Kalendarz z lasu 2011/2012

ISSN 2083-6406

OKLADKAfinalna.indd 1

2011-07-22 16:18:40

KALENDARZ Z LASU 2011 窶｢ 2012

KALENDARZ NALEﾅｻY DO:

ADRES/TELEFON:

SZKOﾅ、/KLASA:

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 1

2011-07-19 16:26:54

Drodzy Licealiści!

Przed Wami kolejny rok nauki. Zapraszamy do spędzenia go w rytmie życia lasu i w otoczeniu drewna – surowca w pełni naturalnego, a przy tym odnawialnego. W leśnym kalendarzu znajdziecie co tydzień ciekawostki poświęcone lasom, drzewom i drewnu, a pod nimi słowniczek polsko-angielski z terminami leśnymi. Miłośników doświadczeń zachęcamy co miesiąc do przeprowadzenia proponowanych w kalendarzu eksperymentów, ukazujących niezwykłe właściwości drewna. Na końcu terminarza odkryjecie, jakie drzewo w Was drzemie. Przeczytajcie celtycki horoskop leśny, ułożony na podstawie wierzeń w moc drzew.

Wydano na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych Warszawa 2011 © Centrum Informacyjne Lasów Państwowych ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. nr 3 02-362 Warszawa tel. 22 822 49 31, fax 22 823 96 79 e-mail: cilp@cilp.lasy.gov.pl www.lasy.gov.pl Autorzy tekstów Hanna Będkowska (H.B.), Witold Ciechanowicz (W.C.), Wiktor Naturski (W.N.), Anna Pikus (A.P.), „Celtycki horoskop leśny” pochodzi z publikacji „Ballady o drzewach” wydanej nakładem RS DRUK Autorzy eksperymentów Adam Czyżewski (A.C.), Katarzyna Kołacz (K.K.), Grzegorz Pikus (G.P.) Zdjęcia Lista autorów na końcu kalendarza Rysunki Łukasz Wierzbicki, PULS-ART (drzewa) Redakcja Małgorzata Haze Korekta Elżbieta Kijewska ISSN 2083-6406 Projekt graficzny Mateusz Stryjecki ideaextra.com Druk i oprawa Ośrodek Rozwojowo-Wdrożeniowy Lasów Państwowych w Bedoniu

www.erys.pl

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 2

2011-07-19 16:26:55

Plan lekcji na rok szkolny 2011–2012 GODZINY

Poniedziałek

Wtorek

Środa

Czwartek

Piątek

Poniedziałek

Wtorek

Środa

Czwartek

Piątek

ZAJĘCIA DODATKOWE

GODZINY

ZAJĘCIA DODATKOWE

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 3

2011-07-19 16:26:55

Bogactwo gatunków i ekosystemów

Różnorodność biologiczna

o gaznej, mamy na myśli bogactw Mówiąc o różnorodności biologic ekoość wiel i ) etyczne (w obrębie gatunku tunkowe (liczbę gatunków), gen ć cnoś obe jest różnorodności biologicznej systemów. W lesie kluczowa dla a życi ami dlisk rosie które są swoistymi mik martwych i zamierających drzew, ciekanków roślin, grzybów i zwierząt. Co gatu u i miejscami schronienia dla wiel iejsze enn Najc ne. orod zą być najbardziej różn we, nieprzebyte lasy wcale nie mus iępom we jścio prze fy lasu, łąki czy bagna. Stre są mozaiki różnych ekosystemów: k owis środ sobą ze cych ją je gatunki z graniczą dzy nimi to tzw. ekotony. Zasiedla dla nich. oraz inne – charakterystyczne tylko a podznej zakłada konwencja uchwalon ogic biol i nośc Ochronę różnorod hnych szec pow iej ardz najb z o r. Jest to jedn czas szczytu Ziemi w Rio w 1992 się ały wiąz zobo ia gan strze – do jego prze porozumień międzynarodowych stapod niła to w 1996 r. Wyznaczono trzy 193 państwa świata. Polska uczy ażonow zrów jej , znej ogic biol i różnorodnośc wowe cele konwencji: ochronę ikających sprawiedliwy podział korzyści wyn ne użytkowanie oraz uczciwy i znych. z wykorzystania zasobów genetyc W.C.

Najce są mo nniejsze ekosys zaiki róż ny te bagna mów: lasu, ch .

S trefy p łąki czy pomi Zasied ędzy nimi t rzejściowe o tzw. lają j ze sob e gatunki z ekotony. gr ąś – cha rodowisk o aniczących rakter raz inn ysty e dla nic czne tylko h.

różnorodność biologiczna – biological diversity porozumienie międzynarodowe – international agreement zrównoważone użytkowanie – sustainable use martwe drewno – dead wood cel – goal

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 4

geny – genes ekosystem – ecosystem mozaika – mosaic ochrona – protection uczciwość – honesty

2011-07-19 16:27:10

Sierpień 2011 • Wrzesień 2011 Poniedziałek

05:47 19:38

I

29 30 31 1 2 3 4

06:18 19:15

Wtorek

05:48

I19:36

07:43 19:37

Środa

05:50

I19:34

09:09 19:59

Czwartek

Początek roku szkolnego 2011/2012

05:51

I19:32

10:35 20:25

Bronisławy • Idziego

Piątek

05:53

I19:29

12:00 20:57

Juliana • Stefana

Sobota

WIERZBA (osoby urodzone w dniach 3 – 12 września)

05:55

I19:27

13:19 21:36

Izabeli • Szymona

Niedziela

05:56

I19:25

14:30 22:25

Idy • Lilianny

Sierpień 2011

Wrzesień 2011

T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

T

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

31 32 33 34 35

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

35

36 5 6 7 37 12 13 14 38 19 20 21 39 26 27 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 5

Pn.

Wt.

299 2011-07-19 16:27:14

Skąd się biorą drzewa?

Sadzenie lasu

ecnie sadzimy lasy, same przez tysiące lat. Ob Drzewa doskonale siały się adzają żołędziami co ykład dęby intensy wnie obr bo nam się spiesz y. Na prz . Leśnic y zbierają więc zi zdecydowanie za rzadko pięć – osiem lat. To dla lud by móc je sadzić co roku. sami hodują sadzonki, tak nasiona, przechowują je i ały być uprawiane. e na polach, które przest Nowy las sadzi się zw ykl dzo się różni od tej leponieważ gleba polna bar Nie jest to prosta czynność, polu królują bak terie. dla życia drzew grz ybni na śnej. Zamiast nie zbędnej wieku giną. Niektóre a chorują i często w młodym Posadzone tu leśne drzew pne tereny. To tzw. gaonizować takie nieprz ystę drzewa potraf ią niejako kol ozy. ej znane wśród nich są brz tunki pionierskie; najbardzi y las, jest nie zmiernie now c rzą two ić, adz pos my ma ie jak , ów unk gat ór Dob o sadzi się je zwykle rzebują dużo światła, dlateg pot ny sos d ykła prz Na . ważny ją też przepuszc zalnego anach. Drzewa te wymaga pol łych leg roz o kow sun na sto nach. W takich warunglebach ciężkich, np. na bag na ły ros ą będ źle – ntu gru sowanie nasion z lokale. Bardzo ważne jest też sto olsz to za się dzą aw spr h kac alnych warunków. w pełni dostosowane do lok nych populacji: tylko one są ewka zdążył y się e wiosną , żeby młode drz Nowy las powstaje zw ykl zonki drzew iglastych ą. Stosunkowo drobne sad jeszcze ukorzenić przed zim nnie zaostrzonego drąga kostura (rodzaj jednostro sadzi się za pomocą tzw. ykł ym szpadlem. cu), a drzewka liściaste – zw z poprzeczką na górnym koń W.C .

Leśnic nasiona y zbierają ,p i sami h rzechowują je o tak by m dują sadzonk i, Nowy la óc je sadzić co roku. s powst aje wiosną , żeby m zwykle zdążyły ł się jeszc ode drzewka ze ukorz przed zim enić ą. żołędzie – acorns sadzonki – seedlings mikoryza – mycorrhiza nasiona – seeds zalesianie – afforestation

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 6

drzewa iglaste – conifers, coniferous trees drzewa liściaste – broadleaves, broadleaved trees szpadel – shovel czyszczenie – clearing nieprzystępny – inaccessible

2011-07-19 16:27:28

Wrzesień 2011 Poniedziałek

05:58 19:23

I

5 6 7 8 9 10 11

15:29 23:23

Doroty • Wawrzyńca

Wtorek

05:59

I19:20

16:16 00:30

Beaty • Eugeniusza

Środa

06:01

I19:18

16:52 01:40

Reginy • Melchiora

Czwartek

06:03

I19:16

17:20 02:52

Marii • Adriany

Piątek

06:04

I19:14

17:43 04:02

Piotra • Sergiusza

Sobota

06:06

I19:11

18:02 05:12

Łukasza • Mikołaja

Niedziela

06:07

I19:09

18:20 06:20

Jacka • Dagny

Wrzesień 2011 Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

35

36 5 6 7 37 12 13 14 38 19 20 21 39 26 27 28

T

Pn.

Wt.

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 7

292 2011-07-19 16:27:32

Królowa polskich lasów

Sosna zwyczajna

króluje spot ykanym w polskich lasach – Sosna jest drzewem najc zęściej agania wym e mał powszechna, ponieważ ma na 70% ich powierzchni. Jest tak gich, ubo ach gleb warunkach – zarówno na i potrafi rosnąć w prawie każdych et na bagnach. jak i żyznych. Można ją spotkać naw ym wania sosny jej drewno jest jedn tępo wys go Z powodu powszechne twie lars meb ie, ictw own nych w polskim bud z ważniejszych materiałów stosowa ł. także do produkcji celulozy i na opa je się e stuj oraz stolarst wie. Wykorzy a przy zebn potr ona była icę. Dawniej Drewno sosny jest bogate w żyw fonię kala – i dnik skła jej iaj iu zwłok. Dzis konserwacji statków i balsamowan ernilaki , iczy iern pap ny, tycz mysł farmaceu i terpentynę – wykorzystuje prze nic innego ztyn, zwany złotem północy, to czy i… zbrojeniowy. Piękny burs ących ponad 30 mln lat temu. jak skamieniała żywica sosen rosn ch ków eter ycznych zawartych w igła Równie bogate są właściwości olej sopo er ryjnie i wykrztuśnie, dlatego spac sosen. Działają one przeciwbakte oddeami drog z y lem prob ące maj y na osob snow ym borze działa korz ystnie okoliw szość uzdrowisk mieści się właśnie chowymi. Nie dziwi więc, że więk bory. cach bogatych w lasy sosnowe – A.P.

sosna – pine gleba – soil żyzny – fertile bagno – swamp, bog bursztyn – amber

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 8

zne eteryc łach i k j e l O iwte w ig zawar iałają przec z ie, d sosen i wykrztuśn m nowy ryjnie bakte acer po sos tnie o sp r z ys dlateg ze działa ko roblemy mi. bor mające p echowy by odd na oso z drogami

olejek eteryczny – essential oil przeciwbakteryjny – antimicrobial przemysł – industry skamieniałość – fossil bór – coniferous forest

2011-07-19 16:27:51

Wrzesień 2011 Poniedziałek

06:09 19:07

I

12 13 14 15 16 17 18

18:36 07:27

Radzimira • Gwidona

Wtorek

LIPA (osoby urodzone w dniach 13 – 22 września)

06:11

I19:04

18:53 08:34

Eugenii • Aureliusza

Środa

06:12

I19:02

19:11 09:41

Roksana • Bernarda

Czwartek

06:14

I19:00

19:31 10:47

Albina • Nikodema

Piątek

06:16

I18:57

19:56 11:52

Edyty • Kornela

Sobota

06:17

I18:55

20:25 12:55

Franciszka • Hildegardy

Niedziela

06:19

I18:53

21:02 13:52

Irmy • Józefa

Wrzesień 2011 Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

35

36 5 6 7 37 12 13 14 38 19 20 21 39 26 27 28

T

Pn.

Wt.

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 9

285 2011-07-19 16:27:54

Fabryka tlenu

Rola lasów w bilansie tlenu i węgla na Ziemi

i em. Jednak poc zątek życia na Ziem Dzisiaj tlen kojarzy nam się z życi się ie wien poja a iem tlenu w atmosferze, związany jest paradok salnie z brak ką kata ą w historii naszej planety wiel wsz pier tego pier wiastka oznaczało nizmów orga i Ziem e ych wtedy w biosferz strofę ekologiczną. Dla przeważając iem zagładę. bez tlenowych tlen oznaczał bow proi tlenu w przyrodzie są drzewa. Lasy ucen Obecnie głównymi prod tam . rząt zwie i i ludz ich ystk połowę potr zeb wsz dukują tlen zaspokajający nawet ! osób ch trze a życi do u niezbędnego Jedna dorosła sosna dostarcza tlen tlenek esie fotosyntezy pochłaniają dwu proc w wa drze Z drugiej strony go. iane larn ciep tu efek enia czyną wystąpi węgla, którego nadmiar jest przy u ciąg w ile , tyle – la węg kg 0 nie nawet 360 Jeden hek tar lasu pochłania rocz ke konstru pamiętać, że budując drewnian godziny wydala 200 osób. War to y węgiel, ujem azyn mag na, drew z onanych cje czy uży wając przedmiotów wyk ym skutki atmosfery. Ogranic zamy tym sam nie poz walając mu uwolnić się do efek tu cieplarnianego.

W.C .

tlen – oxygen katastrofa – disaster organizmy beztlenowe – anaerobic organisms dwutlenek węgla – carbon dioxide efekt cieplarniany – greenhouse effect

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 10

Lasy produkują tlen zaspokajający nawet połowę potrzeb wszystkich ludzi i zwierząt.

Jedna dorosła sosna dostarcza tlenu niezbędnego do życia trzech osób!

Ziemia – Earth fotosynteza – photosynthesis pochłaniać – to absorb magazynować – accumulate atmosfera – atmosphere

2011-07-19 16:28:05

Wrzesień 2011 Poniedziałek

06:20 18:50

I

21:49 14:42

19 20 21 22 23 24 25

Januarego • Konstancji

Wtorek

06:22

I18:48

22:45 15:24

Filipiny • Eustachego

Środa

06:24

I18:46

23:51 15:59

Jonasza • Mateusza

Czwartek

06:25

I18:43

-

Tomasza • Maurycego

OLIWKA (osoby urodzone 23 września) WAGA – Wenus (osoby urodzone w dniach 23 września – 22 października)

d 06:27

I18:41

01:05 16:28

06:28

Piątek

Bogusława • Tekli

LESZCZYNA (osoby urodzone w dniach 24 września – 3 października)

I18:39

Początek astronomicznej jesieni

02:24 16:53

Sobota

Gerarda • Teodora

Niedziela

06:30

I18:36

03:46 17:15

Aurelii • Władysława

Wrzesień 2011 Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

35

36 5 6 7 37 12 13 14 38 19 20 21 39 26 27 28

T

Pn.

Wt.

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 11

278 2011-07-19 16:28:08

Imigrantka z Ameryki

Daglezja zielona

Dagle zję łatwo roz – w yposa poznasz żo ny c h w po chara trójzębne k teryst yc z z w yraźny , uniesion nych sz ysz mi paska e do góry ka c h mi wosko z igłami jo łuski. Igły wego nalo dły. Pozna dagle zji, tu na spo sz je po ty – w yraźn d z ie, można m, że są – ie zaostrz pomylić w odróżn one. Po ro c y tr ynow ieniu od jo z tarciu w y za p ach d ło p a w ych lc . a Pą k i d a g ch w ydzie k sz tałcie, le zji są w lają prz yje w odróżn ysmukłe, m ny ieniu od p o wrzecio ękatych i Dagle zja nowatym tę to p je o d z n a o k o ń c z o ny c z najpotę ojc z y źnie h pąków jo żniejsz ych , Ameryce dły.

Pó łnocne drzew na sce zaled j, świecie. W o siąga pon wie 50 m swojej , tr zeba je ad 10 0 m kraju dag w ysokośc dnak pam le zje to n i. W Poliętać, że a ogó ł – ja nie osobn sp o ty k ka n e w n n a ten gatu iki. W sw asz ym ojej ojc z y nek – mło 50 0 –70 0 la źnie dagle de, 120 –1 t.

50 -letzje doż y w ają bowie Warto wie m wieku dzieć, że najdłuższ ą deskę św to właśnie z dagle z ji iata, wpis w yproduk ją ogląda aną do K si o wa n o w ć w Sz ym ęgi rekord Polsce barku (rek kó w z Lę b ów Guine ord ten zo orka). Cie ssa; możn st a k ł a p w óźniej po a ą zdolnośc świeżą ko bit y prze z rą. ią dagle zji leśnijest zarast

anie ścięty ch pni W.C .

wypro Z daglezji najdłu dukowano ż w wpisa szą deskę św Polsce n i ą ata do Guine ssa; m Księgi rek , w Szy ożna ją og ordów m został barku (rek lądać ord te późnie n j leśnik ów z L pobity prze ębork z a).

daglezja – Douglas-fir pączki szczytowe – apical buds woskowy nalot – wax coating wrzecionowaty kształt – spiral shape deska – plank

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 12

szyszka – cone wysmukły – slender potężne – mighty cytrynowy zapach – lemon scent zaostrzone igły – sharpened needles

2011-07-19 16:28:23

Wrzesień 2011 • Październik 2011 Poniedziałek

06:32 18:34

I

05:11 17:37

26 27 28 29 30 1 2

Justyny • Cypriana

Wtorek

06:33

I18:32

06:37 18:00

Damiana • Amadeusza

Środa

06:35

I18:29

08:05 18:25

Luby • Wacława

Czwartek

06:37

I18:27

09:33 18:55

Michała • Michaliny Dzień Chłopaka

06:38

I18:25

10:58 19:33

Piątek

Wery • Honoriusza

Sobota

06:40

I18:23

12:15 20:20

Danuty • Remigiusza

Niedziela

06:42

I18:20

13:20 21:17

Teofila • Dinozji

Wrzesień 2011 T

Pn.

Wt.

Październik 2011 Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

T

35

36 5 6 7 37 12 13 14 38 19 20 21 39 26 27 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

39

40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 13

Pn.

Wt.

Śr.

5 12 19 26

Cz. 6 13 20 27

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

271 2011-07-19 16:28:26

Leśne laboratorium

ślin

dla ro a i c y ż o ł d ó r Chlorofil, ź

Czego potrzebujesz • karton i kamień Jak przeprowadzić doświadczenie Na trawniku połóż karton i przyciśnij go kamieniem. Układ doświadczalny pozostaw na tydzień. Po tym czasie odkryj zakrytą trawę, a spostrzeżesz, że wyblakła, utraciła swój naturalny zielony kolor Co z tego wynika Chlorofil – zielony barwnik, który znajduje się w roślinach – ma ogromne znaczenie dla ich rozwoju i wzrostu. Jest niezbędnym czynnikiem umożliwiającym zachodzenie fotosyntezy (anabolicznego procesu biochemicznego produkującego związki organiczne z dwutlenku węgla i wody pod wpływem promieni słonecznych). Jednak sam chlorofil wytwarzany jest również w procesie fotosyntezy (dokładnie w plastydach). Brak dostępu światła powoduje zahamowanie procesu fotosyntezy i zaprzestanie produkcji chlorofilu. Dlatego właśnie trawa traci swoją naturalną barwę.

Główną rolą chlorofilu jest wyłapywanie energii z promieni słonecznych i przekazywanie jej do wybijania elektronów, które wykorzystuje się w dalszej części fotosyntezy (spójrz na komiks obok).

Z chlorofilu korzystają na co dzień i ludzie, choć nie do przeprowadzania fotosyntezy. Ma on zastosowanie w przemyśle spożywczym jako barwnik naturalny, jest też suplementem diety. Znajdziesz go w produktach kosmetycznych: antyperspirantach, kremach, perfumach, mydłach – ponieważ ma właściwości antyseptyczne, ściągające, regeneracyjne, przeciwzapalne i kojące naskórek.

G.P.





















  

Cząsteczka chlorofilu

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 14

2011-07-19 16:28:34

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 15

2011-07-19 16:28:43

Kto dba o las?

Co nieco o pracy leśników

racy Sednem p st je leśników lasu, go ie k anie ta kształtow wa pokolenia tr który prze niającym się ie m z w stale świecie.

Poddasze nadleśnictwa. Grupa dzie ci, siedząc na podłodze, bier ze udz iał w zajęciach. Pada pytanie, czym zajmują się leśnicy. Maluchy odp owiadają: karmią zwierzęta, opiekują się nim i, pilnują, by nikt nie rwał kwiatków . Prowadzący zajęcia pyta, czy można ścin ać drzewa. Pada chóralna odpowi edź: nie!

Część tego stereotypu o prac y leśn ików jest oczy wiście prawdziwa.

Chro nią oni las, dbają o to, by przetrwa ł. Zagrożeń jest dużo: zmiany klim atu, skażenie środowiska, śmieci, masowe występowanie groźnych dla drze w owadów (tzw. gradacje) i wiele innych. Ale dzięki działaniom leśników lasy zach owują naturalne funkcje, jednocześnie zaopatrując społeczeństwo w drew no.

Jest to możliwe dzięki wielofunkcyjnej gosp odarce leśnej, w ramach której waż ą oni potr zeby ochrony zasobów przyrody i produkcji drewna. Drewniane dom y, meble, które nas otac zają czy papier – nie biorą się bowiem znikąd! Dlat ego w tzw. planie urządzenia lasu prze znacza się fragmenty lasów do wycięcia . Leśnicy zajmują się nadzorem nad pracą drwali oraz takim organizowaniem tych prac, by nie zniszczyć występujących w lesie chronionych gatunków roślin i zwierząt.

Pieniądze ze sprzedaży drewna leśn icy w całości prze znaczają na potr zeby lasu.

Sednem prac y leśników jest zate m wyważenie potr zeb ochrony zaso bów przyrody i produkcji drewna oraz kształtowanie takiego lasu, któr y przetrwa pokolenia w stale zmieniającym się świecie.

W.C .

leśnik – forester troska – concern ciągłość – continuity zdrowy – healthy śmieci – waste

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 16

gradacja – outbreak owad – insect dokarmianie zwierząt – supplementary (winter) feeding ochrona – protection drwal – logger

2011-07-19 16:28:53

Październik 2011 Poniedziałek

06:43 18:18

I

14:12 22:22

JARZĘBINA (osoby urodzone w dniach 4 –13 października)

06:45

I18:16

3 4 5 6 7 8 9

Teresy • Heliodora

14:52 23:32

Wtorek

Rozalii • Edwina

Środa

06:47

I18:13

15:23 00:43

Igora • Flawii

Czwartek

06:48

I18:11

15:48 01:54

Artura • Brunona

Piątek

06:50

I18:09

16:08 03:03

Marii • Marka

Sobota

06:52

I18:07

16:26 04:11

Pelagii • Brygidy

Niedziela

06:53

I18:04

16:43 05:18

Arnolda • Dionizego

Październik 2011 T

Pn.

Wt.

39

40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31

Śr.

5 12 19 26

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 17

Cz. 6 13 20 27

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

264 2011-07-19 16:28:57

Europejski gigant

Jodła pospolita W mitologii ko jodła występuje ja to związane symbol seksu. Jest ą historią z dość dramatyczn . jodła), dziewicy Elate (z gr ałtu, która uniknęła gw łaśnie zamieniając się w w to drzewo.

Jodły to prawdziwe olbrzymy. Są najwyższymi rodzimymi drzewami w Europie, osiągają nawet 60 m wysokości. Charakteryzują się też długowiecznością – najstarsza polska jodła miała 600 lat. Niestety, mimo majestatycznych rozmiarów jodła jest gatunkiem wrażliwym. Ma duże wymagania co do siedliska, na którym rośnie, i ciężko znosi zanieczyszczenie środowiska. W Polsce występuje jedynie w górach i na pogórzu.

Jodłę łatwo poznasz po gładkiej szarosrebrzystej korze. Jeszcze bardziej charakterystyczne są jej igły – niekłujące, na gałęzi ułożone jak zęby grzebienia. Na ich spodniej stronie zauważysz dwa białawe paski, a gdy rozetrzesz igłę w palcach, poczujesz zapach… pomarańczy. Jodła jest drzewem zimozielonym.

Próżno szukać szyszek jodłowych pod drzewem. Jesienią, gdy dojrzeją, całkowicie się rozpadają, pozostawiając na gałęzi jedynie oś szyszki, zwaną trzpieniem. Jasne, miękkie, ale trwałe drewno jodły wykorzystuje się do budowy domów i instrumentów muzycznych, np. organów.

Jodła jest drzewem bogatym w symbolikę. Starożytni Grecy utożsamiali ją z Posejdonem – bogiem morza. W mitologii występuje również jako symbol seksu. Jest to związane z dość dramatyczną historią dziewicy Elate (z gr. jodła), która uniknęła gwałtu, zamieniając się właśnie w to drzewo. W świecie antycznym jodły uznawano za wyrocznie. Szum ich gałęzi przepowiadał przyszłość.

A.P.

jodła – fir olbrzymi – enormous długowieczny – long-lived siedlisko – habitat, site organy – the organ

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 18

zimozielone drzewo iglaste – evergreen coniferous tree grzebień – comb mitologia – mythology symbol – symbol wyrocznia – oracle

2011-07-19 16:29:08

Październik 2011 Poniedziałek

06:55 18:02

I

17:00 06:25

10 11 12 13 14 15 16

Pauliny • Franciszka

Wtorek

06:57

I18:00

17:18 07:31

Emila • Aldony

Środa

06:58

I17:58

17:37 08:37

Eustachego • Maksymiliana

Czwartek

07:00

I17:55

18:01 09:43

Gerarda • Edwarda

KLON (osoby urodzone w dniach 14 – 23 października)

07:02

I17:53

18:28 10:46

Dzień Nauczyciela, Edukacji Narodowej Święto Edukacji (Dzień Nauczyciela) Narodowej

Piątek

Alana • Kaliksta

Sobota

07:03

I17:51

19:03 11:44

Teresy • Jadwigi

Niedziela

07:05

I17:49

19:46 12:36

Gawła • Florentyny

Październik 2011 T

Pn.

Wt.

39

40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31

Śr.

5 12 19 26

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 19

Cz. 6 13 20 27

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

257 2011-07-19 16:29:12

Nie ciąć więcej, niż rośnie

Zrównoważona gospodarka leśna

Carlowitz postawił tezę, że nie W 1772 r. niemiecki leśnik Hans Carl von roku przyrasta, tak by las miał co go niż można wycinać w lesie więcej drewna, nym pokoleniom. Ideę tę zakolej szanse się odbudować i mógł służyć wielu e, przekształcając ją w ekonomic zną adaptowały w XX wieku ruchy ekologiczn latach 80. z inicjatywy ONZ powołano doktrynę zrównoważonego rozwoju. W wspó łczesną koncepcję tego pojęcia. specjalną komisję, która wypracowała którym potrzeby obecnego pokolenia Według komisji jest to „taki rozwój, w szans przyszłych pokoleń na ich zamogą być zaspokojone bez umniejszania

spokojenie”. trafiają do lasów, tym razem jako W 1992 r. idee Carlowitza z powrotem iro (Braz ylia). Jeden z czterech uchwawytyczne szczy tu Ziemi w Rio de Jane ochrony środowiska odnosi się bezlonych wtedy dokumentów dotycząc ych twa do takiego zarządzania nimi, aby pośrednio do lasów. Zobowiązuje pańs powinny służyć przyrodzie – być schro przetrwały dla przyszłych pokoleń. Lasy kszenie różnorodności krajobrazowej nieniem dla zwierząt, wpły wać na zwię t zakłada też, że lasy będą w stanie i pochłaniać węgiel z atmosfery. Dokumen w i usług. Nale żą do nich: drewno, dostarczać człowiekowi szeregu produktó leki, paliwa. Lasy mają dawać ludziom woda, poży wienie, pasze dla zwierząt, pracę i umożliwiać im wypoczynek. oju, wyrażone w deklaracji W Polsce zasady zrównoważonego rozw men doku tów określających prak tykę z Rio, trafiły w latach 90. do oficjalnych gospodarki leśnej.

W.C.

być sch Lasy powin wpływ ronieniem ny dla ać ności k na zwiększe zwierząt, rajobr nie róż a n węgie l z atm zowej i poch orodłaniać osfery w stan .S i szereg e dostarczać ą przy tym u prod c złowie uk jak: dr k ewno, tów i usług, owi woda, takich pasze dl po Lasy m a zwierząt, żywienie, leki, p ają da aliw wa i umoż liwiać ć ludziom p a. r im wy poczyn acę ek.

pozyskanie drewna – timber harvest zrównoważony rozwój – sustainable development ochrona środowiska – environmental protection przyrost – increment wyższa szkoła leśna – forest high school

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 20

paliwo – fuel ruch ekologiczny – ecological movement dzika przyroda – wildlife przyszłe pokolenie – future generation zarządzać – to manage

2011-07-19 16:29:27

Październik 2011 Poniedziałek

07:07 17:47

I

20:38 13:20

17 18 19 20 21 22 23

Małgorzaty • Wiktora

Wtorek

07:09

I17:45

21:39 13:57

Juliusza • Łukasza

Środa

07:10

I17:42

22:48 14:27

Pelagii • Piotra

Czwartek

07:12

I17:40

-

Ireny • Jana

Piątek

07:14

I17:38

00:02 14:53

Urszuli • Hilarego

Sobota

07:16

I17:36

01:20 15:16

Filipa • Korduli

SKORPION – Pluton (osoby urodzone w dniach 23 października – 21 listopada)

e 07:17

I17:34

02:41 15:37

Niedziela

Marleny • Seweryna

Październik 2011 T

Pn.

Wt.

39

40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31

Śr.

5 12 19 26

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 21

Cz. 6 13 20 27

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

250 2011-07-19 16:29:30

Świąteczne gałązki

Stroisz

iglastych, wykorzystywane do two Stroisz to gałązki drzew i krzewów tem imi nisk d do zabezpieczania roślin prze rzenia wieńców i stroików oraz tak więc jest nie czny – ulega biodegradacji, peraturami. To materiał ekologi rzywa sztuczne. szkodliw y dla środowiska jak two prze wany na specjalnie do tego celu poz Stroisz jest prze z leśników yski piew iegó zab enia h oraz podczas prowadz znaczonych plantacjach i uprawac o gęst zbyt nych dzo na przerzedzaniu posa lęgnacyjnych w lesie. Polegają one wo idło praw ą mog iny iegom pozostałe rośl jode ł i świerków. Dzięki takim zab stroisz ncja o światło i wodę. Poz yskany kure kon się a i szybko rosnąć. Zmniejsz nt poume dok ć ada posi ące nim powinny traf ia do sprzedaży. Osoby handluj ictwo. leśn nad aje wyd ą któr , tzw. asygnatę twierdzający legalność poz yskania, młode że się, rza zda ego Dlat . towarem Stroisz jest bardzo atrakcyjnym ty przyrodleczane prze z łowców stroiszu. Stra drzewka jodł y czy świerka są oka a jodła. to jedna zniszczona oko ło 20-letni nicze są ogromne – wiązka stroiszu ystd świętami Bożego Narodzenia i Wsz Złodzieje najc zęściej działają prze . ięte wyc Aby okaleczone drzewa muszą zostać kich Świętych. Niestety, czasami żnic y leśni przed 1 listopada i 24 grudnia stra walczyć ze złodziejami stroiszu, kontrojscy ie patrolują lasy, a strażnic y mie oraz policjanci szczególnie dokładn zy. lują targowiska i okolice cmentar H.B.

stroisz – ornamental trees wieniec – wreath konkurencja – competition atrakcyjny – attractive okaleczać – to wound

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 22

a się, Zdarz drzewka de ą że mło y świerka s z c jodły zez łowców pr e dnicze czan okale traty przyro a stroiszu iązk u. S stroisz romne – w a są og zniszczon tnia jodła.

-le na to jed około 20

plantacja – plantation niszczyć – to destroy złodziej – thieve straż leśna – forest guard targ – market

2011-07-19 16:29:38

Październik 2011 Poniedziałek

ORZECH (osoby urodzone w dniach 24 października – 4 listopada)

07:19 17:32

I

04:04 15:59

24 25 26 27 28 29 30

Rafała • Marcina

Wtorek

07:21

I17:30

05:30 16:23

Darii • Wilhelminy

Środa

07:23

I17:28

06:57 16:51

Lucjana • Ewarysta

Czwartek

07:24

I17:26

08:25 17:25

Iwony • Sabiny

Piątek

07:26

I17:24

09:48 18:08

Szymona • Tadeusza

Sobota

07:28

I17:22

11:02 19:03

Euzebii • Wioletty Zmiana czasu z letniego na zimowy

06:30

I16:20

11:02 19:07

Niedziela

Zenobii • Przemysława

Październik 2011 T

Pn.

Wt.

39

40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31

Śr.

5 12 19 26

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 23

Cz. 6 13 20 27

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

243 2011-07-19 16:29:42

Leśne laboratorium

rewno d t s e j e d r a w Jak t

Czego potrzebujesz • klocki drewna różnych gatunków drzew (najlepiej jednakowej wielkości próbki drewna z drzewa liściastego i iglastego)

• niewielki młotek • gwoździe • ściskacz z możliwością regulacji jego nacisku

Jak przeprowadzić doświadczenie W drewniane klocki wbijaj po jednym gwoździu. Następnie zanotuj lub zaznacz, w które z klocków łatwiej, a w które trudniej wbijało się gwoździe. W dalszej części doświadczenia poszczególne klocki drewna umieść w ściskaczu i skręć go. Czy po zdjęciu ściskacza zostaje ślad?

Jeśli dysponujesz klockami drewna różnych gatunków drzew, możesz sprawdzić, czy odkształcenia zależą od gatunku. Ułóż je w kolejności wytrzymałości na ściskanie.

Co z tego wynika Doświadczenie pokazuje, że drewno różnych gatunków różni się twardością.

W jedne gatunki drewna łatwiej wbić gwóźdź czy je ścisnąć, inne z kolei nie odkształcają się tak łatwo – po ściskaczu nie zostaje ślad. Twardość i wytrzymałość drewna zależą od jego wilgotności – mokre drewno łatwiej ulega odkształceniom. Na twardość drewna wpływa też jego przekrój, czyli sposób pocięcia.

Drewno pocięte prostopadle do swojej osi ma większą twardość niż pocięte wzdłuż osi. Kolejnym parametrem wyznaczającym twardość drewna jest jego gęstość, czyli stosunek masy do objętości. Im jest on wyższy, tym drewno jest twardsze.

Najtwardsze gatunki drewna pochodzą z Afryki i Ameryki Południowej.

W naszych szerokościach geograficznych do wykańczania mieszkań stosuje się np. dąb, jesion, buk. Gatunki te charakteryzują się dużą twardością. Popularna sosna należy do tzw. drewna miękkiego i dlatego nie warto robić z niej podłóg, bo łatwo się rysuje, powstają w niej wgniecenia. Twardość drewna mierzoną według tzw. skali Brinella można zaleźć w tabelach. Im wyższy współczynnik Brinella, tym twardsze drewno.

K.K.

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 24

2011-07-19 16:29:44

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 25

2011-07-19 16:29:47

Jak dbać o las?

Zabiegi pielęgnacyjne Pielęgnacja lasu służy nie tylko jego nia też wzrostowi. Zapew rzętom, miejsce życia zwie ność lasu, wzmacnia zdrowot rność zwiększa jego odpo owe as m na pożary czy ików. wystąpienie szkodn

na. Są one bów, ziół i drew zy gr , ów oc ow ika potr zeba m wielu dóbr: wi. Stąd też w yn ko ie Las jest źródłe w ło cz e dn ezbę ją pr zyrodę, ale ek tóre wręcz ni , które naśladu ów eg bi pr zydatne, a ni za ia an , cz yli w ykonyw łowieka. pielęgnacji lasu czonym pr ze z cz na obsianiu yz w ku un er ki w s la b po naturalnym ” lu zą su ad la iu „prow en dz sa dr zewek . W tym ątku, po po ostowi młodych Na samym pocz zr w e b ąc aj yj rz ch gatunków lu e się zabiegi sp zew niechciany dr r ia dr zew, w ykonuj dm na i na eg a bi ystkie te za chwasty, usuw isku rosnąć. Wsz dl celu w ykasza się sie m ny da e powinny na sadzi takie, któr yszmi. prowadza się cz zeniami wczesny młodniku, pr ze . w zy wamy cz yszc tz , zew. su dr la h ej yc e życiow iu wadliw W kolejnej fazi zaniu i usuwan ed rz oraz ze ie pr in na ow inie, drąg polegające – tz w. tyczkow czenia późne, su źne). la pó a i ci ży ne okresach wnież wczes (ró e eż bi ze tr W późniejsz ych adzi się jlepszym jrzał ym – prow a w ybranym, na dr zewostanie do warunków życi e ni nadaze ym ps le ór kt po na celu zyli wieku, w (c ci oś bn rę Zabiegi te mają ku . wie dszy t, któr y dotr wają do tz w wnież do lasu po ró się za ad dr zewom, które ow wpr a). W tym czasie ści zastąpić. ją się do w ycięci e go w pr zyszło oż m az też miejsce or s la ywa na towi. Zapewnia os zr w go pozy ty wnie wpł je o lk odporność na służy nie ty , zwiększa jego su Pielęgnacja lasu la ść no a ot w ż be zpieczne dl , w zmacnia zdro . Umożliwia te ów ik życia zwierzętom dn ko sz ie owe w ystąpien bów leśnych. pożary cz y mas W.N. rz ystanie z zaso ko e ał rw ot ug dł pr zyrody i ludzi

pielęgnacja lasu – forest tending pozyskanie drewna – timber harvest naśladowanie – imitation naturalne procesy – natural processes wykaszanie – mowing

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 26

trzebież – thinning faza życia lasu – forest developmental stage podszyt – underbrush jakość – quality funkcje produkcyjne – productive function

2011-07-19 16:29:57

Październik 2011 • Listopad 2011 Halloween

06:31 16:18

I

11:48 20:18

06:33

12:24 21:31

06:35

Wtorek

Juliana • Łukasza Dzień Zaduszny (Zaduszki)

I16:15

31 1 2 3 4 5 6

Urbana • Saturnina Wszystkich Świętych

I16:17

Poniedziałek

12:51 22:44

Środa

Bohdany • Tobiasza

Czwartek

06:37

I16:13

13:13 23:54

Sylwii • Huberta

Piątek

06:39

I16:11

13:32 01:02

Karola • Olgierda

Sobota

JAŚMINOWIEC (osoby urodzone w dniach 5 – 11 listopada)

06:40

I16:09

13:49 02:09

Elżbiety • Sławomira

Niedziela

06:42

I16:08

14:06 03:16

Feliksa • Leonarda

Październik 2011 T

Pn.

Wt.

39

40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31

Śr.

5 12 19 26

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 27

Listopad 2011 Cz. 6 13 20 27

Pt.

So.

Nd.

T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

44 45 7 46 14 47 21 48 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

236 2011-07-19 16:30:01

Bożonarodzeniowy gość

Świerk pospolity

d oczawie iglastym, to zapewne prze Jeżeli pomyślicie o jakimś drze smukłe ny pokrój świerka. Jest to piękne, mi pojawi się wam charakterystycz ierane o trójkątną koroną, najc zęściej wyb i wysokie drzewo, z typową dla nieg ające zwis stosunkowo krótkie, ostre igły i na bożonarodzeniowe choinki. Ma o odsłab ć płytki system korzeniowy, są więc długie szyszki. Świerki mają dosy tru i łatwo się wywracają. porne na podmuchy silnego wia kraju, je na północy oraz na południu Gatunek ten w Polsce występu drze jest rk Świe się tzw. pas bezświerkow y. prze z co w części środkowej tworzy one złoż lasy dę zych gór, chociaż tak napraw wem charakterystycznym dla nas h szyc wyż w nie nku występują naturalnie jedy tylko z przedstawicieli tego gatu położeniach (w reglu górnym). agania człowieka – mają niewielkie wym Świerki są bardzo przydatne dla rzywyt i ie lekk bce, ko i dają łatwe w obró co do gleby, rosną stosunkowo szyb owo mas było e któr , ko ulubionym drzewem małe drewno. Stał y się więc szyb lasów wyciętych wcześniej naturalnych jscu mie w a sadzone prze z człowiek na ące rosn rki świe i encj pogórzu. W konsekw mieszanych w reglu dolnym i na ć. iera zam ęły zacz łu mys prze oddział ywania niewłaściwym siedlisku w wyniku rkoświe w lasó niem iera zam związane z Największe katastrofy ekologiczne idach h w latach 80 XX w. oraz w Besk skic Izer ach Gór w wych miały miejsce na poc zątku XXI w.

W.N.

Ś to pię wierk kne, s i w ys m o dla ni kie drzewo ukłe ego tr , z typ ó o najcz ęściej jkątną kor wą o w n y na bo ą, żonar bierane odzen iowe choin ki.

świerk – spruce drzewo iglaste – coniferous tree smukły – slender system korzeniowy – root system odporność na wiatr – resistance to wind

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 28

wymagania siedliskowe – habitat requirement katastrofa ekologiczna – ecological disaster zamieranie gatunku – species decline choinka – Christmas tree korona drzewa – tree crown

2011-07-19 16:30:15

Listopad 2011 Poniedziałek

06:44 16:06

I

14:24 04:22

7 8 9 10 11 12 13

Antoniego • Żytomira

Wtorek

06:46

I16:04

14:43 05:28

Sewera • Hadriany

Środa

06:47

I16:03

15:05 06:34

Ursyna • Teodora

Czwartek

06:49

I16:01

15:31 07:38

Leny • Ludomira Narodowe Święto Niepodległości

06:51

I15:59

16:04 08:38

Marcina • Bartłomieja

KASZTANOWIEC (osoby urodzone w dniach 12 – 21 listopada)

06:53

I15:58

Piątek

16:45 09:33

Sobota

Renaty • Witolda

Niedziela

06:55

I15:56

17:34 10:19

Mikołaja • Stanisława

Listopad 2011 Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

44 45 7 46 14 47 21 48 28

T

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 29

229 2011-07-19 16:30:19

Las chroni nas

Ochronna rola lasów

kategopołowa lasów jest zaliczana do W Lasach Państwowych prawie ianiu ław wyja lub ji przeciwdziałające eroz rii ochronnych. Znajdują się tu lasy anie staw pow i skał się się ziemi, obry wanie gleby, powstrz ymujące osuwanie ną. ziem pod i jak ą, iow wno tę powierzchn lawin. Lasy chronią też wodę, zaró ponie roże zag ają iejsz ych obszarach. Zmn Regulują stosunki wodne na duż z gruntami dzięki więk szej, w porównaniu y susz ki wodziowe i łagodzą skut ają wodę, szcz oczy Lasy ych. nia wód opadow rolnymi, zdolności magazynowa filtr. c jak ogromny która prze z nie przepływa, działają piaski i przyrodnicze. Stabilizują lotne unk war lne loka też Lasy chronią lne znazeniami i hałasem (co ma szczegó i wydmy, chronią przed zaniecz yszc e w stre obrzeżach). Również lasy położon czenie w duż ych miastach i na ich lędu na zostały uznane za ochronne, ze wzg fach wokół sanatoriów i uzdrowisk zaliczamy mikroklimat. Do lasów ochronnych swoje oddział ywanie na lokalny legająje zwierząt i stanowiska roślin pod także drzewostany nasienne, osto cych ochronie gatunkowej.

W.N.

ekosystem – ecosystem funkcje ochronne – protective functions funkcje społeczne – social functions erozja – erosion obieg wody w przyrodzie – water cycling in nature

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 30

L to las asy ochron y prze n ciwdz e erozji i a , c ła hroni zarów ące w jące n o t ę pow odę, jak i p i zagro odziemną erzchniow ą . ż jej sku enie powo Zmniejsza , ją dzią i tki. La oczys sy dział łagodzą ają zcza przez jąc wodę, jak filtr, nie pr k zepły tóra wa.

magazynowanie wody – water storage zanieczyszczenia – pollutants hałas – noise ostoje zwierzyny – wildlife refuges ochrona gatunkowa – species conservation

2011-07-19 16:30:28

Listopad 2011 Poniedziałek

06:56 15:55

I

14 15 16 17 18 19 20

18:33 10:58

Rogera • Serafiny

Wtorek

06:58

I15:53

19:39 11:29

Alberta • Leopolda

Środa

07:00

I15:52

20:50 11:56

Gertrudy • Edmunda

Czwartek

07:01

I15:51

22:05 12:19

Grzegorza • Salomei

Piątek

07:03

I15:49

23:21 12:40

Romana • Klaudyny

Sobota

07:05

I15:48

-

Elżbiety • Seweryna

Niedziela

07:07

I15:47

00:40 13:00

Anatola • Sędzimira

Listopad 2011 Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

44 45 7 46 14 47 21 48 28

T

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 31

222 2011-07-19 16:30:31

Co daje las naszej planecie?

Rola drzew w przyrodzie

Drzewa . ochładzają klimat roku gu cią Jedno drzewo w uj ac pr ących oddziałuje jak 10 atorów! non stop klimatyz

w yt war zast niewątpliwie je ie dz ro zy pr wania na tlen rolą dr zew w wę zapotr zebo ło Najistotniejszą po ą aj aj ok zasp ton. Z 1 mkw. nie lasy Ziemi e około 26 mld ni cz ro go nie tlenu. Łącz ąc uj uk cznego w ciąi i zwierząt, prod ietr za atmosfery w po do wsz ystkich ludz się e aj st ciowej dr zew do ystego tlenu. powierzchni liś u do ponad 1 kg cz 5 0, od go ilację dwutlenk ne yj ac ny pr ze z asym cz ry fe gu okresu weget os ka m st ia at w l go pier też węgie iednio 1 tonę te Dr zewa wiążą sorbuje odpow ab o życiodajnego w ze kg 7 dr 72 ne cz uje pr zy tym uk od węgla. Stat ysty pr la, i u st ro oło 3600 kg węg eścienny pr zy w ciągu roku ok je na każdy metr sz a ilu ni ym ła as ch w ha hektar lasu wierzchni 1 Oznacza to, że . tlenu. Las na po . za tr ób ie os w 0 po 20 c. ie mln m sześ w tym czas ile w ydziela go zawar tego w 16 , za la tr ęg ie w w u po nk le ją też do y tyle dwut odę, wprowadza w ciągu godzin ai oc zyszczają w ą uj yn s. litrów wody op az ty 3 ag . m ok Dr zewa absorbuje ku a ro od u W . ąg ry ci pa w o ią dno dr zew pod postac w ró lit j je et parę wodną. Je as ia czan tr za kilk ia się do oc zysz adza do powie dowej i wprow klimat i pr zycz yn ro ik m ia aw pr ietr ze, po ta nawilża pow niej pyłów. ku oddziałuajdujących się w zn zewo w ciągu ro ze dr o dn Je . atmosfery at im ną rolą dr zew ochładzają kl Niezmiernie waż .

Dr zewa również ów or at yz at klim śmierci są ąc ych non stop za życia, jak i po no w ró Za je jak 10 pracuj . ci oś dn w i zwierząt. nie bioróżnoro ów roślin, gr zybó nk tu ga jest też zwiększa cy się ty W.N. hronieniem dla mieszkaniem i sc

oddziaływanie na coś – impact on something produkcja tlenu – oxygen production magazynowanie (wewnątrz siebie) – accumulation zwiększanie bioróżnorodności – increasing of biodiversity wiązanie węgla – carbon sequestration

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 32

zapotrzebowanie – demand okres wegetacyjny – growing season woda opadowa – rainfall para wodna – water vapour martwe drewno – dead wood

2011-07-19 16:30:40

n

Listopad 2011 Poniedziałek

07:08 15:45

I

02:01 13:22

JESION (osoby urodzone w dniach 22 listopada – 1 grudnia) STRZELEC – Jowisz (osoby urodzone w dniach 22 listopada – 21 grudnia)

f 07:10

I15:44

21 22 23 24 25 26 27

Janusza • Konrada

03:25 13:47

Wtorek

Marka • Cecylii

Środa

07:12

I15:43

04:51 14:17

Adeli • Klemensa

Czwartek

07:13

I15:42

06:16 14:55

Flory • Emmy

Piątek

07:15

I15:41

07:35 15:44

Katarzyny • Erazma

Sobota

07:16

I15:40

08:44 16:45

Delfiny • Sylwestra

Niedziela

07:18

I15:39

09:38 17:55

Waleriana • Wirgiliusza

Listopad 2011 Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

44 45 7 46 14 47 21 48 28

T

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 33

215 2011-07-19 16:30:44

Życie po życiu

Martwe drzewa w lesie

Prawie 40% kłada ptaków leśnych za h starych gniazda w dziuplac . i martwych drzew e, uj m zi Wiele zwierząt cą d leżą kłodę, zagrzebując się po , wchodząc pod korę o. hn óc pr w wciskając się nym e dr zewa są waż ierające i mar tw um ob swoą sie aj le w w ży ją , że dr zewa do Leśnic y rozumie sie naturalnym le Pod w u. eż st ci ry ze te Pr cz osystemu. stu lat, dęby zy tr – u ci składnikiem ek się ie ęćdz óre pr zycz ysosny dwustu pi zyby i owady, kt gr z ze pr e jego wieku, np. an ow gospodarczo bsze już, są atak uż ytkowanych ch sa la w koniec życia, sła st ia tom kresu życia. obumarcia. Na d osiągnięciem ze pr , ej ni niają się do ich eś cz aw ści. Ze star ych, w jest w ycinan najlepszej jako st je ny większość dr ze w ze dr c yskany surowie dnych mebli.

Dzięki temu uz iem zrobić np. ła w bo się oraz o małej da e ni zew zewa dziuplaste dr sie le zmurszał ych dr w ją lnego rozkłapozostawia śmierci i natura ej Jednak leśnic y zn ic og ko ol bi h ałą literą „E”, ja ytkowej do ic oznaczają je bi i w pr zydatności uż e ze dr tw 5 ar m do i ierające w yznaczają robią? Bo obum k ta du. Na 1 ha lasu y ie ic w śn e le aj st encji pow ic zne. Dlac zego zną. W konsek w ic dr zewa ekolog og ią ol tn bi tę ść a w no e dr ze ją różnorod abilniejsz y. Taki dr zewa zwiększa tem leśny jest st ys os le zakamarków ek i ie w ci oś ch ni żn ajduje się w Zn le różnych zale . ów ów lezm ni ga Prawie 40% ptak ąc ych je or drapieżnikami. życiem zasiedlaj d ze pr ierząt e zw ni ie le ie on dr zew. W ętom schr ych i mar tw ych dających zwierz ar st h ąc się ac aj pl sk iu ci w dz , iazda w c pod korę śnych zakłada gn kłodę, wchodzą cą w ych, io żą le yn d cz po na jąc się bów, roślin zy gr a dl e zimuje, zagr zebu kż ta nne e dr zewa są ce w próchno. Taki H. B. . w bowcó mszaków i wątro

świadomość ekologiczna – environmental awareness naturalny – natural martwe drzewa – dead trees grzyby – fungi bezkręgowce – invertebrates

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 34

zależności – relationships stabilny/trwały – stable/sustainable tętnić życiem – be lively/vigorous drapieżnik – predator kryjówka – hide

2011-07-19 16:30:54

Listopad 2011 • Grudzień 2011 Poniedziałek

07:20 15:38

I

10:19 19:10

Andrzejki

07:21

I15:37

28 29 30 1 2 3 4

Lesława • Zdzisława

10:51 20:25

Wtorek

Błażeja • Saturnina

Środa

07:23

I15:37

11:16 21:38

Maury • Andrzeja

Czwartek

07:24

I15:36

11:37 22:49

Natalii • Eligiusza

Piątek

GRAB (osoby urodzone w dniach 2 – 11 grudnia)

07:25

I15:35

11:55 23:58

Balbiny • Bibianny

Sobota

07:27

I15:35

12:12 01:04

Franciszka • Ksawerego Barbórka (Dzień Górnika, Naftowca i Gazownika)

07:28

I15:34

12:29 02:11

Barbary • Krystiana

Listopad 2011 T

Niedziela

Grudzień 2011

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

T

44 45 7 46 14 47 21 48 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

48 49 5 50 12 51 19 52 26

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 35

Pn.

Wt. 6 13 20 27

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

208 2011-07-19 16:30:56

Leśne laboratorium Czego potrzebujesz • świeżo zerwane igły świerka • olej słonecznikowy • garnek • papierowy filtr (np. do kawy)

ka, z c e t p a a t s a Igl ierk w ś m a n e j a czyli co d

Jak przeprowadzić doświadczenie W naczyniu umieść pocięte (np. nożyczkami) igły świerka i zalej je olejem (tak aby igły były całkowicie nim przykryte). Następnie doprowadź mieszaninę do delikatnego wrzenia i gotuj na słabym ogniu przez 3 godz. Potem ostudź oleistą mieszaninę, przefiltruj olej i oddziel od niego igły. Właśnie wyprodukowałeś olejek świerkowy.

Co z tego wynika W igłach świerka, jak i w wielu innych roślinach, znajdują się substancje zapachowe, które można wykorzystać do wielu celów (olejki, perfumy itp.). Olejki eteryczne otrzymuje się głównie przez: • destylację parą wodną, • ekstrakcję lotnymi rozpuszczalnikami (ługowanie), • ekstrakcję nielotnymi rozpuszczalnikami (macerację), • absorpcję w tłuszczach.

Otrzymane olejki znajdują zastosowanie w tzw. aromaterapii, umilają nam także chwile w kąpieli czy podczas masażu. Sam olejek świerkowy nadaje się do robienia inhalacji, polecanych przy przeziębieniu, stanach podgorączkowych czy w infekcjach górnych dróg oddechowych.

Warto też wiedzieć, że igliwie świerka zawiera witaminę C (kwas askorbinowy), dlatego nadaje się do przyrządzania gorących wywarów do picia w przeziębieniu.

G.P.

W warunkach domowych igły liowanym, najlepiej gotować w garnku ema na moż olej any kow a wyprodu eli wykorzystać do aromatycznej kąpi

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 36

2011-07-19 16:31:08

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 37

2011-07-19 16:31:13

Leśne menu

Czym się żywią zwierzęta w lesie?

obw lesie na leżące drzewa, dziwnie Zwłaszc za zimą można się natknąć kory ione baw e widziałeś też częściowo poz darte z kory u wier zcho łka. Być moż Tak oddrzewka – sosny, dęby czy świerki. kilku- lub kilkunastoletnie rosnące tyczerys rakt cha : jelenie, łosie, żubry. Ten żywiają się leśne zwierzęta kopytne h ącyc rosn czy doty ywają spałowaniem i jeśli ny sposób żerowania leśnicy naz wyje odu pow i ść on bowiem ich odporno drzew – niezbyt go lubią. Osłabia ą, często na. Dlatego leśnicy, zwłaszcza zim drew stępowanie wad technicznych pokarm. iom jelen ić ewn kład osiki, aby zap ścinają niek tóre drzewa, na przy h drzew. ącyc rosn d wśró szukać smakołyków Wtedy zwierzęta nie będą musiały dobały upo , łosie czy ie jelen lasach niż Sarny, dużo liczniejsze w polskich nie ywia poż e Taki ce. zają e ią je zjadać takż sobie czubki młodych drzewek . Lub wka drze e zan zgry sto Czę . iem owo zgry zan się żyw ymi pędami naz ywa się fach ynają y, prze z co po pewnym czasie zacz pęd zne boc zają uszc intensywnie wyp ogradzają i szybciej wyhodować las, leśnicy przypominać krzewy. By łatwiej czycielskie ograniczając w ten sposób nisz młode drzewka specjalną siatką, zapędy saren czy zajęcy. się . Złą sławą wśród leśników cieszy Las jest też pokarmem dla owadów pnie na się mniszka. Jej gąsienice wspinają niepozorny mał y mot yl: brudnica błyskaystkie owady, brudnica potrafi się sosen i żerują wśród koron. Jak wsz ch rozmny że jej populacja wzrasta do ogro wicznie rozmnażać. Zdarza się, hodów odc cych wtedy tylko szelest opadają miarów. Podobno w lesie słyszy się milionów gąsienic zjadając ych las.

W.C .

obały sobie Sarny upod drzewek. dych czubki mło ć także zające. da Lubią je zja wymi pędami ianie się ży Takie pożyw howo zgryzaniem. fac nazywa się rzewka intensywnie ed n a z Często zgry oczne pędy, przez co b ją wypuszcza asie zaczynają cz y n po pew m ypominać krzewy. prz kora – bark łoś – elk żerowanie – foraging pędy boczne – lateral shoots spałowanie – bark stripping

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 38

jeleń – red deer żubr – bison odporność – resistance wierzchołek – apex, top zając – hare

2011-07-19 16:31:23

Grudzień 2011 Poniedziałek

07:30 15:33

I

12:48 03:17

Mikołajki

07:31

I15:33

5 6 7 8 9 10 11

Saby • Kryspina

13:09 04:23

Wtorek

Mikołaja • Jaremy

Środa

07:32

I15:33

13:33 05:28

Marcina • Ambrożego

Czwartek

07:33

I15:32

14:04 06:30

Marii • Światozara

Piątek

07:35

I15:32

14:42 07:27

Wiesława • Leokadii

Sobota

07:36

I15:32

15:29 08:17

Julii • Danieli

Niedziela

07:37

I15:32

16:25 08:58

Damazego • Waldemara

Grudzień 2011 T

Pn.

48 49 5 50 12 51 19 52 26

Wt. 6 13 20 27

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 39

201 2011-07-19 16:31:26

Nagi zimą

Modrzew europejski

Modrzew jako jedyny polski gatunek iglast Wiosną jego no y zr zuca igły na we igie łki maj zimę. ą socz yście zi pr zed opadni elony kolor, je ęciem, są inte sienią zaś, nsywnie żó łte bardzo pospol . W Polsce jest ity, ale zdec yd to gatunek owanie najłatw pó łnocnym w iej można go schodzie i po sp otkać na łudniu kraju. upstrzone są Wiosną gałązk żeńskimi kwia i m od rzewia tami o piękne pień czasem pr j karminowej zyjmuje kształ barwie. Jego t sz ab li.

Modrzew jest ni ez w ykle cenion y za swoje drew i niez w ykle tr w ałe – suche w yt no. Jest ono tw rz ymuje nawet arde chętnie budow 1800 lat. Dlate ano z niego ch go niegdyś at y. Dodatkow wiowego jest ą zaletą drew jego odpornoś na modrzeć na gnicie, at Czer wonożół ta aki grzybów cz wego drewna y owadów. m od rzewia uż ywan budowania zam o w czasach Pi ków obronnych. astów do Pó źniej budowan i kościo ły (jede o z niego dwor n z bardziej znan y, pałace yc h zn ajduje się w To Z kolei ży wica maszowie Lube modrzewiowa lsk im). jest bardzo ce Produkuje się niona prze z m z niej terpenty nę wenecką , do alarzy. pociągnięcia pę dawaną do fa dzla są swobod rb. Dzięki niej niejsze i bardzi delikatniejsze. ej gładkie, a pr Podobno takim zejścia barw i farbami malow W symbolice ali Rubens i Re ludowej modrz mbrandt. ew jest dość Niegdyś bowie mrocznym dr m wierzono, że zewem. pr zeby wają w osób, które zm nim i straszą ję arły w sposób kami dusze ni en at ur al ny

.

A. P.

Żywica modrzewiowa jest ceniona przez malarzy.

Produkuje się z niej terpentynę wenecką, dodawaną do farb.

Dzięki niej pociągnięcia pędzla są swobodniejsze i bardziej gładkie, a przejścia barw delikatniejsze. Podobno takimi farbami malowali Rubens i Rembrandt.

modrzew – larch twardy – tough trwały, solidny – durable odporny na gnicie – resistant to rot żywica – resin

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 40

malarz – painter farba – paint mroczny/ponury – dark/grim szabla – sabre kościół – church

2011-07-19 16:31:34

Grudzień 2011 FIGOWIEC (osoby urodzone w dniach 12 – 21 grudnia)

07:38 15:31

I

17:30 09:33

Poniedziałek

12 13 14 15 16 17 18

Dagmary • Aleksandry

Wtorek

07:39

I15:31

18:41 10:01

Łucji • Otylii

Środa

07:40

I15:31

19:55 10:24

Alfreda • Izydora

Czwartek

07:41

I15:31

21:10 10:46

Niny • Celiny

Piątek

07:42

I15:31

22:27 11:06

Albiny • Zdzisławy

Sobota

07:43

I15:32

23:45 11:27

Olimpii • Łazarza

Niedziela

07:43

I15:32

-

Gracjana • Bogusława

Grudzień 2011 T

Pn.

48 49 5 50 12 51 19 52 26

Wt. 6 13 20 27

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 41

194 2011-07-19 16:31:36

Kawałek lasu w domu

Świąteczne choinki

Jaką choinkę wybr ać na święta – sz tuczną cz y taką z mają wątpliwości. lasu? Leśnicy nie Do domu zaprośmy prawdziwe dr zewk kową , nieekologic o, a nie jego plasti zną imitację. Wsz ystkie choinki po plantacji, nie mus chodzą ze specjal imy się więc obaw nych iać , że ku pując je, niszc zymy Do wyboru mamy las. dr zewka w donic zk ach i ścięte. Niestet cz yć, że choinka w y, nie ma co lidonic zce dotrwa do kolejnych świąt. Je po brutalnym pr zy śli nawet dr zewko, cięciu korzeni, nie trafiło do donic zk ma nieduże szanse i tu ż pr zed sprzedażą , pr zetrwać w skrajni e suchym klimacie Pomóc może stopn na sz ych mieszkań. iowe pr zy zw yc zajen ie go do wysokiej cej w domu i dban tem pe ratury panująie o dobre nawilże nie ziemi w donic zc stawiamy z dala od e.

Ch oin kę koniecznie kalor yfera – zdec yd owanie pr zedłuż y Jaki gatunek dr ze to jej ży wot. wa będzie najleps zy? Najbardziej po pospolity. Jego gł pularny jest świerk ówną zaletą jest sto sunkowo niska ce Coraz więk szą po na i klasyczny wyglą pularność zyskują d. też bardziej egzo ków: kłując y (zwan tyczne gatunki św y często srebrnym) ier i serbski. Jodła m gubi igieł, co w pr a piękny pokrój i zypadku bożonaro nie dz eniowego dr zewk To właśnie po igłac a jest ważną zalet h rozpoznasz jodłę ą. wśród innych choin dzie wyraźne białe ek . Mają one na sp paski, a na końcu o– m ale ńkie wcięcie, pr ze z niu od igieł świerko co (w odróżniewych) są tępe.

my proś wko, a z ą, omu e drze stikow tkie d o D dziw o pla szys praw nie jeg itację. W ch a c m lny ną i specja się wię z c i g e y o z zą sim kol niee pochod nie mu c je, s. cji, ują y la inki cho planta , że kup szczym ć ni wia oba

W.C.

choinka – Christmas tree imitacja – imitation kaloryfer – radiator igła – needle sztuczny – artificial

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 42

doniczka – pot nawilżać – to irrigate pokrój – shape tępy (nieostry) – blunt plantacja – plantation

2011-07-19 16:31:44

Grudzień 2011 Poniedziałek

07:44 15:32

I

01:05 11:49

19 20 21 22 23 24 25

Gabrieli • Dariusza

Wtorek

07:45

I15:32

02:27 12:16

Bogumiły • Dominika

Środa

07:45

I15:33

03:49 12:48

Tomasza • Tomisława

BUK (osoby urodzone 22 grudnia) KOZIOROŻEC – Saturn (osoby urodzone w dniach 22 grudnia – 19 stycznia)

Początek astronomicznej zimy

g 07:46

I15:33

05:09 13:30

Zenona • Honoraty

Piątek

JABŁOŃ (osoby urodzone w dniach 23 grudnia – 1 stycznia)

07:46

I15:34

06:22 14:24

Wiktorii • Sławomiry Wigilia Bożego Narodzenia

07:47

I15:34

07:23 15:29

07:47

Sobota

Adama • Ewy Boże Narodzenie

I15:35

Czwartek

08:11 16:43

Niedziela

Anastazji • Eulalii

Grudzień 2011 T

Pn.

48 49 5 50 12 51 19 52 26

Wt. 6 13 20 27

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 43

187 2011-07-19 16:31:46

Najstarsze, najgrubsze, najwyższe

Drzewni rekordziści

Najstarszym jest cis, polskim drzewem drzewo za ś uznawany niegdy erwszy magiczne i jako pi hroną. objęty w Polsce oc ie Lubańskim Rośnie w Henrykow ch badań liczy i według dokładny sobie 1280 lat.

Cis pospolity

Najwięk sze drzew

– polski rekord

a na świecie to sek

zista

woje

cis – yew cyprysik – cypress sekwoja – sequoia rekordzista – record-holder magiczny – magic

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 44

al każdy ode dr zewo, niem sz ar jst na o k ie wet nestorem py tać kogokolw e jest jednak na ni Gdy w Polsce za ek rt Ba y w ci . Le any niegdyś za ysłu: dąb Bartek jest cis, uznaw em w ze powie be z nam dr im lsk ie w Henr ykowie Najstarsz ym po e ochroną. Rośn lsc Po w wśród dębów. lty ję ob Najgrubszym po e i jako pier wsz y sobie 1280 lat. zy lic dr zewo magic zn ń ż tu da y ba on órej mierz ług dokładnych topola biała, kt na sz Lubańskim i wed Le ją h ac ga ic ią ol os w Polsce st rosnąca w ok jw yższe dr zewa skim dr zewem je ponad 14 m. Na i os yn w ysokość pr zekraw ia tę pn – o fawor yta eg pr zy ziemi obwód an ow yd ec . Brakuje tu zd 50 m w ysokości w ynije. zy światow ych dł y, jak i daglez jo bledną jednak pr czają zarówno w ze cznie dr ie e w lsc a Po ych w rż y sekwoj Rekordy rosnąc o w ysokość dzie zi Re od ch ym w śli je do a rku Naro wszeńst w kalifornijskim Pa kach. Palmę pier w sya ek ąc m sn ik ro ys n, pr u Hyperio iecie to cy św na o w ze dr zielona o imieni rubsze w ysokości. Najg ci. dwood – 115 m bie 44 m długoś tycznego so zy lic ia pn ód w jedync zego, gene ob po em ki ie w z kański; jego y ają z korzemusi być tożsam ciu pnia, odrast ię śc b Wiek drzewa nie lu ciu ar um e lipa. Takie re gatunki, po ob wem jest w Polsc ze dr m ki osobnika. Niek tó Ta ). alne nr ykowskiego. zemplarze klon nawet od cisa he e sz ar st ni (są to tz w. eg ć by ą og iarygodny wiek rzeni drzewa m a osiągnęła niew ór kt a, odrośnięte z ko t. ik os la po nawet 80 tys. la wo świata to to oże sobie lic zyć m ny al Najstarsze drze on kl z . ar W.C lat, a jej egzempl ponad 11,5 tys.

najstarszy – oldest najgrubszy – thickest najwyższy – highest obwód – perimeter faworyt – the favourite

2011-07-19 16:31:57

Grudzień 2011 • Styczeń 2012 Boże Narodzenie (drugi dzień)

07:48 15:36

I

08:48 17:59

Poniedziałek

26 27 28 29 30 31 1

Jana • Żanety

Wtorek

07:48

I15:36

09:17 19:15

Teofili • Godzisława

Środa

07:48

I15:37

09:40 20:29

Jana • Maksyma

Czwartek

07:48

I15:38

09:59 21:40

Dawida • Tomasza

Piątek

07:49

I15:39

10:17 22:49

Irminy • Eugeniusza Sylwester

07:49

I15:40

10:35 23:56

Melanii • Sylwestra Nowy Rok 2012

07:49

I15:41

10:53 01:03

Pn.

48 49 5 50 12 51 19 52 26

Wt. 6 13 20 27

Niedziela

Mieszka • Mieczysława

Grudzień 2011 T

Sobota

Styczeń 2012 Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

52 1 2 3 4 5

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 45

180 2011-07-19 16:31:59

Leśne laboratorium

pło e i c i z d o w e z pr Jak drewno

Czego potrzebujesz • suszarka • drewniany klocek Jak przeprowadzić doświadczenie Weź klocek drewna w rękę za jeden koniec. Drugi koniec podgrzewaj suszarką. Mimo silnego nagrzania klocka jego drugi koniec pozostanie zimny.

Co z tego wynika Wykonując doświadczenie, przekonałeś się, że drewno jest kiepskim przewodnikiem cieplnym. Dzięki temu może być wykorzystywane jako izolator termiczny w budownictwie. Ściany murowanych domów wykładane są drewnianą boazerią, niektóre domy zbudowane są tylko z drewna. Taki dom w okresie jesienno-zimowych chłodów będzie długo utrzymywał wysoką temperaturę. Z drugiej strony latem, w upalne dni w drewnianym domu znajdziesz chwilę ukojenia od zewnętrznego skwaru.

Przewodnictwo cieplne drewna zależy od jego wilgotności (im jest ona większa, tym przewodnictwo cieplne jest większe) oraz od gatunku.

A.C.

W saunie suchej (zwanej fińską) temperatura powietrza sięga 110 °C, a jednak można spokojnie siedzieć na drewnianych ławach i nie poparzyć się

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 46

2011-07-19 16:32:05

KALENDARIUMcz1korektaII.indd 47

2011-07-19 16:32:10

Od siekiery do harwestera

Jak pozyskujemy drewno?

a to drewn a, e i n a Pozysk iernie trudn zpieczna niezm onna i niebe a an hł pracoc iej wykonyw wych anio częśc Coraz cy wielozad ami. . a c a r r o p y pom rweste ej st prz zwanych ha ć drzewo, n cią i) maszy im można ś awić gałęz b n z Dzięki ć je (czyli po o pień na g iar. a okrzes raz pociąć je adany wym z o ak tak wyciąć w lesie to, co chce. Jedn Czasem myślimy, że leśnik może platzw. na rozpoczyna się od opracowania nie jest. Proces pozyskania drew dla je się rzy ierdza minister środowiska. Two nów urządzenia lasu, które zatw ilość . m.in Państwowych. Oblicza się w nich każdego fragmentu lasu w Lasach mentu liwego do pozyskania z danego frag drewna koniecznego, a zarazem moż . lasu dla ku ólnych zabiegów, bez uszczerb lasu przy wykonywaniu poszczeg wa drze rzy mie , z planu urządzenia lasu Leśniczy, zgodnie z założeniami ie tępn Nas ich. arsk czas tzw. szacunków brak na rok przed wykonaniem cięć, pod na moż dy wte iero iczy go zatwierdza. Dop opracowuje wniosek cięć, a nadleśn skiwaniem drewna. pozy z j przystąpić do pracy związane ezpieczrnie trudna, pracochłonna i nieb mie niez to Pozyskanie drewna siekier h szyc rost najp od ą drogę rozwoju – na praca. Przechodziła ona dług cnie Obe zyn. mas h snyc pilarki, do nowocze i pił, przez pierwsze dwuosobowe ych. inow spal rek pila ocą skuje się za pom w Polsce drewno najczęściej pozy daloza wie z prze a wan ony praca jest wyk Coraz częściej ta niebezpieczna ć ścią afią potr e któr ia, dzen rami. Są to urzą niowe maszyny zwane harweste na zadać gałęzi) oraz pociąć jego pień drzewo, okrzesać je (czyli pozbawi nej kabinie ra siedzi w wygodnej i bezpiecz ny wymiar. Operator harweste tery są jest narażony na wypadki. Harwes i – w odróżnieniu od pilarza – nie ąpić pracę zo wydajnymi – potrafią zast równocześnie urządzeniami bard 10 operatorów pilarek.

W.N.

prace terenowe – fieldwork trudna praca – difficult job niebezpieczna praca – dangerous job siekiera – axe pilarka – chain saw

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 1

piła – saw operator – operator urządzenie wielofunkcyjne – harvester wydajność – output pomiar – measurement

2011-07-19 16:41:30

Styczeń 2012 Poniedziałek

JODŁA (osoby urodzone w dniach 2 – 11 stycznia)

07:49 15:42

I

11:13 02:09

2 3 4 5 6 7 8

Izydora • Grzegorza

Wtorek

07:49

I15:43

11:36 03:14

Danuty • Zdzisława

Środa

07:48

I15:44

12:04 04:18

Elżbiety • Anieli

Czwartek

07:48

I15:45

12:38 05:17

Hanny • Edwarda • Szymona Trzech Króli

07:48

I15:46

13:21 06:10

Piątek

Kacpra • Melchiora • Baltazara

Sobota

07:48

I15:48

14:14 06:56

Lucjana • Juliana

Niedziela

07:47

I15:49

15:17 07:33

Seweryna • Juliusza

Styczeń 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

52 1 2 3 4 5

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 2

173 2011-07-19 16:41:33

Stalowoszary druid

Buk pospolity

Najpiękniejsze buczyny można Buki tworzą lasy zwane buczynami.

W lasach tych możecie poczuć się jak spotkać na Pomorzu oraz w górach.

Wysmukłe, stalowoszare pnie tworzą w prawdziwych świątyniach przyrody. soczysto zielonym sklepieniem koron. żywe kolumny, zwieńczone zamkniętym, znie ciemniej niż w lasach mieszanych W lesie tym panuje miły chłód i jest znac czy borach sosnowych. ocienienie, mają stosunkowo wyBuki są drzewami dobrze znoszącymi lat obficie owocują. Na dnie lasu sokie wymagania glebowe. Co pięć – osiem cznych, owłosionych, twardych rysty możecie wtedy znaleźć duże ilości charakte – to bukiew. Jest ona przysmakiem dla torebek, w których znajdują się orzeszki dzików, przez ptaki, do leśnych gryzoni. wielu gatunków leśnych zwierząt – od piej smakują po wyprażeniu.

Orzeszki te może jeść także człowiek; najle sowań, ponieważ jest twarde, zasto wiele Drewno bukowe znalazło e w obróbce. To ulubiony materiał do ciężkie, łatwo łupliwe, ale dosyć prost ów gospodarstwa domowego. Przyjprodukcji mebli giętych czy przedmiot desce do krojenia – jeżeli jest ciężka rzyjcie się drewnianej łyżce lub waszej przecinki cętki, to zapewne wykonano i ma charakterystyczne, przypominające ją z drewna bukowego.

W.N.

Przyjr drew zyjcie się n lub w aszej ianej łyżce d es chara – jeżeli jes ce do kroje t ciężk ktery nia przec styczne, pr a i ma ink zyp wyko i cętki, to z ominając e apew nano n ją bukow z drewna e ego.

buk – beech świątynia – temple sklepienie – voult miły chłód – nice chill ocienienie – shading

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 3

owocowanie – fruiting bukiew – beech nut przysmak – delicacy proste/trudne w obróbce – easy/difficult to process łyżka – spoon

2011-07-19 16:41:55

Styczeń 2012 Poniedziałek

07:47 15:50

I

9 10 11 12 13 14 15

16:26 08:04

Adriana • Marceliny

Wtorek

07:46

I15:52

17:41 08:30

Danuty • Wilhelma

Środa

07:46

I15:53

18:58 08:52

Honoraty • Matyldy

Czwartek

WIĄZ (osoby urodzone w dniach 12 – 24 stycznia)

07:45

I15:55

20:15 09:13

Ady • Benedykta • Arkadiusza

Piątek

07:44

I15:56

21:34 09:34

Bogumiły • Weroniki

Sobota

07:44

I15:57

22:53 09:56

Feliksa • Niny

Niedziela

07:43

I15:59

-

Pawła • Arnolda • Izydora

Styczeń 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

52 1 2 3 4 5

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 4

166 2011-07-19 16:41:57

Nigdy go nie zabraknie

Drewno – surowiec odnawialny

ie, e odtwarzają się w tak krótkim czas Surowce odnawialne to takie, któr , dziś o tylk nie i nam zerpują. Służą nie tylko że mimo eksploatacji się nie wyc i.

Ziem ńców szka mie także kolejne pokolenia lecz będą z nich mogły korzystać rodzie . woda i gleba. Woda krąży w przy m.in są Odnawialnym dobrem nie, stan nieu e staj pow a rologicznym. Gleb i ciągle się odnawia w cyklu hyd em kład Przy niu. trze wie a rstwa lita) uleg ponieważ powierzchnia Ziemi (wa się rzy two h mac yste ekos ych iel. W bagnist surowca nieodnawialnego jest węg iero dop ą będ się zyć cies wca o obecnie suro on do dziś, jednak z powstająceg onów lat. mili 100 lub 10 za nasi potomkowie Dlatego szybko – w ciągu ok. 100 lat. zo bard się arza Drewno odtw liwe są na zrównoważona gospodarka, moż w lasach, w których jest prowadzo śnie dzięki uplające zasobów leśnych. To wła stałe dostawy drewna, nieuszcz na „na polskich Lasach Państwowych drew prowadzeniu takiej gospodarki w nięusu tak nie tylko dlatego, że w miejsce pniu” jest coraz więcej. Dzieje się a rast przy a tkwi również w tym, że co roku tych drzew sadzi się nowe. Przyczyn e now są e sian Poza tym systematycznie zale więcej drewna, niż jest wycinane. wy poło do ki u zalesiania kraju. Lesistość Pols obszary – trwa realizacja program XXI w. ma się zwiększyć do 33%.

H.B.

surowiec odnawialny – renewable raw material surowiec nieodnawialny – non-renewable raw material wyczerpać – to deplete, exhaust, run out of dostawa – supply gospodarka – economy, management

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 5

S odna urowce wialn e to ta które o k w tak dtwarzają ie, krótk się i że mi mo ek m czasie, sp nie w yczerp loatacji ują si ę.

zalesianie – afforestation woda – water gleba – soil węgiel – coal lesistość – forest cover

2011-07-19 16:42:15

Styczeń 2012 Poniedziałek

16 – 29 stycznia – ferie w województwach: dolnośląskim, mazowieckim, opolskim i zachodniopomorskim

07:42 16:01

I

00:13 10:20

16 17 18 19 20 21 22

Marcelego • Włodzimierza

Wtorek

07:41

I16:02

01:34 10:50

Antoniego • Jana

Środa

07:40

I16:04

02:53 11:27

Małgorzaty • Piotra

Czwartek

07:39

I16:05

04:06 12:14

Henryka • Marty

Piątek

WODNIK – Uran (osoby urodzone w dniach 20 stycznia – 18 lutego)

h 07:38

I16:07

05:11 13:12

Fabiana • Sebastiana Dzień Babci

07:37

I16:09

06:03 14:20

Agnieszki • Jarosława Dzień Dziadka

07:36

I16:10

Sobota

06:44 15:35

Niedziela

Anastazego • Wincentego

Styczeń 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

52 1 2 3 4 5

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 6

159 2011-07-19 16:42:19

Władca puszcz

Dąb

e, a ich panowani niezaprzec zalny, t jes u ów nk iej tu dz ga a tego zarani Majestat dr zew e do obalenia. Od puszczańskich, ni ch i bł yskawic, sił y na re ów te om na gr a zwłaszcz ięte dr zewo św za go no wa uzna dąb był czczony; lesława ci. oś ln jstarsz y – dąb Bo te ier i nieśm uje się, że ten na ac Sz u. ledwie ek za wi m o ni eg k to pr zy Doży wa sędziw 0 lat. Sł ynny Barte 80 d na po a m – skim w Lesie Ko łobr ze w y i be zszyiec. ien dz ło m ni i dębu: sz ypułko nk let tu 70 0ga a dw y m je po owociej spotka można rozróżnić W Polsce najczęś iej tw jła na je, zu ułkach, a dębu ma nazwa wska ą na długich sz yp sn pułkow y. Jak sa ro go we ko uł y pokarm dla ie dębu sz yp anowią one cenn St h. cach. Otóż żo łędz kic ót kr na żo łędzi w kieszeosadzone są dow ych noszenie be zszypułkowego lu ń ze er wi g łu aków. Wed wielu ssaków i pt i… pijaństwem. dziej poszukiwazed starzeniem się pr należ y do najbar niach chroniło a) in ęb (d go rbniwe ypułko a dużej ilości ga Drewno dębu sz którą zawdzięcz ć, oś ał ictrw wn i do ść za twardo stuje się w bu nych. Ceni się je . Dębinę w ykor zy ną liz e ni ąc zg uj d ak ze leż pr drewno czek . Wino ków; chronią one e – do budow y be wi st . ar go ni we wi lio w e ni a takż atu wa twie i stolarst wie, i cenionego arom era pożądanego bi na ch y w wodzie lub ba ka on pi cz to be w takich kaset lat był za kil z re h ze yc pr y żn ór ró kt m. Na skutek Dąb sz ypułkow y, b polskim hebane lu m be . dę ne m cz ny czar echani gnie, nazy wamy oje właściwości m A. P. ując pr zy tym sw ow ch za , eje ni er akcji cz

Dąb który szypułkow y p był za rzez kilkase , topion t lat y lub ba gnie, n w wodzie a zywa czar lub po nym dębem my lskim heban em.

dąb – oak żołądź – acorn garbnik – tan stolarz – carpenter winiarz – vintner, wine producer

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 7

dębina – oakwood beczka – barrel nieśmiertelność – immortality heban – ebony sędziwy wiek – old age

2011-07-19 16:42:39

Styczeń 2012 23 stycznia – 5 lutego – ferie w województwach: podlaskim i warmińsko-mazurskim

07:35 16:12

I

07:16 16:51

Poniedziałek

23 24 25 26 27 28 29

Ildefonsa • Rajmunda

Wtorek

07:34

I16:14

07:42 18:06

Rafała • Felicji • Franciszka

CYPRYS (osoby urodzone w dniach 25 stycznia – 3 lutego)

07:33

I16:15

08:03 19:19

Środa

Pawła • Milosza

Czwartek

07:32

I16:17

08:22 20:30

Tymoteusza • Michała

Piątek

07:30

I16:19

08:40 21:39

Anieli • Jerzego

Sobota

07:29

I16:21

08:58 22:46

Walerego • Karola

Niedziela

07:27

I16:23

09:17 23:53

Franciszka • Józefa

Styczeń 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

52 1 2 3 4 5

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 8

152 2011-07-19 16:42:44

czny, y t a p m y s t n Atrame lny a i z d i w ) e i n ( i czyl

Leśne laboratorium Czego potrzebujesz • sok z cytryny • alkoholowy roztwór fenoloftaleiny • roztwór zasady (sodowa lub potasowa)

• 3 pędzle • 2 kartki papieru • świeczka

Jak przeprowadzić doświadczenie Na jednej kartce papieru zapisz dowolny wyraz fenoloftaleiną, a na drugiej sokiem z cytryny.

Zaczekaj, aż oba bezbarwne atramenty wyschną na papierze. Po kartce nasączonej fenoloftaleiną przejedź pędzlem zamoczonym w roztworze zasady. Dostrzeżesz, że niewidoczny wcześniej wyraz uwidacznia się, przyjmuje ciemnofioletowe zabarwienie. Kartkę nasączoną sokiem z cytryny podgrzewaj delikatnie nad płomieniem świecy (ostrożnie, nie podpal papieru!). Pod wpływem ciepła ukaże się jasnobrązowy napis.

Co z tego wynika Dlaczego tak się dzieje? Zarówno fenoloftaleina, jak i sok z cytryny są atramentami sympatycznymi. To bezbarwne substancje naniesione na papier, które pod wpływem odpowiednich czynników uwidaczniają się na nim. Wyróżniamy kilka typów tego atramentu: • chemiczne, które uwidaczniają się na papierze pod wpływem różnych związków chemicznych (m.in. ocet winny wywoływany sokiem z czerwonej kapusty, chlorek sodu wywoływany azotanem srebra czy siarczan miedzi wywoływany jodkiem sodu); • cieplne, które uwidaczniają się po podgrzaniu (m.in. woda z miodem, sok z cebuli, roztwór cukru); • fluoryzujące, które uwidaczniają się pod wpływem światła UV (m.in. tusz markera).

G.P.

Jako atrament sympatyczny może nam też posłuż yć woda z miodem, mleko, sok z cebuli, roztwór cukru, woda z mydłem, ocet winny lub sok jabłkowy...

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 9

2011-07-19 16:42:56

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 10

2011-07-19 16:42:59

Drewniane produkty wokół nas

Drewno w życiu codziennym

dawało ziennym od zawsze. Poc zątkowo Drewno było obecne w życiu cod łków. posi ie ło, umożliwiało przygotowan poc zucie bezpieczeńst wa, ogrzewa tak jest wno Dre u ponad 30 tys. zastosowań.

Obecnie znajduje w naszym życi każ– i nośc orod wsz ystkim dzięki swojej różn powszechnie stosowane przede ch nie da dla siebie cechy. W wielu sytuacja ne dy gatunek ma charakterystycz łami. się zastąpić drewna innymi materia jodł y, w Polsce ma drewno sosny, świerka, ą dlow Największą war tość han za war wyt w nkó gatu olchy. To z drewna tych modrzewia, dębu, buka, brzozy i ie. ictw own bud w anie i świerk mają zastosow się najwięcej produktów. Sosna zeboa , łogi pod , iety park e, więźby dachow Tworzy się z nich szkielet y domów, ych gamniej walorów niż dwóch pier wsz ma y jodł wno rie, okna i drzwi. Dre ia, jako rzew mod wno Dre wie. . w snycerst tunków, znajduje zastosowanie m.in wno (dre ina Dęb ie. ictw own bud najlepsze w niez wykle trwałe, uznaje się za buwno Dre li. meb y klas j okie produkcji wys dębu) jest chętnie uży wana do neg drob o , m.in. do produkcji zabawek oraz kowe ma szerokie zastosowanie onałym ennego. Drewno brzozowe jest dosk sprzętu domowego, głównie kuch . oniu uży wane jest m.in. do imitacji mah materiałem stolarskim . Olchowe H.B.

D było o rewno b e cn codzi ennym e w życiu Obecn od zaw sz ie w nas znajduje e. zy pona m życiu d 30 t y zasto sowa s. ń.

budownictwo – construction snycerstwo – woodcarving stolarstwo – carpentry meble – furniture ogrzewać – to heat

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 11

sprzęt gospodarstwa domowego – household appliances bezpieczeństwo – safety lub security gotować – to cook różnorodny – diverse podłoga – floor

2011-07-19 16:43:07

Styczeń 2012 • Luty 2012 Poniedziałek

30 stycznia – 12 lutego – ferie w województwach: lubelskim, łódzkim, podkarpackim, pomorskim i śląskim

07:26 16:24

I

09:39 00:59

30 31 1 2 3 4 5

Macieja • Martyny

Wtorek

07:25

I16:26

10:05 02:02

Jana • Marceli • Ludwiki

Środa

07:23

I16:28

10:36 03:03

Brygidy • Ignacego Ofiarowanie Pańskie (Matki Boskiej Gromnicznej)

07:22

I16:30

11:15 03:59

Czwartek

Marii • Mirosława

Piątek

07:20

I16:32

12:03 04:48

Błażeja • Oskara

Sobota

TOPOLA (osoby urodzone w dniach 4 – 8 lutego)

07:18

I16:33

13:00 05:29

Andrzeja • Józefa • Tytusa

Niedziela

07:17

I16:35

14:07 06:03

Agaty • Adelajdy

Styczeń 2012 T 52 1 2 3 4 5

Pn. 2 9 16 23 30

Wt. 3 10 17 24 31

Luty 2012 Śr.

4 11 18 25

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 12

Cz. 5 12 19 26

Pt. 6 13 20 27

So.

Nd.

T

7 14 21 28

1 8 15 22 29

5 6 7 8 9

Pn. 6 13 20 27

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

145 2011-07-19 16:43:10

Do pieca i kominka

Drewno jako surowiec opałowy

Nie wiadomo, na jak długo star czą zasoby paliw kopalnych, takich jak ropa czy węgiel. Bez wąt pienia są to jednak zapasy skoń czone – w odróżnieniu od drewna, któr e jest surowcem odnawialnym. Pań stwa Unii Europejskiej zobowiązały się, że do 2020 r. 20% energii wykorzy stywanej w całej Unii będzie pochod zić ze źródeł odnawialnych. Dla Polski oznacza to konieczność podwoj enia zużycia drewna jako surowca opałowego.

Do XIX w. drewno było najpopu larniejsz ym paliwem na świecie.

Po rewolucji przemysłowej w Euro pie wyparł je węgiel i pochodne ropy naftowej, np. olej. Dziś drewno jest uży wane jako opał w krajach rozwijających się. W Polsce nadal pali się nim w piecach na wsi. Ostatnio staje się coraz powszechniejsze takż e w miastach, gdzie domy wyposaż a się w kominki.

Jako opał najlepiej wykorzystyw ać drewno gatunków o najwięks zej gęstości (stosunek masy drewna do jego objętości), takich jak grab , buk czy dąb. Pocięte i porąbane na szczapy drewno powinno się susz yć w zadaszonym i przewiewnym mie jscu minimum dwa lata. Tylko wte dy będzie zawierało minimalną ilość wody, co zapewnia najlepsze wła ściwości opałowe.

War to wiedzieć, że bilans dwutlen ku podczas spalania drewna jest zerowy – wydziela się tyle tego pier wiastka, ile drzewo pochłonęło pod czas wzrostu. Spalanie drewna w odpowiednio wysokiej tempera turze redukuje szkodliwe substancje zaw arte w spalinach, a popiół drze wny jest pełnowartościow ym nawozem naturalnym.

W.C .

Pocięt e na szc i porąbane zapy d p r w zad owinno się ewno aszon suszyć ym miejsc u min i przewiew imu ny Tylko wtedy m dwa lat m a. uz najlep sze wł yska aściw o opało we. ści

węgiel – coal spalanie – combustion gęstość – density zasoby – resources surowiec opałowy – firewood

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 13

ropa – crude oil energia – energy, power szczapy – logs biomasa – biomass spaliny – fumes

2011-07-19 16:43:23

Luty 2012 Poniedziałek

07:15 16:37

I

6 7 8 9 10 11 12

15:20 06:31

Doroty • Bogdana • Pawła

Wtorek

07:13

I16:39

16:37 06:56

Ryszarda • Teodora

Środa

07:12

I16:41

17:56 07:18

Hieronima • Sebastiana

Czwartek

CEDR (osoby urodzone w dniach 9 – 18 lutego)

07:10

I16:43

19:17 07:40

Apoliny • Eryki • Cyryla

Piątek

07:08

I16:45

20:38 08:02

Elwiry • Jacka

Sobota

07:06

I16:46

22:00 08:26

Grzegorza • Lucjana

Niedziela

07:05

I16:48

23:21 08:54

Radosława • Damiana

Luty 2012 T 5 6 7 8 9

Pn. 6 13 20 27

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 14

138 2011-07-19 16:43:25

Książki, zeszyty, ulotki

Papier – to także drewno

, z II w. ukcji papieru wywodzą się z Chin Chociaż współczesne metody prod Papier e. p.n. lat tys. papier powstawały już 3 n.e., to materiały przypominające le dywyk niez o Mim ych nośników informacji. jest dzisiaj jednym z najważniejsz troelek zty poc cji, cyfrowych – komputeryza namicznego rozwoju technologii kiej. udz dzyl mię podstawę komunikacji nicznej, Internetu – nadal stanowi ń? Poranna towarzyszy wam prze z cały dzie ier pap że Czy zauważ yliście, owane do pak zne enic higi później chustec zki wizy ta w WC – papier toaletow y, ki w auto ulot i ia szen ogło z domu. Po drodze torby lub kieszeni i można wyjść puterowe. kom ruki wyd i tek kserowanie nota busie. W szkole – książki, zesz yty, dnia kolo iec kon Na we. iero opakowania pap Po zajęciach zakupy ozdobione w książka. rowe magazyny, dobry komiks lub rykaśrednio 200 kg papieru rocznie, Ame wa zuży zyk pejc Euro Przeciętny jedy osi nie zużycie papieru jest w Afryce – wyn nin – prawie 300 kg. Najmniejsze kg papieru. nas zuży wa każdego roku ok. 100 8 kg na osobę. W Polsce każdy z de wsz ystgo z drewna pochodzącego prze War to pamiętać, że produkuje się liwych, wad to wycinanie drzew słabszych, kim z tzw. cięć pielęgnacyjnych. Jest tak czy te ia dorodnym. War to dodać, że cięc w celu umożliwienia wzrostu tym przy więc się . Surowiec na papier poz yskuje inac zej zostałyby przeprowadzone okazji dbania o wzrost lasu.

W.N.

papier – paper książka – book celuloza – cellulose komiks – comics chusteczki higieniczne – tissue

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 15

czyk ropej kg u E y in 200 iętn Przec a średnio Amerykan w zuży u rocznie, niejsze r m papie 00 kg. Naj Afryce . wie 3 est w – pra papieru j na osobę g e i a k c w zuży jedynie 8 as zuży eru. n i s z y no papi – wy olsce każd k. 100 kg W P o roku o g każde

papier toaletowy – toilet paper produkcja papieru – paper production wycinanie drzew – tree cutting komunikacja międzyludzka – interpersonal communication kserowanie notatek – making photocopies of notes

2011-07-19 16:43:33

Luty 2012 13 – 26 lutego – ferie w województwach: kujawsko-pomorskim, lubuskim, małopolskim, świętokrzyskim i wielkopolskim

07:03 16:50

I

-

07:01

13 14 15 16 17 18 19

Grzegorza • Katarzyny Dzień Zakochanych (Walentynki)

I16:52

Poniedziałek

00:41 09:29

Wtorek

Cyryla • Metodego

Środa

06:59

I16:54

01:56 10:12

Jowity • Faustyna Tłusty Czwartek

06:57

I16:56

03:03 11:06

Czwartek

Danuty • Juliana

Piątek

06:55

I16:57

03:58 12:09

Aleksego • Łukasza Ostatnia sobota karnawału

06:53

I16:59

04:42 13:20

Szymona • Konstancji

SOSNA (osoby urodzone w dniach 19 – 28/29 lutego) RYBY – Neptun (osoby urodzone w dniach 19 lutego – 20 marca)

` 06:51

I17:01

Sobota

05:16 14:34

Niedziela

Arnolda • Józefa • Konrada

Luty 2012 T 5 6 7 8 9

Pn. 6 13 20 27

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 16

131 2011-07-19 16:43:36

Mistrz olimpijski

Jesion wyniosły

Jesion to prawdziwy ne stor wśród drzew – wy stępuje na Ziemi już od 10 mln lat. Samodzi elnie nie tworzy drzew ostanów. Wraz z olszą, zem i dębem wchodzi wiąw skład łęgów, czyli las ów w dolinach rzeczn Jest gatunkiem wyma ych. gającym – lubi gleby żyzne i wilgotne, nie tol przymrozków, szkodzą eru je mu zanieczyszczenia powietrza. Mimo to do nawet 300 lat. żywa Jesion jest drzewem ba rdzo charakterystyczny m i trudnym do pomy lenia z innymi gatunka mi. Najbardziej zauwa żalne są jego złożone Na jeden liść składa się liśc ie. od 7 do 11 par listków ułożonych naprzeciw i listek szczytowy. Kona siebie ry jesionu wznoszą się pod kątem ostrym. Jes drzewo zrzuca liście, zan ienią im zżółkną, z kolei wi osną zwleka z ich wy czeniem. pusz-

Słowianie uw ażali, że sen pod je si o nem wzmacnia u mysł, a wkła danie jesionowych liści pod przeście radło małżeńskie sp łagodzi ory i sprzyja ugodzie.

Dawniej drewno jesion owe było niezastąpion e w sporządzaniu lan i strzał. Jeszcze wcześ c niej, w okresie pierw szych igrzysk olimpijsk właśnie z tego gatunku ich, to wykonywano oszczepy dla atletów. Później jes znowu zapisał się w his ion torii sportu, tym razem jako materiał do wyrob nart. Obecnie z jego dre u wna tworzy się cenne meble i parkiety.

W dawnych wierzeniac h jesion uznawano za symbol sprawiedliwości, skromności i ost rożności. Słowianie uw ażali, że sen pod jesion wzmacnia umysł, a wk em ładanie jesionowych liśc i pod prześcieradło łag małżeńskie spory i spr odzi zyja ugodzie.

jesion – ash łęg – riparian forest wilgotny – wet zanieczyszczenie powietrza – air polution przymrozek – ground frost

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 17

A.P.

konar – bough, branch dolina rzeki – river valley strzała – arrow narty – ski igrzyska olimpijskie – Olimpic Games

2011-07-19 16:43:48

Luty 2012 Poniedziałek

06:49 17:03

I

05:44 15:48

Ostatki

06:47

I17:05

06:07 17:01

06:45

Wtorek

Roberta • Eleonory Popielec

I17:07

20 21 22 23 24 25 26

Leona • Ludomira

06:27 18:12

Środa

Marty • Małgorzaty

Czwartek

06:43

I17:08

06:46 19:21

Romany • Damiana

Piątek

06:41

I17:10

07:04 20:30

Macieja • Marka

Sobota

06:39

I17:12

07:23 21:37

Cezarego • Donata

Niedziela

06:37

I17:14

07:44 22:43

Mirosława • Aleksandra

Luty 2012 T 5 6 7 8 9

Pn. 6 13 20 27

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 18

124 2011-07-19 16:43:51

Leśne laboratorium

m

de ą r p z a n w e r Zabawy d

Czego potrzebujesz • drewniany ołówek (bez gumki do ścierania na końcu) • przewód z „banankiem” • bateria 9-woltowa • mała żarówka Jak przeprowadzić doświadczenie Połącz żarówkę z baterią, używając przewodu i ołówka. Końcówkę baterii oznaczoną minusem połącz z grafitem, ten z kolei niech dotyka żarówki. Końcówkę baterii oznaczoną plusem połącz z żarówką za pomocą przewodu. Jeśli wszystko dobrze podłączyłeś, żarówka się zaświeci.

Co się stanie, gdy obwód elektryczny poprowadzisz nie przez grafit, ale przez drewnianą część ołówka?

Co z tego wynika Przez obwód z grafitem płynie prąd, o czym świadczy świecenie się żarówki. Wynika z tego, że grafit jest dobrym przewodnikiem elektrycznym. Gdy zastąpiłeś grafit drewnem, żarówka się nie świeciła – czyli prąd nie płynął. Przekonałeś się tym samym, że drewno jest izolatorem, czyli nie przewodzi prądu. Dlatego właśnie w konstrukcji urządzeń elektrycznych pokrętła, gałki czy rączki są wykonane z drewna. Stanowi ono bowiem dodatkową ochronę przed prądem.

K.K.

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 19

2011-07-19 16:43:56

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 20

2011-07-19 16:43:57

Od didżeridu do gitary elektrycznej

Przemysł muzyczny

afryinstrumentem muz ycznym były Można się spierać, czy pier wsz ym ralij aust też róchniał ych w środku pni, czy kańskie dunduny zrobione z wyp u to erid Didż na. dmiot ten wykonano z drew skie didżeridu, ale na pewno prze y rzon two , nów ryge 1,5 m, uży wany prze z Abo ogromny flet o długości od 1 do tuscy ralij aust o nego prze z termity. Podobn z konarów eukaliptusa wydrążo czyli od co najmniej 40 tys. lat. w, Snó bylc y uży wają go od Epoki obejść dzisiaj świat muz yki nie może się Od czasów najdawniejsz ych do w, fletó ek, czał pisz – ich rumentów pastersk bez drewna. Od najprostszych inst riudiva Stra ypce skrz jak e ła lutnictwa, taki trombit czy ligawek – po arcydzie ystają o mistrza Groblic za – wsz yscy korz kieg ows krak sa, Amantiego czy też z niez wykłych właściwości drewna. od entów w ogromnej mierze zale ży Brzmienie poszczególnych instrum czy doty struowania. Wbrew pozorom nie wyboru drewna uży tego do ich skon sowenan rezo o, neg owa cjon elek zane z wys to tylko skrz ypiec, które są wyt war h znyc twarorów. W przypadku gitar elek tryc go drewna świerków, jode ł czy jaw jego gęstość obu dec yduje o barwie dźwięku, dość drewna uży tego do ich wyr kość ataku. a, a masa przekłada się na szyb wpł ywa na długość wybrzmieni a, te zrobioą ciemniejsze i głębokie brzmieni Gitary wykonane z mahoniu maj ieniem, eryzują się równomiernym wybrzm ne z topoli, olchy czy lipy charakt bardzo oraz e czyste, twarde i jasne brzmieni a gitary z klonów mają bardzo jest ane styw przemyśle muz ycznym wykorzy szybki i silny atak . Mimo że w najsze zaw być drewno rezonansowe musi drewno wielu gatunków drzew, przekrój. ie rozłożone słoje przyrostu i kolisty wyższej jakości, mieć równomiern W.N.

tubylec – the native instrument muzyczny – musical instrument brzmienie – sound twardość – hardness gęstość – density

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 21

h stszyc sterskich o r p j a Od n entów pa rombit t m instru łek, fletów, tnictwa, a z c a lu – pisz o arcydzieł iusa, var iego –p Stradi awek k czy lig k skrzypce eż krakows a t j y e i tak ntiego cz wszyscy Ama oblicza – ykłych . a Gr iezw rewna mistrz rzystają z n aściwości d ko wł

gitara akustyczna – acustic guitar gitara elektryczna – electric guitar skrzypce – violine przekrój – cross-section drewno rezonansowe – resonant wood

2011-07-19 16:44:09

Luty 2012 • Marzec 2012 Poniedziałek

06:35 17:16

I

27 28 29 1 2 3 4

08:08 23:48

Gabriela • Anastazji

Wtorek

06:33

I17:17

08:37 00:49

Romana • Ludomira

Środa

06:30

I17:19

09:12 01:46

Dobroniego • Oswalda

Czwartek

WIERZBA (osoby urodzone w dniach 1 – 10 marca)

06:28

I17:21

09:55 02:37

Albina • Antoniego

Piątek

06:26

I17:23

10:47 03:21

Heleny • Halszki

Sobota

06:24

I17:25

11:48 03:58

Maryny • Kunegundy

Niedziela

06:22

I17:26

12:57 04:29

Arkadiusza • Eugeniusza • Kazimierza

Luty 2012 T 5 6 7 8 9

Pn. 6 13 20 27

Marzec 2012 Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

T

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

9 10 11 12 13

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 22

Pn. 5 12 19 26

Wt. 6 13 20 27

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

117 2011-07-19 16:44:12

Fałszywy platan

Klon jawor

ch, tycznym dla terenów wilgotny Jawor jest drzewem charakterys i; nam orzy jaw ne zwa e zbiorowiska leśne o żyznych glebach. Tworzy cenn eryrakt cha ą Cech . ach, łęgach i grądach spotykamy go również w buczyn rzy tafel, która w późniejszym wieku two kora jego styczną tego drzewa jest łacińska też d (stą anu plat pominając korę kowate spękania i łuszczy się, przy an). plat y anus, czyli fałszyw nazwa jaworu – Acer pseudoplat na bardzo klapowane, duże i umieszczone o iast dłon są e Jaworowe liści na kolor ierw najp , iają barw eśniej się prze długich ogonkach. Jesienią wcz zone w chaNasiona jaworu są kuliste, osad żółtawy, a następnie brązowy. długości. ydlakach osiągających ok. 6 cm rakterystycznych owocach – skrz anie war tościowe. Znajduje zastosow Drewno jaworu jest twarde i le. meb e z niego okleinę, podłogi oraz cenn w produkcji forniru, wyrabia się etocz wcem na przedmioty wymagające Jest również bardzo cenionym suro e takż ą stuj enny. Drewno jaworowe wykorzy nia – np. zabawki i sprzęt kuch ych sow nan ych – do wyrobu pudeł rezo producenci instrumentów muzyczn skrzypiec czy gitar.

W.N.

klon jawor – sycamore maple tereny wilgotne – wetlands żyzne gleby – fertile soils zbiorowiska leśne – forest communities kora – bark

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 23

d cha w p rzewa rakte Cech óźn jes ryst ą y t t a i łu fe iejszy jego czną szc lkow m ko teg w r zy s at ie a, o kor ię, pr e spę ku tw która ę p zyp kan or lat om ia zy an in u. ają c

liście – leaves przebarwianie – discolouration nasiona – seeds zabawki – toys instrumenty muzyczne – musical instruments

2011-07-19 16:44:30

Marzec 2012 Poniedziałek

06:19 17:28

I

14:11 04:56

5 6 7 8 9 10 11

Adriana • Fryderyka

Wtorek

06:17

I17:30

15:29 05:19

Róży • Wiktora

Środa

06:15

I17:32

16:50 05:42

Tomasza • Felicyty Międzynarodowy Dzień Kobiet

06:13

I17:33

18:12 06:05

Czwartek

Beaty • Wincentego

Piątek

06:11

I17:35

19:36 06:29

Franciszki • Dominiki Dzień Mężczyzn

06:08

I17:37

21:01 06:57

Cypriana • Aleksandra

Niedziela

LIPA (osoby urodzone w dniach 11 – 20 marca)

06:06

I17:39

Sobota

22:24 07:30

Benedykta • Konstantego

Marzec 2012 T 9 10 11 12 13

Pn. 5 12 19 26

Wt. 6 13 20 27

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 24

110 2011-07-19 16:44:35

Inspiracja dla artystów

Drewno w sztuce

Rzeźby powstają najczęściej z lipy miękkie, d . Jej drewno jest la poddaje się tego doskonale dłutu. Gdy będziesz w drewnia n uwagę na ym kościele, zwróć jego zapach; to charakterystyczny właśnie w oń dre lipowego pomieszan wna ego z kadzidłe m.

ałą inspiracją dziś, jest doskon do h yc sz ej ni ów najdaw i osobliwości po , dostrzegają on Drewno, od czas ła ie dz e an ni or ząc swe drew dla ar tystów. Tw kkie, dlatego do tunków. drewno jest mię j Je y. szczególnych ga ę lip ag z ą uw ć aj iej powst ściele, zwró Rzeźby najc zęśc drewnianym ko w sz ie ie m dz po bę o y lipoweg e się dłutu. Gd śnie woń drewna ła w skonale poddaj to ; ch pa teryst yc zny za na jego charak łtarz z drewna jest O idłem. ł w ykonanych ie szanego z kadz dz lih na yc ew an dr zn z ardziej w ykonał Jednym z najb ur y Wit St wosz fig aj isi go je dz ie m tk te ys za lipy – owie. Wsz stare, 50 0- letnie e Mariacki w Krak ni dę na e ł ni ra ew yb dr w o ar tysta onana jest w yk w a rz ta oł powego. Podobn ja nstrukc d tysiąc lat. Ko mają one pona . ała swój roziu modrzew Polsce pr zeży w w ie ns sa bow ym, a tło w ne re niu w drewe wsz ystko. W jąca na wstawia ga le Ale rzeźby to ni po a, ni ie ob ych gatunków st to technika zd yciętych z różn w w tó ał kwit intarsja. Je zt ks u) roślinnych. nię (np. blat stoł etrycznych lub om ge ów nianą powierzch yw ot m z enia drewniacje te twor zono a tradycja nosz w ko ie w lo drewna. Dekora ie w e uwanie różnych tarsją istniej Piercing – pr zekł Poza rzeźbą i in e. ci ie św m ły ca nianych kó ł – ód plemion na za pomocą drew ja ac rm nej biżuterii wśr fo ze de h ic ałości, czasem łaszcza uszu, i iąganiem dojrz os z części ciała, zw ch at ny lik za ią de e a się jedyni cią ry tuałów zw chodnich uż yw za jest ważną częś h a ac ot zł aj kr ria w te jak biżu znym. Dzisiaj k ek skluzy wna ta a statusem społec on st je e ni ewna. Może nej biżuterii z dr yginalna.

A. P. z pewnością or e al a, rn eb sr y cz

sztuka – art drewniana rzeźba – wooden sculpture intarsja – intarsia biżuteria – jewellery dłuto – chisel

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 25

inspiracja – inspiration ołtarz – altar misterny wzór – elaborate design dekorować – to decorate oryginalny – original

2011-07-19 16:44:43

z aj ę-

ozewków ch. wniażnych kó ł – sem ze delikatia złota

P.

Marzec 2012 Poniedziałek

06:04 17:40

I

12 13 14 15 16 17 18

23:43 08:12

Alojzego • Bernarda

Wtorek

06:01

I17:42

-

Bożeny • Krystyny

Środa

05:59

I17:44

00:54 09:03

Leona • Martyny

Czwartek

05:57

I17:46

01:53 10:04

Longina • Klemensa

Piątek

05:55

I17:47

02:41 11:12

Izabeli • Oktawii

Sobota

05:52

I17:49

03:18 12:24

Patryka • Zbigniewa

Niedziela

05:50

I17:51

03:47 13:37

Cyryla • Edwarda

Marzec 2012 T 9 10 11 12 13

Pn. 5 12 19 26

Wt. 6 13 20 27

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 26

103 2011-07-19 16:44:46

Zaczęło się od szałasów

Budownictwo drewniane

ch wiek znalazł schronienie w budowla Od czasów opuszczenia jaskiń czło asy szał m ianki przykryte gałęziami, pote z drewna. Na poc zątku były to ziem hodzą już e ślady szałasów drewnianych poc i proste budowle z bali. Pier wsz owle, forBud a budynków z drewna z neolitu. z paleolitu (100 –40 tys. lat p.n.e.), do XV w. pie ne z drewna przeważały w Euro tyfikacje i budynki sakralne budowa owtaniep e wiel e, które wyk ształciło W Polsce budownictwo drewnian unstos cze Jesz w. ało niemal do końca XIX rzalnych form i stylów, dominow niadrew w ynkó bud głego stulecia, udział kowo niedawno, bo w połowie ubie wynosił 75–95% . ach dztw nych we wschodnich wojewó jest niezastąpione i mimo ciągłego any owl bud Drewno jako surowiec onkuren konstrukcyjnych pozostaje bezk rozwoju technologii i materiałów która zaość, wat poro łego nadają mu: jego cyjne. Status tworzywa doskona duża, oraz ość gęst a mał s, lną i tłumi hała pewnia doskonałą izolacyjność ciep zbliżona do stali wytrzymałość. otnie zbudowaną z drewna jest czterokr Przewodzenie ciep ła prze z ścianę ścianę z kai dziesięć razy mniejsze niż prze z mniejsze niż prze z ścianę z cegł y z więcej y wykonane z drewna zyskują cora mienia. Nic więc dziwnego, że dom zny mikroklia w ich wnętrzu panuje spec yfic zwolenników. Są lekkie, trwałe, stuje się owi. Drewno tradycyjnie wykorzy mat, bardzo sprz yjający człowiek j. Coraz eletowych czy stolarki budowlane w konstrukcji dachów, domów szki całości w nowoczesne budynki i konstrukcje częściej jednak architekci tworzą odnawialnego surowca. wykonane z tego ekologicznego, W.N.

jaskinia – cave dom szkieletowy – timber-frame house chałupa z bali – log cabin szałas – hut niepowtarzalne – uinique

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 27

Drewno jak surowie o budow c niezast lany jest ąpio ciągłeg ne i mimo techno o rozwoju lo konstru gii i materiał ów kcyjnyc bezkon h pozostaje kurency jne.

niezastąpione – irreplaceable izolacyjność cieplna – thermal insulation rozwój – development mikroklimat – microclimate konstrukcja – structure

2011-07-19 16:44:58

Marzec 2012 Poniedziałek

05:48 17:52

I

04:11 14:49

19 20 21 22 23 24 25

Józefa • Bogdana

Wtorek

05:45

I17:54

04:32 15:59

Klaudii • Eufemii

DĄB (osoby urodzone 21 marca) BARAN – Mars (osoby urodzone w dniach 21 marca – 19 kwietnia)

Początek astronomicznej wiosny

^ 05:43

I17:56

04:51 17:08

Ludomira • Benedykta

Czwartek

LESZCZYNA (osoby urodzone w dniach 22 – 31 marca)

05:41

I17:58

Środa

05:10 18:16

Katarzyny • Bogusława

Piątek

05:39

I17:59

05:28 19:24

Pelagii • Feliksa

Sobota

05:36

I18:01

05:49 20:30

Marka • Gabriela Zmiana czasu z zimowego na letni

06:34

I19:03

07:12 22:35

Niedziela

Marioli • Wieńczysława

Marzec 2012 T 9 10 11 12 13

Pn. 5 12 19 26

Wt. 6 13 20 27

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 28

96 2011-07-19 16:45:02

Kolczasta piękność

Robinia akacjowa

U nasady liści robinii wyrastają ostre ciernie, któ re mogą poważnie zranić chcących zerwać jej kwiaty.

W kulturze ludowej robinią obsadzano cmentarze, sądząc, że jej kolczaste gałęz ie zatrzymają zmarłych w ich grobach i powstrzymają od składan ia wizyt żywym.

pr zy wiózł ocna. Do Europy łn Pó a yk er Am pochodzi na i akacjowej jest órego nazwiska kt Ojc zy zną robini od n, bi Ro Jean aż jej koro ncuski botanik a akacją , poniew an w zy na e ją w 1600 r. fra ni yl m ch dr zewach. ęsto robinia jest e na afrykański ąc sn ro te zwa gatunku. Cz ą aj in m e bardzo pr zypo na, listki i owoc . ca ją mniejsz ych listtru st je na dziewięciu par do iu Prawie cała rośli dm ą sie od nii twor zy twardnieją i mog Długie liście robi które z czasem e, ni er sa ci ob tre ą os ni wej robi liści w yrastają . W kulturze ludo ty ia ków. U nasady h kw ic j je w ać ch ły ą zmar chcących zerw łęzie zatr zymaj poważnie zranić jej kolc zaste ga że , ąc dz są e, ym. dzano cmentarz dania wiz yt ży w intensywnie rz ymają od skła st w grona i bardzo po ce i ją h ac isa w ob za gr w e an anemu br ze binii są emu, produkow Białe kwiaty ro iodowi akacjow m at wodu ze om pr ar ia je burzen ten nada polecany na za on pachną. Zapach st Je chław i. ni ci bi oś ro jn właśnie z pier wszej kole w , te os pr y pr ze z pszc zo ły kr ra cu nadmierny Ponieważ zawie są narażone na e ór kt y, ob pokarmowego. os ywać powinny go spoż niane do kr wi, k. Wykor zyciekaw y rysune a m i ne cz w ysiłek. ty as ych i statków. jest twarde, el ządzeń spor tow ur y Drewno robinii w do bu do e, żo ciep ła. leiny dekoracyjn o dymi i daje du ał m , no stuje się je na ok ol w się li A. P. bre na opał – pa Jest również do

Podłoga z ro

binii nie kłu

je

robinia – black locust trująca – poisonous kolec – thorn, spine okleina, fornir – veneer opał – fire wood

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 29

cmentarz – cemetery grona – grapes intensywny zapach – intensive scent kwitnąć – to bloom dym – smoke

2011-07-19 16:45:16

Marzec 2012 • Kwiecień 2012 Poniedziałek

06:32 19:04

I

07:39 23:38

26 27 28 29 30 31 1

Emanuela • Larysy • Teodora

Wtorek

06:29

I19:06

08:12 00:36

Lidii • Ernesta

Środa

06:27

I19:08

08:52 01:29

Anieli • Jana

Czwartek

06:25

I19:09

09:39 02:15

Wiktoryna • Helmuta

Piątek

06:22

I19:11

10:36 02:53

Anieli • Leonarda

Sobota

06:20

I19:13

11:39 03:26

Beniamina • Balbiny

JARZĘBINA (osoby urodzone w dniach 1 – 10 kwietnia)

06:18

I19:14

12:49 03:54

9 10 11 12 13

Pn. 5 12 19 26

Wt. 6 13 20 27

Niedziela

Grażyny • Ireny

Marzec 2012 T

Niedziela Palmowa, Prima Aprilis

Kwiecień 2012 Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

13 14 15 16 17 18

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 30

89 2011-07-19 16:45:19

Leśne laboratorium

rewna d y m e j e i n Dlaczego

Czego potrzebujesz • mąka • jodyna • wata • 2 przezroczyste naczynia (np. szklanki) Jak przeprowadzić doświadczenie Do jednego naczynia wsyp dwie łyżki mąki (źródło skrobi), a w drugim umieść kawałek waty (źródło celulozy). Następnie do obu naczyń dolej ciepłej wody (do połowy ich wysokości) i zamieszaj. Do każdego naczynia dodaj po 10 kropli jodyny i znowu zamieszaj. Zawiesina mąki w wodzie natychmiast przyjmie ciemnoniebieskie zabarwienie, a w naczyniu z watą woda rozpuści jodynę, tworząc pomarańczowy roztwór.

aczonym Skrobia z zazn wiązaniem o na czerwon ow ym α-1,4-glikozyd

Celuloza z zaznaczo nym na czerwono wiązan iem β-1,4 -glikozydow ym

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 31

Co z tego wynika Ciemnoniebieskie zabarwienie roztworu skrobi z jodyną wynika z tego, że skrobia (a dokładnie jeden z jej rodzajów, czyli amyloza) przyjmuje kształt helikalny (inaczej śrubowy). W jego wnętrzu zamykane i unieruchamiane są atomy jodu – stąd ten wizualny efekt. Celuloza natomiast nie ma tej zdolności, dlatego jodyna wyłącznie rozpuszcza się w mieszance wody i celulozy, dając rozcieńczony, pomarańczowy roztwór.

Celuloza jest razem z hemicelulozą i ligniną głównym składnikiem drewna. To polisacharyd, czyli polimer (bardzo długa cząsteczka), składający się z cegiełek budulcowych – cząsteczek glukozy.

Skrobia, jedno z podstawowych źródeł cukrów dla człowieka, również jest polisacharydem i jest zbudowana z cząsteczek glukozy. Dlaczego zatem człowiek trawi skrobię, a nie trawi celulozy, choć obie w swej strukturze mają ten sam element budulcowy (glukozę)?

Wynika to z innego sposobu połączenia cząsteczek glukozy w tych polisacharydach. W celulozie cząsteczki glukozy połączone są wiązaniami β-1,4-glikozydowymi, a w skrobi α-1,4-glikozydowymi. Człowiek nie ma w swoim przewodzie pokarmowym enzymów trawiennych, które rozkładają wiązanie β, natomiast α potrafi strawić.

Celuloza ma zastosowanie w produkcji papieru, a także lakieru, sztucznego jedwabiu, błon fotograficznych czy izolacji cieplnych.

G.P.

.

2011-07-19 16:45:27

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 32

2011-07-19 16:45:36

Drewno jest trendy

Współczesne meblarstwo

Cenionym ma stolarskim teriałem je st dre brzozowe.

Szczególnie wno wartościow i poszukiw e a n e s ą czę z odziomka , charaktery ści zujące się wspaniały m Powstają z rysunkiem. nich ba meble czec rdzo cenne zotowe. t ono nie zastąentów drewna jes ur nk ko k ne ry na ia owsze zdobyc ze Mimo wprowadzan chetniają je najn zla us nie eś cz ół ie. Wsp ratury, nasyca pione w meblarstw em ciśnienia, tempe ływ wp d po e ian t zmien ewno modyf iko techniki. Drewno jes efekcie powstaje dr W i. m ny icz em ch i kam sowane do potrzeb się je różnymi związ zamówienie, dopa na al m nie ry et m para wane, posiadające ze z . ne. Powstają popr ika wn uż ytko wa drewnopochod zy or o tw . eg lit tzw w są ewna: warst Obecnie modne ych składników dr żn ró i irn ym fo zn , yc nie et synt rozszc zepia łąc zenie klejami ze z jego wzdłużne pr h yc nie an wa kiw so ys sto uz w mają za drewna, elementó myśle meblow ym dr zewnych. W pr ze ien ók lejki, pł yt y pilśnio wł , sk ów są ór h wi nic rów, chodne. Wśród po ne no da ew ła dr uk y yt są y pł h wiór m.in. różnorodne (np. pł yt y, w któr yc owane) i wiórowe rm fo o ch su p. (n we ci lite). y i świerka – w posta w określony sposób ie ma drewno sosn stw bina lar dę eb a m an w yw nie uż Zastosowa sy mebli jest kla j kie so wy cji uk ek . Do prod z kilkadziesiąt go drewna lub sklej e zanurzone pr ze ór kt , we bo dę o dąb (drewn eblowe, sklejkę oraz tzw. czarny ości). Na okleiny m ciw aś wł h łyc yk ra nie zw nym materiałem lat w wodzie nabie no bukowe. Cenio ew dr się je da na skonale i poszukiwane są oraz meble gięte do ólnie wartościowe eg cz Sz . we zo zo no br nkiem. Powstają stolarskim jest drew wspaniałym rysu się ce ują yz ter ak , char części z odziomka .

H. B. e meble czec zotowe nn ce zo rd z nich ba

wióry – chips sklejka – plywood okleina – veneer meble gięte – bent furniture być niezastąpionym – to be indispensable

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 33

ciśnienie – pressure uszlachetniać – improve, refine lite drewno – solid wood meble – furniture cenny – valuable

2011-07-19 16:45:43

Kwiecień 2012 Poniedziałek

06:16 19:16

I

14:03 04:19

2 3 4 5 6 7 8

Władysława • Franciszka

Wtorek

06:13

I19:18

15:21 04:42

Ryszarda • Ireny

Środa

06:11

I19:20

16:41 05:04

Benedykta • Izydora Wielki Czwartek

06:09

I19:21

z o ninie io ane

litebina esiąt klejkę iałem ane są wstają

18:04 05:28

Katarzyny • Wincentego Wielki Piątek

06:06

I19:23

19:29 05:55

06:04

20:56 06:27

.

06:02

Sobota

Rufina • Donata Wielkanoc

I19:26

Piątek

Izoldy • Ireneusza Wielka Sobota

I19:25

Czwartek

22:20 07:06

Niedziela

Dionizego • Julii

Kwiecień 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

13 14 15 16 17 18

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 34

82 2011-07-19 16:45:45

Jesienny elegant

Klon zwyczajny

j Polrotnych rozmiarów. Rośnie w całe Jest to gatunek nieosiągając y zaw . jest też chętnie sadzony w parkach sce w żyznych lasach liściastych, polska jeta „zło ie ślen okre y czam dzię To zapewne temu gatunkowi zaw zamienia on nicz ym szczególnym, to jesienią sień”. O ile latem nie wyróżnia się arańpom z ą się feerią barw – od żółtej, prze się w ognistą pochodnię, mieniąc czową, do czer wonej. ch, zone na gałę zi na długich ogonka Liście klonu zwyczajnego są osad ż iewa pon ać, mleczny. Łatwo jest je rozpozn które po zerwaniu wydzielają sok cze jesz ną kwit zakończenie. Klonowe kwiaty każda z ich pięciu klap ma ostre nie odją dużo nek taru i dlatego są chęt iera przed wypuszc zeniem liści. Zaw ki, poydla skrz – u dojr zewają owoce klon wiedzane prze z pszc zoły. Jesienią pularnie zwane noskami. się się odk ształca, dlatego chętnie robi Drewno klonu jest jasne i trudno nież rów o nieg z się kije bilardowe. Wyrabia z niego instrumenty muz yczne i opał. zabawki. Dobrze nadaje się też na y, enn meble, parkiety, sprzęt kuch – „do enia iedz pow ne ular y dwa pop To właśnie klonowi zawdzięczam owa klon a desk że o, zon wier alowane”. Kiedyś grobowej deski” i „pukać w niem o żan Uwa o. rłeg uma niej na ego kładziono ma moc odpędzania diab ła, dlat – ale tylko klonowego, nale ży w nie pukać też, że aby zwiększyć moc drewna w niemalowane.

A.P.

To właś klonowi za nie w dwa popula dzięczamy rne powied zenia – „do grob owej deski” i „pukać w niemalowa ne”.

klon – maple skrzydlak – samara dłoniasty – palmate sok mleczny – milky sap ogonek liścia – leaf stem

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 35

kij bilardowy – cue zabawki – toys dojrzewać – to maturate przebarwiać się/zmieniać kolor – to change colour nektar – nectar

2011-07-19 16:45:52

Kwiecień 2012 Poniedziałek Wielkanocny

06:00 19:28

I

23:37 07:55

Poniedziałek

9 10 11 12 13 14 15

Marii • Dymitra

Wtorek

05:57

I19:30

-

Michała • Makarego

Środa

KLON (osoby urodzone w dniach 11 – 20 kwietnia)

05:55

I19:31

00:44 08:55

Filipa • Leona

Czwartek

05:53

I19:33

01:37 10:03

Damiana • Juliusza

Piątek

05:51

I19:35

02:18 11:15

Przemysława • Idy

Sobota

05:49

I19:36

02:50 12:29

Bereniki • Waleriana

Niedziela

05:46

I19:38

03:16 13:41

Ludwiny • Wacławy

Kwiecień 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

13 14 15 16 17 18

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 36

75 2011-07-19 16:45:54

Wozy, podkłady kolejowe, statki

Drewno w transporcie

Początki zastosowa nia drewna w tra nsporcie sięgają cz rycznych, kiedy pr asów prehistozemieszc zano różn e pr zedmiot y, wy okrągłe pnie dr zew. korz ystując do teg Początek transportu o lądowego wiąże się ko ła w Me zopotam z wynalezieniem ii ok . 3 tys. lat p.n.e.

Od teg wykorz ysty wali dr o momentu ludzie ewno do budowy powszechnie kó ł, wozów drabini bardziej skompliko astych, chomąt i co wanych pojazdów. raz Drewno ma zastoso lądow ym również wanie w transporci dzisiaj – wystarcz e y „wsiąść do pocią pr zekonać się, że sta gu byle jakiego”, lowe sz yny leżą na żeby drewnianych podk są one trz ykrotnie ładach. Co ciekawe bardziej trwałe od , swoich betonowy Drewno miało swój ch od powiedników. najwięk sz y udział w transporcie wodn ludzkości ludzie dr ym. Od zarania ąż yli pnie dr zew, tw or ząc najprostsze ki. Potem pojawiły łodzie – tzw. dłuba się tratw y, kajaki, ndżonki, pirogi, galer cz y coraz doskonals y, drakkary wikingó ze żaglowce różnyc w h typów. Dzięki po szczególne kraje m siadaniu okrętów ogły odkr ywać i zd po obywać nowe ter yto swą pozycję militar ria oraz wzmacnia ną i gospodarczą. ć Pła ciła za to pr zyroda Ile drewna było po , a konkretnie lasy. trzebne do budowy kazał ściąć w Pu statku? W 1838 r. szcz y Białowieskie car Miko łaj I j 2135 dębów, 21 i 70 0 sosen na po 5 sosen masztowy sz ycie – cz yli pona ch d 3 tys. dr zew – na liniowe, któr ych ży zaledwie dwa sta wotność nie pr zekra tk i cz ał a 20 lat.

ne trzeb 38 r. o p o był u? W 18 wna k lI e dre owy stat ał ściąć , d w z u do b ikołaj I ka 135 dębó n 2 M j car wieskie 700 sose i o ł ew h zy Bia asztowyc 3 tys. drz , c z s u w P sosen m li ponad liniowe 215 cie – czy wa statki szy ć ed na po a zaledwi żywotnoś ła 20 lat. n h cza c – który ie przekra n

W. N.

kłoda – log podkład kolejowy – wooden sleeper tratwa – raft łódź – boat statek – ship

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 37

żaglowiec – sailing ship żywotność – vitality górnictwo – mining industry kopalnia – mine wypadek – accident

2011-07-19 16:46:05

Kwiecień 2012 Poniedziałek

05:44 19:40

I

03:38 14:51

16 17 18 19 20 21 22

Cecyliana • Bernadety

Wtorek

05:42

I19:41

03:57 16:00

Roberta • Rudolfa

Środa

05:40

I19:43

04:16 17:07

Alicji • Bogusławy

Czwartek

05:38

I19:45

04:34 18:14

Adolfa • Tymona

Piątek

BYK – Wenus (osoby urodzone w dniach 20 kwietnia – 20 maja)

_ 05:36

I19:47

04:54 19:20

Czesława • Agnieszki

Sobota

ORZECH (osoby urodzone w dniach 21 – 30 kwietnia)

05:34

I19:48

05:16 20:25

Bartosza • Feliksa Międzynarodowy Dzień Ziemi

05:32

I19:50

05:42 21:29

Niedziela

Kai • Łukasza

Kwiecień 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

13 14 15 16 17 18

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 38

68 2011-07-19 16:46:07

Bakteriobójcza delikatność

Brzoza brodawkowata

Brzoza, podobnie ja k sosn czy jałowie c, wydziela a substancje bakteriobó jcze – fiton cydy.

Za ich przy czyną strefa wok ó jest wolna ł niej od bakterii. stęputycznych dr zew wy rdziej charak ter ys jba na leka z da m z ny już jed ć t da Br zoza jes łą korą wi Jej pnie pokr yte bia . na zie ra ch ny job zo kra ad im os st jej listków, jąc ych w polsk zpoznasz też szele ro o tw Ła . ów las na skrajach gałązkach.

20 –25 m. Po długich i cienkich tym czasie osiąga w i – lat 0 12 do 0 peratury, po Żyje krótko – od 10 na susze i niskie tem a rn po od , ca ają wymag temu również nieważ jest mało warunkach. Sprz yja h yc jsz nie ud jtr t w na ej koronie potrafi trafi rosnąć nawe o dr zewo o dorodn dn Je . zy zo br się nia kr zydlone or zeszki, zdolność rozmnaża Są to maleńkie us n. sio na zę i m na ilio du na te cechy br zo zaowocować 50 m ległości. Ze wzglę od ne m do ro y og en na si siedla ter które wiatr pr zeno m z topolą osiką za pionierskim. Raze iem nk tu ga się wa nazy błogiem. cza betulinie – su tej pory leżące od ry br zoza zawdzię ko d glą wa wy łko ny zta cz ys ch. Kr Charak terysty hniow ych warst wa puje w jej powier zc stę wy osób, że nadaje a sp ór ki kt ta ji, w nc sta łamanie światła za je du a subwo po y y jałowiec, wydziel budowa betulin bnie jak sosna cz do po , ej jest za ni zo ł Br kó y. wo yną strefa korze kolor biał cydy. Za ich pr zycz on fit – e jcz bó io stancje bakter bardzo czer wonawy. Jest wolna od bakterii. lor żó łtawy, czasem ko li, pa a m eb m zy cji zo br uk Drewno je się je do prod stu zy or yk W a. się wygin akowana pr ze z elastyczne i łat wo zoza zostanie zaat br śli Je ał. op o az jak c w ten sposób pieru, parkietów or zgrubienia, twor zą ć za ar tw wy a yn i, zacz owady – muchówk A. P. zotowate. ec cz no ew cenne dr

brzoza – birch krajobraz – lasndscape skraj lasu – forest edge szelest – rustle cienkie gałązki (witki) – twigs

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 39

rozmnażanie – reproduction owocować – to fruit wiatr – wind substancje bakteriobójcze – bactericidal substances owady – insects

2011-07-19 16:46:22

Kwiecień 2012 Poniedziałek

05:29 19:52

I

23 24 25 26 27 28 29

06:13 22:29

Jerzego • Wojciecha • Idziego

Wtorek

05:27

I19:53

06:51 23:23

Aleksego • Horacego

Środa

05:25

I19:55

07:36 00:11

Marka • Jarosława

Czwartek

05:23

I19:57

08:29 00:52

Marzeny • Marii • Klaudiusza

Piątek

05:21

I19:58

09:29 01:26

Ludwika • Piotra

Sobota

05:19

I20:00

10:35 01:55

Pawła • Walerii

Niedziela

05:17

I20:02

11:45 02:20

Rity • Donaty

Kwiecień 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

13 14 15 16 17 18

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 40

61 2011-07-19 16:46:25

Leśne laboratorium

kory ę i s e i n a w e z Nagr

Czego potrzebujesz • lampa na podczerwień • dwa kawałki kory: biała brzozowa oraz ciemna z innego drzewa, np. sosnowa (ewentualnie korę możesz zastąpić kartką białego i czarnego papieru) Jak przeprowadzić doświadczenie Połóż oba kawałki kory lub papieru na stole i równomiernie oświetlaj je lampą. Obydwa kawałki się nagrzeją, jednak biały element będzie chłodniejszy.

Co z tego wynika Biały element nagrzewa się słabiej, ponieważ lepiej odbija światło. Element ciemny nagrzewa się mocniej, ponieważ pochłania promieniowanie.

Brzozy to tzw. gatunki pionierskie – jako pierwsze zalesiają skraj lasu, polany czy nieużytki. Ponieważ są to obszary pozbawione innej roślinności, mogącej dać brzozom osłonę od słońca, drzewa te są poddane silnemu oddziaływaniu promieni słonecznych, mają też ograniczony dostęp do wody. Mniejsze nagrzewanie się białej kory pozwala na zredukowanie utraty wody wskutek parowania. Sprawia też, że w okresie wiosenno-zimowym tkanki drzewa nie są aktywne i nie ulegają uszkodzeniu, gdy w nocy spadnie temperatura. Dlatego właśnie ogrodnicy bielą swoje drzewka, nie dopuszczając tym samym do uszkodzeń kory i drewna.

A.C.

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 41

2011-07-19 16:46:31

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 42

2011-07-19 16:46:33

Co zżera nasze szafy?

Szkodniki drewna

To nie korn zjadają sta iki re meble Owady te nigdy nie z . asiedlają wyrobów z d re w na.

Atakują za to drzewa w le przewróco ne lub stoją sie: ce, ale osłabio ne z innyc h przyczyn. adają korniki. my obrazów zj ra y cz le ą eb m drewna. Atakuj lisz, że stare ają w yrobów z Być może myś dl sie za e yn ni cz y nych pr zy .

– owady te nigd e osłabione z in al e, ąc oj Otóż nieprawda st b lu ne ne owady, zw ylesie: pr zewróco u uszkadzają in m do ie za to dr zewa w en ść aż os yp w yt war zania do e, drewniane w z umiejętności się a Natomiast star ęł ce zi ją w za a er zw samce ud łatków. Ich na dź więku pr ze z – kle z rodziny ko ze zc ąs rz ch na tak małe głośnego – jak jest ikiem drewna ek drewna. iejsz ym szkodn źn w twardy kawał ro kjg tru na ns i ko m w spolity ywane Najbardziej po zew iglast ych uż dr no ew dr on e y. Preferuj ac zne szkody. spuszc zel domow nąć we nich pocz ynić zn w fi tra po i y się nagle natk ów cjach budynk , na które możem na m po ew de dr lą yg ów w ik dn ar wieniem i ub y, Inną grupą szko ad ow że To du łnia hałaśli są tr zpienniki. sze. Groz y dope uż dł ch ni własnym domu, od e yraźni , które mają szerszeni, ale w tz w. pokładełko to st Je . ku dobne nieco do ło w y z od , gdzie samice pikulec stercząc ardego drewna tw ąb gł w y lot i długi sz w się ia wet kilka lat. uż y do w wiercan ążąc chodniki na dr , m ta tylko samice. Sł ć ży fi dr zwi szaf y do rwa owada potra na pr zykład jako i ku rta składają jaja. La ta do owada, w ygryzewo może trafić się w dorosłego za ar w W tym czasie dr cz po ze pr W końcu larwa naszego domu. e z naszej szaf y. uj W.C . at yl w i… y w io śc yj w ór w za ot

chrząszcz – beetle konstrukcja budynków – building construction szerszeń – hornet tartak – sawmill rama obrazu – picture frame

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 43

kornik – bark beetle szkoda (strata) – loss wwiercać – to bore składać jaja – to lay (deposit) eggs larwa – larva

2011-07-19 16:46:44

t -

we ośli ają mice a lat. fy do ygry-

Kwiecień 2012 • Maj 2012 Poniedziałek

05:15 20:03

I

12:59 02:42

JAŚMINOWIEC (osoby urodzone w dniach 1 – 14 maja)

05:14

I20:05

Międzynarodowe Święto Pracy

14:15 03:04

05:12

15:34 03:27

05:10

Środa

Zygmunta • Atanazego Święto Konstytucji 3 Maja

I20:08

Wtorek

Józefa • Jeremiasza Dzień Flagi Rzeczpospolitej Polskiej

I20:07

30 1 2 3 4 5 6

Mariana • Katarzyny

16:57 03:51

Czwartek

Marii • Marioli

Piątek

05:08

I20:10

18:22 04:20

Moniki • Floriana

Sobota

05:06

I20:12

19:47 04:56

Ireny • Waldemara

Niedziela

05:04

I20:13

21:10 05:41

Filipa • Judyty

Kwiecień 2012 T 13 14 15 16 17 18

Pn. 2 9 16 23 30

Wt. 3 10 17 24

Maj 2012 Śr.

4 11 18 25

KALENDARIUMcz2korektaII.indd 44

Cz. 5 12 19 26

Pt. 6 13 20 27

So.

Nd.

T

7 14 21 28

1 8 15 22 29

18 19 20 21 22

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

54 2011-07-19 16:46:47

Najlepszy do kominka

Grab pospolity

nych tunkowych lasów liściastych zwa Grab to ważny składnik wieloga pił– a buk liści w odróżnieniu od podobnych grądami. Jego liście są jajowate, cie faliś to częs korę, jego powierzchnia jest kowane. Pień drzewa ma gładką pofałdowana. dyś ciężkie i trudne w obróbce. Nieg Drewno grabu jest bardzo twarde, wyiaj Dzis ch. ński mły stując je do budowy kół doceniano jego walory, wykorzy doceniają ch fortepianów. Twardość grabu kcja stru korz ystuje się je m.in. w kon drewno iaj Dzis . śnie wła u często robi się z grab też perkusiści – pałki perkusyjne goto Przy . ego łow opa na kalorycznego drew to cieszy się opinią najbardziej ko. szyb e liwi moż to ić zrob ak pamiętać, by wując je do kominka, war to jedn ożli niem zać… oka się e moż ch pniaków Po wyschnięciu porąbanie grabowy ego drzewa zie się od tego twardego, węźlast we. Nawet najlepsza siekiera będ zwyczajnie odbijać. żywopłotów. Łatwo znoszą przycina Graby ceni się również jako budulec ńjapo e ować wysokie żywe mur y, ale takż nie, dzięki czemu można z nich form mplarz egze ki pols zy tars Najs e. eczn długowi skie drzewka bonsai. Graby nie są graby się zaledwie 220 lat; rzadko spot yka rośnie w Gołuchowie i liczy sobie żyjące dłużej niż 150 lat.

W.C .

o ując drewn Przygotow ominka, warto ok grabowe d robić to by z ć, ta pamię yschnięciu P . ybko o w możliwe sz bowych pniaków gra porąbanie żliwe. ć… niemo ie się a z a k o ę si może ra będz epsza siekie a Nawet najl o, węźlastego drzew g e rd a od tego tw zwyczajnie odbijać. grab – hornbeam grąd – oak-hornbeam forest liście piłkowane – serrated leaves kaloryczny – caloric rąbać – to chop

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 1

siekiera – axe żywopłot – hedge kora – bark gładki – smooth młyn – mill

2011-07-19 16:56:19

Maj 2012 Poniedziałek

05:03 20:15

I

7 8 9 10 11 12 13

22:24 06:38

Benedykta • Gizeli

Wtorek

05:01

I20:16

23:25 07:45

Ilzy • Stanisława • Wiktora

Środa

04:59

I20:18

-

Bożydara • Grzegorza

Czwartek

04:57

I20:20

00:13 08:59

Izydora • Antoniny

Piątek

04:56

I20:21

00:50 10:14

Igi • Ignacego

Sobota

04:54

I20:23

01:19 11:29

Joanny • Achillesa

Niedziela

04:52

I20:24

01:43 12:41

Glorii • Gerwazego

Maj 2012 T 18 19 20 21 22

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 2

47 2011-07-19 16:56:22

Od cewek do przewodów żywicznych

Budowa drewna drzew iglastych

z naunkowo prostą budowę. Składa się Drewno drzew iglastych ma stos stępując ych elementów: e. y oraz pełnią funkcje mechaniczn Cewki służą do przewodzenia wod ewcz na drew e stwi tości drewna. W war Stanowią ok. 90% całkowitej obję sze, świetle, a w drewnie późnym grub ym duż o kie, snego mają ścianki cien z mniejsz ym światłem. sub de wsz ystkim do magazynowania Promienie rdzeniowe służą prze odu obw do nia rdze od a zeni ich przewod stancji pokarmowych, a także do i w drugą stronę. w eriał zapasow y. U różnych gatunkó Komórki miękiszowe gromadzą mat y otac zają przewody żywiczne. są różnie rozmieszczone, np. u sosn żywicę; naz wa wskazuje) transportują Przewody żywiczne (jak sama pod ciśnieZnajdująca się w nich żywica jest mogą być pionowe lub poziome. y żywiczne wo zostanie okaleczone. Przewod niem, dlatego wycieka, gdy drze rzewia, daglezji i świerka. występują w drewnie sosny, mod H.B.

budowa/skład – morphology/composition drewno – wood cewka – tracheid przewodzić/transportować – to conduct/transport objętość – volume

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 3

Przew trans ody żywic Znajd portują zne u ż jest p jąca się w ywicę. o n wycie d ciśnieni ich żywic okale ka, gdy dr em, dlateg a zew czo o wystę ne. Przew o zostani e o modr pują w dr dy żywicz e zewia n , dagl wnie sosny e ezji i ś , wierk a.

cienki – thin gruby – thick okaleczone drzewo – injured tree promień rdzeniowy – pith radius przewód żywiczny – resin duct

2011-07-19 16:56:33

Maj 2012 Poniedziałek

04:51 20:26

I

02:03 13:51

KASZTANOWIEC (osoby urodzone w dniach 15 – 24 maja)

04:49

I20:27

14 15 16 17 18 19 20

Bonifacego • Dobiesława Dzień Polskiej Niezapominajki

02:22 14:59

Wtorek

Zofii • Nadziei

Środa

04:48

I20:29

02:41 16:06

Andrzeja • Jędrzeja

Czwartek

04:46

I20:30

03:00 17:12

Brunona • Paschalisa

Piątek

04:45

I20:32

03:21 18:17

Eryka • Feliksa

Sobota

04:44

I20:33

03:46 19:21

Piotra • Iwa Wniebowstąpienie

04:42

I20:35

04:15 20:22

Niedziela

Aleksandra • Bazylego

Maj 2012 T 18 19 20 21 22

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 4

40 2011-07-19 16:56:37

Większa różnorodność

Budowa drewna drzew liściastych

niż bardziej skomplikowaną budowę Drewno drzew liściastych ma ich , órek kom iary orodne, jeśli chodzi o wym iglastych. Jest też bardziej różn o. neg w obrębie jednego słoja rocz kształt oraz sposoby ich ułożenia gatunków 50% ogólnej objętości drewna ą owi Włókna drzewne stan a żywe – cą, iają acn twe pełnią funkcję wzm liściastych. Dojr załe włókna mar wzmacniającą i spichrzową. liściaprzewodzące. Cewki u gatunków Nac zynia i cewki pełnią funkcje nka Tka mi. kna włó i ami pomiędz y nac zyni stych są elementem przejściowym rozmieszczona. przewodząca nie jest regularnie wielorzęw liściastych są jednorzędowe oraz drze u e niow Promienie rdze wodzenie promieni rdzeniow ych jest prze dowe. Zadaniem żyw ych komórek azynowanie kierunku poprzec znym oraz mag asymilatów, wody i powietrza w wiosny następnego roku. zapasów pokarmowych od lata do sub órek , w któr ych gromadzone są Miękisz drzewny składa się z kom two lub rzą zwartym pierścieniem nac zynia stancje odż ywc ze. Otaczają one ieniami tworząc połączenia między prom szeregi przebiegające obwodowo, y pośrednie. rdzeniow ymi. Istnieją także form H.B.

włókno drzewne – wood fibre naczynie – wood vessel miękisz drzewny – wood pith skomplikowany/misterny – complex/elaborate magazynować – to store

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 5

tych iścias waną l w e z o dr pliko Drewn dziej skom . r h ma ba iż iglastyc e, n ę dn o budow ziej różnor órek, d ry kom ż bar ia Jest te zi o wymia ich ułożen d y o b . h o o jeśli c t oraz spos ja roczneg ł o ł s zta ich ks bie jednego ę r w ob

dojrzały – mature wzmacniać – to strengthen regularny – regular rząd (np. krzeseł) – row pierścień – ring

2011-07-19 16:56:46

a

Maj 2012 Poniedziałek

BLIŹNIĘTA – Merkury (osoby urodzone w dniach 21 maja – 21 czerwca)

` 04:41 20:36

I

04:50 21:19

21 22 23 24 25 26 27

Jana • Wiktora

Wtorek

04:40

I20:38

05:33 22:09

Heleny • Wiesławy

Środa

04:38

I20:39

06:24 22:52

Emilii • Iwony

Czwartek

04:37

I20:40

07:22 23:28

Joanny • Zuzanny

Piątek

JESION (osoby urodzone w dniach 25 maja – 3 czerwca)

04:36

I20:42

08:26 23:58

Borysława • Grzegorza Dzień Matki

04:35

I20:43

09:34 00:24

Filipa • Pauliny Zesłanie Ducha Świętego (Zielone Świątki)

04:34

I20:44

Sobota

10:45 00:46

Niedziela

Augustyna • Juliana

Maj 2012 T 18 19 20 21 22

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 6

33 2011-07-19 16:56:49

Leśne laboratorium

apier

Zrób sobie p

Czego potrzebujesz • makulatura (zapisane kartki papieru, stare szare gazety itp.)

• sito (naciągnięta gaza, umocowana do drewnianej ramy) • garnek • mikser

• stary ręcznik • wałek do ciasta • gąbka

Jak przeprowadzić doświadczenie Makulaturę porwij na drobne kawałki (nie większe niż 1 × 1 cm), umieść w garnku, a następnie zalej wrzątkiem, aby przykryć postrzępiony papier, i pozostaw na kilka godzin. Po tym czasie zmiksuj namoczony papier z wodą (w proporcji 1 szklanka papierowej masy na 10 szklanek wody).

Następnie zanurz uprzednio przygotowane sito do miski z roztartą masą papierową i zaczerpnij zawiesinę, aby masa osiadła na sicie. Sito z osiadłą masą papierową potrzymaj nad miską, aby ściekł nadmiar wody. Następnie pewnym ruchem przewróć sito z masą papierową na ręcznik i gąbką usuń nadmiar wody, a następnie delikatnie usuń sito, pozostawiając mokry pergamin na ręczniku.

Drugą częścią ręcznika przykryj przygotowany mokry pergamin, a następnie dociskaj go wałkiem, aby dobrze wycisnąć pozostałą wodę. Zaczekaj do całkowitego wyschnięcia.

Co z tego wynika Papier został wynaleziony w Chinach w 100 r. n.e., zatem towarzyszy ludzkości już blisko 2000 lat. Nadal korzystamy z niego jako materiału piśmienniczego, artystycznego czy dekoracyjnego. W skład drewna wchodzi od 40 do 45 % celulozy, zatem z około 2,2 kg drewna można wyprodukować 1 kg papieru.

Proces technologiczny wytwarzania papieru polega na fizycznej i chemicznej obróbce masy włóknistej pozyskiwanej z roślin (celuloza, włókna ścieru drzewnego) w postaci zawiesiny wodnej. Następnie przygotowaną masę poddaje się filtracji, prasowaniu i suszeniu. Pod koniec surowa forma papieru jest wygładzana i wybielana skrobią.

Zwróć uwagę, że papier (a dokładnie papier czerpany) może wykonać każdy. Samodzielne wytwarzanie papieru jest możliwe dzięki temu, że celulozowa masa, z której jest on wykonany, pod wpływem wilgoci mięknie. Rozluźniają się wtedy jej włókna, które po zbiciu i wysuszeniu na nowo się zestalają. Samodzielna produkcja papieru jest bardzo ekologiczna. To tzw. recykling, czyli ponowne wykorzystanie materiałów zawartych w odpadach.

G.P.

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 7

2011-07-19 16:56:52

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 8

2011-07-19 16:57:09

Niesłusznie strachliwa

Topola osika

Raanym w krajobraz polskich lasów.

Osika jest drzewem na trwałe wpis prah, nieu wia się na opuszczonych terenac zem z brzozą jako pier wsza poja na mróz, wno zaró ść orno odp u . Sprz yja tem wianych polach czy pożarzyskach 00 lat . ka. Żyje jednak krótko, bo około 80–1 upał, jak i zanieczyszczenie środowis egunier osiki są jej liście – jajowate i Najbardziej charakterystyczne dla znie boc e na długich ogonkach, które są silni larnie ząbkowane. Są osadzone opow tru cesze najmniejszy podmuch wia spłaszczone. To właśnie dzięki tej ce owo Jej ca. druga naz wa osiki – topola drżą duje drżenie liści. Stąd bier ze się e. ulic hem puc które w maju ośnieżają swoim wyt war zają owłosione nasionka, na je się a rabi miękkie i nietrwałe. Prze Drewno osiki jest bardzo lekkie, zastosowanie w przemyśle celulozo nież rów e sklejki i płyt y wiórowe. Znajduj ze. biar rzeź i Cenią je także modelar ze wo- papierniczym i zapałczanym. w odkała status gatunku skutecznego uzys a Nie wiedzieć czemu, osik em rant gwa też jest k i duchów. Osikowy kołe pędzaniu wszelkich złych moc y uśmiercenia wampira. poy drżenia osiki również nie są zbyt Legendy wyjaśniające przyczyn iesił pow by się, ało row ofia jedyne z drzew chlebne. Jedna z nich głosi, że jako jęta swoją uległością. prze , drży iaj dzis się na nim Judasz. Do A.P.

Nie wiedzieć czemu, osika uzyskała status gatunku skutecznego w odpędzaniu wszelkich złych mocy i duchów. Osikowy kołek jest też gwarantem uśmiercenia wampira.

osika – aspen trząść się jak osika – to tremble like an aspen leaf puch – fluff miękkie – soft zapałki – matches

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 9

upał – heat mróz – frost wampir – vampire przemysł papierniczy – paper industry spłaszczony/płaski – flattened/flat

2011-07-19 16:57:18

Maj 2012 • Czerwiec 2012 Poniedziałek

04:33 20:45

I

11:59 01:08

28 29 30 31 1 2 3

Jaromira • Justa

Wtorek

04:32

I20:47

13:14 01:29

Magdaleny • Bogumiły

Środa

04:31

I20:48

14:32 01:52

Karola • Ferdynanda

Czwartek

04:30

I20:49

15:53 02:17

Anieli • Petroneli Międzynarodowy Dzień Dziecka

04:29

I20:50

17:16 02:49

Piątek

Jakuba • Justyna

Sobota

04:28

I20:51

18:39 03:28

Erazma • Marianny

Niedziela

04:28

I20:52

19:58 04:18

Leszka • Tamary

Maj 2012 T 18 19 20 21 22

Czerwiec 2012

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

T

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

22 23 24 25 26

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 10

Pn. 4 11 18 25

Wt. 5 12 19 26

Śr.

6 13 20 27

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

26 2011-07-19 16:57:21

Barwa, połysk, zapach

Fizyczne właściwości drewna

i badać cechy, które można obserwować Fizyczne właściwości drewna to jednolitości du chemicznego lub naruszania bez konieczności zmiany jego skła badanej próbki. zne, ze znaczenie mają: cechy zewnętr Spośród tych właściwości najwięks ciep ci lne, pęc znienie i kurc zliwość, własnoś ciężar objętościow y, wilgotność, gazów. Do iwość dla promieni świetlnych i akustyc zne i elek tryc zne, przenikl cech zewnętr znych nale żą: e waników, barwników i gum, a takż Barwa. Zale ży od zawartości garb ch owy kraj w wieku drzewa. Drewno gatunkó runków siedliskowych, klimatu i ma(np. ne tycz owej. Niek tóre gatunki egzo ma barwę od jasnożó łtej do brąz intensywny. ziej hoń, palisander) mają kolor bard ny jest przekroju promieniowym. Związa na go Połysk. Najlepiej widać powierzchni. z twardością drewna i gładkością u, barw y zróżnicowany. Zale ży od przekroj zo bard Rysunek drewna. Jest uwarunkowań. drewna, wad, przyrostów i innych żywice, drzewa jest inny. Jego źródłem są nku gatu Zapach. Dla każdego no drew lat wem upły Z ące się w drewnie. olejki eter yczne i garbniki znajduj traci zapach.

H.B.

własności fizyczne – physical properties barwa – colour połysk – shine rysunek – drawing zapach – smell

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 11

każde Zapach go jest in gatunku są żyw ny. Jego ź drzewa ró i i garb ce, olejki e dłem t n e i w dre ki znajd ryczne ując wn drew ie. Z upływ e się no tra e ci zap m lat ach.

cecha – property ciężar – weight wilgotność – moisture kurczyć się – to shrink tracić coś – to loose

2011-07-19 16:57:30

Czerwiec 2012 Poniedziałek

GRAB (osoby urodzone w dniach 4 – 13 czerwca)

04:27 20:53

I

21:07 05:21

4 5 6 7 8 9 10

Franciszka • Karola

Wtorek

04:26

I20:54

22:03 06:33

Bonifacego • Waltera

Środa

04:26

I20:55

22:46 07:51

Norberta • Laurentego Boże Ciało

04:25

I20:56

23:19 09:08

Czwartek

Roberta • Wiesława

Piątek

04:25

I20:57

23:45 10:24

Maksyma • Medarda

Sobota

04:24

I20:58

-

Anny • Felicjana

Niedziela

04:24

I20:59

00:08 11:37

Bogumiła • Małgorzaty

Czerwiec 2012 T 22 23 24 25 26

Pn. 4 11 18 25

Wt. 5 12 19 26

Śr.

6 13 20 27

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 12

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

19 2011-07-19 16:57:33

Celuloza, hemicelulozy, lignina

Skład chemiczny drewna

5%), olutnie suche zawiera: węgiel (49, Drewno jest tworem natury. Abs %) i inne pier wiastki. tlen (43, 8%), wodór (6,0%), azot (0,2 fizycznków różni się nie tylko cechami gatu Drewno poszczególnych także się je rwu ych substancji. Różnice obse nymi, lecz także ilością składow tawos drze rcia zwa , ikają z jakości siedliska w obrębie jednego gatunku. Wyn ch. czny drewna, zmian patologi nu, wieku, budowy anatomicznej tworzące drewno to: e iczn Główne składniki chem stych i lient. Drewno polskich drzew igla elem y iejsz Celuloza – najważn 10–20% . e liści a , 50% ok. niu na suchą masę) ściastych zawiera go (w przelicze sząc ych arzy tow nów oda wa węglow Hemicelulozy to zbiorowa naz .

35% 18– ich iera zaw gatunku drewno w drewnie celulozie. Zale żnie od icznych. chem zków zwią nych plikowa Lignina nale ży do najbardziej skom drewnie w , 30% 25– h icac gran w waha się Jej zawartość w drewnie iglastym liściastym 18–29% . e sub ów w drewnie znajdują się takż Oprócz wymienionych składnik na drew bądź w plazmie żyw ych komórek stancje towarzyszące. Występują ach błon w asowe – skrobia i tłuszcze), bądź (ciała białkowe lub substancje zap , alkaloidy ki eter yczne, garbniki, barwniki komórkowych (żywice, woski, olej i związki mineralne).

H.B.

skład chemiczny – chemical composition celuloza – cellulose hemiceluloza – hemicellulose lignina – lignin substancja – substance

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 13

o jest Drewn natury. : tworem che zawiera u tnie s 8%), Absolu %), tlen (43, %) (49,5 ot (0,2 węgiel r (6,0%), az wiastki. ier wodó i inne p

celuloza z zaznaczonym na czer

owym wono wiązaniem b-1,4 -glikozyd

zmiany patologiczne – pathological changes związki mineralne – mineral compounds wodór – hydrogen tlen – oxygen węglowodany – carbohydrates

2011-07-19 16:57:41

Czerwiec 2012 Poniedziałek

i.

04:23 20:59

I

00:28 12:47

11 12 13 14 15 16 17

Barnaby • Radomiła

Wtorek

04:23

I21:00

00:47 13:55

Janiny • Jana

Środa

04:23

I21:01

01:06 15:02

Lucjana • Antoniego

FIGOWIEC (osoby urodzone w dniach 14 – 23 czerwca)

04:23

I21:01

01:26 16:08

Czwartek

Bazylego • Elizy

Piątek

04:22

I21:02

01:50 17:12

Wita • Jolanty

Sobota

04:22

I21:02

02:17 18:14

Aliny • Benona

Niedziela

04:22

I21:03

02:50 19:13

Alberta • Ignacego

Czerwiec 2012 T 22 23 24 25 26

Pn. 4 11 18 25

Wt. 5 12 19 26

Śr.

6 13 20 27

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 14

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

12 2011-07-19 16:57:43

Wstydliwa pionierka

Olsza czarna

Drzewo to w yd aje się niepozor ne, ale gdy mu można dostrzec się dobr ze pr zy wiele jego or yg jrzeć, inalnych właśc Olsza czarna iw oś ci . lubi tereny ba gienne, podm zwany pr ze z le okłe, gdzie tw śników olsem or zy las . Nie pr zeszka Tę właściwość dza jej, gdy je zachowuje ró st za le wana. w nież jej drewno ne pod wodą , które pr zech jest bardzo tr ow w ał ywae.

Dlatego w ykor – fundamenty zystuje się je na większych kons tr pale uk cji nad wodą, w Wenecji cz y takich jak Mos niek tóre domy t Ri w al Am to sterdamie.

Po ścięciu drew no olchowe m a powietr za i św kolor jasnożół ty, ale pod wpł iatła sz ybko pr ywem zybiera barwę ną. Może niek pomarańczow iedy w ywoł yw oc zerwoać stany zapa zastosowanie lne skór y i aler w budownict w gie. Znajduje ie, papiernict w w pr zemyśle m ie, modelarst w uz yc znym. Praw ie, a także ie w każdej ku leźć pr zedmio chni można ró ty zrobione z ol w nież znachy.

Gatunek ten ma rzadką w łaściwość – je w symbiozę z ba go korzenie w kteriami, dzięki chodzą czemu mogą w temu olsza do iązać wolny az br ze rośnie na ot .

Dzięki gl ebach nieurodz również dość ajnych. A poni odporna na za ew aż ni ec zyszczenia po jest radzi na terena wietr za, świetn ch popr zemys ie sobie łow ych.

Ponieważ rośn ie na terenach zalanych, nied niach ludow yc h uznaje się ją ostępnych, w podaza dr zewo ponu

re i tajemnicze.

A.P.

t Rialto st Wenecki Mos

oi na palach

w ykonanych

z olchy

olsza – alder bagno – swamp garbniki – tan modelarstwo – model making symbioza – symbiosis

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 15

Olsza ma rzadką właściwość – jej korzenie wchodzą w symbiozę z bakteriami, dzięki czemu mogą wiązać wolny azot. Dzięki temu olsza dobrze rośnie na glebach nieurodzajnych.

rumienić się – to blush bakterie – bacteria azot – nitrogen jałowa, nieurodzajna gleba – barren, infertile soil tereny poprzemysłowe – post-industrial areas

2011-07-19 16:58:06

Czerwiec 2012 Poniedziałek

04:22 21:03

I

03:30 20:05

18 19 20 21 22 23 24

Marka • Elżbiety

Wtorek

04:22

I21:03

04:19 20:51

Gerwazego • Protazego

Środa

04:23

I21:04

05:15 21:30

Diny • Bogny

Czwartek

04:23

I21:04

06:18 22:02

Alicji • Alojzego

RAK – Księżyc (osoby urodzone w dniach 22 czerwca – 22 lipca)

Początek astronomicznego lata

a 04:23

I21:04

07:25 22:29

Pauliny • Tomasza Dzień Ojca

04:23

I21:04

08:36 22:53

04:23

Sobota

Wandy • Zenona

Niedziela

BRZOZA (osoby urodzone 24 czerwca)

I21:04

Piątek

09:48 23:14

Jana • Danuty

Czerwiec 2012 T 22 23 24 25 26

Pn. 4 11 18 25

Wt. 5 12 19 26

Śr.

6 13 20 27

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 16

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

5 2011-07-19 16:58:14

Gdy grzyb zakocha się w drzewie

iązek zyli zw zej c – a z Mikory rzybów, inac j za ig drzew rzeń – to rod niu ko ze grzybo iększym znac w j o a zy o n jawisk symbio asu. Jest to z iezbędne dla l ręcz n hne i w szystkich c e z s w po ie w ia praw nych drzew. dla życ leś

Mikoryza

to rogrzybów, inac zej grzybokorzeń – Mikoryza – czyli związek drzew i hne szec pow czeniu dla lasu. Jest to zjawisko dzaj symbioz y o największym zna raprze by ie wsz ystkich leśnych drzew. Grzy i wręcz niezbędne dla życia praw tym przy c zają kają do ich wnętrza, wyt war stają komórki korzeni drzew i wni szą . Dzięki temu roślina uzyskuje więk enia enz ymy stymulujące rozwój korz łarozk ch owy arm wody oraz substancji pok powierzchnię chłonną i dostęp do ukty prod w drze od by. One z kolei otrz ymują danych i wchłanianych prze z grzy substancje wzrostowe i witaminy. tóre niek fotosyntezy, czyli cukr y oraz jądla zdrowia lasów. Grzyby przenika Mikoryza ma kluc zowe znaczenie ych, iczn gen pato ów erę dla innych organizm ce korzenie tworzą fizyczną bari przed ince antybiot yki, chroniąc drzewa łają dzia e wyt war zają również silni kszają zwię y oryz Mik mi. ami chorobotwórczy nymi grzybami i mikroorganizm ści saalno żyw prze o ją ydu i mrozy oraz dec także odporność drzew na suszę klimat cy jają przy nies jak ich warunkach (tak dzonek posadzonych w trudnych lub skażenie środowiska). przed h Lasów Państwowych sadzonki W nowoczesnych leśnych szkó łkac bów two oryzacji. Poszczególne gatunki grzy posadzeniem poddawane są mik erystyczne nkami drzew, łącząc się w charakt rzą mikoryz y z wybranymi gatu sosnami, czajnego znajdujemy zwykle pod pary. Dlatego właśnie maślaka zwy go (jak owe iej pod świerkami, a koźlarza grab borowika szlachetnego najc zęśc ami. sama naz wa wskazuje) pod grab W.N.

współistnienie – coexistence korzyść – profit grzyb – fungi niezbędny do życia – essential for life stymulacja – stimulation

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 17

wchłanianie – absorption znaczenie kluczowe – of key importance bariera – barrier chorobotwórczy – disease-causing szkółka leśna – forest nursery

2011-07-19 16:58:26

Czerwiec 2012 • Lipiec 2012 Poniedziałek

JABŁOŃ (osoby urodzone w dniach 25 czerwca – 4 lipca)

04:24 21:04

I

11:02 23:35

25 26 27 28 29 30 1

Łucji • Wilhelma

Wtorek

04:24

I21:04

12:18 23:57

Jana • Pawła

Środa

04:25

I21:04

13:35 00:20

Maryli • Władysława

Czwartek

04:25

I21:04

14:55 00:48

Leona • Ireneusza

Piątek

04:26

I21:04

16:15 01:22

Piotra • Pawła WAKACJE!

04:26

I21:04

17:34 02:05

Sobota

Emilii • Lucyny

Niedziela

04:27

I21:03

18:46 03:00

Haliny • Mariana

Czerwiec 2012 T 22 23 24 25 26

Pn. 4 11 18 25

Wt. 5 12 19 26

Lipiec 2012 Śr.

6 13 20 27

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 18

Cz.

Pt.

So.

Nd.

T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24

26 27 28 29 30 31

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

0 2011-07-19 16:58:29

Leśne laboratorium Czego potrzebujesz • drewniana listewka • naczynie z wodą • kształtownik (wygięty kawałek metalu) • spinacze do bielizny

rewno d t s e j e i k t ę i Jak g

Jak przeprowadzić doświadczenie Drewnianą listewkę namocz w naczyniu z wodą, a następnie delikatnie wygnij na kształtowniku i przypnij spinaczami do bielizny. Jeśli nie jesteś w stanie dopasować listewki do wzorca (drewno zaczyna pękać), wykonaj dodatkowy kształtownik. Po wyschnięciu listewki (możesz ten proces przyspieszyć za pomocą suszarki) odepnij spinacze. Dostrzeżesz, że drewniana listewka zachowała kształt swojego metalowego wzorca.

Co z tego wynika Gięcie drewna jest powszechnie stosowane w wielu dziedzinach przemysłu. Wykorzystuje się je m.in. w nadawaniu walorów estetycznych meblom, tworząc ich indywidualny styl. Drewno wygina się także przy produkcji łodzi, beczek oraz innych przedmiotów wymagających krzywych desek.

W Leśnym Kompleksie Promocyjnym „Bory Lubuskie” (Nadleśnictwo Lubsko) znajduje się powierzchniowy pomnik przyrody „Kandelabry”. Słynie on z osobliwie powyginanych sosen. Najprawdopodobniej zostały tak ukształtowane przez ludzi do zastosowań stolarskich. Wyginając młode pędy drzew, każdy może sobie wyhodować takie drzewo u siebie na podwórku. Drewno takie będzie wygięte w sposób naturalny, a co za tym idzie będzie bardziej wytrzymałe niż to gięte z prostego drzewa.

Powstałą w doświadczeniu wygiętą listewkę możesz wykorzystać np. w modelarstwie.

A.C.

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 19

2011-07-19 16:58:35

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 20

2011-07-19 16:58:46

Pamiątki po urodzinach

Słoje roczne Przyrost y powstają roczne n a pniu gałęziac h i korze , niach.

Ich liczb an poprzec a przekroju z bezpośr nym drzewa, ednio pr odpowia zy ziemi, da je wiekow go i.

U roślin dr zewiastyc h pr zyrost na grubo ść odby wa się dzięk komórek miazgi (ka i podziałowi mbium), która znajd uje się między korą da się z jednej warst a drewnem. Skławy ży wych komórek , które często się dz powstaje łyko, do we ielą. Na zewnątr z wnątr z drewno. Ka żd ego roku twor zą się rosty (słoje) roc zne, kolejne pr zyotaczające te z lat popr zednich. Ostat jest najmłodszy. ni zewnętr zny słój Prz yrosty roc zne po wstają na pniu, gałęz iach i korzeniach. Ich pr zekroju popr zecz lic zba na nym dr zewa, be zpoś rednio pr zy ziemi, wiekowi. Z kolei sze odpowiada jego rokość słojów zależ y od wielu cz ynników warunków siedlisko : gatunku dr zewa, wych (klimat i gleba ), występowania na nego zasięgu, naśw granic y naturalietlenia, wp ływu oto czenia.

W drewnie gatunkó w iglastych i liściastyc h tzw. pierścieniowon wych (np. dębu, wi ac zynio ązu i jesionu) każd y słój roc zny składa drewna wc zesnego się z dwóch stref: i drewna późnego.

Drewno wc zesne po Kambium twor zy wt wstaje wiosną. edy element y pr zewo dzące (nacz ynia i ce świetle. Drewno pó wki) o szerokim źne powstaje pod ko niec lata i jest zbud tów o wąskim świet owane z elemenle. To właśnie dzięki różnic y w budowie dre i późnego słoje roc zn wna wc zesnego e są mniej lub bardz iej widoczne.

W drewnie gatunkó w tzw. rozpierzchło nacz yniow ych (np. i lipy) brak jest wyraź br zozy, buka nej granic y między drewnem wc zesnym ka to z równomiern a późnym. Wyniego rozsiania nacz yń na całej powierzchni Budowa słojów roc słoja. znych ma duże znac zenie praktyczne, gd wymiarów zależ y ks yż od ich ztałt pnia, wielkość pr zyrostu roc znego sności drewna. i techniczne wła H. B.

przyrost roczny – annual increment słój – tree ring miazga – cambium drewno wczesne – springwood/early wood drewno późne – latewood

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 21

podział komórek – cell division łyko – phloem wpływ otoczenia – environmental impact widoczny – visible granica – boundary/border

2011-07-19 16:58:58

Lipiec 2012 Poniedziałek

04:28 21:03

I

2 3 4 5 6 7 8

19:48 04:07

Jagody • Urbana

Wtorek

04:28

I21:03

20:37 05:23

Jacka • Anatola

Środa

04:29

I21:02

21:15 06:42

Malwiny • Odona

Czwartek

JODŁA (osoby urodzone w dniach 5 – 14 lipca)

04:30

I21:02

21:46 08:00

Marii • Antoniego

Piątek

04:31

I21:01

22:10 09:16

Dominiki • Gotarda

Sobota

04:32

I21:01

22:32 10:29

Benedykta • Cyryla

Niedziela

04:33

I21:00

22:52 11:39

Adriany • Eugeniusza

Lipiec 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

26 27 28 29 30 31

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 22

56 2011-07-19 16:59:02

Wcale nie lipna

Lipa

listna i szerokolistna. a gatunki lipy – drobno ni W Polsce występują dw kościo łach niż w lesie. Peł spotkać we wsiach i prz y aabi zw dź spa Tę drugą częściej można i tar, pyłek larstwie, ponieważ jej nek z wra na, list ona ważną rolę w pszcze bno , lipa dro ci pszczó ł. Jej krewniac zka dy. grą . tzw te, ją do siebie ogromne iloś ias liśc lasy nym gatunkiem tworzącym z dębem i grabem jest cen zcz y Białowieskiej.

Pus w yć acz zob lasów można Piękne prz ykłady takich po bar wie wło isz od lipy szerokolistnej óżn odr wo łat ną list bno są Lipę dro lipy drobnolistnej włoski spodniej stronie liścia. U sków w kątach ner wów na tnej białe. brązowawe, a u szerokolis . Bardzo cenią je charak ter yst yczny zapach ma i e kki mię t jes lipy o Drewn i akustyczne, dlateysk . Ma dobre właściwośc poł lny ura nat o jeg za e rze źbiarz ieważ lipie prz ypisuje elektr yczne i basowe. Pon ary git go nie z się uje go wykon go robiono koł yski i… dawniej z drewna lipowe ce, jają oka usp i ośc ściw się wła i lec znicze kwiatów lipy. przecenienia są właściwośc do nie cią noś ie pew Z y. trumn ponieważ działa napotn ocny prz y przeziębieniu, pom t jes ar nap ich ś dzi Do i przeciwkaszlowo. y właśnie temu drze„tandetny ” zawdzięczam Słowo „lipny” w znaczeniu oć był y kojarzone z ubó go robiono but y, które pon żna mo nie wu. Kiedyś z łyka lipowe cią jednak lipy pskiej jakości. Z pewnoś stwem, czymś lichym i kie ejszych i najpoż yteczniejkni pię naj z . Jest to jeden naz wać lipnym drzewem prz yrodzie.

A.P. szych gatunków w naszej

Nie do przecenienia e są właściwości lecznicz kwiatów lipy. Ich napar jest pomocny przy ż przeziębieniu, poniewa działa napotnie i przeciwkaszlowo.

lipa – lime nektar – nectar pszczelarstwo – beekeeping, apiculture miód – honey zastosowanie w medycynie – medical use

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 23

lipny (tandetny) – thrashy miękki – soft zapach – scent rzeźbiarz – sculptor trumna – coffin

2011-07-19 16:59:13

Lipiec 2012 Poniedziałek

04:34 20:59

I

9 10 11 12 13 14 15

23:11 12:48

Lukrecji • Weroniki

Wtorek

04:35

I20:59

23:32 13:55

Olafa • Witalisa

Środa

04:36

I20:58

23:54 15:00

Olgi • Kaliny

Czwartek

04:37

I20:57

-

Jana • Brunona

Piątek

04:38

I20:56

00:20 16:04

Ernesta • Małgorzaty

Sobota

04:39

I20:55

00:50 17:04

Bonawentury • Stelli

Niedziela

WIĄZ (osoby urodzone w dniach 15 – 25 lipca)

04:40

I20:54

01:28 17:59

Dawida • Henryka

Lipiec 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

26 27 28 29 30 31

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 24

49 2011-07-19 16:59:17

Poprzeczny, promieniowy, styczny

Przekroje drewna

własności mechanic zne zmie Drewno to materiał niejednorodny. Jego dana właściwość jest rozpatrywana. niają się zależnie od kierunku, w jakim wym (różnokierunkowym). Z kolei ciała Jest ono zatem tzw. ciałem anizotropo e cechy we wszystkich kierunkach. izotropowe (amorficzne) mają jednakow żniamy w drewnie trzy zasadW związku ze zróżnicowaną budową wyró nicze przekroje. cięcie pnia prostopadle do jego Przekrój popr zeczny twor zy się prze z prze osi podłużnej. prze z przecięcie pnia wzdłuż Przekrój podłużny promieniowy powstaje jego osi podłużnej prze z rdzeń. prze z przecięcie pnia wzdłuż Przekrój podłużny styczny jest twor zony po stycznej do któregokolczyli iem, jego osi podłużnej, przechodzi poza rdzen wiek pierścienia przyrostu rocznego. ąda inac zej. Np. na przekroju poNa każdym z przekrojów drewno wygl nych; na przekroju promieniowym słoje przecznym widać słoje przyrostów rocz a na stycznym – hiperbolicznych lub roczne mają postać podłużnych pasków, falist ych linii.

H.B.

Na ka z przekrojó żdym w drewno w ygląd inaczej. Np . na przekro a ju poprzeczn przyrostów ym widać słoje roc promieniow znych; na przekroju ym sł postać pod oje roczne mają łu a na styczn żnych pasków, ym – hiperb olicznych lub falistyc h linii.

przekroje drewna – wood sections przekrój poprzeczny – cross-section przekrój podłużny promieniowy – longitudinal radial section niejednorodny/niejednolity – heterogeneous kierunek – direction

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 25

cecha – trait, parameter prostopadły – perpendicular styczna – tangent hiperbola – hyperbola słoje – annual rings

2011-07-19 16:59:27

Lipiec 2012 Poniedziałek

04:41 20:53

I

02:13 18:48

16 17 18 19 20 21 22

Eustachego • Marii

Wtorek

04:43

I20:52

03:06 19:29

Anety • Bogdana

Środa

04:44

I20:51

04:07 20:04

Emila • Erwina

Czwartek

04:45

I20:50

05:14 20:33

Wincentego • Wodzisława

Piątek

04:47

I20:49

06:25 20:59

Czesława • Fryderyka

Sobota

04:48

I20:47

07:37 21:21

Daniela • Dawidy

Lew – Słońce (osoby urodzone w dniach 23 lipca – 22 sierpnia)

b 04:49

I20:46

08:52 21:43

Niedziela

Marii • Magdaleny

Lipiec 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

26 27 28 29 30 31

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 26

42 2011-07-19 16:59:30

Nadwiślańska olbrzymka

Topola czarna

sza wysokością i obwodem – przewyż Drzewo to swoimi wymiarami – ące rosn iej zybc najs również, obok wier zby, wsz ystkie polskie gatunki. Jest to 200 lat. drzewo w Polsce. Rzadko doż ywa wilgotne rzekami, gdy ż preferuje tereny nad je Najc zęściej występu m wy40 ga Osią y.

Wisł łęgowych w dolinie – można ją spotkać np. w lasach ami, guz i nym tycz erys rakt ną korą , i cha sokości. Jej pień pokryty jest ciem e. z któr ych wyrastają pędy odroślow prze łomie jako jedna z pier wsz ych – już na nie kwit sną wio Topola czarna u powietrze zeniem liści. Dzięki niej już w maj marca i kwietnia, przed wypuszc sadzony przy onami. Gatunek ten był często jest pełne białego puchu z nasi Obecnie jest gdy ż chronił od kurzu i hałasu. drogach, w miastach i alejach, adyjska. l, takie jak topola późna czy kan wypierany prze z inne gatunki topó ie. jak osiki, jest miękkie i bardzo lekk Drewno topoli czarnej, podobnie ie. ictw iern i opakowań, w stolarst wie i pap Znajduje zastosowanie w produkcj anłubi ki, gospodarstwa domowego, ołów Produkuje się z niego także sprzęty ki i wełnę drzewną. unów. le są narażone na uderzenia pior Z powodu dużej wysokości topo . ony że pioruny odstraszają dem Dlatego lubiano je sadzić, sądząc, A.P.

topola – poplar wysokość – height obwód – circumference rosnąć – to grow dolina – valley

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 27

Z powodu pole dużej wysokości to zenia er ud są narażone na biano lu piorunów. Dlatego pioruny je sadzić, sądząc, że y. odstraszają demon

nasiona – seeds gatunek – species ciemny – dark pień – trunk piorun – lightening

2011-07-19 16:59:38

Lipiec 2012 Poniedziałek

04:51 20:45

I

10:07 22:04

23 24 25 26 27 28 29

Bogny • Apolinarego

Wtorek

04:52

I20:44

11:24 22:27

Kingi • Krystyny

Środa

04:53

I20:42

12:42 22:52

Walentyny • Krzysztofa

CYPRYS (osoby urodzone w dniach 26 lipca – 4 sierpnia)

04:55

I20:41

14:00 23:23

Czwartek

Anny • Mirosławy

Piątek

04:56

I20:39

15:18 00:02

Celestyna • Lilii

Sobota

04:58

I20:38

16:31 00:50

Aidy • Innocentego

Niedziela

04:59

I20:36

17:35 01:50

Olafa • Marty

Lipiec 2012 T

Pn.

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

26 27 28 29 30 31

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

1 8 15 22 29

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 28

35 2011-07-19 16:59:41

Leśne laboratorium

ganiu

i stru h c a k ę s , h c a O słoj

Czego potrzebujesz • różne kawałki drewna (najlepiej przekrój poprzeczny przez pień, klocek w kształcie graniastosłupa oraz inne kawałki drewna czy desek z widocznymi sękami) • lupa • niewielkie dłuto lub mała piła do drewna Jak przeprowadzić doświadczenie Przez lupę obserwuj strukturę drewna. Dokładnie przyjrzyj się, jak wyglądają słoje w przekroju poprzecznym – zwróć uwagę na ich kolor i rozmiar. Następnie obejrzyj klocek drewniany. Sprawdź, jak układają się w nim włókna. Czy też różnią się kolorem? W kolejnej części doświadczenia piłką do drewna przetnij na głębokość ok. 1 cm kawałek klocka wzdłuż włókien, a następnie w poprzek.

W którą stronę łatwiej przeciąć drewno lub wyrwać wiór dłutem?

Co z tego wynika Oglądając pod lupą przekrój poprzeczny drewna, nie tylko poznasz jego wiek, lecz także dowiesz się, jaka była pogoda w danym roku. Szerokie słoje mówią o tym, że w tym czasie było słonecznie i drzewo otrzymało odpowiednią ilość wilgoci. Wąskie słoje odzwierciedlają natomiast gorsze lub złe warunki w okresie wegetacji. Jasne części pierścienia, nazywane drewnem wczesnym, powstają na wiosnę. Zbudowane są z tkanki przewodzącej wodę. Drewno późne rośnie latem i jesienią, do momentu zahamowania wzrostu na zimę.

Włókna ułożone równolegle do siebie trudno jest przeciąć wzdłuż ich osi. Ponieważ są ułożone bardzo blisko siebie, stawiają opór. Inaczej jest, jeśli te same włókna przecinamy w poprzek. Wówczas opór jest znacznie mniejszy. Wytrzymałość włókien można też sprawdzić, skręcając chusteczkę papierową raz wzdłuż włókien, a drugi raz w poprzek. Zwinięcie równoległe do włókien zapewnia znacznie większą trwałość.

K.K.

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 29

2011-07-19 16:59:45

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 30

2011-07-19 16:59:47

Jak drzewa piją

Transport wody

przeeni. Pobierana jest ona z gleby i Drzewa piją wodę za pomocą korz ając się, iera do cewek i nac zyń. Przemieszcz nikając prze z tkanki korzenia, doc liwy dzię i nasion. Transport w górę jest moż dociera do liści, kwiatów, owoców aniu. ki parciu korzeniowemu i podciąg na z otawnikaniu wody do komórek drew na ga pole we enio korz ie Parc y w tkan zasadzie osmozy. Akumulacja wod czających je komórek korzenia na ciąganie pod i które tłoc zy ją do góry. Z kole kach korzeni wywołuje ciśnienie, ziemnej nad z ie i utratą wody prze z parowan jest wywołane transpiracją , czyl y. Paro gleb z nej i ona ok. 99% wody pobiera części rośliny. W ten sposób trac ssanie o ąceg inaj stanie napięcia przypom wanie wody z roślin powoduje pow się do a szcz mie prze ieważ liście tracą wodę, podczas picia prze z słomkę. Pon Pona. drew órek kom komórek i wreszcie z nich woda z głębiej położonych y. gleb z mi enia korz iane prze z jej pobieranie wstające straty wody są uzupełn ym jedn w o tylk wie drze szczają się w Woda i składniki mineralne przemie e wysokości odbywa się dzięki zjaduż tak na rt spo kierunku – ku górze. Tran erystyczne . Zjawiska kapilarne są charakt wisku tzw. przepływu kapilarnego zy a cząciec i kam tecz cząs ział ywań między dla wąskich rurek; wynikają z odd zyniach nac i kach cew w ące iska te, powstaj stec zkami ścianek nac zynia. Zjaw na wyw drze ięcie rośn i encj y, a w konsekw drzew, umożliwiają przepływ wod sokość więk szą niż 10 m.

H.B.

W mine oda i skł ralne ad w drz przemie niki ewi szcz kieru e tylko w j ają się nku – ednym wyso Transport ku górze. kości n odb a tak du sku tz ywa się dz że ięki w. p kapila rzepływu zjawirnego .

kapilara – capillary parcie korzeniowe – root pressure korzenie – roots transport wody – water transport łodyga – stem

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 31

liść – leaf kwiat – flower owoc – fruit jednokierunkowy – one way transpiracja – transpiration

2011-07-19 16:59:56

Lipiec 2012 • Sierpień 2012 Poniedziałek

05:01 20:35

I

30 31 1 2 3 4 5

18:28 03:00

Julity • Piotra

Wtorek

05:02

I20:33

19:11 04:17

Ignacego • Lubomira

Środa

05:04

I20:31

19:44 05:35

Alfonsa • Nadii

Czwartek

05:05

I20:30

20:12 06:52

Kariny • Gustawa

Piątek

05:07

I20:28

20:35 08:07

Lidii • Augusta

Sobota

05:08

I20:26

20:56 09:20

Dominika • Jana

Niedziela

TOPOLA (osoby urodzone w dniach 5 – 13 sierpnia)

05:10

I20:25

21:16 10:30

Marii • Oswalda

Lipiec 2012 T 26 27 28 29 30 31

Pn. 2 9 16 23 30

Wt. 3 10 17 24 31

Sierpień 2012 Śr.

4 11 18 25

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 32

Cz. 5 12 19 26

Pt. 6 13 20 27

So.

Nd.

T

7 14 21 28

1 8 15 22 29

31 32 33 34 35

Pn. 6 13 20 27

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

28 2011-07-19 16:59:59

Dostojnik

Wiąz pospolity

Drew je na z st wytrz no wiąz Wyk gniatan ymałe, u ie, u odp orzy oraz stuje się derzenia orne stola j i rst e w me gnicie Daw oklein wie, do w blarstw . i pos niej ie yro m.in produko adzek. bu . czę w ści k ano z n arab inów iego .

wiąz – elm choroba – disease pęd – shoot sprout posadzka – flooring korek – cork

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 33

jeden z trzech gatunków wiązów Zwany również wiązem polnym. Jest to jeszc ze wiąz górski i szypułkowy. Spowystępujących w Polsce – rosną u nas ej na nizinach. Lubi tereny nadr zeczne tkać go można w całej Polsce, najc zęści i jesionami twor zy łęgi. z żyznymi glebami, gdzie wraz z dębami pędach, które często pokr yte są Łatwo go poznać po zygzakowatych są odwrotnie jajowate, o piłkowanych korkiem w kształcie listewek. Jego liście owoce – oskrz ydlone orzeszki osabrzegach. Ma bardzo charakterystyczne dzone na krótkich szypułkach. rne na zgniatanie, uder zenia Drewno wiązu jest wytr zymałe, odpo wie oraz stolarstwie, do wyrobu oklein i gnicie. Wykorzystuje się je w meblarst o m.in. części karabinów. i posadzek . Dawniej produkowano z nieg jednak obecnie rośnie tam nieNiegdyś był chętnie sadzony w parkach, zwana holenderską chorobą za zara zwykle rzadko. Przetrzebiła go bowiem ne prze z grzyba, który rozowa infek są wiązów. Polega ona na tym, że drzewa c do ich zatkania. Nie mogąc transporrasta się w nacz yniach, doprowadzają y, umierają. tować składników odży wczych ani wod występował już 65 mln lat temu. Dlaktóry Wiąz to bardzo stary gatunek, m. To pod wiązem Orfeusz opłakitego od zarania dziejów otac zano go kulte drzewo przyjazne ludziom. W Europie wał Eurydykę. W Polsce uznawano go za r. król Francji Henr yk II nakazał sadzić najbardziej lubili go Francuzi – w 1552 wiąz y wzdłuż głównych dróg.

A.P.

niziny – lowlands zygzakowaty – zigzag karabin – gun kult (oddawanie czci) – worship gatunek zagrożony wyginięciem – endangered species

2011-07-19 17:00:10

Sierpień 2012 Poniedziałek

05:11 20:23

I

6 7 8 9 10 11 12

21:36 11:38

Sławy • Jakuba

Wtorek

05:13

I20:21

21:58 12:45

Klaudii • Kajetana

Środa

05:14

I20:19

22:23 13:50

Cypriana • Dominika

Czwartek

05:16

I20:17

22:51 14:51

Romana • Ryszarda

Piątek

05:18

I20:15

23:26 15:49

Bogdana • Borysa

Sobota

05:19

I20:14

-

Klary • Lidii

Niedziela

05:21

I20:12

00:07 16:40

Lecha • Euzebii

Sierpień 2012 T 31 32 33 34 35

Pn. 6 13 20 27

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 34

21 2011-07-19 17:00:12

Nikt nie jest doskonały

Wady drewna

tech owy, obniżającymi jego war tość Wady drewna są anomaliami bud ouszk elkie stanie. Zalicza się do nich wsz niczną i ograniczając ymi wykorzy dzone, jak i nabyte. dzenia lub inne cechy, zarówno wro nopowinno mieć kształt walca, rów Drewno prze znaczone do przerobu ć mie nie oraz osi równoległy do podłużnej mierną słoistość, przebieg włókien nieuniknione, np. sęki. sęków. Jednak niek tóre wady są ich war tość uży tkową drewna dlatego wpł Występowanie wad ma yw na ydec na; drew wej ścio y i klasyfikacji jako rodzaj i nasilenie są podstawą ocen iu. dują tym samym o jego prze znaczen które ania wady dzielimy na pier wotne, staw pow u W zale żności od czas jego po ą staj pow e któr trwałe, oraz wtórne, tworzą się za życia drzewa i są : wad y grup jące ępu nast y bki). Wyróżniam ścięciu (podczas składowania i obró ouszk y, ilizn zgn a, ieni arw y budowy, zab sęki, pęknięcia, wady kształtu, wad e. dzenia mechaniczn dana lędnym. Patr ząc z jednej strony, Wada drewna jest pojęciem wzg e stanowić za niekorzystną , z drugiej zaś moż cecha drewna może być uznana barwie, wykorzystują drewno o niet ypowej zaletę. Na przykład artyści często boobu owie. Nadaje się ono także do wyr falistym rysunku, nieregularnej bud ny. kcyj zastosowania jako element konstru azerii i oklein, nie znajdzie jednak H.B.

wada drewna – wood defect doskonały – ideal/perfect wartość czegoś – value of something ograniczać – to reduce uszkodzony – damaged

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 35

stują ykorzy w o t s ę i cz ej Artyśc o nietypow nku, o u drewn falistym rys , e barwi budowie. bu j n r ula e ono do wyro ie g e r e i n najdz e się Nadaj oklein, nie z jako nia rii i boaze k zastosowa rukcyjny. jedna ment konst ele

walec – roller sęk – knot ocena – evaluation pęknięcie – crack anomalie – anomalies

2011-07-19 17:00:21

Sierpień 2012 Poniedziałek

05:22 20:10

I

00:57 17:24

Wtorek

CEDR (osoby urodzone w dniach 14 – 23 sierpnia)

05:24

I20:08

01:55 18:02

Alfreda • Euzebiusza Święto Wojska Polskiego Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny

05:26

I20:06

13 14 15 16 17 18 19

Diany • Hipolita

02:59 18:34

Środa

Marii • Napoleona

Czwartek

05:27

I20:04

04:08 19:01

Stefana • Rocha

Piątek

05:29

I20:02

05:21 19:26

Anity • Elizy

Sobota

05:30

I20:00

06:36 19:48

Ilony • Klary

Niedziela

05:32

I19:58

07:53 20:10

Jana • Bolesława

Sierpień 2012 T 31 32 33 34 35

Pn. 6 13 20 27

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 36

14 2011-07-19 17:00:24

Amatorka wody

Wierzba

ardziej nków wierzb, wśród których najb W Polsce występuje około 30 gatu otne, wilg ny tere a i krucha. Drzewa te lubią charakterystyczne są wierzby: biał nach doli w , sach zalewanych okresowo tara w pobliżu cieków wodnych. Na kać spot nież rów na wierzbowe. Wierzby moż średnich i dużych rzek tworzą łęgi jmie ych wan zale o w wilgotnych i okresow w innych typach lasów, szczególnie ach drog przy one sadz rzby są także często scach i przy ciekach wodnych. Wie

oraz na polach. głowiapolskiego krajobrazu są wierzby Charakterystycznym elementem dwu-, nia cina przy go tnie w wyniku wielole ste. Taka forma drzew powstaje ynie skrz yki, kosz ne Pięk a. eriał do wiązani trzyletnich pędów na plecionki i mat rzby wie ne wio Ogło . rzby wie stają właśnie z czy nawet meble wiklinowe pow e iow tośc war le wyk niez e takż krajobrazu; są stanowią bardzo cenny element h znajdują lu ptaków. W ich dużych dziuplac jako miejsca gniazdowania wie nki jak sowa pójdźka czy dudek. bezpieczne schronienie takie gatu rstwie, nego wykorzystania w wiklinia Drewno wierzby, oprócz tradycyj serzaob na eriał opałowy. Coraz częściej moż znajduje zastosowanie jako mat się a rabi na wierzby energetycznej, którą prze wować wielkoobszarowe uprawy ściwości kreślenia są również lecznicze wła pelety lub bale opałowe. Warte pod ie do ycyn kwas salicylowy, używany w med kory wierzbowej, która zawiera dezynfekcji.

W.N.

wierzba – willow tereny okresowo zalewane – seasonally flooded areas sadzenie drzew – tree planting element krajobrazu – components of the landscape przycinanie – pruning

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 37

te głowias u y b z r ie W nik ją w wy cinania a t s w o p rzy tniego p wielole nki i materiał io oszyki, na plec pędów zania. Piękne k do wią y nawet meble cz skrzynie powstają e y. w wiklino łaśnie z wierzb w

koszyk wiklinowy – wicker basket miejsce gniazdowania – nesting site dziupla – hollow drewno energetyczne – energy wood naturalne lekarstwa – natural medicine

2011-07-19 17:00:40

Sierpień 2012 Poniedziałek

05:34 19:56

I

09:10 20:33

20 21 22 23 24 25 26

Bernarda • Samuela

Wtorek

05:35

I19:53

10:29 20:58

Franciszka • Joanny

Środa

05:37

I19:51

11:49 21:28

Marii • Cezarego

PANNA – Merkury (osoby urodzone w dniach 23 sierpnia – 22 września)

c 05:38

I19:49

13:07 22:04

Róży • Apolinarego

SOSNA (osoby urodzone w dniach 24 sierpnia – 2 września)

05:40

I19:47

Czwartek

14:20 22:48

Piątek

Emilii • Jerzego

Sobota

05:42

I19:45

15:27 23:44

Luizy • Ludwika

Niedziela

05:43

I19:43

16:22 00:48

Marii • Zefiryny

Sierpień 2012 T 31 32 33 34 35

Pn. 6 13 20 27

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 38

7 2011-07-19 17:00:42

Czas mierzony drewnem

Dendrochronologia

Dendrochronologia jest naukow ą metodą datowania zjawisk przyrodniczych, zabytków i znalezis k archeologicznych zawierający ch drewno. Naz wa ta pochodzi od grec kich słów dendron – drzewo i chro nos – czas.

Przyrost y roczne drzew mają zróż nicowaną grubość. W latach o korz ystnych dla danego gatunku warunkach środowiskow ych są szer sze, a w tych niesprzyjających węż sze. Próbki zebrane na danym obsz arze z wielu lat i różnych gatunków mają wspólny schemat układu słojó w.

Wiek próbki ustala się prze z poró wnanie jej przyrostów rocznych ze skalą dendrochronologiczną opra cowaną dla danego obszaru. Ska le te tworzy się dla poszczególnych gatunków drzew i regionów geo graficznych. Powstają poprzez zest awianie ze sobą kolejnych, cora z starszych próbek. Punktem wyjścia są drzewa jeszcze rosnące. Szczegó lne znaczenie mają gatunki długowi eczne – w Ameryce sekwoja i sosn a długowieczna, w Europie – dąb . Cenne są także belki konstrukcyj ne z budynków o znanej dacie wzn iesienia, np. średniowiecznych kośc iołów. Opracowane w Niemczech skale dendrochronologiczne dla dęb u sięgają nawet blisko 10,5 tys. lat wstecz.

Na obszarach, dla któr ych opra cowano skale, dendrochronologia jest najbardziej prec yzyjną metodą datowania dla średniow iecza i epok wcześniejsz ych.

H.B.

ania budowli no datę powst 1073 r. ślo re ok i gi lo Verde na rochrono dow ym Mesa Metodą dend im Parku Naro w amer ykańsk

skala – scale próbka – sample grubość – thickness dendrochronologia – dendrochronology zabytek – monument

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 39

Na nie któ obsza rych rach dendr oc najba hronologia rd metod ziej precyz jest yjn ą średn datowania ą iowi dla wcześ ecza i epok niejsz ych.

znalezisko archeologiczne – archeological finding średniowiecze – the Middle Ages porównanie – comparison precyzja/precyzyjny – precision/precise czas – time

2011-07-19 17:00:55

Sierpień 2012 • Wrzesień 2012 Poniedziałek

05:45 19:41

I

27 28 29 30 31 1 2

17:08 02:00

Moniki • Cezarego

Wtorek

05:47

I19:38

17:44 03:16

Patrycji • Wyszomira

Środa

05:48

I19:36

18:13 04:32

Beaty • Jana

Czwartek

05:50

I19:34

18:38 05:47

Róży • Szczęsnego

Piątek

05:51

I19:32

18:59 07:00

Izabeli • Ramony

Sobota

05:53

I19:29

19:20 08:11

Bronisławy • Idziego

Niedziela

05:55

I19:27

19:41 09:21

Juliana • Stefana

Sierpień 2012 T 31 32 33 34 35

Pn. 6 13 20 27

Wrzesień 2012

Wt.

Śr.

Cz.

Pt.

So.

Nd.

T

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

35 36 37 38 39

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 40

Pn. 3 10 17 24

Wt. 4 11 18 25

Śr.

5 12 19 26

Cz. 6 13 20 27

Pt.

So.

Nd.

7 14 21 28

1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

0 2011-07-19 17:00:58

Leśne laboratorium

C Czego potrzebujesz • kilka liści • alkohol izopropylowy ((CH3)2CHOH) • heksan (C6H14)

elone i z ę d w a r p a zy lasy są n • płytka chromatograficzna (TLC) • zlewka z krystalizatorem • moździerz

Jak przeprowadzić doświadczenie (poproś nauczyciela o pomoc) Posiekaj drobno liście i umieść je w moździerzu. Ugniataj je z odrobiną izopropanolu. Następnie nanieś kroplę zielonego ekstraktu na płytkę TLC i umieść ją w zlewce z 2 ml mieszaniny izopropanol : heksan w proporcji 1:4. Następnie przykryj zlewkę krystalizatorem i obserwuj rozdział.

Co z tego wynika Chromatografia cienkowarstwowa TLC (ang. thin layer chromatography) to fizykochemiczna metoda rozdzielania składników mieszanin jednorodnych.

Wykorzystuje różnicę prędkości migracji rozdzielanych składników względem dwóch faz: stacjonarnej – czyli nieruchomej warstwy sorpcyjnej (żel krzemionkowy lub tlenek glinu) oraz ruchomej (tzw. eluent), czyli przepływającej przez fazę stacjonarną cieczy.

W wyniku tego procesu poszczególne składniki poruszają się z różną prędkością po płytce, przez co następuje ich rozdział. W tym wypadku rozdzielone zostają barwniki.

G.P.

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 41

2011-07-19 17:01:08

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 42

2011-07-19 17:01:15

Horoskop leśnydrzewny Horoskop CeltyCki

horoskop lesny

Większość horoskopów ułożono, biorąc za podstawę konstelacje gwiazd. Zapewne dla ludzi lasu o wiele bardziej interesujący jest horoskop celtycki (zwany też galijskim), oparty na wierzeniach w moc poszczególnych gatunków drzew i osobowość różnych gatunków zwierzyny.

Celtowie w IV wieku p.n.e. dotarli także na ziemie polskie, między innymi do Małopolski, w okolice Krakowa. Ślady ich obecności odkryto też na terenach obecnego Podkarpacia, np. w okolicy Sanoka. Celtowie żyli w czasach, gdy lesiste tereny Europy dawały świetne warunki bytowania dzikiej zwierzynie, na którą, jako znakomici łowcy, namiętnie polowali. Żyjąc w lesistej krainie, rzadko widywali gwiazdy, dlatego właśnie drzewom, które szumiały nad ich głowami, powierzali swój los. Celtyccy kapłani i mędrcy – druidzi – twierdzili, że każdy człowiek rodzi się pod konkretnym gatunkiem, przejmując od niego cechy charakteru.

Oni właśnie, żyjąc w leśnych pustelniach, opracowali cały horoskop, pomagający ludziom znaleźć życzliwe im drzewo i wraz z nim, jako opiekunem, przemierzać życie. Najlepiej zaś takiego życiowego przewodnika posadzić sobie we własnym ogródku lub znaleźć w pobliżu miejsca zamieszkania. Życie wśród drzew może być ciekawsze, a na pewno dostarczy wielu dobrych wrażeń.

Dziś wiadomo już, że horoskop celtycki tak naprawdę nie jest dziełem druidów, lecz wymysłem Roberta Gravesa.

Ma on jednak oparcie w tradycji, gdyż autor wykorzystywał drzewa i zwierzęta, którym dawne ludy przypisywały moc magiczną. Horoskopy celtyckie przybierały z biegiem lat najprzeróżniejsze wersje, jednak zawsze zachowywały swój pozytywny dla ludzi charakter, stąd pewnie ich duża popularność. Dlatego warto poczytać również drzewny horoskop celtycki.

skrupulatna i sumienna. Nie lęka się też trudności. Żyje długo, choć czasem zmaga się z chroniczną chorobą. W każdej sytuacji potrafi zachować wiarę i nadzieję, a cokolwiek by się działo, można na niej polegać.

Wiąz • rozsądek 12.01. – 24.01. oraz 15.07. – 25.07.

Przystojny Wiąz ma w sobie coś ujmującego. Rozsądny, małomówny, spokojny, oszczędny i pozbawiony dużych wymagań, nie dba o stroje, choć wśród „letnich” Wiązów bywają rozrzutnicy. Natury prostolinijnej i rozbrajającej szczerością, zawsze broni uczciwych racji i wierzy w ludzką dobroć. Budzi ufność. Czasem bywa despotyczny. W uczuciach żarliwy, a nawet namiętny, jest oddany i wymagający w stosunku do partnera. Posiada zmysł humoru, który ratuje go w krytycznych momentach. Inteligencja Wiązu jest praktyczna i konkretna. Potrafi kierować ludźmi. Nie ma zbyt silnego zdrowia, lecz żyje długo i bez większych wstrząsów.

Cyprys • wierność 25.01. – 3.02. oraz 26.07. – 4.08.

Smukły, o zręcznej, silnej sylwetce i regularnych rysach. Cyprys to typ człowieka bliskiego naturze. Zadowala się małym, nie zależy mu na pieniądzach i sławie, chce tylko być szczęśliwy. Pogodny i życzliwy dla ludzi Cyprys źle znosi samotność i najlepiej czuje się wśród licznej rodziny lub w gronie przyjaciół. Sympatyczny i zagubiony w marzeniach, daje się raczej ponieść życiu, niż je układa. W pracy bywa nieco bałaganiarski, w miłości gwałtowny, a w uczuciach niezwykle wierny.

Jeśli kogoś obdarzy miłością, to na całe życie. Przyjaciele zawsze mogą liczyć na jego pomoc.

Jodła • mistycyzm 2.01. – 11.01. oraz 5.07. – 14.07.

Topola • pesymizm 04.02. – 8.02. oraz 5.08. – 13.08.

Ma urodę nieco surową, lubi piękne stroje i biżuterię lub odwrotnie – ma skłonności do ascezy. Jodła jest pełna godności, wybredna i mierzy wysoko, toteż nie zawraca sobie głowy błahostkami. Szlachetna, pełna rezerwy i raczej małomówna, nie ulega wpływom i czasem czuje się osamotniona. Świadoma swych zalet i niełatwa we współżyciu, bywa, że zakochuje się na śmierć i życie. Jest wybitnie inteligentna, a w pracy

Wyniosła, dekoracyjna Topola ma poczucie kruchości życia i lęka się starości. Nie lubi żyć w odosobnieniu. Łatwo zranić jej miłość własną, więc powinna starannie dobierać sobie towarzystwo. Nawet drobiazgi są w stanie wytrącić ją z równowagi. Jeśli jest roztropna, potrafi zapanować nad skłonnością do pesymizmu i uważana jest za osobę pogodną. W małżeństwie niełatwo jej o szczęście – jest zbyt niezależna. Odwaga

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 43

2011-07-19 17:01:17

i duma sprawiają natomiast, że umie stawić czoła kłopotom.

Dobrze zorganizowana i pełna altruizmu Topola często wybiera zawód lekarza.

Cedr • aktywność 9.02. – 18.02. oraz 14.08. – 23.08.

Solidny, mocny i obdarzony dobrym zdrowiem, potrafi przetrwać trudne chwile. Cedr to osobowość pewna siebie, twórcza, lecz zarazem drażliwa. Szybko podejmuje decyzje i zawsze ma rację. Ma instynkt przewodzenia, lubi być ośrodkiem zainteresowania, lecz będąc niezbyt przewidującym, niekiedy wpada w tarapaty – na szczęście umie się z nich wywikłać. Ambitny i prostolinijny Cedr jest przy tym niepoprawnym optymistą. Wywierając wpływ na innych, potrafi także całkowicie oddać się jakiejś sprawie. Wśród jemu podobnych można znaleźć bohaterów i męczenników. Wybredny w doborze partnera Cedr potrafi długo czekać na prawdziwą miłość. Często obdarzony bywa talentem muzycznym i dużym poczuciem humoru. Prowadzi urozmaicone życie zawodowe.

Sosna • wyrafinowanie 19.02. – 28/29.02. oraz 24.08. – 2.09.

Dekoracyjna, ładna Sosna umie podkreślać swoje zalety. Lubi piękne przedmioty i wnętrza, ciekawe znajomości. Umie elegancko urządzić dom. Uczuciowa i impulsywna, łatwo angażuje się w związki i czasem źle lokuje uczucia, jednak nawet z niepowodzeń potrafi wyjść z honorem. Nie jest łatwym partnerem w miłości. Szybka i skuteczna w działaniu, w pracy odnosi sukcesy. Jest dobrym organizatorem. Potrafi planować i naginać warunki do własnych wymagań. Wie, czego chce, jest odważna, śmiało dąży naprzód, nie unikając ryzyka i nie poddając się niepowodzeniom. Znak Sosny szczególnie sprzyja kobietom.

Choć przywiązana do domu i rodziny, w głębi duszy czuje się niedoceniana i marzy o dalekich podróżach. Jej prawy charakter i uczciwość sprawiają, że Wierzba jest godnym zaufania pracownikiem.

Lipa • realizm 11.03. – 20.03. oraz 13.09. – 22.09.

Pełna uroku Lipa potrafi każdemu zawrócić w głowie. Spokojna, dyskretna, a nawet trochę lękliwa, choć potrafi przystosować się do każdych warunków, to marzy o wygodzie i stabilizacji. Pełna sprzeczności i niestała Lipa jest zdecydowanie sympatyczna i nie stara się naprawiać swoich bliźnich. Jest lubiana nawet wtedy, gdy nie można na niej zbytnio polegać.

W miłości bywa bardzo zazdrosna. Gdy znajdzie bratnią duszę, odzyskuje równowagę. Ma zmysł praktyczny i zdolności techniczne. Pomysłowa i precyzyjna. Żyje długo i nie nękają jej choroby.

Dąb • siła 21.03.

Niezwykle silny, odważny i żywotny Dąb ma trudny charakter.

Sam cieszy się dobrym zdrowiem i nie znosi słabości u innych.

Obdarzony potężną wolą, nie ma również wyrozumiałości dla osób niezdecydowanych. Stateczny i sumienny, pełen dumy i uparty, trwa przy raz podjętej decyzji, zazwyczaj osiągając zamierzony cel. Jednak brak elastyczności przysparza mu czasem kłopotów. Dąb jest niezależny, jego wola i energia zapewniają opiekę słabszym. Stworzony do przewodzenia, jest człowiekiem czynu. Pochłaniają go sprawy konkretne i często osiąga sukces materialny. Żywy, gościnny Dąb jest dobrym przyjacielem, zakochuje się kilkakroć, wierząc, że to miłość na całe życie.

Wierzba • melancholia 1.03. – 10.03. oraz 3.09. – 12.09.

Leszczyna • oryginalność 22.03. – 31.03. oraz 24.09. – 3.10.

Ma naturalny wdzięk, jest łagodna i skłonna do zadumy. Ma zdolności artystyczne, jest wrażliwa, lecz życie z Wierzbą nie należy do łatwych, tkwią w niej bowiem dwie natury: jedna czuła i senna, druga – wojownicza, despotyczna i zmienna.

Kapryśna, wymagająca Wierzba doznaje cierpień w miłości.

Czasem znajduje przystań w małżeństwie i ma wiele dzieci.

Leszczyna, choć niepozorna, ma wiele wdzięku i trudno oprzeć się jej urokowi. Kapryśna i zmienna, umie sprawić, by ją kochano. Potrafi być szczodra i tolerancyjna lub niebezpieczna, uparta i złośliwa. Oryginalna i niepodobna do nikogo, zwraca na siebie uwagę. Można się po niej spodziewać wszystkiego. W miłości potrafi być najmilszym albo też

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 44

2011-07-19 17:01:17

Horoskop leśnydrzewny Horoskop najbardziej męczącym partnerem. Związek z nią jest fascynujący, choć na ogół nie przynosi odpoczynku. Leszczyna jest typem społecznika, dobrym pracownikiem, uczącym się szybko i łatwo. Ma wiedzę, ale jaki z niej zrobi użytek, zależy to tylko od jej dobrej woli.

Jarzębina • wrażliwość 1.04. – 10.04. oraz 4.10. – 13.10.

Choć na pozór delikatna, jest niezwykle odporna. Pełna wdzięku i uśmiechnięta Jarzębina to mistrz samokontroli.

Umie podkreślać własne zalety, lubi się stroić. Choć nieco egocentryczna, nie jest egoistką, lubi sprawiać innym radość. Łatwo przystosowuje się do zmian, jest samodzielna, lojalna i uczciwa – można na niej polegać. Za wszystko czuje się odpowiedzialna. Jednak kontakt z nią nie jest prosty.

W miłości nieprzewidywalna, wiele wymaga od partnera i niełatwo przebacza. Mimo błyskotliwej inteligencji i zamiłowań artystycznych, z natury zapobiegliwą i gospodarną Jarzębinę najczęściej pochłaniają sprawy codzienne. Realizuje się w małżeństwie.

Klon • praktyczność 11.04. – 20.04. oraz 14.10. – 23.10.

pryśny i egoistyczny – równie często jak gościnny czy hojny. W miłości koniecznie chce wyłączności, jest zazdrosny i czuły. Choć z natury samowolny i niestały, Orzech potrafi być w związku lojalny i wierny – nie znaczy to jednak, że jest łatwym partnerem. W życiu bywa świetnym strategiem, jest śmiały w pomysłach, potrafi działać szybko i bez zbędnych skrupułów. Nie chadza utartymi ścieżkami, toteż ma tylu przyjaciół, co wrogów. W kontaktach z nim ryzykuje się wiele dobrego i złego. Orzech żyje długo i cieszy się dobrym zdrowiem.

Jaśminowiec • dyplomacja 1.05. – 14.05. oraz 5.11. – 11.11.

Miły i towarzyski Jaśminowiec zjednuje sobie ludzi swobodą i umiejętnością prowadzenia rozmowy. Wydaje się zrównoważony i pozbawiony problemów – w istocie jest wrażliwy i pełen rezerwy. Jak nikt inny rozumie zalety dyplomacji, a jego działania są ostrożne i przewidujące. Małżeństwo z Jaśminowcem nie jest łatwe. Mimo że jest odpowiedzialny, ciążą mu zobowiązania. Od życia oczekuje niewiele, nadzieje pokłada w dzieciach, które umie starannie wychować. Nie jest materialistą, choć z natury pracowity i obdarzony wyobraźnią, często nieźle zarabia.

Klon nie należy do postaci tuzinkowych. Pełen humoru i życia, niezmordowany towarzysko, pojawia się tam, gdzie najmodniej, i gdzie coś się dzieje. Motorem jego działań jest ciekawość świata, toteż, choć z natury pełen rezerwy, a nawet nieśmiałości, nie lęka się ryzyka. Lubi wszelkie nowinki, podróże, poznawanie ludzi i ma dar prowokowania do zwierzeń. Nie osądza jednak cudzych poczynań i jest niezwykle dyskretny. Wrażliwy na pochwały, lubi być w centrum zainteresowania. W miłości bardzo skomplikowany, trudno mu znaleźć partnera. Klony bywają równie często wielkimi grzesznikami jak i pokutnikami. Bywają też – za sprawą ogromnej wyobraźni i intuicji – obdarzone darem jasnowidzenia. Niezwykle inteligentny Klon próbuje innym narzucić swoją wolę, rzadziej sam realizuje własne projekty.

Kasztanowiec • sprawiedliwość 15.05. – 24.05. oraz 12.11. – 21.11.

Orzech • namiętność 21.04. – 30.04. oraz 24.10. – 4.11.

Jesion • ambicja 25.05. – 3.06. oraz 22.11. – 1.12.

Pełen kontrastów Orzech potrafi jak nikt skomplikować sobie życie. Inteligentny, ambitny i pracowity, bywa ka-

Piękne, mocne drzewo. Jego wysmukła sylwetka, elegancja i swoboda podobają się wielu. Natura niezależna i błyskotli-

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 45

Urodziwy, silny i pełen wigoru Kasztanowiec potrzebuje przestrzeni. Lubi szokować innych, często jest typem prekursora. Ma wrodzone poczucie sprawiedliwości i w słusznej sprawie potrafi działać gwałtownie. Zdarza mu się brakiem dyplomacji zrazić do siebie ludzi, a zawody i rozczarowania przeżywa długo, gdyż jest wrażliwy i uczuciowy. W miłości wyrafinowany, z trudem znajduje partnera. Kocha tylko raz, a obawa przed brakiem akceptacji komplikuje jego związki.

Los Kasztanowca zależy głównie od okoliczności – albo zajdzie wysoko, albo, pomimo talentów, będzie walczyć z przeciwnościami całe życie.

2011-07-19 17:01:18

wa, lecz niełatwo z nim żyć, bo bywa impulsywny i ambitny. Jesion nieustępliwie dąży do swego szczęścia i sukcesu, choć zawsze trochę igra z losem. Kapryśny i nieco egzaltowany, w sprawach miłości jest przezorny, stały i przewidujący. Można na nim polegać – jak nikt pomoże przetrwać ciężkie chwile.

Grab • estetyzm 4.06. – 13.06. oraz 2.12 – 11.12.

Niezwykle urodziwy za młodu Grab bardzo dba o swój wygląd. To typ estety i zdarza się, że przedkłada formę nad treść. Wrażliwy na pochwały, często pełen fantazji artysta, marzy o sławie, dąży do własnej doskonałości. Traktuje wiele rzeczy z pobłażliwym dystansem, mając zarazem szacunek do dyscypliny i posłuszeństwa. Lubi życie pośród sprawdzonych reguł, przy podejmowaniu decyzji obawia się pomyłki.

Obdarzony wielką intuicją Grab jest naturą obowiązkową i prawą. Poważnie traktuje uczucia, w miłości cechuje go uczciwość, choć chciałby przeżyć w niej coś niezwykłego.

Figowiec • wrażliwość 14.06. – 23.06. oraz 12.12 – 21.12.

Drzewo obdarzone charakterem, osobowość niezależna i ciekawa. Ma poczucie humoru. Lubi dzieci i zwierzęta. Nie wszędzie dobrze się czuje, potrzebuje życzliwości i ciepła.

Gdy gnębią go przeciwności losu, staje się smutny i rozgoryczony. Czasem życie upływa mu na pokonywaniu pokus i własnych słabości. Łagodny i uczuciowy, potrzebuje oparcia w rodzinie, nawet jeśli sam nie jest zbyt stały. Nie jest romantycznym kochankiem, ale warto go poślubić. Pracuje wytrwale i z dobrym skutkiem. Chociaż w głębi duszy jest raczej leniwy, potrafi być rzeczowy i przedsiębiorczy.

Brzoza • twórczość 24.06.

Wiotka, delikatna i rasowa Brzoza jest łatwa we współżyciu i miła. Powściągliwa, dyskretna, łagodna i skromna, nigdy nie nadużywa czyjejś uprzejmości. Trzyma się zasad, lecz nikomu ich nie narzuca. Pozbawiona snobizmu, pełna umiaru i tolerancyjna Brzoza nie troszczy się o przepych, nie poszukuje kontaktów z wpływowymi ludźmi, nie bywa w świecie.

W miłości ceni stałe uczucie. Stwarza klimat pogody i szczę-

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 46

ścia. Nie znosi wulgarności. Potrafi być tytanem pracy. Jej żywa inteligencja, wyobraźnia, umiejętność syntetycznego spojrzenia i kreatywność sprawiają, że właśnie w pracy zdobywa uznanie, a największe sukcesy odnosi w dziedzinie sztuki.

Jabłoń • miłość 25.06. – 4.07. oraz 23.12. – 1.01.

Miła dla oka i sympatyczna Jabłoń to drzewo sentymentalne i zmysłowe. Skłonna do flirtów i przygód, życzliwa dla innych i bezinteresowna, bywa przez niektórych wykorzystywana. Jednak kiedy znajdzie odpowiedniego partnera, ustatkowuje się i jest wierna w miłości. Nie myśli za dużo o jutrze – to pełen wyobraźni filozof, który cieszy się chwilą.

Nie jest jednak lekkomyślna. Inteligentna, refleksyjna i logiczna Jabłoń jest ciekawa świata. Teorie naukowe interesują ją tak samo, jak dobre wino i kuchnia.

Oliwka • mądrość 23.09.

Pełna uroku Oliwka kocha słońce, jest miła, łagodna i spokojna. Niezwykle dyskretna i tolerancyjna, nie wtrąca się w sprawy innych. Nie daje się też wykorzystywać. Pełna uśmiechu i pogody, ma wielkie poczucie sprawiedliwości i nigdy nie robi nic na pokaz, toteż cieszy się miłością i respektem u innych. W związkach stara się nie być zazdrosna, szanuje wolność partnera, nawet kosztem własnych cierpień. W jej domu panują szczęście i spokój. Jest typem filozofa, myśliciela, dla którego książki i towarzystwo mądrych ludzi mają największą wartość.

Buk • wynalazczość 22.12.

Przystojny Buk to drzewo twarde i nieustępliwe. Bardzo dba o swój wygląd, więc dożywa późnego wieku, zachowując gibkość ruchów i młodą sylwetkę. Potrafi zorganizować sobie życie i z uporem realizuje swoje pomysły. Jest materialistą – przede wszystkim chce być bogaty, a dopiero potem szczęśliwy. W miłości rzadko obdarzony fantazją, za to troskliwy małżonek, sprawdzony opiekun i zazwyczaj domator.

Pragnie mieć dzieci i wzorowo prowadzony dom. Doskonale sobie radzi na kierowniczych stanowiskach.

2011-07-19 17:01:18

Kalendarz na rok 2012 Styczeń T 52 1 2 3 4 5

Luty Pn.

Wt.

Śr.

Czw.

Pt.

Sob.

Ndz. 1 8 15 22 29

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

Pn.

Wt.

Śr.

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

Czw. 1 8 15 22 29

Pt. 2 9 16 23 30

Sob. 3 10 17 24 31

Ndz. 4 11 18 25

Pn. 7 14 21 28

Wt. 1 8 15 22 29

Śr.

2 9 16 23 30

Czw. 3 10 17 24 31

Pt. 4 11 18 25

Sob. 5 12 19 26

Ndz. 6 13 20 27

Pn.

Wt.

Śr.

Czw.

Pt.

Sob.

2 9 16 23 30

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

Ndz. 1 8 15 22 29

Pn.

Wt.

Śr.

Czw.

Pt.

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

Sob. 1 8 15 22 29

Ndz. 2 9 16 23 30

Pn.

Wt.

Śr.

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

Czw. 1 8 15 22 29

Pt. 2 9 16 23 30

Sob. 3 10 17 24

Ndz. 4 11 18 25

Marzec T 9 10 11 12 13

Czw. 2 9 16 23

Pt. 3 10 17 24

Sob. 4 11 18 25

Ndz. 5 12 19 26

6 13 20 27

T 13 14 15 16 17 18

Pn.

Wt.

Śr.

Czw.

Pt.

Sob.

2 9 16 23 30

3 10 17 24

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

Ndz. 1 8 15 22 29

T 22 23 24 25 26

Pn.

Wt.

Śr.

Czw.

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

Pt. 1 8 15 22 29

Sob. 2 9 16 23 30

Ndz. 3 10 17 24

T 31 32 33 34 35

Pn.

Wt.

6 13 20 27

7 14 21 28

Śr.

1 8 15 22 29

Czw. 2 9 16 23 30

Pt. 3 10 17 24 31

Sob. 4 11 18 25

Ndz. 5 12 19 26

Wt. 2 9 16 23 30

Śr.

3 10 17 24 31

Czw. 4 11 18 25

Pt. 5 12 19 26

Sob. 6 13 20 27

Ndz. 7 14 21 28

Pn.

Wt.

Śr.

Czw.

Pt.

3 10 17 24 31

4 11 18 25

5 12 19 26

6 13 20 27

7 14 21 28

Sob. 1 8 15 22 29

Ndz. 2 9 16 23 30

Październilk

Listopad T 44 45 46 47 48

7 14 21 28

Śr.

1 8 15 22 29

Sierpień

Wrzesień T 35 36 37 38 39

Wt.

Czerwiec

Lipiec T 26 27 28 29 30 31

Pn.

Kwiecień

Maj T 18 19 20 21 22

T 5 6 7 8 9

T 40 41 42 43 44

Pn. 1 8 15 22 29

Grudzień

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 47

T 48 49 50 51 52 1

2011-07-19 17:01:21

Adresy uczelni leśnych Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego – Wydział Leśny 02-776 Warszawa, ul. Nowoursynowska 159 tel. 22 593 80 10, fax 22 593 80 08 http://wl.sggw.pl Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie – Wydział Leśny 31-425 Kraków, Al. 29 Listopada 46, pok. 108 studia stacjonarne: tel. 012 662 50 05 studia niestacjonarne: tel. 012 662 50 02 http://wl.ur.krakow.pl Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – Wydział Leśny 60-637 Poznań, ul. Wojska Polskiego 28, tel. 061 848 70 98-99 www.au.poznan.pl Instytut Nauk Leśnych – Filia Uniwersytetu Łódzkiego w Tomaszowie Maz. 97-200 Tomaszów Maz., ul. Konstytucji 3 Maja 65/67 tel. 44 724 97 20 www.filia.uni.lodz.pl Politechnika Białostocka – Zamiejscowy Wydział Zarządzania Środowiskiem w Hajnówce – kierunek: leśnictwo 17-200 Hajnówka, ul. Piłsudskiego 8 tel. 85 682 95 01, fax 85 682 95 09 http://www.zwl.pb.edu.pl/ Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie – Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa – kierunek: leśnictwo 10-719 Olsztyn-Kortowo, ul. M. Oczapowskiego 8 studia stacjonarne: tel. 089 523 33 16 studia niestacjonarne: tel. 089 523 34 31 www.uwm.edu.pl/roln Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie – Wydział Agrobioinżynierii – kierunek: leśnictwo 20-950 Lublin, ul. Akademicka 13 tel. (+ 81) 445-69-46, fax. (+ 81) 445-60-31 http://www.agrobioinzynieria.up.lublin.pl/ Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem w Tucholi – kierunek: leśnictwo 89-500 Tuchola, ul. Pocztowa 13 tel./fax: 52 559 19 87 http://www.wszs.tuchola.pl/

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 48

2011-07-19 17:01:22

NOTATKI

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 49

2011-07-19 17:01:23

NOTATKI

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 50

2011-07-19 17:01:24

NOTATKI

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 51

2011-07-19 17:01:25

Autorzy zdjęć (gl. – górne lewe, gp. – górne prawe, dl. – dolne lewe, dp. – dolne prawe, dś. – dolne środkowe, g. – górne, d. – dolne, ś. – środkowe) Tydzień 35/2011 – Wojciech Lewandowski (gp.), ©Valeriy Kirsanov–Fotolia.com (dl.), Krzysztof Tomasiak (dp.), 36 – Monika i Wiktor Naturscy, 37 – © vaso – Fotolia.com (gp.), © yogo – Fotolia.com (dl.), 38 – © merial – Fotolia.com (gp.), © photlook – Fotolia.com (dl.), 39 – Witold Ciechanowicz (gp.), 40 – Zbigniew Dec (gl.), Paweł Fabijański (dl.), Zygmunt Skibicki (dp.), 41 – Otto Wilhelm Thomé (gl.), © Max Tactic – Fotolia.com (dl.), 42 – Monika i Wiktor Naturscy (gp., gl.), Paweł Fabijański (dl.), 43 – © dundersztyc – Fotolia. com (gp.), © Brilt – Fotolia.com (dl.), 44 – Paweł Fabijański (gl.), Monika i Wiktor Naturscy (dl.), 45 – Monika i Wiktor Naturscy (gp.), Marcin Karetta (dp.), 46 – Marcin Karetta (gp.), © viktord50 – Fotolia.com (dl.), © jacek_kadaj – Fotolia.com (dp.), 47 – Marcin Karetta (gl.), Antoni Kasprzak (dl.), 48 – Monika i Wiktor Naturscy (gl.), Marcin Karetta (gp.), © Thumber – Fotolia.com (dl.), 49 – © gucio_55 – Fotolia.com (dp.), Marcin Karetta (gp., dl.), 50 – © Gala_K – Fotolia.com (dl.), 51 – © vlorzor – Fotolia.com (gp.), © arquiplay77 – Fotolia.com (dp.), 52 – Monika i Wiktor Naturscy (gl.), © npologuy – Fotolia.com (dl.), 1 – Monika i Wiktor Naturscy (gl., dl.), Paweł Fabijański (gp.), 2 – Marcin Karetta (gp.), © Oleksandr Lishinskiy – Fotolia.com (dl.), 3 – Paweł Młodkowski (gp.), Artur Rutkowski (dl.), 4 – © Barbara Helgason – Fotolia.com, 5 – © Michael Flippo – Fotolia.com (gp.), © krsmanovic – Fotolia.com (dp.), © dbj65 – Fotolia.com (dl.), 6 – Monika i Wiktor Naturscy (gp.), © Patrizia Tilly – Fotolia.com (dl.), 7 – © Yuri Arcurs – Fotolia.com (gp., dl.), © Andrey Kuzmin – Fotolia.com (dp.), 8 – © kiboka – Fotolia.com , 9 – © francosperoni – Fotolia.com (gp.), © marcusarm – Fotolia.com (dp.), © Sorin Popa – Fotolia.com (dl.), 10 – Paweł Fabijański (gp.), © silver-john – Fotolia.com (dp.), 11 – © Renáta Sedmáková – Fotolia.com (gp.), © Kirill Zdorov – Fotolia.com (gl.), Anna Pikus (dl.), 12 – © Tomasz Parys – Fotolia.com (gp.), © laurent dambies – Fotolia.com (dp.), © Lario Tus – Fotolia.com (dp.), 13 – Marek Matecki, 14 – © Jack Rom – Fotolia.com (gl.), © tiero – Fotolia.com (gp.), © Oleksandr Moroz – Fotolia.com (dl.), 15 – © Oleg Zhukov – Fotolia.com (dp.), © arrxxx – Fotolia.com (gp.), 16 – © great_photos – Fotolia.com (gp.), © jurand – Fotolia.com (dp.), © teprzem – Fotolia.com (dl.), 17 – © jordano – Fotolia.com (gp.), © Vladimir Melnik – Fotolia.com (gl.), 18 – © Ingor Normann – Fotolia.com (gl.), Witold Ciechanowicz (dl.), 19 – © mao-in-photo Fotolia.com (dl.), 20 – © Henryk Olszewski – Fotolia.com (gp.), © Dmitry Gool – Fotolia.com (dp.), © Team 5 – Fotolia.com (dl.), © Tomo Jesenicnik – Fotolia.com (dś.), 21 – © diego cervo – Fotolia.com (dl.), © drx – Fotolia.com (gp.), 22 – Anna Pikus (gp.), © Lukas Juszczak – Fotolia. com (dl.), 23 – © Denis Kholyavin – Fotolia.com (gp.), © Andy Dean – Fotolia.com (dp.), © Noam – Fotolia.com (dl.), 24 – Anna Pikus, 25 – © Aleksander Bolbot – Fotolia.com (gl.), © Emrpize – Fotolia.com (dl.), 26 – Antoni Kasprzak (gl.), Łukasz Dyrda (gp.), Krzysztof Tomasiak (dl.), 27 – © victor zastol’skiy – Fotolia.com (gl.), © Dominique LUZY – Fotolia.com (dl.), 28 – © matka_Wariatka – Fotolia. com (dl.), © Arpad Nagy-Bagoly – Fotolia.com (gp.), 29 – © Sergej Khackimullin – Fotolia.com (gl.), Hanna Będkowska (dl.), 30 – © Oskar – Fotolia.com (gp.), © darios44 – Fotolia.com (dp.), wiki (dl.), Franz Eugen Köhler (dl.), 31 – © Piotr Skubisz – Fotolia.com (gp.), © Julien Rousset – Fotolia.com (ś.), © Jaroslaw Grudzinski – Fotolia.com (dp.), 32 – © Veniamin Kraskov – Fotolia.com (gl.), © Alexey Kaznin– Fotolia.com (dp.), © Strikker – Fotolia.com (dl.), 33 – © Konstanze Gruber – Fotolia.com (gp.), © alexkar08 – Fotolia.com (dp.), © Klaus Rademaker – Fotolia.com (dl.), 34 – © remik44992 – Fotolia.com (gp.), © Andrzej Tokarski – Fotolia.com (dl.), 35/2012 – © Piotr Skubisz – Fotolia.com (gp.), Paulina Plewka (dl.)

Eksperyment: „Chlorofil, źródło życia dla roślin” – © Antalia – Fotolia.com (gl.), © Sandra Cunningham – Fotolia.com (dl., dp.), Eksperyment: „Jak twarde jest drewno” – lewa strona – © Pakhay Oleksandr – Fotolia.com (dl.), prawa strona – © jerome berquez – Fotolia.com (gp.), Katarzyna Kołacz (dl., dp.), Eksperyment: „Iglasta apteka” – lewa strona – © legaa – Fotolia.com (gl.), Grzegorz Pikus (dl., dp., środek ), prawa strona – © Subbotina Anna – Fotolia.com (gp.,dp.), © Kzenon – Fotolia.com (dl.), Eksperyment „Jak drewno przewodzi ciepło” – lewa strona – Adam Czyżewski (dp.), prawa strona (© Artur Żebrowski –Fotolia.com), Eksperyment: „Atrament sympatyczny” – lewa strona – Grzegorz Pikus, prawa strona – © Jakub Krechowicz – Fotolia.com (d.), Eksperyment: „Zabawy drewna z prądem” – lewa strona – Katarzyna Kołacz, Eksperyment: „Dlaczego nie jemy drewna” – prawa strona – © Jim Barber – Fotolia.com (g.), Grzegorz Pikus – (d.), Eksperyment: „Nagrzewanie się kory” – lewa strona – Adam Czyżewski (dl., dp.), © Derrick Neill – Fotolia.com, prawa strona – © ELEN – Fotolia.com, Eksperyment: „Zrób sobie papier” – lewa strona – © steve estvanik – Fotolia.com, prawa strona – © Jacek Jasinski – Fotolia.com (g.), © Max Tactic – Fotolia.com (d.), Grzegorz Pikus, Eksperyment: „Jak giętkie jest drewno” – lewa strona – Paweł Mrowiński, prawa strona – Adam Czyżewski, © ungureanusergiu – Fotolia.com (dp.), © Darryl Sleath – Fotolia.com (dl.), Eksperyment: „O słojach, sękach i struganiu” – lewa strona – Katarzyna Kołacz, prawa strona – © lunamarina – Fotolia.com (g.), © Wendy Kaveney – Fotolia.com (dl.), © exsodus – Fotolia.com (dp.), Eksperyment: „Czy lasy są naprawdę zielone” – lewa strona – © Thorsten Schier – Fotolia.com (gp.), Grzegorz Pikus, prawa strona – © smereka – Fotolia.com (g.)

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 52

2011-07-19 17:01:26

KALENDARIUMcz3korektaII.indd 53

2011-07-19 17:01:26