Comenius marienburg pws nanotechnologie jens visser, gurjot singh, andre haarsma, tiede sijtsma en j

Nanotechnologie

Tiede Sijtsma Gurjot Singh Jens Visser AndrĂŠ Haarsma Jeremy Rizal

0

Inhoudsopgave 1. Auteurs 2. Voorwoord 3. Het X-Honours Programma 3.1 Het Programma zelf 3.2 Waarom wij meedoen 4. Inleiding 5. Theorie Scheikunde 5.1 Atomen 5.2 Moleculen 5.3 Stoffen

Pagina 3 Pagina 4 Pagina 5 Pagina 5 Pagina 6 Pagina 7 Pagina 8 Pagina 8 Pagina 10 Pagina 14

6. Hypothese

Pagina 15

7. Methode

Pagina 16

8. Wat is Nanotechnologie 8.1 De geschiedenis van Nanotechnologie 8.2 De basis van Nanotechnologie 8.3 Waarvoor het gebruikt wordt 9. Hoe werkt Nanotechnologie 9.1 Nanogeneeskunde 9.2 Koolstof nanobuisjes 9.3 Zelfreinigend glas 9.4 Filteren van stoffen 9.5 Stoffen manipuleren 9.6 Kwantumcomputer

Pagina 17 Pagina 17 Pagina 17 Pagina 18 Pagina 19 Pagina 19 Pagina 20 Pagina 20 Pagina 21 Pagina 21 Pagina 21

10. Voor-nadelen Nanotechnologie

Pagina 22

11. De wetgeving met betrekking tot Nanotechnologie

Pagina 26

11. Hoe kijkt de samenleving tegen Nanotechnologie aan

Pagina 28

12. Hoe milieubewust is Nanotechnologie

Pagina 30

13. Hoe ziet Nanotechnologie er in de toekomst uit

Pagina 31

14. Conclusie

Pagina 35

15. Discussie

Pagina 38

1

16. Vervolg Onderzoek

Pagina 39

17. Bibliografie

Pagina 40

18. Bijlage: Algemeen jaarverslag PWS

Pagina 42

19. Bezoek Saxion university Enschede

Pagina 44

20. Interview

Pagina 45

21. EnquĂŞte

Pagina 47

22. Elektromotor proef

Pagina 54

23. Waterafstotende Autoruit Proef

Pagina 57

24. Waterdichte Gloeilamp Proef

Pagina 59

25. Waterdicht shirt proef

Pagina 61

26. Logboeken

Pagina 63

2

Auteurs Auteur(s) + gegevens

Jens Visser

24929

24929@csg-comenius.nl

Gurjot Singh

23304

23304@csg-comenius.nl

AndrĂŠ Haarsma

22843

22843@csg-comenius.nl

Tiede Sijtsma

24772

24772@csg-comenius.nl

Jeremy Rizal

22511

22511@csg-comenius.nl

Opleiding

HAVO leerjaar 5

Klas

H5A, H5B & H5G

Begeleider

S.J. Doornenbal

Plaats van uitgave

Leeuwarden

Uitgevende instantie

CSG Comenius MariĂŤnburg

Versie

1.0

Datum

6 februari 2017

3

Voorwoord

Beste lezer,

Dit verslag is geschreven door Jeremy Rizal, Gurjot Singh, Tiede Sijtsma, André Haarsma & Jens Visser. Wij zitten alle vijf in het examenjaar van de HAVO op het CSG Comenius Mariënburg.

In dit verslag hebben wij onderzoek naar Nanotechnologie gedaan. Daarbij hebben wij de sociaaleconomische kant en de natuurkundige kant van Nanotechnologie onderzocht.

Wij willen Harry Greven, onze begeleider Honours program, bedanken. Door zijn inzet hebben wij mogelijkheden gekregen voor ons onderzoek die anders nooit mogelijk zouden zijn geweest. Wij willen dhr. Schurer bedanken, PWS-coördinator, dat hij ons attent heeft gemaakt op het volgen van het Honours Program. Ook willen wij de heer Doornenbal bedanken voor het advies die hij ons gegeven heeft en de medewerking met het nieuwe honours project. Tot slot willen wij de dhr. Bok bedanken, locatiedirecteur, dat hij volledig achter ons stond bij dit programma en dat hij ons van de nodige tips heeft voorzien.

6 februari 2017,

Jeremy Rizal, Gurjot Singh, Tiede Sijtsma, André Haarsma, Jens Visser

4

Het X-honours programma Het programma zelf Er zijn veel vormen van excellentie zoals cum laude slagen, twee opleidingen tegelijk doen, een eigen bedrijf starten en X-honours. Het NHL probeert een innovatiemotor te zijn in de omgeving en het onderwijs te verbeteren en het middel daarvoor is X-honours.

X-honours probeert studenten te creëren die verder gaan in het denken. Studenten waarvan docenten denken van dat ze daarvan later meer van kunnen horen.

Ze proberen een student te creëren die: • • • • • • • •

Flexibel zijn Open minded is Doordenkend Nieuwsgierig Integer Iemand die zaken voor elkaar krijgt Iemand die je aangenaam verrast met wat hij kan Iemand die “out of the box denkt”

Het NHL probeert dit te creëren door 5 pijlers op te zetten waar ze naartoe werken. Er wordt verslag gedaan van hoe ze dingen aangepakt hebben en hoe dit volgende keer anders kan zodat ze beter aan de pijlers kunnen voldoen.

De pijlers zijn: • • • • •

Persoonlijk leiderschap Innovatief vermogen Multidisciplinair werken Ondernemerschap Waarde(n)vol werken

Persoonlijk leiderschap: Hiermee wordt bedoeld dat mensen hun eigen sterke punten en zwakke punten kennen en daar goed gebruik van maken. Ze weten waar ze staan in het leren van de zwakke punten verbeteren. Ze zijn nieuwsgierig in wat ze nog niet weten en zoeken uit wat het is.

5

Innovatief vermogen Je kijkt naar problemen met een oog waar de meeste mensen niet naar kijken en daardoor een onverwachte en nieuwe oplossing kunnen krijgen in de beroepspraktijk.

Multidisciplinair werken Je kunt met verschillende vakgebieden of studies complexe vraagstukken oplossen vanuit het oogpunt van verschillende expertises en daar met een open mind naar kijkt en nieuwsgierig bent voor de oplossingen die andere expertises kunnen bieden.

Ondernemerschap Je kunt goed zaken regelen en je kunt ideeĂŤn omzetten in acties en producten. Je kunt goed mensen overtuigen dat een idee goed is en de mensen je voor je te winnen. Je hoort initiatief te tonen en flexibiliteit te tonen.

Waarde(n)vol werken Is het werk wat je gedaan hebt goed voor de samenleving. Je vindt het belangrijk dat het werk dat je gedaan hebt waardevol is voor.

Door deze pijlers worden de studenten beter opgeleid en hebben een voorsprong op studenten die daar niet aan meegedaan hebben. Daardoor hebben zij een beter kans om succes te maken in de samenleving. Ook hebben ze door projecten in het programma ervaring om dingen te ondernemen en op te bouwen van de grond af aan.

Waarom wij meedoen aan het programma Jens werd benaderd door meneer Schurer om mee te doen aan het X-honours program, wij, hebben hierop gereageerd door tijdens de vorming van de groepjes naar hem toe te lopen en te vragen wat het inhield. Wij kregen een kleine uitleg van studenten die daar aan het werk waren en daarvan werden wij erg enthousiast om aan het programma mee te doen.

Er werd verteld dat wij gebruik van de faciliteiten gebruik konden maken die op het NHL zijn zoals een lab of werkplaats en natuurlijk het X-lab. Ook konden wij gebruik maken van docenten die in het vakgebied lesgeven die op toepassing zijn op ons PWS en hierdoor betere en andere bronnen verkrijgbaar hebben in vergelijking met andere groepen die niet aan het programma meedoen en wij daardoor in voordeel hebben.

Wij doen aan het programma mee vanwege dat wij ondersteuning krijgen van studenten van het NHL die aan het programma mee doen waardoor wij toegang krijgen tot meer connecties waar wij gebruik van kunnen maken. De ondersteuning van de studenten zelf is ook erg handig omdat die meer ervaring in het maken van verslagen en het zoeken van informatie en hoe je daar mee om moet gaan.

6

Inleiding Opzet Hoe is ons PWS onderzoek tot stand gekomen? Dat is een goede vraag. Op de allereerste dag van het PWS kregen wij de presentatie van dhr. Schurer hij vertelde ons over hoe alles te werk ging. Na de presentatie moesten we groepjes vormen en een onderwerp bedenken. Ons groepje kwam tot het idee om een onderwerp van twee kanten te onderzoeken. Jens en AndrĂŠ gingen de sociaaleconomische kant onderzoeken en Jeremy, Tiede en Gurjot gingen de Natuurkundige kant onderzoeken. Hierdoor kwamen we in gesprek met X-Honours studenten.

Wij wilden al multidisciplinair samenwerken voordat wij echt wisten wat dit inhield. Dit werd ons duidelijk gemaakt toen wij met de studenten in gesprek gingen.

Probleemanalyse Nanotechnologie, wat houdt dit begrip in? Veel mensen hebben geen idee of hebben er een geringe kennis van. Dit is volgens ons een groot probleem omdat in heel producten al wel Nanotechnologie is gebruikt. Mensen komen er dus al wel mee in aanraking. Wij hebben voor u als lezer de verschillende aspecten van Nanotechnologie onderzocht. Hierdoor kunt u een mening gaan vormen en kunt u met bepaalde dingen rekening houden.

7

Theorie Voordat we het over nanotechnologie kunnen hebben moet er eerst wat theorie behandeld worden. Nanotechnologie maakt het mogelijk om stoffen op moleculair niveau te beheersen en zo materialen met nieuwe eigenschappen te creĂŤren. Daarom moet eerst de theorie over de basis van scheikunde behandeld worden.

Atomen Atomen zijn kleine deeltjes met een neutrale lading, Een zuivere stof bestaat uit 1 soort atoom.

Er zijn in totaal 92 natuurlijke soorten atomen op aarde. Ook worden er atomen gefabriceerd in kernreactoren en andere laboratoria. Er worden tot de dag van vandaag nog steeds nieuwe atomen ontdekt. In het periodiek systeem zijn alle atomen te vinden die tot nu ontdekt zijn.

Volgens de atoombouw van Bohr (afbeelding 1) bevindt in atomen een kern waarin positief geladen deeltjes bevinden dit zijn de protonen deze deeltjes hebben een lading van +1. Het aantal protonen is karakteristiek voor elk atoom zo geven het aantal protonen aan wat het atoomnummer van een atoom is. In de kern kunnen zich ook neutronen bevinden die geen elektrische lading hebben deze zitten hier zodat de protonen elkaar niet afstoten omdat ze allemaal positief zijn. Ze dienen als een tussenstof tussen de protonen in de kern. Buiten de kern bevindt zich een elektronenwolk hierin zitten de elektronen die een negatieve 1- lading hebben, hierdoor hebben de atomen een neutrale lading. In de elektronenwolk worden de elektronen in verschillende schillen gerangschikt. Per schil passen er een aantal elektronen.

De reden waarom ze in schillen zitten is om ervoor te zorgen dat de elektronen elkaar niet afstoten in de elektronenwolk. Het aantal elektronen per schil kun je bereken met de formule 2n2 (met n = nummer van de schil). Zo kun je berekenen dat in schil M (2x32) passen.

Afbeelding 1 - De atoombouw van Bohr Afbeelding 2 - Elektronenschillen

De gemiddelde grootte van een atoom is ongeveer 0,3¡10-9 m. Om de massa van een atoom te berekenen moet je de massa van het aantal protonen, neutronen en elektronen bij elkaar optellen. Omdat de massa van elektronen zo klein is kan je die verwaarlozen en hoef je alleen het aantal protonen en neutronen bij elkaar op te tellen. Het massagetal van een atoom is altijd weergegeven in de atomaire massa eenheid u (Maat, 2012). 1 u is gelijk aan 1,66¡10-24 g en is

8

gelijk aan de massa van een proton net zoals een neutron. De atoommassa bereken je dus door het aantal protonen en neutronen bij elkaar op te tellen. Een atoom van een soort kan verschillende atoommassa's hebben dit komt doordat het aantal neutronen verschillend kan zijn. Dit zijn isotopen (Atomen met verschillende aantal neutronen).

In het periodiek systeem zijn alle (tot nu toe) elementen verzameld. De elementen worden onderling verdeeld tussen twee groepen: de metalen en de niet metalen (afbeelding 3).

De metalen zijn in te delen op reactiviteit in edele (niet of nauwelijks reactief), onedele (reactief) en zeer onedele metalen (zeer reactief). Ook de niet-metalen zijn op deze manier in te delen in edelgassen (niet reactief), overige en halogenen (heel erg reactief).

Afbeelding 3 – Indeling metalen & niet metalen

Ook zijn er elementen die sterk op elkaar lijken omdat ze (ongeveer) dezelfde chemische eigenschappen hebben. Deze elementen zijn verdeeld in verschillende groepen die ook in het periodiek systeem staan (Afbeelding 4). In het periodiek systeem worden de verticale kolommen groepen genoemd en de horizontale rijen periodes ● ● ● ●

Groep 1: De alkalimetalen Groep 2: De aardalkalimetalen Groep 17: De halogenen Groep 18: De edelgassen

9

Groep 1: De alkalimetalen Deze groep bestaat uit zachte metalen die heel heftig reageren met andere stoffen zoals water.

Groep 2: De aardalkalimetalen Deze groep heeft hardere metalen en reageert minder heftig met de andere stoffen.

Groep 17: De halogenen De elementen uit deze groep komen altijd voor als twee-atomige moleculen.

De moleculen zijn erg reactief en reageren vooral goed met metalen.

Groep 18: De Edelgassen Deze elementen reageren nauwelijks met andere stoffen, net zoals de edelmetalen.

Afbeelding 4 – Het periodiek systeem

Moleculen Een molecuul is het kleinste deeltje van een moleculaire stof dat nog de chemische eigenschappen van die stof bezit. Wanneer een molecuul opgedeeld zou worden in nog kleinere deeltjes zouden de chemische eigenschappen veranderen. Moleculen bestaan dus uit atomen, om deze atomen met elkaar samen te voegen is dus een verbinding nodig. Die verbindingen worden intramoleculaire bindingen genoemd. Deze bindingen zitten in het molecuul. Er zijn 3 soorten intramoleculaire bindingen.

(Maat, 2012)

10

Atoombindingen Dit is de binding tussen twee of meer atomen, hierbij delen ze de elektronen met elkaar en hebben ze een gemeenschappelijke elektronenwolk hierdoor krijgen ze een covalente binding. Een voorbeeld is het waterstofatoom (H), die heeft een covalente van 1 dat wil zeggen dat het atoom maar één binding mogelijkheid heeft. Dit komt omdat het atoom maar 1 elektron is zijn buitenste schil heeft. Een zuurstofatoom heeft 6 elektronen in de buitenste schil en heeft dus 2 elektronen te weinig om een volle schil te hebben. Als het zuurstofatoom dus van de twee waterstofatomen een elektron zou lenen dan zou de schil vol zijn. Het zuurstofatoom deelt nu de elektronen met de waterstofatomen, Er zijn nu 2 atoombindingen gevormd en het molecuul H2O (watermolecuul) is ontstaan. Moleculen bestaan alleen uit nietmetalen deeltjes. Zoals te zien is in afbeelding 5 zijn de elektronen met elkaar verbonden, de 2 elektronen van de twee waterstofatomen delen samen een gemeenschappelijk elektronenpaar.

Ion bindingen Ion bindingen komen tot stand doordat ionen, geladen deeltjes, elkaar aantrekken.

Ionen ontstaan doordat een atoom elektronen verliest of erbij krijgt, hierdoor krijgen ze een elektrische lading. Een ion binding komt alleen voor bij zouten, die bestaan uit niet-metalen die een negatieve lading hebben en metalen die een positieve Afbeelding 5 - Schematische afbeelding watermolecuul (H2O) lading hebben. Atomen kunnen alleen elektronen uit de buitenste schil afgeven en opnemen. Een zout heeft een neutrale lading omdat de negatieve niet-metaal en de positieve metaal elkaar opheffen. In een atoom kunnen dus alleen de elektronen verdwijnen, Als een atoom een elektron verliest wordt hij positief geladen, Als er een elektron opgenomen wordt krijgt het atoom een negatieve lading dit zijn ionen. Een ion kan meerdere elektronen opnemen of afstaan. Zo heb je metalen die een lading van 2+ hebben, Bijvoorbeeld het Calciumion (Ca2+) een voorbeeld voor een negatief geladen ion is het Oxide-Ion die een lading van 2- heeft (O²). Eenzelfde atoom kan verschillende ladingen hebben zo kan een ijzer-ion een lading van 2+ of 3+ hebben (Fe2+ of Fe3+ ). Je noteert het ijzer-ion met een lading van 2 als Fe(II)ion en het ijzer-ion met een lading van 3 als Fe(III)ion, Bij metalen geef je dus de lading aan in romeinse cijfers (I,II,III,IV,V,VI). Bij niet metalen geef je het aan met een andere methode. Daarbij heeft elke lading een eigen voorvoegsel gekregen. Niet-metalen kunnen met elkaar samenvoegen zo heb je bijvoorbeeld CO dat koolstof Monoxide genoemd wordt omdat het eigenlijk CO1 is en het dus een mono voor het oxide krijgt.

(Maat, 2012)

11

Lading

Voorvoegsel

Lading

Voorvoegsel

1

Mono

4

Tetra

2

Di

5

Penta

3

Tri

6

Hexa

Afbeelding 6 - Voorvoegsels voor niet-metalen

Voor de meeste metalen geldt dat ze een lading van 2+ hebben, maar dat is lang niet altijd zo. Daarom zijn de meeste ionen in een tabel gezet met hun ladingen.

Afbeelding 7 - Tabel met ionen

Er zijn ook samengestelde ionen, dit zijn de zouten die bestaan uit metalen en niet-metalen. De zouten hebben een neutrale lading omdat de ladingen van de metalen en niet metalen elkaar ontheffen. Als voorbeeld nemen we het metaal Natrium en het niet-metaal Chloride. Door ze samen te voegen krijg je NaCl (Keukenzout). Na heeft een lading van 1+ en Cl 1- waardoor ze Na1Cl1 worden, maar omdat je de 1 niet opschrijft komt er NaCl te staan. Een ander voorbeeld is AluminiumOxide, Al3+ en O2- worden samen Al2O3. Aluminium heeft een lading van 3+ en Oxide een lading van 2- als je ze samen zou voegen zou het zout dus een lading van 1+ hebben, daarom is het dus Al2O3 want met 2 Al3+ en 3 O2- heeft Al een lading van 6+ en O een lading van 6- en zo heeft het zout dus een neutrale lading.

Er zijn ook samengestelde ionen dit zijn 2 ionen die samen zijn gevormd en een lading hebben. Deze samengestelde ionen zijn algemene kennis en staan vermeld in de tabel van afbeelding 8. Zoals te zien is in de tabel hebben de meeste samengestelde ionen een negatieve lading. Dit komt vooral omdat de samengestelde ionen uit nietmetalen bestaan waardoor ze dus een negatieve lading krijgen. Er is ĂŠĂŠn uitzondering en dat is Ammonium omdat waterstof een positieve lading heeft van 1+ en er 4 inzitten. N heeft een lading van 3- waardoor het samengestelde ion een positieve lading krijgt. Ook deze samengestelde ionen kunnen voorkomen in zouten een voorbeeld is Lood(IV)hydroxide: Pb(OH)4.

(Maat, 2012) Afbeelding 8 - Samengestelde ionen

12

De Ionen zijn op microniveau zo gerangschikt dat er tussen elke negatieve ion een positieve ion zit.

Hierdoor blijft het ion intact, Als dat niet zo zou zijn dan zouden den positieve ladingen elkaar afstoten net zoals dat de negatieve ladingen elkaar zouden afstoten. Het rooster staat zo dat de ionen zich niet kunnen verplaatsen. Bij NaCl zijn de Na+ en de Cl- zijn zo gerangschikt dat ze elkaar niet afstoten en ze in dezelfde vormblijven.

Afbeelding 9 - Het ionrooster van NaCl Dit noemen we het ionrooster. Zoals te zien is in afbeelding 9 zitten de ionen zo verdeeld dat de positieve of negatieve ionen niet bij eenzelfde ion zitten met dezelfde lading. Deze binding kan verbreken worden door het ion op te lossen in water, Als je het ion oplost in water splitsen de ionen van elkaar. Zo krijg je dus bij het oplossen van zout NaCl (S) Na+(aq) + Cl-(aq). Als de ionen in het water zitten gaan de watermoleculen eromheen zitten.

Je hebt ook een metaalrooster, dit is het rooster voor metaalbindingen tussen metaalionen. Dit rooster lijkt op het ionrooster, maar nu zitten er geen negatieve ionen tussen. De metaalionen staan gerangschikt op elkaar met daartussen een ruimte. In die ruimte kunnen elektronen zich verplaatsen. Dit zijn de vrije elektronen. Deze elektronen kunnen zich door het hele metaalrooster verplaatsen. Hierdoor kan er een stroom lopen door het rooster. Het rooster is verdeeld in lagen, de lagen kunnen over elkaar heen schuiven iets wat bij een ionrooster niet kan. Zoals te zien is in de afbeelding kunnen de vrije elektronen dus door het rooster verplaatsen. Dit verklaart ook waarom metalen zo goed stroom kunnen geleiden. De lagen bestaan dus uit positieve kernen met daartussen vrije elektronen, dit verklaart ook waarom de lagen kunnen bewegen.

Afbeelding 10 – Metaalrooster

Dipolen: Dipolen zijn moleculen waarbij een kant iets positiever geladen wordt en de andere deel dan iets negatiever geladen wordt. Dit ontstaat doordat een molecuul iets “harder” trekt aan het gemeenschappelijke elektronenpaar waardoor het iets negatiever geladen wordt (δ- ) en het andere molecuul iets positief geladen wordt (δ+ ).

Moleculen waarbij ze even hard trekken of de ruimtelijke vorm anders is noemen we apolair en dat zijn geen dipolen.

(Maat, 2012)

13

Stoffen Tegenwoordig zijn er legio stoffen aanwezig in de wereld. Deze stoffen zijn te verdelen in verschillende groepen. EĂŠn manier daarvan is om ze te onderscheiden tussen mengsels en zuivere stoffen. Een mengsel bestaat uit meerdere moleculen terwijl een zuivere stof uit maar 1 molecuul bestaat. De zuivere stoffen kan je weer verdelen in 3 groepen. De moleculaire stoffen, die geen stroom kunnen geleiden. De zouten die alleen in gesmolten toestand stroom kunnen geleiden. Tot slot zijn er de metalen die in elke toestand elektrische stroom kunnen geleiden. Bij een moleculaire stof kan geen stroom geleid worden omdat er geen geladen deeltjes zijn, ook moeten deze geladen deeltjes zich vrij kunnen bewegen. Zouten kunnen alleen in gesmolten toestand geleiden, Als het zout smelt valt het ionrooster uit elkaar waardoor de positieve en negatieve ionen vrij kunnen bewegen. Metalen kunnen in elke vorm een elektrische lading geleiden omdat er in het metaalrooster ruimte is voor vrije elektronen en er zo een stroom kan lopen. Om moleculen te maken zijn intramoleculaire bindingen nodig. De moleculen hebben ook bindingen nodig om stoffen te vormen. Dit zijn de intermoleculaire bindingen Vanderwaalsbinding: De vanderwaalsbindingen is eigenlijk een verzamelterm voor alle krachten die tussen moleculen werkt. Het zijn eigenlijk zwakke krachten die de moleculen met elkaar verbinden. Er zijn 3 soorten vanderwaalsbindingen.

Keesom-krachten: Dit is de binding tussen dipolen, het lijkt ook op de dipool-dipool binding waarbij de dipolen naar elkaar gaan omdat ze een positieve of negatieve lading hebben.

Beide gevallen werken niet als er waterstofbruggen zijn.

Debye-kracht: Dit is de kracht die werkt tussen een dipoolmolecuul en een tijdelijk dipoolmolecuul. Een tijdelijk dipoolmolecuul ontstaat doordat elektronen in een bepaalde manier in een apolaire molecuul bewegen waardoor het molecuul voor een bepaalde tijd een dipool wordt. Nadat de elektronen weer op een andere positie staan wordt het molecuul weer apolair.

Londonkrachten: Dit is de aantrekkingskracht die werkt tussen tijdelijke dipoolmoleculen Waterstofbruggen: De waterstofbrug is een aantrekkingskracht die tussen bepaalde moleculen een extra manier geeft om aan elkaar te verbinden. Waterstofbruggen ontstaan tussen moleculen met een OH-groep en een NH-groep.

(Maat, 2012)

14

Hypothese Hoofdvraag: -Waarom is Nanotechnologie belangrijk in de toekomst?

Deelvragen: - Wat is Nanotechnologie?

- Hoe werkt Nanotechnologie?

- Wat zijn de voor en nadelen van Nanotechnologie?

- Wat is de wetgeving met betrekking tot Nanotechnologie?

- Hoe kijkt de samenleving tegen Nanotechnologie aan?

- Hoe milieubewust is Nanotechnologie?

- Hoe zit Nanotechnologie er in de toekomst uit?

Hypothese: Wij veronderstellen dat Nanotechnologie in de toekomst op alle gebieden effect zal hebben en grote milieuproblemen gaat oplossen waardoor het zeer belangrijk is voor de toekomst.

Hypothese deelvragen - Wat is Nanotechnologie?

Wij verwachten dat nanotechnologie een techniek is waarbij er met deeltjes wordt gewerkt die zich op Nano niveau bevinden.

- Hoe werkt Nanotechnologie?

Wij verwachten nanotechnologie werkt door het manipuleren van moleculen en atomen op nanoschaal.

- Wat zijn de voor en nadelen van Nanotechnologie?

Voordelen zijn dat het de techniek kan verbeteren zoals bijvoorbeeld het repareren van mutaties in DNA. Nadelen zijn dat het bij niet verantwoordelijk gebruik de schade kan leveren aan mensen, dieren en het milieu.

- Hoe milieubewust is Nanotechnologie?

Nanotechnologie kan gebruikt worden om het milieu te verbeteren, Maar nanotechnologie kan het milieu ook beschadigen dus het hangt ervan af hoe het gebruikt wordt.

- Wat is de wetgeving met betrekking tot Nanotechnologie wij verwachten niet dat het in de wetgeving betrokken is omdat het nog niet zo bekend is.

-Hoe kijkt de samenleving tegen Nanotechnologie aan?

Wij verwachten dat de samenleving er nog niet veel van weet en er dus niet bang voor is.

- Hoe zit Nanotechnologie er in de toekomst uit?

Wij verwachten dat nanotechnologie in de toekomst in al onze dagelijkse producten worden gebruikt en dat ziektes zoals kanker effectief kan worden bestreden.

(Maat, 2012)

15

Methode Wat is Nanotechnologie?

Dit is onderzocht door middel van deskresearch en field research. We hebben informatie opgezocht op het internet over Nanotechnologie en hierdoor is de informatie verkregen die wij gebruikt hebben. Om zelf achter te komen wat het is en het in de praktijk mee te maken hebben wij proeven gedaan. Ook hebben wij de informatie die we verkregen hebben bij het interview gebruikt.

Hoe werkt Nanotechnologie?

Dit is onderzocht door middel van deskresearch en field research. Wij hebben informatie opgezocht over de werking van verschillende soorten Nanotechnologie en hoe dit wordt gemaakt op het internet. Er is zelf ervaring op gedaan door proeven uit te voeren.

Wat zijn de voor en nadelen van Nanotechnologie?

Dit is onderzocht door middel van deskresearch en field research. Er is informatie van het internet gehaald om dit te onderzoeken en hebben bij het interview er informatie over verzameld wat zij ervan vinden.

Wat is de wetgeving met betrekking tot Nanotechnologie?

Dit is onderzocht door middel van deskresearch en field research. Er is informatie van het internet gehaald en er is informatie over verzameld bij het interview.

Hoe kijkt de samenleving tegen Nanotechnologie aan?

Dit is onderzocht door middel van deskresearch en field research. Er is hier informatie over verkregen door het op te zoeken op het internet, door middel van een enquĂŞte en het interview.

Hoe milieubewust is Nanotechnologie?

Dit is onderzocht door middel van deskresearch en field research. Er is informatie gehaald van het internet en er is informatie over verzameld bij het interview.

Hoe ziet Nanotechnologie er in de toekomst uit?

Dit is onderzocht door middel van deskresearch. Er is informatie gehaald van het internet.

16

Wat is Nanotechnologie?

De geschiedenis van Nanotechnologie

Nanotechnologie is een vrij recente techniek, maar het vroegste gebruik van nanotechnologie dat geconstateerd is, is voor 600 v. christus in India het werd gebruikt door ambachtslieden voor het creëren van een glinsterend effect op de oppervlakte van potten. Ook werd het gebruikt voor het glas in lood van ramen in de middel eeuwen, ze wisten alleen niet dat ze de structuur van deeltjes veranderden bij het maken ervan.

De eerste moderne vorm van Nanotechnologie is in 1930, ze keken voor het eerst naar moleculen door een elektronenmicroscoop die voor die tijd nog niet was uitgevonden. De elektronenmicroscoop van die tijd had een vergroting van 400 keer en hierdoor was het mogelijk om goed te kijken naar grote moleculen. De elektronenmicroscopen van nu kunnen kijken naar een grote van kleiner dan 0.1 nanometer.

Richard Feynman wordt ook wel een belangrijke pionier van nanotechnologie genoemd, in 1959 hield hij een lezing ‘’ Er is genoeg ruimte aan de onderkant ‘’. Deze lezing werd als een inspiratiebron gebruikt om het proces waarbij individuele atomen en moleculen te manipuleren wel kan worden uitgevoerd. Tijdens deze lezing had hij ook opgemerkt dat zwaartekracht minder belangrijk zou worden en dat oppervlaktespanning en van der Waals binding belangrijker zullen worden. Norio Taniguchi was de eerste wetenschapper die de term nanotechnologie gebruikte in een conferentie in 1974 zijn definitie was ‘’Nanotechnologie bestaat voornamelijk uit de verwerking van de scheiding, consolidatie, en vervorming van materialen door één atoom of molecuul.

Het echt manipuleren van Nanotechnologie werd pas mogelijk door de uitvindingen van de Scanning Tunneling Mircoscopy (STM) en de Atomic-Force microscopy (AFM). Hierdoor kunnen atomen en moleculen echt gemanipuleerd worden. Dit was een grote stap voor de ontwikkeling van Nanotechnologie omdat het manipuleren een stuk makkelijker gemaakt werd. Ook kan er beter gekeken worden naar moleculen en atomen door deze uitvindingen en hierdoor wordt het nog makkelijker om stoffen te manipuleren.

Basis van nanotechnologie

Iets mag pas nanotechnologie genoemd worden als het tussen de 0.1 nanometer en 100 nanometer. Een nanometer is 10-9 meter, om voor te kunne stellen hoe klein dat moet je bedenken dat een bladzijde van de krant ongeveer 100 000 nanometer dik is, deze schaal ligt net boven atomen en kleine moleculen. Er zijn ook andere stoffen die hiertussen zitten genaamd fijnstof, zoals uitlaat gassen uit je auto. Dit noem je niet Nanotechnologie omdat je het alleen zo mag noemen als het daarvoor gebruikt wordt en niet natuurlijk zijn ontstaan.

Deeltjes reageren ook anders op een kleinere schaal, Bijvoorbeeld goud, dat normaal goudkleurig is maar op Nano grootte is het rood en aluminiumfolie dat normaal gebruikt wordt

17

om broodjes goed te houden is op Nano schaal reactief en word dan gebruikt bijvoorbeeld voor raketbrandstof. Bij nanotechnologie wordt hier ook goed gebruik van gemaakt.

Waarvoor het gebruikt wordt Nanotechnologie wordt veel gebruikt voor elektronica, medicijnen, voedsel en energie.

In de elektronica kan alles veel kleiner gemaakt worden en sneller met behulp van Nanotechnologie. In de zorg worden er producten uitgevonden die effectiviteit van operaties en medicijnen verhogen en nieuwe operaties en medicijnen gemaakt kunnen worden. Dit is natuurlijk heel goed voor de mensheid in het algemeen ongeacht dat nog niet alles bekend is over de gevolgen van Nanotechnologie. Voedsel kan ook beĂŻnvloed worden door Nanotechnologie door productiviteit te verhogen en stoffen die niet goed zijn voor mensen te vervangen. Door Nanotechnologie in de energie kunnen alternatieve energiebronnen gemaakt worden en de huidige energiebronnen zoals zonne-energie en windenergie efficiĂŤnter gemaakt worden zodat er minder uitstoot is.

18

Hoe werkt nanotechnologie?

De werking van nanotechnologie ga ik uitleggen d.m.v. Nanocoating.

Nanocoating is een stof die kan worden aangebracht op diverse materialen (oppervlaktes) en kan de eigenschappen van deze oppervlakken veranderen Om Nanocoating beter te begrijpen hebben wij een proef uitgevoerd door de Oppervlakte van de T-shirt te bewerken (zie Proef 1), we hadden de T-shirt zodanig bewerkt dat het waterafstotend werd dus dat de T-shirt waterdicht is.

We hadden Textiel perma gebruikt om het T-shirt te bewerken.

In de praktijk wordt nanotechnologie in 3 ingrediënten onderscheden de 1e ingrediënt is de drager ( Die zorgt ervoor dat het product vloeibaar blijft ) de 2e ingrediënt is de binding met het oppervlak en tenslotte is de 3e ingrediënt dat het de oppervlak beschermt tegen de buitenwereld.

In de praktijk wordt het in 3 fases gedeeld in de 1e fase wordt het product ( textiel perma) op het oppervlak van het Textiel gebracht, Het product wordt in deze fase ook blootgesteld aan lucht waardoor er een reactie plaats vindt en de 1e ingrediënt Afbeelding 11 – Werking nanotechnologie (de drager) oplost dit wordt ook wel de sol-gel proces genoemd De 2e fase is het Droog-proces na het aanbrengen van het product op het oppervlak van het materiaal verdampt de drager waardoor alleen een gesloten netwerk overblijft.

Er blijft ook op het oppervlak een deel restproduct over dat na het droog proces moet worden afgewreven. Tenslotte de laatste fase ‘’ het vuur proces’’ na het afwrijven van het restproduct gaat de reactie verder onder invloed van temperatuur. Het netwerk wordt in deze fase dikker en steviger wat eigenlijk alleen maar beter is voor de coating.

De reactie begint al bij een temperatuur van 5˚C tot maximaal 30˚C. Maar nanotechnologie is veel meer dan Nanocoating voordat we verder over de werking van Nanotechnologie gaan hebben moeten we weten op wat voor schaal we werken.

Zoals je in afbeelding 1 kunt zien zie je dat een koolstof nanobuis maar 2 nanometers zijn en dat vergeleken met een kop van een pin is dat 1x10^6 nanometers dus als wij het over de werking van nanotechnologie bekijken we het vanaf nanometers.

Nanogeneeskunde In de geneeskunde wordt er al met nanotechnologie gewerkt, en nanotechnologie biedt veel perspectief voor de medische wereld als het gaat om behandelingen en effectief opsporen van ziektes of het vernietigen van ziektes.

19

Een toepassing van Nanotechnologie in de geneeskunde dat in ontwikkeling is bijvoorbeeld dat medicijnen met behulp van nanodeeltjes naar een bepaalde soort cellen wordt toegevoerd (bijvoorbeeld Kankercellen), Deze techniek vermindert de schade aan gezonde cellen in het lichaam en zorgt voor vroege detectie van ziekten.

Onderzoekers ontwikkelen een methode om insuline die gebruik maakt van een sponsachtig matrix dat insuline heeft en Nano capsules met enzymen.

Wanneer het glucosegehalte stijgt komen er waterstofionen vrij die aan de vezels binden. Het waterstofion maakt de vezels positief geladen, dus het stoot elkaar af waardoor er openingen komen in de matrix waardoor insuline wordt vrijgegeven deze methode kan worden gebruikt om Diabetes tegen te gaan en is zeer effectief gebleken bij testen met lab muizen.

Een manier om dat Nanotechnologie gebruikt wordt in de geneeskunde is dat door een uitvinding van Ben Feringa een medicijn naar de juiste plek in het lichaam brengt. Hij heeft een manier gevonden om een stof Uv-straling te laten volgen zodat je het eigenlijk kan besturen door het lichaam heen.

Koolstof Nanobuisjes Onderzoekers van de technische universiteit München laten zien wat Nanotechnologie in de praktijk kan leveren, ze hebben laten zien dat je door middel van sensoren een voorbeeld hiervan is een gas sensor die je in levensmiddelen kunt toevoegen om de versheid ervan te meten, je kunt er ook de luchtkwaliteit mee meten.

Ditgene kan gemaakt worden met koolstof nanobuisjes.

De gassensoren die door de technische universiteit München zijn gemaakt bieden een unieke combinatie van eigenschappen dat niet kan worden evenaart door andere technologie, het kan zeer snel kleine veranderingen in de concentratie detecteren zoals die van ammoniak, koolstofdioxide en stikstofoxide.

Door deze gassensor kan er ook ‘’smart verpakking’’ ontstaan, daarmee wordt bedoeld dat bijvoorbeeld aluminiumfolie als middel kan worden gebruikt om te controleren of het voedsel nog wel vers is. Zo kan voedselverspilling worden bestreden.

Zelfreinigend glas Voor dit onderwerp hebben we ook een proef uitgevoerd ( zie proef 2 ), de Nano deeltjes die gebruikt zijn voor op het glas bestaan uit fotokalytische en hydrofiele deeltjes.

De fotokalytische effect werkt als UV licht het glas bestraalt, waardoor de nanodeeltjes worden bekrachtigd en organische deeltjes afbreekt dus in andere woorden dat het vuil weghaalt.

Hydrofoob betekent dat als water het oppervlakte van het glas aanraakt dat het wordt afgestoten en dus over het oppervlakte wordt verspreid.

20

Filteren van stoffen Met behulp van Nanotechnologie kunnen filters gemaakt worden die stoffen tegen houden. Er zit net zoals met het T-shirt een netwerk in van deeltjes. Dat netwerk is zo dicht met elkaar verbonden dat niet alle stoffen erdoor komen. De meeste schadelijke stoffen zijn grote moleculen en die passen daardoor niet door het netwerk. Hierdoor filter je de lucht waardoor het heen gaat waar dus minder schadelijke stoffen in zitten.

Er zijn veel manieren van water schoonmaken met behulp van Nanotechnologie.

Dat zijn: • • •

Schadelijke stoffen laten reageren met andere stoffen De stoffen detecteerbaar maken Nanotechnologie bij grondwater pompen en daar met schadelijke stoffen laten reageren

Schadelijke stoffen met andere stoffen laten reageren doe je door uit te zoeken welke stof het is met behulp van Nanotechnologie die daarmee reageert en daar de stof voor uit te zoeken die daar mee reageert.

Je doet dit door een stof te maken die veel stoffen onschadelijk maakt. Hierbij kijk je naar stoffen die ermee reageren of stoffen die het vangt. Bij nanotechnologie wordt er vaak gekeken naar de stoffen die het vangt en dat doe je door een verbinding te maken die alleen met de schadelijk stof aangaat waardoor die onschadelijk gemaakt is.

Stoffen manipuleren Je kunt structuren van een molecuul veranderen door middel van een structuur van een andere molecuul naar een ander over te brengen waardoor er gunstige eigenschappen kunnen ontstaan bijvoorbeeld je kunt materialen sterker en lichter maken.

Je kunt ook structuren maken in de roosters waar de moleculen in zijn opgebouwd zoals driehoeken en H vormen. Er zijn daardoor minder moleculen nodig die dezelfde ruimte innemen, hierdoor zijn ze lichter en door de vorm van de structuren ook nog sterker.

Kwantumcomputer Er wordt momenteel gebruik gemaakt van silicium chips voor in een computer met behulp van koolstof nanobuisjes (halfgeleidermateriaal) dat de processen sneller kan laten voorlopen en ook nog eens minder energie verbruikt dan de silicium chips.

Computers kunnen hierdoor sneller werken doordat de verbindingen in de chips en andere onderdelen korter zijn, chips worden in plaats van op microschool op nanoschaal gemaakt en doordat de weg die de signalen afleggen korter zijn dan eerst zullen de computers ook sneller kunnen werken, dit allemaal is mogelijk gemaakt door koolstof Nano buisjes. Hierdoor komen we ook een stap dichter bij de kwantumcomputer.

21

Voor en nadelen van Nanotechnologie Voordelen: Wetenschap De wetenschap vindt dat er bijna oneindig mogelijkheden zijn in Nanotechnologie. Zij willen er daarom veel tijd aan besteden, aangezien wetenschappers het een interessant onderwerp vinden. Een voordeel is dat ze denken dat de samenleving er op voorruit gaat als er meer informatie wordt gevonden over Nanotechnologie. Dat er nog niet veel over bekend is kan ook een voordeel zijn, want zo kunnen er nog veel nieuwe toepassingen van Nanotechnologie op producten worden gevonden. Dat er nog niet veel informatie over Nanotechnologie bekend is in vergelijking met andere technologieën is een voordeel, want daardoor kunnen er nog veel nieuwe uitvindingen gedaan worden. Door nieuwe ontwikkelingen in Nanotechnologie kunnen er projecten en onderzoek gedaan worden door de wetenschap die eerst niet mogelijk waren. Een voorbeeld hiervan is dat onderzoeken en proeven die gedaan werden niet uitgevoerd konden worden, doordat een product niet gebruikt kon worden omdat elektronica niet veilig onder water gebruikt kan worden. Door een Nanocoating is dit wel mogelijk. Dit is een voorbeeld dat er heel veel nieuwe mogelijkheden zijn, niet alleen binnen Nanotechnologie zelf maar ook bij andere proeven en onderzoeken.

Milieu Nanotechnologie is een voordeel voor het milieu omdat het ervoor zorgt materialen beter kunnen onderhouden. Een voorbeeld hiervan is een Nano Coating die ervoor zorgt dat metalen niet meer oxideren. Dit zorgt ervoor dat het materiaal beter wordt onderhouden en dat het langer meegaat. Hierdoor hoeven er minder producten geproduceerd te worden.

Daardoor worden er minder grondstoffen gebruikt en bewerkt, wat ertoe leidt dat er minder wordt geproduceerd in fabrieken, waardoor er op lange termijn minder koolstofdioxide wordt losgelaten in de lucht.

Economisch Voor de economie is het ook goed dat er onderzoek wordt gedaan naar Nanotechnologie, omdat er dan nieuwe producten op de markt gebracht kunnen worden. Daardoor worden er nieuwe bedrijven opgestart. Er wordt geïnvesteerd door bedrijven in Nanotechnologie, wat zorgt voor meer werkgelegenheid. Hierdoor verhoogt de welvaart en er is ook meer vraag naar producten (ook producten met Nanotechnologie) door dat de koopkracht stijgt. Dit wordt gedaan omdat er veel vertrouwen bij het bedrijfsleven is in Nanotechnologie, ondanks de grote risico’s die er bij gebruik van Nanotechnologie misschien aanwezig zijn.

22

Enkele voorbeelden van Economische voordelen van Nanotechnologie zijn: •

Er is een Nanocoating die aangebracht wordt op zonnepanelen. Door deze coating kunnen zonnepanelen het licht filteren en de juiste lichtstralen opvangen. Hierdoor heeft een zonnepaneel meer rendement. Dit is een economisch voordeel omdat een investering in zonnepaneel nu aantrekkelijker wordt doordat de investering meer rendement oplevert.

•

Bij het dolfinarium of een dierentuin kan Nanotechnologie ook economische voordelen opleveren. Door een bepaalde Nanocoating aan te brengen op stenen groeien er geen algen meer. Hierdoor kan worden bespaard op schoonmaakkosten. Door te sparen op de schoonmaakkosten worden de totale kosten lager door eenmalige investering. De winst zal door deze investering op lange termijn hoger zijn waardoor er meer financiële ruimte is voor dergelijke investeringen.

•

Mensen kunnen beter verzorgd worden en operaties kunnen beter uitgevoerd worden door middel van nanotechnologie. Dit is mogelijk door middel van een medicijn te begeleiden naar de juiste plaats in het lichaam waarvoor het bestemd is. Dit kan door middel van uv-straling, dat een deeltje begeleidt. Het deeltje volgt dan de uv-straling en wordt naar een specifiek deel van je lichaam gebracht wordt. Medicijnen kunnen beter worden toegediend waardoor ze beter werkbaar zijn. Dit gebeurt door middel van het voorbeeld wat hierboven is beschreven. Deze wijze van werken is veel effectiever en dus ook efficiënter. Hierdoor worden operaties goedkoper, doordat de kosten lager zijn is er ook mogelijkheid op meer operaties waardoor de wachttijden ook drastisch zullen verminderen.

Nadelen: Milieu Er zitten waarschijnlijk veel milieurisico’s aan die wij nog niet allemaal kennen en onderzocht hebben. We weten nog niet hoe het op mensen reageert en in de natuur. Als er veel van een schadelijk stof vrijkomt kan dat grote gevolgen hebben voor bijvoorbeeld een ecosysteem als een bos. De dieren kunnen vergiftigd raken of aangetast of de kans op mutaties wordt vergroot. Als het niet goed getest wordt of onderhouden kunnen de gevolgen rampzalig zijn.

De stoffen zijn ook moeilijker af te breken door het milieu vaak. Dit komt door dat de eigenschappen van die stoffen worden versterkt.

Economisch Mensen weten niet veel over Nanotechnologie waardoor ze de gevolgen er niet van kennen en waardoor ze soms bang zijn om het te gebruiken. Hierdoor kan de vraag naar Nanotechnologie klein blijven en de ontwikkeling van nieuwe producten die Nanotechnologie gebruiken stagneren. De bedrijven zullen daardoor ook niet snel openlijk toegeven dat ze Nanotechnologie gebruiken, in de voeding bijvoorbeeld wordt al erg veel Nanotechnologie gebruikt zonder dat dat aan consumenten duidelijk is gemaakt, omdat dat klanten kan afschrikken om de producten te verkopen.

23

De kosten van de ontwikkeling van Nanotechnologie zijn hoog, dus er zijn veel risico’s om erin te investeren. Er moet goed onderzocht worden of het product ook schadelijk is voor de mensen die het gebruiken en de algemene kosten voor het onderzoek van de producten is in het algemeen ook al erg hoog. Veel hogescholen en universiteiten produceren en onderzoeken Nanotechnologie in samenwerking met de bedrijven, omdat de kosten van het produceren van nieuwe producten te hoog is om zelf te produceren en scholen vaak betere mogelijkheden hebben om te onderzoeken. Hierdoor gaat de ontwikkeling sneller, maar doordat bedrijven winst gericht zijn, word er alleen onderzoek gedaan als er vraag is naar een product om te verkopen. De scholen kunnen dus niet zomaar wat onderzoek doen maar zijn gebonden aan de bedrijven die erin investeren.

Wat is de wetgeving met betrekking tot nanotechnologie?

De overheid streeft naar een verantwoordelijk gebruik van Nanotechnologie maar wil Nanotechnologie de ruimte geven om zich te ontwikkelen daardoor is wetgeving met betrekking tot Nanotechnologie vrij complex. Dit komt mede door dat Nederland zowel nationale als internationale belangen bij Nanotechnologie heeft. Hierdoor is dus internationale (Europese) wetgeving ook vrij essentieel.

Het is niet precies duidelijk hoe gevaarlijk Nano deeltjes zijn en wat de risico’s er van zijn.

Vandaar dat er ook nog geen specifieke wet is over het gebruik van Nano deeltjes.

Wel zijn er volop onderzoeken bezig naar de risico’s en gevaren op het gebied van nanotechnologie. Zodra die bekend zijn zullen er ongetwijfeld wetten komen. Nu valt het gebruik van Nano deeltjes oftewel Nanotechnologie nog onder de ‘algemene’ wet- en regelgeving over chemische stoffen.

Om grote risico’s te voorkomen zijn er wel bepaalde grenzen gesteld aan Nanotechnologie.

Deze grenzen zijn gesteld om onverantwoord gebruik en om onverantwoorde proeven en testen van Nanotechnologie te voorkomen.

Zo zijn er voor de Nano deeltjes wel bepaalde voorwaarden waar ze aan moeten voldoen, maar dat is per aspect van Nanotechnologie verschillend. Als Nanotechnologie aan de voorwaarden voldoet van het product waar het in verwerkt is valt dat binnen de wet en is dat legaal.

Als er Nano deeltjes in een zonnebrandcrème zijn verwerkt moeten ze aan andere voorwaarden voldoen dan wanneer ze in voeding zijn verwerkt, omdat Nanotechnologie dan anders gebruikt wordt. De risico’s zijn per product ook verschillend daardoor zijn er vooral strenge voorwaarden aan de producten verbonden en niet zozeer aan de Nano deeltjes zelf.

In cosmetica worden veel Nano deeltjes gebruikt. Er is nog geen specifieke wetgeving voor, maar het moet zo als eerde gezegd wel aan voorwaarden voldoen. Hierdoor is het zo goed als ongevaarlijk, want er treden geen complicaties op. Dit kun je wel in een wet opnemen, omdat er dus wel duidelijkheid over is.

Er bestaat een verbod op het ‘rondstrooien’ van Nano deeltjes. Omdat er te weinig bekend is over de deeltjes is de overheid bang voor de gevolgen, net als bij asbest. Dit is dus geen echte wet, maar het is dus wel een verbod, wat later waarschijnlijk zal worden verwerkt in de wetgeving over nanotechnologie.

24

Europa is wel al bezig met het opstellen van speciale regels over nanotechnologie. De Europese wet- en regelgeving over Nano producten, ‘REACH’ dit staat voor registratie, evaluatie en autorisatie van chemische stoffen, laat nog echter één tot 3 jaar op zich wachten.

Hierin zullen Nano deeltjes apart worden behandeld, door de bijzondere eigenschappen die Nano deeltjes hebben door hun formaat en de andere invloed die zij hebben op mens en milieu. Tot die tijd is er eigenlijk vrij weinig duidelijk over de veiligheid voor de consument van Nano producten die nu op de markt zijn. De veiligheid van de consument word wel gewaarborgd door strenge eisen aan de producten te stellen, zoals besproken in een van de vorige alinea’s.

De milieucommissie in het Europese parlement heeft al wel wetten voor etikettering gemaakt.

Deze worden ook al nageleefd. Producenten die producten produceren waar Nanotechnologie in verwerkt zit of die Nano deeltjes bevatten zijn dit verplicht te vermelden op het etiket.

De overheid hanteert in het algemeen een terughoudende houding met betrekking tot Nanotechnologie. Dit is op te merken uit de wetgeving die ze nu hanteren met betrekking tot Nanotechnologie. Dit kan echter per facet van Nanotechnologie erg verschillen omdat bij het ene facet de risico’s en gevaren groter zijn dan bij een ander facet van Nanotechnologie. Bij het verwerken van Nanotechnologie in voeding en medische wereld is de overheid minder terughoudend dan bij het gebruik van Nanotechnologie in de technische wereld. Dit komt doordat er bij voeding meer risico’s voor de gezondheid van de mens zijn dan in de technische wereld.

Toch is er ook vrij veel kritiek op deze houding van de regering en het Europese parlement.

Veel mensen vinden dat er veel te weinig bekend is over de schadelijke gevolgen, zij vinden dat er eerst meer bekend moet zijn over de schadelijke gevolgen en dat er betere regelgeving met betrekking tot Nanotechnologie moet komen voordat er met Nanotechnologie word gewerkt. Dit geldt ook voor verdere ontwikkelingen van Nanotechnologie in nieuwe producten bijvoorbeeld. Dit moet zo snel mogelijk gebeuren omdat Nanotechnologie toch steeds meer gebruikt word. Critici vinden het essentieel dat er een nauwe samenwerking komt tussen wetenschap, bedrijfsleven, overheid en maatschappelijke organisaties in binnen- en buitenland. Door deze nauwe samenwerking kan er een verantwoord gebruik van de Nanotechnologie ontstaan en kan veilig gebruik van Nanotechnologie gewaarborgd worden.

Kortom wij denken dat het vrij essentieel is dat de risico’s en gevolgen per facet van Nanotechnologie goed worden onderzocht omdat het begrip Nanotechnologie heel breed is.

Hierin moet de overheid een sturende rol hebben omdat zij aan de hand van deze onderzoeken een goede wetgeving kan maken omdat zij dan de voordelen en de risico’s goed tegen elkaar kunnen afwegen. De overheid moet zichzelf niet te veel mengen in de onderzoeken maar moet wel proberen nauw samen te werken met het bedrijfsleven, wetenschap en maatschappelijke organisaties in binnen- en buitenland . Hierdoor heb je grip op verantwoord gebruik maar geef je ook veel vrijheid om te ontwikkelen. Het is echter van essentieel belang dat de overheid wel enige vorm van wetgeving opstelt. Hierdoor hebben onderzoekers enige houvast voor verdere onderzoeken en ontwikkeling van Nanotechnologie. Een treurig geval zou zijn dat er veel kapitaal wordt geïnvesteerd in nieuwe ontwikkeling van Nanotechnologie en dat deze ontwikkeling later niet gebruik kan worden door beperking van nieuwe, veel later opgestelde, wetgeving.

Hierdoor is het ook vrij belangrijk om de ontwikkeling van de Europese wetgeving te volgen zodat er straks op Europees verband ook samen kan worden gewerkt en dan moet de nationale wetgeving dat wel toelaten. Een oplossing kan zijn met zijn allen binnen de Europese Unie dezelfde wetgeving te gebruiken.

25

Hoe kijkt de samenleving tegen Nanotechnologie aan?

De samenleving in Nederland weet over het algemeen niet veel van Nanotechnologie af. Er zijn 2 groepen mensen in Nederland in verband met Nanotechnologie. De eerste groep weet wat van Nanotechnologie af en hoort er weleens wat over en de meeste mensen van die groep zien Nanotechnologie als iets met veel potentie. De andere groep weet bijna niks ervan af en weet nauwelijks wat de term “Nanotechnologie” inhoud.

Omdat veel mensen het onderwerp Nanotechnologie niet goed kennen hebben mensen niet veel interesse in het onderwerp. Hierdoor neemt de kennis over Nanotechnologie niet veel toe in de samenleving waardoor ze niet goed een mening erover kunnen vormen. Een website genaamd “Nanopodium” heeft 2 onderzoeken gedaan naar de kennis over Nanotechnologie en daaruit kwam dat in 2009 meer dan de helft van de ondervraagden nog nooit van Nanotechnologie gehoord had en dat tegenwoordig 4 op de 10 mensen wat het begrip Nanotechnologie inhoud.

Er wordt dus steeds meer informatie verspreid over Nanotechnologie. Dit komt grotendeels door de televisie en het internet. De NOS verspreid veel informatie erover, een professor heeft erover gepraat bij “De Wereld Draait Door” en er zijn TED-talks over Nanotechnologie.

Hierdoor krijgen veel verschillende mensen informatie over Nanotechnologie. Het internet speelt ook een grote rol in het verspreiden van informatie over Nanotechnologie. Er zijn websites zoals “Nanopodium” die informatie delen over Nanotechnologie waardoor mensen, als ze wat willen weten, het zo op kunnen zoeken.

Er wordt nu op jongere leeftijd al informatiegegeven over nanotechnologie. Het kabinet heeft lesmateriaal beschikbaar gesteld voor de onderbouw op het voortgezet onderwijs. Ze hebben kerndoelen opgesteld die moeten worden overgebracht op de leerlingen, met betrekking tot de nanotechnologie. Hierdoor moeten jongeren al op vroege leeftijd meer weten over nanotechnologie, en er dus meer interesse in tonen. Tevens heeft de overheid projecten opgestart om de kennis over nanotechnologie te delen. Dit worden ‘pilotprojecten’ genoemd.

Hierdoor krijgt de samenleving een beter beeld en kan er een duidelijkere mening worden gevormd.

Ook uit ons eigen onderzoek blijkt dat veel mensen niet weten wat Nanotechnologie is. In afbeelding 12 is te zien dat 70% van de mensen heeft ingevuld dat ze misschien onbewust in contact komen met Nanotechnologie. Dit geeft goed aan dat mensen niet weten wat Nanotechnologie is en waarvoor het allemaal gebruikt wordt.

Komt u vaak in aanraking met Nanotechnologie?

3% 22% 70%

ja, obewust 5%

ja nee, misschien onbewust nee

Afbeelding 12 – vraag enquête aanraking

26

Na een onderzoek van Eurobarometer is gebleken dat Europeanen nanotechnologie eerder als nuttig zien, in plaats van riskant. Mensen weten er in beperkte mate iets van, maar wat ze ervan weten is eerder positief dan negatief. Ze hebben hoge verwachtingen, en lijken minder naar de (mogelijke) nadelen te kijken. Dit moet men niet verwarren dat de meeste mensen bij verdere ontwikkelingen eerst de schadelijk gevolgen voor milieu en mens willen weten.

Mensen in de samenleving achten de risico’s bij het gebruik van Nanotechnologie in voeding en persoonlijke verzorging het grootst. Zij vinden dan ook goede productinformatie essentieel. Men vindt de ontwikkeling van Nanotechnologie in de elektronica het meest positief en zien hier ook de meeste toekomst in. Dit komt vooral dat mensen tegenwoordig alleen nog maar snellere en betere elektronische apparaten willen, dit gaan we ook nog uitgebreid bespreken in de deelvraag ‘voor- en nadelen Nanotechnologie’. Hier wegen dan ook de voordelen zwaarder dan de risico’s en gevaren wat het met zich meebrengt.

De meeste mensen weten dus nog niet veel van Nanotechnologie af en dus zullen die niet een goede mening hierover kunnen vormen. Er wordt gewerkt om die mensen te informeren door middel van media. Van de mensen die wel weten wat Nanotechnologie inhoud vinden de meesten dat het een positieve ontwikkeling is maar dat erop moet worden gelet dat het niet schadelijk is voor het milieu en mensen.

27

Hoe milieubewust is Nanotechnologie?

Overal ter wereld wordt Nanotechnologie gebruikt. Dit leidt dus ook tot uitstoot van deze deeltjes aan het milieu. Is dit schadelijk, en zijn er grote risico’s verbonden aan deze uitstoot?

Die vraag willen we beantwoorden in deze deelvraag. Onze hypothese was bij deze deelvraag dat Nanotechnologie bepaalde problemen in het milieu kan aanpakken maar dat de gevolgen van Nanotechnologie ook schadelijk kunnen zijn voor het milieu.

Er is nog niet heel erg veel bekend over Nanotechnologie. Het is een nieuw ‘onderwerp’, dus moet er nog veel onderzoek worden verricht. Hiermee zijn ze ook bezig op dit moment.

Dit doen ze door middel van organismen zoals wormen en planten bloot te stellen aan Nanotechnologie, om te kijken of er nadelige effecten zijn.

Je zou zeggen dat het niet heel erg schadelijk kan zijn, omdat het in producten wordt verwerkt, zoals cosmetica en zonnebrandcrème, en veel mensen er mee werken. Desondanks is het dus nog niet bekend of er grote risico’s zijn. Stel dat er wel grote risico’s aan verbonden zijn is er een grote fout gemaakt, want het wordt volop gebruikt.

Het risico van de Nano deeltjes in het milieu zal er ook vanaf hangen of de deeltjes samenklonteren of niet. Samengeklonterde deeltjes gedragen zich heel anders dan enkele deeltjes. Ze zakken bijvoorbeeld sneller naar de bodem in een rivier, en vallen sneller van de lucht naar de grond.

Ook bestaat de organisatie Kennis en Informatiepunt Risico’s van Nanotechnologie (KIR-nano).

Deze organisatie voert zelf geen onderzoeken uit, maar werkt nauw samen met de mensen die deze onderzoeken uitvoeren.

De belangrijkste taken van het KIR-nano zijn het signaleren van de risico’s, het informeren aan instanties met betrekking tot Nanotechnologie en het adviseren over het gebruik van Nanotechnologie. Dat deze organisatie bestaat zegt wel iets over het bewustzijn van de regering en het kabinet. Ze doen er alles aan om te zorgen dat er zoveel mogelijk bekend wordt.

De Nano deeltjes die bijvoorbeeld in sokken zitten om zweetlucht te voorkomen, is al wel meer over bekend. Na een aantal keer wassen blijken deze deeltjes uit de sokken te zijn verdwenen, en wordt het dus ‘geloosd’ in het riool.

Ook is gebleken dat er Nano deeltjes in de zee terecht komen. Deze deeltjes komen dus ook in bijvoorbeeld vissen en mosselen terecht, en deze eten wij als mensheid weer op. Als later blijkt dat deze deeltjes schadelijk zijn, is het dus over alle zeeën verspreid, en kunnen de gevolgen groot zijn.

Uit onderzoek is gebleken dat bijvoorbeeld zilver, als je het op Nano schaal bewerkt, het een ander effect krijgt. Deze zilverdeeltjes worden tegenwoordig ook in deodorant en tandpasta verwerkt, en komen dus ook in het milieu terecht. Dit heeft een groot nadeel, want van deze deeltjes is inmiddels bekend dat het bacteriën dood. Deze bacteriën worden echter gebruikt voor waterzuivering, wat dan dus weer problemen oplevert.

Over de Nano deeltjes in cosmetica zijn wel regels opgesteld. Op elk product waar deze deeltjes inzitten moet op het etiket staat dat het er in zit. Daardoor weet iedereen dat het er in zit en de persoon zelf een ‘risico’ neemt. Deze regels zijn opgesteld door de milieucommissie van het Europees parlement.

28

In Canada, Australië en de Verenigde Staten zijn wel protocollen opgesteld voor het gebruik van Nanotechnologie. Deze zijn ook al in werking, maar werken niet zoals ze horen te doen.

De regels worden niet nageleefd, waardoor de personen die er mee werken alsnog risico lopen. Dit is echter wel hun eigen schuld, waardoor de overheid geen verantwoordelijkheid heeft in dit aspect.

Er zijn hoge verwachtingen van Nanotechnologie op het gebied van milieu.

Nanotechnologie bied kansen om het milieu te helpen. Zo kunnen ze Nano filters ontwikkelen die bepaalde chemische stoffen uit oplossingen filteren. Ook kan het helpen om de uitstoot van Denkt u dat het schadelijk is schadelijke stoffen te verminderen, voor het milieu? en zorgen dat zonnepanelen beter werken. Dit betekend dus dat het, als de verwachtingen uitkomen, het ja 38% 28% milieu wordt geholpen door middel nee van Nanotechnologie.

34% een beetje Afbeelding 12 – Cirkeldiagram enquêtevraag

Onze enquête heeft ons ook geholpen om de verwachtingen van de samenleving over Nanotechnologie in beeld te brengen. Op de vraag of ze denken dat het schadelijk is, zijn ze erg verdeeld. Dit laat zien dat er weinig bekend over is, en er dus nog veel onderzoek moet worden gedaan hierover.

De vereniging leefmilieu is ook een soort onderzoek gestart naar wat de gevolgen zijn op het milieu. Hieruit is gebleken dat de grootte van de deeltjes van invloed is op de luchtkwaliteit.

Hierover maakten ze zich erg zorgen.

In 2008 zijn ze begonnen met dit project. Het doel is om de mensen een soort debat op gang te laten brengen over Nanotechnologie. Ook hebben ze Utrechtse studenten gevraagd proeven te doen en dit in een rapport te zetten. Hieruit zijn helaas ook geen duidelijke conclusies voortgekomen.

Verschillende instanties zijn voor een verbod op Nanotechnologie. Totdat er meer bekend is mag het niet meer gebruikt worden. Dit om te voorkomen dat mensen er aan bloot worden gesteld, en later blijkt dat het erg schadelijk is, waardoor er grote gevolgen kunnen zijn voor iedereen die er aan is blootgesteld. Eigenlijk loopt de gehele samenleving nu al een risico.

(Bijna) iedereen komt er mee in aanraking, omdat het in cosmetica en voedingsmiddelen is verwerkt. Vandaar dat de instanties pleiten voor een verbod op het ontwikkelen en gebruiken van Nanotechnologie.

Op dit moment wordt veel onderzoek gedaan naar Nanotechnologie. Dit wordt gedaan met kleine proefdiertjes, zoals regenwormen, maar ook met waterdieren zoals vissen en algen.

Ook wordt er getest met planten. Er wordt onderzocht of het door verschillende lagen heen kan, en of het ook in de cellen terecht komt, Als dit gebeurd, kan dat dus ook het geval zijn bij mensen, waardoor die cellen veel schade aan kunnen richten.

29

De grote conclusie is dus dat er simpelweg te weinig bekend is over Nanotechnologie in het milieu. Het wordt wereldwijd gebruikt, maar niemand weet hoe schadelijk het nou is en of er grote risico’s zijn, Als blijkt dat het schadelijk is heeft de samenleving een groot probleem, want iedereen komt er mee in aanraking, met bijvoorbeeld zonnebrandcrème en voedingsmiddelen. Er wordt echter wel veel onderzoek naar gedaan, zowel nationaal als internationaal. Dit neemt veel tijd in beslag, en kost ook nog eens veel geld, en het gebruik van Nanotechnologie neemt alsmaar toe, op alle vlakken. Dit is een groot risico, maar blijkbaar durft de overheid en het kabinet dit aan, maar of dat verstandig is, is nog altijd een groot raadsel.

30

Hoe ziet Nanotechnologie er in de toekomst uit?

Iedereen zag Nanotechnologie een paar jaar terug als de nieuwste grootste ontwikkeling in jaren en dat we er bijna alles mee konden doen. Er werd beschreven dat als je normaal een standbeeld bouwt doe je dat uit 1 groot blok, maar als je dit met Nanotechnologie doet dan begin je met wat stof in je hand en je begint het op te bouwen en misschien zelfs dat hij zichzelf bouwt. Er waren zelfs mensen bezig een lift naar de maan te bouwen door gebruik te maken van Nanotubes. Met deze voorbeelden wil ik duidelijk maken dat het wel duidelijk is hoe groot nanotechnologie onze levens gaat beïnvloeden in de toekomst. Volgens de Amerikaanse wetenschapper Ralph Merkle is de ontwikkeling van Nanotechnologie in 3 fases. De eerste fase is dat stoffen passief beïnvloed worden. Dat betekent dat we de structuur van stoffen kunnen veranderen om het bijvoorbeeld steviger te maken. De tweede fase is dat we stoffen actief kunnen beïnvloeden. Actief bedoelt hij mee dat stoffen veranderen van grootte en vorm tijdens het gebruik ervan. Daardoor kunnen we stoffen gebruiken zoals het materiaal dat we bij proef 1 gebruikt hebben. De derde fase, die nog komen moet, is dat we computers en machines op nanoschaal kunnen maken en gebruiken.

Medische wereld Nanotechnologie heeft veel toekomst in de medische wereld. Recent heeft Ben Feringa een nobelprijs gewonnen door de eerste Nano machine te maken. De machine werkt door er uvstraling op te schijnen. Die uitvinding kan gebruikt worden in het ziekenhuis om bijvoorbeeld medicijnen op de goede plaats in het lichaam te brengen. Ook word eraan gewerkt aan Nanobots op de schaal van bacteriën die ziekten in je lichaam opzoeken en het vernietigen. In de medische wereld is het nog onvoorspelbaar wat Nanotechnologie in de toekomst brengt omdat er ook menselijke factoren in zijn, zoals bij het voorbeeld van de Nanobots kan het lichaam de bots zien als een bedreiging en het proberen te vernietigen waardoor je nog veel zieker wordt dan dat je voorheen was.

Ongeacht de gevaren kijken onderzoekers nog naar Nanotechnologie in de medische wereld.

In de medische wereld wordt op dit moment vooral gekeken op de schaal van organen en cellen, daarom heb je ook een neuroloog, cardioloog enz. maar er wordt verwacht dat de grote doorbraken komen door te kijken op Nano schaal. Er wordt vooral gekeken naar het brengen van medicatie naar de goede plekken van het lichaam om bijvoorbeeld chemotherapie minder giftig te maken voor het lichaam.

31

Elektonica Het gebied waarvan wordt verwacht dat Nanotechnologie het meeste invloed op heeft is in de elektronica en dan vooral in computers zelf. Al tientallen jaren gaat de ontwikkeling van elektronica in een razend tempo doordat computerchips kleiner en kleiner worden. Het is exponentieel gegroeid de laatste jaren en het ging steeds snelle maar daar komt langzaam een einde aan. De verschillen die gemaakt worden in snelheid, geheugen of verbruik worden steeds kleiner waardoor er steeds minder vraag is naar de verbetering ervan. Om dit tegen te gaan moeten we gaan innoveren en dat kunnen we doen door Nanotechnologie te gaan gebruiken, met name Nanotubes.

Een computer heeft verschillende onderdelen die elkaar nodig hebben om te werken, in die onderdelen zitten allemaal verbindingen die signalen naar elkaar toe sturen. Je kunt je voorstellen dat als die verbinden kleiner worden dat dat onderdeel sneller gaat werken. Stel je maar voor dat als je van huis het werk gaat en de route korter wordt dat je er sneller bent, dit is hetzelfde alleen dan met een signaal, verzender en ontvanger. Er zitten duizenden verbindingen in een chip dus een klein verschil van een micrometer omdat dat in al die duizenden verbinden, het korter duurt om signalen te verzenden.

Om die kortere verbindingen te krijgen wordt er veel gekeken naar koolstof Nanotubes. Die Nanotubes zijn maar een paar nanometer groot en je hierdoor zal de afstand die signalen moeten afleggen een stuk korter zijn. Als de schaal zo erg zal verkleinen dan zal een computer vele malen sneller gaan werken dan dat die nu zou doen op de schaal die ze huidig hebben.

Een andere manier dat de nanotechnologie gebruikt kan worde is bij de productie van een kwantumcomputer. Die zou veel sneller werken en op een totaal andere manier werken dan een computer tegenwoordig doet. Dit zal waarschijnlijk pas over enkele decennia mogelijk zijn.

Afbeelding 13 - Micro chip gemaakt van Nanotechnologie

Nanofabrieken Er wordt verwacht dat er Nano fabrieken kunnen komen. Hierbij worden Nano bots geprogrammeerd om zelf te gaan bouwen of zichzelf te gaan bouwen. Hierdoor hoeven mensen niet zelf stukje voor stukje producten te maken maar gaan Nanobots het zelf produceren waardoor het een stuk sneller gaat, goedkoper is en er minder kans is dat er menselijke fouten worden gemaakt in de productie.

32

Het duurt waarschijnlijk nog even voordat dat lukt dat we het kunnen maken maar er zijn ook simpelere versies van een Nano fabriek. Het is klein genoeg om op je bureau te staan zal weinig kosten en goedkoop en snel kunnen produceren. De input ervan is een diamant en een natuurlijk gas zoals propaan. Het diamant wordt gebruikt omdat het waarschijnlijk het sterkste materiaal is wat bekend is en dat het makkelijk te produceren is. Omdat we dit gebruiken als materiaal krijgen we dus ook erg sterke materialen uit de machine van een hoge kwaliteit.

Om de machine zelf te laten werken is alleen elektriciteit nodig en een koelsysteem.

Milieu Er is een manier om met Nanotechnologie ziektemakers en viezigheden in het water te detecteren en schoon te maken. Dit biedt grote kansen voor 3e wereld om op een betere, goedkopere en snellere manier aan schoon water te komen waardoor er veel minder mensen ziek worden. Er wordt ook een materiaal gemaakt voor grondwater te reinigen. Ze maken een stof die gaat reageren met ziektemakers in het grondwater waardoor die niet meer schadelijk zijn voor mensen. Dit zou minder kosten dan het water uit de grond pompen om het daar te gaan behandelen Er is een doek ontwikkelt die 20 keer zijn eigen gewicht kan absorberen. Dit kan gebruikt worden bij het opruimen van olie omdat het nu met doeken wordt gedaan die maximaal 5 keer hun eigen gewicht wordt gedaan of dat het opgeruimd wordt dat er nog olie achter wordt gelaten. Hierdoor blijft er minder olie in het milieu wat er positief is. Ook voor het tegen Voor de filtering van de lucht van kleine gebieden kunnen filters gemaakt worden die poriĂŤn in zicht hebben waardoor deeltjes die niet door de poriĂŤn passen er niet doorheen kunnen. Dit kan erg goed zijn voor de kwaliteit van de lucht en hierdoor erg goed voor de gezondheid van de mens.

Producten kunnen lichter en sterker gemaakt worden. Hierdoor hoeft bij het vervoeren van stoffen minder energie gebruikt te worden en als machines bewegen er minder energie nodig is om die beweging voor elkaar te krijgen. Omdat de producten sterker zijn kun je ze langer gebruiken, hierdoor hoef je minder producten te vervangen waardoor er minder geproduceerd hoeft te worden.

33

Manieren van beter gebruik van energie en opwekking: • •

• • • • •

De opwekking van energie kan efficiënter gemaakt worden, hierdoor wordt het rendement van de productie ervan groter.

Ook kan het rendement groter gemaakt worden door voor apparaten en machines waardoor er minder energie nodig is in totaal. Hierdoor is er minder uitstoot in de lucht wat erg positief is voor het milieu.

Draden kunnen gemaakt worden dat er minder weerstand is door gebruik te maken van Nanotubes. Hierdoor is er minder vermogen nodig voor hetzelfde resultaat.

Zonnepanelen gaan efficiënter licht om zetten naar elektriciteit waardoor de kosten van de energie omlaag gaat en er meer zonne-energie gebruikt gaat worden.

Nieuw soort batterijen die meer voltage kunnen houden in hetzelfde volume, die sneller opladen en lichter zijn.

De wieken van een windmolen kunnen groter, lichter en sterker gemaakt worden waardoor er meer energie opgewekt kan worden.

Een manier van energie opwekken door gebruik te maken van de energie die andere apparaten loslaten. Hierdoor gaat er minder energie verloren bij het verbruik ervan.

Door Nano-bio engineering wordt er gebruikt gemaakt van enzymen die van stoffen uit planten ethanol kunnen maken. Dit kan gebruikt worden als brandstof of worden omgezet in brandstof. Dit kan een grote impact hebben op het gebruik van fossiele brandstoffen en misschien zelfs een totale vervanger ervoor. Ook door Nano-bio engineering kunnen enzymen stoffen omzetten die sterker zijn en lichter zijn.

34

Conclusie Hoofdvraag: -Waarom is Nanotechnologie belangrijk in de toekomst?

Nanotechnologie is belangrijk in de toekomst omdat het de vooruitgang van de mens bevordert. Nanotechnologie zou de mens tot een nieuwe hoogte ‘kunnen’ tillen met alle mogelijkheden die het ons biedt met name vooral het efficiënter maken van de meeste huidige processen en uitvoeringen.

Kortom Nanotechnologie is belangrijk voor de toekomst, want het kan de huidige problemen van de mens oplossen maar ook toekomstige problemen kunnen worden verholpen.

Deelvragen: - Wat is Nanotechnologie?

Wij hebben uit onze deelvraag ‘Wat is nanotechnologie?’ geconcludeerd dat Nanotechnologie het manipuleren van atomen en moleculen op nanoschaal is.

- Hoe werkt Nanotechnologie?

Wij hebben uit onze deelvraag ‘Hoe werkt Nanotechnologie?’ geconcludeerd dat Nanotechnologie werkt d.m.v. het veranderen van atomen en/of moleculen van een stof x door het inbrengen van andere moleculen en/of atomen van stof y waardoor er nieuwe eigenschappen ontstaan in stof x.

- Wat zijn de voor en nadelen van Nanotechnologie?

Wij hebben uit onze deelvraag ‘Wat zijn de voor en nadelen van Nanotechnologie?’ geconcludeerd dat, De voordelen van Nanotechnologie zijn: -De wetenschap gaat erop vooruit aangezien er ontelbare mogelijkheden zijn, waardoor de samenleving vooruit kan gaan en huidige problemen kunnen worden opgelost zoals het effectief bestrijden van ziektes zoals kanker.

- Het milieu gaat erop vooruit als er coatings worden gebruikt, waardoor metalen niet meer oxideren, het materiaal gaat er langer op mee en het wordt beter onderhoudt, wat tenslotte tot vermindering van koolstofdioxide want er wordt minder geproduceerd.

- Er worden nieuwe producten op de markt gebracht die te maken hebben met Nanotechnologie er wordt daardoor meer interesse in nanotechnologie getoond en dat leidt weer tot investeringen in bedrijven waardoor de werkgelegenheid stijgt.

35

De Nadelen van Nanotechnologie zijn, -Er zitten veel milieurisico’s aan, aangezien er niet onderzoek is gedaan of Nanotechnologie schadelijk voor het milieu is.

-Nanotechnologie is nog niet erg bekend bij de samenleving dat kun je ook opmaken uit onze enquête (zie bijlage) daarin is te zien dat minstens de helft van de ondervraagden niks of een beetje wist over Nanotechnologie, de onbekendheid kan een oorzaak worden voor het niet gebruiken van Nano technologisch producten waardoor de vraag klein blijft.

- De kosten voor het ontwikkelen van Nanotechnologie zijn hoog, dus er zijn risico’s gebonden als je erin wilt investeren en er moet ook goed onderzocht worden of het product wel of niet schadelijk is voor het milieu en nog belangrijker de mens.

- Wat is de wetgeving met betrekking tot Nanotechnologie?

Wij hebben uit onze deelvraag ‘Wat is de wetgeving met betrekking tot Nanotechnologie?’ geconcludeerd dat het gebruik van Nanotechnologie in Nederland valt onder de algemene wet- en regelgeving over chemische stoffen.

Er zijn ook bepaalde grenzen aangesteld om onverantwoord gebruik tegen te gaan en er zijn bepaalde voorwaarden voor het gebruik van nanotechnologie in producten.

In Europa wordt al wel gewerkt aan het opstellen voor regels voor Nanotechnologie op het moment wordt er gewerkt aan het ‘REACH’ dit staat voor registratie, evaluatie en autorisatie van chemische stoffen Ook is door de Milieu commissie van het Europese parlement een wet opgesteld dat producenten die producten produceren waar Nanotechnologie inzit op het etiket verplicht moet staan dat er Nanotechnologie in hun product gebruikt wordt.

- Hoe kijkt de samenleving tegen Nanotechnologie?

Wij hebben uit onze deelvraag ‘Hoe kijkt de samenleving tegen Nanotechnologie?’ geconcludeerd dat de samenleving verschillend is qua mening als het gaat om Nanotechnologie je ziet duidelijk dat er mensen zijn die weten wat Nanotechnologie is en dat er ook mensen zijn die de Term Nanotechnologie niet kennen maar het wel associëren met klein.

- Hoe milieubewust is Nanotechnologie?

Wij hebben uit onze deelvraag ‘Hoe milieubewust is Nanotechnologie?’ geconcludeerd dat er op het moment nog onderzocht wordt gedaan of het gebruik van Nanotechnologie wel milieubewust is, het hangt ook af of de Nano deeltjes samen klonteren of niet want een samengeklonterde Nano deel reageert anders dan enkele Nano delen.

Doordat er nog veel onderzoek wordt gedaan naar hoe milieubewust Nanotechnologie is, kun je er nog geen uitspraken over doen.

Wij suggereren dat Nanotechnologie wel milieubewust is, want het wordt al verwerkt in dagelijkse producten die mensen gebruiken of verbruiken zoals cosmetica en zonnebrandcrème. Er is nog steeds geen aanleiding geweest om aan te tonen dat Nanotechnologie niet ‘milieubewust’ is.

36

- Hoe zit Nanotechnologie er in de toekomst uit?

Wij hebben uit onze deelvraag ‘Hoe ziet Nanotechnologie er in de toekomst uit?’ geconcludeerd dat Nanotechnologie in de toekomst een grote impact heeft op iedereen, nanotechnologie heeft zeer positieve invloed op het milieu en de industrieën.

-Medische industrie Er kan effectief worden gezocht naar ziektes d.m.v. Nano bots en ziektes zoals kanker kunnen in de toekomst doelgericht worden bestreden.

-Elektronische industrie Computers zullen in het algemeen sneller worden en goedkoper en er zal worden gestreefd naar een kwantumcomputer.

-Industriebedrijven Er zullen Nano fabrieken komen waarbij Nano bots worden geprogrammeerd om zelf te gaan bouwen of zichzelf te gaan bouwen

-Milieu De opwekking van energie kan efficiënter, Wieken van een windmolen kunnen groter, sterker en lichter worden gemaakt waardoor er meer groene energie wordt opgewekt.

Het belangrijkste toepassing dat Nanotechnologie in de toekomst kan hebben is het detecteren van vuil en bacteriën in water en het daarna zelf reinigen ervan.

Dit is een belangrijke toepassing voor 3e wereldlanden om sneller aan schoon water te komen

37

Discussie Hypothese Hoofdvraag: Wij veronderstellen dat Nanotechnologie in de toekomst op alle gebieden effect zal hebben en grote milieuproblemen gaat oplossen waardoor het zeer belangrijk is voor de toekomst.

Onze hypothese klopt waardoor wij hem niet hoeven te verwerpen. Nanotechnologie zal veel effect hebben op de vooruitgang van elektronica en de medische wereld. Het zal ook positief zijn voor het milieu omdat het producten zuiniger kan maken, energieopwekking efficiënter zal gaan of misschien zelfs een alternatieve energiebron gecreëerd kan worden. Dit betekent minder uitstoot en hierdoor gaat dit het broeikaseffect tegen. Ook water kan ermee gezuiverd worden van schadelijke stoffen die in de natuur zijn gedumpt.

Hypothese Deelvragen: - Wat is Nanotechnologie?

Wij verwachten dat nanotechnologie een techniek is waarbij er met deeltjes wordt gewerkt die zich op Nano niveau bevinden.

Onze Hypothese klopt waardoor wij hem niet hoeven te verwerpen.

- Hoe werkt Nanotechnologie?

Wij verwachten nanotechnologie werkt door het manipuleren van moleculen en atomen op nanoschaal.

Onze Hypothese klopt waardoor wij hem niet hoeven te verwerpen.

- Wat zijn de voor en nadelen van Nanotechnologie?

Voordelen zijn dat het de techniek kan verbeteren zoals bijvoorbeeld het repareren van mutaties in DNA. Nadelen zijn dat het bij niet verantwoordelijk gebruik schade kan leveren aan mensen, dieren en het milieu.

Onze hypothese klopt niet waardoor wij hem moeten verwerpen, in onze deelvraag ’Wat zijn de voor en nadelen van Nanotechnologie’ hadden we onderzocht wat het antwoord op deze vraag is.

En de toepassing van het repareren van mutaties in het DNA is geen voordeel.

- Hoe milieubewust is Nanotechnologie?

Nanotechnologie kan gebruikt worden om het milieu te verbeteren, Maar nanotechnologie kan het milieu ook beschadigen dus het hangt ervan af hoe het gebruikt wordt.

Onze hypothese klopt waardoor wij hem niet hoeven te verwerpen.

- Wat is de wetgeving met betrekking tot Nanotechnologie wij verwachten niet dat het in de wetgeving betrokken is omdat het nog niet zo bekend is.

Onze hypothese klopt niet waardoor wij hem moeten verwerpen want in onze deelvraag ‘Wat is de wetgeving met betrekking tot Nanotechnologie’ is duidelijk geworden dat er wel een wetgeving voor Nanotechnologie in het algemeen is, maar omdat er nog onderzoek wordt gedaan is er geen specifieke wetgeving is m.b.t. Nanotechnologie.

38

-Hoe kijkt de samenleving tegen Nanotechnologie?

Wij verwachten dat de samenleving er nog niet veel van weet en er dus niet bang voor is.

Onze hypothese klopt niet waardoor wij hem moeten verwerpen. De samenleving weet nog niet veel van Nanotechnologie af maar de mensen die er wel wat van weten vinden het een positieve ontwikkeling. Ze vinden wel dat er op de gevaren voor de gezondheid gelet moet worden en de bedreigingen voor het milieu

Foutenanalyse

Hoewel wij onze onderzoeksvraag met uiterste precisie behandeld hebben is er altijd ruimte voor fouten.

Onze enquĂŞte (zie bijlage) is niet met 100% te zeggen of het wel betrouwbaar is en of het wel een goed beeld geeft wat de samenleving van Nanotechnologie vindt aangezien het via Facebook is gedaan en er ook externe hulpmiddelen zoals internet zou kunnen zijn gebruikt om onze vragen te beantwoorden.

Voor de rest is de enquĂŞte maar 63x ingevuld, dus geeft het een beperkt beeld van wat de samenleving ervan vindt.

Voor de rest kunnen wij ook niet met zekerheid zeggen dat de bronnen die wij gebruikt hebben ook betrouwbaar zijn wat dus directe invloed heeft op wat wij geschreven hebben in onze verwerking van hoofd/deelvragen.

Vervolgonderzoek Er zou voor een vervolgonderzoek eventueel kunnen worden onderzocht wat het effect is van Nano deeltjes op de gezondheid van de mens, dier of milieu.

Voor andere onderzoeken moet Nanotechnologie eerst verder worden ontwikkeld aangezien het erg belangrijk kan worden voor de toekomst.

39

Bibliografie Aron, J. (2016, 6 13). Carbon Nanotubes too weak to get a space elevator off the ground. Retrieved 12 23, 2016, from newscientist: https://www.newscientist.com/article/2093356-carbon-nanotubes-too-weak-to-get-a-spaceelevator-off-the-ground/ Bennink, M. (2016 , 12 22). Nanotechnologie. (J. Visser, T. Sijtsma, & J. Rizal, Interviewers) Bos, R. (n.d.). Nano is Hot . Retrieved 12 25, 2016, from Natuurkunde: http://www.natuurkunde.nl/artikelen/707/nano-is-hot Boysen, E. (n.d.). Dummies. Retrieved 1 25, 2017, from How materials change in Nanoscale: http://www.dummies.com/education/science/nanotechnology/how-materials-change-in-nanoscale/ Daalhof, C. (2014, 3 12). Futuristische toepassingen van nanotechnologie dichtbij. Retrieved 1 12, 2017, from Chemie & Biotech: http://www.chemiebiotech.nl/toekomst/futuristische-toepassingen-van-nanotechnologiedichtbij/ Hofmans, T. (2012, 11 11). De toekomst van wetenschap ligt in de nanotechnologie. Retrieved 1 10, 2017, from scientitas: https://www.scientias.nl/de-toekomst-van-wetenschap-ligt-in-de-nanotechnologie/ Hom, M. (2015, 11 2). The nanotechnology inside the human body: for future medical breakthroughs, think small.

Retrieved 10 7, 2016, from memeburn: http://memeburn.com/2015/11/the-nanotechnology-inside-thehuman-body-for-future-medical-breakthroughs-think-small/ Jones, R. A. (2004). Soft Machines. Oxford: Oxford university press.

M&C. (n.d.). Dossier Nanotechnologie . Retrieved 11 26, 2016, from tu delft: http://www.tudelft.nl/actueel/dossiers/archief/nanotechnologie/ Marketresponse. (2010, 12 15). Nanopodium. Retrieved 12 15, 2016, from http://www.nanopodium.nl/CieMDN/content/rapport_1-meting_dec2010.pdf Merkle C., R. (2016, 11 16). What is a Nanofactory? Retrieved 1 28, 2017, from http://www.molecularassembler.com/Nanofactory/ Missmexx. (2011, 8 22). Medische toepassingen van nanotechnologie. Retrieved 12 24, 2016, from Infonu: http://wetenschap.infonu.nl/techniek/80814-medische-toepassingen-van-nanotechnologie.html Murphy, C. (2014, 6 10). Two ways to make nanoparticles . Retrieved 1 25, 2017, from Sustainable Nano: https://sustainable-nano.com/2014/06/10/two-ways-to-make-nanoparticles/ Nano care Coating. (n.d.). Nadelen nanotechnologie. Retrieved 12 12, 2016, from Adviesplaats: http://www.coating.adviesplaats.nl/productinformatie/nadelen-nanotechnologie NANO PROTECH Benelux. (2015). Werking van het product. Retrieved 10 12, 2016, from Nanotechnology: http://nanoprotech.nl/werking-van-het-product/ Nano, A. (2005, 3 5). What is Nanotechnology and What Can It Do? Retrieved 1 25, 2017, from AZO NANO: http://www.azonano.com/article.aspx?ArticleID=1134 Nano.gov. (n.d.). Nanotechnology and you . Retrieved 12 22, 2016, from Nano.gov: https://www.nano.gov/you/nanotechnology-benefits

40

Nanobots. (n.d.). Retrieved 12 2, 2016, from FutureForAll.org: http://futureforall.org/nanotechnology/nanobots.html Nanotechnologie. (2016, 5 23). Retrieved 9 8, 2016, from Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Nanotechnologie Nanotechnology in Food. (n.d.). Retrieved 1 25, 2017, from Nanowerk: http://www.nanowerk.com/nanotechnologyin-food.php RIVM. (n.d.). Beleid en wetgeving. Retrieved 12 23, 2016, from Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu: http://www.rivm.nl/Onderwerpen/N/Nanotechnologie/Beleid_en_wetgeving Scoutter, W. (2013, 1 2). Nanotechnology in Agriculture. Retrieved 1 25, 2017, from AZO Nano: http://www.azonano.com/article.aspx?ArticleID=3141#2 Ten things you should know about nanotechnology. (n.d.). Retrieved 1 25, 2017, from nanowerk: http://www.nanowerk.com/nanotechnology/ten_things_you_should_know_3.php TNCN. (n.d.). Wat is Nano Coating. Retrieved 11 18, 2016, from Technical Nano Coatings Nederlands: http://tncn.nl/wat-is-nano-coating/ Vrij Nederland. (2008, 5 25). Nanodeeltjes in producten:superasbest? Retrieved 12 23, 2016, from https://www.vn.nl/nanodeeltjes-in-producten-superasbest/ Wat is nanotechnologie? (2015, 3). Retrieved 12 24, 2016, from Nanopinion: http://nanopinion.archiv.zsi.at/nl/about-nano/wat-nanotechnologie.html WAX-IT. (n.d.). Nanotechnologie- De werking. Retrieved 1 26, 2017, from WAX-IT: http://www.waxit.be/handleiding-beschermen/264-nanotechnologie-de-werking.html With carbon nanotubes, a path to flexible, low-cost sensors. (n.d.). Retrieved 1 25, 2017, from UnderstandingNano: http://www.understandingnano.com/carbon-nanotube-gas-sensors.html

41

Bijlage Algemeen jaarverslag PWS In ons algemeen jaar verslag weergeven wij al onze gezamenlijke activiteiten.

Individueel heeft iedereen ook aan het PWS, informatie verzameld, deelvragen uitgewerkt en etc. Dit kunt u allemaal vinden in het logboek van iedere individu apart.

Op dinsdag 5 juli 2016 was de eerste dag dat we met het PWS in aanraking kwamen. Na een uitgebreide voorlichting van dhr. Schurer werd het tijd om de groepjes te maken. Uiteindelijk zijn wij met zijn 5’en bij elkaar gekomen. De daaropvolgende dagen, 5,6 en 7 juli 2016 zijn wij bezig geweest met het plan van aanpak, en is toen ook volledig afgerond. Ook hebben we toen besloten om met het X-honours programma mee te gaan doen, een project in samenwerking met de NHL hogeschool Leeuwarden.

Op 19 september 2016 was onze eerste bespreking met onze PWS begeleider, dhr. Doornenbal. Dit gesprek is goed gegaan, en we hebben toen de verbeterpunten te horen gekregen, en deze weer verwerkt in ons plan van aanpak.

Onze eerste ‘officiële’ groepsbespreking was een paar dagen later, op 22 september 2016. Hierin hebben wij definitieve plannen gemaakt, en duidelijke taken gemaakt en verdeeld. 31 september was het eerste beoordelingsmoment, over het plan van aanpak. Dit was in principe een goed gesprek, maar voor zowel dhr. Doornenbal als voor ons was het beoordelingsmodel onduidelijk, waardoor er nog geen definitief cijfer is uitgerold.

Woensdag 12 oktober zijn we verder gegaan met ons PWS. Eerst hebben we goed overlegd wie wat gaat doen, en een soort planning gemaakt voor wanner het af moet zijn. Ook hebben we de deelvragen verder uitgewerkt.

Op 8 november 2016 hebben wij ons eerste oriënterende gesprek over het X-honours project op het NHL gehad. We hebben besproken wat we willen doen, en hoe we het project in ons PWS van toepassing willen laten maken. Ook hebben we kennisgemaakt met onze begeleider, Harry Greven.

Hij is erg enthousiast en wil ons graag helpen met ons PWS. Op 12 november hebben we de gemaakte enquête op Facebook gezet. Deze is in totaal 63 keer ingevuld, waardoor we een goed beeld hebben hoe mensen tegen nanotechnologie aankijken. Ook heeft het ons geholpen bij de deelvraag hoe de samenleving tegen nanotechnologie aankijkt.

16 november hebben wij een bespreking gehad met meneer Bok over het X-honours project. Zowel meneer Bok als wij zijn erg enthousiast over de ideeën die we hebben, en meneer Bok zal nauw samenwerken met het NHL en ons over de invulling.

Op 18 november hebben wij het voortgangsverslag afgemaakt voor het 2 e beoordelingsmoment. We hebben zoveel mogelijk gedaan, wat we naar onze eigen mening goed hebben gedaan.

21 november hebben we onze eerste afspraak gehad met Harry, ons X-honours begeleider. We hebben wat beter kennis gemaakt, en daarna laten zien wat we tot nu toe hebben voor het PWS, en daarop heeft hij verbeterpunten gegeven en ook tips om het uit te breiden.

Op 23 november 2016 zijn we naar een lezing over geluk op de NHL hogeschool geweest, waarvoor we zijn uitgenodigd. Dit was erg speciaal omdat we als enige van het voortgezet onderwijs aanwezig waren.

42

12 december hebben we een proef uitgevoerd waardoor de werking van nanotechnologie duidelijk is geworden. We hebben een elektromotor met kabels in water gedaan. Normaal zou er kortsluiting ontstaan omdat de kabels met het water in aanraking komen, maar doordat we de Nano coating over de kabels heen hebben gedaan ontstaat er geen kortsluiting. De proef is erg geslaagd. Ook heeft het ons geholpen bij het maken van de deelvraag hoe nanotechnologie werkt, want dit is een stukje praktijk waardoor het duidelijker is.

Ongeveer een maand na onze eerste afspraak met Harry, hebben we op 14 december opnieuw afgesproken met hem. Hij heeft weer naar ons PWS gekeken, en is tevreden over onze voortgang. Ook heeft hij ons weer verbeterpunten voorgelegd, en ook veel tips gegeven. Het is erg nuttig dat hij ons helpt, waardoor wij ons PWS kunnen verbeteren, en ook veel van hem leren.

Ook voor Harry is het nuttig. Hij leert ook veel van ons, en is tevens erg enthousiast.

Donderdag 22 december zijn Tiede, Jeremy, Jens en onze X-honours begeleider Harry naar Enschede geweest, voor een interview en informatie voor ons PWS. Dit is erg geslaagd, en heeft ons veel informatie gegeven over de nanotechnologie. Het heeft ons ook geholpen bij het beantwoorden van de deelvragen hoe de nanotechnologie er in de toekomst uit gaat zien, en hoe milieubewust het is, door middel van het interview en de informatie die we hebben gekregen. Ook hebben wij een interview gehouden, en dit is ook in ons PWS verwerkt. Na afloop hebben we nog met Harry overlegd over het PWS en heeft hij ons verbeterpunten gegeven.

Donderdag 26 januari zijn we de hele dag bezig geweest met ons PWS. Wij hebben aan alle deelvragen gewerkt, en deze ook verbeterd. Ook is Harry bij ons op school geweest. Hij heeft opnieuw naar ons PWS gekeken, en net als de vorige keren verbeterpunten gegeven.

30 januari zijn we nog een keer naar dhr. Doornenbal geweest. Hij heeft ons laatste tips gegeven voor de afronding van ons PWS. 2 februari zijn we weer met het PWS bezig geweest, en hebben we de laatste dingen verbeterd en het bij elkaar gevoegd. Dit heeft veel tijd gekost, maar hierdoor is het zo goed als af. In het weekend daarna heeft iedereen individueel nog dingen verbeterd.

Maandag 6 februari hebben we ons PWS definitief ingeleverd. Dit hebben we gedaan bij dhr.

Doornenbal, ons PWS begeleider. Ook hebben we het gegeven aan onze NHL begeleiders, die ons ook nog apart gaan beoordelen, omdat we tijdens het PWS zijn geholpen door de NHL, en zij ook erg benieuwd zijn naar het definitieve PWS.

43

Bezoek Saxion University Enschede Donderdag 22 december 2016 hebben wij met Harry Greven van het NHL, begeleider XHonneurs program, de Saxion University een bezoek gebracht. Ons idee was om met iemand die echt bezig was met onderzoeken naar Nanotechnologie, te praten over Nanotechnologie om verdere informatie te verkrijgen over Nanotechnologie. Wij hebben dit bij Harry neergelegd omdat hij ons misschien kon helpen binnen de NHL. Helaas was er niemand die met Nanotechnologie bezig was binnen de NHL. Dit probleem werd echter snel verholpen doordat de mogelijkheid kwam om de Saxion University in Enschede te bezoeken, waar een master-opleiding Nanotechnologie zit. Dit werd mogelijk door de goede connecties binnen de NHL waar wij gebruik van konden maken doordat we deelnamen aan het X-Honours program.

Op de Saxion University konden wij in gesprek gaan met Dr. Martin Bennink. Wij hebben een interview gehouden met hem over Nanotechnologie. Een verdere uitwerking vindt u onder de kop ‘interview’, en we kregen een rondleiding door het Nanotechnologie lab. Dit is het enige Nanotechnologie lab in Nederland.

Informatie over Dr.IR. Martin Bennink: • •

• •

In 1996 afgestudeerd de universiteit van Twente in Natuurkunde 2002 coördinator strategisch onderzoeksprogramma Nanolink bij het MESA+ institution for Nanotechnology In 2009 Universitair docent in Nanobiofysica bij de universiteit Twente In 2003 werd hij initiator van de Master of sience opleiding Nanotechnology aan de universiteit van Twente/ Saxion University

afbeelding 14 – Martin Bennink

44

Interview Bij ons bezoek aan de Saxion University hebben wij een interview gehouden met Dr.IR. Martin Bennink. Hij is lector bij het lectoraat Nanotechnologie. Zijn functie als lector binnen de Saxion University is de coördinatie van praktijkgericht onderzoek en de vraagstukken die er leven binnen het bedrijfsleven en de maatschappij. Op de Saxion University is dit vooral de vraagstukken die er zijn bij het bedrijfsleven zowel op lokaal als landelijk niveau. Dit zal deels komen doordat Saxion University als enige in Nederland een Nano lab tot zijn beschikking heeft.

Hierdoor kunnen zij veel praktijkgerichte onderzoeken faciliteren.

Op voorhand van het interview hadden wij wel een vragenlijst. Door de ontwikkelingen in het interview ging het interview een bepaalde richting op waardoor wij niet de exacte vraagstelling kunnen geven in het verslagje van het interview. Onze oplossing hiervoor om het interview samengevat weer te geven. We zullen wel de verschillende punten introduceren.

In onze deskresearch kwam erg naar voren dat Nanotechnologie voor veel mensen een onbekend begrip is. Door wat meer duidelijkheid te creëren waar Nanotechnologie was onze eerste vraag aan de heer Bennink. Kunt u een voorbeeld geven van een product waarin Nanotechnologie is verwerkt. Dit was complexer dan wij in eerste instantie dachten, omdat in heel veel producten wel Nanotechnologie werd gebruikt maar of dit echt Nanotechnologie is kon de heer Bennink niet met alle zekerheid zeggen. Wel gaf hij aan dat het heel divers is.

L’Oréal heeft bijvoorbeeld de meeste octrooien van Nanotechnologie. Unilever gebruikt ook veel Nanotechnologie in hun producten, zij creëren een mayonaise waarin minder vet is verwerkt doordat ze op hele kleine schaal de eigenschappen van de vetbolletjes konden veranderen en manipuleren. Tevens wordt Nanotechnologie ook gebruikt in ziekenhuizen, dit wordt in de vorm van een Nanocoating gedaan. Dit houdt bepaalde bacteriën tegen en doodt bepaalde bacteriën. Dit zijn voorbeelden die niet schadelijk zijn bij juist gebruik. Op de vraag van ons of hij ook producten wist die wel schadelijk waren wist hij niet veel producten te noemen omdat Nanotechnologie nog veel in ontwikkeling is. Hij gaf wel als voorbeeld antibacteriële zeep. Hierin is Nanotechnologie verwerkt om de werking ervan te versterken.

Dit houdt in zoveel mogelijk bacteriën te doden. Dit is schadelijk omdat hierdoor ook de goede bacteriën worden gedood. Dit is een voorbeeld van wat schadelijk is voor de mens. Is dit ook schadelijk voor het milieu? Door Nanotechnologie worden eigenschappen van stoffen die in Nanotechnologie gemanipuleerd waar door het wordt versterkt, dit kan in het voordeel zijn van de mens als individu, maar is dit wel goed voor het milieu? Wij hebben dit voorgelegd aan de heer Bennink. Hij kwam tot de conclusie dat dit niet per se schadelijk hoeft te zijn voor het milieu maar dit het ook niet bevorderlijk is voor het milieu. Doordat de stoffen zijn gemanipuleerd en zijn versterkt zijn deze ook moeilijker af te breken in het milieu.

Het volgende onderwerp wat ter sprake kwam tijdens het interview was de samenwerking van de richting Nanotechnologie op de Saxion University en de vraagstukken van het bedrijfsleven. Het proces begint bij de universiteit. Deze ontwikkelt een nieuwe technologie door wetenschappelijk onderzoek te doen. Als een nieuwe technologie ontwikkeld is door de universiteit is dat vooral de theorie. Het onderzoek wordt namelijk ook uitgeven door middel

45

van papers. De echte samenwerking komt tot stand als er vraag naar is vanuit een bepaalde markt, dus het bedrijfsleven. Als de vraag er is kijkt de richting Nanotechnologie van de Saxion University wat hebben we aan bepaalde technologieĂŤn n hoe kunnen we het vraagstuk oplossen. Dit wordt vaak gedaan door middel van stages. Studenten werken naar een doel toe, dit is voor hen de afstudeerstage en voor het bedrijf een weg naar de oplossing van hun complexe vraagstuk. Het is een weg naar de oplossing omdat de studenten vaak met een deadline werken van bijvoorbeeld een half jaar terwijl het project wel een jaar kan duren. Wij denken dat dit een goede ontwikkeling is doordat studenten echt in de praktijk aan het werk gaan met Nanotechnologie en zij daar de gevolgen daarvan ook echt kunnen ondervinden. Dit is belangrijk voor de continuĂŻteit van Nanotechnologie omdat hierdoor meer informatie over Nanotechnologie beschikbaar komt waardoor mensen meer inzicht krijgen in Nanotechnologie. Hierdoor kunnen mensen hun mening gaan vormen en dan kan er in verdere onderzoeken rekening mee worden gehouden. Als er rekening mee wordt gehouden wordt het draagvlak in de samenleving groter. Zo denkt de heer Bennink er ook over na hierover met hem over discussieert te hebben.

We hebben het ook over de wetgeving van Nanotechnologie gehad. De heer Bennink gaf aan dat de wetgeving met betrekking tot Nanotechnologie achter loopt. Dit komt doordat Nanotechnologie in een snel tempo ontwikkelt. Dit heeft voor- en nadelen. Een voordeel is dat dit veel speelruimte geeft voor verdere ontwikkeling, de ontwikkeling wordt namelijk niet geremd door wetgeving. Een nadeel is dat wetgeving wel enige houvast biedt. Doordat de wetgeving achterloopt hebben onderzoekers geen houvast voor verdere onderzoeken en dit kan verdere ontwikkelingen belemmeren. De wetgeving loopt ook achter wegens het niet classificeren van Nanodeeltjes. Als deze deeltjes geclassificeerd zijn kan er wetgeving gemaakt worden. Dit wordt echter niet gedaan omdat heel erg duur is en het beidt geen zekerheid dat dit goed gebeurd. Daardoor durven ze geen risico te nemen om de Nanodeeltjes te classificeren.

46

Enquête Voor ons profielwerkstuk hebben wij ook een enquête gehouden. Deze hebben wij op Facebook gezet, en is in totaal 63 keer ingevuld. Voor de vragen in de enquête hadden we een kleine uitleg over Nanotechnologie gegeven in de inleiding van de enquête.

De volgende vragen zijn in de enquête verwerkt: 1. -Van welk geslacht bent u? man/vrouw 2. -Hoe oud bent u?

0-20 jaar/20-40 jaar/40-60 jaar/60-80 jaar 3. -Wist u voor onze uitleg wat Nanotechnologie is? ja/nee/een beetje maar niet heel veel 4. -Wat vindt u van Nanotechnologie? goed/slecht/geen mening 5. -Komt u vaak in aanraking met Nanotechnologie?

Ja, vaak onbewust/ja/nee, misschien onbewust/nee 6. -Denkt u dat het schadelijk is voor het milieu?

Ja/nee/niet heel erg, maar wel een beetje 7. -Hoe belangrijk is Nanotechnologie volgens u?

Heel belangrijk/niet belangrijk/een beetje belangrijk 8. -Hoelang bestaat Nanotechnologie denkt u?

0-20 jaar/20-40 jaar/40-60 jaar/60-80 jaar 9. -Denkt u dat er een grote toekomst is weggelegd voor Nanotechnologie?

Ja/nee 10. -Waar moet meer onderzoek naar worden gedaan volgens u binnen Nanotechnologie?

Risico’s en gevaren/het gebruik van…/de markt voor nanotechnologie/alle bovenstaande

47

Uitkomst enquête

Geslacht

63 mensen hebben de enquête ingevuld.

Van welk geslacht bent u?

Van de ondervraagde mensen waren 33 man, en 30 vrouw, dus dat was goed verdeeld, wat beter is voor het onderzoek qua diversiteit.

man 48%

vrouw

52%

Hou oud bent u?

Afbeelding 15 – enquete vraag geslacht Qua leeftijd is er wel een groot verschil. Maar liefst 42 Lee9ijden ondervraagden is tussen de 0 0-20 20-40 40-60 en 20 jaar. Voor de rest zijn 3% 13% er 9 tussen de 20 en 40 jaar, 8 tussen de 40 en 60 jaar en 2 15% tussen de 60 en 80 jaar. We 69% hebben de enquête op facebook gezet en daar hebben wij veel connecties met mensen van onze leeftijd. Vandaar dat de enquête Afbeelding 16 – enquete vraag leeftijd het vaakst is ingevuld door mensen tussen de 0-20 jaar.

60-80

Wist u voor onze uitleg wat Wat wist u over Nanotechnologie?

Nanotechnologie is?

Uit onze enquête blijkt dat ja beetje ongeveer de helft niet wist 19% 35% wat nanotechnologie is.

12 van de ondervraagden nee wisten het wel en 22 mensen 46% hadden er wel eens iets over gehoord, maar wisten er niet heel veel van. Dit geeft aan dat nanotechnologie nog niet erg bekend is, dit kan komen doordat het nog erg in afbeelding 17 – enquete vraag kennis Nanotechnologie ontwikkeling is en dat er niet veel voorlichting over wordt gegeven.

Wat vind u van Nanotechnologie?

De helft van de mensen die de enquête heeft ingevuld vindt Nanotechnologie een goed idee. Bijna alle andere hebben geen mening over

Wat vind u van Nanotechnologie? goed

slecht

geen mening

43%

52%

5%

49

Nanotechnologie. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat mensen er nog niet veel van af weten zoals is afbeelding 18 – enquete vraag mening Nanotechnologie gebleken uit de vorige vraag van de enquête. Slechts drie van alle ondervraagden vindt het een slecht idee.

Komt u vaak in aanraking met Nanotechnologie?

14 van de 63 komen wel in aanraking met Nanotechnologie maar ze denken dat dit onbewust gaat.

Drie mensen komen vaak in Komt u vaak in aanraking met aanraking met Nanotechnologie, Nanotechnologie? dit zou kunnen doordat zij in hun werk in aanraking komen met 3% ja, obewust Nanotechnologie. De meeste 22% mensen, 44 van de 63 ja ondervraagden, komt volgens 5% hen niet in aanraking met 70% Nanotechnologie maar misschien nee, misschien onbewust wel onbewust. Slechts 2 van mensen geven aan dat ze denken nee dat ze niet in aanmerking komen met Nanotechnologie. Dat de meeste mensen aangeven dat ze afbeelding 12 - vraag enquete aanraking denken dat ze niet in aanraking komen maar misschien onbewust met Nanotechnologie benadrukt nogmaals dat er niet veel bekend over Nanotechnologie en dus ook niet over de producten waarin Nanotechnologie is verwerkt.

Denkt u dat het schadelijk is voor het milieu?

18 mensen denken dat Nanotechnologie schadelijk is Denkt u dat het schadelijk is voor het milieu, 22 mensen voor het milieu? denken van niet en 25 denken een beetje. Bij deze vraag zie je erg de verdeeldheid onder de ja 38% 28% mensen. Hier wordt wederom nee duidelijk dat er nog niet genoeg 34% een beetje

50

bekend is bij de mensen over Nanotechnologie. De theorie wordt wel steeds verder ontwikkelt maar als het gaat over wat voor gevolgen Nanotechnologie afbeelding 19 – enquete vraag schadelijk milieu in de praktijk heeft is er nog veel te onderzoeken en ontwikkelen.

Hoe belangrijk is Hoe belangrijk is Nanotechnologie Nanotechnologie volgens u? volgens u?

40% van de mensen die de enquête hebben ingevuld denkt heel belangrijk Nanotechnologie belangrijk is.

40% niet belangrijk 13% denkt dat het niet belangrijk 47% is. Tot slot vind het grootste deel een beetje belangrijk 13% het een beetje belangrijk. Die groep is ongeveer 47%.

Wij persoonlijk vonden de groep van mensen die denken dat het belangrijk is vrij groot na de uitkomst van de vorige vragen.

Afbeelding 20 – enquete vraag belangrijkheid Daar kwam het grote gebrek aan informatie goed naar voren. Het is mogelijk dat mensen vooral hebben gehoord over de positieve kanten van Nanotechnologie en dat ze daardoor vinden dat het belangrijk is.

Hoelang bestaat Nanotechnologie denkt u?

Deze vraag was de enige vraag waar een goed of fout antwoord mogelijk was. Slechts 14% had het antwoord goed. Het goede antwoord was 40-60 jaar want Nanotechnologie is ongeveer 55 jaar oud. 32% van de mensen dachten tussen de 0-20 jaar.

41% dacht tussen de 20-40 jaar. De laatste 13% dacht dat het tussen de 60-80 jaar oud was.

Hoelang bestaat Nanotechnologie denkt u?

13% 32%

14%

0-20 jaar 20-40 jaar

41%

40-60 jaar 60-80 jaar

Afbeelding 21 – enquete vraag lengte bestaan

Denkt u dat er een grote toekomst is weggelegd voor Nanotechnologie?

Mensen denken dat er wel een grote toekomst is weggelegd voor Is er een grote toekomst voor nanotechnologie.

Er zijn slechts 3 die denken dat het Nanotechnologie? niet een grote toekomst heeft. Dus de 60 anderen denken van wel.

5% Ondanks dat het niet heel bekend is hebben mensen er wel vertrouwen in ja dat er een toekomst is voor 95% Nanotechnologie. Voor verdere nee ontwikkelingen en onderzoeken is dit

51

gunstig. Doordat mensen er wel vertrouwen in hebben is het draagvlak voor nieuwe ontwikkelingen groter.

Afbeelding 22 – enquete vraag toekomst

Waar moet meer onderzoek naar worden gedaan volgens u binnen Nanotechnologie Bij deze vraag konden mensen kiezen uit 3 verschillende dingen waar meer onderzoek naar zou moeten worden gedaan, ook waar moet onderzoek naar konden ze kiezen voor alle 3.

De eerste keuze was dat er gedaan worden? meer onderzoek naar de gevaren en risico’s van 28% risico's en gevaren Nanotechnologie word gedaan.

54% Daarnaast was er de gebruik van 13% mogelijkheid om voor meer Nanotechnologie 5% onderzoek naar het gebruik markt voor van Nanotechnologie te kiezen. nanotechnologie De derde keuze was om naar bestaande markten waar nog geen Nanotechnologie wordt afbeelding 23 – enquete vraag waarnaar onderzoek toegepast of nieuwe markten voor Nanotechnologie onderzoek te doen.

Ten slotte konden mensen er voor kiezen om voor meer onderzoek naar alle 3 keuzes. 28% van de mensen wil meer onderzoek naar de risico’s en gevaren van Nanotechnologie. Deze mensen hebben waarschijnlijk wel over het gebruik van Nanotechnologie gehoord of hebben er enige kennis van maar willen de risico’s en gevaren oftewel de negatieve gevolgen weten. 13 % kiest voor meer onderzoek naar het gebruik van Nanotechnologie. Wij vermoeden dat deze mensen iets minder kennis heeft dan de vorige groep want zij willen eerst weten waar Nanotechnologie voor kan worden gebruik. Zijn er relevante mogelijkheden waar Nanotechnologie voor kan worden gebruikt. Dan moet er pas onderzoek worden gedaan naar de risico’s en gevaren van Nanotechnologie. De kleinste groep, slechts 5%, wil onderzoek naar markten voor Nanotechnologie. Dit zijn waarschijnlijk de mensen die veel over Nanotechnologie weten en er vaak mee in aanraking komen. De keuze is ook wel logisch omdat zij waarschijnlijk Nanotechnologie gerelateerd werk hebben. De grootste groep van zo’n 54% kiest voor onderzoek naar de vorige 3 mogelijkheden. Dit geeft ook aan dat Nanotechnologie nog steeds vrij onbekend is.

Conclusie: Uit deze enquête blijkt dat Nanotechnologie een vrij onbekend onderwerp is. Dit terwijl het al vrij oud is. Dit kan komen doordat het een vrij complexe materie is want veel van de mensen die deze enquête hebben ingevuld zijn tussen de 0-20 jaar. Deze categorie zou wel enige theorie moeten hebben gehad op het VO over Nanotechnologie.

Er wordt in onze ogen ook te weinig voorlichting gegeven over Nanotechnologie of te weinig informatie verspreid. Want er wordt wel degelijk veel onderzoek gedaan naar risico’s en gevaren van Nanotechnologie. Toch willen veel mensen dat er meer onderzoek wordt

52

gedaan naar de risico’s en gevaren van Nanotechnologie. Dit is een teken van een gebrek aan informatie.

Wij snappen niet waarom dit niet wordt gedaan omdat mensen wel vertrouwen hebben in een grote toekomst voor Nanotechnologie.

Elektromotor Proef

Inleiding: Deze proef wordt uitgevoerd zodat er een duidelijk beeld wordt gecreĂŤerd over Nano coating en we wouden er ook achter komen of het gebruik van Nano coating bij machines wel nodig is, als je het onderwater wilt gebruiken.

Onderzoeksvraag: Wat is de invloed van Nano coating op de werking van een elektromotor onder water?

53

Deelvraag: Werkt een elektromotor onder water zonder het gebruik van nanotechnologie?

Hypothese: Wij veronderstellen dat het elektromotor gaat werken in het water ook al wordt het elektriciteitsdraad en de motor blootgesteld aan het water doordat Nano coating het elektromotor en de elektriciteitsdraad waterafstotend maakt.

Deelvraag: Wij veronderstellen dat de elektromotor het voor eventjes doet en daarna gelijk uitvalt.

Materiaal: - Speciekuip - Elektromotor - Touw - Elektriciteitsdraad - Nanocoating (50 ml)

Methode: Om een betrouwbare proef uit te voeren zijn wij eerst van plan om een blanco proef ( Proef zonder de Nano coating) uit te voeren om de betrouwbaarheid van onze proef vast te leggen.

Blanco proef: - Als eerste vul je een Speciekuip met water.

- Daarna zet je een touw vast aan de elektromotor, vervolgens doe je de elektromotor in het water en houdt je de elektromotor omhoog met het touw die je hebt vastgemaakt, de elektromotor moet wel in het water blijven.

- Hierna zet je de elektriciteitsdraad vast aan de elektromotor (zet het nog niet op stroom) - Zet het elektriciteitsdraad op stroom.

Hoofdproef: - Als eerste vul je een Speciekuip met water.

- Daarna zet je een touw vast aan de elektromotor - Hierna zet je de elektriciteitsdraad vast aan de elektromotor (zet het nog niet op stroom) - Zet het elektromotor met de elektriciteitsdraad in een bak met Nano coating. Laat het vervolgens 1 uur inwerken.

- Laat nu het elektromotor drogen bij een temperatuur van 40°C voor 3 dagen.

- Vervolgens doe je de elektromotor in het bak met water en houdt je de elektromotor omhoog met het stuk touw (moet in het water blijven).

54

- Nu zet je de elektriciteitsdraad op stroom.

Afbeelding 24 – opstelling hoofdproef

Resultaten: Bij de blanco proef ging de Elektromotor voor heel eventjes aan en daarna viel het gelijk uit, er ontstond kortsluiting.

Bij de hoofdproef ging de elektromotor wel aan en het bleef voor 5 minuten draaien, in de 5 minuten werd het water troebel.

Conclusie: Wat is de invloed van Nano coating op de werking van een elektromotor onder water?

Door het gebruik van Nano coating op de elektromotor en de elektriciteitsdraad, kan de elektromotor ook onder water draaien zonder dat er kortsluiting wordt veroorzaakt.

Werkt een elektromotor onder water zonder het gebruik van nanotechnologie?

Een elektromotor werkt niet onder water zonder het gebruik van Nano coating, er ontstaat zelfs kortsluiting waardoor de elektromotor moet worden gerepareerd.

Discussie: Hypothese Hoofdvraag: Wij veronderstellen dat het elektromotor gaat werken in het water ook al wordt het elektriciteitsdraad en de motor blootgesteld aan het water doordat Nano coating het elektromotor en de elektriciteitsdraad waterafstotend maakt.

Onze hypothese klopt waardoor wij hem niet hoeven te verwerpen.

Hypothese deelvraag : Wij veronderstellen dat de elektromotor het voor eventjes doet en daarna gelijk uitvalt.

Onze hypothese klopt waardoor wij hem niet hoeven te verwerpen , er ontstond zelfs kortsluiting.

Foutenanalyse : Onze proef is niet helemaal betrouwbaar, aangezien de stroom ook

55

gewoon zou kunnen zijn uitgevallen bij onze blanco proef, voor hetzelfde geldt dat we de elektriciteitsbedrading niet goed hebben aangesloten op de elektromotor.

Vervolgonderzoek : We zouden een onderzoek kunnen doen waarbij we water van elkaar afsplitsen door middel van een tussen stof ( zand ), waardoor er 2 lagen zand ontstaat met behulp van Nano coating.

Waterafstotende Autoruit Proef Inleiding: Zoals we geleerd hadden kun je met nanotechnologie materialen manipuleren en daarmee nieuwe eigenschappen creĂŤren, maar kun je daarmee dan ook glas waterafstotend maken?

Ideaal voor een autoruit, zodat de zicht helder blijft en de kans op ongelukken aanzienlijk verminder.

Onderzoeksvraag: Kun je een autoruit (glas) waterafstotend maken zodat er meer zicht ontstaat?

56

Hypothese: Wij veronderstellen dat je een autoruit waterafstotend kunt maken, waardoor je bij het rijden minder last hebt van regen waardoor er meer zicht ontstaat en daardoor de kans op ongelukken aanzienlijk vermindert.

Materiaal: - Auto - Rijbewijs

- Regen - Autoglas Coating (100 ml)

Methode: - Smeer de Autoglas coating op de vooruit van de auto laat het voor 1 dag inwerken.

- Rijd op de snelweg wanneer er regen wordt verwacht (of toeval).

Resultaten: We konden duidelijk zien dat de zicht erg verbeterd was wanneer er regen op viel, je ziet dat de wind de regendruppels die op de autoruit komen er letterlijk van af waait.

Afbeelding 25 – het afwaaien van regendruppels

Conclusie: Kun je een autoruit (glas) waterafstotend maken zodat er meer zicht ontstaat?

Ja dat kun je goed zien in afb 1, doordat het glas de regendruppels afstoot kan de wind ervoor zorgen (bij een snelheid van 120 km/h), dat de regendruppels van de voorruit afwaait, waardoor er beter zicht ontstaat.

Discussie: Hypothese Hoofdvraag: Wij veronderstellen dat je een autoruit waterafstotend kunt maken, waardoor je bij het rijden minder last hebt van regen waardoor er meer

57

zicht ontstaat en daardoor de kans op ongelukken aanzienlijk vermindert.

Onze hypothese klopt waardoor wij hem niet hoeven te verwerpen.

Foutenanalyse: Er is wel 1 factor waar wij niet op hebben gelet en dat is de factor snelheid, werkt het wel in de bebouwde kom waar je maar 30 km/h mag, of is het Nano coat meer geschikt voor hoge snelheden zoals 90 km/h.

Vervolgonderzoek: Je zou eventueel kunnen onderzoeken of je met behulp van nanotechnologie ook de glazen ruiten zo kunt bewerken dat het niet meer schoongemaakt hoeft te worden, dat het alle vuil afstoot zonder dat je het zelf hoeft schoon te maken.

Waterdichte Gloeilamp Proef Inleiding: Deze proef wordt uitgevoerd om te kijken of je een gloeilamp ook waterdicht kan maken met behulp van nanotechnologie, zo kan een gloeilamp ook in de tuin gebruikt worden zonder dat er kans is dat het kapot gaat.

Onderzoeksvraag: Kun je een gloeilamp waterdicht maken?

58

Hypothese: Wij veronderstellen dat je een gloeilamp waterdicht kan maken m.b.v.

Nano coating.

Materiaal: - Speciekuip - Gloeilamp - Elektriciteitsdraad - Nano Coating (10 ml)

Methode: - vul de speciekuip met water en smeer de gloeilamp en de elektriciteitsdraad met Nano coating.

- Zet de gloeilamp aan.

Resultaten: Het gloeilamp gaat aan zonder problemen.

Afbeelding 26 – opstelling proef gloeilamp

Conclusie: Kun je een gloeilamp waterdicht maken?

Ja dat is mogelijk zoals je in afb 1 kunt zien gaat de gloeilamp aan terwijl het onder water is.

Discussie: Hypothese hoofdvraag: Wij veronderstellen dat je een gloeilamp waterdicht kan maken m.b.v. Nano coating.

Onze hypothese klopt waardoor wij hem niet hoeven te verwerpen.

Foutenanalyse:

59

We hadden het maar voor ongeveer 1 minuut getest waardoor het misschien kan zijn dat de gloeilamp bij een langere periode toch kapot gaat door de hitte of door andere factoren waaronder de gloeilamp zich bevindt als het onder water is.

Vervolgonderzoek: We zouden kunnen onderzoeken of het ook bij andere lampen werkt zoals leeds of neonlampen en als het niet werkt wat de oorzaak daarvan is.

Waterdichte Shirt Proef Inleiding : We kwamen erachter dat je met nanotechnologie de oppervlakte van een bepaalde materiaal kunt manipuleren zodat er een nieuwe eigenschap ontstaat met deze proef willen wij laten zien dat je een T-shirt waterdicht kunt maken.

Onderzoeksvraag : Hoe kun je een T-shirt waterdicht maken ?

60

Hypothese: Wij veronderstellen dat je een T-shirt waterdicht kunt maken d.m.v. nanotechnologie waardoor je de oppervlakte van een T-shirt kunt veranderen waardoor de T-shirt water afstoot i.p.v. absorbeert.

Materiaal: - T-shirt - handschoenen - Textiel perm ( 100 ml ) - Water - Verwarming

Methode: - Smeer de textiel perma op de T-shirt ( handschoenen aan ) - Laat het vervolgens voor 3 uur drogen op een kachel.

- Gooi water op de T-shirt, om te controleren of de T-shirt wel waterdicht is.

Resultaten: Nadat de proef was uitgevoerd bleek dat de T-shirt inderdaad waterdicht was geworden, want het water werd niet geabsorbeerd door de T-shirt.

Conclusie: Hoe kun je een T-shirt waterdicht maken?

Je kunt een T-shirt waterdicht maken door Textiel perma op de T-shirt te smeren en daarna het laten drogen voor 3 uur, het water wordt niet meer geabsorbeerd door de T-shirt.

Discussie: Hypothese Hoofdvraag: Wij veronderstellen dat je een T-shirt waterdicht kunt maken d.m.v. nanotechnologie waardoor je de oppervlakte van een T-shirt kunt veranderen waardoor de T-shirt water afstoot i.p.v. absorbeert.

Onze hypothese klopt waardoor wij hem niet hoeven te verwerpen.

Foutenanalyse: De proef is zeer nauwkeurig uitgevoerd waardoor er geen plaats voor fouten is, het smeren van de textiel perma gebeurde erg langzaam, omdat het niet goed is voor je huid.

61

Maar het zou ook aan het water kunnen liggen die we gebruikt hadden, dat het niet hellemaal zuiver was.

Vervolgonderzoek: Je zou ook kunnen proberen om met textiel perma ander materiaal waterdicht te maken, zoals bijvoorbeeld hout.

Logboeken Logboek Gurjot Singh Datum 5-7

Plaats School

Activiteit

Resultaat

Tijd

Bezig met plan van aanpak

Plan van aanpak afgerond die week

9,5

62

19-9

School

1e bespreking met pws begeleider

Plan van aanpak moet verbeterd worden

0,5

22-9

School

23-9

Thuis

Groepsbespreking Literatuurlijst + toekomstverwachting verbeterd

Taakverdeling Mijn taak af

0,5 1,5

25-9

Thuis

Alles bij elkaar gezet voor plan van aanpak (2)

Plan van aanpak (2) af

1,5

31-9

School

1e beoordelingsmoment met begeleider

Voorlopig op verbeterde versie een 8 maar nog niet definitief

1

08-10

Thuis

Opzet deelvragen gemaakt

n.v.t.

2,5

16-10

Thuis

Opzet deelvragen gemaakt

Afgerond

2

7-11

School

Met pws Bezig geweest en proef gedaan

Deelvraag wat is nanotechnologie behandeld

4

8-11

School/ NHL

Hoe werkt nanotechnologie deelvraag behandeld en introductie gekregen.

6

11-11

Thuis

Met pws bezig geweest En naar Nhl gegaan voor introductie honoursprogamma Met pws bezig geweest

Informatie deelvragen opgezocht en deels afgemaakt

4

15-11

School

Was erg enthousiast.

1

17-11

Thuis

Gesprek met Meneer Bok over Honoursprogamma gehad Beoordelingsmoment 2 voortgangsverslag in elkaar gezet.

Logboeken bijgewerkt van iedereen op basis van hun informatie

4

18-11

Thuis

Voorgangsverslag afgerond

Afgerond

2

03-12

Thuis

Deelvragen uitgewerkt

Nog niet afgerond

3

10-12

Thuis

Deelvragen uitgewerkt

Nog niet afgerond

3

19-12

Bedrijf

Proeven uitgevoerd

Afgerond

6

63

29-12

Thuis

Deelvragen uitgewerkt

Nog niet afgerond

2

07-01

Thuis

Deelvragen uitgewerkt

Nog niet afgerond

3

19-01

School

Deelvragen uitgewerkt

Nog niet afgerond

3

26-01

School

Aan deelvragen gewerkt + afspraak met Harry Greven

Bijna klaar + verbeterpunten gekregen

7,5

02-02

School

Aan deelvragen gewerkt

Zo goed als af

6,5

04-02

Thuis

Conclusie en discussie

Bijna afgerond

5,5

05-02

Thuis

Ikelaar zetten plus discussie en conclusie afronden

PWS afgerond

7,6

Logboek Jeremy Rizal Datum Plaats

Activiteit

Resultaat

Tijd

5-7

School

Bezig met plan van aanpak

Plan van aanpak afgerond die week

5

19-9

School

1 bespreking met pws begeleider

Plan van aanpak moet verbeterd worden

0,5

22-9

School

Groepsbespreking

Taakverdeling

0,5

e

64

23-9

Thuis

Toekomstverwachting verbeterd en alles gecheckt.

Mijn taak af

1,5

31-9

School

1 beoordelingsmoment met begeleider

n.v.t.

1

08-10

Thuis

Opzet deelvragen gemaakt

Nog niet af

2,5

22-10

Thuis

Opzet deelvragen afgerond

Opzet afgemaakt

2

8-11

School/Nhl

Met pws bezig geweest en naar NHL Voor introductie

Informatie opgezocht en uitleg gekregen over honoursprogamma

6

10-11

Thuis

Met pws bezig geweest

Alvast bezig met basis scheikunde uitleggen

6

15-11

School

Gesprek met meneer Bok

Meneer bok was zeer enthousiast, net zoals wij

1

17-11

Thuis

Inleiding, nummering en inhoudsopgave gemaakt plan van aanpak

Afgemaakt

3

18-11

School

Met tiede bezig geweest om voortgangsverslag af te maken

Afgemaakt

3

12-12

Thuis

Met deelvragen bezig

Nog niet afgerond

3,5

22-12

Enschede

Bezoek Saxion Universiteit

Veel informatie gekregen voor PWS

7

25-12

Thuis

Informatie Enschede verwerkt

Afgerond

3,5

29-12

Thuis

Aan deelvragen gewerkt

Nog niet af

3,5

08-01

Thuis

Bezig geweest met deelvragen

Nog niet afgerond

3,5

19-01

School

Deelvragen gemaakt

Bijna af

3,5

26-01

School

Deelvragen bijna afgemaakt + afspraak met Harry Greven

Tips gekregen + PWS in afrondende fase

7,5

e

65

02-02

School

Laatste deelvragen afgerond

PWS bijna af

6,5

03-02

Thuis

Laatste deelvragen helemaal afgerond

Deelvragen af

4

04-02

Thuis

Alles nog een keer doorgelezen

Bijna af

3,5

05-02

Thuis

Laatste check

PWS afgerond

3,5

Logboek Tiede Sijtsma Datum

Plaats

Activiteit

Resultaat

Tijd

5-7

School

Plan van aanpak afgerond

Plan van aanpak afgerond die week

7

19-9

School

1e bespreking met pws begeleider

Plan van aanpak moet verbeterd worden

1

22-9

School

Groepsbespreking

Taakverdeling

0,5

66

25-9

Thuis

Met verbeterde versie bezig geweest.

31-9

School

1e Begeleider was beoordelingsmoment positief begeleider

08-10

Thuis

Deelvragen opzet gemaakt

Goed begin gemaakt

2

22-10

Thuis

Deelvragen opzet verder uitgewerkt

n.v.t.

2

30-10

Thuis

Alles op een rijtje gezet

n.v.t.

1

Bezig geweest met pws en proef gedaan met Gurjot

Proef succesvol afgerond en aan 1e deelvraag gewerkt.

5

7-11

School

Plan van aanpak (1) afgemaakt

1,5

1

8-11

School/Nhl

Met deelvragen bezig geweest en introductie honoursprogamma

Wat is nanotechnologie afgerond en uitleg over honoursprogamma gekregen.

6

11-11

Thuis

Deelvragen verder uitgewerkt en informatie opgezocht

Goed bezig geweest

3,5

15-11

School

Gesprek met Meneer bok gehad.

Meneer bok was erg enthousiast.

1

16-11

Thuis

Start voor voortgangsverslag 2 gemaakt

Basis af

4,5

18-11

School

Voortgangsverslag afgemaakt.

Voortgangsverslag klaar.

3

12-12

Thuis

Deelvragen verder uitgewerkt

Nog niet af

2

19-12

Bedrijf

Proeven uitgevoerd

Afgerond

5

22-12

Enschede

Bezoek Saxion Universiteit

Veel informatie voor PWS gekregen

7

67

24-12

Thuis

Informatie Enschede verwerkt

Groot gedeelte af

3

29-12

Thuis

Aan deelvragen gewerkt

Nog niet af

3

7-01

Thuis

Aan deelvragen gewerkt

Nog niet af

3

19-01

School

Aan deelvragen gewerkt

Nog niet af

3

26-01

School

Aan deelvragen gewerkt + afspraak met Harry Greven

Tips gekregen, nog niet af

7,5

02-02

School

Aan deelvragen gewerkt

Zo goed als af

6,5

04-02

Thuis

Alles nog een keer doorgelezen + kleine dingen verbeterd

Zo goed als af

3,5

05-02

Thuis

Laatste dingen verbeterd

PWS afgerond

3,5

Logboek Andre Haarsma Datum Plaats

Activiteit

Resultaat

Tijd

5-7

School

Bezig met plan van aanpak

Plan van aanpak afgerond die week

9

19-9

School

1 bespreking met pws begeleider

0,5

22-9

School

Groepsbespreking

Plan van aanpak moet verbeterd worden Taakverdeling

23-9

Thuis

Toekomstverwachting verbeterd en deelvragen gemaakt

Afgerond

3

e

0,5

68

31-9

School

1 beoordelingsmoment met begeleider

n.v.t.

1

7-11

Thuis

Met pws bezig geweest thuis

Informatie over deelvraag gezocht en algemene informatie over nanotechnologie.

4

8-11

School/NHL Met pws bezig geweest

n.v.t.

6,5

12-11

Thuis

EnquĂŞte Afgemaakt

n.v.t.

4

15-11

School

Gesprek met Meneer bok gehad

n.v.t.

1

28-11

Thuis

Algemeen jaarverslag gemaakt

n.v.t.

4

08-12

Thuis

Jaarverslag verbeterd

n.v.t.

3

22-12

Thuis

Deelvragen uitgebreid

n.v.t.

3

03-01

Thuis

Deelvragen uitgebreid

n.v.t.

3,5

14-01

Thuis

Deelvragen uitgebreid

n.v.t.

3,5

22-01

Thuis

Deelvragen uitgebreid

Nog niet af

4

26-01

School

Deelvragen afgerond + tips gekregen

7,5

28-01

Thuis

Algemeen jaarverslag afgemaakt en deelvragen uitgebreid+afspraak met Harry Greven Deelvragen uitgebreid

Niet af

3

29-01

Thuis

Deelvragen uitgebreid

Bijna klaar

3

30-01

Thuis

Deelvragen uitgebreid

In de afrondende fase

2,5

31-01

Thuis

Deelvragen uitgebreid

Deelvragen afgemaakt

3

e

en naar NHL voor honoursprogamma

69

02-02

School

PWS zo goed als afgerond

Zo goed als afgerond

6,5

04-02

Thuis

PWS nog een keer doorgelezen en kleine dingen verbeterd

Zo goed als afgerond

3

05-02

Thuis

PWS nog een keer doorgelezen en kleine dingen verbeterd

Afgerond

3

Logboek Jens Visser

70

Datum

Plaats

5-7

School/NHL

6-7

School

7-7

School

24-9

Thuis

8-11

School/NHL

9-11

Thuis

10-11 15-11 16-11 17-11

Thuis School Thuis Thuis

22-11

NHL

24-11

Thuis

10-12

Thuis

Activiteit Woordspingemaakt, voorlichting NHL, Groepsindeling, onderwerp bedacht, overleg Honours project Hoofd/deelvragen bedacht, Literatuurlijst opgesteld.

Hypothese en plan van aanpak afgemaakt en ingeleverd Informatie opgezocht over ‘hoe kijkt de samenleving naar Nanotechnologie’ Deelvragen wetgeving en samenleving behandelt. Informatie opgezocht en verwerkt.

Bijeenkomst X-Honours program Deelvragen uitgewerkt.

Deelvragen uitgewerkt.

Gesprek met Meneer Bok Deelvragen uitgewerkt.

Voortgangsverslag Beoordelingsmoment 2 uitgewerkt Gesprek Harry (Buddy NHL) over verbeter punten en tips over Word Deelvragen uitgewerkt en verslag 2e beoordelingsmoment aangepast voor eindverslag Deelvragen uitgewerkt

Resultaat

Tijd

Goed gewerkt

4

n.v.t.

4

Was vrij snel klaar

2

n.v.t.

3

Leuke dag en allemaal enthousiast over het XHonours program

5

n.v.t.

3,5

n.v.t.

4 1

Was erg Enthousiast n.v.t. n.v.t.

5 3

Superhandig, aantal trucjes en vaardigheden geleerd waardoor het samen vatten veel makkelijker word n.v.t.

2

3

Nog niet af

3

Thuis

Vragen voor interview Enschede bedacht

Afgerond

2,5

Enschede

Bezoek Saxion Universiteit

7

Thuis

Informatie Enschede verwerkt

Veel informatie voor PWS gekregen Afgerond

29-12

Thuis

Deelvragen uitgewerkt

Nog niet af

3

08-01

Thuis

Deelvragen uitgewerkt

Nog niet af

15-01

Thuis

Deelvragen uitgewerkt

Nog niet af

3 71 3

17-12 22-12 24-12

4

26-01

School School

02-02 04-02

Thuis

05-02

Thuis

Aan deelvragen gewerkt + afspraak met Harry Greven Aan deelvragen gewerkt

Tips gekregen, nog niet af

7,5

Zo goed als af

6,5

Alles nog een keer doorlezen + kleine dingen verbeterd Laatste check

Zo goed als af

4

PWS afgerond

4

72