Ons Recht, nummer9 oktober 2009

ONS RECHT

113DE JAARGANG NUMMER 9 OKTOBER 2009

maandblad van de landelijke bediendencentrale 路 nationaal verbond voor kaderpersoneel

ECONOMIE UIT HET DAL?

漏 fOTO: BELgA

POSiTiEVE GElUidEN

GEEN DIENSTENCHEQUES IN DE NON-PROFIT

WIE BETAALT GRAAG BELASTINGEN?

6

10

JONGEREN BIJ NIKE AMPER ACHTERSTAND BIJ ARBEIDSRECHTBANK

12

20

inhoud Standpunt Crisis Zorgsector Internationaal

Budgettaire flinkheid Wim Moesen: ‘Economie is stilaan uit het dal aan het klimmen’ Dienstencheques zijn uit den boze in non-profit Uitzendconsulenten betalen zware prijs voor crisis Politieke hypocrisie over banken moet dringend ophouden Bonden uit IT en telecom bundelen krachten binnen UNI Wie betaalt nu met plezier belastingen?

Tom en Sarah geven jongeren een gezicht bij Nike in Laakdal

3 4 6 8 9 9

Belastingen Jongeren Over de grenzen Sociaal

10 12 14

UNI focust op werkomstandigheden in callcenters Petroplus verliest pleit tegen vakbonden Wie 45 jaar is, hoeft helemaal niet ‘afgeschreven’ te zijn

15 15

Nieuwe horizonten Arbeids-gericht Reorganisatie Gerecht Koopkracht Sociaal

16 18

Voetbal een feest, maar niet voor personeel van MasterCard Arbeidsrechtbank houdt kerk in het midden Indexering gooi je niet zomaar te grabbel Actie in Middelheim-ziekenhuis levert resultaat op Zoveelste herstructurering bij Sylvania in Tienen

19 20 22 23 23

In de marge

24

Leiding geven is welzijn creëren Accountantsvereniging LBC-NVK neemt unieke positie in Tsunami van de vergrijzing spoelt op ons af

24 24

Grijze golf Film & boek Sociaal

25 26

Koerierbedrijf DHL Worldwide speelt het grof Opleidingen voor werknemers uit textielsector

28 29

Inbox Indexaanpassingen Uitbetaling vakbondspremie Achterklap Vanmol

29 30 30 31 32

© foto: daniël rys

De kosten van de vergrijzing swingen de pan uit en worden zo langzamerhand onbetaalbaar, staat in het jongste rapport van de Vergrijzingscommissie. Hoe lang kan de overheid dit nog opbrengen? Met welke aanpak? En hoe lang kan de Belg nog leven van zijn pensioen? Chris Van Zeghbroeck (studiedienst LBC-NVK) geeft haar kijk op de uitdagingen die op ons afkomen. – p. 25

???. · p. ??

???. · p. ??

2 ons recht | 113de jaargang | JULI-AUGUSTUS 2009

???. · p. ??

Budgettaire flinkheid

W

anneer het over begrotingsmaatregelen gaat, slagen de Vlaamse socialisten er niet echt in een consequente houding aan te nemen. In Vlaanderen zitten ze in de regering, federaal behoren ze tot de oppositie. En dat levert verschillende standpunten op. Ook andere oppositiepartijen schreeuwen om harde maatregelen die op awoertgeroep zouden worden onthaald als ze daadwerkelijk zouden worden getroffen. Bijna alle krantencommentaren pleiten voor budgettaire flinkheid.

De vraag om de banken te laten bijdragen tot het herstel van de staatsbegroting krijgt bijval van alle politieke partijen. Maar voor de meesten mag die bijdrage niet veel verder gaan dan een symbolische geste.

Ook rond de pensioenen zijn de krasse uitspraken niet uit de lucht. Onderzoekers zeggen, met de cijfers van België en Europa in de hand, dat de pensioenen in ons land te laag zijn. Alleen de pensioenen van de ambtenaren kunnen nog de deugdelijkheidstoets doorstaan. Ondertussen pleiten de werkgevers er ronduit voor om in het aantal ambtenaren te snoeien en hun pensioenen te verminderen. Jong CD&V wil ook maar wat graag in de overheidskosten snoeien en noemt het brugpensioen beneden de 58 jaar ‘een aanslag op de rechten van jongeren’. Misschien moet de voorzitter van de CD&V-jongeren zijn mening eens toelichten aan de poorten van Opel Antwerpen en andere bedrijven in herstructurering? We raden hem wel aan om bodyguards mee te nemen.

‘Generatiepact-bis’

Misschien moet de voorzitter van de CD&V-jongeren zijn mening eens toelichten aan de poorten van Opel Antwerpen?

Minister Guy Vanhengel vindt dan weer dat de staat niet langer het tekort in de sociale zekerheid moet dekken. Dat moet het stelsel zelf maar doen. Volgens deze goedlachse liberaal heeft de gemeenschap dus geen enkele verantwoordelijkheid meer om werklozen, zieken en gepensioneerden een menswaardig bestaan te geven. De werknemers moeten het maar onder elkaar regelen. Federale excellenties zouden onze sociale geschiedenis toch een beetje mogen kennen. Kan er alsnog een toegangsexamen voor ministers komen?

De begrotingsopmaak van de federale regering en van de regeringen van gewesten en gemeenschappen leidt tot allerlei gespierde commentaren. Van politici en van journalisten. De federale minister van Begroting, Guy Vanhengel, beschuldigt zijn Vlaamse collega Philippe Muyters ervan niet te kunnen rekenen. En vice versa. Kortom, het niveau van flauwe speelplaatsdiscussies.

De voormalige kabinetschef van Guy Verhofstadt laat ook van zich horen. Vanuit zijn – opgelet lezer, hier volgt een populistische uitschuiver – erg riant betaalde fauteuil bij de Nationale Bank van België verklaart Luc Coene dat er een ‘Generatiepact-bis’ moet komen dat komaf maakt met alle verkwanselde beschermingsvoorzieningen van het eerste Generatiepact. Mogen wij ons even hardop afvragen of het tot de bevoegdheid, laat staan de opdracht, van een vicegouverneur van de NBB behoort om de werknemers wat te schofferen? Coene is een vrij mens in een vrij land. Maar soms is het toch gepast om enige terughoudendheid aan de dag te leggen.

© foto: belga

standpunt.

ferre wyckmans · algemeen secretaris

Naïeveling Met dit kluwen van voorstellen moeten wij als vakbond onze boodschap slijten over meer en betere bescherming van werknemers en sociale uitkeringstrekkers. Wie daarover iets durft te zeggen, wordt bijna meteen voor naïeveling versleten. Ook in de pers. Voor elk voorstel dat nog maar ruikt naar de handhaving van voorzieningen moet je argumenten aandragen. Critici vragen een verantwoording met uitgebreide betaalbaarheidstabellen. Maar wie voorstelt om 50.000 of 60.000 ambtenaren aan de kant te schuiven, levert meteen het bewijs dat hij verstandig en doordacht plant.

Wie minder dan 5 miljard euro in de sociale zekerheid wil besparen, is een onverantwoord figuur die de staat op de rand van de afgrond brengt én de solidariteit tussen de generaties op de helling zet. En wie pleit voor een vermogensbelasting en waanzinnige belastingcadeaus aan bedrijven – zoals de notionele intrestaftrek – wil afschaffen, is ‘roekeloos’.

U ziet het, met uw en onze boodschap zitten we niet onmiddellijk gebeiteld. Reden temeer om hardnekkig door te zetten. Wij laten ons niet uit het lood slaan. n OKTOBER 2009 | 113de jaargang | ons recht 3

CRISIS

Wim Moesen

‘Economie is s Denis Bouwen ONS RECHT: Een studiedienst uit de financiële sector

kondigde in september het eind van de economische recessie in België aan. In andere landen horen we ook optimistische geluiden. Deelt u dit optimisme?

Wim Moesen: “Het derde kwartaal van 2009 is cruciaal. Als we dat kwartaal met een plus kunnen afsluiten, komen we in rustiger vaarwater terecht. Ook al zal het misschien nog jaren duren voor we opnieuw een reële economische groei van 2 of 3 procent realiseren. Uit rapporten van het IMF, de OESO en andere organisaties leid ik af dat we toch stilaan uit het dal aan het klimmen zijn.”

“De situatie is aan het verbeteren omdat de financiële crisis nu bezworen is. Een land als de VS deed erg zware budgettaire inspanningen om zijn economie weer aan te zwengelen. In Europa kennen we zo’n extreme vorm van ‘deficit spending’ niet. Maar aan deze kant van de Atlantische Oceaan hebben we ‘ingebouwde stabilisatoren’ waardoor de begrotingstekorten oplopen tot 4 à 6 procent van het bruto nationaal product (BNP). Als de economie hier krimpt, zakken de inkomsten uit belastingen en socialezekerheidsbijdragen. Tegelijkertijd groeien de uitgaven voor werkloosheidsuitkeringen. Waardoor er automatisch een tekort ontstaat.”

De financiële en economische crisis vernietigde al veel jobs. Almaar meer stemmen verkondigen dat het eind van de donkere tunnel in zicht is. Ons Recht ging te rade bij professor Wim Moesen, een specialist openbare financiën aan de KU Leuven. Moesen erkent dat de economen de ellende veel vroeger hadden moeten zien aankomen.

En hij hoopt dat de bankiers toch lessen zullen trekken uit alles wat er scheef liep. “Maar mensen zijn nu eenmaal kort van geheugen.”

4 ons recht | 113de jaargang | oktober 2009

© foto: daniël rys

Virtueel failliet ONS RECHT: De diverse regeringen in dit land zien hun begrotingstekorten stijgen. De nieuwe federale minister van Begroting, de liberaal Guy Vanhengel, verklaarde België ‘virtueel failliet’.

W i m Moesen : “Vanhengel wilde vooral de knuppel in het hoenderhok gooien. Je bent failliet als je een negatief eigen vermogen hebt, anders gezegd als je activa kleiner zijn dan je schulden. In dit land hebben we een goed zicht op onze schulden, maar weten we veel minder goed wat alle overheidsactiva precies waard zijn. Denk aan onze havens, autosnelwegen en andere infrastructuur. Een groot stuk van onze activa zit bij de deelregeringen, de gemeenten en de intercommunales. Terwijl de federale overheid vooral de schulden behield.”

“Hoe dan ook sprak Guy Vanhengel toch iets te krasse taal. De overheid heeft nog altijd het recht om belastingen te heffen om haar uitgaven te dekken. In een democratie beslist de overheid met de goedkeuring van een meerderheid van de burgers. Filosofisch bekeken belasten we dus onszelf.”

“Dat wil niet zeggen dat ik me geen zorgen maak over onze staatsschuld. Mijn inschatting is dat de patiënt nog een tijd aan het infuus zal moeten hangen. Positief is dat de diverse overheden nu met meerjarenbegrotingen willen werken. De politiek wil tegen 2015 orde

s stilaan uit het dal aan het klimmen’ Deugdelijk bestuur is nog veel te veel theorie in bankwezen op zaken stellen en de noodzakelijke inspanningen uitsmeren in de tijd.”

Mea culpa ONS RECHT: U behoort tot diegenen die toegeven dat

de economen steken lieten vallen en te weinig deden om te waarschuwen voor de crisis?

Wim Moesen: “Als beroepscategorie vlogen de economen ongetwijfeld uit de bocht. Een illustere denktank als de OESO deed nog in 2007 alsof er geen vuiltje aan de lucht was en toonde zich erg optimistisch over de economische vooruitzichten. Er waren wel een paar ‘kanariepietjes in de mijnen’ die onrustig lagen te fluiten, maar dat waren slechts enkelingen.”

“In normale bedrijven of non-profitorganisaties kan je voor elke 65 euro schulden toch maar beter 35 euro eigen middelen hebben.

Maar in de Belgische financiële sector stond tegenover 97 euro schulden amper 3 euro eigen vermogen. Niemand maakte zich zorgen omdat de meeste Belgische banken voldeden aan de zogeheten Basel-normen. Er leek niets aan de hand, maar onderhuids zat er juist heel wat scheef. Zelf ben ik bestuurder bij ARCO, de coöperatieve holding die aandeelhouder is in Dexia. Ook ik had bepaalde elementen anders moeten inschatten. Nu kan ik me daarvoor wel voor mijn kop slaan.”

ONS RECHT: In de industrie gaat het ook erg hard.

Veel van onze fabrieken sluiten of herstructureren.

Kijk wat er met Opel gebeurt. Is onze industrie reddeloos verloren?

Wim Moesen: “Gelukkig heeft België toch nog altijd een paar troefkaarten. Onze gunstige geografische ligging is er één van. Ook al moet ik dat voordeel meteen relativeren: door de uitbreiding van de EU verschuift het zwaartepunt geleidelijk naar het oosten van het continent.”

“Volgens het Wereld Economisch Forum staan we qua concurrentiekracht van onze economie nog altijd op de 18de plaats in het klassement.

Dat heeft te maken met onze ligging, ons werkethos en de kwaliteit van ons onderwijs. Een aandachtspunt is wel de infrastructuur. Die wordt nu te slecht onderhouden.”

“Met onze industrie scoren we vooral sterk in alles wat samenhangt met continue processen.

De chemie is een mooi voorbeeld. We presteren ook prima in voedsel en dranken, en dan praat ik niet alleen over pralines en bier. De productiviteit van onze autoassemblage is traditioneel erg hoog. Belgische werknemers zijn ook erg flexibel op het vlak van weekendwerk en ploegenarbeid. Als een machine bij ons 110 of 120 uur per week draait, is dat in Frankrijk of Duitsland maar 50 of 60 uur.”

Non-profit Politici en media verkondigen al langer dan vandaag dat we moeten evolueren naar een ‘kenniseconomie’. Dreigen ongeschoolde of laaggeschoolde werknemers dan niet uit de boot te vallen?

Wim Moesen: “Bij de term kenniseconomie moet je niet alleen denken aan ingenieurs, informatici of andere hooggeschoolden. Je hebt ook ‘institutionele’ vormen van vernieuwing.

Zo introduceerde de Grameen Bank met haar microkredieten een nieuw soort bankieren. En de Britten hebben veel succes met hun Open University, die tot in de kleinste dorpen mensen de kans geeft een diploma te halen. Het komt erop aan nieuwe, slimme ideeën te bedenken en die in de praktijk te brengen.”

“In de non-profit zie ik nog veel mogelijkheden om nieuwe jobs te creëren. De behoeften zullen in Vlaanderen zo sterk toenemen dat we in die sector tegen 2013 makkelijk 50.000 of 60.000 nieuwe banen kunnen scheppen.”

“Vlaanderen scoort trouwens uitstekend met zijn onderwijs en gezondheidszorg. We steken daar niet meer geld in dan anderen, maar hebben wel een aanbod dat toegankelijker, rechtvaardiger en beter is. Een belangrijke hoeksteen van het systeem is de keuzevrijheid. De patiënt of leerling kiest zelf bij welke arts, in welk ziekenhuis of in welke school hij terecht wil. In de VS of Groot-Brittannië is de keuzevrijheid veel minder groot. De Britten bijvoorbeeld vinden onze gezondheidszorg ‘erg liberaal’ in vergelijking met hun eigen National Health Service (NHS).”

ONS RECHT:

Pensioenen ONS RECHT: Tot slot. Veel mensen liggen wakker van

de hoogte en de betaalbaarheid van onze pensioenen.

Wim Moesen: “De Belgische wettelijke pensioenen zijn inderdaad betrekkelijk laag. Gelukkig moedigen we de mensen aan om een eigen huis te verwerven, en dat kan een heel verschil maken. Als een alleenstaande bejaarde met een schamel pensioen in de stad een appartement moet huren, belandt die al snel in armoede.

Maar als hij zijn eigen woning bezit, ziet zijn situatie er een stuk beter uit.”

“Ik vergelijk ons pensioenstelsel graag met een meer dat leegloopt en dus voortdurend moet worden bijgevuld. Er zit niets anders op dan de mensen aan te moedigen om langer te werken. Je hoort me niet zeggen: verplichten.

In Scandinavië is het doodnormaal dat werknemers in sommige beroepen nog na hun 65ste doorwerken, al is het maar deeltijds. Hier worden bijklussende gepensioneerden financieel bestraft. In de krant las ik ’s dat er nog zo’n 100.000 gekken na hun 65ste werken in Vlaanderen. Toen zei ik tegen mijn vrouw: ik ben dus één van die gekken. (lacht)” n

“Mensen zijn kort van geheugen” Tobintaks kan bankiers voorzichtiger maken De bankiers lijken in hun oude, kwalijke gewoonten te hervallen. De riante bonussen en het zware speculeren zijn terug van weggeweest. “Mensen zijn kort van geheugen”, constateert professor Wim Moesen. “We moeten geweldig opletten dat de banksector de nodige lessen trekt uit wat er gebeurde. Maar laten we niet te pessimistisch zijn. De Britse minister van Financiën, Alistair Darling, lijkt actie te willen ondernemen tegen de overdreven bonussen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Nicolas Sarkozy willen ook iets doen.”

“Zelf ben ik een vurige pleitbezorger van de invoering van de Tobintaks in Europa, een kleine belasting op financiële transacties”, zegt Moesen. “Als we die taks introduceren, worden heel wat riskante financiële transacties veel minder aantrekkelijk voor de banken. Gevolg: de banken zullen kleinere risico’s nemen maar nog altijd honorabele winsten boeken. De opbrengst van een Tobintaks zou naar de Europese Unie vloeien.

Maar de lidstaten zouden er ook bij winnen omdat ze een lagere lidmaatschapsbijdrage zouden moeten betalen.”

Goede regels Een prangende vraagt blijft hoe het we het bankwezen meer in het gareel kunnen krijgen. “Als je banken beschouwt als instellingen van openbaar nut, is het logisch dat je strenge regels oplegt en de klant beschermt. Je kan ook de stelling innemen dat een bank een bedrijf als een ander is, maar dan is er ook geen reden om staatssteun te vragen op moeilijke momenten. De bankiers twijfelen voortdurend tussen beide visies. Ik vind goede regels onmisbaar omdat banken vooral instellingen van openbaar nut zijn.”

“Degelijke regels uitwerken is niet zo gemakkelijk, maar het kan wel. Kijk naar Canada, waar de vijf grootste banken nooit in opspraak kwamen door de recente financiële crisis. Canada hanteert erg strenge regels en gaat daar veel verder in dan België. Europa moet in deze discussie het voortouw nemen en veel strengere kapitaaleisen stellen aan wie wil bankieren.”

“Er is ook duidelijk nood aan een waarachtig deugdelijk bestuur. De ethiek is nu vaak zoek bij directies en in raden van bestuur.”

OKTOBER 2009 | 113de jaargang | ons recht 5

6 ons recht | 113de jaargang | oktober 2009

Š foto: daniÍl rys

In de aanloop naar een nieuwe eisenbundel legt LBC-NVK NonProfit ook maatschappelijke vragen op tafel. Over dienstencheques in de zorg is het standpunt klontjesklaar.

Dienstencheques horen niet thuis in de zorg. Het congres van het Vlaamse ACV bevestigde dat standpunt in het voorjaar.

zorgsector

Dienstencheques zijn uit den boze in non-profit

Graag fundamenteel debat over degelijke zorg en duurzame jobs

Geert De Wortelaer en Mark Selleslach

B

ij de lancering van het systeem van de dienstencheques mikte de overheid niet in de eerste plaats op de zorgsector. Ze wilde vooral ‘dicht bij huis’ werk creëren en zwartwerk aanpakken. De gebruiker moet alleen betaalcheques aankopen en wat praktische afspraken maken.

De keerzijde aan de medaille is inmiddels bekend: het systeem slokt handenvol gemeenschapsgeld op. Op termijn is dat onhoudbaar en onverantwoord. In het stelsel van de dienstencheques ontbreekt elke politieke visie op duurzame jobs.

Nog bedenkelijker wordt het wanneer jaren later dienstencheques in de zorgsectoren binnendringen. Commerciële werkgevers gooiden zich op de markt van de dienstencheques.

Omkadering, vorming, een degelijk statuut van loon- en arbeidsvoorwaarden hebben dan niets meer te maken met de non-profitvoorwaarden en garanties.

De ideale achterdeur om je van dat alles niet teveel te moeten aantrekken.

Heel wat werkgevers uit de gezinszorg, waaronder Familiehulp, trachten de dienstenchequewerknemers te integreren in de normale zorgsector. Maar dat blijft een uiterst moeilijke opgave door de financiering. De Vlaamse overheid doet en betaalt niets. Die kijkt toe.

leidt tot onzekere zorg en onzekere tewerkstelling. Ze ondermijnt het recht op een volwaardig werknemersstatuut in de zorgsectoren.

Alle betrokkenen en politiek verantwoordelijken moeten de moed hebben de wegen tussen zorg en commerciële diensten te scheiden. Het omkaderend personeel klaagt de werkonzekerheid en de mindere loon- en arbeidsvoorwaarden van de dienstenchequewerknemers aan. Er is veel personeelsverloop. Opleiding en selectie moeten altijd herbeginnen. Door de beperkte subsidies is alleen een beperkte opleiding en begeleiding van basiswerkers mogelijk.

Roer omgooien Wat prutsen aan het systeem van de dienstencheques is geen oplossing. De gezinszorg is geen marktplaats en de initiatiefnemers mogen geen marktkramers zijn. Patiënten noch werknemers mogen het slachtoffer zijn van een commercialisering van de zorgnoden. In Nederland veroorzaakte de commercialisering een heftige storm in de gezinszorg: minder zorg, een slechtere service en een rotstatuut voor de werknemers. Bij onze noorderburen zit het goed fout.

Bij ons moet er in de plaats van de geldverslindende put van de dienstencheques een uitbreiding van de normale gezinszorg komen. En geen commercialisering van het aanbod. Zorg die inspeelt op de noden van de bevolking en gestoeld is op volwaardige jobs met een fatsoenlijk loonstatuut. Zorgondersteunende diensten moeten niet-commerciële diensten zijn. Ze dienen duidelijk te worden onderscheiden van ‘algemene diensten tegen betaling’.

Thuiszorg is een Vlaamse bevoegdheid. Het Vlaamse regeerakkoord draagt thuiszorg hoog in het vaandel. En Vlaanderen werkte een ambitieus Woonzorgdecreet uit. Ondertussen bedient de Vlaamse overheid zich ongegeneerd van de federale dienstencheques die de zorg ontregelen. Het wordt tijd om de vinger op de wonde te leggen.

Een akkoord in de non-profit is een meerjarenplan. Er zijn fundamentele vragen. Cruciale keuzes dringen zich op. De uitvoering van het Woonzorgdecreet moet de scheidingslijn trekken tussen commerciële en zorgondersteunende diensten.

Wat prutsen aan het systeem van de dienstencheques is geen oplossing.

Zelfde werk

© foto: daniël rys

Het dienstenchequepersoneel in de gezinszorg doet dikwijls hetzelfde werk als de collega’s uit de ‘reguliere’ gezinszorg. Vaak zelfs via dezelfde onderneming. Bij erg veel gezinnen is de link naar basisverzorging niet veraf. Terecht wordt het gezin in een ruimer zorgkader bekeken.

Waarom dan het verschil? Kies je voor gezinszorg of voor ‘diensten’ met dienstencheques?

De gebruiker laat zich bij die ‘keuze’ door de kostprijs leiden. En helaas niet door de zorgbehoefte waar het in feite om zou moeten gaan.

Volgens de LBC-NVK is het hoog tijd om het dubbelzinnige systeem grondig te herzien. De discussie moet niet alleen gaan over de kostprijs en de fiscale aftrekbaarheid van dienstencheques. Maar ook en vooral over de nood aan een toegankelijke en geïntegreerde zorg. De onzekere financiering met dienstencheques

Solidariteit In de strijd voor behoorlijke non-profitakkoorden is solidariteit geen loos begrip. Er zijn al eerder belangrijke inspanningen geleverd voor een rechtvaardig statuut voor werknemers in een faire en maatschappelijk verantwoorde zorg. De ‘DAC-nepstatuten’ zijn niet vergeten. Na vele jaren van strijd en hindernissen kwamen die in de geschiedenisboekjes terecht. Een nieuw spook van een nepstatuut kunnen we best missen.

Dienstencheques kunnen vandaag in principe alleen in specifieke situaties. Maar er zijn kapers op de kust. Zij willen de achterdeur van de markt vinden en ze voort openwrikken naar de andere zorg- en welzijnssectoren. Zoals de kinderopvang of de zorg voor mensen met een handicap. Als je die spelers laat begaan, worden dienstencheques misschien het Paard van Troje in de zorg. Wie wordt daar beter van?

Kleur bekennen Als de Vlaamse regering het Woonzorgdecreet geloofwaardig wil uitvoeren, moet ze kleur bekennen. Een ‘totaalbenadering’ van zorg en thuiszorg vraagt een visie en een volwaardig gefinancierd aanbod. Dat een degelijke thuiszorg nodig en dringend is, hoeft weinig betoog. In 2006 was 18,8 procent van de Vlamingen ouder dan 65 jaar. Het gaat om bijna 1,1 miljoen mensen. Tegen 2030 zou het aantal 65-plussers in Vlaanderen aangroeien tot een kwart van de bevolking.

Bij Familiehulp PIT, de afdeling dienstencheques van Familiehulp, waren 65-plussers in 2005 goed voor 24 procent van alle gebruikers. In 2008 steeg dat aandeel zelfs tot meer dan 31 procent. De 75-plussers vertegenwoordigen nu al bijna één vijfde van de zorgvragers van Familiehulp PIT. Het gaat niet langer op om op de groeiende behoeftes in te spelen met wat financieel improvisatiewerk en dubbelzinnigheid.

Hoe we de stijgende behoefte aan thuiszorg invullen, is een fundamentele vraag. Welke zorg willen wij? Op basis van welke kwaliteitscriteria? Met welke vorm van financiering? En met welke zorg voor de werknemers? Moeilijke vragen die we niet uit de weg mogen gaan. Vragen die een duidelijk antwoord verdienen. Degelijke zorg moet een recht zijn voor iedereen.

Zorgverleners én zorgvragers moeten dan ook alle krachten bundelen. n OKTOBER 2009 | 113de jaargang | ons recht 7

internationaal Robert Veekman

De vakbonden uit de uitzendsector hielden op 3 en 4 september opnieuw een internationale bijeenkomst. Plaats van het gebeuren was het Zwitserse Nyon. Binnen de internationale dienstenbond UNI bestaat er een aparte werking rond de consulenten in uitzendkantoren. Anders dan in 2008 kwamen de deelnemers aan de meeting deze keer vooral uit Europa. België, Nederland, Frankrijk, Italië, Spanje, Portugal en GrootBrittannië waren van de partij. De Amerikanen stuurden ook een delegatie.

Uitzendconsulenten betalen zware prijs voor crisis Internationale meeting legt pijnpunten bloot

H

© foto: daniël rys

et internationale platform dient om de belangen van uitzendconsulenten en uitzendkrachten in wereldperspectief te bespreken. Tijdens de bijeenkomst was er een panelgesprek met vertegenwoordigers van de internationale werkgeversfederatie CIETT (International Confederation of Private Employment Agencies) en managers van de uitzendconcerns Adecco en Randstad.

Andere klemtonen Opvallend was dat er dit jaar veel meer gepraat werd over de problemen waarmee uitzendconsulenten geconfronteerd worden. De consulenten betalen een zware prijs voor de internationale economische crisis. In alle landen gingen er jobs voor de bijl. De bonden uit Frankrijk hadden het over een verlies van zowat 1.000 banen. In Spanje en Groot-Brittannië loopt het sociaal overleg dan weer erg stroef. Daar blijkt het uitermate moeilijk om een gestructureerd sociaal overleg op poten te krijgen.

De deelnemers aan de meeting constateerden met grote verbazing dat sommige woordvoerders van uitzendgroepen op een bijna irritante manier een goednieuwsshow aan het opvoeren zijn. Ondanks de crisis. En ondanks het wereldwijde verlies van jobs in

de sector. Soms stelden de vakbondsvertegenwoordigers lastige vragen aan de panelleden. Vragen waarop ze niet zomaar ja of nee konden antwoorden. Op die momenten bleken de hoge heren iets minder gemakkelijk op hun stoel te zitten.

Werk aan de winkel Op zich zou je mogen veronderstellen dat de Belgische vakbonden nog niet mogen klagen. In ons land bestaat een sterke overlegcultuur. Maar als het erom gaat de arbeidsvoorwaarden van de uitzendconsulenten te beschermen, valt er nog flink wat te leren van andere landen in WestEuropa. Zo heb je in Nederland heuse cao’s voor de medewerkers van uitzendbureaus. In het kader van de algemene crisis kwam er in Italië zelfs een sectorakkoord dat

8 ons recht | 113de jaargang | oktober 2009

alle uitzendbedrijven moesten naleven.

In België is het nog altijd een uitdaging om degelijke bedrijfsakkoorden af te sluiten. Zulke akkoorden zijn alleen mogelijk in ondernemingen waar de bonden vertegenwoordigers hebben. Maar sommige uitzendbedrijven doen er alles aan om vooral geen overlegorganen te moeten uitbouwen.

De gevolgen laten zich raden.

Enkele duizenden uitzendconsulenten zijn overgeleverd aan de goodwill van hun directies. Een probleem dat deels op te lossen is door ‘subsectorovereenkomsten’ die voor alle uitzendkantoren gelden.

Europese ondernemingsraden De vakbonden constateren ook dat de sector niet staat te trappelen om Europese ondernemings-

raden op te richten. De werkgevers werken liever met overlegplatforms in diverse vormen.

Maar de diverse delegaties op de internationale bijeenkomst waren van oordeel dat die situatie moet veranderen. Nu komt het te vaak voor dat eenzelfde onderneming diverse oplossingen zoekt voor hetzelfde probleem. De bonden hebben de stellige indruk dat ze meer dan eens doelbewust slecht worden geïnformeerd.

De LBC-NVK staat klaar om, samen met UNI, in het komende werkjaar officieel de eerste echte Europese ondernemingsraden in de uitzendsector uit de grond te stampen. Een eerste workshop over die kwestie vond al in september in Brussel plaats. Wordt vervolgd. n

Politieke hypocrisie over banken moet dringend ophouden

© foto: daniël rys

Uitspraken over ‘extra belasting’ roepen vragen op

Stefaan Decock

Allerhande voorzetten, loopgrachtenstellingen en populaire uitspraken doen de mallemolen van de media weer gretig malen. In de media was recent veel te doen over een mogelijke ‘extra belasting voor de banken’. De ‘bandieten van weleer’ moeten de crisis maar betalen en dus het gat in de begroting opvullen.

I

edereen loeide flink in dezelfde richting: doe de banken de crisis betalen. Het gaat toch opnieuw beter met diezelfde banken?!

De bankiers mogen zonder enige twijfel een extra bijdrage leveren om de crisis te helpen betalen, zegt de LBC-NVK. Maar eerst zijn inspanningen nodig om de werkgelegenheid in de financiële sector te beschermen. Wie langs de voordeur maatregelen binnenduwt, moet er wel over waken dat de achterdeur op slot is. Als geen ander weet de LBC-NVK perfect wie uiteindelijk het kind van de rekening zal worden.

Het personeel.

Leer ons de banken kennen. Die zullen zeer zeker de kosten van een bijkomende belasting willen recupereren. Uiteraard zullen zij de aandeelhouder geen jaar extra op zijn honger laten. Die aandeelhouder eist zijn dividend.

Nog lagere rendementen voor hun klanten

zullen de bankiers liever vermijden. Dus blijft nog maar één groep over die de sigaar kan zijn, het personeel. De werknemers boeten al langer voor de crisis.

Jobs beschermen Wil de overheid een extra belasting heffen op de winsten van de banken? Prima. Maar dan moet ze eerst eisen dat er niet aan de jobs geraakt wordt zolang die belasting bestaat. Zonder zo’n aanpak zijn we onze eigen werkloosheid aan het organiseren. Iets waar niemand van wakker lijkt te liggen. Eerst pompte de overheid 15 miljard euro in de banken. En daarna zou ze extra werkloosheid creëren?

Zo’n scenario is niet alleen misdadig maar ook en vooral dom.

Als er sluitende afspraken zijn over de banen in de sector, mag er van de LBC-NVK gerust een extra belasting komen. De vakbond vindt wel dat iedereen met ‘sterke schouders’ in de maatschappij solidair moet meebetalen voor de crisis.

De overheid heeft bij alle noodlijdende banken regeringscommissarissen. Via die vertegenwoordigers kan ze eisen stellen aan de directies. Tot nu toe moeten de regeringscommissarissen hun eerste instructie nog krijgen.

De banken doen als vanouds weer gewoon hun zin. Ondertussen leggen politici in de media stoere verklaringen af over belastingen, bonussen en gouden parachutes. Een schijnheilige vertoning. n

Bonden uit IT en telecom bundelen krachten binnen UNI Aanzet tot nog beter vakbondswerk in moeilijke sector Koen Dries

V

an 9 tot 11 september vond in het iets te chique gecaste Malahide in Ierland de fusie plaats tussen UNI Ibits Europa en UNI Telecom Europa. Ibits organiseerde de IT-sector, de zakelijke dienstverlening en de diensten aan de industrie. In de praktijk werden vooral projecten opgezet in de IT-sector en de zakelijke dienstverlening. UNI Telecom was de erfgenaam van een vroegere bond uit de openbare diensten.

Voor de afbraak van de nationale monopolies bestond de telecomsector in Europa, Azië en Afrika vooral uit overheidsbedrijven à la Belgacom/RTT. De jongste 20 jaar veranderde de sector ingrijpend.

Dat weet iedereen die met een mobieltje rondloopt, al eens een e-mail verstuurt of via internet bankiert.

Sommigen kijken vandaag televisie via de telefoonlijn of versturen e-mails langs de tv.

De vakbeweging organiseert werknemers. Als de realiteit van de werknemers verandert, past ze zich daaraan aan. Het water met de mediapoot van UNI (MEI) was nog iets te diep. Maar Telecom en Ibits gaan voortaan door het leven als UNI Europa ICTS. Het letterwoord ICTS staat voor ICT en diensten (‘Services’).

Een fusie creëert niet alleen kansen, maar ook wel eens wat spanningen. Enkele ‘oude’ éénbedrijfsbonden uit de telecom blijven worstelen met de diversiteit in de sector. De collega’s uit Scandinavië lieten om puur nationalistische redenen een voorzitter kiezen die niet gedragen werd en waartegen ze zelf campagne voerden. De rest van de wereld – en dan vooral de VS – heeft nog te veel koudwatervrees. ACV-Transcom (Belgacom) miste de fusie tussen het Internationaal Verbond van Vrije Vakverenigingen (IVVV) en het Wereldverbond van de Arbeid (WVA) en doet voorlopig niet mee.

Bakens uitgezet Inhoudelijk was de conferentie in Malahide wel sterk.

De bakens zijn uitgezet om meer en beter te werken voor de leden. Met een sterkere klemtoon op de praktische ondersteuning van personeelsvertegenwoordigers in multinationals. De LBC-NVK gaf in de aanloop naar de fusie duidelijk de richting aan. In Azië werken we samen met een Indiase IT-vakbond om telecombonden uit Maleisië en de Filipijnen te helpen voet aan de grond te krijgen in de groeiende sector van de outsourcing/diensten. In Europa zijn we met Ver.di (Duitsland), CFDT (Frankrijk), Unionen (Zweden) en Unite (Groot-Brittannië) experts en coördinatoren voor Europese ondernemingsraden aan het opleiden voor de ICTS-sector. Op termijn wordt dit een efficiënt Europees servicenetwerk voor onze militanten.

Als de Scandinavische collega’s hun nationalisme en de Amerikanen hun koudwatervrees overwinnen, wordt UNI ICTS een gezonde basis voor meer en beter vakbondswerk in een moeilijke sector. En daarvoor wilden we op 9/11 best nog eens een vliegtuig terug naar Brussel nemen. n

OKTOBER 2009 | 113de jaargang | ons recht 9

Wie betaalt nu met plezier belastingen?

Werknemers hebben veel baat bij goede publieke dienstverlening

ferre wyckmAns

De begrippen ‘belastingen’ en ‘graag’ komen niet te dikwijls voor in één en dezelfde zin. Mensen staan nu eenmaal niet te popelen om belastingen te betalen. En in bijna ieder van ons schuilt een fraudeur van het lilliputter-type. Maar we willen wel allemaal dat iedereen correct zijn belastingen betaalt. Vooral dan de anderen.

10 ons recht | 113de jaargang | oktoBer 2009

Zoals we ook allemaal ellenlange lijstjes hebben van wat we vinden dat de overheid moet doen en voorzien.

G

oede gezondheidsvoorzieningen, solide wegen en geen tolwegen, liefst gratis onderwijs, subsidies voor alles en nog wat, een snelle en degelijke politie, een gerechtelijk apparaat dat genoeg personeel heeft en gauw degelijk werk aflevert, kinderopvang die niet teveel kost, gratis tv-uitzendingen, fraaie gemeentehuizen, een vlotte post, sociale wonin-

gen. Vul zelf maar aan. De lijst met wat wij aan publieke dienstverlening verlangen is gigantisch lang.

En ja, we weten dat zoiets allemaal veel geld kost, erg veel geld zelfs. We zijn niet altijd spontaan geneigd om de consequente verdediger van die publieke dienstverlening te zijn. En toch hebben vooral de werknemers daar alle belang bij. Zonder een goede publieke dienstverlening zijn zij de eerste slachtoffers.

De overheid heeft onvermijdelijk inkomsten nodig om al die verwachtingen en opdrachten naar behoren te kunnen vervullen. Die in-

belastingen Zonder genoeg belastingen kan de overheid een aantal infrastructuurprojecten nooit financieren.

Een mooi voorbeeld is het pas geopende, prachtige nieuwe treinstation Luik-Guillemins. derscheid maken tussen echte belastingen en sociale zekerheidsbijdragen. Werkgevers en werknemers dragen bij voor de sociale zekerheid. Hun bijdragen zijn veruit de belangrijkste financieringsbron voor dat stelsel. Dankzij de sociale zekerheid hebben we een goede gezondheidszorg en krijgen we inkomensvervangende uitkeringen bij ziekte, werkloosheid en pensioen.

De belastingen op inkomsten uit arbeid of op sociale uitkeringen zijn nog iets anders.

Maar ook op dit vlak dient gezegd dat de gewone werkende man of vrouw de belangrijkste financier van de fiscus is. De bedragen die vennootschappen of sommige vrije beroepen aan belastingen betalen, kunnen de vergelijking met de bijdragen van de werknemers niet doorstaan. Als we de vergelijking maken op basis van het begrip ‘de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten’, blijft de vaststelling dat er een scheeftrekking is in het nadeel van zij die hun brood verdienen door te werken.

Binnen de werknemerscategorie is er wel een bijdrage naar draagkracht. Er is immers een progressief belastingssysteem. Dat betekent dat het percentage van de belastingvoet stijgt naarmate het over een hogere inkomensschijf gaat. Gevolg: de top van het inkomen wordt zwaarder belast dan het onderste stuk. Op die manier dragen de zwaarste schouders inderdaad de zwaarste lasten. Of in ieder geval zwaardere lasten.

kosten hebben. Combineer dat met de belastingcontrole die erg gebrekkig verloopt of eigenlijk nauwelijks bestaat. Hoeft het nog te verbazen dat de belastingdruk op arbeid hoog blijft? En dat de belastingdruk op andere inkomens zelfs zakt?

Voor de LBC-NVK is een andere aanpak broodnodig. De financiële en economische crisis deed de staatsschuld fors stijgen. Als gevolg daarvan namen de rentelasten gevoelig toe.

Ook die lasten dienen betaald met overheidsmiddelen. Zonder bijsturing in de overheidsmiddelen dreigen de werknemers nog maar eens de rekening gepresenteerd te krijgen.

Lagere btw in horeca Andere liberale voorstellen houden ook gevaren in voor de werknemers. Neem nu de verlaging van de btw in de horeca. Het is niet ondenkbaar dat een btw-verlaging in de horeca de consumptie doet toenemen en extra jobs creëert. Tenminste, als de horeca-uitbaters navenant hun prijzen verlagen. En als zwartwerk in officiële jobs wordt omgezet. Als dat allemaal niet gebeurt en als er geen controle gebeurt, betekent een verlaging van de btw alleen dat de overheidsmiddelen een aderlating ondergaan.

Financiële ruimte daarvoor is er niet. Als de overheid haar middelen ziet krimpen, leidt dat tot minder publieke dienstverlening. En zo sluit de cirkel zich weer.

Minder publieke dienstverlening is altijd meer in het nadeel van de economisch zwakkeren dan van wie financieel sterk in zijn schoenen staat.

We zijn niet altijd spontaan geneigd om de consequente verdediger van die publieke dienstverlening te zijn.

En toch hebben vooral de werknemers daar alle belang bij.

© foto: belga

Vlaktaks

komsten komen uit belastingen. Dat kunnen rechtstreekse belastingen zijn, bijvoorbeeld op loon, op andere inkomsten, op bedrijfswinsten. Het kunnen ook verbruiksbelastingen zijn. De btw is zo’n verbruiksbelasting. Je betaalt de btw alleen als je een product of dienst koopt of verbruikt. En ook taksen of accijnzen op alcohol of tabak zijn onrechtstreekse belastingen.

Sociale zekerheid De belasting op arbeid is in ons land hoog.

Voor een goed begrip moeten we wel een on-

De jongste jaren was er veel te doen rond ‘de vlaktaks’. Bij Open VLD en Lijst De Decker schermen ze wat graag met deze ‘eenvoudige, simpele en rechtvaardige belasting’. Zoals het woord laat vermoeden is er niks meer progressief bij deze belasting. Het belastingpercentage blijft onveranderd, wat ook de hoogte van het inkomen is. Het spreekt voor zich dat uitgerekend de hoogste inkomenstrekkers er met zo’n vlaktaks op vooruit gaan. Want er is geen hogere belastingvoet op een hogere inkomensschijf. Onder het mom van de slogan ‘iedereen gelijk’ worden zo de hogere inkomens bevoordeeld.

Het principe van de vlaktaks kennen we al in de vennootschapsbelasting. Daar is niet veel van progressieve tarieven te merken. Een andere kwaal is dat vennootschappen en vrije beroepen een hele rist van aftrekbare bedrijfs-

Openbaar debat Hoe kan het anders? De LBC-NVK zal nooit beweren dat met een vingerknip hier en een maatregel daar het debat zomaar de andere kant zal uitgaan. Integendeel, de vakbond pleit voor een heel grondig publiek debat.

Een debat dat mikt op fundamentele keuzes.

Waarbij rechtvaardigheid het wint van het kortzichtige maar vaak grote geldgewin van sommigen.

Onvermijdelijk komt de vraag naar een vermogensbelasting weer op de proppen. Het ACV heeft sinds jaren een schitterend en realistisch plan voor zo’n vermogensbelasting.

In het kader van het noodzakelijke debat dient er ook gepraat over allerlei ‘tewerkstellingsbevorderende maatregelen’ die finaal niet blijken te werken en dus alleen de aandeelhouders of de bedrijfswinsten ten goede komen. De notionele intrest is één van die maatregelen. Op die keuzes komt Ons Recht later nog terug. Als het om de belastingen gaat, kan én moet het anders. n OKTOBER 2009 | 113de jaargang | ons recht 11

tom en Sarah geven jongeren een gezicht bij Nike in laakdal Strijd voor meer vaste contracten levert resultaat op

JoerI sAenen

Het Amerikaanse concern Nike opende in 1994 een modern verdeelcentrum voor sportkleding en accessoires aan het Albertkanaal in Laakdal. De artikelen zijn bestemd voor winkels in Europa, het Midden-Oosten en Afrika. Het bedrijf in Laakdal groeide gestaag uit tot één van de grootste werkgevers in de Kempen. Nogal wat jongeren vinden werk bij Nike. Ons Recht voelde twee dynamische jongerenmilitanten van de LBC-NVK aan de tand, Tom Claes en Sarah De Boulle.

B

ij Nike CSC, zoals de vestiging in Laakdal officieel heet, werken 1.350 mensen met een vast contract. In de drukke zomermaanden komen daar nog tot 800 tijdelijke krachten bij. In januari werd een ‘cao vaste contracten’ afgesloten. Daardoor zal het aantal vaste medewerkers naar 1.500 stijgen.

12 ons recht | 113de jaargang | oktoBer 2009

ONS RECHT: Tom en Sarah, jullie zijn twee van de vijf jongerenmilitanten van de LBC-NVK bij Nike CSC in Laakdal. Waarom kozen jullie voor een job bij Nike?

TOm ClaES: “Voor de komst van Nike waren hier in de buurt niet zoveel ondernemingen waar jongeren aan de slag konden. Nike profileerde zich altijd als een jong en dynamisch bedrijf. En dat trekt veel jongeren aan die hier graag willen komen werken.”

SaRaH dE BOUllE: “Ondertussen is Nike toch al zo’n 15 jaar lang in België actief als werkgever. Op de werkvloer merk je goed dat het bedrijf in trek is bij jonge mensen.”

ONS RECHT: Wat motiveerde jullie om een vakbondsmandaat op te nemen?

TOm: “Gedurende lange tijd werkte ik zelf als uitzendkracht en met tijdelijke contracten.

Zulke contracten veroorzaken veel onzekerheid. Ik weet wat het is om met die onzekerheid te moeten leven. Elke week opnieuw vraag je je bang af of je contract nog wel verlengd zal worden. En of je nog werk zal hebben. Ik weet hoe dat voelt en ik wilde iets terugdoen voor de jongeren.”

SaRaH: “Wie een tijdelijk contract heeft of uitzendkracht is, moet een hele papierwinkel doorworstelen om met alles in orde te blijven.

Jongeren hebben rond die papierwinkel heel wat vragen. Ik help ze graag met zulke vragen.

Jonge mensen stellen zich natuurlijk ook de vraag wanneer ze kans maken op een vaste job.

Nu het economisch slechter gaat, merk je dat nog meer dan anders.”

Werkzekerheid ONS RECHT:

Voelt Nike iets van de economische

crisis?

SaRaH: “Zeker. Begin dit jaar konden we nog een cao afsluiten over 150 bijkomende vaste contracten. Maar het aantal tijdelijke contracten is op zijn minst gehalveerd. Uitzendkrachten worden ook sneller thuis gelaten of krijgen dagcontracten.”

TOm: “We ondervinden dat heel wat mensen met een onzeker statuut op zoek gaan naar ander werk. Bij werkgevers met méér zekerheid zoals het leger, De Lijn of de spoorwegen.

Heel wat van de collega’s die naar iets anders uitkijken zijn jongeren. Werkzekerheid is voor hen belangrijk.”

JONGeReN druk is dan in andere jaren. De mensen maken zich zorgen.”

SaRaH: “Door de crisis staat de omzet onder druk. Maar wij verdelen veel artikelen uit diverse segmenten zodat de impact van de crisis toch beperkt blijft. En de producten van Nike liggen goed in de markt.”

TOm: “De directie controleert nu toch sterker het werkverzuim. En er valt al eens vlugger een ontslag. Dat leeft wel bij het personeel. Door al wat er rondom hen gebeurt zijn de mensen sowieso sneller ongerust.”

‘Crisiswerkloosheid’ Jonge werknemers liggen dus wel degelijk wakker van de economische crisis?

SaRaH: “Inderdaad. Zeker nu bedienden met ‘crisiswerkloosheid’ geconfronteerd kunnen worden. Nogal wat jongeren uit mijn vriendenkring werken als arbeider. Zij hebben nu af te rekenen met economische werkloosheid.

Een zware dobber voor hun financiën. Je loon krijgt een flinke knauw, maar de rekeningen blijven binnenstromen. Gelukkig heeft iedereen bij Nike een bediendecontract. Zo’n contract heeft toch wel voordelen zoals een vast maandloon en betere opzegtermijnen. Maar de komst van de crisiswerkloosheid voor bedienden stemt het personeel toch zorgelijk.”

TOm: “Ik ken een koppel dat een woning aan het bouwen is. Die mensen kregen in hun bedrijf te horen dat er ontslagen dreigden en dat er economische werkloosheid werd ingevoerd.”

© fOTO: DANIëL ryS

ONS RECHT:

“Daarom was de nieuwe cao over extra vaste contracten ook zo waardevol. Dankzij de cao krijgen 100 tijdelijke collega’s een vaste baan. Nike zoekt buitenshuis nog eens 50 kandidaten voor een vast contract. Jongeren verlangen zekerheid. Ze moeten rekeningen betalen, huurgeld opbrengen of een lening aangaan. Soms kan dat alleen als je een vast inkomen hebt.”

SaRaH:

Andere werkgevers in de Kempen, zoals Philips Lighting (Turnhout) en DAF Trucks (Westerlo), lijden fors onder de crisis. Nike minder?

TOm: “Philips Lighting en DAF Trucks zijn productiebedrijven. In de vestiging van Nike draait alles rond logistiek. We zijn het grootste en modernste verdeelcentrum in Europa en het logistieke hart van Nike voor Europa, Afrika en het Midden-Oosten. In 2007 werd het verdeelcentrum uitgebreid met de afdeling ‘equipment’.

Er zit hier nogal wat kennis en dat is een troef.”

“In het kader van besparingen werden voor de vakantie wel negen bedienden uit de ‘support’ ontslagen. Nike wilde wereldwijd 5 procent op de kosten bezuinigen. De afdeling ‘operations’ bleef gelukkig buiten schot. Maar uiteraard merken de werknemers wel dat het minder ONS RECHT:

ONS RECHT: Hoe werd de actie onthaald?

“We kregen heel wat positieve reacties.

Het viel in de smaak dat we als vakbond aandacht toonden voor de vragen en bekommernissen van jongeren. En dat we ook echt iets ondernamen. De jobstudenten wisten niet altijd dat er zoiets als een jongerenwerking bestond. Dat weten ze nu dus wel (lacht).”

TOm:

ONS RECHT: Jullie konden dus wel wat jongeren warm maken voor vakbondswerk?

TOm: “Veel jongeren weten niet goed wat er precies komt kijken bij vakbondswerk. Ze associëren het nogal gemakkelijk met ‘staken’.

Maar vakbondswerk is veel meer dan alleen maar staken. Die boodschap uitleggen is niet zo gemakkelijk. Daarom zijn initiatieven zoals de onthaalactie ook zo belangrijk. Zo leren jongeren ons op een andere manier kennen.”

SaRaH: “De actie was zeker en vast geslaagd.

Ze leverde ons in elk geval weer heel wat nieuwe leden op. Voor jongeren is het meegenomen dat je gratis lid kan worden van de Enterwerking van het ACV.”

Feestdagen in de zomer Jullie jongerenwerking maakt uiteraard deel uit van de ruimere vakbondswerking bij Nike?

Hoe past één en ander in elkaar?

Sa R a H : “We besteden aandacht aan diverse onderwerpen en kaarten die aan bij onze afgevaardigden. Van de uitzendkrachten en jobstudenten kregen we bijvoorbeeld veel vragen over de feestdagen in juli en augustus. De ondernemingsraad had die feestdagen ‘verplaatst’ naar dagen buiten de zomermaanden. Daardoor zagen heel wat tijdelijke collega’s en uitzendkrachten die feestdagen aan hun neus voorbijgaan. Een probleem waar wij wilden op inspelen om zoiets in de toekomst te vermijden. Uiteindelijk zijn het ook heel wat jongeren die met een tijdelijk contract werken. En elke cent is belangrijk.”

ONS RECHT:

Veel jongeren weten niet goed wat er precies komt kijken bij vakbondswerk.

Ze associëren het nogal gemakkelijk met ‘staken’. Maar vakbondswerk is meer dan alleen maar staken.

ONS RECHT: De LBC-NVK doet inspanningen om een jongerenwerking uit te bouwen. Hoe zit het op jullie bedrijf? Richten jullie je specifiek op jongeren?

TOm: “Wij doen inderdaad ook moeite. In de zomer hielden we een ‘onthaalactie’ voor jobstudenten. Zowel voor de lichting in juli als voor de lichting in augustus.”

ONS RECHT: Wat wilden jullie daarmee bereiken?

TOm: “Binnen de huidige vakbondswerking staan de activiteiten rond en voor jongeren nog in de kinderschoenen. Met de onthaalactie wilden we onszelf in de kijker zetten. En uiteraard jongeren informeren over hun rechten als jobstudent. Nike geeft elk jaar heel wat jongeren de kans om hier een maand als jobstudent te werken.”

SaRaH: “Nogal wat van die jongeren komen nadien ook solliciteren. Door de onthaalactie leren ze de LBC-NVK nu al kennen. Zo vinden ze later misschien vlugger de weg naar onze vakbond. Dikwijls hebben ze ook al familieleden die bij Nike aan de slag zijn. Het is belangrijk dat mensen weten dat de vakbond voor hen klaar staat.”

ONS RECHT: Moet de LBC-NVK meer aandacht opbrengen voor jongeren?

TOm: “Specifieke jongerenthema’s moeten in elk geval uitdrukkelijk aan bod kunnen komen in de vakbondswerking. Zeker in deze economisch moeilijke tijden. Meer dan ooit moeten we nu knokken om onze sociale rechten te beschermen en versterken. We mogen geen sociale afbouw dulden die de jongeren treft. Ondersteuning vanuit de beweging is daarbij heel belangrijk.”

SaRaH: “Momenteel werken we vooral samen met de Enter-werking van het hele ACV. Maar het zou positief zijn om met jongeren binnen de LBC-NVK één front te vormen. Solidariteit maakt ons nu eenmaal sterker.” n

oktoBer 2009 | 113de jaargang | ons recht 13

OVeR de GReNZeN ming van het arbeidsrecht zou veel vergemakkelijken. www.iuf.or www.iuf.org

AnnIck Aerts

Aanval bij Lipton tea in Pakistan Het levensmiddelenconcern Unilever heeft in het Pakistaanse Khanewal een vestiging die producten van Lipton Tea maakt.

Amper 22 werknemers hebben er een vast contract. De andere 723 personeelsleden hebben een tijdelijk statuut. Zij werken voor zes onderaannemers.

De mensen werken in erbarmelijke omstandigheden. Jaarlijkse vakantie is er niet. Het gemiddelde daginkomen ligt onder de 2 euro. Extra premies voor overuren bestaan niet. En het uurrooster kennen de werknemers pas bij het begin van elke week. De meeste personeelsleden werken al 15 jaar lang in deze omstandigheden.

Samen met de plaatselijke vakbond wil de internationale voedingsbond IUF nu een wereldwijde campagne voeren om Unilever extra onder druk te zetten.

Maar die campagne leidde tot een frontale aanval op het plaatselijke actiecomité. In april stuurde het management 158 van de 237 leden van het actiecomité zonder werk naar huis. Op 31 augustus gebruikte het bedrijf zelfs geweld om een actie te breken. Drie werknemers raakten gewond.

Eén van de onderaannemers zou achter het geweld zitten. Het bedrijf is bang zijn contract met Unilever kwijt te raken. Surf naar www.casualtea.org en stuur een bericht naar Unilever om de situatie aan te klagen.

succes voor Palestijnse organisatie De Israëlische spoorwegen lanceerden eind mei 2009 nieuwe criteria voor werknemers met minder dan een jaar dienst en voor nieuwkomers. Spoorwegarbeiders moesten voortaan legerdienst gedaan hebben. Een discriminerende maatregel voor Palestijnen, want die mogen om veiligheidsredenen geen legerdienst doen in Israël. Zo’n criterium is ook niet relevant voor de uitvoering van het werk. De maatregel dreigde het ontslag van 150 werknemers tot

Vakbonden boos op wereldbank

gevolg te hebben. Onze Palestijnse zusterorganisatie Sawt el Amel voerde internationaal campagne tegen de ommezwaai bij de Israelische spoorwegen. En ze stapte naar de arbeidsrechtbank in Tel Aviv. Een definitieve uitspraak is er nog niet, een tussentijds vonnis al wel. Volgens de rechtbank mogen de spoorwegen nog geen mensen ontslaan op grond van de nieuwe criteria. Sawt el Amel hoopt dat de definitieve uitspraak ook gunstig zal uitvallen. Het is positief dat de rechtbank tussentijds al erkende dat de maatregel Palestijnen discrimineert.

Kijk op www. laborers-voice.org.

rode kruis zet werknemers onder druk In Oostenrijk maakte het Rode Kruis jarenlang fouten bij de berekening van de lonen van het personeel. De fouten hielden verband met de vergoedingen voor overuren en andere toeslagen. De 200 werknemers hebben alles bij elkaar nog recht op zo’n 2 miljoen euro.

Onder druk van de ondernemingsraad en de vakbond zegde het management toe het achterstallige geld uit te keren. Maar de aanpak van het management stuit de bond tegen de borst. In persoonlijke gesprekken met werknemers over de extra betaling vraagt het Rode Kruis om binnen een strikte deadline te reageren.

De directie doet een voorstel dat een pak minder interessant is dan wat de werknemers eigenlijk moeten krijgen.

De vakbond GPA eist nu dat het management over het dossier in gesprek gaat met de ondernemingsraad. Om zo een algemeen kader voor de betaling uit te werken. Nu handelt het management erg willekeurig en zet het personeelsleden onder druk. Bij een or-

14 ons recht | 113de jaargang | oktoBer 2009

ganisatie als het Rode Kruis mag het begrip ‘maatschappelijke verantwoordelijkheid’ geen lege doos zijn. Ook niet als het om de eigen werknemers gaat. www.gpa-djp.at

Bonden bij smithfield halen slag thuis Het Amerikaanse Smithfield is de grootste multinational in de productie en verwerking van varkensvlees. Smithfield heeft activiteiten in de hele wereld. Ook in België. In de vestiging in het Amerikaanse Tar Heel (Noord-Carolina) kwam deze zomer eindelijk een einde aan 17 jaar vechten voor de mensenrechten. De vakbond voerde een jarenlange strijd. Er was een procedureslag via de rechtbanken.

En het bedrijf probeerde vaak om personeel en vakbondsmilitanten bang te maken.

Eind 2008 slaagde de vakbond UFCW erin erkend te worden in het bedrijf. In juni van dit jaar keurden de werknemers in Tar Heel hun allereerste collectieve arbeidsovereenkomst goed. Door die cao kregen ze vanaf 1 juli een loonsverhoging. Nu verdienen ze eindelijk het gemiddelde loon uit hun sector.

In de cao staan ook afspraken over een betere hospitalisatieverzekering, een betere betaling bij ziekteverlof, de oprichting van een veiligheidscomité en vorming voor werknemers over veiligheidsregels. Zowel de werknemers als de bond zijn erg tevreden over de resultaten. In Tar Heel haalden ze de grootste loonsverhoging binnen die ze ooit kregen. Een verhoging die voor elk personeelslid geldt.

Jammer is wel dat het 17 lange jaren moest duren om zover te geraken. Vakbonden zouden vlotter erkend moeten worden in de VS. Het recht om te onderhandelen moet overal bestaan. Een hervor-

De Wereldbank publiceert ieder jaar het rapport ‘Doing Business’.

In het rapport is te lezen in welke landen het makkelijk of moeilijk is om te ondernemen. De schrijvers van het rapport geven ook beleidsadvies aan landen die financiele steun vragen aan het IMF. Al lang is dit rapport een doorn in het oog van de vakbondswereld.

Volgens de Wereldbank moeten de landen maatregelen afbouwen die werknemers beschermen. En moeten ze de flexibiliteit vergroten.

Begin dit jaar beloofde de Wereldbank dat ze niet langer de klemtoon zou leggen op meer flexibiliteit. Maar in het jongste rapport was het weer hetzelfde liedje, zegt de internationale vakbondsvereniging IVV. Het rapport raadt bijvoorbeeld af om zaken te doen in Cambodja omdat het land een socialezekerheidsbijdrage invoerde. Georgië is dan weer een goede leerling uit de klas omdat het een aantal sociale belastingmaatregelen afschafte.

Volgens het rapport moeten overheden de opzegvergoedingen bij ontslag verminderen. En moeten er ook minder verplichtingen zijn om collectieve ontslagen vooraf aan te kondigen.

In het document staan talloze voorbeelden die de bedenkelijke aanpak van de Wereldbank illustreren. Guy Ruyder (IVV) vindt het hoog tijd dat de Wereldbank haar eigen beloftes nakomt en overlegt met de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), vakbonden en werkgeversorganisaties.

Dat overleg moet resulteren in een nieuwe indicator voor onderzoekers die willen nagaan of het overheidsbeleid in een bepaald land ‘vriendelijk’ genoeg is voor het bedrijfsleven. Die indicator moet de overheid juist stimuleren om de fundamentele arbeidsnormen te respecteren en sociale bescherming te promoten. www.ituc-csi.org n

sociaal

UNI focust op werkomstandig- Petroplus heden in callcenters verliest Campagne krijgt steun van LBC-NVK pleit tegen vakbonden

Stakingsrecht is fundamenteel recht

© foto: daniël rys

De Antwerpse raffinaderij Petroplus diende eerder dit jaar een eenzijdig verzoekschrift in. Ze liet op 12 augustus 2009 via de rechtbank alle mogelijke stakingen en collectieve acties verbieden. Op 15 september vernietigde de rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen die beschikking. Petroplus beet in het zand.

H Jos Van Hout

De vakbonden vragen deze maand aandacht voor de werkomstandigheden in de callcenters. Aanleiding is de nieuwe internationale campagne van Union Network International (UNI), een netwerk waarbij de LBC-NVK en de andere Belgische bediendebonden aangesloten zijn.

U

NI besteedde al vaker aandacht aan de callcenters. Zo had je in 2006 de campagne ‘Stop the Boss’ rond het stressprobleem. En in 2007 de campagne ‘Kill secret monitoring’, die draaide rond monitoring. In 2008 luidde de slogan ‘It’s your call, speak up to secure your job’. Toen lag de klemtoon op de werkzekerheid. Dit jaar staan de werkomstandigheden centraal. De slogan is nu ‘Need more hands?’.

Meer dan ooit staan de werknemers in callcenters onder druk. Klanten worden veeleisender.

Om de haverklap zijn er herstructureringen.

Callcenters moeten almaar concurrentiëler worden en steeds soepeler inspelen op de vragen van klanten. Need more hands?

De Belgische wetgeving geeft werknemers heel wat bescherming. Maar niet elke werkgever houdt zich aan de regels. Alle callcenters over dezelfde kam scheren zou ongepast zijn. Maar er zijn bedrijven die het niet zo nauw nemen met wetten, cao’s en andere afspraken. Die bezoedelen het imago van de sector. Ze maken

uurroosters niet op tijd bekend, veranderen eenzijdig de planning, voeren zonder overleg flexibele werkroosters in of ondermijnen het recht op tijdskrediet. Soms kunnen werknemers hun pauzes niet nemen.

Gelukkig zijn er ook goede voorbeelden. Van bedrijven met cao’s over uurroosters, pauzes, het recht op tijdskrediet, toeslagen voor onregelmatige prestaties, een uitbreiding van de vakbondsmandaten en vakbondspremies.

Maar het kan nog altijd stukken beter.

De campagne ‘Need more hands?’ wil onderstrepen dat goede werkomstandigheden en een evenwicht tussen werk en privé-leven een fundamenteel recht zijn. Werknemers kunnen een beroep doen op hun vakbondsafgevaardigden.

Militanten in callcenters bieden een luisterend oor, maken mensen wegwijs in hun rechten en streven naar afspraken met de werkgever.

In de bedrijven trachten militanten gedaan te krijgen dat het personeel op een dag in oktober 10 minuten extra (betaalde) pauze krijgt.

Die tijd moet dienen om de campagne toe te lichten en met vakbondsmensen te praten over de werkomstandigheden. Een symbolische actie. Eigenlijk verdienen de werknemers elke dag die 10 minuten.

De LBC-NVK wil er ook zijn voor iedereen in een callcenter zonder vakbondsvertegenwoordiging. Klop gerust aan bij het LBC-NVK-secretariaat in jouw regio.

et personeel is bang voor de werkgelegenheid en een verdere afbouw van de activiteiten. Op zeker ogenblik besloot het bedrijf een nieuwe, dure installatie door te verkopen aan een zusterfirma in het Duitse Ingolstadt.

Het personeel rook onraad. De werknemers en vakbondsmilitanten organiseerden een actie.

Maar de bonden moesten de actie afvoeren uit vrees met hoge dwangsommen te worden geconfronteerd.

Petroplus wilde mogelijke acties de pas afsnijden via de rechtbank. Maar volgens de voorzitter van de Antwerpse rechtbank van eerste aanleg waren er diverse redenen om de aanvankelijke beschikking te annuleren. Hij omschreef het recht op collectieve actie als een fundamenteel recht. Alleen in erg uitzonderlijke omstandigheden kan dat recht worden ingeperkt. Stakingspiketten installeren hoort ook bij het stakingsrecht, oordeelde de voorzitter. Hij had verder bedenkingen bij het feit dat Petroplus met een eenzijdig verzoekschrift had gewerkt.

De nederlaag van de directie is van grote betekenis voor de vakbeweging. De werknemers hebben opnieuw de vrijheid om actie te voeren en hun jobs te verdedigen. Een belangrijk juridisch precedent.

Ondertussen staat Petroplus nog altijd te koop. En van een overnemer is nog geen sprake. De bonden zijn bang voor de toekomst van het bedrijf en de jobs. Nieuwe acties lijken in de maak, mogelijk in de hele petroleumsector. n

Meer over het campagnemateriaal en het verloop van de campagne op www.lbc-nvk.be. n OKTOBER 2009 | 113de jaargang | ons recht 15

nieuwe horizonten

Wie 45 jaar is, hoeft helemaal niet ‘afgeschreven’ te zijn Loopbaanontwikkeling helpt je weer de weg te vinden

Saskia De Bondt en Kathleen Brants

D

e medewerkers van het Centrum voor loopbaanontwikkeling (CLO) gaan via

16 ons recht | 113de jaargang | oktober 2009

een ‘loopbaantraject’ kaartlezen. Samen met jou zoeken ze de weg naar een geschikte job of opleiding. Met je coach leer je hindernissen te nemen en constructief om te gaan met de zwakke punten uit je cv. Je leert je wapenen tegen vooroordelen. En je kweekt het zelfvertrouwen dat nodig is om het tóch nog eens te proberen.

Je hebt immers veel troeven in de hand. Opgedane werkervaring, de talen die je kent, de cursussen die je volgde in het verleden. Misschien maakt een activiteit uit je vrije tijd veel indruk.

Of kan je overtuigen door je enthousiasme en gezond verstand. Het CLO zet alles op een rijtje in een individueel traject. De coaches gaan na wat voor jou belangrijk is in het werk. En ze bereiden voor hoe je dat allemaal uitgelegd krijgt.

Marleen De 46-jarige Marleen combineert twee jobs als verzorgende, één in de thuiszorg en één in een rust- en verzorgingstehuis. Die twee jobs combineren blijkt loodzwaar. Marleen raakt uitgeput. Eigenlijk droomt ze er al jarenlang van om verpleegkundige te worden. Maar dat is niet vanzelfsprekend, want daarvoor moet ze drie jaar lang opleiding volgen. Marleen is een alleenstaande vrouw en vraagt zich af hoe ze alles moet financieren. Ze heeft ook nog dyslexie, wat schrijven en studeren niet makkelijk maakt.

In 2007 beslist Marleen loopbaanbegeleiding te vragen om alles op een rij te zetten. Al gauw wordt het duidelijk dat ze niet langer wil blijven werken als verzorgende. Haar job is te uit-

© foto: daniël rys

De arbeidsmarkt is geen plek waar je zomaar je weg vindt. Ze is niet voor iedereen even toegankelijk. Veel werkgevers reageren terughoudend als een sollicitant op zijn cv zet dat hij een 45-plusser is.

Deuren blijven soms potdicht voor mensen die geen hoger diploma behaalden.

Staat er een niet-Vlaamse naam op je cv? Ook dan riskeer je geen voet tussen de deur te krijgen. Idem dito wanneer een mogelijke werkgever ziet dat je een arbeidshandicap hebt. Herkenbare situaties? Geen nood. Je kan leren beter om te gaan met deze ‘beperkingen’.

© foto: daniël rys

voerend en te weinig uitdagend. Marleen wil zichzelf veel sterker kunnen ontplooien. Ze besluit te onderzoeken welke opleidingen ze kan volgen om verpleegkundige te worden. Marleens allereerste vraag is: zal ik deze opleiding wel aankunnen? Daarom neemt ze deel aan een toelatingsexamen verpleegkunde, georganiseerd door de VDAB. Marleen slaagt in haar examen, maar praktisch en financieel dreigt het allemaal te zwaar voor haar te worden.

Toch zet ze door. Na veel speurwerk vindt Marleen een passende opleiding verpleegkunde. Dan beslist ze om deeltijds tijdskrediet te nemen. Ze praat erover met haar familie en vindt daar steun. Ondertussen zit Marleen al in haar tweede jaar verpleegkunde. “Het is best zwaar, maar zeker de moeite waard om te doen”, concludeert ze.

© foto: daniël rys

Filip Een andere cliënt van het CLO is Filip, een man die na 22 jaar nog altijd trots is dat hij bij een internationaal technologiebedrijf werkt.

In zijn job moest Filip machineparken gebruiksklaar maken. Daar hoorden veel buitenlandse reizen bij.

“Mijn werk gaf me veel kansen, maar er was ook een andere kant aan de medaille”, vertelt Filip. “In de loop der jaren raakte het evenwicht tussen mijn werk en mijn privé-leven zoek. Vaak pakte ik mijn koffers om op een drafje te kunnen vertrekken naar de andere kant van de wereld. Mijn werkuren waren – op zijn zachtst uitgedrukt – onregelmatig. Tijd voor sport, de tuin of cultuur bleef er niet meer over. Bovendien begon mijn lichaam tegen te sputteren. Zware apparaten en gereedschapskoffers tillen werd moeilijker.”

Filip beslist het roer om te gooien. Als hij daarover met zijn werkgever praat, krijgt hij steevast te horen dat ze hem niet kunnen missen.

“De klanten vragen naar jou.”

Van werkgever veranderen ziet Filip niet echt zitten. Hij is de 45 voorbij en heeft geen hoger diploma. Zo komt hij bij het CLO terecht.

“Eigenlijk kreeg ik in het eerste gesprek al duidelijk verwoord wat mijn ideale job zou zijn.

Geen avontuurlijk beroepsleven meer, maar een job die zich vooral op kantoor afspeelt.

Opdrachten wilde ik in overleg kunnen inplannen. Ik was best bereid om in contact te blijven met klanten. Reizen mocht nog altijd, maar wel beperkter dan vroeger.”

Assertiviteit

Met de hulp van zijn coach krijgt Filip zijn doelstellingen weer helder. En geeft hij een nieuwe richting aan zijn loopbaan. “Op zeker ogenblik stapte ik op mijn nieuwe baas af met mijn ideeën. Ik wees hem erop waar ik hem kon helpen om zijn visie te verwezenlijken.

Hij luisterde met interesse. Uiteindelijk kreeg ik een andere functie. Ik heb geen onregelmatig leven in het buitenland meer en kan weer een sociaal netwerk uitbouwen in België. Mee dankzij de loopbaangeleiding bereikte ik voor 90 procent wat ik wilde. Ik hoop dat het zo kan blijven in de toekomst.”

Mensen als Marleen en Filip bewijzen wat je kan bereiken met loopbaanontwikkeling. Gedurende het hele najaar geeft het CLO overigens extra aandacht aan werknemers uit één van de volgende groepen: 50-plussers, kortgeschoolden, allochtonen en mensen met een arbeidshandicap. Ook werknemers boven de 45 worden extra aangemoedigd om deel te nemen.

Nog vragen? Wil je graag kennismaken? Gesprekken met de coaches zijn mogelijk in elke Vlaamse provincie, tijdens en na de werkuren. Voor leden van het ACV is de begeleiding gratis. Contact opnemen kan via 03/220 89 50 of loopbaancentrum@acv-csc.be.

De website van het CLO vind je op www.loopbaanontwikkeling.be. n

Het ontbrak me aan assertiviteit om mijn wensen bij mijn baas te verdedigen en te beargumenteren.

Daarom begonnen mijn coach en ik, geleidelijk aan, zulke gesprekken voor te bereiden.

Filip gelooft niet dat hij zijn droom op het werk kan realiseren. “Het ontbrak me aan assertiviteit om mijn wensen bij mijn baas te verdedigen en te beargumenteren.

Daarom begonnen mijn coach en ik, geleidelijk aan, zulke gesprekken voor te bereiden.

Ik oefende gesprekken via een rollenspel. Na zo’n gesprek kreeg ik feedback over de manier waarop ik communiceerde. Zo kon ik verbeteringen aanbrengen.”

Via de loopbaanbegeleiding leert Filip in de eerste plaats zichzelf beter kennen. “Ik werk graag grondig en ben een zoeker. Verder hou ik ervan om nieuwe situaties en uitdagingen op mijn pad te vinden. Die eigenschappen zal ik zeker blijven gebruiken in mijn werk. Want dat geeft me voldoening.”

OKTOBER 2009 | 113de jaargang | ons recht 17

arbeids-gericht marc weyns

Ontslag om economische redenen De arbeidsrechtbank in Brussel sprak op 31 augustus 2009 een interessant vonnis uit dat diverse punten behandelt. Een eerste punt ging over het ontslag om economische redenen.

In de verzekeringssector kwam er een cao over de ‘vastheid van betrekking’. Die cao waarborgt niet dat iemands arbeidsovereenkomst niet kan worden stopgezet. Wel zijn er spelregels die het ontslagrecht van de werkgever afzwakken. Als de werkgever aanvoert dat er economische redenen zijn voor een ontslag, moet hij een bepaalde procedure naleven voor hij het ontslag mag doorvoeren.

In het concrete geval waarover de Brusselse arbeidsrechtbank moest oordelen, had de werkgever nagelaten de regels van de cao te volgen. Volgens de werkgever was dat niet nodig omdat het maar over één werknemer ging. De rechtbank volgde die zienswijze niet.

Ook een ontslag van slechts één werknemer kan wel degelijk een ontslag om economische redenen zijn. De rechtbank veroordeelde de werkgever tot de betaling van een extra schadevergoeding, zoals bepaald in de cao.

Brand in de onderneming Als een onderneming helemaal of voor een deel afbrandt, beroept de werkgever zich wel eens vaker op de zogenaamde overmacht. Dat heeft dan tot gevolg dat hij de betrokken werknemers niet langer aan het werk kan houden.

Het arbeidshof in Brussel vond dat een brand een geval van overmacht kan zijn als die niet het gevolg is van een fout van de werkgever. Bovendien is er alleen overmacht als de onderneming haar activiteiten door de brand moet stopzetten.

Met de vergoeding van de brandverzekering heeft de werkgever de kans om het bedrijf herop te bouwen. Volgens het arbeidshof neemt dat niet weg dat het wel degelijk om overmacht kan gaan.

Eenzijdige verandering van werkplaats

Voorlopige wijziging Toelage voor iemand van arbeidsvoorwaarden met een handicap

Een andere kwestie uit het bewuste vonnis van de Brusselse arbeidsrechtbank is de wijziging van werkplaats.

De werkgever beweerde dat de functie van de werknemer wel werd afgeschaft, maar dat hij een volwaardig alternatief had voorgesteld. De werknemer woonde in Lennik en werkte in Brussel.

Hij kon voor flink wat minder loon een andere job krijgen, maar moest daarvoor wel naar Antwerpen.

Wat zei de rechter daarover? “Los van de door de werkgever voorziene financiële tussenkomst in het woon-werkverkeer, kan men niet buiten de vaststelling dat het traject Lennik – Berchem door de verkeersomstandigheden problematisch is, zodat het op dit punt alleen al gaat om een belangrijke wijziging van de arbeidsvoorwaarden.” Zo’n belangrijke verandering kan de werkgever niet eenzijdig doorvoeren.

In hetzelfde dossier was er nog een ander belangrijk twistpunt, de voorlopige vermindering van het loon. De arbeidsrechtbank spelt de verzekeringsmaatschappij de les: “Wanneer in het kader van een herstructurering de functie van een werknemer wordt geschrapt, gaat het niet op eenzijdig diens loon te reduceren in afwachting van de toekenning van een nieuwe functie of van een later ontslag.

Ofwel neemt de werkgever de beslissing om bij het verdwijnen van de functie de werknemer meteen te ontslaan, hierbij rekening houdend met zijn lopend loon.

Ofwel stelt het bedrijf hem in afwachting van een nieuwe functie – waarover een akkoord moet bestaan – voorlopig verder tewerk tegen hetzelfde loon als vóór de herstructurering.”

De werkgever maakte nadien tóch een eind aan het contract. Hij betaalde een ontslagvergoeding die berekend werd op basis van het verminderde loon. De rechter ging daar niet mee akkoord. Je kan niet de boter én het geld van de boter willen.

18 ons recht | 113de jaargang | oktober 2009

Een onderneming neemt een werknemer met een handicap in dienst. Het Fonds tot integratie van personen met een handicap komt voor een deel tussen in de loonkosten. De arbeidsovereenkomst zelf rept met geen woord over die tussenkomst.

Op een bepaald ogenblik doet de werknemer afstand van zijn statuut van gehandicapte. Daardoor vervalt de tussenkomst in het loon. De werkgever is hierover bijzonder verbolgen en vindt dat de werknemer zijn arbeidsovereenkomst verbreekt door zo te handelen.

Het arbeidshof in Luik was in een arrest van 17 oktober 2007 van mening dat de werknemer geen fout gemaakt had. De werkgever handelde dus erg voortvarend. Hij werd veroordeeld en moest een opzegvergoeding betalen.

© fOTO: PHOTONEWS

ReORGANISAtIe

Voetbal een feest, maar niet voor personeel van masterCard Meer dan 130 jobs sneuvelen bij uitgever kredietkaarten

kAthLeen mAes

De naam MasterCard brengen sommige mensen in verband met kredietkaarten.

Anderen denken dan weer aan de Champions League uit het voetbal. MasterCard Europe is de Europese poot van MasterCard Worldwide en heeft zijn hoofdkantoor in Waterloo. Daarnaast is het bedrijf ook nog actief in vele tientallen Europese landen. Bij MasterCard Europe staan meer dan 130 jobs op de tocht.

M

asterCard wil naar eigen zeggen bewijzen dat het zijn klanten respecteert. De onderneming doet dat door klanten in hun eigen taal te bedienen en rekening te houden met de cultuur van ieder land. Althans, zo staat het toch in mooie persberichten en reclameboodschappen. “De noden van de klant staan centraal”, beweert de uitgever van kredietkaarten. “MasterCard wil de noden op de diverse markten in Europa begrijpen en hieraan tegemoetkomen.”

Mooie woorden. Alleen gaat het om pure ver-

koopspraatjes. De realiteit bij MasterCard is heel anders.

Op 2 september 2009 pakte het management van MasterCard Europe uit met een collectief ontslag van 134 werknemers. De meeste van de getroffen medewerkers werken op de informatica-afdeling in Waterloo. Alle 134 jobs gaan voor de bijl in Europa. Sommige activiteiten worden samengetrokken in de VS.

Geen reden tot besparen De gedelegeerd bestuurder van MasterCard Europe, Javier Perez, koppelt de reorganisatie aan de besparingsmaatregelen die bijna alle spelers uit de financiële sector troffen als gevolg van de internationale crisis. Toch wel vreemd, want volgens de vakbonden is er helemaal geen reden om bij MasterCard Europe te besparen. Op 4 augustus van dit jaar was topman Perez het volmondig eens met die mening. Nog geen maand voor de Europese poot het collectief ontslag aankondigde dus.

MasterCard Europe maakte op 4 augustus een persbericht wereldkundig over de tweedekwartaalcijfers. Wat bleek? Anders dan heel wat andere ondernemingen presteerde MasterCard Europe in het tweede kwartaal van 2009 erg goed. In vergelijking met een jaar eerder groei-

den de aankopen met een kredietkaart van MasterCard met wel 7,2 procent.

Cadeaus voor management Terwijl bezuinigen de boodschap is in Europa, blijkt er in de VS geld om een nieuwe ‘chief operating officer’ aan te werven. Die nieuwe operationeel directeur krijgt niet alleen een riant jaarsalaris en de nodige extralegale voordelen. Hij incasseert ook een ‘tekenpremie’ van maar liefst 4,2 miljoen dollar. Omgerekend bijna 2,9 miljoen euro.

De werknemers op het hoofdkantoor van MasterCard Europe, die hun job dreigen te verliezen, staan perplex. Zij vragen zich af hoe dit alles te rijmen valt met het besparingsverhaal van hun directie. De reorganisatie in België is een flinke aderlating voor het personeel.

MasterCard heeft blijkbaar wel centen genoeg om zijn management te verwennen en de Champions League te sponsoren. Het gewone personeel is het kind van de rekening. Javier Perez heeft ergens wel gelijk als hij zegt dat een onderneming in deze moeilijke tijden haar prioriteiten moet stellen. Alleen jammer dat MasterCard niet voor de juiste prioriteiten kiest. n

oktoBer 2009 | 113de jaargang | ons recht 19

gerecht

Arbeidsrechtbank houdt kerk in het midden Inbreng vakbond leidt tot evenwichtige vonnissen

Jan Deceunynck

O

ok als we de kantoren van de Antwerpse arbeidsrechtbank in het ‘Vlinderpaleis’ binnenstappen, valt weinig te merken van de stereotiepe beelden van rechtbanken. Geen hermelijnen magistraten die wegduiken voor onze vragen, geen metershoge stapels papier op eikenhouten bureaus, geen sigarenrokende oude heren in statige maatpakken. En we moesten ook al niet drie weken van tevoren een afspraak maken, aangetekend en in drievoud. Eén telefoontje volstond om nog dezelfde middag te worden ontvangen. Om maar te zeggen: een aantal clichés over justitie of ‘het gerecht’ is duidelijk aan een herziening toe.

Ons Recht ging in gesprek met beroepsrechter

Het gerecht ligt onder vuur. In tijden van ontsnappingen en corruptieschandalen heeft iedereen wel een mening over hoe het beter kan. Maar zijn de problemen wel zo wijdverspreid als de krantenkoppen ons willen doen geloven?

Het vakbondswerk bij de LBC-NVK levert andere ervaringen op. Eigenlijk doet de arbeidsrechtbank het nog best goed. Bij de arbeidsrechtbanken is er weinig of geen achterstand en zijn er al evenmin veel discussies over vonnissen.

Hoe doen ze dat toch?

20 ons recht | 113de jaargang | oktober 2009

Hilde Velleman, griffier Nathalie Blommaert en hoofdgriffier Gerda Carron. Het drietal vertelde uitgebreid over de werking van de arbeidsrechtbank.

Drie pijlers ONS RECHT:

Welke dossiers behandelt een arbeids-

rechtbank?

Hilde Velleman: “Je hebt drie grote pijlers.

De eerste pijler vormen de betwistingen over het socialezekerheidsrecht. Dat zijn geschillen tussen burgers en overheid over uitkeringen.

Als iemand vindt dat hij ten onrechte geen werkloosheidsuitkering krijgt of het oneens is met de hoogte van een uitkering, kan hij zich tot de arbeidsrechtbank richten. De tweede pijler heeft te maken met het arbeidsrecht.

Wie een conflict heeft met zijn werkgever, kan dat voor de arbeidsrechtbank brengen.”

“Er is ook een derde pijler, die van recentere datum is. Arbeidsrechters moeten zich nu ook uitspreken over collectieve schuldenregelingen. Wie financieel aan de grond zit, kan aan de arbeidsrechtbank vragen om een regeling te treffen. De rechtbank probeert dan een billijke regeling uit te werken met de schuldeisers. In de praktijk krijgt de schuldenaar dan hulp om de schuldenlast weg te werken. Meestal worden de schulden voor een deel kwijtgescholden.”

ONS RECHT: Welke van de drie pijlers is het grootst?

“Het aantal arbeidsrechtelijke geschillen is kleiner dan het aantal betwistingen over het socialezekerheidsrecht. Maar geschillen in de arbeidsrechtelijke sfeer zijn meestal wel veel ingewikkelder. Doorgaans gaat het niet over één afgetekende discussie tussen werkgever en werknemer, maar om diverse dossiers: achterstallig loon, een discussie over de ‘uitwinningsvergoeding’, een schadevergoeding op basis van de welzijnswet en noem maar op. Dikwijls gaat het ook om grote bedragen. Een ontslagvergoeding bijvoorbeeld kan flink oplopen, zeker bij bedienden.”

Hilde Velleman:

“Collectieve schuldenregelingen betekenen voor ons niet zoveel werk. Maar ze vergen wel veel administratie. De griffiers hebben er hun handen mee vol.”

Gerda Carron: “Collectieve schuldenregelingen vertegenwoordigen veruit het meeste werk voor de griffiers. Daar komt inderdaad een hele hoop administratie bij kijken. De griffiers moeten elk contact met elke betrokken partij nauwkeurig bijhouden in het dossier. Toen we enkele jaren geleden verhuisden naar het nieuwe Antwerpse gerechtsgebouw, kregen we gelukkig wat extra ruimte. Die konden we al goed gebruiken om de collectieve schuldenregelingen te verwerken en archiveren.”

Lekenrechters ONS RECHT: “Een verschil met andere rechtbanken is dat bij de arbeidsrechtbank ook lekenrechters recht spreken. Naast de beroepsmagistraat zetelen er altijd een rechter van werkgeverskant en een rechter van werknemerskant. Wat is de functie van die lekenrechters?

Hilde Velleman: “De lekenrechters moeten ervoor zorgen dat de rechtspraak genoeg voeling houdt met de werkelijkheid. De dagelijkse praktijk op de werkvloer heeft invloed op

de rechtspraak. De drie rechters overleggen en nemen unaniem een beslissing. Alleen in uitzonderlijke gevallen moet de beroepsrechter de knoop doorhakken.”

“Deze manier van werken leidt tot evenwichtige vonnissen. Uitspraken die rekening houden met de realiteit vanuit de invalshoek van de werkgever en de werknemer. Het is ook een waarborg tegen klassenjustitie. Mensen met diverse visies zitten rond de tafel om tot een oordeel te komen. De ene visie weegt niet zwaarder dan de andere.”

Snelheid Hoe lang duurt een procedure bij de arbeidsrechtbank?

Hilde Velleman: “Dat wisselt uiteraard een beetje. Maar meestal is er een uitspraak na ongeveer zes maanden.”

Nathalie Blommaert: “Soms gaat het zelfs nog sneller. Veel heeft te maken met de aard van het geding. Als het om dringende zaken gaat, worden de termijnen in overleg met de partijen ingekort. En ook in dossiers van socialezekerheidsrecht trachten we de termijnen korter te maken. Daar gaat het over vervangingsinkomens, die voor de eiser meestal de enige bron van inkomsten zijn. Zoiets mag niet te lang aanslepen.”

“Soms duurt een procedure ook wat langer.

Als er bijvoorbeeld getuigen moeten worden opgeroepen of deskundigen worden aangesteld, verlengt dat de procedure.”

Hilde Velleman: “Iedereen heeft het recht om zich te verdedigen. En die verdediging opbouwen kan soms wat tijd vergen. Maar we maken ons sterk dat elke zaak toch wel binnen het jaar afgerond is. Nadien is er uiteraard nog de mogelijkheid om in beroep te gaan. En daar gaat dan weer tijd over. Op die manier kan een zaak langer aanslepen. Maar in de praktijk gaan partijen bij de arbeidsrechtbank zelden in beroep. Meestal kunnen beide partijen genoegen nemen met de beslissing.”

ONS RECHT:

ONS RECHT:

“We kruipen echt niet in de loopgraven” Peter Tierens is één van de medewerkers van de studiedienst van de LBC-NVK en arbeidsrechter in Antwerpen. Vindt hij het niet vreemd om als vakbondsvertegenwoordiger ook de rol van rechter in arbeidszaken op te nemen?

“Ik vind dat niet raar, neen”, antwoordt Tierens. “Onze inbreng is echt wel belangrijk. Wij zorgen ervoor dat de rechtspraak met beide voeten in de realiteit blijft staan. Het is ook niet zo dat we als rechter voluit de kaart trekken van de werknemer. Complete objectiviteit bestaat natuurlijk niet, maar we proberen toch zo objectief mogelijk naar de feiten te kijken.

Dat geldt ook voor de vertegenwoordiger van de werkgevers.”

Waarom voorzag de wetgever de arbeidsrechtbank van lekenrechters?

Peter Tierens: “Dat is de vertaling van ons Belgisch overlegmodel naar de rechtspraak. Zoals de sociale partners betrokken worden bij wetgevende initiatieven, worden ze ook bij de rechtspraak in de arbeidsrechtbanken betrokken. Zij moeten de realiteit van het werkveld in de rechtspraak binnenbrengen. Lekenrechters zijn er niet alleen in arbeidszaken. Ook handelsrechtbanken werken met lekenrechters. Daar zijn het mensen uit het bedrijfsleven die als rechter optreden.”

ONS RECHT:

Er is dus geen sprake van juridische

achterstand?

“Bij ons niet. Dat geldt trouwens voor de meeste rechtbanken. Hier en daar zijn er arrondissementen die met achterstand kampen. Maar in de praktijk valt het meestal best mee. Het probleem van de achterstand geldt eigenlijk alleen of vooral voor strafzaken. Maar dat zijn net de dossiers die het meest in het oog springen.”

Hilde Velleman:

ONS RECHT: Is de arbeidsrechtbank vriendelijk voor

werknemers?

We proberen natuurlijk in de eerste plaats een objectief oordeel te vellen.

Door onze evenwichtige samenstelling denk ik dat we daar ook in slagen. Dat blijkt trouwens uit het feit dat de partijen meestal tevreden zijn met de uitspraak.

Maar het arbeidsrecht beschermt inderdaad Hilde Velleman:

© foto: photonews

vooral de werknemers. Dat betekent uiteraard dat de rechtbank ook beschermend optreedt.

Ik zou het persoonlijk heel erg vinden als dat niet zo was.” n

Hoe loopt de samenwerking met de vertegenwoordigers van de werkgevers?

Peter Tierens: “Samenwerken is geen probleem. Het is echt niet zo dat we daar aan beide kanten in de loopgrachten kruipen. We proberen samen tot een oplossing te komen. De wet is uiteraard altijd de basis. Maar de lekenrechters trachten vanuit hun achtergrond ook specifieke accenten te leggen.”

“Meestal werken we samen met dezelfde ‘mederechter’. Daardoor kennen we elkaar goed en weten wat we van de ander mogen verwachten. Het zou echt niet werken als we ons altijd eenzijdig of partijdig zouden opstellen. Dat zou de samenwerking op langere termijn ondermijnen.”

ONS RECHT:

OKTOBER 2009 | 113de jaargang | ons recht 21

koopkracht Ferre Wyckmans

Onze lonen en sociale uitkeringen zijn gekoppeld aan de stijging van de levensduurte.

Welbekend als de indexering.

Die indexering is een belangrijke en inderdaad unieke vorm om de koopkracht te beschermen. Zonder het systeem zou bij elke prijsstijging ons inkomen er relatief op achteruitgaan. We zouden hetzelfde loon hebben, maar er minder mee kunnen kopen omdat de prijzen stijgen. De loonindexering zorgt ervoor dat de koopkracht voor een flink deel toch behouden blijft. Daarom willen de vakbonden deze Belgische verworvenheid niet te grabbel gooien.

D

e wijze waarop de indexering wordt berekend is al enkele keren veranderd. Dat was nooit in het voordeel van de werknemers.

Altijd opnieuw zijn er instanties, werkgevers en politici die denken dat dit unieke systeem onze concurrentiekracht onderuit haalt.

Tussen 1982 en 1986 werden drie zogenaamde indexsprongen niet omgezet in 2 procent loonaanpassing. Zo ging de koopkracht er eigenlijk met 6,12 procent op achteruit. In 1994 werd de ‘gezondheidsindex’ ingevoerd. Daardoor werden de prijzen van tabaksartikelen en autobrandstof (benzine

Indexering gooi je niet zomaar te grabbel

Uniek systeem met grote voordelen voor werknemers

of diesel) niet meer opgenomen in de ‘indexkorf ’. Die korf is een omvangrijke lijst van producten waarvan de prijsevolutie gevolgd wordt. Op basis van al die prijzen wordt berekend of de prijzen gestegen of gedaald zijn en zo ja, met hoeveel.

Gezondheidsindex De gezondheidsindex is er verantwoordelijk voor dat prijsstijgingen van autobrandstof niet langer verrekend worden in de loonindex. Kortom, de prijsstijgingen worden wel doorgerekend aan de verbruiker, maar onze lonen worden er op geen enkele manier door beïnvloed. In het recente verleden zag je de brandstofprijzen aan de pomp zakken. Maar dat had dus niet de minste invloed op de gezondheidsindex.

Het effect van die gezondheidsindex is merkbaar. Het indexcijfer van augustus (op basis van 2004 als startmoment) bedraagt 111,31. Dat wil zeggen dat de prijsstijging sinds 2004 dus 11,31 procent bedraagt. Het gezondheidsindexcijfer van augustus is 110,66. Dat wil zeggen dat onze lonen sinds 2004 met 10,66 procent werden aangepast. Dat is iets minder dan de prijzen. Niet gigantisch veel, maar toch. In augustus

2008 was dat verschil tussen echte prijsstijgingen en de toegekende loonindexering overigens 1,65 procent. Bij gestegen brandstofprijzen is het verschil als gevolg van de gezondheidsindex wel degelijk van belang.

Een andere ingreep was de invoering van het ‘viermaandelijkse gemiddelde’. Die ingreep was bedoeld om onmiddellijke aanpassingen van de lonen te voorkomen. Maand per maand wordt de gemiddelde gezondheidsindex berekend. Zo wordt een vertraging ingebouwd in het systeem. Als de prijzen stijgen, heeft werken met viermaandelijkse gemiddelden zijn effect. Maar bij prijsdalingen is het vertragende effect er net zo goed.

Wat stellen we nu vast? We verwijzen naar de tabel: !

@

#

$

januari

111,36 111,45 111,27

februari

111,74

111,75

111,38

maart

111,10

111,07

111,38

april

111,33

111,17

111,36

mei

111,25

110,96 111,24

juni

111,04 110,50 110,93

juli

110,97 110,48 110,78

augustus

111,31

110,66 110,65

! maand in 2009 @ indexcijfer # gezondheidsindex $ 4-maandelijks gemiddelde Het indexcijfer toont aan dat de prijzen bijna constant bleven sinds begin 2009, met een prijsdaling van 0,05 procent. De gezondheidsindex zakte lichtjes sinds begin van het jaar, net zoals het viermaandelijkse gemiddelde. Dat viermaandelijks gemiddelde ligt nu dus 0,62 procent lager dan 22 ons recht | 113de jaargang | oktober 2009

begin januari. Laten we dat cijfer even onthouden.

De indexering van de lonen gebeurt in de diverse sectoren verschillend. In een beperkt aantal sectoren worden de lonen elke maand aangepast aan het gewijzigde viermaandelijkse indexcijfer. Er zijn sectoren waar om de drie maanden een aanpassing gebeurt. Om de drie maanden wordt dan gekeken wat het dan geldende viermaandelijks gemiddelde indexcijfer is.

Maar in veruit de meeste sectoren worden de lonen aangepast zodra de volgende ‘2 procent-spilindex’ is overschreden. Dat wil zeggen dat er enkel een indexaanpassing gebeurt als het viermaandelijks gemiddelde een sprong (of duik) van 2 procent maakte. Uit de cijfers in de tabel blijkt dat die sprong, noch naar boven, noch

Altijd opnieuw zijn er instanties, werkgevers en politici die denken dat dit unieke systeem onze concurrentiekracht onderuit haalt. naar beneden al gemaakt is in 2009. De duik in de eerste acht maanden bedroeg slechts 0,62 procent. Het mechanisme van de 2 procent-aanpassing geldt overigens voor de ambtenarenlonen en voor de sociale uitkeringen.

In de pers was nogal wat te doen over de prijsdalingen en over het feit dat daardoor de lonen naar beneden zouden (moeten) worden aangepast. Een conclusie die toch wat overhaast getrokken werd. Als gevolg van de indexering zal er veel later een indexering gebeuren, dat staat vast. Voor er een loonaanpassing naar beneden – met 2 procent – komt, moet het viermaandelijkse gemiddelde nog veel forser dalen. n

sociaal

Actie in Middelheim-ziekenhuis Zoveelste herstructurering bij levert resultaat op Sylvania in Tienen Schrik dat ooit het licht definitief uitgaat

Annemie Plessers

© foto: photonews

Maandag 14 september. Het schooljaar is net terug begonnen. De vakantie is voorbij en het leven herneemt zijn gewone gang. Op het industrieterrein van Tienen organiseert de lampenfabrikant Havells-Sylvania in de eetzaal een bijeenkomst voor het personeel. De directie kondigt een nieuwe herstructurering aan. Van de 393 personeelsleden moeten er 182 weg. Het gaat om 125 arbeiders en 57 bedienden. Slik.

Olivier Remy

Het personeel van het operatiekwartier in het Antwerpse Middelheimziekenhuis legde op dinsdag 15 september voor 24 uur het werk neer.

De actie kwam er wegens het voortdurende gebrek aan werkkrachten.

D

e werknemers van het operatiekwartier klaagden samen met de LBCNVK al maanden over het personeelstekort. Begin september bereikten de directie, de werknemers en de artsen een akkoord. Maar toen op maandag 14 september enkele artsen aankondigden een extra operatiezaal te openen voor dringende gevallen, was de maat vol. De extra operaties moesten zonder bijkomend personeel uitgevoerd worden. De werkdruk en het aantal overuren zouden verder oplopen.

Het personeel besliste dan maar het werk een dag lang neer te leggen. De actie was ook het gevolg van een slechte communicatie en planning in het ziekenhuis.

Als gevolg van de staking vond de dag zelf nog overleg plaats tussen de directie en de vakbondsafvaardiging. Dat leverde een werkplan met afspraken op. De personeelsbezetting van het operatiekwartier wordt uitgebreid naar het normale niveau. Dat gebeurt via vrijwillige interne verschuivingen, de aanwerving van een extra verpleegkundige en de inzet van de ‘mobiele equipe’.

De directie van het ziekenhuis beloofde verder de communicatie en de planning

van het werk te verbeteren. De vakbondsactie zette duidelijk iets in beweging.

Werkdruk In de meeste geledingen van de non-profit blijft de werkdruk een probleem. Ook al zijn de oorzaken en de omvang van die werkdruk niet overal dezelfde.

Sinds jaren pleit de LBC-NVK voor meer opleidingsmogelijkheden in de verschillende sectoren en voor diverse functies.

Via ‘project 600’ kunnen personeelsleden met behoud van loon voor verpleegkundige studeren. Dat project heeft succes maar dient uitgebreid naar andere jobs zoals zorgkundigen. Zo kan de instroom van nieuw personeel groeien.

De personeelsnormen zijn soms niet ruim genoeg zodat het personeelstekort structureel is. Als gevolg daarvan is er te weinig ruimte op piekmomenten of wanneer collega’s ziek worden. Genoeg personeel op de werkvloer is en blijft een waarborg voor een goede kwaliteit van de zorg en dienstverlening voor iedereen.

In de komende jaren zijn vele duizenden extra verpleegkundigen, opvoeders en zorgkundigen nodig om in te spelen op de bijkomende vraag. En om personeel te vervangen dat met pensioen gaat. De overheid moet genoeg centen blijven investeren in de zorg, ook in tijden van begrotingsproblemen. Zeker als dat duizenden jobs oplevert in periodes met meer werkloosheid. De LBC-NVK zal deze verzuchtingen meenemen in haar eisenbundel voor een nieuw sociaal akkoord in de non-profit. n

Z

e zijn al een en ander gewend in Tienen. Er zijn nog andere bedrijven met problemen in de streek. Robert Bosch krimpt zijn personeel met één derde in. De Tiense Suikerraffinaderij slankte al diverse keren af. Bij Citrique gaat het ook niet goed.

Toch is het elke keer opnieuw schrikken. Dit gaat over het werk en het inkomen van mensen zoals jij en ik.

Mensen met een gezin, kinderen, een woning, een lening en allerlei kosten. De sfeer is bedrukt. Aan zoiets wen je niet.

Bij Havells-Sylvania was er al langer economische werkloosheid voor de arbeiders. De bedienden presteerden in het kader van een cao nog 80 procent. Maar de eerder getroffen maatregelen konden blijkbaar het tij niet keren.

Saneren troef In februari 2008 voerde het personeel actie en eiste het meer duidelijkheid en garanties voor de jobs. Eind 2006 konden de vakbonden via afspraken over flexibiliteit 31 banen redden. In juni 2006 werden 104 werknemers ontslagen. Het ging om 72 arbeiders en 32 bedienden uit de productie en nevendiensten. De directie beloofde ‘Tienen’ te handhaven als productie- en innovatiecentrum. Ook in 2005, 1996 en 1991 was het saneren troef.

Niet alleen voor de werknemers maar ook voor de vakbondsafgevaardigden zijn het moeilijke tijden. Het personeel heeft veel vragen. Maar er is geen onmiddellijk antwoord op elke vraag.

De afgevaardigden verwierven al heel wat ervaring met het afsluiten van sociale plannen. Ze staken veel op van eerdere reorganisaties. Bijvoorbeeld over het belang van een goede outplacementbegeleiding. Nu komt de ervaring goed van pas om een nieuw sociaal plan te realiseren. Tegelijkertijd willen de mensen duidelijkheid over de toekomst van de onderneming. De vrees is reëel dat ooit het licht definitief uitgaat. n OKTOBER 2009 | 113de jaargang | ons recht 23

IN de mARGe

Schuld

leiding geven is welzijn creëren

NVK-studiedag op vrijdag 13 november

wf JAn De PAePe

Een jaar nadat Maurice Lippens bij fortis opstapte, doorbrak hij de stilte. In een interview met De Tijd en VTM liet hij zijn inmiddels wel wat getaande en weinig verhelderende licht schijnen op de fortiszaak. De man had beter – vergeef me de woordspeling – de lippen langer en nog stijver op mekaar gehouden.

Het woord schuld kreeg de graaf niet uitgesproken en over boete hoorde je de man helemaal niets zeggen. Ook bij koninklijk besluit benoemde adel kent de verhevenheid boven alles, noblesse oblige.

Lippens hengelde finaal zelfs nog naar medelijden, want zijn gezondheid ging er sindsdien niet echt op vooruit en hij speelde veel geld kwijt. Dat laatste zal ongetwijfeld het geval zijn, maar enig gevoel van compassie zal het bij weinigen oproepen.

Dat alles nog tot daaraan toe. Maar als deze speculant bij uitstek, een ondernemer kan je hem bezwaarlijk noemen, dan ook nog denkt de Belgische regering de schuld te moeten geven bekruipt menigeen de neiging om zelfs en uitgerekend yves Leterme in bescherming te nemen. Politici werden geslachtofferd, het gerechtelijk apparaat is nog volop naar lichtere of zwaardere lekken op zoek en tracht een definitie van belangenvermenging in juridische standaardwerken te vinden.

In de hem kenmerkende stijl van grootheidswaanzin was Maurice Lippens de man die in april 2007 fortis tot de overname van ABN Amro liet besluiten. De overnameprijs van 24 miljard euro was en is geen peulschil, maar bovenal fortis had die centen niet. We mogen aannemen dat de boekhoudkundige kwaliteiten aan de Brusselse Koningsstraat toch aanwezig waren om dat te weten. Lippens en fortis overspeelden daarmee niet één, maar meerdere handen.

In een beetje onderneming kost dit inderdaad de kop van de verantwoordelijke(n). En in een beetje goed gerund sociaaleconomisch systeem volgt daarop ook een rechtszaak, met of zonder De Tandt’s. Het blijft mateloos verwonderen dat Lippens en zijn medekornuiten bij fortis niet vervolgd werden. De eerste de beste werknemer die betrapt wordt op de kleinste diefstal krijgt gegarandeerd zijn ontslag. En ziet dat ontslag bevestigd door de arbeidsrechtbank. Met de stellige zekerheid dat die sanctie bekrachtigd zal worden door alle daarop volgende beroepsinstanties. En daarbovenop een sanctie van de rVA. Niet zo voor topverantwoordelijken van Belgische banken. Sterker nog, zij worden een jaar lang met rust gelaten. En als ze dan hun mond opentrekken, doen ze dat bij een journalist. Niet voor een rechtbank . En dan nog om anderen de schuld te geven.

Terwijl ze eigenlijk ook de hele gemeenschap in de portemonnee deden duiken om de door hen begane fouten te temperen. Bweek. n

24 ons recht | 113de jaargang | oktoBer 2009

Leidinggeven is voor veel kaderleden een stuk van het takenpakket. Wie leiding geeft, heeft ook een impact op het welzijn van anderen. Het Nationaal Verbond voor Kaderpersoneel (NVK) houdt op vrijdag 13 november een boeiende studiedag onder de titel ‘Leidinggeven is welzijn creëren’. Vooral voor militanten uit de Comités voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW’s). Maar ook anderen zijn welkom.

D

e crisis mag de aandacht voor welzijn op het werk niet in de vergeetput doen belanden. De druk op werknemers neemt toe.

Door de crisis, de structurele vergrijzing en de ‘ontgroening’ van de arbeidsmarkt. Volgens de ‘Vlaamse Werkbaarheidsmonitor’ heeft amper de helft van de werknemers in Vlaanderen een job die het kwaliteitslabel ‘werkbaar werk’ verdient. Ruim 1 miljoen Vlaamse werknemers kampt met stressklachten, heeft het lastig om werk en privé-leven te combineren of krijgt niet genoeg leer- en loopbaankansen om gemotiveerd te blijven.

Voor de LBC-NVK is het welzijn van werknemers een cruciale uitdaging voor onderne-

mers. Als een bedrijf te sterk op winst focust en te weinig oog heeft voor welzijn, dient daarover gediscussieerd.

Op de studiedag vertelt Frank Janssens (Stichting Innovatie & Arbeid) over de link tussen werkbaar werk, organisatieontwikkeling en personeelsbeleid. De deelnemers mogen zich daarna uitspreken over een reeks stellingen.

In de namiddag is er ruimte voor een getuigenis en een analyse van een kaderlid. Vic Van Kerrebroeck, actief op de studiedienst van de LBC-NVK, praat over de juridische mogelijkheden om de thema’s organisatieontwikkeling en welzijnsbeleid in het sociaal overleg aan te kaarten.

De studiedag zoomt vooral in op de rol van kaderleden. Ben je geen kaderlid maar vind je het thema toch interessant? Ook dan ben je welkom. De bijeenkomst levert zeker veel tips op voor militanten die in een ondernemingsraad of CPBW zitten.

De dag vindt plaats op vrijdag 13 november 2009. In de aula van de LBC-NVK, Sudermanstraat 5, 2000 Antwerpen. De deelnemers worden onthaald vanaf 9.00u. Wil je deelnemen? E-mail dan je naam, adres en onderneming naar kader@acv-csc.be. Je hoeft niet in een ondernemingsraad of CPBW te zitten om mee te doen.

Meer details over het programma lees je op www.nvk.be. n

Accountantsvereniging lBC-NVK neemt unieke positie in De Accountantsvereniging LBC-NVK ontstond vanuit de vakbond LBC-NVK en zijn centrum voor volwassenenonderwijs (vroeger bekend als de LBC-avondscholen). De vereniging wil de belangen van de ‘cijferberoepen’ behartigen. Accountants, revisoren, boekhouders, belastingconsulenten enzovoort.

D

e organisatie werkt niet als een gewone beroepsvereniging. Meer dan andere verenigingen toont ze aandacht voor diegenen die in loondienst werken. Daarnaast is de transparantie van economische en financiële informatie voor werknemers en hun vertegenwoordigers in bedrijven en instellingen voor de vereniging van belang.

De unieke mix van opdrachten en bekommernissen bezorgt de Accountantsvereniging LBC-NVK een erg specifieke positie in het veld van de cijferaars.

Rechtstreeks of via een ACV-mandaat zetelen we in adviesorganen en kunnen we wegen op besluitvorming en wetgevend werk.

Het aanbod van de vereniging is breed. Er is een kwartaaltijdschrift (Activa) met informatieve bijdragen. Er zijn regionale studieavonden over diverse thema’s. En er is een informatieve website.

Aansluiten kan via een bericht aan de voorzitter (firmin.bauters@skynet.be). Of via een e-mailtje naar greta.vanhul@acv-csc.be. Meer informatie op de website www.acclbc-nvk.be. Studenten kunnen tijdens hun studietijd gratis aansluiten. n

grijze golf Monique Braam

In 2050 zal 27 procent van de Vlaamse bevolking uit 65-plussers bestaan. En in 2060 zal meer dan één op tien Vlamingen ouder dan 80 zijn. We leven met zijn allen langer, maar de veroudering op de arbeidsmarkt zet zich niet direct door. Dat kan je afleiden uit cijfers van de studiedienst van de Vlaamse regering. Het jongste verslag van de Vergrijzingscommissie sluit hierbij aan. De kosten van de vergrijzing lopen sterk op en worden zo langzamerhand onbetaalbaar, meldt het rapport. Hoe lang kan de overheid dit nog opbrengen? Met welke aanpak? En hoe lang kan de Belg nog leven van zijn pensioen? Ons Recht sprak met Chris Van Zeghbroeck. Zij werkt op de studiedienst van de LBC-NVK.

D

e Vergrijzingscommissie werd in 2001 uit de grond gestampt. Ze moet de impact van de vergrijzing op de sociale uitgaven onderzoeken. Het jaarlijkse verslag van de commissie is verplicht leesvoer voor de federale regering, de Hoge Raad van Financiën, de Nationale Arbeidsraad en de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven. In die laatste twee organen zitten ook de vakbonden.

Dit jaar durfde de commissie naast haar verslaggeving ook aanbevelingen neer te pennen. De kosten voor sociale uitgaven swingen immers de pan uit. Vooral dan de kosten van de pensioenen en de gezondheidszorg. Mensen langer laten werken kan een deel van de oplossing zijn, staat in het verslag. De welvaartsvastheid van de pensioenen tijdelijk terugschroeven is ook een optie, zeggen de auteurs.

O N S R EC H T:

Is langer werken dé

oplossing?

C hr i s Va n Z eghbroec k nuanceert: “We moeten eerst het be-

Tsunami van de vergrijzing spoelt op ons af Angst over betaalbaarheid pensioenen

staande grote potentieel aan arbeidskrachten benutten. Ouderen moeten aan het werk, maar ook de huidige generatie allochtonen, laaggeschoolden en jongeren zoekt een job. Vanaf 2015 komt een nieuwe generatie babyboomers op de arbeidsmarkt. Die mensen willen ook aan de slag. Dat betekent dat er ook nieuwe jobs moeten worden gecreëerd.”

Welvaartsvastheid En wat met de welvaartsvastheid van de pensioenen?

ONS RECHT:

C hr i s Va n Z eghbroec k :

“Dat punt ligt erg gevoelig bij de vakbonden. Dankzij de aanhoudende inzet van de bonden konden we de gedeeltelijke welvaartsvastheid van de pensioenen afdwingen. Tot voor een paar jaar was er amper sprake van welvaartsvastheid.

Een belangrijke verklaring voor de lage wettelijke pensioenen in ons land. Een andere uitleg voor de lage wettelijke pensioenen ligt bij het loonplafond dat geldt bij de berekening van je pensioen. Bij het bepalen van het niveau van je pensioen baseert de overheid zich op het aantal jaar tewerkstelling.

Maar de hoogte van dat inkomen wordt geplafonneerd. Daardoor lijdt de gemiddelde werknemer veel inkomensverlies. Het gemiddeld wettelijk pensioen van een Belgische werknemer bedraagt ongeveer 1.100 euro bruto per maand. Niet genoeg om de vroegere levensstandaard te handhaven.”

“Vandaar ook de groei van de tweede en de derde pijler. De tweede pijler bestaat uit aanvullende pensioenen zoals de groepsverzekering. Bij de derde pijler praat je over pensioensparen en de individuele levensverzekering.”

ONS RECHT:

Eigenlijk kent Belgie nog

twee pijlers?

“De vierde pijler is het ‘eigen huis’ en de vijfde pijler bestaat uit extra spaargeld, zeg maar het appeltje voor de dorst. Alles samen levert dat in het beste geval een aardig pensioen op, al heeft niet iedereen de middelen om een huis te kopen en flink te sparen.”

“Als vakbond pleiten we voor een zo democratisch en solidair mogelijk pensioensysteem. We willen zeker geen afbouw van de welvaartsvastheid van de pensioenen.

Dat zou – net zoals het rapport trouwens opmerkt – tot sociale drama’s leiden. Als we het wettelijk pensioen verlagen, lopen veel gepensioneerden een groter risico om onder de armoedegrens te duiken. Nu al riskeert 23 procent van de gepensioneerden om onder de armoedegrens te belanden.

En met de almaar ouder wordende groep gepensioneerden zal de vraag naar zorg groeien. Net zoals de kosten van die zorg.”

C hr i s Va n Z eghbroec k :

Derde pijler ONS RECHT: Wat moet er volgens de vakbonden gebeuren?

Chris Van Zeghbroeck: “Ook de vakbond kan geen wondermiddelen te voorschijn toveren. Maar we pleiten wel voor solidariteit.

Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) behoren de Belgische wettelijke pensioenen tot de poverste in Europa. De pensioenen verlagen kan zeker niet.”

“De tweede pensioenpijler moet zo democratisch mogelijk zijn en voor alle sectoren gelden. Je kan bijvoorbeeld via sociale plannen afspraken maken voor alle werknemers in een bepaalde sector. We proberen dit nu in de non-profitsector geregeld te krijgen.”

“De derde pijler staat ter discussie. Het populaire pensioensparen krijgt een fiscaal voordelige behandeling. Maar zo’n belastingvoordeel kost geld. Zou het niet eerlijker en meer solidair zijn om die centen te gebruiken voor hogere wettelijke pensioenen voor iedereen?” n

OKTOBER 2009 | 113de jaargang | ons recht 25

FIlm

happy Sweden (aka Involuntary) kArIn seBerechts

Voor wie wel eens dolle lui op ‘caféfietsen’ heeft zien voorbij sjezen, hoeft het geen betoog: de mens in groepsverband is een eigenaardig wezen. Een beetje ‘silly’, af en toe, om het simpel te stellen. Er wil al eens een ‘grens’ sneuvelen. De zin voor verantwoordelijkheid is soms wat zoek. Maar niemand valt nu eenmaal graag uit de boot en iedereen heeft lak aan spelbrekers.

D

e Zweedse ‘downhill’-skiër Ruben Östlund, die zich vaak in exclusief mannelijk gezelschap in berghutten ophield, kan erover mee praten. Hij doet dat, met verve en vooral veel herkenbaarheid, in zijn debuutfilm

‘Happy Sweden’ ofte ‘Involuntary’. In vijf aparte, door elkaar gemonteerde verhaallijnen voert hij een bont ensemble medemensen op.

Een ‘pater familias’ krijgt op zijn verjaardagspartij een vuurpijl in het gezicht. Maar hij houdt zich kranig om de feestvreugde niet te bederven. Een touringcar met een theaterdiva aan boord strandt onderweg omdat de chauffeur een bekentenis eist van diegene die het toiletgordijntje sloopte. Een stel drinkebroers weet van geen ophouden met hun seksuele ongein aan het adres van één van hen.

Twee hoogblonde tienermeiden dollen uitdagend voor de webcam en gaan daarna een avondje stappen. Een jonge schooljuf krijgt het op de heupen van haar roddelende collega’s, die geen graten zien in een mep op zijn tijd… Östlund is een begenadigd observator die zich lichtvoetig, afwisselend met leedvermaak en bijna

das Weisse Band kArIn seBerechts

Je oogst wat je zaait. Ziedaar de teneur van het nieuwste opus van Michael Haneke.

De immer pessimistische Oostenrijker, die film na film de tentakels van maatschappelijk geweld ontwart, belandde in ‘Das Weisse Band’ (Eine Deutsche Kindergeschichte) ongeveer bij de kop van het monster aan. Bij het zenuwcentrum van waaruit alle impulsen vertrekken: de totalitaire opvoeding.

E

en zachtmoedige dorpsonderwijzer introduceert ons aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog bij de notabelen van een Lutherse dorpsgemeenschap: dominee, baron, huisarts,

landeigenaar. Het vredige dorp, nagenoeg onbereikbaar verloren gelegd in het Noord-Duitse landschap, gaat na enkele wrede incidenten almaar meer op een lugubere vesting lijken.

Achter de gevels eisen de mannelijke ‘bewaarders van de goede orde’ met harde hand, harde woorden en, als het even kan, perfide dreigementen, hun leiderschap op: over hun echtgenotes en onderdanen, maar nog het meest over hun eigen kinderen. Slaag, straf en donderpreken moeten het kleine grut tot deugdzame burgers kneden. Bij ‘weerbarstig’ gedrag worden de kinderen te kijk gezet met witte armbanden. Elk menselijk gebaar lijkt wel een ziekelijke kwaal die adequaat de nek moet worden omgewrongen…

Haneke won een Gouden Palm met deze langzame maar meeslepende studie, waarin hij peilt naar de kiemen van oorlog en terrorisme. En toont hoe die kiemen

26 ons recht | 113de jaargang | oktoBer 2009

grimmige ernst, met zijn medemensen inlaat. Bespiegelingen over reppen of zwijgen, ingrijpen of wegkijken, vertrouwt hij toe aan de kijker. Die krijgt daar, aan het eind van elke netjes op zwart eindigende sequentie, telkens een streepje bedenktijd voor. Door zijn blik plagerig te richten op benen, achterhoofden, een schouder

of vervormde spiegelbeelden, ga je als kijker je oren spitsen en je hals wat rekken, en sluist Östlund je onverhoeds zijn gezelschappen binnen. Waarmee de skiër bewijst dat hij het manoeuvreren nog lang niet verleerde. Gezelschap doet, zoals gezegd, soms rare dingen met een mens. Leuk dat andere mensen daar af en toe fijne films over maken.

‘Happy Sweden’ (aka Involuntary) is te zien in de Belgische zalen vanaf 7 oktober 2009.

Dollen tot je erbij neervalt (Linnea Cart-Lamy en Sara Eriksson) in moedwillig besloten kringen gedijen én woekeren. ‘Das Weisse Band’ mijdt de shockeffecten uit Hanekes vroegere werk. Toch krijgt deze puristische, in strenge zwart-witbeelden gegoten film ergens onderweg de allures van een macabere thriller. Mét krakende vloeren, onheilspellend ruisend graan en kinderkoppen die zó uit ‘The Village of the Damned’ lijken geknipt. Of Hanekes donkere vooropstellingen niet af en toe aan de eenvoudige kant zijn, hoef

je je niet echt af te vragen. Ze zijn wat ze zijn. Feit is dat zijn geweldexploraties altijd markante films en ‘food for thought’ opleveren.

Onderdrukking, indoctrinatie én wrok zijn zonder twijfel slechte leermeesters. Of zij het hele arsenaal voor oorlog en terreur aanvoeren, daar moet ik na deze stuurse maar indringende vertelling nog eens diep over peinzen.

‘Das Weisse Band’ komt in België uit op 21 oktober 2009.

Deugdzame burgers in-de-dop: kinderen op weg naar oorlog en terreur

BOeK

hotel molokai Hilde Eynikel

GUtenBerG

Je kan het een uitgever niet kwalijk nemen. In het jaar dat Pater Jef De Veuster, voor de wereld Pater Damiaan, heilig wordt verklaard, is het meegenomen dat er een nieuw Damiaanboek in de winkel ligt.

Hilde Eynikel klaarde de klus.

Na twee eerdere Damiaanbiografieën (‘Het Zieke Paradijs’ uit 1993 en ‘Damiaan, de definitieve biografie’ uit 1999) waarvoor ze twintig keer naar Molokai reisde, vlooide ze nogmaals alle archieven, brieven en boeken uit over onze Grootste Belg. Eynikel goot haar bevindingen in het ultieme Damiaanboek: ‘Hotel Molokai, hoe Damiaan een thuis gaf aan de melaatsen’.

I

k praatte onlangs met een jongen van vijftien over het boek.

De ‘missionarishouding’ kende hij. Maar van een missionaris had hij nog nooit gehoord. Misschien is het verhaal van pater Damiaan dus toch nog niet bij iedereen bekend.

Welaan dan: Jef De Veuster wordt geboren in 1840 in Tremelo, als zevende uit een gezin van acht kinderen. Net als zijn broer Auguste wil hij priester worden. Net wanneer Auguste zal worden uitgezonden naar Molokai, wordt hij ziek. Jef neemt zijn plaats in en vertrekt als missionaris naar het eiland, om er zieltjes te winnen voor het katholieke geloof.

Molokai ligt midden in de Stille Oceaan. Als Damiaan er aankomt, dient het eiland al acht jaar om er melaatsen op te vangen. Lepra of melaatsheid is een hoogst besmettelijke ziekte. Molokai is een ballingsoord, waar lepralijders naartoe worden verbannen, nadat ze door premiejagers zijn op-

gespoord. Pater Damiaan is 33 jaar oud als hij er als eerste priester voet aan wal zet. Het oorspronkelijke plan is dat hij er maar drie maanden zal blijven. Maar de jongeman uit Tremelo wil nooit meer van Molokai weg (“Ik wil me opofferen voor de arme melaatsen. De oogst schijnt hier rijp”).

dokter en priester Niemand anders durft zich op het eiland te wagen. Dus wordt Damiaan maar tegelijk dokter en priester voor zijn zieken.

Hij bouwt en wijdt zijn eigen kerk, slaat alle raadgevingen van zijn superieuren in de wind en begeeft zich doodgemoedereerd onder de lepralijders. Het is een indrukwekkend moment en Hilde Eynikel beschrijft het goed, wanneer Damiaan voor het eerst een pijp opsteekt die hij even tevoren uit de besmette mond van een zieke pakte (“De mensen willen hem allemaal aanraken. Nu is hij inderdaad één van hen.”)

Damiaan is geen flauwe jongen.

Maar om de stank en de etterende wonden van zijn parochianen te kunnen verdragen – als hij de biecht hoort, moet hij soms zijn neus dichtknijpen – moet hij een uitzonderlijk moedig man zijn geweest. Hij schreeuwt om hulp voor zijn zieken en schrijft vlammende brieven naar zijn oversten die buiten zijn wil in de kranten terechtkomen. Zonder dat hij er erg in heeft, wordt hij een BV ‘avant la lettre’. Journalisten komen hem bezoeken op zijn eiland.

Er verschijnt een boek over de leprozerie. En in de Angelsaksische wereld wordt ‘father Damian’ een held.

Weldoeners uit de hele wereld beginnen hem geld en geschenken te sturen, waaronder twee massiefijzeren tabernakels van duizend kilo elk. Damiaan bouwt een

pastorie, het Hotel Molokai uit de titel, waar iedereen mag binnen en buiten lopen. Op allerlei manieren probeert hij het lot van zijn 800 zwaar zieken te verlichten.

Aan een meisje van drie dat bang is om te sterven, belooft hij dat hij naast haar zal begraven worden zodat ze bij de wederopstanding samen het licht zullen zien. Damiaan deelt zijn patiënten in clubs met een eigen kleur in en laat ze wedijveren om de mooiste begrafenissen. “De competitie is moordend”, schrijft Hilde Eynikel, “maar de samenhang is groot”.

Kwatongen In 1875 – Damiaan is dan 35 jaar – ziet hij de eerste gevreesde gele vlekken op zijn armen en rug. Hij slaagt er voorlopig in zijn ziekte geheim te houden. Maar al gauw bezorgt zijn linkervoet hem hevige pijn. Omdat lepra in die dagen nog gezien wordt als het verstgevorderde stadium van de geslachtsziekte syfilis, beschuldigen kwatongen hem ervan dat hij samenhokt met een melaatse vrouw. Op last van zijn superieuren onderzoeken twee artsen hem op syfilissjankers. Tevergeefs. Op

hun vraag ‘Heeft u ooit seksuele betrekkingen gehad?’ antwoordt Damiaan: ‘Ik heb mijn gelofte van zuiverheid trouw onderhouden.’

Onvoorstelbaar. Een man offert zijn leven op om anderen te helpen. En toch wordt hij langs alle kanten gehoond, belasterd en tegengewerkt. Damiaan wordt beschuldigd van financiële malversaties. Er verschijnen anonieme roddelbrieven in de kranten. Hij verliest zijn licentie om huwelijken af te sluiten omdat hij per ongeluk een protestant in de echt verbond. Een Waalse priester die hem komt helpen, krijgt het bevel meteen terug te vertrekken of eerst twee jaar noviciaat te doen. Damiaan vecht terug, maar intussen heeft de ziekte hem in haar macht. In het gezelschap van de ziekenzusters voor wier komst hij zolang ijverde, sterft Jef De Veuster op 15 april 1889, de eerste dag van de Goede Week. Hij sterft in Hotel Molokai, terwijl buiten op het grasveld ‘zijn’ melaatsen bidden en wenen.

Honderdtwintig jaar na Damiaans dood is lepra nog altijd niet uitgeroeid. Ondanks alle acties worden in ontwikkelingslanden nog elk jaar honderdduizenden nieuwe zieken ontdekt.

HOTEL MOLOKAI Hilde Eynikel Uitgeverij Lannoo 334 blz.

oktoBer 2009 | 113de jaargang | ons recht 27

sociaal Koen Dries

Op 8 juni 2009 gooien DHL Worldwide Network en DHL Worldwide Express Logistics, het Europees hoofdkwartier van de logistieke dochter van Deutsche Post, ’s ochtends nog gauw wat werknemers op staande voet buiten. Enkele uren later kondigen ze, in het Engels, een collectief ontslag van 221 werknemers aan.

H

et koerierbedrijf DHL zal het grof spelen.

Enkele maanden geleden zetten andere DHL-dochters hun werknemers onder druk.

Ze mogen kiezen tussen een onmiddellijk ontslag of enkele meters verder doorwerken bij DHL, maar dan met een nieuw contract. Vaak zijn het sterk gespecialiseerde mensen en kaderleden. In het nieuwe contract behouden ze hun aantal dienstjaren, maar accepteren ze in de kleine lettertjes de wettelijke minimale opzegvergoeding.

De loopbaankans blijkt moord met voorbedachten rade: DHL liet deze mensen afstand doen van hun sociaal plan of zelfs van de gewone opzegvergoeding. Kort daarop worden ze rücksichtslos geliquideerd. Maar ook anderen zijn de klos. Al noemt de ‘ceo’ dit in een e-mail, George Orwell indachtig, ‘een beter sociaal plan dan ooit in België met een vakbond onderhandeld werd’.

Om zijn slag thuis te halen schermt DHL Worldwide zijn werknemers af van externe hulp. Zo wordt de Belgische vertegenwoordiger in de Europese ondernemingsraad (EOR) botweg aan de deur gezet. Pas wanneer een advocaat DHL Worldwide de EOR-overeenkomst onder de neus duwt, wordt zijn aanwezigheid getolereerd. Ook de Europese ondernemingsraad zelf komt in het geweer. Blijkt dat DHL Worldwide daar enkele weken voor de aankondiging zat te liegen. Er zou in het hoofdkwartier geen herstructurering komen, hield het management vol.

Het personeel zelf organiseert zich toch. Nog voor een personeelsvergadering op 17 juni dienen zoveel DHL’ers zich bij de drie bonden als nieuw lid aan, dat de procedure tot uitbouw van een vakbondsafvaardiging wordt gestart.

Het personeel eist dat de ‘procedure Renault’ ernstiger wordt gevolgd.

Dure advocaten Maar DHL weigert met de afgevaardigden te praten. Het bedrijf laat geen enkele ruimte om ook maar enig alternatief uit te werken.

Op vragen over cijfers of de economische noodzaak voor de reorganisatie komt er géén antwoord. Maar één cijfer lekt uit: DHL trok 300.000 euro uit om dure advocaten in te huren. Hulp om de werknemers zonder overleg en zonder sociaal plan buiten te werken.

28 ons recht | 113de jaargang | oktober 2009

Koerierbedrijf DHL Worldwide speelt het grof In Vlaanderen heeft de werkgever altijd gelijk

Onder druk van het ontevreden personeel besluiten de nieuwe vakbondsafgevaardigden juridische stappen te ondernemen. Op 1 juli wordt DHL Worldwide in kortgeding gedagvaard om een betekenisvol overleg af te dwingen. Als het er om gaat stakingen te breken, blijken rechtbanken bijzonder snel. Om overleg af te dwingen, steekt het zo nauw niet.

Met de 300.000 euro wordt het advocatenkantoor Claeys & Engels ingezet om het ene uitstel na het andere te verkrijgen en om de ene proceduretruc na de andere toe te passen. In principe werd een uitspraak in kortgeding op 21 september verwacht. De onderneming gebruikt nu het argument dat de hoogdringendheid weg is. Iedereen ligt immers al buiten.

Een standpunt dat juridisch best mag kloppen, maar verder in alle opzichten pervers te noemen is.

Eenzijdig De directie zette de – nooit echt gevoerde – ‘procedure Renault’ al op 3 juli eenzijdig stop.

Nu zegt DHL Worldwide dat het ‘amper’ de helft zal ontslaan. DHL bouwde een marge in, voor het geval er toch onderhandelingen nodig waren. Gewone werknemers, de vakbondsafvaardiging en de bonden tekenen bezwaar aan op grond van de Wet Renault. De onderneming negeert dat en ontslaat eind augustus de slachtoffers van haar willekeur. In de informatica-afdeling deed het bedrijf er vlug nog wat ontslagen bovenop. Nooit aangekondigd, maar toch maar snel meegenomen.

De Vlaamse overheid zorgt voor de ‘kers op de taart’ in dit dossier. De federale wetgeving schrijft voor dat de eenzijdige afsluiting in Vlaanderen naar de VDAB gestuurd wordt. Die onderzoekt het dossier en beslist na onderzoek of de regels van cao 24 zijn nageleefd.

Daarna volgt een periode van 30 dagen waarin niet mag worden ontslagen. De VDAB kan beslissen die periode te verlengen tot 60 dagen. Dat gebeurt doorgaans op verzoek van de werknemers of de vakbonden.

Vandenbroucke Nu blijkt de Wet Renault het slachtoffer te zijn van Frank Vandenbroucke (sp.a), de vorige Vlaamse minister van Werk. Vandenbroucke besliste dat de periode van 30 dagen alleen verlengd mag worden als ook de werkgever daarom vraagt (sic). Bovenden onderzoekt de VDAB het dossier niet. Ook als er valse stukken in zitten (van DHL Worldwide), of zelfs als er duidelijk en gefundeerd bezwaar wordt aangetekend in toepassing van de Wet Renault, aanvaardt de VDAB altijd het dossier en laat de VDAB zo snel mogelijk de 30 dagen aflopen. In Wallonië onderzoekt de Forem het dossier wel zoals het hoort.

Het officiële excuus luidt dat de VDAB niet wil tussenbeide komen in het sociaal overleg. Alles wat de werkgever oplepelt, wordt geloofd.

Alles wat hij vraagt, wordt toegestaan. Wat de VDAB wel nog doet, is een brief schrijven waarin de dienst attesteert dat de vereisten van de Wet Renault werden nageleefd. “Niet tussenbeide komen” betekent voor Vandenbroucke dus de rode loper uitrollen zodat bedrijven zo snel en goedkoop mogelijk personeel kunnen buitenzetten, desnoods op basis van valse stukken. Alleszins zonder die vervelende federale sociale bescherming.

Zo knoopt de VDAB feilloos aan bij de nachtwakersstaat. Tot 1883 bestond het arbeidsrecht uit artikel 1781 van het Burgerlijk Wetboek: bij betwistingen over het loon wordt de werkgever op zijn woord geloofd. ‘Franky goes Napoleon.’

En de Vlaamse werknemer zal het geweten hebben. Van de nieuwe minister van Werk wéten we tenminste dat hij van Voka komt. n

Opleidingen voor werknemers uit textielsector AVANTI zorgt voor extra kansen

INB X monIqUe BrAAm

lBC-NVK en web 2.0 In het vorige nummer van Ons Recht las je al dat de LBCNVK ook te vinden is op populaire sociale netwerksites als Facebook. Verder kon je ons al vinden op blogger en picasa. Sinds kort breidden we onze sociale netwerken nog maar eens uit.

twitter mee

GIno DUPont

De bedienden uit de textielsector weten maar al te goed wat het is om in economisch onzekere tijden te leven. Meer dan ooit is het belangrijk om aandacht te besteden aan vorming en opleiding.

De vzw COBOT-bedienden denkt toekomstgericht en wil investeren in talent uit de sector. Er zijn nu interessante nieuwe opleidingskansen.

C

OBOT-bedienden kreeg extra centen via ‘Herstel het vertrouwen’, een impulsplan van de Vlaamse overheid. Hierdoor is het mogelijk om de drempel voor werknemersopleidingen tijdelijk gevoelig te verlagen.

Het AVANTI-plan biedt interessante kansen aan bedrijven en werknemers.

Het letterwoord AVANTI staat voor ‘Aanvullende vormingsacties in de textielindustrie’.

Het opleidingsaanbod van COBOTbedienden is nu uitgebreid. Bijvoorbeeld met diverse algemene en textiel-

specifieke technische opleidingen. En met Excelopleidingen voor gevorderden.

Wil je los van je onderneming een opleiding volgen die je sterker kan maken op de arbeidsmarkt (dus geen hobbycursus)? Dan kan je maximaal 250 euro steun krijgen. Combineren met opleidingscheques is mogelijk. Het mag niet gaan om een opleiding die te maken heeft met je huidige job en die je op vraag van de werkgever volgt.

Er is nu ook een extra premie als je een opleiding volgt tijdens dagen van economische werkloosheid. Bij een opleiding op eigen initiatief krijg je een premie van 10 euro per dag.

Al deze maatregelen gelden tot en met 31 januari 2010. Sommige ervan worden retroactief toegepast vanaf 1 april 2009.

In december volgt een evaluatie. De sociale partners beslissen dan, op basis van de noden en de beschikbare middelen, of een verlenging mogelijk is tot 31 juli 2010. Dat is de einddatum die de Vlaamse overheid naar voren schoof.

Meer info over de diverse maatregelen vind je op www.avanti.be n

ervaringsbarema in pC 218 In paritair comité 218 is vanaf 1 oktober 2009 een nieuw barema van toepassing. Start je op 1 oktober of later bij een nieuwe werkgever uit de sector, dan wordt het minimumloon bepaald op basis van je beroepservaring. Ben je op 30 september in dienst, dan loopt het loon gewoon door.

In een nieuw nummer van INFO 218 staat uitgelegd hoe het nieuwe barema dient toegepast. Het informatieblad van de sector kan je krijgen bij je LBC-NVK-secretariaat of vinden op www.lbc-nvk.be.

Twitter.com is een netwerksite waar gebruikers korte berichtjes of ‘tweets’ publiceren. Die tweets beantwoorden meestal de vraag ‘waar ben ik nu mee bezig?’. Twitter is al lang geen vrijblijvende site voor jongeren en computerfreaks meer. De recente dramatische gebeurtenissen rond de verkiezingen in Iran waren vooral via Twitter en YouTube nog te volgen nadat de Iraanse autoriteiten de journalisten en hele delen van internet in de ban hadden gedaan.

De LBC-NVK gebruikt twitter om snel uit te leggen waar de vakbond rond werkt, waar we ons bevinden of waar je als werknemer ander interessant (vakbonds)nieuws kan vinden. We twitteren bijvoorbeeld over actuele bedrijfsdossiers, een actie te velde, deelname aan een nationale betoging enzovoort. Je kan berichtjes plaatsen via je pc/ mac of je zaktelefoon. En vooral dat laatste zorgt ervoor dat je zeer kort op de bal speelt als het erom gaat nieuws (bekend) te maken.

Om te kunnen twitteren maak je zelf, net zoals bij Facebook, een profiel aan.

Berichtjes lezen en links gebruiken kan altijd. Twitter en Facebook werken ook nauw samen. Via onze Facebookpagina surf je gemakkelijk naar Twitter en vice versa.

Twitter LBC-NVK: http://www.twitter.com/lbcnvk Facebook: http://fbook.me/lbc-nvk

lBC-NVK en delicious Delicious is een ‘social bookmarking’-website. Een platform waar je je favoriete websites kan opslaan. Zeg maar je ‘favorieten’ in je internetbrowser online voor iedereen of gedeeltelijk voor iedereen. Deze website dient niet alleen om favoriete sites te bewaren. Je kan ze ook gebruiken als krachtige zoekmachine. Alle informatie kan openbaar ter beschikking worden gesteld. Tenzij je als gebruiker de links markeert als privé.

In de loop der jaren verzamelden we heel wat interessante links die we binnen de LBC-NVK bekendmaakten. Het merendeel van die links kan ook nuttig zijn voor jou als werknemer. Vandaar dat we onze delicioussite nu met iedereen willen delen. Je zoekt het best via ‘tags’, de trefwoorden die we als organisatie ingaven. Trefwoorden als arbeid, crisismaatregelen, gelijke kansen, sociale zekerheid, welzijn, zwangerschap. Je kan ook zoeken op ‘meest recent’ of alfabetisch.

In Delicious kan je ook kijken naar links die andere organisaties of personen erop zetten. Zo creëer je een heel netwerk van links. http://delicious.com/lbcnvk En voor de volledigheid nog de url’s van blogger en picasa: http://picasaweb.google.com/lbcnvkfoto http://lbcnvk.blogspot.com

oktoBer 2009 | 113de jaargang | ons recht 29

uitbetaling vakbondspremie

indexaanpassingen vanaf oktober 2009 Notarisbedienden Maatschappijen voor hypothecaire leningen, sparen en kapitalisatie Beursvennootschappen Banken

216.00 308.00

309.00 310.00

vorige lonen x 0,996 vorige lonen x 0,9975 vorige lonen x 0,997476 vorige lonen x 0,9975

CENTRUM VOOR VOLWASSENENONDERWIJS LBC-NVK DAG- EN AVONDCURSUSSEN VOOR VOLWASSENEN OPLEIDINGSAANBOD* n

TALEN: n n n n n n n n n n n n n

n

n

Arabisch Chinees Duits Engels Frans Grieks Italiaans Japans Portugees Russisch Spaans Nederlands Tweede Taal Praktisch Nederlands

n n n

n n n n n n n

INFORMATICA:

n

n

n

n

n

Toepassingssoftware Besturingssystemen & Netwerken Programmeren

HOGER ONDERWIJS:

n n

Graduaat Bedrijfsorganisatie Graduaat Boekhouden Graduaat Fiscale Wetenschappen

ALGEMENE VORMING PERSONENZORG JEUGD- EN GEHANDICAPTENZORG LOGISTIEK ASSISTENT GEZONDHEIDSZORG POLYVALENT VERZORGENDE BEGELEIDER IN DE KINDEROPVANG BLOEMSCHIKKEN K ANT KOKEN K LEDING - NAAIEN MODE

n n n n n n n n n n n n

BOEKHOUDEN - INFORMATICA BUROTICA M ARKETING & VERKOOPSBELEID TOERISME & ONTHAAL M ARITIEM MEDEWERKER AUTOMATISERINGSTECHNIEKEN AUTOCAD - CAD-INVENTOR AUTOMECANICIEN HOTELBEDRIJF TUINBOUW HAARTOOI - DAMESKAPPEN SCHOONHEIDSVERZORGING

* niet elke opleiding wordt in elke vestigingsplaats aangeboden!

VESTIGINGSPLAATSEN en INLICHTINGEN n

ANTWERPEN n

n

n

BORGERHOUT n

BERINGEN

n

n

n

n

n

Boom

Lummen Herk-de-stad

MORTSEL

n n

Brasschaat Kalmthout Kapellen Merksem Wuustwezel

n

SINT-NIKLAAS n n

n

Beveren Stekene

TURNHOUT n

Hoogstraten

Ziekenhuizen, ROB-RVT, revalidatiecentra, thuisverzorging In de sectoren van de privé-ziekenhuizen, ROB‑RVT (rustoorden voor bejaarden en rust- en verzorgingstehuizen), revalidatiecentra en thuisverzorging (PC 330.00) wordt van 1 september tot 30 november 2009 de vakbondspremie uitbetaald. De premie bedraagt 62 euro voor leden die de volledige vakbondsbijdrage betalen en 31 euro voor wie de bijdrage voor deeltijdsen betaalt.

Om er recht op te hebben, moet je sinds ten minste 1 oktober 2008 gesyndiceerd zijn en op de dag van de uitbetaling in orde zijn met de betaling van de ledenbijdrage.

De uitbetaling gebeurt door overschrijving op rekening van de begunstigde. De rechthebbenden moeten op hun tewerkstellingsattest hun onderneming en plaats van tewerkstelling vermelden. Het attest moet ondertekend worden teruggestuurd naar het plaatselijke LBC-NVK-secretariaat.

Openbare kredietinstellingen In de periode van 15 september tot 15 december wordt aan de gesyndiceerde bedienden in de openbare kredietinstellingen (OKI’s) de vakbondspremie uitbetaald. Die bedraagt 25 euro.

Om recht te hebben op de premie moet je minstens sinds 1 december 2008 vakbondslid zijn en dat nog steeds te zijn op het ogenblik van de uitbetaling.

Ook moet je vorig jaar minstens zes maanden gewerkt hebben in de sector van de OKI’s (paritair comité 325). Wie vorig jaar met pensioen of brugpensioen ging, heeft ook recht op de premie als hij dat jaar nog minstens een maand in de sector werkte.

De attesten om de premie te krijgen werden inmiddels bezorgd.

Ze moeten ingevuld en ondertekend worden terugbezorgd aan de LBC-NVK-Brussel, ter attentie van Vera Janssens, Pletinckxstraat 19, 1000 Brussel.

w w w.l b c o n d e r w ij s .b e

BON TER WAARDE VAN 10 EURO Deze bon geeft leden van de LBC-NVK recht op een tegemoetkoming door LBC-NVK ter waarde van 10 euro voor het door hen betaalde inschrijvingsgeld voor een cursus bij een CVO LBC-NVK in het schooljaar 2009-2010. De bon geeft enkel recht op terugbetaling als het gaat om een originele bon én om een volledig ingevulde bon. De bon geldt bovendien enkel voor de leden, en elk lid kan slechts één bon terugbetaald krijgen. De terugbetaling gebeurt via overschrijving op de bankrekening van het lid.

Naam:............................................................................................................................................................................

Adres:............................................................................................................................................................................

Lidnummer LBC-NVK:................................................................................................................................................

Rekeningnummer:.....................................................................................................................................................

Ingeschreven in CVO (schrappen wat niet past): Antwerpen - Borgerhout – Mortsel – Beringen - Sint-Niklaas - Turnhout Inschrijvingsnummer in CVO:.................................................................................................................................

Knip deze bon uit. Alleen originele bonnen komen in aanmerking.

30 ons recht | 113de jaargang | oktober 2009

De LBC-NVK voert de vorming en (bij-) scholing van bedienden en kaderleden hoog in het vaandel. Meteen na de oprichting kwam er een aparte organisatie die in de loop der jaren uitgroeide tot de vzw Volwassenenonderwijs LBC-NVK. Zes grote centra voor volwassenenonderwijs (het vroegere avondonderwijs of onderwijs voor sociale promotie) organiseren elk jaar honderden cursussen die duizenden gegadigden bedienen.

De LBC-NVK besloot recent om haar leden een fikse korting aan te bieden als ze zich inschrijven voor een cursus in één van de eigen scholen tijdens het schooljaar 2009-2010. Die korting geldt enkel voor de leden zelf, dus niet voor familieleden, vrienden of kennissen. Ze geldt enkel voor een inschrijving in een CVO LBC-NVK. De adressen en het aanbod vind je op www.lbconderwijs.be.

Leden die van de korting willen genieten, vullen onderstaande (originele) bon volledig in en bezorgen hem aan het plaatselijke LBC-NVK secretariaat, of sturen hem op naar LBC-NVK Bon CVO, Sudermanstraat 5, 2000 Antwerpen.

Eind november 2009, eind april 2010 en eind juni 2010 worden alle ingezamelde bons verwerkt. De storting op de bankrekening zal dan gebeuren.

ONS ReCht VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Marc WEYNS

sudermanstraat 5 • 2000 antwerpen HOOFDREDACTEUR: Denis BOUWEN REDACTIESECRETARIS: Jan DECEUNYNCK VORMGEVING: peer DE MAEYER DRUKKERIJ: Corelio printing REDACTIE EN ADMINISTRATIE: sudermanstraat 5- 2000 antwerpen tel. 03/220.87.11 • fax 03/220.89.83 lbc-nvk.persdienst@acv-csc.be www.lbc-nvk.be

lBC-NVK-SeCRetARIAteN • 9300 AALst, Hopmarkt 45 tel. 053/73.45.20, fax 03/220.88.01 lbc-nvk.aalst@acv-csc.be • 2000 AntwerPen, Nationalestraat 111-113, tel. 03/222.70.00, fax 03/220.88.02 lbc-nvk.antwerpen@acv-csc.be • 8000 BrUGGe, oude Burg 17 tel. 050/44.41.66, fax 03/220.88.04 lbc-nvk.brugge@acv-csc.be • 1000 BrUsseL, pletinckxstraat 19 tel. 02/557.86.40, fax 03/220.88.05 lbc-nvk.brussel@acv-csc.be • 9200 DenDermonDe, oude Vest 146 tel. 052/25.95.60, fax 03/220.88.19 lbc-nvk.dendermonde@acv-csc.be • 9000 Gent-eekLo-ZeLZAte, poel 7 tel. 09/265.43.00, fax 03/220.88.08 lbc-nvk.gent@acv-csc.be • 1500 hALLe, Vanden Eeckhoudtstraat 11 tel. 02/557.86.70, fax 03/220.88.06 lbc-nvk.halle@acv-csc.be • 3500 hAsseLt, Mgr. Broekxplein 6 tel. 011/29.09.61, fax 03/220.88.09 lbc-nvk.hasselt@acv-csc.be • 8900 IePer, st. Jacobsstraat 34 tel. 059/34.26.40, fax 03/220.88.10 lbc-nvk.ieper@acv-csc.be • 8500 kortrIJk, president Kennedypark 16D tel. 056/23.55.61, fax 03/220.88.12 lbc-nvk.kortrijk@acv-csc.be • 3000 LeUVen, L. Vanderkelenstraat 32 tel. 016/21.94.30, fax 03/220.88.13 lbc-nvk.leuven@acv-csc.be • 2800 mecheLen-rUPeL, onder den toren 5 tel. 015/28.85.65, fax 03/220.88.14 lbc-nvk.mechelen@acv-csc.be • 8400 oostenDe, Kan. dr. L. Colensstraat 7 tel. 059/55.25.54, fax 03/220.88.15 lbc-nvk.oostende@acv-csc.be • 9700 oUDenAArDe, Burgschelde 5 tel. 053/73.45.25, fax 03/220.88.03 lbc-nvk.oudenaarde@acv-csc.be • 8800 roeseLAre, H. Horriestraat 31 tel. 051/26.55.44, fax 03/220.88.17 lbc-nvk.roeselare@acv-csc.be • 9100 sInt-nIkLAAs, H. Heymanplein 7 tel. 03/760.13.40, fax 03/220.88.18 lbc-nvk.sint-niklaas@acv-csc.be • 2300 tUrnhoUt, Korte Begijnenstraat 20 tel. 014/44.61.55, fax 03/220.88.20 lbc-nvk.turnhout@acv-csc.be • 1800 VILVoorDe, toekomststraat 17 tel: 02/557.86.80, fax: 03/220.88.07 lbc-nvk.vilvoorde@acv-csc.be ALGemeen secretArIAAt 2000 AntwerPen, sudermanstraat 5 tel. 03/220.87.11, fax 03/220.89.83 e-mail: lbc-nvk@acv-csc.be www.lbc-nvk.be

monopoly en de vrije wil wALter

Ik weet dat er een gouden regel bestaat: “Tell a dream, lose a reader”.

Anders gezegd, een schrijver die een droom beschrijft, is gegarandeerd een lezer kwijt. Maar mijn droom van vannacht was kort en zinnig en misschien heeft iemand er wel wat aan. Hij ging over het gezelschapspel Monopoly en over de vrije wil.

Al honderden jaren lang debatteren nog grotere filosofen dan ikzelf over de vrije wil. Je hebt de ‘believers’ die zeggen dat een mens zelf kan uitmaken wat hij doet en laat, zolang hij niet in de gevangenis zit of vastgeketend is. En je hebt filosofen die volhouden dat God al onze menselijke handelingen bepaalt. Net zoals er denkers zijn die beweren dat al wat we wel of niet doen vooraf vastligt in onze genen.

Zelf droomde ik over Monopoly.

In mijn jeugd was Monopoly het populairste spel dat er bestond.

Elke speler kreeg startgeld en werd dan het bord rondgestuurd om straten, huizen en nutsvoorzieningen te kopen. Wie erin slaagde zijn tegenstanders failliet te laten gaan, was de winnaar. De teerlingen beslisten of een speler een gunstige straat (de Groenplaats in Antwerpen) of een minder goed gelegen straat (de Diestsestraat in Leuven) kon kopen.

Het lot bepaalde of je zo’n straat kon kopen. Eerst moest je op het juiste vakje belanden.

Stations Ik won vaak met Monopoly. Onder meer omdat ik had ontdekt dat er geld te verdienen was met de stations. Er waren er vier: Noord, Zuid, Centraal en de Buurtspoorwegen. Wie de vier stations bezat, haalde daar een mooi, regelmatig inkomen uit.

Let op, nu komen we bij het hogere denkwerk. En bij mijn droom.

Stel, droomde ik, dat je bij de start van het Monopolyspel een vijf gooide. Een vijf bracht je op het vakje van het Noordstation.

Was het een prestatie om die vijf te gooien? Nee. Was het vrije wil?

Nee, het was puur toeval. Met een vier moest je meteen al belasting betalen. Als je een zes gooide, kreeg je die stomme Steenstraat in Brugge. Een vijf was goed, met een vijf kon je het Noordstation kopen. Het was toeval maar het was een bof.

Maar nu: zodra een speler één station had, wilde hij ze alle vier. Hij ging bieden en sjacheren en ruilen tot hij zijn doel had bereikt. Een groot deel van het spel draaide voor hem om die stations. Je kan dus zonder overdrijven zeggen dat de vijf die hij bij het begin van het spel had gegooid, de rest van zijn spelnamiddag beïnvloedde, wat zeg ik: bepaalde.

echte leven Toen legde ik de link naar het echte leven. Volgens mij (droomde ik) is er helemaal geen vrije wil.

Als een jongetje geluk heeft (lees:

een vijf gooit), is zijn mama rijk en wijs en heeft ze veel liefde en tijd om hem te sussen als hij in zijn wiegje ligt te huilen. Als hij een overwerkte moeder treft, die hem alleen maar oppakt om hem geërgerd door elkaar te schudden, heeft hij pech. Wordt hij groot of klein, roodharig of blond, zal hij een brilletje moeten dragen of niet? Dat heeft allemaal niks met vrije wil te maken, het is allemaal toeval. Maar vanaf dan gaat zijn leven meteen al een bepaalde richting uit, u heeft zelf vast genoeg fantasie om in te vullen hoe.

Ja, hoor ik u zeggen, maar niet ieder kind met een trieste jeugd wordt een ongelukkig mens of een boefje. Met wat wilskracht en inzicht kan zo’n jongen toch het tij doen keren? Dat is waar, maar zonder wilskracht? En zonder inzicht? En hoe komt iemand aan wilskracht en inzicht, tenzij door bij de belangrijke kruispunten in zijn leven ook weer fortuinlijk te dobbelen?

Net voor ik wakker werd, droomde ik zelfs dat ik voor een rechtbank stond. Een man die een diefstal pleegt, kan daar niks aan doen, geachte leden van de jury, hoorde ik me zeggen. Net zomin als de meneer daar vooraan het kan helpen dat hij rechter geworden is. De één gooide een vier, de ander een vijf. Wilt u daaraan denken voor u een vonnis velt?

oktoBer 2009 | 113de jaargang | ons recht 31