Ams pws de gezinssituatie waarin het kind zich het best ontwikkelt lisanne de vries en andrea miedem

DE GEZINSSITUATIE WAARIN HET KIND ZICH HET BEST ONTWIKKELT PROFIELWERKSTUK- 5 HAVO - FEBRUARI 2017

Lisanne de vries & Andrea Miedema Projectcoach : C. Smit Vakbegeleider: E. ter Veen CSG Anna Maria van Schurman - Franeker

3

4

INHOUDSOPGAVE Inhoud INLEIDING ................................................................................................................................................ 6 HOOFDVRAAG......................................................................................................................................... 7 Deelvragen .............................................................................................................................................. 8 Uitgewerkte deelvragen ....................................................................................................................... 10 Deelvraag 1 ..................................................................................................................................... 10 Deelvraag 2 ..................................................................................................................................... 16 Deelvraag 3 ..................................................................................................................................... 23 Deelvraag 4 ..................................................................................................................................... 32 Deelvraag 5 ..................................................................................................................................... 35 Analyse enquête ................................................................................................................................... 38 Conclusie ............................................................................................................................................... 44 Antwoord op de hoofdvraag ................................................................................................................ 48 Ons eindproduct ................................................................................................................................... 49 Meningen .............................................................................................................................................. 50 Dankwoord............................................................................................................................................ 51 Bijlagen.................................................................................................................................................. 52 Logboek ................................................................................................................................................. 52 Het van Wiechenschema .............................................................................................................. 55 Bronnen ........................................................................................................................................... 56 Interview met mevrouw T. Zwart............................................................................................... 58

5

INLEIDING Ons onderwerp is hoe verschillende gezinssituaties de ontwikkeling van een jong kind beïnvloeden. Waarom hebben wij voor dit onderwerp gekozen? Onze motivatie voor het kiezen van dit onderwerp voor ons Profielwerkstuk is, omdat wij ons beide erg interesseren in het vak biologie en ons PWS valt onder het vak biologie. Wij interesseren ons beide in kinderen, beiden willen we later iets met kinderen/baby’s in de zorg gaan doen. Lisanne wil al vanaf jongs af aan iets doen met baby’s, later wil ze graag gaan werken als Obstetrieverpleegkundige. Andrea wil ook graag al van jongs af aan in de zorg gaan werken, later wil ze graag op de Neonatologie verpleegafdeling werken. Daarnaast hebben wij dit onderwerp gekozen omdat het als baby zijnde de gevoeligste periode van hun leven is en in deze fase het meeste leren. Het was voor ons dus meteen de eerste les al duidelijk dat we het over baby’s/peuters wilden doen waardoor we meteen goed van start gingen.

Onze hoofdvraag luidt: Hoe beïnvloeden verschillende gezinssituaties de ontwikkeling van een pasgeboren baby tot een kind van twee?

Tijdens dit project wouden we erachter komen in welke gezinssituatie een baby zich het best ontwikkelt tot peuter onder invloed van verschillende gezinssituaties. We wilden weten hoe kinderen van ouders met een verslaving, depressie of ouders die in een echtscheiding liggen of weinig inkomen hebben zich anders ontwikkelen ten opzichte van een normale* peuter.

Wij verwachtten hieruit dat kinderen die in een normale omgeving opgroeien zich beter gaan ontwikkelen en ook sneller opgroeien zoals elk kind hoort te doen.

Wij hebben voor een literaire onderzoeksmethode gekozen voor dit PWS, om onze deelvragen en hoofdvraag te kunnen beantwoorden. Wij hebben onze deelvragen en hoofdvraag beantwoorden doormiddel van enquêtes die we afnemen bij mensen die werkzaam zijn bij de GGZ en via het internet. Tevens hebben wij informatie op het internet en uit boeken gehaald die we hebben geleend bij de bibliotheek.

Dit onderzoek werd ondersteund door Thea Zwart (Jeugdverpleegkundige 0-12 jaar). Zij hielp ons met het geven van goede tips en gaf feedback op wat wij maakten.

6

HOOFDVRAAG Onze hoofdvraag luidt: Hoe beĂŻnvloeden verschillende gezinssituaties de ontwikkeling van een pas geboren baby tot een kind van twee?

Omdat we beiden erg geĂŻnteresseerd zijn in kinderen en de ontwikkeling van hen hebben wij voor deze hoofdvraag gekozen. We wilden er graag achter komen in welke gezinssituatie een kind zich het best ontwikkelt onder invloed van verschillende gezinssituaties. We wilden weten hoe kinderen van ouders met een verslaving, depressie, ouders die in een echtscheiding liggen of dat ze weinig inkomen hebben, zich anders ontwikkelen ten opzichte van een zogenaamde normale peuter.

Wij verwachtten hieruit dat kinderen die in een normale omgeving opgroeien zich beter ontwikkelen en ook sneller opgroeien ten opzichte van kinderen die in een moeilijkere gezinssituatie leven.

Aan het eind van het verslag is het antwoord op onze hoofdvraag te vinden.

7

Deelvragen De volgende deelvragen hebben wij gebruikt om onze hoofdvraag te beantwoorden:

1. Wat verstaan we onder de ontwikkeling van een normaal kind?

Wij verwachten bij de ontwikkeling van een normaal kind, dat het kind alle fasen doorloopt naar volwassenheid op het gebied van een gezonde motoriek, spraak en taal, groei en sociale vaardigheden.

Toelichting: Een kind die in een stabiele gezinssituatie opgroeit, zou sneller optrekken met zijn of haar ouder, zou geen ontwikkelingsachterstand hebben en zich dus sneller ontwikkeld op verschillende gebieden zoals spraak, grove en fijne motoriek, sociale vaardigheden en leervermogen. Een kind in een normale stabiele gezinssituatie zal minder snel huilen, als emotie op de stress die het overneemt van de ouders.

2. Hoe ontwikkeld een baby zich als de ouders, of ĂŠĂŠn van de ouders, een verslaving heeft? En hoe wordt dit precies veroorzaakt?

Wij verwachten dat de baby zich hierdoor minder ontwikkeld doordat de ouders meer voor zichzelf zorgen dan voor het kind en het kind dus geen goed voorbeeld heeft.

Toelichting: Als ze bijvoorbeeld roken kan het schadelijk zijn voor het kind omdat ze sneller ademen en dit kan dus schadelijk zijn waardoor het de ontwikkeling remt. Het kind kan door de verslaving van zijn ouders misschien ook al op jonge leeftijd beginnen met dezelfde verslaving.

3. Hebben depressieve ouders invloed op de sociaal- emotionele ontwikkeling van hun baby? En waardoor?

Wij verwachten dat depressieve ouders wel invloed hebben op de sociaal- emotionele ontwikkeling van hun baby.

Toelichting: Wij denken van wel, omdat kinderen in de leeftijd van 0-4 het meeste leren en dit de gevoeligste periode van hun leven. Depressieve ouders zitten vooral met zich zelf in de knoei en drukken andere gezichtsuitdrukkingen op waardoor ze hun angst over dragen aan hun baby.

Depressieve ouders besteden ook minder aandacht aan kinderen, reageren korter af en worden sneller boos. Wij denken dat de baby hier sterk op reageert door vaker boos te zijn, meer te huilen en minder vaak vrolijk te zijn, doordat ze niet genoeg aandacht krijgen en zich niet veilig voelen. De eerste levensjaren van een kind is erg belangrijk om een relatie tussen ouders en kind op te bouwen en wij verwachten dat baby’s met depressieve ouders een minder goede band hebben met hun ouders, gedrag problemen krijgen op latere leeftijd en een hogere kans hebben om zelf een depressie op te lopen.

8

4. Hoe ontwikkelt een baby zich anders als de ouders van het kind in een echtscheiding liggen?

Wij verwachten dat de baby een heel ander leefpatroon krijgt omdat het nu steeds moet wisselen van gezin en het kind dus in twee, misschien wat verschillende, omgevingen opgroeit wat dus ook verschillende invloeden heeft. Het kan later dit patroon misschien volgen, of mede dankzij ruzies gaat het dit gedrag overnemen.

Toelichting: De ene ouder gaat ergens wonen of het kind krijgt zelf een nieuwe woonplek samen met de andere ouder en eventuele broertjes en zusjes. Het uitgavenpatroon van het gezin verandert omdat er opeens twee woonplekken bekostigd moeten worden. Vaak krijgen ouders na een tijdje weer een nieuwe partner. Als deze ook kinderen heeft, zijn er ineens stief broertjes of –zusjes. Hoewel een scheiding het einde kan betekenen van conflicten tussen partners en in die zin een opluchting kan zijn, brengt die voor opgroeiende kinderen altijd een zekere onrust mee.

5. Ontwikkelt een pasgeboren baby zich anders tot een kind van twee in een gezin waarin de ouders van een bijstand moeten leven, ten opzichte van een gezin waarin de ouders het beter hebben?

Wij verwachten dat een pasgeboren baby zich anders ontwikkelt tot een kind van twee, als de ouders van de bijstand moeten leven. Wij verwachten dat de stress die financiële problemen met zich meebrengt een negatieve invloed heeft op de baby en dat de baby minder gezond is, dan ouders die het beter hebben.

Toelichting: De financiële problemen worden vaak groter als een stel dat het niet zo breed heeft een kind verwacht. Een baby kost veel en dat maakt dat ouders vaak gestrest zijn, ruzie hebben en dit afreageren op het kind. Daarnaast hebben ouders die leven van de bijstand, niet veel te besteden en kopen vaak goedkoop eten voor het kind. Het goedkope eten kan juist veel te vet zijn of dat er juist bijna helemaal geen voedingsstoffen inzitten. Wij verwachten dat de kinderen van ouders die van de bijstand leven een minder goede gezondheid hebben dan kinderen van ouders die het beter hebben.

9

Uitgewerkte deelvragen Deelvraag 1 Normale ontwikkeling

Wat verstaan we onder een normale ontwikkeling van een pasgeboren baby tot een kind van twee jaar?

Iedere baby is uniek, geen één baby is gelijk en daardoor is ook de ontwikkeling van ieder kind uniek.

Tussen kinderen onderling zijn er dus grote verschillen en variaties in de ontwikkeling van een kind.

De periode vanaf de bevruchting tot het einde van de babyfase is de meest gevoeligste periode dat een individu meemaakt in de levenscyclus. Deze periode is opgebouwd uit twee fases, de prenatale fase en de babyfase. We spreken van een gevoelige periode als een individu bepaald gedrag gemakkelijk aanleert en dit is de periode waarin het individu voor het eerst zijn/ haar ouders ontmoet en deze ontmoeting is erg belangrijk voor het hechtingsproces. De gebeurtenissen, milieuinvloeden en ontwikkelingen die een individu mee maakt in de periode gevoeligste periode en erfelijke factoren hebben veel invloed op de ontwikkeling van een baby vanaf de geboorte en hoe een mens later zal worden.

De prenatale fase is de periode vanaf de bevruchting tot de geboorte van de baby. Elke lichaamscel van een mens bestaat uit 46 chromosomen en geslachtscellen bevatten 23 chromosomen en worden gevormd door meiose. Met bevruchting bedoelen we het samensmelten van twee haploïde gameten (geslachtscellen), de zaadcel met de eicel tot een diploïde zygote en bestaat uit 46 chromosomen.

De prenatale fase is de fase die zich afspeelt in de baarmoeder, waarin het hele lichaam met alle organen van de baby ontstaan en zich ontwikkelen. Daarnaast ontwikkelt de zygote zich in deze fase ook op emotioneel en motorische gebieden en de zintuigen. Als de moeder van het ongeboren kindje een verslaving heeft en tijdens de zwangerschap door rookt, drinkt of drugs gebruikt, kan er veel mis gaan met de ontwikkeling van het ongeboren kindje. Maar ook erfelijke ziektes of afwijkingen in het aantal chromosomen na de bevruchting zijn factoren die op kunnen treden tijdens de prenatale fase en hebben invloed op de ontwikkeling van de pasgeboren baby. Met ‘afwijking in het aantal chromosomen’ bedoelen wij het volgende. Iedere lichaamscel van een mens bestaat normaliter uit 46 chromosomen en ontstaan door mitose. Een zygote kan afwijkingen van dit aantal, zo kan de zygote bestaan uit meer chromosomen of minder. Het 21ste chromosoom is normaliter bij ieder mens tweevoudig. Soms komt het echter voor dat het 21ste chromosoom van een zygote bijvoorbeeld drievoudig voorkomt. De zygote bevat dan een chromosoom te veel en dit heeft als gevolg dat het ongeboren kindje het syndroom van down heeft.

10

De babyfase is de periode vanaf de geboorte van de baby tot een kindje ongeveer een jaar tot anderhalf jaar oud is. Het belangrijkste van de babyfase is de hechtingsrelatie tussen het kind en de ouders. Het is heel erg belangrijk voor het kindje dat het voldoende aandacht krijgt door zijn/haar ouders, zodat er een goede hechtingsrelatie ontstaat. Wanneer de hechtingsrelatie tussen het kind en de ouders onvoldoende tot stand komt, kan het kindje daar later problemen van ondervinden. In deze periode groeit de baby flink op alle ontwikkelingskenmerken. De babyfase is een hele gevoelige periode, want in deze fase leert het kindje snel gedrag aan.

De factoren die plaats kunnen vinden in de prenatale fase en de baby fase en nog veel meer verschillende factoren zijn van invloed op de mens die de baby vanaf de geboorte is en later zal worden. Er zijn dus grote verschillen in de ontwikkeling van een pasgeboren baby tot een kind van twee tussen baby’s onderling. Toch is het belangrijk om te weten wat we verstaan onder een normale ontwikkeling. Hieronder hebben wij beschreven hoe een pasgeboren baby zich gemiddeld normaal ontwikkelt tot een kind van twee jaar.

De ontwikkeling die een mens in de zuigelingentijd doormaakt, is de grootste ontwikkelingsfase die een mens in zijn/haar leven doormaakt. Ouders van een pasgeboren baby zijn vaak erg angstig of het kindje wel een normale ontwikkeling doormaakt. De ontwikkeling van de eerste vier levensjaren van een kind worden gevolgd door het consultatiebureau. Bij het consultatiebureau wordt bijgehouden of het kind een normale ontwikkeling doorloopt, doormiddel van het Van Wiechenschema. Het Van Wiechenschema heeft als doel eventuele ontwikkelingsachterstanden bij een kind op te sporen. Dit is erg belangrijk, want hoe eerder een eventuele ontwikkelingsachterstand wordt opgespoord en behandeld wordt hoe beter het eindresultaat zal zijn. In het Van Wiechenschema zijn verschillende ontwikkelingskenmerken verwerkt, zoals de sociale interactie, de motoriek en communicatie. De ontwikkelingskenmerken zijn onderverdeeld in verschillende vaardigheden waarop de jeugdarts of jeugdverpleegkundige het kindje beoordeeld. Bij een dergelijk onderzoek wordt bijvoorbeeld beoordeeld of het kindje een lampje goed volgt met zijn ogen en of het kindje een bal kan gooien zonder dat hij/zij valt. Bij een dergelijk onderzoek wordt bij de beoordeling de leeftijd van het kind meegenomen en of het kindje uitgerust is en mee wil werken aan het onderzoek. Als het kindje meerdere onderdelen niet goed kan of als er andere problemen zijn, dan gaan ze veder onderzoeken.

Een baby wordt de eerste maanden elke maand gecontroleerd en wanneer de ontwikkeling van het kind normaal verloopt, komt er steeds meer tijd tussen de afspraken. Gemiddeld wordt een kind dat een normale ontwikkeling doorloopt ongeveer vijftien keer onderzocht bij het consultatiebureau en het kind wordt onderzocht totdat het kind vier jaar is geworden.

We spreken van een normale ontwikkeling als een kind alle fasen doorloopt naar volwassenheid op het gebied van de verschillende ontwikkelingskenmerken. Een kind dat een normale ontwikkeling doorloopt heeft geen grote problemen in de motorische ontwikkeling of heeft grote achterstanden.

De sociaal- emotionele ontwikkeling De sociaal- emotionele ontwikkeling is ĂŠĂŠn van de ontwikkelingskenmerken waarop een jeugdverpleegkundige tijdens een bezoek aan het consultatiebureau let. De sociale ontwikkeling is de ontwikkeling die een mens doormaakt in de omgang met andere mensen, de interactie met andere mensen en het omgaan van verschillende emoties. De eerste maanden na de geboorte is een belangrijke periode, deze periode staat vooral in het teken van de herkenning van de baby met de ouders en de baby maakt in deze periode een snelle ontwikkeling door. In de dagen na de bevalling komt er veel op de baby af, want in de buik werd hij beschermd door het harde geluid van de omgeving, tegen licht, tegen kou en de baby leert de buitenwereld herkennen. Vanaf de geboorte vindt de baby de stem, de gezichtsuitdrukkingen en aanrakingen van mensen erg prettig. Een paar maanden oude baby vindt alle aandacht van mensen prettig en is niet kieskeurig. De baby kan na de geboorte nog niet praten en laat zien hoe hij zich voelt of iets wil doormiddel van lichaamstaal. De baby probeert doormiddel van te huilen, mensen bij zich te houden en reageert het meest op de 11

stem van andere mensen. De baby herkent zijn moeder als eerste, doordat de baby de stem van zijn moeder leert kennen in de baarmoeder.

Daarnaast herkent de baby zijn moeder ook aan de geur van zijn moeder en de moeder kan haar kind tevens herkennen door de geur van het kind. Als de baby ongeveer zeven weken oud is lacht de baby terug naar andere mensen die hij herkent en gaat veel brabbelen. Voor de sociaal- emotionele ontwikkeling van de baby is het erg goed dat de ouders van het kindje reageren op het gebrabbel van het kindje, omdat de baby dan vertrouwen wordt met de verschillende gezichtsuitdrukkingen van de ouders. Als de baby vier tot acht maanden oud is, is de gevoeligste periode aangebroken. De baby is in deze periode erg gevoelig en dit is de belangrijkste periode van de hechtingsrelatie, omdat er in deze periode een specifieke band ontstaat in een normale gezinssituatie*. Vanaf de geboorte kan de baby zijn zintuigen al gebruiken en deze zintuigen gebruikt de baby en de moeder bij het ontwikkelen van een band. Voor de vader van het kindje is het belangrijk voor een goede hechting, door de baby veel aandacht te geven door de baby aan te raken, tegen de baby te praten, contact te maken met het gezicht en zoveel mogelijk tijd samen door te brengen. De baby wordt kieskeurig als hij ongeveer zes maanden oud is over wie hij vertrouwd en is angstig voor mensen die vreemd voor de baby zijn.

In de leeftijdfase van 1 tot 2 jaar speelt zelfstandigheid een hele belangrijke rol. Het kindje wil steeds meer zelf doen, zoals zelfstandig te eten. Het kindje leert in deze leeftijdsfase ook zijn/haar eerste woordjes.

Tot slot is de sociaal- emotionele ontwikkeling een belangrijke ontwikkeling die de baby doormaakt, doordat de sociaal- emotionele ontwikkeling invloed heeft op de andere ontwikkelingskenmerken.

En de sociaal- emotionele ontwikkeling is een ontwikkeling waarbij het kind zijn/haar eigen persoonlijkheid ontwikkeld en imitatie van andere mensen heeft hier veel invloed op.

Hechting ouder & kind De ontwikkeling van de baby staat de eerste maanden na de geboorte vooral in het teken van de hechting tussen ouder en kind. Het kind is erg gevoelig de eerste maanden en het is voor de ontwikkeling van het kind erg belangrijk dat er een hechte band ontstaat tussen ouder en kind. Een kind dat een hechte band heeft met zijn ouders en de ouders het kind veiligheid bieden, zijn op oudere leeftijd in staat om meer te ondernemen. Het is voor de baby erg belangrijk dat het voldoende aandacht en liefde krijgt van de ouders. De baby is de eerste maanden niet kieskeurig en accepteert alle aandacht en liefde van alle mensen. In een normale gezinssituatie begint de ontwikkeling van de hechting tussen ouder en kind al vanaf het moment dat vrouw merkt dat zij zwanger is. Dit komt doordat er in een normale gezinssituatie het stel al vroeg voor de geboorte bezig is met de komst van de baby. Het stel maakt de babykamer klaar, ze kopen kleertjes en verheugen zich erg op de zwangerschapscontroles. De baby hecht zich al vroeg aan de moeder, doordat de baby de stem van de moeder tijdens de zwangerschap herkent in de buik. Bij een gezonde pasgeboren baby begint het ontstaan van een hechte band tussen ouder en kind al meteen na de geboorte. Als er veder geen complicaties zijn opgetreden, wordt de baby al snel na de geboorte bij de moeder op de buik gelegd. Deze periode vlak na de geboorte is een gevoelige periode van de baby en leert zijn ouders kennen, dit moment is van belang voor de hechtingsrelatie tussen ouder en kind. In het ziekenhuis op de kraamafdeling en bij thuisbevallingen geven ze de kersverse ouders en de pasgeboren baby volop de gelegenheid om zich aan elkaar te hechten. Soms wordt dit anders als een baby complicaties heeft gekregen tijdens de bevalling, te vroeg is geboren of ernstig ziek is, wordt het kindje aan de monitor gelegd in de couveuse. Het is dan van belang dat de ouders het kindje zoveel mogelijk aandacht geven, dit kunnen de ouders doen door veel bij het kindje te zijn, te aaien over zijn/haar huidje en tegen het kindje te praten.

12

Als de baby ongeveer zes maanden oud is, wordt de baby kieskeurig en begint de baby zich te hechten aan de personen waarvan het kindje ervaart dat de persoon hem/haar liefde, aandacht en bescherming biedt. De moeder is in een normale situatie meestal de eerste persoon waar de baby zich aan hecht.

De baby herkent namelijk de stem en geur van de moeder en andersom herkent de moeder de stem en de geur van haar kind. Dit wordt ook wel het moedersinstinct genoemd. De hechting tussen de pasgeboren baby en zijn/haar ouders groeit tijdens het uitwisselen van gevoelens tussen de baby en zijn/haar ouders en de betrokkenheid van de ouders met de baby. De paar weken oude baby begint al te brabbelen en het lachen naar bekende personen en het is van belang dat de baby voldoende aandacht krijgt van zijn/haar ouders. Ouders kunnen bijvoorbeeld heel veel tegen een kindje gaan praten, op het gebrabbel van hun kindje reageren en de baby dicht bij hun te houden. Een baby huilt waarschijnlijk als hij/zij door een vreemd persoon worden oppakt. Als een kindje een paar weken oud is gaat hij/zij de stem van zijn/haar ouders herkennen en wordt rustig als het kindje de stem van zijn/haar ouders hoort. Sommige ouders voelen naar de geboorte niets voor hun kindje niets of hadden ze meer verwacht. Sommige ouders zijn dan teleurgesteld of keren zich soms af tegen hun kindje. De liefde tussen ouder en kind ontwikkelt zich naarmate de ouders zich beter leren kennen.

De cognitieve ontwikkeling Met de cognitieve ontwikkeling bedoelen we de denk- en taalontwikkeling van het kind. Ongeveer de eerste 7/8 maanden na de geboorte zijn alle handelingen en reacties reflexen. Een reflex is een snelle, onbewuste reactie. De baby kan namelijk de eerste maanden na de geboorte nog niet echt nadenken. De eerste 3/4 maanden vormt zich steeds de volgende situatie: de baby ervaart iets en de baby reageert hierop in een reflex. Na ongeveer drie maanden kan de bewegingen herhalen en de baby gaat dus steeds meer nadenken. De baby ervaart iets en reageert daar op met een bewustere reactie. En door de effecten die de baby erop ervaart, leert de baby steeds meer. Na ongeveer 7 maanden kan de baby doelgerichte acties ondernemen en zijn de reacties op wat de baby ervaar bewuster en niet langer meer een reflex. Een belangrijke ontwikkeling in de cognitieve ontwikkeling vindt plaats vanaf ongeveer acht maanden na de geboorte. De ontwikkeling die de baby vanaf ongeveer de achtste maand doormaakt wordt de objectpermanentie genoemd. Hiermee wordt bedoeld dat het kind begrijpt dat er iets, terwijl de baby het object niet kan vasthouden of kan zien.

Bijvoorbeeld een moeder die een speeltje achter haar rug houdt. Door de ontwikkeling die de baby in de achtste maand doormaakt, heeft de baby door dat het speeltje achter de rug van de moeder zit en dus niet weg is. De hersenen zijn bij de geboorte van de baby nog niet volgroeid. Dit komt doordat de schedelnaden van het hoofd nog niet zijn vastgegroeid en kunnen als het ware over elkaar heen schuiven, de fontanellen zijn dan nog open. Doordat de fontanellen nog open zijn, kan de schedel van het hoofdje zich aan passen aan het bevallingskanaal. Tijdens de geboorte zijn de ontwikkelingen van 13

de hersenen grotendeels klaar, alle zenuwcellen zijn afwezig. Tijdens de verdere ontwikkeling van de hersenen na de geboorte worden nog veel meer verbindingen gevormd tussen de zenuwcellen, dit gebeurt tot de 23ste levensjaar van de mens. Daarnaast vindt de verbindingen tussen de hersenen en bepaalde delen van het lichaam plaats. De prefrontale cortex is het deel van de hersenen dat tot ongeveer het 21ste levensjaar van de mens nog niet volgroeid is. Een baby heeft een basisveiligheid nodig om zijn omgeving veder te verkennen en zich te ontwikkelen. Deze basisveiligheid geef je kind als ouder door goed voor de baby te zorgen en de baby vertrouwen te geven.

Het is voor de taalontwikkeling van het kind erg goed dat het kind op jonge leeftijd gestimuleerd wordt, door bijvoorbeeld veel als ouders tegen het kind te praten. De eerste 6/7 weken na de geboorte maakt de baby door te huilen duidelijk wat hij wil en hiermee toont hij zijn emoties. Daarna begint de baby te brabbelen, dit zijn toevallige geluidjes die de baby maakt doordat de mond van de baby beweegt. Door het stimuleren van de baby door de ouders, door met dezelfde toevallige geluidjes van de baby op de baby te reageren. Hierdoor wil de baby meer nieuwe geluidjes maken.

Na ongeveer negen maanden na de geboorte gaat de baby steeds meer de geluiden die de ouders maken nadoen en vanaf ongeveer twaalf maanden gaan de toevallige geluidjes die de baby maakt steeds meer lijken op echte woorden en zinnetjes. Een kindje zegt zijn eerste, bewuste woordje tussen de 10de en 14de maand na de geboorte.

De motorische ontwikkeling Met de motorische ontwikkeling bedoelen we de ontwikkeling die de baby doormaakt met betrekking tot het leren van bewegingen. In de eerste weken na de geboorte krijgt de baby de functie van de armen en benen steeds meer door. De baby begrijpt steeds meer dat hij met zijn armen en benen kan bewegen en dat hij met zijn handen objecten kan vastpakken. De baby ontwikkelt de eerste dagen na de geboorte vooral de zuig- , grijp- en schrikreflex. De zuigreflex ontwikkelt de baby al een paar uren na de geboorte. Door het ontwikkelen van de zuigreflex door de baby, gaat de baby zuigen aan de tepel van zijn moeder, aan een speen of aan een vinger. Door het ontwikkelen van de grijpreflex kan de baby naar dingen grijpen, zijn handje dichtknijpen of spreiden of iemand anders zijn vinger vasthouden bijvoorbeeld. En met de schrikreflex kan de baby tijdens het schrikken snel handelen, zoals naar adem happen en vuistjes maken. Als een baby bijvoorbeeld tijdens het voeden een hard geluid hoort, schrikt de baby zo erg dat het ervoor kan zorgen dat de baby er een trauma aan over houdt. Dan kan het zo zijn dat de baby tijdens de volgende keer voeden, niet meer gaat zuigen aan de speen of tepel.

Na ongeveer een maand kan de baby zijn hoofdje optillen en op zijn buik liggen. Na ongeveer twee maanden vindt de baby het prettig dat een persoon die hij vertrouwt hem in een halfzittende houding op zijn/haar schoot laat zitten. Na ongeveer drie tot zes maanden heeft de baby de neiging om alles vast te pakken en dit kan de baby ook, de baby kan nu in een zittende houding op iemands schoot zitten en de baby ontwikkelt zich in deze periode een proefreflex. Met het ontwikkelen van de proefreflex bedoelen we het volgende, de baby wil in deze periode alles ‘proeven’. De baby doet naast iemands handen en voeten in zijn mond te doen, nu ook speelgoed. In deze periode moet je dus goed oppassen dat het niet te klein is, want de kans op verstikkingsgevaar neemt dan toe. In de periode van zes tot twaalf maanden na de geboorte krijgt de baby een goede coördinatie van de handen en ogen, de baby probeert steeds meer te eten, de baby leert om zelfstandig te zitten en gaat kruipen. Vanaf ongeveer negen maanden kan de baby op zijn plaats staan wanneer hij zich aan een voorwerp vasthoudt en vanaf ongeveer elf maanden kan de baby met behulp van voorwerpen kleine stukjes lopen. Als de baby tussen de één en twee jaar oud is kan de baby zelfstandig lopen zonder hulpmiddelen, kan de baby zelfstandig eten en ontwikkelt de baby zijn fijne motoriek.

14

Conclusie We spreken van een normale ontwikkeling als een kind alle fasen doorloopt naar volwassenheid op het gebied van de verschillende ontwikkelingskenmerken. Een kind dat een normale ontwikkeling doorloopt heeft geen grote problemen in de motorische ontwikkeling of heeft grote achterstanden.

De sociaal- emotionele ontwikkeling staat voor al in het teken van herkenning van de ouders, omgang met anderen mensen en de kieskeurigheid van de baby. De hechtingsrelatie tussen ouder en kind is heel erg belangrijk en als de hechtingsrelatie niet goed verloopt, brengt dit grote gevolgen met zich mee. Door de cognitieve ontwikkeling die de baby doormaakt leert de baby denken en te spreken. En door de motorische ontwikkeling komt de baby erachter dat hij met zijn armen en benen kan bewegen en kan hij uiteindelijk lopen.

Hypothese Wij verwachten bij de ontwikkeling van een normaal kind, dat het kind alle fasen doorloopt naar volwassenheid op het gebied van een gezonde motoriek, spraak en taal, groei en sociale vaardigheden.

Toelichting: Een kind die in een stabiele gezinssituatie opgroeit, zou sneller optrekken met zijn of haar ouder, zou geen ontwikkelingsachterstand hebben en zich dus sneller ontwikkeld op verschillende gebieden zoals spraak, grove en fijne motoriek, sociale vaardigheden en leervermogen. Een kind in een normale stabiele gezinssituatie zal minder snel huilen, als emotie op de stress die het overneemt van de ouders.

15

Deelvraag 2

Verslaafde ouders

Hoe ontwikkeld een baby zich als de ouders, of één van de ouders, een verslaving heeft? En hoe wordt dit precies veroorzaakt?

Verslaving wordt ook wel eens een gezinsziekte genoemd. Het beïnvloedt namelijk het hele gezin en de niet-verslaafde gezinsleden moeten zich vaak aanpassen. Vaak hebben kinderen van verslaafde ouders achterstand en stoornissen op alle ontwikkelingsgebieden. Vaak ervaren de kinderen op jonge leeftijd al stress, dit wordt veroorzaakt door psychische problemen en de vreemde levensstijl van de ouders. Een veilige hechting en een normale ontwikkeling zijn in deze gezinnen niet vaak van toepassing.

Zwangerschap Als een moeder verslaafd is aan drugs, alcohol of rookt tijdens de zwangerschap kan dit zeer nadelige gevolgen hebben op het kind. Het kan soms zo erg zijn dat als de baby is geboren, het moet gaan afkicken omdat het via de placenta zelfs al op die leeftijd verslaafd is geworden met dank aan de moeder.

Hieronder een paar voorbeelden met wat er precies gebeurd bij verschillende soorten verslavingen:

Genotsmiddelen Drugs hebben een negatieve invloed op de aanstaande moeder en de baby. Dit wordt veroorzaakt door het drugsgebruik zelf en de omstandigheden eromheen die er mee te maken hebben waarom de aanstaande moeder drugs gebruikt.

De gevolgen van het gebruik van verdovende middelen, zoals morfine, methadon en heroïne, tijdens de zwangerschap zijn bijvoorbeeld een verhoogde kans op een miskraam of een vroeggeboorte, ook kan het geboren kind lichter zijn dan op de zwangerschapsduur te verwachten is het kind kan ook verslaafd zijn bij de geboorte door de drugs die de moeder gebruikte. Dit geeft hetzelfde effect als opwekkende middelen, zoals LSD, ecstasy, amfetamine.

Bij het gebruik van cocaïne is er een kans op afwijkingen aan de placenta, waardoor de placenta bijvoorbeeld kan loslaten of dat de vliezen te vroeg al breken. Als hier sprake van is, is het noodzaak om moeder en kind met spoed te laten behandelen om gezondheidsschade of de dood te voorkomen.

De kinderen van moeders die drugs gebruikten tijdens de zwangerschap hebben na de geboorte veel last van koorts, een hoge bloeddruk, diarree, gedragsstoornissen, hyperactiviteit, een concentratiestoornis en een achterstand in de geestelijke en motorische ontwikkeling.

Ook hebben de kinderen vaak lichamelijke afwijkingen aan bijvoorbeeld de nieren, urinewegen, maag-darmkanaal en het hart.

Verder zijn de gevolgen voor de moeder bij het gebruik van drugs tijdens de zwangerschap dat ze een grote kans heeft op een hersenbloeding, hoge bloeddruk, zwangerschapsvergiftiging, epileptische aanvallen of vocht bij de longen.

16

Alcohol Als je tijdens de zwangerschap alcohol drinkt, drinkt je ongeboren kind al mee. De concentratie alcohol in je eigen bloed wordt even hoog in het bloed van de baby omdat het alcohol zich verdeeld over het lichaam.

Tijdens de zwangerschap is het natuurlijk net als het gebruik van drugs en roken heel onverstandig om alcohol te drinken. Als een vrouw alcohol drinkt tijdens de zwangerschap kunnen er vrij wat complicaties ontstaan. Het kind kan na de geboorte beschadigd zijn of de vrouw kan bijvoorbeeld een miskraam krijgen. Ook kunnen de gevolgen op het kind zijn dat het slaapstoornissen heeft, last van gedragsstoornissen, een groeiachterstand qua lengte en gewicht, een gezichtsafwijking maar het kan ook beschadigde hersens hebben waardoor het hyper wordt of slecht functioneert ook zijn een verstandelijke handicap, leerstoornis, slecht geheugen, autisme en laag IQ mogelijk. Op latere leeftijd zijn sociale problemen en psychische problemen nodig.

Gedurende de hele zwangerschap kan het gebruik van alcohol vervelende complicaties voor het kind kan hebben, zoals hersenbeschadiging. Als je in de eerste 3 maanden al veel alcohol drinkt kan het leiden tot afwijkingen aan organen zoals het hart, de ledematen en de ogen. In de andere 6 maanden kan het leiden tot een groeiachterstand bij het kind.

Veel gebruik van alcohol tijdens de zwangerschap kan leiden tot aangeboren afwijkingen of het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS). Baby’s met FAS wegen niet veel bij hun geboorte, hebben een groeiachterstand, gezichtsafwijking en problemen met de hersenen. Zelfs de minimale alcohol tijdens de zwangerschap kan al leiden tot complicaties bij het kind.

Roken Als vrouwen roken tijdens de zwangerschap is ook dit een factor die een slechte invloed heeft op het kind. Als je rookt komen veel giftige stoffen in je bloedbaan terecht. De bloedbaan is de enige bron van zuurstof en voedingsstoffen van de baby. Je kunt je dus wel voorstellen dat dit erg slecht is als het kind dit heel veel binnen krijgt.

Vrouwen die roken tijdens de zwangerschap hebben een grote kans op een miskraam. Als de moeder rookt, meerookt of heeft gerookt kan het kind tijdens de zwangerschap sterven. Ook wel bekent als een miskraam.

Roken vergroot ook de kans op een vroeggeboorte, dat betekend dat de baby voor week 37 van de zwangerschap wordt geboren. Kinderen die hiermee te maken hebben, hebben vaak een moeilijke start doordat de organen nog niet volledig ontwikkeld zijn. De kinderen hebben vaak ook problemen met de ademhaling, de bloedsomloop en de hersenen. Ook komen vaker infecties, voedingsproblemen en onderkoeling voor.

Vrouwen die de hele zwangerschap gewoon door blijven roken hebben een grote kans dat de baby met een te laag gewicht wordt geboren. Het kind is vaak zwakker waardoor de bevalling ook moeilijker is, hier moet vaak sneller ingegrepen en wordt de baby direct na de bevalling opgenomen omdat de baby dan moeite heeft om zichzelf warm te houden en het kan het bloedsuikergehalte ook niet goed op peil houden. Als ze ouder worden kunnen ze last hebben van gedragsstoornissen en groeivertragingen Roken tijdens de zwangerschap kan ook leiden tot een placenta loslating, hier komt de placenta als het ware los van de baarmoeder en krijgt de baby geen zuurstof meer. Dit is ook mogelijk bij het gebruik van drugs en alcohol.

17

Op lange termijn zijn de gevolgen voor het kind dat het last kan krijgen van benauwdheid, astma en veel hoesten. Op latere leeftijd kan het last krijgen van gedragsproblemen en een lagere intelligentie.

Verslaafde vader In de meeste gezinnen spelen beide ouders een rol. In dit kopje gaan we vooral in op het feit dat de vader in het huishouden verslaafd is. Het is voor een kind heel heftig als de vader verslaafd is en veel kinderen lijden hieronder. De vader kan na teveel Alcohol of andere genotsmiddelen erg agressief worden, hij kan de kinderen gaan slaan, waardoor er huiselijk geweld ontstaat. Kinderen voelen zich vaak niet veilig in deze gezinssituatie, er is een zeer slechte relatie tussen de ouders en ook tussen ouder en kind. Als er dus problematisch alcoholgebruik is bij de vader, dan legt de verslaafde vader veel druk op het gezin.

Als de vader zeer verslaafd is kan dit het opgroeiend kind verhinderen om zich goed te kunnen ontwikkelen. Het probleem wordt vaak verborgen voor anderen, er is veel schaamte binnen het gezin. Maar de vader gaat hierdoor niet sneller afkicken waardoor de rest van de familie steeds angstiger kan worden en het kind zich dus nog slechter gaat ontwikkelen omdat er meer conflicten komen thuis en soms dus ook meer huiselijk geweld, hierdoor kan een kind zich angstig voelen en eenzaam zijn.

Alcoholgebruik door de man kan het sperma aantasten. Drankgebruik door de man in de weken voor de bevruchting zou tot een kleinere kans op een zwangerschap kunnen leiden en vergroot wellicht ook de kans op een miskraam of vroeg/doodgeboorte. De man wordt aangeraden met het gebruik van alcohol te stoppen of te matigen wanneer een stel zwanger probeert te worden.

Invloed alcohol Alcohol drinken in de buurt van je kind is natuurlijk nooit goed. Kinderen kunnen dit gedrag gaan kopiëren en op jonge leeftijd ook alcohol verslaafd zijn. Als één van de ouders problematisch alcoholgebruiker is geef dit vaak een slechte hechting met het kind. Er kan huiselijk geweld optreden waardoor het kind zich gaat schamen en angstig gaat voelen bij (één van) de ouders.

Op latere leeftijd kunnen er veel complicaties optreden voor het kind. Zo kan het kind net als hierboven in is beschreven dat het gedrag kan gaan kopiëren andere factoren bij het kind zijn:  Groeiachterstand qua lengte en gewicht  Veel huilen  Snel te geprikkeld zijn  Slaapstoornissen  Minder snel weer kalm zijn  Gezichtsafwijkingen  Hersenbeschadiging waardoor het dus last kan hebben van een hyperactiviteit, slecht functioneren, verstandelijke handicap, slecht geheugen, leerstoornis, sociale problemen, laag IQ maar ook autistische gedrag.

Veel van de factoren zijn ook mede gebeurd doordat de moeder tijdens de zwangerschap gedronken heeft, maar er zijn ook veel factoren bij die na de bevalling kunnen optreden.

18

Alcohol tijdens zwanger worden Alcohol gebruik vermindert niet alleen de kans op een succesvolle bevruchting, maar vergroot ook de kans op een miskraam of vroeggeboorte. 1 of 2 glazen per week vormen al een risico op de zwangerschap, maar als je per ongeluk 1 glas hebt gedronken in het begin van de zwangerschap moet je, je hier niet te snel zorgen over maken, bij meerdere glazen is een afspraak bij de arts raadzaam.

Invloed roken Het roken in het bijzijn van het kind is zeer slecht voor de ontwikkeling van een kind. Een kind kan gaan meeroken zonder dat het überhaupt een sigaret vast heeft. Het ademt namelijk de rook in dat de ouders ook binnen krijgen. Het kind krijgt tijdens de zwangerschap al veel schadelijke stoffen binnen via de bloedbaan. Als je zelf schadelijke stoffen in je lichaam krijgt tijdens de zwangerschap ruimen je lever en nieren deze stoffen grotendeels op. Bij ongeboren kinderen zijn die organen nog niet altijd helemaal af. Schadelijke stoffen kunnen bij ongeboren kinderen veel langer in het bloed blijven en dus ook meer schade aanrichten omdat het kindje 9 maanden lang volop in ontwikkeling is.

Tabaksrook bevat veel nicotine en koolmonoxide (CO). Nicotine vernauwt de bloedvaten, dus ook de bloedvaten die naar de baby lopen en die zuurstof en voeding vervoeren. De koolmonoxide vervangt in het bloed de zuurstof, waardoor het bloed dus ook minder zuurstof kan bevatten en de baby gelijk veel minder zuurstof en minder voedingstoffen binnen krijgt.

Misverstanden Als je tijdens de zwangerschap al aan het roken bent of meerookt, loopt de baby zeer grote risico’s maar ook de moeder zelf loopt veel risico’s.

Over roken tijdens de zwangerschap bestaan nog steeds veel misverstanden.  De stress van stoppen is erger voor de baby dan doorroken.  Je hoeft pas te stoppen als je weet dat je zwanger bent  Een lichte baby geeft een makkelijke bevalling  De rook komt niet bij het kindje Al deze punten kloppen totaal niet. Veel vrouwen geloven hierin, maar als je in het begin van de zwangerschap al begint met roken komt het gelijk in de bloedbaan van de baby en dit zal er zeker ook nog wel een tijdje blijven.

Miskraam Vrouwen die veel roken tijdens de zwangerschap hebben een grotere kans op een miskraam. Van 1 op de tien zwangerschappen eindigt er één in een miskraam. In Nederland zijn dit per jaar ongeveer 20.000 vrouwen die hier mee te maken hebben. Het inademen van het (mee)roken vergroot het risico op een miskraam. Het kind kan dus tijdens de zwangerschap al sterven maar ook tijdens de geboorte of erna (wiegendood).

19

Vroeggeboorte Roken vergroot de kans op een vroeggeboorte, dat wil zeggen dat de baby nog vóór de 37e week van de zwangerschap geboren wordt. Kinderen die te vroeg geboren worden hebben vaak een zeer lastige start doordat nog niet alle orgaantjes werken of volledig ontwikkeld zijn. Gevolgen kunnen zijn:  Ademhalingsproblemen  Problemen met de bloedsomloop  Problemen met de zuurstofvoorziening in de hersenen en andere vitale organen.  Infecties  Onderkoeling  Voedingsproblemen (te) laag gewicht baby (Aanstaande) moeders die de hele zwangerschap blijven (mee)roken, krijgen vaak een baby die rond de 15-250 gram minder weegt. De bevalling van een te lichte baby is veel moeilijker dan bij een bevalling van een baby met een goed gewicht, omdat het kind een stuk zwakker is. Er moet dan zeer snel worden ingegrepen, door bijvoorbeeld een keizersnede toe te passen. Direct na de bevalling hebben baby’s met een lager geboortegewicht meer moeite om zichzelf warm te houden en hebben ook meer kans op een te laag bloedsuikergehalte. Op latere leeftijd kunnen deze kinderen vaak last hebben van gedragsproblemen.

Loslating placenta Loslating van de placenta betekent dat de placenta, waar de baby 9 maanden in doorbrengt, loskomt van de wand van de baarmoeder. Hierdoor krijgt de baby geen zuurstof meer. Normaal gesproken laat de placenta pas los als de baby al geboren is. Maar bij een placentaloslating gebeurt dit dus al voor de geboorte.

Lange termijn  Benauwdheid, hoesten en astma bij de baby  Hersenbeschadiging  Gedragsproblemen  Lagere intelligentie

Invloed drugs Als de moeder tijdens de zwangerschap verslaafd is geweest aan een bepaald soort drugs heeft de baby de volgende onthoudingsverschijnselen:  Koorts  Veel huilen  Slecht slapen  Hoge bloeddruk  Trillingen  Zweten  Stijfheid  Braken  Slecht drinken  Diarree Ongeveer 60 tot 90% van de baby’s met een verslaafde moeder heeft hier last van.

20

Vlak na de geboorte Als het kind is geboren wordt het vrijwel direct behandeld door de kinderarts. Het wordt verzorgd in een prikkelarme omgeving: veel rust, weinig felle geluiden of felle lichten. Het kind krijgt erg veel aandacht en wordt vaak in een draagzak gedragen. Soms krijgt de baby nog medicijnen als het van toepassing op hem is. Als er voedingsproblemen zijn krijgt het kind vaak een sonde ingebracht via de neus, om toch nog wat voedsel binnen te krijgen.

Voordat het kindje uiteindelijk met zijn moeder mee naar huis mag, moet er eerst goede thuisbegeleiding zijn geregeld, wat vaak gepaard gaat met een maatschappelijk werker en een vertrouwensarts.

Leven naast de drugs Naast de schadelijke effecten van de drugs, zijn vaak ook de leefomstandigheden van verslaafde zwangere vrouwen zeer slecht. Gezond leven en gezond eten zijn erg belangrijk in een zwangerschap.

Dit kan extra risico’s tijdens de al risicovolle zwangerschap verminderen.

Invloeden Drugs heeft een negatieve invloed op de zwangere vrouw en het kind. Dit wordt veroorzaakt door het drugsgebruik zelf en de omstandigheden die te maken hebben met het gebruik van de drugs.

Gevolgen van het gebruik van verdovende middelen, zoals morfine, heroïne en methadon, tijdens de zwangerschap:  Verhoogde kans op een miskraam of vroeggeboorte  Een te licht geboren kind vergeleken met de zwangerschapsduur Gevolgen van het gebruik van opwekkende middelen, zoals XTC, LSD, amfetamine en cocaïne, tijdens de zwangerschap zijn een verhoogde kans op een miskraam en vroeggeboorte.

De moeder heeft door drugsgebruik tijdens de zwangerschap een grotere kans op:  Hoge bloeddruk  Zwangerschapsvergiftiging  Hersenbloedingen  Vocht achter de longen  Epileptische aanvallen

Kinderen Ouders die problemen hebben, beseffen vaak niet hoeveel invloed dit heeft op de kinderen. Als een ouder ernstig ziek is, verslaafd is of psychiatrische problemen heeft, heeft het kind steun uit een directe omgeving nodig.

Gevoelens van het kind Bijna alle kinderen voelen het heel goed aan als er thuis spanningen of problemen zijn. Ieder kind gaat hier anders mee om, sommige kinderen vragen extra aandacht door zich druk te gaan gedragen of probleemgedrag te gaan vertonen. Maar er zijn ook kinderen die zich heel erg schamen en er met niemand over durven te praten. Andere kinderen worden juist weer heel behulpzaam en helpen hun ouders bij allerlei huishoudelijke taken, ze nemen de rol van de volwassene op zich. Kinderen waar van de ouder(s) verslaafd zijn, hebben extra aandacht en zorg nodig, iets wat de ouder vaak niet ziet.

21

Lange termijn Kinderen van ernstig zieke ouders, ouders met psychiatrische problemen of verslavingsproblemen kunnen op latere leeftijd zelf ook problemen krijgen. Voorbeelden hiervan zijn:  gedragsproblemen  verslavingsproblemen  sociale problemen  emotionele problemen

Conclusie Kinderen van verslaafde ouders zijn een zeer kwetsbare groep vergeleken met kinderen van gezonde ouders lopen kinderen met een verslaafde ouder drie tot dertien keer hoger risico om zelf ooit verslavingsproblemen te krijgen. De kinderen van ouders met een verslaving hebben meer aandacht nodig. De problemen van kinderen met verslaafde ouders kunnen zich op verschillende manieren uiten, naast de verhoogde kans op verslavingsproblematiek hebben ze meer kans op gedragsproblemen, psychologische problemen en/of cognitieve problemen.

De kinderen groeien vaker op in moeilijke omstandigheden, met veel sociale en financiële problemen en meer risico op huiselijk geweld en een instabiele gezinssituatie. Hoe meer stress de kinderen ervaren, door de levensstijl van hun ouders, hoe groter het risico dat ze zelf ook verslaafd kunnen raken.

Hypothese Wij verwachten dat de baby zich hierdoor minder ontwikkeld doordat de ouders meer voor zichzelf zorgen dan voor het kind en het kind dus geen goed voorbeeld heeft.

Toelichting: Als ze bijvoorbeeld roken kan het schadelijk zijn voor het kind omdat ze sneller ademen en dit kan dus schadelijk zijn waardoor het de ontwikkeling remt. Het kind kan door de verslaving van zijn ouders misschien ook al op jonge leeftijd beginnen met dezelfde verslaving.

22

Deelvraag 3

Depressieve moeder

Heeft een moeder met een postpartum depressie invloed op de sociaal- emotionele ontwikkeling van haar kind? En hoe wordt de ontwikkeling hierdoor beïnvloed?

Meestal zweven ouders na de geboorte van hun kind op een roze wolk en beleven een gelukkige periode, maar het kan ook zijn dat deze wolk na de geboorte zwart is in plaats van roze. Voor sommige vrouwen is de periode na de geboorte van hun kind eerder bedroefd dan een periode van geluk.

De babyblues De meeste vrouwen krijgen na de bevalling van hun kind te maken met de zogenoemde ‘babyblues’.

De ‘babyblues’ is de benaming voor een emotionele dip van een kersverse moeder na de bevalling en begint ongeveer een paar dagen na de geboorte. Een paar dagen na de bevalling komt er namelijk veel op de kersverse moeder af, de moeder heeft namelijk ineens een nieuwe grote verantwoordelijkheid, ze moet veel voor de baby zorgen en daarnaast moet de moeder de indrukken of hectische momenten van de bevalling verwerken. Tijdens de babyblues kunnen vrouwen bijvoorbeeld last krijgen van stemmingswisselingen, huilbuien, angstigheid, vermoeidheid of neerslachtige gevoelens. De grootste veroorzakers van de baby blues zijn de grote lichamelijke veranderingen die in korte tijd plaats vinden in het lichaam van een vrouw na de bevalling van hun kindje. Een paar dagen na de bevalling komt bijvoorbeeld de melkproductie op gang bij de kersverse moeder en vindt er een daling plaats in de concentratie hormonen in het lichaam van de moeder.

Meestal verdwijnen de klachten van de babyblues al na twee weken of eerder. Wanneer de klachten van de babyblues langer aanhouden en de klachten erger worden is er een grote kans dat de babyblues uitloopt tot een postpartum depressie.

Postpartum depressie Postpartum depressie, afgekort PND, is een depressie waarmee wereldwijd 1 op de 10 vrouwen mee te maken krijgt na de bevalling van hun kind. Volgens gegevens van het Centraal Bureau voor Statistiek worden er gemiddeld per jaar 465 baby’s per dag geboren in Nederland. Per jaar vinden er dus in Nederland ongeveer 465 x 365= 169.725 bevallingen plaats. In Nederland krijgen dus ongeveer 16.973 (0,10 x 169.725=16972,5) vrouwen een postpartum depressie. Postnatale depressie is hetzelfde als een postpartum depressie en betekent na de geboorte. Deze benaming wordt echter steeds minder vaak gebruikt, omdat het door deze benaming lijkt dat het kindje depressief is. Een postpartum depressie uit zich veel later dan de zogenaamde babyblues in, het uit zich namelijk na de kraamperiode en ongeveer tot na de 20ste week na de bevalling. Een depressie is een psychische aandoening en raakt de emoties en stemmingen van een mens. Een postpartum depressie heeft vrijwel dezelfde symptomen als een normale depressie, maar bij een postpartum depressie krijgt de moeder ook te maken met symptomen met betrekking tot de baby.

Er zijn veel verschillende symptomen die bij een postpartum depressie kunnen optreden, maar per vrouw die een postpartum depressie heeft is het verschillend van welke symptomen de vrouw last krijgt. Bij een postpartum depressie hoeven niet alle symptomen voor te komen.

23

Een vrouw heeft een postpartum depressie als meerdere symptomen die hieronder staan vermeldt zich minstens twee weken voordoen, de klachten erger worden en het dagelijks leven en de omgang met het kind worden belemmerd.

Symptomen van een postpartum depressie die overeenkomen met die van een normale depressie zijn vermoeidheid, verminderde eetlust, prikkelbaarheid, buikpijn, agressiviteit, slapeloosheid, gewichtstoename, zich heel erg angstig voelen, somberheid, rusteloosheid, gedachten aan zelfdoding en paniekaanvallen met hyperventilatie.

Bijkomende symptomen van een postpartum depressie die kunnen optreden zijn afkeer tegen de baby, te veel zorgen maken over de baby, geen interesse hebben in de baby, grote twijfels aan zichzelf hebben, geen macht hebben over hun eigen gevoelens, transpireren, melkafscheiding uit de borsten en geen toekomst meer zien. Deze symptomen kunnen leiden tot hechtingsproblemen met het kindje en hebben als gevolg dat de moeder niet meer goed voor het kindje kan zorgen. Doordat veel moeders met een postpartum depressie zich eenzaam voelen en zich ervan overtuigen dat niemand het zal begrijpen en zich schamen, verzwijgen ze het liever voor hun omgeving.

Veel vrouwen voelen wel heel veel voor hun kind, maar geen gevoelens van liefde en hechting en hebben van te voren vaak hoge verwachtingen. De kersverse moeder hierdoor vaak grote schuld- en schaamtegevoelens tegenover haar kind, doordat de moeder zich niet goed genoeg voelt als moeder.

Vaak verwachten zwangere moeders dat ze na de bevalling meteen een hechte relatie met hun kindje hebben en de negatieve gevoelens niet bij het moederschap horen. Ze denken dat het niet normaal is dat je niet meteen liefde voelt voor je kindje en hadden het zich heel anders voorgesteld.

Tot slot kan een vrouw ook leiden aan een postpartum psychose, hierbij krijgt de vrouw last van een verlies aan contact met de werkelijkheid of van waandenkbeelden. De kersverse moeder ziet dan steeds voor zich dat ze de baby iets aan doet, zoals het van de commode af laten vallen of ze denkt dat ze niet de moeder is van het kindje.

24

De factoren voor het ontstaan Een postpartum depressie komt echter niet alleen voor na een bevalling, een postpartum depressie kan zich namelijk ook ontwikkelen na een miskraam, adoptie, een abortus of ernstige gebeurtenissen die de vrouw tijdens de zwangerschap mee heeft gemaakt of vlak na de bevalling. Er zijn vele factoren die een rol spelen bij het ontstaan van een postpartum depressie en die factoren kun je in drie groepen verdelen: psychische factoren, sociale factoren, biologische factoren.

Psychische factoren Met psychische factoren bedoelen we de factoren met betrekking tot het karakter en het denken van een vrouw. De persoonlijkheid van de kersverse moeder speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van een postpartum depressie. Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken naar het ontwikkelen van een postpartum depressie is gebleken dat vrouwen die bijvoorbeeld erg onzeker zijn, zich hierdoor veel van anderen aantrekken en daardoor te hoge eisen stellen aan de verzorging van het kindje of aan zichzelf en veel piekert, deze vrouwen meer kans hebben op het ontwikkelen van een postpartum depressie, dan vrouwen met een zelfverzekerd karakter. Dit geldt ook voor vrouwen die te hoge verwachtingen hebben aan het moederschap en het moeilijk vinden om hun emoties te uiten. Tot slot vergoten een tegenvallende zwangerschap, ingrijpende tegenslagen of heftige gebeurtenissen die de vrouw tijdens de zwangerschap of na de bevalling mee heeft gemaakt, de kans op het ontwikkelen van een postpartum depressie.

Sociale factoren Met sociale factoren bedoelen wij de factoren met betrekking tot de omgang met anderen, de relatie of huwelijk met de partner en factoren uit de omgeving.

Stress is een grote veroorzaker van postpartum depressie, want stress heeft invloed op het lichamelijke, psychische en lichamelijke gebied van de vrouw. Stress kan worden veroorzaakt door problemen in een relatie of in het huwelijk, financiÍle problemen, een ongewilde zwangerschap, een vrouw die te hoge eisen stelt aan zichzelf of aan anderen of bijvoorbeeld stress van het werk. Als een mens gestrest is het lichaam constant klaar voor een actie, de hartslag gaat omhoog, de spieren zijn gespannen en de ademhaling wordt door de stress versneld. Als de stress langdurig aanhoudt tijdens de zwangerschap, heeft dit grote risico’s voor de vrouw zelf en voor het ongeboren kindje.

Langdurige stress tijdens de zwangerschap kan leiden tot een achterstand in de groei en ontwikkeling van het kindje, problemen tijdens de zwangerschap en dat de baby minder goed om kan gaan met de stress. Voorbeelden van gevolgen voor de baby zijn: een huilbaby, een baby met een laag geboortegewicht, een te vroeg geboren baby en later kan het kind last krijgen van gedragsproblemen. Daarnaast heeft een vrouw die erg gestrest is niet alleen invloed op het ongeboren kindje, maar kan ook invloed hebben op een pasgeboren baby. De pasgeboren baby voelt de emoties van zijn moeder heel sterk en kan deze gevoelens nog niet scheiden. De baby uit de gevoelens door heftig te huilen. Het is beter voor de baby dat de moeder haar gevoelens met haar 25

kind deelt door met haar kind te praten. Tot slot vergroot ook te weinig steun van de partner of geen goede of matige relatie met eigen ouders de kans op het ontwikkelen van een postpartum depressie.

Biologische factoren Met biologische factoren bedoelen we factoren met betrekking tot lichamelijke ontwikkelingen en erfelijkheid. Lichamelijke factoren hebben invloed op het ontwikkelen van een postpartum depressie.

Tijdens de zwangerschap en na de bevalling vinden er in het lichaam van de vrouw namelijk grote schommelingen plaats in de hormoonhuishouding. De grote schommelingen van de hormoonspiegel heeft veel invloed op het psychische gebied van de vrouw waardoor de vrouw emotioneel onstabiel is.

Het verloop van de hormoonspiegel tijdens de zwangerschap, de geboorte en bij een postpartum depressie.

Bron: Nederlands Centrum Jeugdgezondheid

De hypofyse speelt een belangrijke rol bij de regeling van de vrouw en onder invloed van de hypofyse worden de stoffen FSH en LH gevormd. De hormonen FSH en LH stimuleren de productie van oestrogeen door cellen uit de wand van de rijpende follikels in de eierstokken. Het hormoon oestrogeen beïnvloedt de ontwikkeling van de secundaire geslachtskenmerken bij de vrouw.

Secundaire geslachtskenmerken zijn lichamelijke veranderingen die tijdens de puberteit optreden onder invloed van hoge concentraties geslachtshormonen. Een vrouw produceert zowel vrouwelijke als mannelijke geslachtshormonen. De verhouding tussen het oestrogeengehalte en het testosterongehalte bepaalt welke secundaire geslachtskenmerken zich ontwikkelen. Tijdens de menstruatiecyclus bereikt één van de rijpende follikels de voorsprong op de andere drie en de anderen sterven af. De productie van oestrogeen door de rijpende follikels bereikt vlak voor de ovulatie een hoogtepunt en hierdoor wordt de hypofyse gestimuleerd voor de secretie van het hormoon LH. De hoge concentratie LH dat wordt afgegeven onder invloed van de hypofyse stimuleert de vochtopname van de rijpende follikel. Door de grote hoeveelheid vochtopname barst de follikel open en komt er een eicel vrij. Als de eicel wordt bevrucht in de eileider, vinden er klievingsdelingen plaats. Dit zijn de eerste delingen van de zygote en vinden binnen het bevruchtingsmembraan plaats. Het klompje cellen nestelt zich daarna in het baarmoederslijmvlies en groeit daar veder. De productie van het hormoon HCG komt daarna opgang en houdt het gele lichaam in stand. Met het hormoon HCG toon je aan dat je zwanger bent. Na drie maanden verdwijnt het gele lichaam en neemt de placenta de progesteronproductie over, hierdoor stijgt dan de concentratie progesteron, zoals te zien in de bovenstaande grafiek. Oxytocine is het hormoon dat gedurende de zwangerschap en na de bevalling voorkomt in het lichaam van de vrouw. Oxytocine heeft een wee- opwekkende rol bij de bevalling, speelt een belangrijke rol bij de melkproductie en komt ook voor tijdens het knuffelen bijvoorbeeld. In de bovenstaande grafiek zie je dat bij een postpartum depressie de concentratie van het hormoon prolactine erg toeneemt. Het hormoon 26

prolactine zorgt voor de melksecretie en ondersteunt de werking van de hormonen LH en FSH. Eerder zijn de symptomen van een postpartum depressie genoemd waar een vrouw die een postpartum depressie heeft, last van kan krijgen.

Eén van die symptomen was die van melkafscheiding uit de borsten, dit wordt dus veroorzaakt door de verhoogde concentratie prolactine. Zo kun je dus zien dat alles met elkaar te maken heeft en dat een verandering van het één leidt tot een verandering van het andere.

Andere lichamelijke factoren die de kans op een postpartum depressie vergroten zijn bijvoorbeeld; te weinig rust tijdens de zwangerschap, het stoppen van geven van borstvoeding, een slechte lichamelijke conditie en een te laag HB- gehalte. Tot slot vergoot ook erfelijkheid de kans op het ontwikkelen van een postpartum depressie. Erfelijkheid is een belangrijke biologische factor voor het ontwikkelen van een depressie.

Een depressie is namelijk een ziekte die een ouder via genen door kan geven aan het kind. Vrouwen met een familie waarbij veel depressies voor komen hebben een grotere aanleg voor het ontwikkelen van een postpartum depressie dan vrouwen met een familie waarbij weinig depressies voorkomen. Daarnaast kan dus een moeder die het gen heeft voor het ontwikkelen van een depressie ook het gen doorgeven aan haar eigen kind.

De behandeling De reden dat veel vrouwen niet vertellen over hun gevoelens, gedachtes of symptomen, is meestal dat de vrouwen denken dat het abnormaal is en schamen zich hiervoor. Ze denken dan ook vaak dat ze de enige zijn en ontkennen dus vaak hun gevoelens. Het is juist beter om met je naasten hierover te praten, want hoe eerder een postpartum depressie wordt opgespoord, hoe sneller en beter je het kunt behandelen. Het is belangrijk dat de vouw die leidt aan een postpartum depressie, haar klachten serieus neemt, laat de partner ook voor het kindje zorgen, neem veel rust zowel met de baby als zonder de moeder, houdt de klachten in de gaten en ga naar een deskundige als de klachten niet verdwijnen of juist erger worden en stel niet te hogen eisen.

Het is voor de omgeving goed om met de vrouw over de negatieve gevoelens te praten en laat de vrouw zien dat ze zich er niet voor hoeft te schamen. Daarnaast is het goed om tips te geven aan de vrouw, de gevoelens niet weg te praten en als je doelwit bent van een uitval dan moet je dat vooral niet te veel persoonlijk aantrekken en overleg met een deskundige als het u te veel wordt.

De duur van een postpartum is bij iedere vrouw verschillend, gemiddeld duurt een onbehandelde postpartum depressie zo’n vier tot zes maanden, maar kan bij sommige vrouwen zelfs jaren duren.

Een postpartum depressie kun je met een therapie en medicijnen goed behandelen. Meestal wordt er bij een postpartum depressie als medicijn antidepressiva voorgeschreven. Het medicijn antidepressiva beïnvloedt de stoffen in het menselijke lichaam die de stemmingen bepalen. Dit effect van het medicijn zijn pas na vier tot zes weken na het begin van het gebruik voelbaar en het is voor een optimaal resultaat belangrijk, het medicijn gedurende een langere tijd te gebruiken.

Zo’n 60% van de vrouwen die een postpartum depressie hebben gehad, krijgen na hun volgende zwangerschap weer te maken met een postpartum depressie. Om de kans op het ontwikkelen van nog een postpartum depressie is het van belang gevarieerd te eten, voldoende te rusten en stressvolle situaties zoveel mogelijk te vermijden.

27

Invloed depressie moeder op de pasgeborene Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken is gebleken dat een postpartum depressie gevolgen heeft voor de hechting en interactie tussen de moeder en het kind. Een postpartum depressie is een psychische stoornis die zich bij 1 op de 10 moeders wereldwijd voordoet na de bevalling van hun kind. De moeder krijgt last van de symptomen die voor kunnen komen bij een postpartum depressie, waar niet alle Vrouwen die leiden aan een postpartum depressie kunnen last krijgen van agressiviteit, prikkelbaarheid en huilbuien, slaapstoornissen, geen vermogen om op een goede manier voor het kind te zorgen en met het kind om te gaan en schuldgevoelens.

Als een postpartum depressie te laat wordt ontdekt of er een verkeerde diagnose wordt vastgesteld kan dit zeer ernstige gevolgen hebben voor zowel de moeder als het kind.

Wij hebben voor het onderzoeken naar de invloed van een moeder met een postpartum depressie op de ontwikkeling van een pasgeborene tot een kind van twee, twee verschillende onderzoeken gebuikt van twee verschillende wetenschappers. Een Cheryl Tatono Beck en een experimenteel onderzoek uitgevoerd door Tiffany M. Field.

Analyse verschillende wetenschappelijke onderzoeken Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken is gebleken dat een postpartum depressie gevolgen heeft voor de hechting en interactie tussen de moeder en het kind. Een postpartum depressie is een psychische stoornis die zich bij 1 op de 10 moeders wereldwijd voordoet na de bevalling van hun kind. De moeder krijgt last van de symptomen die voor kunnen komen bij een postpartum depressie, waar niet alle Vrouwen die leiden aan een postpartum depressie kunnen last krijgen van agressiviteit, prikkelbaarheid en huilbuien, slaapstoornissen, geen vermogen om op een goede manier voor het kind te zorgen en met het kind om te gaan en schuldgevoelens.

Als een postpartum depressie te laat wordt ontdekt of er een verkeerde diagnose wordt vastgesteld kan dit zeer ernstige gevolgen hebben voor zowel de moeder als het kind.

Wij hebben voor het onderzoeken naar de invloed van een moeder met een postpartum depressie op de ontwikkeling van een pasgeborene tot een kind van twee, twee verschillende onderzoeken gebuikt van twee verschillende wetenschappers. Een analyserend onderzoek van verschillende onderzoeken door Cheryl Tatono Beck en een experimenteel onderzoek uitgevoerd door Tiffany M. Field.

Analyse onderzoeken Cheryl Tatono Beck heeft een analyse gemaakt van verschillende onderzoeken naar het effect van een moeder met een postpartum depressie op de ontwikkeling van haar kind. Cheryl Tatono Beck heeft een onderzoek gedaan met een aantal kinderen waarvan de moeders geen postpartum depressie hebben en een aantal kinderen waarvan de ouders wel een postpartum depressie hebben gehad of nog steeds heeft.

Uit het onderzoek is gebleken dat kinderen met een moeder die een postpartum depressie heeft gehad, beĂŻnvloed werden in hun ontwikkeling. Tijdens het onderzoek zijn de volgende problemen aangetroffen bij het kind; een onzekere hechting tussen het kind en de ouder, angstig en verlegen zijn voor vreemde mensen, een relatief hoog stressgehalte, ongepast gedrag en een ontwikkelingsachterstand bij kinderen die ouder dan ĂŠĂŠn jaar zijn.

Het onderzoek had als conclusie dat een moeder met een postpartum depressie een duidelijk effect heeft op de emotionele en cognitieve ontwikkeling van kinderen. De mate waarin een moeder met een postpartum depressie effect heeft op de ontwikkeling van een kind hangt af van de leeftijd van het kind. Hoe jonger het kind, hoe groter de invloed van een moeder met een postpartum depressie 28

is op de cognitieve en de emotionele ontwikkeling van het kind. Dit wordt veroorzaakt dat een jonger kind en dan vooral een pasgeborene erg kwetsbaar is en het een gevoelige periode is voor het kind.

Om op een betrouwbare conclusie te komen hoe een depressieve moeder invloed de ontwikkeling van haar kind beïnvloed hebben wij ook een experimenteel onderzoek gebruikt, uitgevoerd door Tiffany M. Field.

Experimenteel onderzoek Tiffany M. Field heeft een experimenteel onderzoek uitgevoerd met als doel het onderzoeken van de verschillen tussen het interacteren van kinderen met een depressieve moeder ten opzichte van het interacteren van kinderen met een niet- depressieve moeder. De kinderen die mee deden met het experimentele onderzoek waren allen drie maanden oud.

Dit is een van de gevoeligste periodes die een mens doormaakt in zijn of haar leven en op deze leeftijd is een baby erg kwetsbaar. Tijdens het experimentele onderzoek werd gebruikt gemaakt van drie verschillende interacties tussen kinderen van een depressieve moeder met hun moeder en kinderen van een niet- depressieve moeder met hun moeder. Gedurende de drie verschillende interacties die werden opgedragen werden de hartslag en de activiteitenniveau van zowel de moeder als kind gemeten.

De eerste interactie waarop werd getest was de ‘spontane’ interactie. Hierbij werd gevraagd dat de moeder net deed of ze thuis was en normaal met het kind gaat interacteren tijdens het spelen met het kind. De tweede interactie waarop werd getest was een situatie waarin de moeder werd gevraagd om depressief te kijken en te reageren op het kind. Bij de laatste interactie waarop werd getest, werd de moeder gevraagd om opnieuw te doen of ze thuis was en normaal te interacteren tijdens het spelen met het kind. In het onderzoek werd deze situatie de ‘reünie’ genoemd. De bedoeling van de overgang van een ‘spontante’ interactie naar een interactie van een moeder die depressief kijkt en reageert naar de ‘reünie’ was om duidelijk het verschil van interacteren van het kind met de moeder te zien.

Tiffany M. Field kon na het uitvoeren van dit experimentele onderzoek concluderen dat de kinderen van een depressieve moeder vaker een negatieve gezichtsuitdrukking hadden dan een positieve gezichtsuitdrukking bij de verschillende interacties dan de kinderen van een niet- depressieve moeder. De kinderen van niet- depressieve moeder hadden meer positieve gezichtsuitdrukkingen dan negatieve gezichtsuitdrukkingen. Daarnaast kon worden geconcludeerd dat de kinderen van een depressie moeder minder reageerden op de stem van zijn/haar moeder gedurende de verschillende interacties dan de kinderen van een niet- depressieve moeder. En de kinderen van een depressie moeder protesteerden minder en keken minder beduusd tijdens de tweede interactie waarin de moeder depressief keek en reageerden, dan kinderen van een niet- depressieve moeder. Tot slot kon er naar aanleiding van het experiment worden geconcludeerd dat de hartslagwaardes en het activiteitenniveau die zijn gedurende de tweede interactie lager bij kinderen met een depressieve moeder ten opzichte van kinderen met een niet- depressieve moeder. Daarnaast ondernemen kinderen minder en voelen ze zich minder veilig wanneer het een kind een depressieve moeder heeft. Het is voor het kind erg belangrijk dat hij met zijn ouder/verzorger een duidelijke beschermende band heeft en zijn ouder/verzorger hem veiligheid biedt op jonge leeftijd.

De resultaten die geobserveerd werden tijdens het uitvoeren van dit experimentele onderzoek kunnen op twee manieren geïnterpreteerd worden. Ten eerste kun het interpreteren als een spiegeling van het gedrag van een depressieve moeder door haar kind. Het gedrag wat de moeder toont tegenover haar kind, ziet het jonge kind als voorbeeld en denkt dat dit gedrag normaal is.

Daarnaast kun je de geobserveerde resultaten interpreteren als dat het ‘depressieve gedrag’ van de kinderen ontstaat op oudere leeftijd doordat de interacties op jonge leeftijd met een moeder met een postpartum depressie het kind stimuleerden om datzelfde gedrag te ontwikkelen.

Naar het onderzoeken van welke interpretatie de juiste is, zou er meer onderzoek worden gedaan naar wat de effecten van een moeder op een postpartum depressie zijn.

29

Kortom de depressie van de moeder kan op jonge leeftijd worden overgedragen op het kind doormiddel van de interactie tussen moeder en kind.

Conclusie Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken is gebleken dat een postpartum depressie gevolgen heeft voor de hechting en interactie tussen de moeder en het kind. Hoe jonger het kind, hoe meer invloed een moeder met een depressie heeft op de ontwikkeling van het kind. Een moeder die leidt aan een postpartum depressie krijgt niet alleen zelf last van de symptomen die op kunnen treden bij een postpartum depressie, maar ook de omgeving krijgt hier mee te maken. Een postpartum depressie heeft vrijwel dezelfde symptomen als een normale depressie, maar de extra symptomen waar de moeder last van kan krijgen zijn de symptomen met betrekking tot de baby.

Deze symptomen blijken uit vele wetenschappelijke onderzoeken veel effect te hebben op de sociaal- emotionele en de cognitieve ontwikkeling van het kind. Tijdens het analyseren van de wetenschappelijke onderzoeken kunnen wij de volgende gevolgen voor het kind van een depressieve moeder concluderen; een onzekere hechting tussen het kind en de ouder, angstig en verlegen zijn voor vreemde mensen, een relatief hoog stressgehalte, ongepast gedrag, ze tonen vaker negatieve gezichtsuitdrukkingen dan positieve, een lagere hartslag- en activiteitenwaarde, een minder goede concentratie en een ontwikkelingsachterstand bij kinderen die ouder dan één jaar zijn. De ontwikkelingsachterstand bij kinderen ouder dan één jaar kan worden veroorzaakt door een lager IQ of minder stimulatie door de ouders. Daarnaast ondernemen kinderen minder en voelen ze zich minder veilig wanneer het een kind een depressieve moeder heeft. Het is voor het kind erg belangrijk dat hij met zijn ouder/verzorger een duidelijke beschermende band heeft en zijn ouder/verzorger hem veiligheid biedt op jonge leeftijd. Doordat veel moeders met een postpartum depressie zich eenzaam voelen en zich ervan overtuigen dat niemand hun gevoelens zal begrijpen, zich schamen, verzwijgen ze het liever voor hun omgeving. Echter is het juist heel goed voor zowel de moeder als haar kind de klachten op te sporen en tijdig te behandelen, zodat de klachten beter te behandelen zijn en de ernstige gevolgen gespaard blijven.

30

Hypothese Wij verwachtten dat depressieve ouders wel invloed hebben op de sociaal- emotionele ontwikkeling van hun baby.

Toelichting: Wij denken van wel, omdat kinderen in de leeftijd van 0-4 het meeste leren en dit de gevoeligste periode van hun leven. Depressieve ouders zitten vooral met zich zelf in de knoei en drukken andere gezichtsuitdrukkingen op waardoor ze hun angst over dragen aan hun baby.

Depressieve ouders besteden ook minder aandacht aan kinderen, reageren korter af en worden sneller boos. Wij denken dat de baby hier sterk op reageert door vaker boos te zijn, meer te huilen en minder vaak vrolijk te zijn, doordat ze niet genoeg aandacht krijgen en zich niet veilig voelen. De eerste levensjaren van een kind is erg belangrijk om een relatie tussen ouders en kind op te bouwen en wij verwachten dat baby’s met depressieve ouders een minder goede band hebben met hun ouders, gedragsproblemen krijgen op latere leeftijd en een hogere kans hebben om zelf een depressie op te lopen.

31

Deelvraag 4 Echtscheidingen

Hoe ontwikkelt een baby zich anders als de ouders van het kind in een echtscheiding liggen?

Ieder kind gaat er vanuit dat de ouders gewoon altijd bij elkaar zullen blijven. Vooral jonge kinderen vinden dit zo vanzelfsprekend dat ze er geen moment aan twijfelen dat dit altijd zo blijft. Wanneer deze situatie plotseling verandert door een scheiding, wordt het vertrouwen van een kind redelijk beschadigd. Alles dat zo vertrouwd voor hen was, is plotseling weg. En de scheiding is nog maar een beginstukje van een reeks van veranderingen in het leven van het (uiteengevallen) gezin. Vaak weet het kind na de scheiding niet meer wat hij kan verwachten en voelt zich vaak ook schuldig aan de ruzie tussen de ouders, zelfs zonder aanleiding van iets. Het is een angstige periode waarin veel kinderen meer gedragsproblemen krijgen.

De verschillende leefomgevingen Bij een scheiding blijft vaak de ene ouder in hetzelfde huis wonen en verhuist de andere ouder. Het uitgavenpatroon van het gezin verandert nogal, er moeten opeens twee woonplekken bekostigd worden. Vaak krijgen ouders na een tijdje weer een nieuwe partner welke stief broertjes of –zusjes mee kan nemen. Een scheiding kan het einde zijn van de vele ruzies thuis waar het kind tussen is betrokken, maar kan altijd veel onrust meenemen voor het kind op latere leeftijd.

Co-ouderschap In het grootste deel van alle scheidingen wonen kinderen vaak bij hun moeder. En bij het kleinere deel wonen ze bij hun vader. Bij veel van de scheidingen komen ouders op co-ouderschap terecht. Bij co-ouderschap leven de kinderen om de zoveel dagen/weken weer in het andere huis. Bijvoorbeeld eerst bij hun moeder en de week daarna bij hun vader. Het opvoeden is zo goed als gelijk verdeeld over de ouders.

Het co-ouderschap is een moderne manier van het ouderschap na een scheiding, maar het hoeft niet altijd het beste te zijn. Deze kinderen willen ook erg graag dat hun ouders weer bij elkaar komen. Soms kan het ook erg vervelend voor ze zijn om steeds heen en weer te wisselen van gezinssituatie naar gezinssituatie, de ene kan leuke regels hebben en leuke stief broertjes – en zusjes en de ander heeft misschien weer totaal geen leuke stief broertjes en – zusjes en kan ook weer hele andere regels hebben. Het moet natuurlijk niet zo worden dat het kind het leuker heeft bij de ene ouder dan bij de ander. Wel heeft het coouderschap als voordeel voor het kind dat het contact heeft met beide ouders en de leuke dingen vaak ook 2x kan doen, denk aan verjaardagen en vakanties. Dit hangt alleen wel af van het uitgavenpatroon op dat moment.

32

Het kind Een scheiding kan vervelende complicaties met zich met zich mee brengen voor het kind. Al vanaf jongs af aan maar ook op latere leeftijd heeft het soms vervelende gevolgen. Het betekend niet altijd bij een scheiding dat het kind er slecht uit komt, het kan na de scheiding juist ook heel veel rust voor hen brengen omdat er minder spanningen binnen het gezin zijn.

Gevolgen jong kind Een kind van 0 tot 2 jaar kan op deze jonge levensfase al veel oppikken uit zijn of haar leefomgeving.

Het spreekt vaak nog niet volledig de taal en reageert dus op stress en spanning door meer te gaan huilen. Deze periode is de gevoelige periode voor het kind waarin het kind veel kwetsbaarder is, het moet waarschijnlijk om de zoveel dagen wisselen van ouder en gaat op een gegeven moment de tweede ouder missen maar ook de vaste ritmes. Een vast ritme is voor een kind heel belangrijk, het moet bij beide ouders hetzelfde worden behandeld, dezelfde leef structuur en regels hebben. Als het bijvoorbeeld bij de ene ouder veel meer speelgoed en een eigen wil heeft gaat het minder graag naar de andere ouder, omdat het bij de ouder met de soepele regels een veel makkelijker leventje is.

Het kind vangt tijdens de ruzies waarschijnlijk veel negatieve signalen op en heeft een negatief gevoel over zichzelf en de ouder(s), het kind kan denken dat het zijn schuld is en is misschien bang de andere ouder ook te verliezen. Ook kampen de ouders misschien met een depressiviteit omdat hun wereld zojuist is ingestort.

Het heeft een minder goed hechtingsproces omdat er niet altijd een 2e ouder voor het kind hoeft te zijn. Dit alles kan veel angsten voor een jong kind meebrengen.

Gevolgen ouder kind Het kind kan zich op ouder leeftijd, tussen de 10 en 15 jaar, zorgen gaan maken om de ouder en wil ze graag tevreden hebben dus gaat het zich aanpassen. Het oudere kind kan slechte schoolprestaties gaan leveren door de verstoring van het leerproces door met de gedachten bij de niet zo fijne thuissituatie te zitten. Het kind kan ook bang zijn om zijn vriendjes te verliezen omdat ze misschien moeten verhuizen en naar een andere school moeten of moeten stoppen met hobby’s, i.v.m. de kosten van een huis of club.

Naast alles kan het kind veel verdriet hebben doordat het kind gezinnen ziet die wel samen zijn. Het kind kan zich op een gegeven moment afwenden van het gezin omdat de ouder misschien een nieuwe relatie aangaat wat hem totaal niet bevalt en zoekt het dus elders steun. Op de nog wat oudere leeftijd kan het zich gaan schamen en onzeker voelen. Het wil snel uit huis om de situatie te kunnen ontvluchten maar is misschien zelf ook bang om een relatie aan te gaan, omdat het kan denken dat die relatie ook stuk kan gaan en hij niet weer in die angst wil zitten. Het krijgt minder respect voor de ouders en past zich steeds moeilijker aan, hierdoor kunnen ruzies ontstaan waardoor er op nog latere leeftijd een verbreking van het contact kan zijn.

De ouders Meestal voelen de ouders naast de kinderen zich ook niet fijn bij de scheiding. Degene waar je een hele tijd mee hebt samengeleefd en veel dingen hebt meegemaakt en waar ze een hele tijd verliefd op waren is nu zomaar voorbij.

De belangrijkste redenen dat partners uit elkaar gaan is omdat iemand anders in het spel is, het op elkaar uitgekeken zijn en de karakters die eigenlijk toch niet overeen komen. Tegenwoordig zijn er steeds meer ouders die gaan scheiden, dit wordt onder andere veroorzaakt door de grotere maatschappelijke acceptatie van een scheiding.

33

Eenmaal als de ouders gescheiden leven en ook al langere tijd uit elkaar zijn verwatert het contact steeds meer en meer. Dit hoeft niet altijd zo te zijn, sommige ouders kiezen er ook voor om gewoon goed bevriend te blijven.

Gevolgen Als de ouders net gescheiden zijn kan het in het begin fijn zijn voor het kind om uit een omgeving weg te gaan waar amper ruzie is en geen gespannen situatie, zodat het kind meer rust kan krijgen en zich weer op zijn/haar eigen leven kan gaan richten.

Als de ouders al een tijdje uit elkaar zijn kan het vervelend voor het kind zijn om van gezin naar gezin te gaan met beiden hun eigen regels. Of dat er een stiefouder een rol komt spelen binnen een gescheiden gezin.

Conclusie Als ouders scheiden is dit nooit leuk voor het kind. Het kind verliest zijn/ haar vaste leefomgeving en de regels die tot 1 gezin behoorden. Ook krijgt het kind op lange termijn meer last van verschillende emoties, zo kan het erg boos en verdrietig worden omdat de ouders gaan scheiden en kan het de ouders gaan uitdagen of ruzie gaan zoeken voor aandacht. Het betekend dus bij het aandacht zoeken dat het kind ook erg bang en eenzaam is. Het veilige leventje van het kind is plotseling verdwenen en het weet even niet meer hoe de toekomst in elkaar zal zitten.

In het begin kan het kind zich juist weer heel opgelucht voelen doordat het uit de conflictsituatie weg is, het kan minder huilbuien hebben en meer aan zijn/haar rust overkomen.

Hypothese Wij verwachtten dat de baby een heel ander leefpatroon krijgt omdat het nu steeds moet wisselen van gezin en het kind dus in twee, misschien wat verschillende, omgevingen opgroeit wat dus ook verschillende invloeden heeft. Het kan later dit patroon misschien volgen, of mede dankzij ruzies gaat het dit gedrag overnemen.

Toelichting: De ene ouder gaat ergens wonen of het kind krijgt zelf een nieuwe woonplek samen met de andere ouder en eventuele broertjes en zusjes. Het uitgavenpatroon van het gezin verandert omdat er opeens twee woonplekken bekostigd moeten worden. Vaak krijgen de ouders na een tijdje weer een nieuwe partner.

Als deze ook kinderen heeft, zijn er ineens stief broertjesof zusjes. Hoewel een scheiding het einde kan betekenen van conflicten tussen partners en in die zin een opluchting kan zijn, brengt dit voor het opgroeiende kind altijd een zeker onrust met zich mee.

34

Deelvraag 5

Een bijstandsgezin

Het krijgen van een kind kost veel geld en het is belangrijk dat de baby in een veilige leefomgeving woont en een goede verzorging krijgt. Veel mensen hebben het financieel niet zo breed en kunnen niet in hun levensbehoeften voorzien. De mensen die niet in hun levensbehoeften kunnen voorzien, hebben recht op een bijstandsuitkering, zodat deze mensen wel in hun levensbehoeften kunnen voorzien. Er verandert veel aan het bestedingspatroon van de kersverse ouders, de moeder gaat vaak minder werken en dus minder inkomen, je hebt meer boodschappen, de kinderopvang en je krijgt te maken met een hoger energie- en waterverbruik.

Het Nibud heeft volgens de richtlijnen van kraamcentra een overzicht gemaakt voor de globale kosten waar een aanstaande ouder mee te maken krijgt. Er is bewust voor vrij lage bedragen gekozen, omdat ouders die het niet zo breed hebben vaak tweedehands spullen kopen of van familie lenen.

Gemiddelde kosten aanstaande ouders Kleding €99,50 Babykamer €372,50 Verzorging €170,90 Totaal Bron: kosten Nibud

€642,90

De hoogte van de bijstandsuitkering is afhankelijk van de gezinssituatie en eventuele andere inkomsten. Als iemand ook andere inkomsten verdiend, maar niet genoeg om in zijn/haar levensbehoeften te kunnen voorzien, dan vult de bijstandsuitkering het bedrag dat iemand nodig heeft om wel in zijn/haar levensbehoeften te kunnen voorzien. Als iemand geen andere inkomsten verdiend dan is de bijstandsuitkering het bedrag waar u recht op hebt afhankelijk van de gezinssituatie.

Gezinssituatie Hoogte bijstandsuitkering Gezin €1.336,42 Alleenstaande ouder €935,49 Alleenstaande €668,21 Bron: Judex

Invloed stress op de baby Geld zorgt bij veel gezinnen voor veel stress en ruzie. Stress tijdens de zwangerschap veroorzaakt stress bij de baby in de buik. Dit komt doordat de moeder dan meer stresshormonen aanmaakt en deze komen via de placenta in de hersenen van het kind. Doordat de baby dan veel stresshormoon binnenkrijgt, is de baby heeft de baby een hoge prikkelbaarheid en is de baby tijdens het huilen minder goed te troosten. Daarnaast heeft de hoge hoeveelheid stresshormoon die de baby binnenkrijgt tijdens de zwangerschap invloed op de concentratie en de fijne motoriek. Daarnaast 35

heeft stress ook invloed op het verloop van de zwangerschap, want stress tijdens de zwangerschap verhoogde de kans op het ontstaan van zwangerschapscomplicaties.

Als de moeder erg gestrest is heeft dit ook invloed op de interactie tussen de moeder en het kind. Dit beïnvloedt de hechtingsrelatie tussen de moeder en haar kind negatief. En tot slot heeft stress invloed op het gedrag van de moeder, zo kan de moeder door de stress kan drinken, roken of drugs gebruiken. Als de moeder tijdens de zwangerschap zo gestrest is, kan dit leidden tot gebruik van alcoholische consumpties, roken of drugsgebruik en dit kan leiden tot ernstige beschadigingen van de ontwikkeling van het ongeboren kind of ernstige zwangerschapscomplicaties. Naast stress als gevolg van financiële toestanden, komt het ook vaak voor dat de ouders veel ruzie krijgen. Ruzie tussen de ouders heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling van de baby. Een baby voelt heel veel en is erg kwetsbaar en voelt meteen als er spanningen zijn tussen de ouders. De baby kan nog niet praten en uit zijn emoties door te huilen. De baby kan hierdoor gedragsproblemen ontwikkelen door imitatie. Het is dan voor de ontwikkeling van de baby ook het beste om het goed te maken waar de baby aanwezig is.

Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar de invloed van stress van de ouders op de ontwikkeling van het kind. Eén van die onderzoekers is Hedwig Kikkert. Hedwig Kikkert studeerde Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit in Groningen. Hedwig Kikkert verrichtte een onderzoek op de afdelingen kinderneurologie in het Universitair Medisch Centrum in Groningen. Kikkert heeft onderzoek gedaan naar de invloed van stress op van de moeder of vader van het kind op de ontwikkeling van het kind. Hedwig Kikkert onderzocht 206 gezonde baby’s en ze onderzocht ook 341 gezonde kinderen met de leeftijd van negen jaar. Ze onderzocht of er een verband bestaat tussen MND, IQ, gedrag en de cognitieve ontwikkeling van de kinderen. MND zijn lichte neurologische disfuncties. MND komt de laatste jaren steeds meer voor en uit zich in coördinatieproblemen, een lager IQ, gedragsproblemen en problemen met de fijne motoriek van her kind. Daarnaast onderzocht ze ook of er verschillen bestaan tussen jongens en meisjes met MND. Haar onderzoeksvraag voor dit onderzoek is: ‘Heeft het welzijn en de stress van de ouders invloed op het ontstaan van MND bij gezonde baby’s?’ De resultaten van het onderzoek wijzen uit dat stress van de moeder tijdens de zwangerschap wel degelijk invloed heeft doormiddel van een biologisch effect op de hersenen van het ongeboren kindje. Kinderen met een moeder die snel gestrest is, hebben een verhoogde kans volgens het onderzoek van Kikkert om een zenuwstelsel te ontwikkelen die niet optimaal is. Uit onderzoek is gebleken dat onder andere de stress van de moeder de neurologische ontwikkeling van het kind negatief beïnvloeden en dat meisjes een hogere kans hebben op het ontwikkelen van een gedragsstoornis.

Invloed bestedingspatroon op de gezondheid Een baby kost veel geld en ouders die van de bijstand leven hebben het niet breed en dit zorgt bij veel gezinnen voor financiële problemen, hierdoor is er veel stress en vaak ook ruzie. Stress tijdens de zwangerschap veroorzaakt stress bij de baby in de buik. Dit komt doordat de moeder dan meer stresshormonen aanmaakt en deze komen via de placenta in de hersenen van het kind. Uit onderzoek uitgevoerd door Hedwig Kikker, is gebleken dat onder andere de stress van de moeder de neurologische ontwikkeling van het kind negatief beïnvloeden en dat meisjes een hogere kans hebben op het ontwikkelen van een gedragsstoornis. Wij hebben een interview gehouden met mevrouw Zwart en we kunnen concluderen dat het leven van een bijstand invloed heeft op de gezondheid van het kind. De ouders minder goed eten, zodat hun kinderen wel goed kunnen eten.

Meestal krijgen de kinderen een snelle hap, dit is vaak erg ongezond, bevat veel vet en niet de juiste voedingsstoffen of de kinderen krijgen juist te weinig.

36

Conclusie Een baby kost veel geld en ouders die van de bijstand leven hebben het niet breed en dit zorgt bij veel gezinnen voor financiële problemen, hierdoor is er veel stress en vaak ook ruzie. Stress tijdens de zwangerschap veroorzaakt stress bij de baby in de buik. Dit komt doordat de moeder dan meer stresshormonen aanmaakt en deze komen via de placenta in de hersenen van het kind. Uit onderzoek uitgevoerd door Hedwig Kikker, is gebleken dat onder andere de stress van de moeder de neurologische ontwikkeling van het kind negatief beïnvloeden en dat meisjes een hogere kans hebben op het ontwikkelen van een gedragsstoornis. Wij hebben een interview gehouden met mevrouw Zwart en we kunnen concluderen dat het leven van een bijstand invloed heeft op de gezondheid van het kind. De ouders minder goed eten, zodat hun kinderen wel goed kunnen eten.

Meestal krijgen de kinderen een snelle hap, dit is vaak erg ongezond, bevat veel vet en niet de juiste voedingsstoffen of de kinderen krijgen juist te weinig.

Hypothese Wij

verwachten dat een pasgeboren baby zich anders ontwikkelt tot een kind van twee, als de ouders van de bijstand moeten leven. Wij verwachten dat de stress die financiële problemen met zich meebrengt een negatieve invloed heeft op de baby en dat de baby minder gezond is, dan ouders die het beter hebben.

Toelichting: De financiële problemen worden vaak groter als een stel dat het niet zo breed heeft een kind verwacht. Een baby kost veel en dat maakt dat ouders vaak gestrest zijn, ruzie hebben en dit afreageren op het kind. Daarnaast hebben ouders die leven van de bijstand, niet veel te besteden en kopen vaak goedkoop eten voor het kind. Het goedkope eten kan juist veel te vet zijn of dat er juist bijna helemaal geen voedingsstoffen inzitten. Wij verwachten dat de kinderen van ouders die van de bijstand leven een minder goede gezondheid hebben dan kinderen van ouders die het beter hebben.

37

Analyse enquête Wij hebben online een enquête gemaakt over twee van onze deelvragen. De twee deelvragen die op deze enquête aansluiten zijn: ‘Hoe ontwikkelt een baby zich anders als de ouders van het kind in een echtscheiding liggen?’& ‘Ontwikkeld een pasgeboren baby zich anders tot een kind van twee in een gezin waarin de ouders van de bijstand moeten leven, ten opzichte van een gezin waarin de ouders het beter hebben?’ De enquête gaat over een gezinssituatie waarin de ouders in een echtscheiding liggen en een gezinssituatie waarin de ouders van een bijstand leven. Doormiddel van deze enquête wilden we erachter komen hoe mensen denken over deze twee verschillende gezinssituaties, hoeveel mensen te maken hebben/hadden met deze gezinssituaties of iemand uit de omgeving kent die met deze gezinssituatie te maken heeft gehad of nog steeds heeft. Wij hebben in totaal 14 vragen gesteld en alle vragen gaan over kinderen met een leeftijd tussen de 0 en 2 jaar oud. Er hebben 21 mensen onze enquête beantwoordt.

Vraag 1: Hoeveel kinderen heeft u?

Vraag 2: Wat voor leeftijd heeft/hebben uw kind(eren)?

38

Vraag 3: Heeft U in uw omgeving te maken gehad met een scheiding waar kinderen bij betrokken waren?

Vraag 4: Betrof dit U persoonlijk of bij familie/vrienden/ kennissen/etc.?

39

Vraag 5: Hoe denkt U over peuters met gescheiden ouders?

Vraag 6: Zou de peuter het gedrag/ruzie van zijn ouders overnemen?

40

Vraag 8: Denkt U dat de verschillende gezinssituaties in een gescheiden gezin veel invloed zou hebben op de peuter? En waarom?

Vraag 9: Hoe denkt U dat een peuter dat leeft met gescheiden ouders, zich anders ontwikkelt dan een peuter zonder gescheiden ouders?

41

Vraag 10: Bent U bekend met ouders die in de bijstand zitten?

Vraag 11: Hoeveel sterren zou U een gezin geven dat leeft van de bijstand?

De mensen konden bij deze vraag het aantal sterren kiezen dat ze vonden passen in een gezinssituatie dat leeft van de bijstand. De mensen konden voor minimaal 1 ster kiezen en maximaal 5 sterren. 1 ster= zeer slecht, 2 sterren = slecht, 3 sterren = matig, 4 sterren = goed, 5 sterren = zeer goed. Het gemiddeld aantal sterren dat de mens geeft aan een gezinssituatie dat leeft van de bijstand is 2,8 sterren.

Aantal sterren: 1 ster van de 5 sterren 2 sterren van de 5 sterren 3 sterren van de 5 sterren 4 sterren van de 5 sterren 5 sterren van de 5 sterren

Frequentie: 5 4 7 1 4

Het gemiddelde kunnen we nu berekenen op de grafische rekenmachine. Je gaat naar menu 2 in de grafische rekenmachine. 1 var: List 1: het aantal sterren (1,2,3,4,5) List 2: frequentie (5,4,7,1,4).

Hierna druk je op CALC, set 1 VAR List: List 1 en 1 var Frequentie: List 2. 1Var geeft het gemiddelde van 2,8.

42

Vraag 12: Heeft het leven van de bijstand invloed op de peuter?

Vraag 13: Waarom heeft U voor dit antwoord gekozen bij de vorige vraag?

Vraag 14: Denkt U dat een peuter dat leeft in een gezin dat leeft van de bijstand, zich anders ontwikkelt?

En waarom?

43

Conclusie Wat verstaan we onder de ontwikkeling van een normaal kind?

We spreken van een normale ontwikkeling als een kind alle fasen doorloopt naar volwassenheid op het gebied van de verschillende ontwikkelingskenmerken. Een kind dat een normale ontwikkeling doorloopt heeft geen grote problemen in de motorische ontwikkeling of heeft grote achterstanden.

De sociaal- emotionele ontwikkeling staat voor al in het teken van herkenning van de ouders, omgang met anderen mensen en de kieskeurigheid van de baby. De hechtingsrelatie tussen ouder en kind is heel erg belangrijk. Wanneer de hechtingsrelatie tussen het kind en de ouder(s) onvoldoende tot stand komt, kan het kindje daar later problemen van ondervinden. Door de cognitieve ontwikkeling die de baby doormaakt leert de baby denken en te spreken. En door de motorische ontwikkeling komt de baby erachter dat hij met zijn armen en benen kan bewegen en kan hij uiteindelijk lopen.

Hoe ontwikkeld een baby zich als de ouders, of één van de ouders, een verslaving heeft? En hoe wordt dit precies veroorzaakt?

Kinderen van verslaafde ouders zijn een zeer kwetsbare groep vergeleken met kinderen van gezonde ouders lopen kinderen met een verslaafde ouder drie tot dertien keer hoger risico om zelf ooit verslavingsproblemen te krijgen. De kinderen van ouders met een verslaving hebben meer aandacht nodig. De problemen van kinderen met verslaafde ouders kunnen zich op verschillende manieren uiten, naast de verhoogde kans op verslavingsproblematiek hebben ze meer kans op gedragsproblemen, psychologische problemen en/of cognitieve problemen.

De kinderen groeien vaker op in moeilijke omstandigheden, met veel sociale en financiële problemen en meer risico op huiselijk geweld en een instabiele gezinssituatie. Hoe meer stress de kinderen ervaren, door de levensstijl van hun ouders, hoe groter het risico dat ze zelf ook verslaafd kunnen raken.

Hebben depressieve ouders invloed op de sociaal - emotionele ontwikkeling van hun baby? En waardoor?

Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken is gebleken dat een postpartum depressie gevolgen heeft voor de hechting en interactie tussen de moeder en het kind. Hoe jonger het kind, hoe meer invloed een moeder met een depressie heeft op de ontwikkeling van het kind. Een moeder die leidt aan een postpartum depressie krijgt niet alleen zelf last van de symptomen die op kunnen treden bij een postpartum depressie, maar ook de omgeving krijgt hier mee te maken. Een postpartum depressie heeft vrijwel dezelfde symptomen als een normale depressie, maar de extra symptomen waar de moeder last van kan krijgen zijn de symptomen met betrekking tot de baby.

Deze symptomen blijken uit vele wetenschappelijke onderzoeken veel effect te hebben op de sociaal- emotionele en de cognitieve ontwikkeling van het kind. Tijdens het analyseren van de wetenschappelijke onderzoeken kunnen wij de volgende gevolgen voor het kind van een depressieve moeder concluderen; een onzekere hechting tussen het kind en de ouder, angstig en verlegen zijn voor vreemde mensen, een relatief hoog stressgehalte, ongepast gedrag, ze tonen vaker negatieve gezichtsuitdrukkingen dan positieve, een lagere hartslag- en activiteitenwaarde, een minder goede concentratie en een ontwikkelingsachterstand bij kinderen die ouder dan één jaar zijn. De ontwikkelingsachterstand bij kinderen ouder dan één jaar kan worden veroorzaakt door een lager IQ 44

of minder stimulatie door de ouders. Daarnaast ondernemen kinderen minder en voelen ze zich minder veilig wanneer het een kind een depressieve moeder heeft.

Het is voor het kind erg belangrijk dat hij met zijn ouder/verzorger een duidelijke beschermende band heeft en zijn ouder/verzorger hem veiligheid biedt op jonge leeftijd. Doordat veel moeders met een postpartum depressie zich eenzaam voelen en zich ervan overtuigen dat niemand hun gevoelens zal begrijpen, zich schamen, verzwijgen ze het liever voor hun omgeving. Echter is het juist heel goed voor zowel de moeder als haar kind de klachten op te sporen en tijdig te behandelen, zodat de klachten beter te behandelen zijn en de ernstige gevolgen gespaard blijven.

Hoe ontwikkelt een baby zich anders als de ouders van het kind in een echtscheiding liggen?

Als ouders scheiden is dit nooit leuk voor het kind. Het kind verliest zijn/ haar vaste leefomgeving en de regels die tot 1 gezin behoorden. Ook krijgt het kind op lange termijn meer last van verschillende emoties, zo kan het erg boos en verdrietig worden omdat de ouders gaan scheiden en kan het de ouders gaan uitdagen of ruzie gaan zoeken voor aandacht. Het betekend dus bij het aandacht zoeken dat het kind ook erg bang en eenzaam is. Het veilige leventje van het kind is plotseling verdwenen en het weet even niet meer hoe de toekomst in elkaar zal zitten.

In het begin kan het kind zich juist weer heel opgelucht voelen doordat het uit de conflictsituatie weg is, het kan minder huilbuien hebben en meer aan zijn/haar rust overkomen.

Ontwikkelt een pasgeboren baby zich anders tot een kind van twee in een gezin waarin de ouders van een bijstand moeten leven, ten opzichte van een gezin waarin de ouders het beter hebben?

Een baby kost veel geld en ouders die van de bijstand leven hebben het niet breed en dit zorgt bij veel gezinnen voor financiĂŤle problemen, hierdoor is er veel stress en vaak ook ruzie. Stress tijdens de zwangerschap veroorzaakt stress bij de baby in de buik. Dit komt doordat de moeder dan meer stresshormonen aanmaakt en deze komen via de placenta in de hersenen van het kind. Uit onderzoek uitgevoerd door Hedwig Kikker, is gebleken dat onder andere de stress van de moeder de neurologische ontwikkeling van het kind negatief beĂŻnvloeden en dat meisjes een hogere kans hebben op het ontwikkelen van een gedragsstoornis. Wij hebben een interview gehouden met mevrouw Zwart en we kunnen concluderen dat het leven van een bijstand invloed heeft op de gezondheid van het kind. De ouders minder goed eten, zodat hun kinderen wel goed kunnen eten.

Meestal krijgen de kinderen een snelle hap, dit is vaak erg ongezond, bevat veel vet en niet de juiste voedingsstoffen of de kinderen krijgen juist te weinig.

45

Vergelijkingen met Hypothese

Wat verstaan we onder de ontwikkeling van een normaal kind?

Wij verwachtten bij de ontwikkeling van een normaal kind, dat het kind alle fasen doorloopt naar volwassenheid op het gebied van een gezonde motoriek, spraak en taal, groei en sociale vaardigheden. De conclusie na ons literaire onderzoek is dat we spreken van een normale ontwikkeling als een kind alle fasen doorloopt naar volwassenheid op het gebied van de verschillende ontwikkelingskenmerken. Als toelichting op onze hypothese hebben wij geschreven dat het kind in een stabiele gezinssituatie een betere hechtingsrelatie heeft met zijn ouder(s) en geen ontwikkelingsachterstanden heeft op de verschillende vaardigheden. Na het onderzoek kunnen wij concluderen dat de eerste periode na de geboorte in het teken staat van de hechtingsrelatie tussen ouder en kind. De band tussen ouder en kind ontstaat geleidelijk, wanneer de baby ervaart dat hij liefde, bescherming en aandacht krijgt van zijn ouder. De hechtingsrelatie tussen ouder en kind is heel erg belangrijk, als dit niet goed verloopt, brengt dit grote gevolgen met zich mee. Wij kunnen concluderen dat onze hypothese klopt.

Hoe ontwikkeld een baby zich als de ouders, of één van de ouders, een verslaving heeft? En hoe wordt dit precies veroorzaakt?

Wij verwachtten dat de baby zich hierdoor minder ontwikkeld doordat de ouders meer voor zichzelf zorgen dan voor het kind en het kind dus geen goed voorbeeld heeft. Als toelichting op onze hypothese hadden wij het volgende: ‘Als ze bijvoorbeeld roken kan het schadelijk zijn voor het kind omdat ze sneller ademen en dit kan dus schadelijk zijn waardoor het de ontwikkeling remt. Het kind kan door de verslaving van zijn ouders misschien ook al op jonge leeftijd beginnen met dezelfde verslaving.’ Tijdens het maken van ons profielwerkstuk kunnen wij concluderen dat kinderen van verslaafde ouders een zeer kwetsbare groep zijn vergeleken met kinderen van verslaafde ouders zijn een zeer kwetsbare groep vergeleken met kinderen van gezonde ouders die geen verslaving hebben en lopen drie tot dertien keer meer risico om zelf verslavingsproblemen te krijgen. De problemen van kinderen met verslaafde ouders kunnen zich op verschillende manieren uiten, naast de verhoogde kans op verslavingsproblematiek hebben ze meer kans op gedragsproblemen, psychologische problemen en/of cognitieve problemen. De kinderen groeien vaker op in moeilijke omstandigheden, met veel sociale en financiële problemen en meer risico op huiselijk geweld en een instabiele gezinssituatie. Onze hypothese klopt dus wel. Wij zijn er echter wel achter gekomen dat kinderen van ouders met een verslaving niet alleen te maken met de schadelijke stoffen van tabak dat het kind binnenkrijgt, maar het kind groeit vaak in moeilijke omstandigheden op met veel sociale- en financiële problemen te maken die zorgen voor psychologische problemen, gedragsproblemen of cognitieve problemen.

Hebben depressieve ouders invloed op de sociaal - emotionele ontwikkeling van hun baby? En waardoor?

Wij verwachtten dat depressieve ouders wel invloed hebben op de sociaal- emotionele ontwikkeling van hun baby. Wij verwachtten dit omdat kinderen in de leeftijd van 0-4 het meeste leren en dit de gevoeligste periode van hun leven. Depressieve ouders zitten vooral met zich zelf in de knoei en drukken andere gezichtsuitdrukkingen op waardoor ze hun angst over dragen aan hun baby. Na het onderzoeken kwamen wij erachter dat onze hypothese wel klopt, maar het verschil tussen onze 46

hypothese en conclusie is dat conclusiedieper ingaat op de invloed van PND op de ontwikkeling van het kind.

Hoe ontwikkelt een baby zich anders als de ouders van het kind in een echtscheiding liggen?

Wij verwachtten dat de baby een heel ander leefpatroon krijgt omdat het nu steeds moet wisselen van gezin en het kind dus in twee, misschien wat verschillende, omgevingen opgroeit wat dus ook verschillende invloeden heeft. Wij dachten dat het kind later dit patroon misschien volgen, of mede dankzij ruzies het gedrag gaat overnemen. Het verschil tussen onze hypothese en de conclusie is dat onze conclusie dieper op de invloed van de echtscheiding op de ontwikkeling van het kind. Veder klopt onze hypothese wel.

Ontwikkelt een pasgeboren baby zich anders tot een kind van twee in een gezin waarin de ouders van een bijstand moeten leven, ten opzichte van een gezin waarin de ouders het beter hebben?

Wij verwachtten dat een pasgeboren baby zich anders ontwikkelt tot een kind van twee, als de ouders van de bijstand moeten leven. Wij verwachten dat de stress die financiĂŤle problemen met zich meebrengt een negatieve invloed heeft op de baby en dat de baby minder gezond is, dan ouders die het beter hebben. De hypothese klopt.

47

Antwoord op de hoofdvraag Na het beantwoorden van onze deelvragen en het vergelijken van de deelvragen met de hypothese kunnen wij hieruit concluderen dat de gezinssituatie waarin de baby zich normaal ontwikkeld tot een kind van twee jaar oud het best ontwikkeld.

Het kind verloopt hierin alle fasen naar volwassenheid op het gebied van een gezonde motoriek, spraak en taal, groei en sociale vaardigheden. Als je deze stabiele gezinssituatie vergelijkt met de gezinssituaties waarin het kind zich onderontwikkeld doordat de ouders verslaafd, arm, gescheiden of depressief zijn is de gezinssituatie uit deelvraag 1 zeker de beste gezinssituatie. Je ziet in deze situatie dat het kind amper tot geen problemen krijgt op latere leeftijd in vergelijking tot de andere gezinssituaties. Ook voelt het kind zich hier op deze jonge leeftijd gelijk al een stuk fijner en heeft een veel betere hechtingsrelatie met zijn ouders.

De gezinssituatie waarin de baby zich tot een normale peuter van 2 jaar ontwikkelt is dus het best omdat het meteen na de geboorte de liefde, bescherming en aandacht krijgt van zijn ouder wat de kinderen in de overige deelvragen een stuk minder ervaren. Hieruit blijkt dus wel weer dat de hechtingsrelatie tussen ouder en kind heel erg belangrijk is, en als dit niet goed verloopt, kan dit grote gevolgen op latere leeftijd met zich mee brengen.

48

Ons eindproduct In het begin van ons Profielwerkstuk hebben wij als eindproduct gekozen voor een folder, dit leek ons op dat moment de mooiste oplossing. Dan zouden mensen die bijvoorbeeld in de praktijk bij mevrouw Zwart kwamen een foldertje mee kunnen nemen of kunnen inkijken en lezen wat de beste gezinssituatie is.

Na enige tijd kwamen wij erachter dat een folder voor ons PWS eigenlijk helemaal niet zo handig is.

Aangezien wij een vrij breed onderwerp hebben voor ons PWS hebben wij er uiteindelijk toch voor gekozen om voor een website te kiezen, dit omdat we dan meteen alle informatie er uitgebreid op kunnen zetten en in een folder zou het al een stuk beperkter worden in verband met de ruimte die je daarop hebt. Ook omdat wij vinden dat een website meer van deze tijd hebben wij voor dit als eindproduct gekozen.

Onze website is te bezoeken op het volgende adres: http://andreajmiedema.wixsite.com/mijnpws

49

Meningen Lisanne de Vries: Ik vond het erg leuk en interessant om dit profielwerkstuk te maken en ik heb er veel van geleerd. Het onderwerp van ons profielwerkstuk past heel goed bij mijn interesses en dit maakte dat ik graag aan ons profielwerkstuk wilde werken en wist waar ik aan toe was. Daarnaast vind ik dat we hele mooie deelvragen hebben onderzocht, omdat het hele heftige situaties zijn, waar helaas veel baby's mee te maken krijgen. Ik wist namelijk wel dat de situaties de ontwikkeling van een kind negatief beïnvloeden, maar niet hoe de situaties de ontwikkeling van de baby precies beïnvloeden. Ik vond het ook erg leuk om met Andrea samen te weken, omdat we dezelfde interesses hebben, snel op het onderwerp kwamen en meteen konden gaan beginnen met ons profielwerkstuk. Andrea en ik hebben helemaal geen miscommunicaties gehad en we vulden elkaar heel goed aan. Ik ben Andrea, mevrouw Zwart en Mevrouw ter Veen heel dankbaar!

Andrea Miedema: Ik vond het een erg leuk onderwerp waar wij ons profielwerkstuk over deden. Ik ben altijd erg geïnteresseerd naar de ontwikkeling van mensen en vooral deze leeftijdsgroep spreekt mij erg aan. Doordat dit mij zo aansprak kon ik meestal lekker vlot doorwerken en had ik plezier in wat ik moest maken. Ik vond de samenwerking met Lisanne heel erg goed liep, we wisten beiden waar we aan toe waren en wat we wanneer moesten maken en hoe we te werk zouden gaan. Beide zijn we vlotte werkers en ook beiden erg geïnteresseerd in de gezondheidszorg en kinderen/baby’s.

We hadden dus altijd leuke en aanvullende reacties op elkaar als we weer wat over een deelvraag gevonden hadden of iets hadden gezien over kinderen wat bij ons PWS past. Ik vind het echt een leuke tijd om op terug te kijken. Ook ik ben Lisanne, mevrouw Zwart en mevrouw ter Veen heel dankbaar!

50

Dankwoord Voor het realiseren van ons Profielwerkstuk willen we graag een aantal mensen hiervoor bedanken die dit samen met ons mogelijk hebben gemaakt.

Als eerste willen we onze opdrachtgever mevrouw Thea Zwart (Jeugdverpleegkundige binnen het GGD 0-12 jaar). Samen met haar hulp konden we heel wat deelvragen beantwoorden doormiddel van een interview en gesprekken met Thea.

Wij willen ook graag onze vakdocent mevrouw ter Veen bedanken, mevrouw ter Veen heeft ons geholpen met het vormgeven van ons PWS doormiddel van goede feedback en duidelijkheid in wat we konden aanpassen.

Ook willen wij onze coach meneer Smit bedanken. Meneer Smit heeft veel met ons meegedacht en ons met kleine puntjes geholpen zodat we weer verder konden werken en er ook mede dankzij hem een mooi verslag uitkwam.

Als laatste willen we de oud- PWS leerlingen van vorig jaar bedanken om hun Profielwerkstuk met ons te delen zodat wij bezig konden met ons vooronderzoek. Met dank aan Leon Nagel& Iris Kuiken en Marianne Fokkema& Marinka Bruining.

Niet te vergeten, willen we de mensen bedanken die onze enquĂŞte hebben ingevuld. Hier hebben we ook nog veel resultaten uit kunnen halen en een paar deelvragen kunnen beantwoorden.

Zonder al deze mensen hadden we ons PWS niet kunnen maken zoals het nu is geworden, heel erg bedankt voor jullie hulp.

51

Bijlagen Logboek Taak Onderwerp bedenken Hoofd- en deelvragen maken Contact leggen met Leon Nagel & Iris Kuiken en Marianne Fokkema & Marinka Bruining voor hun oud-PWS voor het vooronderzoek Vooronderzoek maken Contact leggen met een mogelijke opdrachtgever Opdrachtbeschrijving maken Opdrachtbeschrijving inleveren Vooronderzoek inleveren Begin maken aan het Plan van Aanpak Logboek bijhouden Contact leggen met de opdrachtgever Kleine aanpassing in de Projectbeschrijving Afspraak met mevrouw T. Zwart, de mogelijke opdrachtgever Plan van Aanpak de bijlage Logboek bijhouden Plan van Aanpak Plan van Aanpak inleveren PWS presentatie maken Presentatie aan vak begeleiders PWS bijwerken Zomervakantie Begin HAVO5 PWS

Wie? Lisanne Andrea Lisanne Andrea Andrea

Wanneer?

Week 19

Lisanne Andrea Lisanne Andrea Lisanne Andrea Lisanne Andrea Lisanne Andrea Andrea Lisanne Andrea Andrea Lisanne Lisanne Andrea Lisanne Andrea

Week 19 en 20

Lisanne Andrea Andrea Lisanne Andrea Lisanne Andrea Lisanne Andrea Lisanne Andrea Andrea Lisanne Lisanne Andrea Lisanne

Week 22 en 23

Week 19 en 20 Week 19

Week 20 Week 20 Week 21 Week 21 Week 21 Week 22 Week 22 Week 22 Week 22

Week 24 Week 24 Week 25 Week 27 Week 27 Week 27 Week 29 t/m 34 52

Week 35

Begin maken aan de tussenbeoordeling (inleiding), verslag Verder gaan met tussenbeoordeling, (Inleiding/Kern) Mevr. Ter Veen opzoeken voor een gesprek. (vakbegeleider) Verder gaan met tussenbeoordeling Mevr. Zwart contacten over onze vooruitgang Met mevr. Ter Veen op gesprek Bezig met de enquĂŞtes over de eerste paar deelvragen Hoofd- en deelvragen een beetje aanpassen en informatie zoeken over een paar deelvragen Verder met de tussenbeoordeling Verder met het zoeken naar informatie over de deelvragen Op gesprek met Mevr. T. Zwart, interview.

Deelvraag 3 uitwerken Interview uitwerken Toetsweek Vakantie Deelvragen 1 & 3 uitwerken Deelvraag 2 uitwerken Deelvraag 3 uitwerken Deelvraag 2 & 4 uitwerken Deelvraag 5 uitwerken Deelvraag 2 & 4 uitwerken Voorlopig verslag PWS opstellen Website begin maken EnquĂŞte analyseren Contact opdrachtgever Website maken Deelvragen afronden

Andrea

Andrea Lisanne

Week 36

Andrea Lisanne

Week 37

Andrea Lisanne Lisanne Andrea Lisanne Andrea Andrea

Week 37

Lisanne

Week 38

Lisanne Andrea Andrea Lisanne

Week 39

Andrea Lisanne Lisanne Andrea Lisanne Andrea Andrea Lisanne Lisanne

Week 40

Andrea Lisanne Andrea Lisanne Andrea Andrea

Week 43 Week 45 Week 45 Week 46 Week 46 Week 46/47

Andrea Lisanne Lisanne Andrea Andrea Lisanne Andrea

Week 46 Week 47 Week 47

Week 37/38 Week 38 Week 38

Week 39

Week 40-43 Week 40-43 Week 41 Week 42 Week 43-44

Week 47 Week 46/47 53

PWS verslag in elkaar zetten

Andrea

Week 47

*Andrea houdt elke week het logboek bij.

54

Het van Wiechenschema

55

Bronnen Normale ontwikkeling (week 43- week 44) Website: http://www.menselijk-lichaam.com/kinderen/normale-ontwikkeling-van-uw-kind/ http://balans-gezondheidscentra.nl/wordpress/wp-content/uploads/2015/02/Normaleontwikkeling-kinderen.pdf https://www.mamaenzo.nl/baby/baby-ontwikkeling/het-van-wiechenonderzoek http://www.ontwikkelingsachterstand.nl/ http://wij.nl/baby-info-groei-ontwikkeling/artikel/het-van-wiechenschema Boeken:  

Medisch handboek voor het hele gezin deel 1, geschreven door Professor Dr. J.W. van Ree en Professor em. Dr R. de Smet.

Wij worden ouders. Barbara Nees- Delaval.

Filmpje: https://www.youtube.com/watch?v=mKIKlq-VmmE

Verslaving (week 43-45) Website: https://www.rokeninfo.nl/publiek/zwangerschap-en-opvoeding/tijdens-de-zwangerschap https://www.dokterdokter.nl/aandoening/zwangerschap-en-roken/ https://www.dokterdokter.nl/aandoening/zwangerschap-en-drugsgebruik/ http://www.alcoholenzwangerschap.nl/nl/ik_ben_zwanger/gevolgen.html http://puurverloskunde.nl/de-zwangerschap/alcohol-en-zwangerschap/ Ook gebruik gemaakt van het interview met mevrouw T. Zwart.

Ook gebruik gemaakt van de online enquête antwoorden.

Depressie (week 43- week 44) Website: https://www.youtube.com/watch?v=mKIKlq-VmmE http://www.24baby.nl/zwanger/gezondheid/depressie-tijdens-zwangerschap/ http://healthymommy.nl/postpartum-depressie/

56

https://www.kopopouders.nl/site/Informatie/Gevolgen%20voor%20kinderen/Gevolgen%20baby's% 20(0-1%20jaar)/ https://www.gezondheidsplein.nl/aandoeningen/postpartum-depressie/item33153 http://www.vpro.nl/programmas/2doc/2016/roze-wolk.html http://www.24baby.nl/baby/jij-als-mama/postnatale-depressie/ http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/33795-een-dipje-na-de-geboorte-babybluesen-postnatale-depressie.html https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/bevolkingsteller

Echtscheiding (week 46-48) http://www.nji.nl/Mogelijke-effecten-van-echtscheiding-op-het-kind http://www.nji.nl/Gezinsleven-Opvoeden http://www.nji.nl/Partnerrelatie http://www.echtscheiding-wijzer.nl/scheiding-voor-kinderen.html Ook gebruik gemaakt van het interview met mevrouw T. Zwart.

Ook gebruik gemaakt van de online enquĂŞte antwoorden.

Een bijstandsgezin (week 46-48) Website: https://www.opvoeden.nl/zwanger/veelgestelde-vragen/invloed-van-stress/ https://www.ncj.nl/richtlijnen/jgzrichtlijnenwebsite/details-richtlijn/?richtlijn=27&rlpag=1137 http://www.psychischegezondheid.nl/action/azitem/28/postpartum_depressie.html http://www.anababa.nl/ontwikkeling/baby/cognitief http://www.sozawe-nw-fryslan.nl/werk-en-inkomen/bijstandsbedragen/ https://www.nibud.nl/consumenten/de-kosten-van-een-baby/ https://www.umcg.nl/NL/UMCG/Agenda/Promoties/Paginas/Stress-moeder-heeft-invloed-opneurologische-ontwikkeling-kind.aspx https://www.judex.nl/rechtsgebied/uitkeringen_&_sociale_zekerheid/bijstandswet/artikelen/838/h oe-hoog-is-de-bijstandsuitkering_-.htm

57

Interview met mevrouw T. Zwart 1. Hoe ontwikkeld een baby zich anders als de ouders, of één van de ouders, een verslaving heeft?

En hoe wordt dit precies veroorzaakt?

Drugsverslaving 1. Heeft de drugsverslaving van de moeder tijdens de zwangerschap invloed op het gedrag wat de pasgeboren baby vertoont tijdens de geboorte?

2. Wat kunnen de gevolgen voor de ontwikkeling van pasgeboren baby tot een kind van twee zijn, wanneer de moeder tijdens de zwangerschap een zware drugsverslaving heeft?

Alcoholverslaving 1. Wat kunnen de gevolgen voor de ontwikkeling van een pasgeboren baby tot een kind van twee zijn, als de moeder tijdens de zwangerschap regelmatig* alcohol heeft gedronken?

2. Wat kunnen de gevolgen voor het fenotype van de baby zijn wanneer de moeder van het kind tijdens de zwangerschap regelmatig* alcohol heeft gedronken per dag?

Algemeen verslaving 1. Hoe heeft de vader van het kind invloed op de ontwikkeling van een pasgeboren baby tot een kind van twee, wanneer de vader een zware verslaving heeft?

2. Hoe wordt de hechtingsrelatie tussen het kind en de ouders van het kind beïnvloed, wanneer de ouders of één van de ouders een verslaving heeft?

Als de moeder tijdens de zwangerschap verslaafd is geweest aan drugs moet het kind bij de geboorte gaan afkicken omdat het via de bloedbaan ook stoffen heeft binnen gekregen waardoor het ook van de stof is gaan houden.

Als de moeder tijdens de zwangerschap verslaafd is geweest aan alcohol kan het kind zich minder goed ontwikkelen in de buik, ook kan het kind bij de geboorte afwijkingen hebben.

Als de vader verslaafd is kan dit binnen het gezin leiden tot agressie. Hierdoor is er een slechte gezinsrelatie qua gedrag e.d. ook kan de vader vaak niet bijstaan in de opvoeding van zijn kind.

Als de vader erg dronken is kan er huiselijk geweld ontstaan en dat brengt moeder en kind in gevaar.

2. Hebben depressieve ouders invloed op de sociaal- emotionele ontwikkeling van hun baby? En waardoor?

1. Hoe wordt de sociaal- emotionele ontwikkeling van een pasgeboren baby tot een kind van twee beïnvloed, als de ouders of één van de ouders een depressie heeft?

2. Wat kunnen de gevolgen zijn voor de ontwikkeling van een pasgeboren baby tot een kind van twee, als de ouders of één van de ouders een depressie heeft?

3. Kun je op basis van bepaald gedrag, bijvoorbeeld ontwijkend gedrag, vast stellen dat de baby een verhoogde kans heeft om later ook een depressie te ontwikkelen? En aan welk gedrag kun je dit zien?

4. Hoe heeft de gelaatsexpressie van depressieve ouders, of één ouder invloed op de baby? En verschilt dit voor moeder en vader?

58

De moeder kan soms veel last hebben van een depressie tijdens de zwangerschap, ze kan erg boos worden onder invloed van hormonen door deze twee factoren is er kans dat het kind verwaarloosd kan worden. De moeder kan ook opgenomen worden waardoor er een zeer slechte hechting ontstaat tussen moeder en kind.

Als een van de ouders niet in beeld is, is er ook niet een goede stimulans voor het kind, kinderen kunnen soms aan hun lot overgelaten worden of nemen zelfs de rol van het ouderschap over.

Het kind zou zelf misschien later een depressie kunnen krijgen door gekopieerd gedrag of door een genetische bepaling.

Het contact tussen ouder en kind is zeer belangrijk, al zelfs via gezichtsuitdrukkingen. Als de moeder bijvoorbeeld huilt of droevig kijkt kan het kind bang worden en zich eenzaam en niet fijn voelen.

3. Hoe ontwikkelt een baby zich anders tot een kind van twee wanneer de ouders van het kind in een echtscheiding liggen?

1. Wat kunnen de gevolgen zijn voor de ontwikkeling van een pasgeboren baby tot een kind van twee, wanneer de ouders in een echtscheiding liggen? (Denk aan de verschillende onderdelen van de ontwikkeling) 2. Hoe heeft het ontbreken van een vast ritme en de verschillende leefomgevingen invloed op de ontwikkeling van een pasgeboren baby tot een kind van twee?

3. Wat zijn de gevolgen voor de hechtingsrelatie tussen een kind van 0-2 jaar en de ouders, wanneer de ouders in een echtscheiding ligt? En wat zijn de gevolgen voor het kind als deze slecht is verlopen?

Als het kind in meerdere en vooral verschillende gezinssituaties opgroeit, kan het heel onstabiel voor het kind zijn. Het kind kan in een scheiding op een jonge leeftijd al erg veel oppikken, het kan de emoties aanvoelen. Ook kan het kind een schuldgevoel hebben. Er blijft altijd wel een schade over aan het kind omdat er toch een soort bepaalde basis weg is. Het kind kan er soms wel beter uitkomen na een scheiding, omdat er meer rust is in het gezin.

Als de ouders gescheiden zijn is er wel veel duidelijkheid nodig en dat de regels tussen beide gezinnen gelijk zijn en blijven, zodat het geen voorkeur voor de ouder heeft.

Het kind kan zich altijd schuldig blijven voelen en heeft weinig vertrouwen. Ook kan het zelf moeite hebben om op latere leeftijd een relatie aan te gaan, bang om zelf ook in een scheiding te komen.

4. Ontwikkelt een pasgeboren baby zich anders tot een kind van twee in een gezin waarin de ouders van een bijstand moeten leven, ten opzichte van een gezin waarin de ouders het beter hebben?

1. Hoe heeft de stress en de spanningen in huis tussen de ouders van het kind over geld, invloed op de ontwikkeling van een pasgeboren baby tot een kind van twee?

2. Hebben kinderen van 0-2 jaar waarvan de ouders van de bijstand leven gemiddeld een slechtere gezondheid dan kinderen van 0-2 jaar in een gezinssituatie met tweeverdieners?

3. Wat kunnen de gevolgen zijn voor de sociaal- emotionele ontwikkeling van een kind, wanneer de ouders van de bijstand leven?

Het kind kan erg snel last hebben van een bepaalde schaamte, soms heeft het een minder goede gezondheid door een slecht voedingspatroon omdat vet eten soms goedkoper is dan een gezonde maaltijd.

Het kan ook zo zijn dat de ouders zich in deze situatie wegcijferen.

59

LISANNE DE VRIES & ANDREA MIEDEMA 60