall).
Þau10búmeðmestumeðalbrúttótekjurádageftirhverngrip(329kr)vorumeiraentvöfalthærri enáþeim10búummeðminnstubrúttótekjurnar(153kr).Meðalaldurgripannaáþessumbúumvar
12
0 10 20 30 40 50 60 70 %
svipaðurenþaðsemskýrirþennanmunerbreytilegurvaxtarhraðiogþarmeðmeirifallþungiá búunummeðmestubrúttótekjurnarádag.
Tafla1. Meðaltöl10hæstuog10eða22lægstubúiní7flokkum;bústærð,sláturaldur,fallþungi,vaxtarhraði, brúttótekjur,kr/kgfall,kr/fall,kr/dag.Gulureitirnirsýnaflokkinnsemraðaðereftir.
Naut Aldur Fall Fall Tekjur Tekjur Tekjur Bú(fjöldi) alls mán. kgalls kg/dag kr./kg kr./fall kr./dag
Meðalfjöldinautaslátrað
Mesti(10) 69 24,6 261 0,327 764 200.625 267 Minnsti(22) 12 24,2 240 0,305 750 181.261 246
%munur 473 1 24 24 6 29 22
Meðalaldurviðslátrun
Mesti(10) 19 28 281 0,31 772 219.367 256 Minnsti(10) 23 19,5 205 0,32 727 150.322 252
%munur -16 44 37 -3 6 46 1
Meðalfallþungi
Mesti(10) 30 26,6 321 0,377 796 255.806 315 Minnsti(10) 24 22,2 153 0,208 702 107.777 162
%munur 26 19 109 81 13 137 95
Meðalvaxtarhraði
Mesti(10) 19 23,1 294 0,394 786 231.896 327 Minnsti(10) 21 24,3 161 0,197 706 113.636 154
%munur -7 -5 83 100 11 104 113
Meðalbrúttótekjurákgfall
Mestu(10) 31 26 299 0,359 812 243.756 307
Minnstu(10) 24 22,7 178 0,237 683 122.296 177
%munur 29 15 68 51 19 99 73
Meðalbrúttótekjurafhverjufalli
Mestu(10) 30 26,8 317,2 0,369 805 255.824 312 Minnstu(10) 23 22,1 153,7 0,209 698 107.332 162
%munur 26 21 106 76 15 138 93
Meðalbrúttótekjurádagafgrip
Mestu(10) 23 24 301 0,39 800 241.952 329 Minnstu(10) 22 24,7 164 0,199 698 114.860 153
%munur 7 -3 83 96 15 111 115
Sölukerfinautgripakjötsafurða
Langstærstihlutiungnautakjötsáneytendamarkaðierseltígegnumafurðastöðvarsemerusamtals 8entværstærstuerumeðumhelmingsmarkaðshlutdeild(mynd13).Flestarafurðastöðvarnareruí eigufélagasembændurstjórna.Eignaformiðhérálandierekkertfrábrugðiðþvísemþekkistíöðrum löndum.Munurinnáíslenskuafurðastöðvunumogþeimerlendufelstístærðinni.
Stærstuafurðastöðvarnarhérálandierustórirkaupenduráinnfluttunautgripakjötitilþessaðþær getisinntviðskiptavinumsínumogstaðiðviðsamninga.Þannigfæsteinnigbetrinýtingá framleiðslulínumþeirra.
Lítillhlutiafheildarmagninuerheimtekiðafbóndatilfrekarivinnsluogsölubeintfrábýli.Samkvæmt upplýsingumáheimsíðuBeintfrábýli,félagheimavinnsluaðila(http://www.beintfrabyli.is)eruskráð
13
26býliáþeirravegumsemseljaheimaunniðnautgripakjöt.Sumþessarabýlaeruþóekkiíeigin framleiðsluogeinnigerustórbúutanþessarasamtakasemseljanautgripakjötbeintfrábýli.
B.Jensen
KaupfélagSkagfirðinga
Norðlenska
SAHAfurðirehf.
SláturfélagSuðurlands
SláturfélagVopnfirðinga
SláturhúsHellu
SláturhúsKVH
Mynd13. Hlutdeildafurðastöðvaíungnautaslátrun2014.
NautgripakjötsframleiðslaníEvrópusambandsríkjum(ESB)í samanburðiviðÍsland
StórhlutinautgripakjötsframleiðslunnaríESBerafgripumsemkomafrámjólkurbúum.Mjólkurkýr erulíktogáÍslandistórhlutiafnautgripakjötsframboðinuognánastöllnautundanmjólkurkúmeru settátilkjötframleiðsluíESB.Hérálandier15–20%nautkálfafrámjólkurbúumslátraðrétteftir fæðingu,væntanlegavegnaþessaðþaðþykirekkiborgasigaðalaþááframtilkjötframleiðslu. Íslenskakúakyniðerhreinræktaðogholdrýrtmjólkurkúakynísamanburðiviðstærstu mjólkurkúakyniníEvrópu.UndantekninginerJerseykyniðsemíholdafarisviparmjögtilíslenska kynsins.RíkjandimjólkurkúakyníEvrópuerHolstein-Friesianogkynsemhafaveriðblönduðmeð Holstein-Friesian.Þessikyneruyfirleitttalsvertstærrieníslenskakyniðenbreytileikinnersamt mikill.
HjarðeldimeðholdakynjumerhlutfallslegastærrihlutinautakjötsframleiðslunnaríEvrópusambandslöndunumenáÍslandi.Þannigeru35%kúaíþessumríkjumafholdakynienhérálandierþetta hlutfallídag(2015)um7%.MeðinnflutningiánýjuerfðaefniafholdakyninuAngusogauknum stuðningitilhjarðbændaerlíklegtaðholdakúmfjölgiennfrekarhérálandi(atvinnuvega-og nýsköpunarráðuneytið,2013b).ÚtbreiddastaholdakynveraldaríhjarðeldierAngusenalgengaster þóaðverameðblendingaafholdakynjumíhjarðelditilkjötframleiðslu.LíktogáÍslandierukálfar færðirfrámæðrumsínum6–9mánaða.Misjafnterhvaðtekurþáviðenísumumkerfumerstefntað þvíaðslátranautkálfunumársgömlummeðsterkustíueldieftirfráfærureníöðrumkerfumer áframeldisembyggirágóðribeit.Þeimnautumerslátraðalltað24mánaðagömlum.
14
5% 7% 23% 7% 27% 1% 24% 6%
Einblendingsræktunþarsemmjólkurkýrerusettarundirholdanaut,erlítiðstunduðíEvrópulíktogá Íslandi.Þóhefurorðiðvartviðmeiriáhugaáþannigræktunundanfarinárogþásérstaklegafyrir Jerseykýrogmeðþvíaðnotakyngreintsæði.
ÍEvrópuerríflegafjórðunginautkálfannaslátraðvelinnanviðársgömlumsemalikálfum(veal)enað magnitileralikálfakjötum13%afnautakjötsframleiðslunni.Hérálandiþekkistvarlaþessi framleiðslavegnaþesshvaðafurðastöðvarborgalítiðfyrirkjötið.Restinafnautkálfunumsemfæðast íEvrópu,rúmlega70%,eralinuppíUNstærðogerþáslátrað10–24mánaðagömlumallteftir framleiðslukerfum.TæplegafjórðungurUNnautannaeruuxarsemerörugglegatalsverthærra hlutfallenáÍslandi.AlgengasteraðalaUNnautinístíumlíktogáÍslandieneinnigeruvelþekkt
15
AngusxLimosínblendingur
JerseyxBelgianBlueblendingur
framleiðslukerfisembyggjaábeitaðstórumhlutaoguxum,sérstaklegafyrirlífræntvottaða framleiðslu.MögulegurvirkurbeitartímiíEvrópu(þegarfóðurjurtireruívexti)ermunlengriená Íslandieðaað6mánuðumáárieðalenguralltnorðurtilSuður-Skandínavíu.Hérálandierekkihægt aðgeraráðfyriraðvirkurbeitartímisémeiraen3–4mánuðirþóaðholdakýrgetinýttsértilviðhalds visnuðgrös(sinu)utanþesstíma.
Einungisum2%nautakjötsframleiðslunnaríESBerlífræntvottuðogstórhlutinautkálfasemfæðast álífræntvottuðummjólkurbúumeruseldirtileldisáhefðbundnumbúumogfáþvíekkilífræna vottun.Íslensktlífræntvottaðnautakjöterekkitilámarkaðieneinstakabúseljasittkjöt„beintfrá býli“semvistvænteðasérstaktáeinhvernhátt,t.d.sem„heynaut“eða„holdanaut.“
Evrópskuframleiðslukerfunumístíueldimáskiptauppeftirlandsvæðum.Ítöflu2erlýsingá algengustukerfunumíEvrópuviðeldiungnautaafmjólkurkúakynjumísamanburðiviðíslenska kerfið.ÍSuður-Evrópubyggirstíueldiðákornfóðrunogþarnánautsláturstærð(240kgfalli)um12 mánaðagömul.ÁsvæðumMið-Evrópu,semnærnorðurtilDanmerkur,byggirstíueldiðá maísheilsæðiogþartekurum16mánuðifyrirungnautinaðnáeftirsóttrisláturstærðeða300kgfalli. ÍNorður-Evrópu(SkandinavíuogSkotlandi)tekursömuleiðisum16mánuðiaðalanautísláturstærð semerum280kgfallþungi.Þessinauterufóðruðað2/3ávotheyi(ístæðumeðaflatgryfjum)og1/3 ábyggieðaöðruódýrukorni.Öllþessikerfihafaþaðaðmarkmiðiaðhámarkavaxtarhraðannogþar meðlágmarkaeldistímannáþvífóðrisemhægteraðræktasvotilástaðnum.Algengastaíslenska kerfiðbyggirhinsvegaráfóðrunmeðmiðlungsorkuríkumeðaorkurýrumheyjumaðlangstærstum hlutaoglítillikjarnfóðurgjöfsemhefuríförmeðsérmjöglanganeldistímaeða25mánuðioger meðalfallþunginautaþáeinungis242kgaðjafnaði.Almennthafahérálandiorðiðlitlarbreytingará gæðumfóðursfyrirungnautíáratugienþóerutilreynslumiklirbændurídagsemalasínnautá gæðamiklufóðrimeðþaðaðmarkmiðiaðhámarkavaxtarhraðannoghefurþaðreynstvel.Þráttfyrir aðbændurhafiöðruhvoruveriðhvattirtilaðaukafóðurgæðin(hækkafóðurgildið)íþeimtilgangiað styttaeldistímannogaukaarðsemina(GunnarBjarnason1966,ÞóroddurSveinsson1998,2000, 2002,2012)hefurþaðekkiennskilaðmarkverðumbreytingumíeldinautahérálandi.
Þóaðaðbúnaðurungnautahafibatnaðáundanförnumtveimuráratugumeruþrengsliístíumog ófullnægjandibrynningaraðstaðaennalgengtvandamálhjáframleiðendumungnautakjötshérálandi ogþaðkemurniðurávaxtarhraðagetuogfóðurnýtingunautgripaogarðsemi(AnnaLóaSveinsdóttir, ÞóroddurSveinssonogSnorriSigurðsson,2010)aukþesssemslysatíðniermeiriíþrengslumenþar semnautinhafaeðlilegtpláss.Ekkierutilneinarsamanburðarrannsókniráaðbúnaðiungnautahérá landiviðaðbúnaðungnautaíöðrumlöndumenþrengsliístíumogskorturábrynningaraðstöðueru þóeinnigvelþekktvandamálhjáframleiðendumíEvrópu(CozziGiulio,2009,NeindreP.Le(ritstj.), 2001).
Eðlilegaeruekkitilmiklarbeinarsamanburðarrannsókniráfóðurnýtinguogvaxtarhraðagetu íslenskranautgripaviðönnurnautgripakyn.ÁstarfsstöðLbhÍáMöðruvöllumvorugerðará10.áratug síðustualdarnokkuðítarlegarsamanburðarrannsókniráGalloway-,Angus-ogLimósíneinblendingum (mæðuríslenskar)viðalíslenskanautgripi(GunnarRíkharðssono.fl.,1996,ÞóroddurSveinssonog LaufeyBjarnadóttir,2000).Ístuttumálisýnaþærrannsókniraðíslenskirnautgripir,hafajafnmikla eðaheldurmeiriátgetuenþessirblendingarenfóðurnýtingtilafurða,daglegurvöxtur,flokkun, kjötgæðiogbeinframlegðtilbóndanserumunlakarihjáalíslenskumnautgripum(sjáeinnigmyndir 10,11og12).
16
Tafla2. AlgengustukerfiíeldiUNafmjólkurkúakynjumámeginlandiEvrópuogÍslandi.
Upphafsaldur(mánuðir)
Fóður(tonnþurrefni):
Votverkaðgróffóður
Kjarnfóður/korn
Hálmur 0,15
Afurðir(kg):
Upphafsþyngd
Daglegþynging,kg 1,25 1,15 0,95 0,6
Lokalífþungi,kg
Fallþungi,kg 240 300 280 242 Fallhlutfall 53%
Kgfóður/kgfall 8,1 10,3 10,7 16,9 1 NeindreP.Le(ritstj.),2001
ÍEvrópuerungnautakjötverðlagtogflokkaðsamkvæmtsvokölluðuEUROPkerfisemhefurverið tekiðuppíkindakjötihérálandienekkiínautakjöti,enþarernotastviðíslensktkerfi.Bæðikerfin dæmafitu-ogholdastigkjötskrokka(föll).Ííslenskakerfinueru3holdaflokkar(Úrval,1,2)og4 grunnfituflokkar(M,A,B,C)eníEUROPkerfinueru15fituflokkarog15holdaflokkar.Reyndarer búiðaðbætaviðþremurofurholdaflokkumíEvrópu(SEUROP)fyrirsérstakaholdanautgripi.Í eldistilraunumLbhÍáMöðruvöllumvoruföllinflokkuðeftirbæðiEUROPogíslenskakerfinuogeru niðurstöðurteknarsamanítöflu3.Þarkemurframaðsömuföllinlendaí5holdaflokkumog5 fituflokkumíEUROPkerfinueneinungisítveimurholdaflokkumogíeinnfituflokkííslenskakerfinu.
Tafla3. Samanburðuráholda-ogfituflokkunalíslenskraUNfallaeftirEUROPflokkunarkerfinuogíslenskaUN flokkunarkerfinu.A=kornnaut,B=heynaut.NautineruúreldistilraunLbhÍáMöðruvöllum2014–2016.
EUROPflokkun
17
1 Suður-EvrópaMið-EvrópaNorður-Evrópa Íslenskaleiðin Korn MaísheilsæðiVothey+korn Vothey/rúlluhey
3 3 3 3 Sláturaldur(mánuðir) 12 16 16 25
2,2 2 4
1,8 1 0,1
0,9
110 110 110 100
450 550 515 484
55% 54% 50%
Hold% Fita% Flokkur A B Flokkur A B R- 9 8 2 0 8 O+ 36 17 2+ 9 8 O 9 33 3- 18 50 O- 36 8 3 45 33 P+ 9 333+ 27 0 Samtals5holdaflokkarog5fituflokkar ÍslenskUNflokkun Hold% Fita% Flokkur A BFlokkur A B Úrval 58 33 A 100 100 1 42 67 Samtals2holdaflokkarog1fituflokkur
Ámynd14séstbeturhvaríslenskufölliníeldistilraunLbhÍáMöðruvöllum2014–2016lendaáEUROP skalanum.Myndinsýniraðíslenskunautinerunálægtmiðjumskalaífituenvelundirmiðjumskalaí holdum.Ííslenskakerfinuhinsvegar,eruþessiföllítveimurefstuholdaflokkunum(UNúrvaleðaUN 1)ogíraunerþarekkigertráðfyriraðtilséuholdagripirhérálandi.Ámynd15ersamanburðurá EUROPflokkunalíslenskranautgripaviðAngusogLimósíneinblendinga(nautogkvígur).Þarkemur framgríðarlegurmunuráholdaflokkumenminnimunuráfituflokkunþóaðíslenskunautinséulíka þarmeðlægstuflokkunina(ÞóroddurSveinssonogLaufeyBjarnadóttir,2000).
ÞaðermikilvægtaðíslenskakerfinuverðibreyttíáttaðEUROPkerfinueinsoglagthefurveriðtil(Óli ÞórHilmarssonogStefánVilhjálmsson,2005,atvinnuvega-ognýsköpunarráðuneytið,2013a,b)í þeimtilgangiaðgreinanákvæmarfitu-ogholdstigfalla.Fitaogholderumikilvægirgæðaþættirfyrir bæðikjötvinnslunaogneytandann.Þeimerhægtaðstjórnameðfóðrunogþásérstaklegafitunnien einnigholdstiginuuppaðvissumarki.EinnigættiaðskoðaaðlækkahámarksaldurUNgripaúr30 mánuðumí24mánuðioggreinaámilliógeltranautaannarsvegarogkvígnaoguxahinsvegarvið flokkun.
Mynd14. FlokkunfallaafalíslenskumnautumsamkvæmtEUROPkerfinu,(a)fituflokkun,(b)holdaflokkur. 1=minnst,15=mest.ÚreldistilraunLbhÍáMöðruvöllum2014–2016,A=kornnaut,B=heynaut,250og 300=fallþungi.
18
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 A250A300B250B300 Hópur (a)EUROPeinkunnfita 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 A250A300B250B300 Hópur (b)EUROPeinkunnhold
Mynd15. FlokkunfallasamkvæmtEUROPkerfinu,afalíslenskumnautgripumogAnguseðaLimósín einblendingum.Meðaltalnautaogkvígnaogþriggjaaldursflokka(ÞóroddurSveinssonogLaufeyBjarnadóttir, 2000).
Viðamikilsamanburðarrannsóknávaxtarhraðaogsláturgæðumí15Evrópskumnautgripakynjum sýndigríðarleganmunmillikynjaíflestummældumeiginleikum(AlbertíP.o.fl.,2009).Írannsókninni vorubæðimjólkurkúakynogholdakyneníslenskakúakyniðvarekkiþarámeðal.Enguaðsíðursýnir rannsókninaðíslenskakyniðlíkistmjögmikiðJerseymjólkurkúakyninu,m.t.t.stærðar,vaxtargetu, skrokkflokkunar(EUROP)ogkjöteiginleikaenþaðvarþaðkynsemskoraðilægstíflestummældum þáttum.VaxtarhraðiholdakynjannavarnæstumtvöfaltmeirienJerseykynsins(0,421kgfall/dagvs 0,723–0,833kgfall/dag)ásamafóðrinu.
Kjötgæðiíslenskrarnautaísamanburðiviðnautaferlendumkynjumhefurekkiveriðrannsakað mikið.Yfirleitterekkitaliðaðnautgripakyniðeittogsérhafimikiláhrifákjötgæðinenfóðrunog aldurgripannaviðslátrunræðurþarmestu.Fitusækniogholdfyllingerþókynjabundin.Fastihluti kjötsinsersamsetturúrvöðvavef,bindivefogfituoghlutfallþeirraræðurmestnáttúrulegriáferðog meyrnikjötsins.Vöðvaþræðirverðagrófariogbindivefurinntorleystarimeðaldrigripannasemgerir kjötiðseigaraenvöðvafitaeyksteinnighlutfallslegameðaldrinumsemgerirkjötiðmeyrara.Í eldistilraunLbhÍáMöðruvöllum2014–2016meðalíslensknautvarfitahryggvöðva(meðfiturönd) meiriíþyngriogeldriföllunum(300kgföll)eníléttariföllunum(250kg)eða14,5samanboriðvið 12,6%.Nautinsemvoruísterkaraeldinu(kornnautin)vorumeðmeirihryggvöðvafituennautiní veikaraeldinu(heynaut)eða15,3ámóti11,8%.Þessifitumunurskýrirniðurstöðurseigju-og stinnumælingasemsýnduað300kgföllinvorumeyrari(sérstaklegakornnautin)en250kgföllinog aðheynautinvorustinnarienkornnautin.
Ísamanburðartilraunmeðalíslenskanautgripiogeinblendinga(ÓliÞórHilmarssono.fl.,2000)voru blendingarnirmeðmeirikjötgæðienþeiralíslensku.Kjötiðáíslenskunautgripunummældistseigara enkjötiðáblendingunumogblendingskjötiðvareinnigmeyrarasamkvæmtskynmati.Þennanmun máskýrameðþvíaðblendingarnirvorufeitari(EUROP)enalíslenskunautgripirnirogþvílíklegameð meirivöðvafituþóaðþaðhafiekkiveriðmælt.Ámótikomaðalíslenskunautgripirnirvorusafaríkari
19
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Íslendingar Angusx Limósínx
E U R O P e i n k u n n
Kyn
Hold Fita
enblendingarnirsemþýddiaðekkivarmunuráheildargæðaeinkunnámillikynja(alíslenskuog blendinga)ískynmatinu.Ísömutilraunvarskýrkjötgæðamunurákvígumannarsvegarogógeltum nautumhinsvegarkvígunumívil.ÍsamanburðartilraunmeðalíslensknautogGallowayblendingavar niðurstaðansvipuð,blendingarnirvorufeitariogmeðmeirikjötgæðieníslenskunautin.Kjötgæði alíslenskunautannaerþóhægtaðbætaverulegameðorkuríkufóðriogháumfallþunga.
Verðlagningánautgripumíkjötframleiðsluí
EvrópusambandinuogáÍslandi
TalsverðurmunureráhvernignautgripakjöterverðlagtíEvrópusambandinu(ESB)ogáÍslandieins ogkemurframítöflu4.Þaðskaltekiðframaðopinberstuðningurviðþessaframleiðsluerólíkurog þvíerfittaðberabeintsamanverðmilliríkjanna.HinsvegareráhugavertaðberasamanhvernigESB ríkinverðleggjasínanautgripakjötsflokkainnbyrðisísamanburðiviðÍsland.Verðiðsemgefiðeruppí töflunnierfrá17.mars2016íESBenáÍslandifrá11.ágúst2015hjáNorðlenska(á www.naut.is).Í báðumtilvikumerumvegiðmeðalverðaðræðaíþessumflokkum.ÍESBeru6verðflokkarená Íslandieru3verðflokkar.ÍESBfæsthæstaverðiðfyrirungaalikálfa(<8mánaða)semer44%yfir meðalverðisemESBbændurfáfyrirungnaut(UN).Verðiðáeldrialikálfum(8–12mánaða)ersvipað eðaörlítiðhærraenverðiðfyrirUN(A)gripi.ÁÍslandihinsvegar,erverðiðáalikálfum(AK)einungis 32%afverðiUNgripaogskýrirhversvegnaíslenskirbændureruafhugaþessueldi.Verðmunurá kýrkjöti(K)ogungnautakjöti(UN)erheldurmeiriíESBenáÍslandieða73%boriðsamanvið77%af UNverði.
ÞákemurframítöflunniaðíESBfæst8%hærraverðfyriruxakjöt(C)og2%hærraverðfyrir kvígukjöt(E)ísamanburðiviðkjötafógeltumnautum(A).Þaðereðlilegtaðkvígu-oguxakjötsé verðlagthærraþvíaðframleiðslukostnaðurinnogkjötgæðinerumeirieníkjötiafógeltum ungnautum.Hérálandierekkigerðurneinngreinarmunuráverðlagninguþessakjöts.
Ítöflunniereinnigmeðalverðánautgripumtilkjötframleiðslusemseldirerulifandiámörkuðumí ESB.Hérálandieruekkitilsambærilegirmarkaðir.Þarnaséstaðmeðalverðnautkálfaaf mjólkurkúakyni(<4vikna)errúmlega11.000kr.semþættigottáÍslandiogaðmeðalverð holdanautkálfaerþrisvarsinnumhærra.Eldrisölugripireruverðlagðireftirþungaogþarergreinilegt aðbændurfáhærraverðfyrirlifandinautgripiensláturgripiviðsamaþunga.
20
Nautafilemeðfituröndafalíslenskukornnauti
Tafla4. MeðalverðánautgripumíEvrópusambandsríkjunum(ESB)ogáÍslandi(IS).Verðtilbændaán virðisaukaskatts.
MeðalverðíESBríkjum 1 MeðalverðáÍslandi 2
Gerðirnautgripafalla(ESB/IS) EUR/kgfall ISK/kgfall röðunISK/kgfallröðunIS-ESB
Alikálfar<8mánaða(Z/AK) 5,4 757 1 236 3 -485
Kálfar8–12mánaða(Z/AK) 3,8 536 4 236 3 -264
Ungnaut12–24mánaða(A/UN) 3 3,8 526 5 733 1 266
Uxar>12mánaða(C/UN) 4,1 568 2 733 1 224
Kýr(D/K) 2,8 386 6 562 2 214
Kvígur>12mánaða(E/UN) 3,8 538 3 733 1 254
Áfæti EUR ISK
Nautkálfarafmjólkurkúakyni<4vikna 79,4 11.115 kr./kálf
Nautkálfarafholdakyni<4vikna 216,8 30.352 kr./kálf
Ungirsölunautgripir 4 2,4 333 kr./kglífþunga
Vetrungarnaut 2,3 328 kr./kglífþunga
Vetrungarkvígur 2,3 325 kr./kglífþunga
1http://ec.europa.eu/agriculture/beef-veal/presentations/market-situation_en.pdf meðalverð17.mars2016,gengi;140ISK/EUR
2http://www.naut.is/pages/gagnlegar-upplysingar/verdlisti-nautakjot/ meðalverðmiðaðviðgjaldskráNorðlenskafrá11.ágúst2015,allirsláturgripir2014
3 ÁÍslandieruUNnaut12-30mánaðaogekkiergerðurgreinarmunuráuxum,kvígumogógeltumnautum
4 sölunautgripir="storecattle"áenskusemþýðirgripirsemfaraámillibúaíframhaldseldi
Leiðirtilaðaukaframleiðsluungnautakjötsviðnúverandi aðstæður
Þaðermikiðsvigrúmtilaðbætaframlegðafungnautakjötsframleiðsluhérálandiviðnúverandi aðstæður.Meiriframlegðættiaðleiðatilaukinnarframleiðslusemgeturkepptbeturviðinnflutt ungnautakjöt.
Einsogkemurframámynd2erum2500ungkálfum(UK)slátraðáárihérálandi.Þettaeruað stærstumhlutanautkálfarsemhægteraðnýtatilkjötframleiðslu.Ef80%þessarakálfayrðusettirá (um2000hausar)værihægtaðöðruóbreyttu(225kgmeðalfallþungaogjafntframboðákýrkjöti)að aukaframboðiðánautgripakjötium12%.Þaðmyndieittogsérekkináaðfullnægjaeftirspurn innanlandsogreyndarekkilíklegtaðbændurséutilbúniraðaukaásetningaðöðruóbreyttu.Auka þarfarðsemiframleiðslunnar.
Meðþvíaðaukafallþungaallraungnauta,meðbetrifóðrunogaðbúnaði,máaukaarðsemina umtalsvert.Þaðmyndijafnframtbætasamkeppnishæfniíslenskaungnautsinsviðinnfluttaungnautið vegnaþessaðmarkaðurinn(ogafurðastöðvarnar)kallaráþyngriogvöðvameiriföll.Ef meðalfallþunginnyrðiaukinnúr225kgí300kgog2000nautkálfartilviðbótarsettirámyndi framboðiðaukastum36%.Þannigaðfræðilegaséðgætuíslenskirnautgripabændurframleittallt nautakjötfyririnnanlandsmarkaðviðnúverandiaðstæður.Enþáþurfabænduraðbreytaverulega hjáséreldisaðferðum.
21
Ídagermeðalfallþungiungnautaum230kgogermeðalaldurþeirrarúmlega24mánuðirviðslátrun. NýlokintilraunLbhÍsemhafðiþaðaðmarkmiðiaðáætlahámarksvaxtarhraðagetualíslenskranauta sýndi,aðnautgetaíhefðbundnustíueldináð300kgfallþungaá19mánuðummeð50%kornfóðrun ogviðgóðaheyfóðrun(96%hey)náð300kgá23mánuðum.Íúrvalsflokkfóru58%kornnautannaog 33%heynautanna.Álandsvísuferhinsvegarvelinnanvið10%íslenskraungnautaíúrvalsflokk. Meðalverðfyrirtilraunagripinavar812kr./kgfallenálandsvísuvarmeðalverðsamkvæmtsömu verðskrá733kr./kgfallogermunurinnum11%.
Tilaðnáárangriínautaeldiþarfmarkvissafóðrunoggóðanaðbúnaðístíumísamræmiviðnúverandi reglugerðumvelferðnautgripa(nr.1065/2014).Þaðerjafnframtgrunnurinnaðásættanlegri framlegð.Fóður-ogfjármagnskostnaðurræðursíðanupphæðframlegðarinnarásamt afurðarverðinu.Alvörunautaeldiverðuraðbyggjaáhágæðaódýruhey-ogkornfóðrihvortsemþað erheimaræktaðeðaaðfengið.Fjármagnskostnaðurviðeldiðgeturveriðumtalsverðurenerþó yfirleittlítillmiðaðviðfóðurkostnaðinn.Algengteraðnotaeldriogjafnvelafskrifuðgripahúsundir þessaframleiðsluenþeimfylgirávalltviðhalds-ogrekstrarkostnaðursemeldiðþarfaðstandaundir.
Þvíhlýturþaðaðveramarkmiðiðaðhámarkakjötveltunaíöllualvörustíueldi.Kjötveltanerþað magnkjötssemhægteraðframleiðaíákveðnufjósieðaákveðinnistíuát.d.ársgrundvelli.Þvímeira magnþvíminnifasturkostnaðurákgfall.
Ámyndum16og17erusviðsmyndirsembyggjaániðurstöðumúrnautaeldistilraunumLbhÍ.Þarnaer borinsamanframlegðeldisviðláganogháanfóðurkostnaðogframlegðannarsvegarafgripoghins vegaraffjósimeðfösturými.Lágifóðurkostnaðurmiðarvið20kr.áþurrefniskílóiðíheyiog40kr.á þurrefniskílóiðíkornienháifóðurkostnaðurinnmiðarvið40og80kr.áþurrefniskílóiðíheyiog korni.Íbáðumsviðsmyndumerkorniðhelmingidýraraenheyið.Þettaverðerekkiútíloftiðþvíað rannsóknirsýnaaðflestirbændurframleiðaheyogkornímeðalárumáþessuverðbili(20–40kr. heykílóiðog40–80kr.kornkílóið).Efgripirþurfaekkiaðtakaþáttíföstumkostnaðierréttastað miðaviðframlegðafhverjumgrip,annarsáaðmiðaviðframlegðfjósseðastíu.
Ídæminuámynd17ermiðaðviðfjós(fastrými)semgeturvelt;
25kornnaut 250kgföll áári=6250kgalls, 22kornnaut 300kgföll áári=6600kgalls,
21heynaut250kgföll áári=5250kgallseða
18heynaut300kgföll áári=5400kgalls
22
20/40kr/kg 40/80kr/kg
Mynd16. Áhriffallþungaogfóðurkostnaðaráframlegðeftirgrip.Kornnaut(A)ogheynaut(B).Sjáskýringuí texta.
2.500.000
20/40kr/kg 40/80kr/kg
Mynd17. Áhriffallþungaogfóðurkostnaðaráársframlegðfjóss(fastsrýmis).Kornnaut(A)ogheynaut(B).Sjá skýringuítexta.
Myndirnarsýnaað300kgföllskilameiriframlegðen250kgföllogaðframlegðfjóssmeðkornnaut ermeirienframlegðfjóssmeðheynautíbáðumfallflokkumíódýrarifóðurflokknumogerþaðvegna meirikjötveltu.Myndirnarsýnajafnframtaðhærrifóðurkostnaðurinn(40/80kr./kg)skilarallsstaðar óásættanlegriframlegð.Þarerframlegðinþómunmeiriíheynautummiðaðviðkornnautin.
23
0 500.000 1.000.000 1.500.000 2.000.000
A250 A300 B250 B300 F r a m l e g ð ú r f j ó s i , k r
0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000 A250 A300 B250 B300 F r a m l e g ð g r i p s , k r
Tillögurumraunhæfarrannsókniráeldinautgripatil kjötframleiðslu
Erlendarrannsókniráaðbúnaðieldisdýraífjósumogbeitilöndummávelheimfæraáíslenskar aðstæðurogþvíóþarfiaðendurtakaþærhérálandi.Áhugaverðusturannsóknirnaríþessumflokki eruþærsemleitaleiðatilaðlágmarkakostnaðviðgerðgripahúsa,umhirðuogfóðrunogsemtaka miðafnútímakröfumumaðbúnaðogheilsufareldisgripanna.
Hinsvegareríslenskafóðriðogíslenskakúakyniðnokkuðsérstaktþóaðþarfirnarogáhriffóðurgæða áafurðamyndunséuígrundvallaratriðumþausömuíöllumkynjum.Geraþarfrannsóknirogtilraunir semleitaleiðatilaðlágmarkakostnaðviðfóðuröflunogfóðurverkunviðíslenskaraðstæður.
Góðaðstaðafyrireldistilraunirhérálandierekkifyrirhendiogseturskorðurárannsóknirsemer hægtaðgera.TilraunaðstaðanástarfsstöðLbhÍáMöðruvöllumþarsemstærstueldistilraunirnar hafaveriðgerðarsíðustutvoáratugieraðmörguleytiágætenbarnsínstímaognauðsynlegtað endurnýjanánastfrágrunnitækioginnréttingarfyrirframtíðareldistilraunir.
Rannsakaþarfáframnýfóðrunarkerfiáfyrstu6mánuðumeldisíþeimtilgangiaðhámarka vaxtarhraðaogheilbrigðiungnautafyriráframeldi.
Geraættigrunnrannsóknáfjölda,uppruna,endingu,aldurssamsetningu,burðartímaogheilbrigði holdakúaíhjörðum.
Íhjarðeldiþarfaðrannsakaáhrifburðartímaáþrifogvöxtkálfaframaðfráfærum.
Rannsakaþarfvaxtarhraðagetuogfóðurþörfíslenskrauxaísterkueldiogrannsakagæðiuxakjötsí samanburðiviðkjötafógeltumnautumíþeimtilgangiaðmetahvortaðgreinaeigikjötiðviðflokkun ogíverðmati.
Rannsakaáhagkvæmniþessaðkomauppstærrieldisstöðvum(>500sláturgripiráári)semtakavið 4–8mánaðagömlumungnautumfrábændumílokaeldiframaðslátrun.Dæmiumstaðsetningueru RangárvellirogVallhólmiíSkagafirðiþarsemstutterínægaðföng.
Mikilvægteraðrannsóknaniðurstöðurskilisérfljóttogvelíráðgjöftilbændasemeruíeðastefnaá nautaeldi.
Lokaorð
Nýsamþykktarlagabreytingarogreglugerðarsetningarvegnainnflutningsáerfðaefniholdanauta munuekkifaraaðsetjamarksittáíslenskanautakjötsframleiðslufyrreneftirumþaðbil6-8áren þessiskýrslalegguráhersluástöðulýsinguogaðbendaáþámöguleikasembændureigatilþessað aukaogbætasínaraðferðirviðnautaeldistraxídag.Þegarnýjaerfðaefniðhefurskilaðsérííslenskar holdanautahjarðirsamfaraþekkingaruppfærslumeðalbændaográðunautaerfyrstmöguleikiáað hluturhágæðaíslensksholdanautakjötsaukistánautgripakjötsmarkaðnum.
24
Heimildir
AlbertíP.,B.Panea,C.Sañudo,J.L.Olleta,G.Ripoll,P.Ertbjerg,M.Christensen,S.Gigli,S.Failla,S.Concetti,J.F. Hocquette,R.Jailler,S.Rudel,G.Renand,G.R.Nute,R.I.Richardson,J.L.Williams.2008.Liveweight,bodysize andcarcasscharacteristicsofyoungbullsoffifteenEuropeanbreeds.LivestockScience114,Issue1(2008), s19-30.
AnnaLóaSveinsdóttir,ÞóroddurSveinssonogSnorriSigurðsson.2010.Úttektáaðbúnaðiogvextinautgripaí kjötframleiðslufyrrognú.Fræðaþinglandbúnaðarins2010,s383-388.
Atvinnuvega-ognýsköpunarráðuneytið.2013a.NautakjötsframleiðslaogstaðaholdanautastofnsinsáÍslandi. Skýrsla,15s.
Atvinnuvega-ognýsköpunarráðuneytið.2013b.SkýrslastarfshópsumeflingunautakjötsframleiðsluáÍslandi. Skýrsla,17s.
CozziGiulio,MartaBrscic,FlavianaGottardo.2009.Maincriticalfactorsaffectingthewelfareofbeefcattleand vealcalvesraisedunderintensiverearingsystemsinItaly:areview.ItalianJournalofAnimalScience,Supp2, 67-80.
GuðmundurSteindórsson.1996.Matáslátrunarhæfniungneyta.Ritgerð.BændaskólinnáHvanneyri,37s.
GunnarBjarnason.1966.Búfjárfræði–nautgriparækt.BókaforlagOddsBjörnssonar.
GunnarRíkharðsson,GuðjónÞorkelsson,ÞóroddurSveinssonogÓlafurGuðmundsson.1996.Samanburðurá íslenskumnautumogGalloway-blendingum.FjölritRala–Ralareport186,55s.
JónÁkiLeifsson.1997.Uxarafíslenskukynitilkjötframleiðslu,II.Ráðunautafundur1997,s225-233.
NeindreP.Le(ritstj.).2001.TheWelfareofCattlekeptforBeefProduction.EuropeanCommission;Scientific CommitteeonAnimalHealthandAnimalWelfare,149s.
ÓliÞórHilmarssonogStefánVilhjálmsson.2005.Samanburðurmatskerfafyrirnautgripakjöt.Skýrslatil Landssambandskúabænda.Yfirkjötmatríkisins,MatvælarannsóknirKeldnaholti,10s.
ÓliÞórHilmarsson,ÞóroddurSveinsson,ÁsbjörnJónsson,ElsaDöggGunnarsdóttir,SvavaLivEdgarsdóttirog HannesHafsteinsson.2000.Samanburðuráalíslenskum,AngusxíslenskumogLimósínxíslenskumnautgripum. II–Slátur-ogkjötgæði.Ráðunautafundur2000;196–205.
SigríðurBjarnadóttir.1997.Uxarafíslenskukynitilkjötframleiðslu,I.Ráðunautafundur1997,s211-224.
ÞóroddurSveinsson.2014.Hverervaxtargetaíslenskranautaíkjötframleiðslu?-verkefnakynning. Bændablaðið20.mars2014(6.tölublað)bls.34.
ÞóroddurSveinsson.2012.Blendingsræktínautakjötsframleiðslu.Freyja1.-2.28-32.
ÞóroddurSveinsson.2012.Aukumnautakjötsframleiðsluna–meðsterkaraeldimánáframmeiriframlegð. Bændablaðið,23.tölublað,18.árg.(2012),s28.
ÞóroddurSveinsson.2002.Fóðurþarfirungneytatilkjötframleiðslu.Freyr98(9)11-17.
ÞóroddurSveinsson.2000.Kjörsláturstærðnautgripafrásjónarhólibóndans.Bændablaðið17.tbl.6.árg.s17.
ÞóroddurSveinssonogLaufeyBjarnadóttir.2000.Samanburðuráalíslenskum,AngusxíslenskumogLimósínx íslenskumnautgripum.I–Át,vöxturogfóðurnýting.Ráðunautafundur2000;179–195.
ÞóroddurSveinsson.1998.Hvererframlegðnautakjötsframleiðslunnar?Freyr94(14)9-13.
25
