Csg bogerman pws wie is de mol? eline dotinga en britt visser by LC topwerkstukken

Profielwerkstuk Wie is de Mol Eline Dotinga & Britt Visser

5VWO/6VWO Nederlands Mevr. Koornstra 18-‐12-‐2014 Sneek

Profielwerkstuk Wie is de Mol Eline Dotinga & Britt Visser

5VWO/6VWO Nederlands Mevr. Koornstra 18-‐12-‐2014 Sneek

Voorwoord

Dit profielwerkstuk gaat over het onderwerp Wie is de Mol. Wij zijn allebei al jarenlang volgers van het televisieprogramma en het leek ons fantastisch om dit zelf een keer te organiseren. In de derde klas hebben we dit gedaan. Na meer dan een half jaar voorbereiding hebben we het uitgevoerd en het was een hele bijzondere ervaring. Toen bedachten we dat dit ‘experiment’ interessant was om te gebruiken voor ons profielwerkstuk. Hiervoor wilden we graag een nieuwe Wie is de Mol organiseren en hierbij wilden we verbeteren wat er in ons experiment verkeerd ging. We waren al ver in het ontwikkelingsproces van onze nieuwe versie van Wie is de Mol, toen we besloten deze niet meer daadwerkelijk uit te voeren in verband met tijdgebrek. Op deze manier konden we toch alle fouten die we in de derde klas gemaakt hadden, verbeteren en zo de perfecte Wie is de Mol creëren. We hebben ervoor gekozen om ons profielwerkstuk bij het vak Nederlands te plaatsen, omdat we hier de meeste mogelijkheden hebben. Samen met onze begeleidster hebben we besloten dat we een draaiboek gaan maken. Hierin komt een volledig plan voor het organiseren van een Wie is de Mol. We zouden dit draaiboek aan een groep mensen kunnen aanbieden, zodat zij een kant-‐en-‐klaar spel hebben en het zo kunnen gebruiken. Verder zullen wij ons verdiepen in de aanpak van AVRO bij het organiseren van het spel en hoe zij hier zo succesvol in zijn. Dit zijn we van plan te doen door middel van interviews met oud-‐kandidaten van het programma. Daarnaast willen wij de sociaal psychologische processen tussen en binnen de groepjes bestuderen. Bij ons experiment hebben we namelijk gemerkt dat dit niet altijd helemaal vlekkeloos verliep. Hiervoor willen wij theorieën over groepsdynamieken bestuderen. De kennis die we hieruit opdoen willen we gebruiken om een tweede Wie is de Mol te creëren. Kortom, we zullen beschrijven wat we gedaan hebben bij onze eerste versie van Wie is de Mol en wat daarbij misging. Daarnaast zullen we het programma van AVRO bestuderen en ons verdiepen in de sociale psychologie achter Wie is de Mol. Deze drie onderzoeken zullen wij combineren tot een draaiboek, die iedereen kan gebruiken bij het organiseren van Wie is de Mol.

Inhoudsopgave SAMENVATTING ............................................................................................................................................. 6 INLEIDING ......................................................................................................................................................... 7 HOOFDSTUK 1 WAT IS WIE IS DE MOL? ............................................................................................. 8 § 1.1 HOE WERKT WIE IS DE MOL? ................................................................................................................................ 8 § 1.1.1 Wie valt er af? .................................................................................................................................................... 8 § 1.1.2 Kandidaten versus Mol .................................................................................................................................. 8 § 1.1.3 Jokers en vrijstellingen ................................................................................................................................... 8 § 1.1.4 Drie finalisten .................................................................................................................................................... 8 § 1.2 GESCHIEDENIS VAN WIE IS DE MOL ..................................................................................................................... 9 §1.2.1 Wie is de Mol in Nederland ........................................................................................................................... 9 §1.2.2 Wie is de Mol in andere landen ................................................................................................................... 9 HOOFDSTUK 2 WIE IS DE MOL: HET EXPERIMENT ...................................................................... 10 § 2.1 HET PROCES ........................................................................................................................................................... 10 § 2.2 ALGEMEEN DEEL .................................................................................................................................................... 12 § 2.3 DE OPDRACHTEN VAN WIE IS DE MOL: HET EXPERIMENT ............................................................................ 13 § 2.3.1 Opdracht 1: Copycat .................................................................................................................................... 13 § 2.3.2 Opdracht 2: Stairway to Heaven ............................................................................................................ 15 § 2.3.3 Opdracht 3: Race zonder klok ................................................................................................................. 16 § 2.3.4 Opdracht 4: Koopkracht ............................................................................................................................. 17 § 2.3.5 Opdracht 5: Who is Who ............................................................................................................................ 19 § 2.3.6 Opdracht 6: Get the picture ...................................................................................................................... 20 § 2.3.7 Opdracht 7: Op zoek naar de schat ....................................................................................................... 21 § 2.3.8 Opdracht 8: Teamkennis ............................................................................................................................ 23 § 2.3.9 Opdracht 9: Final Destination ................................................................................................................. 24 § 2.4 DE TESTEN .............................................................................................................................................................. 25 HOOFDSTUK 3 ANALYSE VAN HET EXPERIMENT ...................................................................... 26 § 3.1 ANALYSE SOCIALE PSYCHOLOGIE ........................................................................................................................ 26 § 3.2 ANALYSE VAN DE OPDRACHTEN ......................................................................................................................... 40 § 3.2.1 Opdracht 1: Copycat .................................................................................................................................... 40 § 3.2.2 Opdracht 2: Stairway to Heaven ............................................................................................................ 42 § 3.2.3 Opdracht 3: Race zonder klok ................................................................................................................. 43 § 3.2.4 Opdracht 4: Koopkracht ............................................................................................................................. 45 § 3.2.5 Opdracht 5: Who is Who ............................................................................................................................ 46 § 3.2.6 Opdracht 6: Get the picture ...................................................................................................................... 47 § 3.2.7 Opdracht 7: Op zoek naar de schat ....................................................................................................... 48 § 3.2.8 Opdracht 8: Teamkennis ............................................................................................................................ 49 § 3.2.9 Opdracht 9: Final Destination ................................................................................................................. 50 HOOFDSTUK 4 ‘WIE IS DE MOL’-‐DRAAIBOEK ................................................................................. 51 § 4.1 SPELREGELS ........................................................................................................................................................... 51 § 4.2 DE MOLKEUZE ........................................................................................................................................................ 53 § 4.3 DE OPDRACHTEN VAN ‘WIE IS DE MOL’-‐DRAAIBOEK ..................................................................................... 54 § 4.3.1 Opdracht 1: Rennen en Raadsels ............................................................................................................ 54 § 4.3.2 Opdracht 2: Topito ....................................................................................................................................... 56 § 4.3.3 Opdracht 3: Zoekt en gij zult vinden ..................................................................................................... 58 § 4.3.4 Opdracht 4: Dubbelspel .............................................................................................................................. 59 § 4.3.5 Opdracht 5: Een foto zegt meer dan duizend woorden ................................................................ 61 § 4.3.6 Opdracht 6: Foutje bedankt ...................................................................................................................... 62 § 4.3.7 Opdracht 7: Race tegen de klok .............................................................................................................. 64 § 4.3.8 Opdracht 8: Doorgestoken kaart ........................................................................................................... 65 § 4.3.9 Opdracht 9: Gaat er al een belletje rinkelen? ................................................................................... 66

§ 4.3.10 Opdracht 10: Take it or leave it ........................................................................................................... 67 HOOFDSTUK 5 ANALYSE VAN HET DRAAIBOEK ........................................................................... 70 HOOFDSTUK 6 CONCLUSIE .................................................................................................................. 73 NAWOORD ...................................................................................................................................................... 74 BRONNENLIJST ............................................................................................................................................. 75

Samenvatting

De kern van ons onderzoek is ons experiment dat we hebben uitgevoerd met onze klas in 2012. Tijdens het experiment liepen we tegen een aantal dingen aan die verkeerd gingen. We besloten ons profielwerkstuk hierover te schrijven, omdat veel fouten die we gemaakt hadden te verklaren waren. We maakten een enquête voor onze kandidaten, interviewden een aantal kandidaten van Wie is de Mol van AVRO en doken de sociale psychologie in om verklaringen te vinden. Onze hoofdvraag is: Wat is een ideaal draaiboek voor een Wie is de Mol?. Het antwoord hierop hebben we gegeven in de vorm van een draaiboek, dat wijzelf ontwikkeld hebben. Dit hebben we gedaan met alle informatie die we verzameld hebben met onze onderzoeken, interviews en enquêtes. In het draaiboek hebben we de spelregels veranderd. Er zal niet meer met teams worden gespeeld, maar met individu’s. Hierdoor vermijd je negatieve groepsmentaliteiten. Het beste is als het individu’s zijn die elkaar niet kennen, want dan creëer je een secundaire groep. Ook is het belangrijk dat de kandidaten intrinsiek gemotiveerd zijn. Bij ons waren ze namelijk extrinsiek gemotiveerd. Daarnaast duurt het spel nu drie dagen in plaats van twee dagen, zodat de kandidaten meer tijd hebben om volop in het spel te komen en serieuzer op jacht gaan naar de Mol. Verder gaan de kandidaten alleen nog maar uit het spel, wanneer ze een test slecht hebben gemaakt en niet meer als ze een opdracht verliezen. Er worden nog steeds prestatieafhankelijke beloningen gegeven, alleen zijn dit niet meer hints, maar punten. Aan het totaal aantal punten, aan het eind van spel, kan een prijs worden gekoppeld. Ook de opdrachten zijn aangepast. Sommige opdrachten hebben we hergebruikt. Andere opdrachten hebben we enigszins aangepast en er zijn ook compleet nieuwe opdrachten. Deze nieuwe opdrachten hebben we gemaakt met behulp van alle informatie die we hebben verzameld tijdens ons onderzoek, zodat we er zeker van zijn dat deze opdrachten wel allemaal zullen werken.

Inleiding

Wij gaan onderzoeken wat een ideaal draaiboek is voor een perfecte ‘Wie is de Mol’. Onze hoofdvraag is dan ook: ‘Wat is een ideaal draaiboek voor een Wie is de Mol?’. We zullen deze vraag beantwoorden met behulp van sociale psychologie, interviews met oud-‐kandidaten van Wie is de Mol van AVRO en enquêtes met de oud-‐kandidaten van onze eigen Wie is de Mol. Het antwoord op deze vraag zal in de vorm van een draaiboek komen, door ons geproduceerd met de kennis die wij in dit proces hebben opgedaan. Onze deelvragen zullen ons begeleiden bij het proces om vanuit onze uitgevoerde Wie is de Mol tot een verbeterde versie te komen: het draaiboek. Onze deelvragen zijn: -‐ Hoe hebben we het experiment aangepakt? -‐ Hoe ervoeren onze kandidaten ons spel? -‐ Wat zijn mogelijke verbeterpunten op grond van sociaal psychologische inzichten? -‐ Wat kunnen we leren van oud-‐kandidaten van Wie is de Mol van AVRO? Onze hypothese is dat we het beste ons draaiboek kunnen maken met behulp van interviews met oud-‐kandidaten van Wie is de Mol van AVRO. Hiervoor gaan we verschillende oud-‐kandidaten benaderen, in de hoop dat we een aantal mensen kunnen interviewen. Daarnaast gaan we ook onze eigen oud-‐kandidaten vragen een enquête in te vullen, om hun visie over de opdrachten en het uitgevoerde spel helder te krijgen. Vervolgens gaan we alle uitgevoerde opdrachten en ons spel in het algemeen bij langs. De inzichten die we van onze oud-‐kandidaten hebben verkregen gaan we verklaren met sociale psychologie. We hebben dus eerst in 2012 ons experiment uitgevoerd. Nu gaan we kijken naar wat er verkeerd ging en we willen dit verklaren. Aan de hand van deze inzichten, schrijven we vervolgens een draaiboek. We zullen met behulp van de sociale psychologie het spel over het algemeen verbeteren. De informatie die we zullen verkrijgen uit de enquêtes zullen we gebruiken voor het aanpassen van de bestaande opdrachten en voor het bedenken van nieuwe opdrachten. De interviews zullen we grotendeels gebruiken voor het maken van een Mollicitatie. Dit is de naam voor het proces waarin de Mol wordt gekozen.

Hoofdstuk 1 Wat is Wie is de Mol?

Wie is de Mol is een avontuurlijk spelprogramma waarin tien bekende Nederlanders opdrachten uitvoeren. Een van hen is de Mol, een saboteur, een kandidaat die niet te vertrouwen is. Terwijl de overige kandidaten zoveel mogelijk opdrachten goed proberen uit te voeren en geld voor de pot te verdienen, zal de Mol juist proberen de anderen te dwarsbomen.

§ 1.1 Hoe werkt Wie is de Mol?

Tien kandidaten reizen met elkaar naar het buitenland. Daar moeten ze allerlei opdrachten uitvoeren. Met deze opdrachten verdienen ze geld voor de pot. Dit lukt alleen als ze goed samenwerken. Een van de kandidaten is echter een saboteur: de Mol. Hij of zij heeft als doel het dwarsbomen van de opdrachten, zodat er zo weinig mogelijk geld in de pot komt.

§ 1.1.1 Wie valt er af?

Aan het eind van elke aflevering krijgen de kandidaten twintig vragen over de identiteit van de Mol. Degene die de minste vragen goed heeft beantwoord, ligt uit het spel. Die persoon moet direct naar huis. Als er twee of meer mensen evenveel vragen fout hebben beantwoord, moet degene die het langst deed over het invullen van de test naar huis. Het is dus belangrijk om niet te lang over de antwoorden na te denken.

§ 1.1.2 Kandidaten versus Mol Het is de bedoeling dat alle kandidaten zoveel mogelijk informatie over de anderen inwinnen, vooral over degene van wie zij vermoeden dat die de Mol is. Een kandidaat kan zichzelf ook verdacht maken, zodat anderen denken dat hij de Mol is. Daardoor zullen de andere kandidaten de test misschien verkeerd invullen.

§ 1.1.3 Jokers en vrijstellingen

Tijdens het spel kunnen kandidaten jokers verdienen. Een joker is een klein houten schijfje met daarop het logo van de Wie is de Mol. Door een joker in te zetten, kan een fout beantwoorde vraag alsnog goed worden gerekend. Soms verdienen kandidaten een vrijstelling. Daarmee hoeven ze de vragenlijst niet in te vullen en gaan ze automatisch door naar de volgende ronde. Jokers en vrijstellingen zijn altijd individueel en nooit in het belang van de groep. Het groepsbelang is immers om zoveel mogelijk geld te verdienen voor de pot, terwijl het binnenhalen van jokers en vrijstellingen vaak ten koste gaat van de pot van de groep.

§ 1.1.4 Drie finalisten

In de finale blijven er drie kandidaten over. Een van hen wint, een van hen verliest en een van hen is de Mol. De kandidaat die de laatste test het beste maakt, wint Wie is de Mol. Hij wint daarmee ook de pot met geld die tijdens de reis door de groep is gevuld.

§ 1.2 Geschiedenis van Wie is de Mol

Wie is de Mol is in 1999 bedacht door de vier Belgen Bart de Pauw, Tom Lenaerts, Michiel Devlieger en Michel Vanhove, die een avontuurlijk spelprogramma wilden maken voor de Vlaamse televisie. Het programma heette destijds De Mol. Naar verluidt kwamen ze pas op het laatste moment op het idee om er een saboteur in te stoppen. In 2000 won De Mol de Gouden Roos van Montreux als beste tv-‐programma. Het format is aan meer dan vijftig landen, waaronder Nederland, verkocht. Sindsdien werden er drie zeer succesvolle Vlaamse series gemaakt en veertien Nederlandse series.

§1.2.1 Wie is de Mol in Nederland In Nederland zijn er veertien seizoenen geweest van Wie is de Mol. De eerste vier seizoenen werden gespeeld met onbekende Nederlanders. In 2004 werd er besloten om het spel in het vervolg met bekende Nederlanders te spelen. In 2004 werd er dus ook geen Wie is de Mol uitgezonden op tv, omdat de programmamakers bezig waren met de voorbereiding van het spel met bekende Nederlanders. Yvon Jaspers was de eerste bekende Nederlander die de Mol was. Omdat Wie is de Mol zo’n succes is in Nederland, zijn er ook speciale uitzendingen gemaakt. Zo werd er vooraf aan het achtste seizoen de programmareeks: Die is de mol! uitgezonden. In deze afleveringen werd er achtergrondinformatie verstrekt over het spel. Ook is er tot nu toe twee keer een versie van Wie is de Mol voor kinderen gemaakt en uitgezonden. Deze versie wordt Wie is de Mol? jr. genoemd. Daarnaast is er sinds seizoen dertien een voor-‐ en nabeschouwing, gepresenteerd door Arjen Lubach. Hierin wordt er besproken wat er in de aflevering is gebeurd en worden er vragen beantwoord die op sociale media worden gesteld. Wie is de Mol heeft ook een aantal prijzen gewonnen. In 2013 won Wie is de Mol de Gouden Televiezier-‐ring. In 2001 kreeg Wie is de Mol een Gouden Beeld voor het beste amusementsprogramma en in 2008 werd het gekozen tot beste AVRO-‐programma van de afgelopen vijftig jaar.

§1.2.2 Wie is de Mol in andere landen

Het programma is naast België en Nederland nog in veertien andere landen uitgezonden, onder verschillende namen. In Polen wordt het programma Agent genoemd en in Portugal O Sabotador. In de meeste gevallen is het een rechtstreekse vertaling van het woord mol: Mullvaden in Zweden, Wera ist der Maulwurf in Duitsland, El Topo in Spanje, La Talpa in Italië en The Mole in Engeland, Amerika en Australië.

Hoofdstuk 2 Wie is de mol: het experiment

§ 2.1 Het proces

In december 2011 hadden we het met een vriendin over Wie is de Mol en hoe leuk het zou zijn als we zoiets met onze klas zouden doen. We raakten meteen enthousiast en zonder over de gevolgen na te denken, besloten we om het spel zelf te organiseren voor onze klas. We hadden wel een probleem: we zaten met 29 mensen in een klas. Al snel hadden we hier een oplossing voor: negen teams van drie mensen en wij zelf zouden alles met z’n tweeën begeleiden. Uur na uur, weekend na weekend en maand in maand uit zaten we volop te brainstormen. We begonnen met het bedenken van opdrachten en dit was behoorlijk lastig. Al snel waren we er elke minuut van de dag mee bezig en als we iets goeds hadden bedacht voor een opdracht, gingen we net zolang door tot de opdracht perfect was. Op die manier ging het een tijdje door, totdat alle opdrachten verzameld waren. Toen kwam uiteraard nog het proces waarin alles getest moest worden en waarin we keken of het praktisch uitvoerbaar was. Na heel wat aanpassingen hadden we onze opdrachten, maar we waren er nog lang niet. Vanaf dat moment kwamen er veel praktische zaken aan bod: wanneer we het zouden uitvoeren, of de klas wel mee zou willen werken, hoeveel geld we moesten vragen en in welke teams we de klas moesten opdelen. Toen veel van deze zaken duidelijk werden, ontstond er een concreet plan. We legden het plan voor aan de klas en ze waren gelukkig bijna allemaal enthousiast. Alles ging daarna in sneltreinvaart: we hielden enquêtes bij de leerlingen voor informatie in de opdrachten en de testen. In het artikel van Roy van Vilsteren lazen we veel over hoe Wie is de Mol van AVRO zijn voorbereiding aanpakt. Ook zij maken enquêtes, die hun kandidaten moeten invullen. Deze enquêtes zijn zo’n veertig pagina’s met honderd vragen, die ze gebruiken voor alles en nog wat. De enquête hebben we toegevoegd als bijlage 1. We regelden voor de nacht een slaapplek bij de StayOkay in Sneek, we verzamelden het geld van de leerlingen, kochten de laatste benodigdheden en op 2 en 3 juli was het dan eindelijk zover: onze eigen Wie is de Mol. Het schema voor deze dagen hebben we opgenomen in bijlage 2. Met de financiën hadden we veel moeite. We wilden niet teveel geld vragen van de leerlingen, dus hadden we een schappelijk bedrag gevraagd waarvan we de overnachting en de boodschappen konden betalen. Dit bedrag was vijftien euro per persoon. We hadden alleen niet gerekend op onverwachte kosten. Ook moesten we nog prijzen aanschaffen voor de winnaars, net als bedankjes voor vrijwilligers en beltegoed omdat we bereikbaar moesten zijn. Onze ouders hebben uiteindelijk nog een bedrag bijgelegd en zelf hebben wij de laatste kosten vergoed. Een overzicht van de kosten is toegevoegd in bijlage 3. Natuurlijk hadden we ook begeleiding nodig bij dit weekend. Gelukkig waren er veel docenten en ouders die ons wilden helpen. We hebben geluncht in het wiskunde lokaal en meneer Delemarre, meneer Denissen en mevrouw Wassenaar hebben bij ons in de

StayOkay geslapen om te zorgen dat er geen overlast zou zijn. Het schema van de begeleiders is opgenomen in bijlage 4.

Niet alles ging volgens plan. Zo gingen er bijvoorbeeld een aantal kandidaten eerder naar huis omdat ze het niet leuk vonden. Ook wisten sommige teams na de eerste opdracht al wie de Mol was en de activiteiten waren erg strak ingepland. Omdat onze Wie is de Mol ruimte gaf voor verbetering, hebben we deze kans gegrepen door hier ons profielwerkstuk over te schrijven.

§ 2.2 Algemeen deel

Zoals al eerder benoemd, hebben we de 27 kandidaten verdeeld in negen groepjes van drie. De groepjes zijn in het verslag bij hun groepsnaam benoemd. Voor de duidelijkheid hebben we hier de groepsnamen op een rij gezet: -‐ CAT: Annegreet, Colin en Thijs (de Mol) -‐ Wonka’s: Wilco, Marrit Planting en Girthe -‐ McDonald’s: Marrit Veenstra, Daphne en Coos -‐ Blondies: Petra, Heleen en Corine -‐ Watjes: Wieke, Anna en Twan -‐ De Scheppers: Tim, Martina en Melissa -‐ De Vier Musketiers: Martzen, Ids en Maaike -‐ Geniel: Liesbeth, Nynke en Gijs -‐ Die Welle: Hester, Luisa en Amber We hadden voor onze Wie is de Mol negen opdrachten ontwikkelt. De eerste vier opdrachten werden uitgevoerd op de eerste dag en nog eentje midden in de nacht. Op de tweede dag hebben we de laatste drie opdrachten uitgevoerd. We hebben twee testen afgenomen. Een test hebben we afgenomen op de eerste dag, hierbij viel echter geen groepje af, omdat dit te vroeg was om uit het spel te liggen. Wel hebben we de uitslag bekend gemaakt en zo wist het groepje dat normaal gesproken af zou vallen, wel dat ze niet de goede Mol hadden gekozen. Dit kregen ze de volgende dag pas te horen. Vervolgens vielen er drie groepjes af bij opdracht 8: Teamkennis. Bij opdracht 9: Final Destination, vielen drie groepjes af. De laatste test was de eindtest. Bij deze test werd de winnaar, verliezer en Mol bekend gemaakt. We hebben geen stappenplan gebruikt bij het kiezen van een Mol, maar we hebben we gekeken naar wat volgens ons een geschikte Mol was. Deze Mol hebben we vervolgens een brief gegeven, waarin informatie stond over alle opdrachten en over hoe de Mol zich daar moest gedragen. Zie voor de brief voor de Mol bijlage 5. In de uitleg van de opdrachten zullen er dingen dikgedrukt en tussen sterretjes staan. Dit betekent dat het een actie is en dit hoeft niet hardop voorgelezen te worden. De normale tekst moet voorgelezen worden aan de klas.

§ 2.3 De opdrachten van Wie is de Mol: het experiment § 2.3.1 Opdracht 1: Copycat Locatie Rekwisieten Verboden Bijlages

Voor de StayOkay Enveloppen met daarin wat moet worden uitgebeeld (een envelop met koffievlek, een envelop met een kruis erop voor mol) -‐ Bijlage 6: Kaartjes bij opdracht 1: Copycat Bijlage 7: Resultaten bij opdracht 1: Copycat Bijlage 22: De gegeven hints Negen

Aantal teams Uitleg Hallo klas, hallo Mol. Hier begint het echte werk. *De enveloppen worden uitgedeeld.* Sorry we hebben er koffie overheen laten vallen. *Het groepje McDonalds krijgt een envelop met een koffievlek erop, het groepje CAT krijgt een envelop met een kruisje erop.* We gaan nu met elk groepje een gesprekje houden. *De mol heeft als laatste een gesprek. We moeten niet vergeten dat de mol zichzelf ook moet inschatten. We gaan om en om klokken en gesprekjes voeren. We vragen aan niet-‐mollen wat ze moeten uitbeelden en hoe ze het gaan uitbeelden. Vervolgens schrijven we op wat ieder groepje moet uitbeelden en dan vragen we aan de mollen of de klas gaan raden wat de groepjes gaan uitbeelden. Ieder gesprekje duurt drie minuten. * De mol heeft net besloten of hij denkt dat het jullie gaat lukken om de uitgebeelde dingen te raden of niet. Als de mol het goed heeft, krijgen jullie geen hint, als de mol het niet goed heeft, krijgen jullie wel een hint. Jullie hebben nu twee minuten om tactisch na te denken. *Er verstrijken twee minuten. * Jullie mogen een antwoord geven als klas, dus niet per groepje en we willen dit antwoord binnen een minuut weten. Succes! Uitwerking Elk groepje krijgt van ons een envelop met daarin een kaartje waarop staat wat ze moeten uitbeelden voor de klas. Vervolgens hebben we met ieder groepje apart een gesprek, over wat ze moeten uitbeelden en hoe ze dat gaan doen. Als laatste hebben we een gesprekje met de Mol, waarin de Mol moet inschatten of de klas gaat raden wat de groepjes uitbeelden. De klas moet namelijk binnen een minuut raden wat ieder groepje uitbeeldt. Als de Mol dit goed heeft ingeschat, krijgt het groepje dat het heeft uitgebeeld geen hint. Als de mol het niet goed heeft ingeschat, krijgt het groepje dat het heeft uitgebeeld wel een hint. Verloop Voor wat de groepjes moesten uitbeelden, wat de klas heeft geraden en wat de mol heeft geraden: zie bijlages 6 en 7.

Het bleek dat alleen de Blondies een hint verdienden, omdat de klas niet had geraden wat ze uitbeelden, terwijl de mol dacht dat de klas dit wel zou raden. Voor de hint die de Blondies kregen: zie de eerste hint in bijlage 22. Mollenstreken -‐ Het groepje McDonalds krijgt een envelop met daarop een koffievlek. Wij zeggen duidelijk ‘Sorry, we hebben er koffie over heen laten vallen’, zodat de hele groep dit kan horen. Er zit een koffievlek op deze envelop, omdat Annegreet, een van de Mollen, een koffievlek op haar voet heeft. Deze hint leidt dus naar een van de Mollen. -‐ De opdracht heet Copycat en het Molgroepje heet CAT. -‐ We moesten met ieder groepje drie minuten praten, omdat het gesprek met de mol drie minuten zou gaan duren, anders zou het opvallen dat we met de mol veel langer in gesprek waren, dan met de andere groepjes. Dubbele laag Een groepje gaat uitbeelden dat ze bijvoorbeeld een roos zijn, het groepje denkt dan dat het makkelijk is voor de klas om te raden dat ze een roos zijn. Ze kunnen dan van de mol verwachten dat ze hebben gezegd dat de klas het goed zal raden, dus kan de klas besluiten om juist niet te raden wat het groepje uitbeeldt, terwijl ze wel weten wat ze uitbeelden, zodat de mol fout zit en het groepje een hint zal krijgen. De klas wil echter juist niet dat dat groepje een hint krijgt, want dat betekent een achterstand op de zoektocht naar de Mol. Het groepje dat het uit moet beelden kan dus ook weer besluiten om het zo slecht uit te beelden, dat de klas het nooit zal raden. Op deze manier kun je als groepje en als klas een hele tactiek bedenken om dit spel te spelen.

§ 2.3.2 Opdracht 2: Stairway to Heaven Locatie Rekwisieten Verboden Bijlages Aantal teams

Bogerman, bij een trappenhuis Marifoon, vragen -‐ Bijlage 1: Enquête voor de kandidaten Bijlage 9: Vragen en antwoorden bij opdracht 2: Stairway to Heaven Negen

Uitleg Jullie kiezen nu een vertegenwoordiger. *De vertegenwoordiger krijgt de marifoon met uitleg over de werking van de marifoon.* Wij stellen jullie via de marifoon vragen. Het antwoord op een vraag is het aantal traptreden dat jullie moeten lopen. Jullie kunnen dus achteruit lopen, vooruit lopen of stil blijven staan. Succes. Uitwerking Het doel van deze opdracht is het juiste aantal treden omhoog lopen, zodat de kandidaten precies op de door ons uitgekozen trede uitkomen. De uitgekozen trede is het antwoord op alle vragen bij elkaar opgeteld. Je kunt vooruit lopen, achteruit lopen of stil blijven staan. Een leerling uit de klas krijgt de marifoon in handen, dit is de vertegenwoordiger. Deze persoon wordt gekozen door de klas. De klas krijgt door de marifoon telkens een vraag van ons te horen. De klas staat onderaan de trap. Een voorbeeld van een vraag is: Het aantal mensen dat Diego verkiest boven Dora – het aantal jaren dat Daphne msn heeft. Het antwoord hierop is acht, dus als ze de vraag goed antwoorden, gaan ze acht treden omhoog. Als ze een vraag fout hebben, zijn ze nog niet verloren. Stel je voor: ze hebben bij de ene vraag twee treden te weinig gelopen, dan kunnen ze dat misschien compenseren door met een ander fout antwoord twee treden te veel te lopen. Je weet alleen nooit zeker of je het goede antwoord hebt gegeven, of je een fout antwoord gaat compenseren of dat je er totaal naast zit en niet bij de juiste trede aankomt. Verloop Zie bijlage 1 voor de enquête waar we de vragen uit hebben gehaald. De vragen die we door de marifoon hebben gesteld staan in bijlage 9. De kandidaten kwamen uiteindelijk niet op de goede trede terecht omdat ze veel foute antwoorden hebben gegeven. Niemand heeft een hint verdiend. Mollenstreken -‐ De bedoeling van de opdracht was dat de mol de marifoon zou saboteren, zodat de vragen niet goed zouden overkomen. Ook zou de Mol ervoor kunnen zorgen dat er een fout antwoord werd gegeven.

§ 2.3.3 Opdracht 3: Race zonder klok Locatie Rekwisieten Verboden Bijlages Aantal teams

Rasterhoffpark Vragen, jokers Mobieltje/horloge Bijlage 1: Enquête voor de kandidaten Bijlage 9: Vragen en antwoorden bij opdracht 3: Race zonder klok Negen

Uitleg Hallo en welkom bij de volgende opdracht. Jullie krijgen als groepje om de beurt drie minuten om op zoek te gaan naar een vraag en hem te beantwoorden. Het lastige is dat jullie niet weten wanneer de drie minuten voorbij zijn. Jullie mogen namelijk niks bij jullie hebben dat de tijd aangeeft. Als jullie binnen de tijd zijn en de vraag juist beantwoorden, krijgen jullie een hint. Als jullie te laat zijn of de vraag niet goed beantwoorden, krijgen jullie geen hint. Welk groepje wil beginnen? *Een groepje biedt zich aan of er wordt een groepje uitgekozen en dan begint het spel.* Het vragenpapier moet blijven hangen tot jullie het hebben ingevuld. Uitwerking De groep staat in een soort grote kuil met een hek eromheen. De groepjes rennen om de beurt de kuil uit. Als ze over het hek klimmen, zijn ze in een park waar vragen verspreid hangen. De vragen zijn wederom gebaseerd op de antwoorden uit de enquête. Een voorbeeld van een vraag is: De schoenmaat van Colin – het aantal kilometer dat Thijs moet reizen voor hij op school is. Voor het beantwoorden van deze vraag moet het groepje terug naar de klas rennen voor de benodigde informatie voor het geven van het juiste antwoord en weer terug naar de vraag om hem daar in te vullen. Daarna mogen ze pas terugkomen met het vragenpapier. Dit moet allemaal binnen de drie minuten. Verloop Zie bijlage 1 voor de enquête waar we de vragen uit hebben gehaald. De vragen die we hebben gesteld, staan in bijlage 9. Voordat de klas doorhad hoe ze het spel het beste konden spelen waren een aantal groepjes al geweest en er was dan ook maar een groepje dat zowel de vraag goed had beantwoord als op tijd terug was. Dat was het groepje Die Welle. Het was niet zo dat de rest van de klas niks aan de opdracht heeft gehad. Er lagen jokers in het gebied waarin de vragen verspreid waren. Hier zijn er twee van gevonden. Mollenstreken -‐ De mol kon een verkeerd antwoord geven aan de groepjes die aan de beurt waren, als de vraag over hen ging. -‐ De mol kon eerder roepen dat ze dachten dat de tijd voorbij was, terwijl de tijd nog niet voorbij was. -‐ De Mol kon de jokers en de vragen kwijtmaken, zodat het moeilijker was voor de kandidaten om iets positiefs uit de opdracht te halen.

§ 2.3.4 Opdracht 4: Koopkracht Locatie Rekwisieten

Verboden Bijlages

Aantal teams

Stad Negen euro’s, negen enveloppen met de eerste foto, negen enveloppen met de eerste vraag en het eerste product, negen enveloppen met de tweede foto, de tweede vraag en het tweede product. Overleg met andere teams Bijlage 10: Foto bij opdracht 4: Koopkracht Bijlage 11: Vraag en product bij opdracht 4: Koopkracht Bijlage 12: Foto, vraag en product bij opdracht 4: Koopkracht Bijlage 22: De gegeven hints Negen

Uitleg *De enveloppen worden uitgedeeld.* Iedereen en alles kan overal zijn, in winkels maar bijvoorbeeld ook in restaurants. Met het geld dat jullie krijgen moeten jullie de hele opdracht volbrengen. Wij willen de bonnetjes achteraf van jullie ontvangen. Succes! Uitwerking Ieder groepje krijgt een euro en een foto, met daarop een bord. Dit is het bord naast De Walrus. Vlakbij dit bord zit een persoon, die ze moeten zoeken. Dit bord is een hint voor waar de eerste persoon zit. In de opdracht staat dat de persoon naar wie ze op zoek zijn, een zwarte boa om heeft. Als ze dit bord vinden, zien ze ook deze persoon. Vervolgens stelt deze persoon een vraag aan het groepje. Deze vraag is: Hoe duur is een loempia bij Long Shu? Vervolgens moet het groepje op zoek gaan naar Long Shu en ontdekken hoe duur deze is en dan terug naar de persoon om het antwoord te geven. Als ze het goed hebben, krijgen ze een envelop en als ze het fout hebben, moeten ze nog een keer op zoek naar het goede antwoord. In de volgende envelop zitten twee dingen. Ten eerste zit er een boodschappenlijstje in. Hierop staat een product, dat ze moeten zoeken en kopen om vervolgens aan het einde aan ons te laten zien. Ten tweede zit er in de envelop een foto. Deze foto is van een Heineken bord. Ze moeten op zoek naar de plek vanwaar deze foto is genomen. Deze foto is genomen vanuit de McDonald’s. Hier zitten twee personen. Als de groepjes deze personen vinden, krijgen ze weer een vraag. Deze vraag luidt: Hoeveel kost een grote bak popcorn bij de bioscoop? Als ze deze vraag goed beantwoorden, krijgen ze weer een boodschappenlijstje met daarop een product. Ook dit product moeten ze kopen van het geld dat ze nog over hebben. Als ze klaar zijn met deze opdracht moeten ze naar de StayOkay en de producten aan ons laten zien. Alleen als het ze gelukt is om deze producten voor minder dan een euro te kopen krijgen ze een hint. Verloop Zie bijlage 10 tot en met 12 voor de foto’s, vragen en producten bij deze opdracht. De hint die de groepjes kregen is opgenomen in bijlage 22. Alle groepjes hebben uiteindelijk de producten binnen het budget gekocht, iedereen is dus ook geslaagd voor deze opdracht en heeft een hint gekregen. De groepjes vonden het moeilijk om de aanwijzing bij de McDonald’s te vinden, maar dit werd op een gegeven moment doorverteld.

Mollenstreken -‐ De mol wist waar de personen zaten, wist wat voor producten hij moest kopen en wist waar deze producten waren. Als je goed op de mol lette, zag je dus dat die helemaal niet zoveel moeite had met het zoeken van de producten en aanwijzingen. -‐ Bij de personen in de McDonalds lag een portemonnee op tafel met daarop een kat. Kat is in het Engels cat, de naam van het groepje van de Mol. -‐ Er zaten twee personen in de McDonalds. De Mol zou er de nadruk op kunnen leggen dat er een groepje is dat McDonalds heet en hierdoor zouden de leerlingen kunnen gaan denken dat het groepje McDonalds de Mol is.

§ 2.3.5 Opdracht 5: Who is Who Locatie Rekwisieten Verboden Bijlages Aantal teams

Gang in de StayOkay Negen enveloppen met daarin de teamnamen -‐ Bijlage 13: Kaartjes met daarop de teamnamen bij opdracht 5: Who is Who Negen

Uitleg *De enveloppen worden uitgedeeld.* Jullie hebben nu drie kwartier om iets te bedenken en voor te bereiden wat typisch is voor het groepje dat je hebt getrokken. Er mag geen directe link zijn met het groepje, dus bijvoorbeeld geen namen of hobby’s. Let bijvoorbeeld op houding en articulatie. Daarna voeren jullie dit op en moet dit geraden worden door de andere groepjes. Als wij de link tot het groepje te gemakkelijk vinden, krijgt het groepje dat het uitbeeldt geen hint. Alleen het eerst gegeven antwoord telt. Succes! Uitwerking Ieder groepje krijgt een envelop met daarin de naam van een ander groepje. In drie kwartier moeten ze een toneelstukje bedenken, waarin ze aan de rest van de groepjes duidelijk moeten maken wie ze uitbeelden. Vervolgens moeten de andere groepjes raden wie ze uitbeelden. Als het geraden wordt, krijg zowel het uitbeeldende groepje als het groepje dat het raad een hint. Verloop In bijlage 13 zijn de kaartjes met daarop de teamnamen opgenomen. Ieder groepje werd geraden, omdat we een klas hadden die gemakkelijk was uit te beelden. Een keer ging het verkeerd, omdat iemand het verkeerde antwoorde schreeuwde zonder te overleggen en alleen het eerste antwoord telde. Toen verdienden beide groepjes geen hint.

§ 2.3.6 Opdracht 6: Get the picture Locatie Rekwisieten Verboden Bijlages Aantal teams

Rasterhoffpark Plastichoesjes met daarin fotostukjes, jokers -‐ Bijlage 14: Foto’s bij opdracht 6: Get the Picture Negen

Uitleg Waar vier staat, kan ook vijf worden gelezen in verband met verschillende speelvelden. Voor jullie zien jullie twee speelvelden. We verdelen de groep dan ook in tweeën. *De groep wordt in tweeën verdeeld.* Jullie hebben allemaal vier stukjes van verschillende foto’s. Het is de bedoeling dat jullie een complete foto verzamelen door de andere groepjes te beroven van het deel van de foto die jullie verzamelen. Jullie mogen een verdediger hebben die de mensen mag aftikken die jullie willen beroven. Als je af bent, moet je zonder foto terug naar je eigen honk. De foto’s moeten op het honk blijven liggen, behalve natuurlijk als je beroofd wordt. Jullie mogen nu allemaal op een honk gaan staan en krijgen een lampje. *De lampjes worden uitgedeeld.* Succes! Uitwerking De groep verdelen we in twee groepen, een groep van vijf groepjes en een groep van vier groepjes. Per speelveld is het de bedoeling dat de groepjes allemaal op hun honken gaan staan, die verspreid over het veld liggen. De kandidaten hebben op hun honk vier verschillende stukjes foto. Ze moeten zelf bepalen welke foto zij willen verzamelen. Ze laten een kandidaat achter als verdediger en de andere twee leden van het groepje gaan de overige groepjes beroven van hun fotostukjes. Wanneer zij de foto hebben verzameld, hebben ze gewonnen. Verloop De foto’s staan in bijlage 14. De foto’s zijn nog niet in stukjes. Dit kan namelijk pas worden gedaan wanneer het uitgeprint is. Er zijn dus alleen enkele voorbeelden gegeven van foto’s. Deze opdracht is door ons om twee uur ’s nachts uitgevoerd. Kies je ervoor om deze opdracht niet ’s nachts uit te voeren, zijn de lampjes overbodig. In het ene speelveld hadden de groepjes de opdracht goed begrepen en lukte het redelijk snel bij een groepje om een complete foto te verzamelen. Echter in het andere speelveld, renden de groepjes naar het speelveld van de andere groepjes en hadden ze niet helemaal door hoe het werkte. Uiteindelijk hebben ze na extra uitleg de opdracht alsnog goed volbracht. Ook werden er door een aantal groepjes nog een joker gevonden. Mollenstreken -‐ De mol kon stukjes foto kwijtmaken -‐ De mol kon er ook voor zorgen dat de klas in de war raakte over hoe de opdracht werkte

§ 2.3.7 Opdracht 7: Op zoek naar de schat Locatie Rekwisieten Verboden Bijlages

Aantal teams

Sneek Route (met 82 foto’s aangegeven) Mobiel Bijlage 15: Route bij opdracht 7: Op zoek naar de schat Bijlage 16: Vragen bij opdracht 7: Op zoek naar de schat Bijlage 17: Selectie van de vragen bij opdracht 7: Op zoek naar de schat Negen

Uitleg: Tegen de rijders: Geef ze de envelop en zeg dat ze naar de Martinikerk moeten komen als jullie op locatie zijn aangekomen. Tegen de groepjes: Stap in een auto, jullie komen allemaal aan de beurt Houd de foto’s op volgorde. Jullie gaan via de goede route door te zoeken naar de plekken vanwaar de foto’s zijn genomen. Beantwoord de vragen die bij de foto’s horen. Lever jullie papiertjes in en kies een vertegenwoordiger. *Er wordt een vertegenwoordiger gekozen.* De vertegenwoordiger mag geen vragen beantwoorden. *De selectie van de vragen stellen over huizen en gebouwen die de klas onderweg gezien heeft.* Na elke vraag: Als het antwoord verkeerd is, mag iedereen op een papiertje zetten van wie hij vindt dat geen hint verdiend. Als het goed is, krijgt de vertegenwoordiger een extra stem. De vertegenwoordiger krijgt sowieso een hint, ongeacht of het antwoord goed of fout is. Uitwerking: De groepjes worden door verschillende begeleiders naar een locatie in Sneek gebracht. Vanaf hier krijgen ze de opdracht om naar de Karekietlaan te gaan. Ze mogen geen mobiel gebruiken om erachter te komen waar dit is. Als ze hier zijn aangekomen, moeten ze wachten tot iedereen er is. Vervolgens krijgen ze een aantal foto’s. Deze foto’s leiden hen de weg naar de eindlocatie. Onderweg moeten ze goed opletten, omdat ze vragen kunnen krijgen over bepaalde huizen of gebouwen die ze onderweg gezien hebben. Als ze op de eindlocatie zijn aangekomen moeten ze een groepje kiezen als vertegenwoordigend groepje. Daarna stellen wij de groepjes een vraag. Deze vraag moeten ze unaniem beantwoorden. Als het antwoord fout is, moeten de groepjes allemaal een groepsnaam opschrijven van het groepje dat zij vinden dat geen hint verdient over de identiteit van de Mol. Nadat alle vragen zijn gesteld, krijgen de groepjes waarvan de naam niet is opgeschreven een hint over de identiteit van de Mol. Het vertegenwoordigend groepje krijgt sowieso een hint, maar mag tijdens de vragen geen antwoord geven. Verloop: Zie voor de route die de groepjes moesten fietsen bijlage 15.

Zie voor de vragen die de kandidaten meekregen bijlage 16. In bijlage 17 is een selectie van de vragen opgenomen. Elk groepje kwam aan bij de Karekietlaan, maar vanaf dat moment was er veel geruzie over de route die gefietst moest worden. Dit kwam vooral doordat de Mol aan het mollen was en het de groep onmogelijk maakte om de juiste route te fietsen. Uiteindelijk kwamen ze wel uit bij de eindlocatie, omdat een van de kandidaten in de buurt van de eindlocatie woonde en de locatie van de foto dus herkende. Hier werden de vragen gesteld en elke vraag werd goed beantwoord, waardoor elk groepje een hint kreeg. Mollenstreken -‐ Als Mol moet je ervoor zorgen dat de groepjes, die jou verdenken, geen hint kunnen krijgen. Het is dus handig om op die groepjes te stemmen.

§ 2.3.8 Opdracht 8: Teamkennis Locatie Rekwisieten Verboden Bijlages Aantal teams

Bogerman Drie vragenlijsten -‐ Bijlage 18 tot en met 20: de vragen Negen

Uitleg Jullie moeten een vertegenwoordiger kiezen die straks inschat of zijn teamgenoten het antwoord weten op de vraag die we stellen. Als hij denkt van wel, steekt hij zijn vinger op. Als hij denkt van niet, dan steekt hij zijn vinger niet op. Als het team het antwoord weet en dus de vraag goed beantwoordt mogen ze een plaats naar rechts. Als ze het antwoord fout hebben, moeten ze een plek naar links. Het team dat aan het einde van de vragen helemaal links staat, ligt uit het spel. *We stellen de vragen.* Uitwerking De groepen komen binnen in het lokaal waar we deze opdracht doen en moeten per groepje achter een van de drie tafels gaan staan die we hebben klaargezet. Daarna leggen we de opdracht uit. Er worden vertegenwoordigers gekozen en wij stellen vragen. De groepjes wisselen gedurende het spel steeds van plaats en het groepje dat aan het einde van de vragen helemaal links staat ligt uit het spel. Verloop Zie voor de vragen bijlages 18 tot en met 20. We stelden elk groepje gemiddeld twintig vragen, maar we stopten zo nu en dan iets eerder, wanneer dat beter voor het spel uitkwam en de Mol niet de afvaller was. Er vielen drie groepjes af. Dubbele laag De mol mocht absoluut niet aan de linkerkant staan aan het einde van het spel, want dat zou betekenen dat de mol uit het spel zou liggen. Dit is natuurlijk onmogelijk, want de mol verlaat nooit het spel. De mol wist van te voren wat de antwoorden op de laatste paar vragen waren, zodat de mol die in ieder geval goed zou kunnen beantwoorden, mochten ze aan de linkerkant staan. Ook konden wij eerder stoppen met vragen stellen, op een moment dat de mol niet links stond. De kandidaten wisten namelijk toch niet hoeveel vragen er zouden worden gesteld.

§ 2.3.9 Opdracht 9: Final Destination Locatie Rekwisieten Verboden Bijlages Aantal teams

In en rondom Sneek Mijnenveger plattegronden -‐ Bijlage 21: mijnenveger plattegronden Zes

Uitleg Hallo en welkom bij alweer de laatste opdracht van Wie is de Mol. Jullie mogen nu instappen in een auto en jullie moeten je ogen dicht houden. Als je op de locatie bent, waar je wordt gedropt, moet je naar het Martiniplein komen. Succes. *De kandidaten worden gedropt en lopen terug naar Sneek.* Nu volgt het tweede deel van deze opdracht. Jullie moeten met jullie groepje een soort mijnenveger spelen op deze blokken. Jullie beginnen op een blok en als dit blok niet overeenkomt met de juiste route, moeten jullie een minuut wachten en dan mogen jullie het weer proberen. Zo proberen jullie een route te vinden op deze blokken. Als jullie klaar zijn moeten jullie zo snel mogelijk naar de Morrahemstraat en een foto maken bij het straatnaambord. De drie groepjes die als laatste aankomen, vallen uit het spel. Uitwerking Er zijn nog zes groepjes in het spel. De opdracht begint met een dropping. Alle groepjes worden gedropt op een loopafstand van ongeveer 45 minuten van het Martiniplein. Ze moeten dus naar het Martiniplein lopen. Als ze hier zijn aangekomen, begint het tweede deel van deze opdracht. Ze moeten op de blokken die op het Martiniplein staan een soort route lopen. Ze moeten blok voor blok lopen en als ze op een verkeerd blok staan, moeten ze een minuut wachten en daarna opnieuw beginnen. Als een groepje klaar is met de route op de blokken, moeten ze naar de Morrahemstraat en een foto maken bij het straatnaambord. Daarna moeten ze terugkomen om de foto te laten zien. De drie groepjes die als laatste aankomen, liggen uit het spel. Verloop Zie voor voorbeelden van routes op de blokken bijlage 21. De groepjes werden allemaal gedropt en ze kwamen terug naar het Martiniplein. Er was zelfs een groepje dat ging liften om terug te komen. Ieder groepje deed er een tijdje over om over de blokken te komen en vervolgens fietsten ze allemaal zo snel mogelijk naar de Morrahemstraat en weer terug. De Scheppers, Die Welle en McDonald’s waren uiteindelijk als laatste en lagen uit het spel. Dubbele laag - De mol werd niet gedropt, maar ging gewoon naar huis om daar af te wachten tot er weer een paar groepjes terug waren - Toen het eerste groepje terug was bij de blokken, hebben wij de mol in codetaal gebeld, zodat ze terug zouden komen van huis en zo snel mogelijk weer mee gingen doen met de opdracht

§ 2.4 De testen

Bij de Wie is de Mol horen natuurlijk ook testen. We hebben er van te voren twee gemaakt en deze zijn afgenomen op de eerste en tweede dag. Sommige antwoorden van de test konden we pas tijdens de dagen zelf bepalen, omdat deze antwoorden gingen over de verloop van het spel. Ook kwamen er een aantal elementen uit de enquêtes naar voren. De testen staan in bijlage 23 en 24. Deze testen zijn ingevuld door de kandidaten zelf en hierbij staan dus ook het aantal fouten vermeld. De kandidaten met de meeste fouten in hun test, lagen uit het spel. De kandidaten die de eerste test het slechtst hadden gemaakt, bleven wel in het spel. Als kandidaten evenveel foute antwoorden hadden gegeven, werd er gekeken naar hoe lang de groepjes deden over het invullen van de test. Het groepje die de test sneller invulde, mocht door naar de volgende ronde. Bij elke test werd dus getimed. De antwoorden op de testen staan in bijlage 25 en 26. Dit is het correctievoorschrift van de testen. Bij de opdracht teamkennis vielen de groepjes de vier Musketiers, Geniel en de Watjes af. Uit de tweede test bleek dat de winnaar van het spel de Blondies waren. Ook hadden we de afvallende groepjes mee laten doen aan deze test, zodat ze nog wel betrokken bleven bij het spel. De “winnaar van de verliezers” was Geniel.

Hoofdstuk 3 Analyse van het experiment § 3.1 Analyse sociale psychologie

Bij Wie is de Mol werkt het allemaal net wat anders dan in de gewone samenleving: niets is wat het lijkt en je moet niemand vertrouwen. Omdat wij een klas hadden waarin iedereen elkaar al goed kende, was het moeilijk om elkaar te wantrouwen. Bij Wie is de Mol van AVRO kennen de kandidaten elkaar niet van te voren, wat het makkelijker maakt om te wantrouwen. De kandidaten bij ons experiment zaten binnen de grote groep ook nog eens in kleine groepjes, de teams. De mensen binnen hun team moesten ze juist wel weer vertrouwen. Daar kwam ook nog eens bij, dat we vrienden van elkaar hadden gescheiden bij het indelen van de teams. De informatie die ze met een team verzamelden werd dus ook gedeeld met vrienden die niet bij hun in het team zaten. Dit maakte het voor ons erg moeilijk om een professionele Wie is de Mol uit te voeren. De klas zag ons Wie is de Mol dan ook niet als iets professioneels, maar meer als een leuk klassenuitje. Toen wij begonnen met het ontwikkelen, was het ook nog niet professioneel. In het begin hadden wij namelijk bedacht dat we het spel al wilden beginnen, gewoon tussen de lessen door. Hoe verder we zaten in het ontwikkelingsproces van onze eigen Wie is de Mol, hoe minder wij het gingen beschouwen als een klassenuitje. Voor ons werd het echt iets professioneels. We wilden de klas in de lessen verschillende hints geven over de identiteit van de mol. Zo schreven we op verschillende borden het woord ‘wat’, omdat dat de beginletters zijn van de namen van de mollen, die we eerst hadden gekozen. Ook lieten we onze lerares Nederlands een les besteden aan vragende voornaamwoorden en dan vooral aan het woord ‘wat’. We kozen onze Mol, de Watjes, bestaande uit Wieke, Anna en Twan, omdat ze alle drie andere kwaliteiten hadden. Wieke is intelligent en heeft veel algemene kennis, Anna is sociaal en ligt goed in de groep en Twan is sportief. Uit het interview met Anne-‐Marie Jung, de Mol in seizoen 12, bleek ook dat je erg flexibel moet zijn als Mol. Onze Mollen hadden alle drie andere eigenschappen en kwaliteiten, waardoor ze elke opdracht goed zouden kunnen uitvoeren. Ook zouden ze zich aan elke situatie kunnen aanpassen. Ze waren dus erg flexibel. Daarnaast zorgde Anne-‐Marie er ook voor dat ze niet erg opviel als Mol, wat voor haar goed uitpakte. Ook onze Mollen waren niet opvallend aanwezig in de klas, dus we dachten dat ze niet snel op zouden vallen als Mol, maar omdat wij als organisatoren erg enthousiast waren over het spel gaven we te veel hints over de identiteit van de Mol. Nog voor we de eerste opdracht hadden uitgevoerd, was de Mol al geraden door verschillende groepjes. We moesten een nieuwe Mol kiezen en dit werd het groepje CAT, dat bestond uit Colin, Annegreet en Thijs. We kozen voor dit Molgroepje, omdat ze alle drie al wisten hoe Wie is de Mol werkt en hoe je je hoort te gedragen als Mol. Omdat de echte uitvoering van het spel steeds dichter bij kwam, hadden we niet veel tijd om de Mol instructies te geven en daarom was het handig dat zij al wisten wat ze moesten gaan doen. Zie bijlage 5 voor de brief die we aan de Mollen hebben gegeven met daarin korte instructies. Bij deze nieuwe Mol gaven we enkele subtiele hints in de klas. Toen Colin zijn presentatie hield, liet hij een plaatje zien van een kat en bij de presentatie van Thijs

lagen er brokjes kattenvoer op het bureau. Deze hints verwezen allebei naar de naam van hun groepje CAT. Ook gaven we nog de hint ‘romein’, die gelinkt kan worden aan de naam van de straat waar Annegreet woont. De hint ‘romein’ kregen de groepjes alleen als ze een wiskundig raadsel oplosten. Dit wiskundige raadsel was een van de opdrachten, die de groepjes kregen op school. Veel van deze opdrachten bedachten wij als organisatoren ter plekke en waren dus niet goed doordacht. Een voorbeeld van zo’n impulsieve opdracht is deze: Petra, een van de leerlingen die meedeed aan het spel, vertelde een keer in de klas dat ze zeker wist wie de Mol was. Wij wilden weten welk groepje zij verdacht als Mol, omdat we niet weer wilden dat onze Mol was geraden voor we officieel waren begonnen met het spel. Wij moesten dus met Petra praten, zodat zij ons kon vertellen welk groepje zij verdacht, maar als we gewoon met Petra gingen praten zou dit opvallen en dus moesten we iets bedenken waardoor we met ieder groepje konden praten. We gaven toen aan ieder groepje een verschillende opdracht. Zo moest een groepje alle traptreden tellen in de school en een ander groepje moest tellen hoeveel kluisjes er in school te vinden waren. Zo rende de hele klas de school rond, om hun opdracht te volbrengen, alleen maar omdat wij even met Petra wilden praten. Toen we eenmaal met Petra aan het praten waren, vertelde ze ons wie haar groepje verdacht als Mol, maar we wisten niet wat de andere groepjes dachten. Ook was het zo dat wij de groepjes niet allemaal evenveel informatie gaven. Omdat we onze vrienden vaker zagen dan de rest van de klas, kregen zij vaker een hint van ons. We behandelden dus niet ieder groepje hetzelfde. We hadden wel een zeer hechte klas, waardoor de meeste informatie wel met iedereen gedeeld werd. Deze hechte klas was ook het eerste probleem waar we tegen aan liepen toen we eenmaal begonnen met het echte spel, op 2 en 3 juli. Onze klas was een typisch voorbeeld van een primaire groep1. Dit houdt in dat het een groep was die gekenmerkt werd door persoonlijke en emotionele relaties. De primaire groep bleek achteraf geen goede groep te zijn voor Wie is de Mol, omdat de klas erg met elkaar verbonden was en veel informatie met elkaar deelde. De groepscohesie was dus groot. Deze groepscohesie stond het spel in de weg, omdat daardoor groupthink (groepsdenken)2 ontstond. Dit betekent dat de kandidaten de hechtheid en solidariteit van de groep belangrijker vonden dan het kijken naar en het nadenken over het spel. Het onderhouden van een goede relatie tussen de groepsleden was voor de kandidaten dus belangrijker dan het spelen van Wie is de Mol. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een opdracht die individueel uitgevoerd moest worden, maar alle antwoorden werden voorgezegd, omdat de klas de opdracht met z’n allen deed. (zie §3.2.4) Dit was niet de bedoeling, waardoor de opdracht niet ging zoals wij hadden gehoopt. De klas was dus niet echt bezig met de zoektocht naar de Mol.

1 Aronson, E. & Wilson, T. & Akert, R.M. (2014) 2 Aronson, E. & Wilson, T. & Akert, R.M. (2014)

In het volgende model wordt het proces, dat moet worden doorlopen om tot zelfontplooiing te komen, beschreven3. Zelfontplooiing is belangrijk voor een spel als Wie is de Mol, omdat de kandidaten dan ook out of the box kunnen gaan denken, in plaats van alleen maar uit te voeren wat wij ze opdragen. Hierdoor vullen ze het spel in met hun eigen ideeën en dit zorgt voor een extra spannend spel. Het model bestaat uit de volgende niveaus: 1. Lichamelijke behoeften 2. Behoefte aan veiligheid en zekerheid 3. Behoefte aan sociaal contact 4. Behoefte aan waardering en erkenning 5. Zelfontplooiing Afbeelding 1: De piramide van Maslow4 Iedereen begint tijdens een proces op het eerste niveau. Je kunt pas naar het volgende niveau als het niveau daarvoor behaald is. Eerst moet je dus zorgen dat je in je lichamelijke behoeften bent voorzien, dus een dak boven je hoofd, eten en sanitaire voorzieningen. Vervolgens moet je je ergens veilig voelen. Dan heb je sociale contacten nodig en daarna moet je erkenning en waardering krijgen van andere mensen en dan pas kun je jezelf ontplooien. Toen wij ons Wie is de Mol uitvoerden, was dit een kort experiment en het was dus moeilijk om aan de vier behoeften te voldoen, die aan zelfontplooiing vooraf gaan. Wij denken zelf dat in ons experiment het verkeerd ging bij niveau twee en niveau vier en dat zullen we nu nader verklaren. Wij hadden gezorgd voor een slaapplaats bij de StayOkay en goede maaltijden. Ook in de behoefte aan veiligheid is voor de meeste kandidaten wel voorzien. We hadden begeleiders geregeld die ten allen tijde beschikbaar waren. Het was bijvoorbeeld zo dat twee leerlingen een tekenbeet kregen tijdens het spel. Er was meteen een begeleider bij, die ervoor heeft gezorgd dat de teken veilig verwijderd werden. Ook waren de leerlingen in een omgeving die ze kenden en dat zorgt voor een veiliger gevoel. In de behoefte naar zekerheid is minder voorzien. De klas wist van te voren eigenlijk niet wat er op een dag zou gaan gebeuren, wat we zouden gaan eten of waar we naar toe zouden gaan en dus was er niet volledig sprake van een zeker gevoel voor de leerlingen. Ze moesten maar meedoen met het spel en ze hadden geen inspraak op wat ze zouden gaan doen op de dag. Niet iedereen in de klas vond dit fijn, dus niet iedereen had het gevoel van zekerheid en dus niet iedereen was voorzien in de behoefte naar veiligheid en zekerheid. 3 Maslow, 1934 4 PSVA, 2011

De mensen die wel het onverwachte aankonden, werden ook voorzien in behoefte drie, de behoefte aan sociaal contact. We waren met de hele klas samen en iedereen had vrienden in deze klas. Je was nooit alleen en iedereen deed mee, waardoor er niemand was die geen sociaal contact had. Aan de vierde behoefte, de behoefte aan waardering en erkenning is niet voldaan. Als iemand een opdracht goed had volbracht, kreeg diegene niet de waardering en erkenning die hij nodig had. Wij wisten dat het moeilijk zou zijn om gemotiveerd te zijn, zonder dat er een beloning tegenover zou staan. Daarom kozen wij ervoor om de groepjes die een opdracht goed uitvoerden, een hint te geven. Dit noemt men prestatieafhankelijke beloningen5. Deze beloning was niet wat de kandidaten ervan verwachtten, omdat de hints vaak te moeilijk waren om er iets mee te kunnen. Toch leidde het feit dat ze een beloning konden krijgen tot toename van belangstelling voor een taak, in dit geval dus de opdrachten. Doordat er aan het vierde niveau niet volledig werd voldaan, was niet iedereen in staat om tot zelfontplooiing te komen, wat we wel graag wilden in ons spel. Als iemand zichzelf ontplooit, komt diegene zelf met nieuwe ideeën en initiatieven. Dat maakt het spel een stuk spannender en leuker voor iedereen. Nu werd het spel precies zo gespeeld als wij het hadden uitgedacht. Niet iedereen was even gemotiveerd om het spel te spelen en ook de begeleiders en de klas waren verschillend gemotiveerd. De begeleiders waren intrinsiek gemotiveerd6. Dit betekent dat ze aan het ontwikkelen en uitvoeren van Wie is de Mol begonnen waren, omdat ze ervan genoten en het interessant vonden. De klas was eerst ook intrinsiek gemotiveerd, omdat ze veel zin hadden in Wie is de Mol. Toen het spel begon, merkten ze dat ze echt moeite moesten doen om leuk mee te doen aan het spel. Er lag bovendien een grote druk op hun prestaties, omdat ze uit het spel lagen als ze het niet goed deden. Ze werden extrinsiek gemotiveerd, wat betekent dat ze alleen nog gemotiveerd waren door de druk die op ze lag. Volgens de zelfperceptietheorie7 kan druk schadelijk zijn voor de intrinsieke motivatie, wat als gevolg had dat de deelnemers de belangstelling voor het spel verloren. Nog een reden waarom de groepjes minder gemotiveerd waren, is dat een deel van de klas niet goed wist hoe Wie is de Mol werkt. Ze wisten bijvoorbeeld niet dat de Mol kan liegen en dat ze als kandidaat tijdens de opdrachten dus goed op moesten letten welk groepje zich apart gedroeg. Toen de groepjes die het spel niet snapten eenmaal doorhadden dat ze goed op moesten letten en de mol moesten zoeken, was het eigenlijk al te laat. Ze liepen erg achter op de groepjes die het wel begrepen en zo raakte een deel van de leerlingen minder gemotiveerd. Daarnaast waren wij als organisatoren en presentatoren veel aanwezig bij het spel. Als de klas iets niet begreep, kwamen ze naar ons toe en we legden ze uit hoe ze het 5 Aronson, E. & Wilson, T. & Akert, R.M. (2014) 6 Aronson, E. & Wilson, T. & Akert, R.M. (2014) 7 Aronson, E. & Wilson, T. & Akert, R.M. (2014)

moesten doen. Doordat wij de moeilijke dingen eigenlijk voor de groepjes oplosten, hoefden ze zelf niet meer goed na te denken en waren ze minder gemotiveerd om zelf de raadsels op te lossen en hun best te doen voor moeilijke opdrachten. Ook andere factoren hebben invloed op de motivatie van personen8: -‐ De behoefte aan een gevoel van veiligheid -‐ De behoefte aan privacy -‐ De behoefte aan sociale contacten -‐ De behoefte aan status -‐ De behoefte aan uitdaging en zelfstandigheid, aan invloed hebben op de gang van zaken In de behoefte aan veiligheid is voor de meeste kandidaten wel voorzien. Dit hebben we al eerder omschreven bij de piramide van Maslow. De kandidaten hadden echter weer zeer weinig privacy. Ze waren altijd of met hun team of met de hele klas en ’s nachts sliepen ze met verschillende leerlingen op dezelfde kamer. Doordat ze weinig privacy hadden, zouden ze dus minder gemotiveerd kunnen zijn. De leerlingen hadden genoeg sociale contacten tijdens het experiment. Iedereen had vrienden in de klas en niemand was alleen, dus hierdoor zouden de kandidaten gemotiveerder kunnen zijn. Als kandidaten een opdracht goed volbracht hadden, kregen ze in principe geen speciale status. Ze konden nog steeds, net als ieder groepje, geëlimineerd worden. Ze kregen dus geen privileges en het spel ging gewoon door. Het enige wat de groepjes kregen als ze een opdracht goed volbrachten, was een hint. Met deze hint waren de groepjes meestal niet erg tevreden, omdat de hints aan de moeilijke kant waren. De zelfstandigheid en invloed die een persoon heeft, heeft ook invloed op de motivatie. De leerlingen hadden weinig zelfstandigheid tijdens het experiment. Ze moesten altijd beslissingen nemen met hun groepje en soms zelfs met de hele klas. Ze konden dus niet alleen dingen besluiten. Ook hadden de kandidaten weinig invloed op de gang van zaken. Er was een strak schema, waaraan iedereen zich moest houden. De kandidaten moesten meewerken, anders moesten ze naar huis, omdat het voor ons moeilijk was om controle te houden over ongeveer dertig personen. Zoals we al eerder hebben benoemd, was onze klas te groot om het spel individueel te spelen en dus was de klas in groepjes verdeeld. Om het te verduidelijken is het hier nog eens uitgelegd. Omdat de klas bestond uit dertig personen, kozen wij ervoor om te spelen in groepjes van drie. Elk groepje stelde een persoon voor in het spel. Wij dachten dat meerdere personen betere beslissingen zouden kunnen nemen dan een persoon alleen. Een individu kan gemakkelijker tunnelvisie krijgen en fouten maken, terwijl meerdere 8 Nisbett, R. & Ross, L., 1980

personen samen ideeën kunnen uitwisselen en elkaar voor fouten kunnen behoeden. Deze groepjes bleken achteraf voor ons spel echter niet fijn. De grote groep met alle klasgenoten was een primaire groep, maar de kleine groepjes van drie mensen waren allemaal secundaire groepen. Een secundaire groep is een groep die gekenmerkt is door onpersoonlijke en formele omgang9. Dit was van toepassing op de groepjes, omdat ze gedwongen waren samen te werken, zonder dat ze echt goed bevriend waren. Wij hadden er namelijk voor gekozen om vrienden van elkaar te scheiden, omdat ze zich dan misschien meer op het spel zouden focussen. Omdat de deelnemers hun groepjes vaak niet erg leuk vonden, waren ze eerder geneigd om zich naar de primaire groep te richten en dus met z’n allen samen te werken dan zich te richten op hun eigen team. We hadden behalve het scheiden van de vrienden niet gekeken naar de rolverdeling binnen de groepjes. Zo zaten in sommige groepjes drie leidersfiguren, terwijl een ander groepje geen leidersfiguur had. Ieder groepje functioneerde dus anders. In de samenleving, maar ook in Wie is de Mol komen zes modellen van het menselijk denken voor10. Met een model bedoelen we een bepaalde manier van kijken naar de werkelijkheid vanuit een bepaald standpunt of oriëntatie. Eerst zullen we de verschillende modellen uitleggen. Aan de hand van de modellen zullen we ieder groepje koppelen aan de modellen en analyseren. Hieruit kunnen we concluderen wat voor groepje optimaal functioneert. -‐ Het eerste model is winnen-‐winnen. Dit houdt in dat iemand voortdurend streeft naar wederzijds voordeel bij al zijn interacties. De oplossing is voor beide partijen voordelig. -‐ Het tweede model is winnen-‐verliezen. Dit staat voor ‘Als ik win, verlies jij’ en bij leiderschap betekent dit: ‘Ik doe het op mijn manier en jij krijgt niet de kans om het op jouw manier te doen.’ Mensen met zo’n mentaliteit lenen zich niet of moeilijk voor samenwerking en maken gebruik van hun positie, macht, diploma’s, bezit of imago om hun zin te krijgen. -‐ Het derde model is verliezen-‐winnen. Mensen met zo’n mentaliteit hebben vaak een ‘zwakke’ persoonlijkheid en willen graag geaccepteerd worden. Deze mensen gaan graag overal in mee en willen het vaak wel doen op een manier van een ander. Daarom doen ze alles omwille van de lieve vrede. Ze laten zich gemakkelijk intimideren door mensen met een sterke wil. -‐ Het vierde model is verliezen-‐verliezen. Hierbij zijn mensen zo geobsedeerd door hun vijand dat ze alleen nog maar kunnen denken aan de vernietiging van de ander, zelfs als dat ook hun eigen ondergang betekent. Als hij zich ongelukkig voelt, moet iedereen zich ongelukkig voelen.

9 Aronson, E. & Wilson, T. & Akert, R.M. (2014) 10 Stephen R. Covey, 1989

-‐

Het vijfde model is verliezen. Dit houdt in dat de samenwerking niet optimaal verloopt en dat het spel door de groepjes met zo’n mentaliteit niet wordt gewonnen.

-‐

Het zesde model is winnen. Mensen met een mentaliteit van winnen zijn er niet altijd op uit om een ander een nederlaag toe te brengen; het is voor hun niet relevant. Deze persoon wil alleen maar zijn eigen zaakjes veilig stellen en laat het aan een ander over om hetzelfde te doen.

De modellen van de personen apart van elkaar zorgen voor een groepsmentaliteit. Dit zijn de winnen-‐winnen, de verliezen-‐verliezen en de verliezen mentaliteit. De groepsmentaliteiten hebben invloed op de gang van zaken in het spel. Wanneer een groep door hun individuele modellen een winnen-‐winnen mentaliteit krijgt, is het waarschijnlijker dat ze ver komen in het spel dan wanneer een groep een verliezen mentaliteit heeft. De groep met een verliezen mentaliteit is meestal niet erg succesvol door de samenstelling van de groep. De kandidaten in een groep, die met hun individuele paradigma’s een verliezen-‐verliezen mentaliteit creëren, verliezen meestal door hun groepsmentaliteit. Als eerste gaan we in op ons molgroepje. In ons molgroepje zat één persoon met een duidelijke ‘winnen-‐verliezen’ mentaliteit. Dit merkte je aan de manier waarop deze persoon met de andere twee leden in het groepje omging. Deze persoon speelde de baas en de andere personen gingen hierin mee, wat laat zien dat deze twee personen een ‘verliezen-‐winnen’ mentaliteit hadden. Mensen met een winnen-‐verliezen mentaliteit voelen zich op hun gemak bij mensen met een verliezen-‐winnen mentaliteit; zij zijn de sterkere partij en zij bepalen wat er gaat gebeuren. Mensen met een verliezen-‐winnen mentaliteit vinden het fijn dat er iemand is die het voortouw neemt en gaan hier gemakkelijk in mee. Deze samenstelling zorgde ervoor dat iedereen tevreden was en er een win-‐win mentaliteit van het groepje ontstond. Omdat iedereen tevreden was, zette iedereen zich goed in en functioneerde het molgroepje goed. Naast het molgroepje waren er nog een paar groepjes met deze samenstelling. We hadden ook verschillende groepjes waarbij er twee of zelfs drie mensen waren met een winnen-‐verliezen mentaliteit. Als meerdere mensen met een winnen-‐ verliezenmentaliteit in een groepje zitten, leidt dat tot een verliezen-‐verliezen mentaliteit. De kandidaten uit deze groepjes wilden niet met elkaar samenwerken en niet tot compromissen komen. Dit zorgde ervoor dat ze snel uit het spel lagen. Het ging er bij hen niet om wie het spel zou winnen, maar om wie de leider was in het groepje. Mensen uit zo’n groepje zorgen er ook vaak voor dat de andere groepjes negatief gaan denken. Als zo’n groepje dus uit het spel ligt, willen ze ook niet meer dat anderen het leuk hebben. Dit zagen wij ook in het feit dat deze groepjes aan andere groepjes voorzeiden wie de mol was. Daarnaast hadden we ook nog een aantal groepjes waarin alleen maar mensen zaten met een verliezen-‐winnen mentaliteit. Hierin nam niemand echt de leiding, waardoor ze niet goed in het spel kwamen. Dit kwam omdat de mensen uit de groepjes niet zorgden voor een concreet plan. Deze groepjes hebben het dus ook niet ver geschopt in het spel.

Aan de hand van de enquêtes hebben we de groepjes kunnen indelen naar hun modellen. Groep

Individuele modellen

1 persoon winnen-‐ verliezen

Wieke, Anna en Twan (‘Watjes’) Wilco, Marrit P en Girthe (‘Wonka's’) Coos, Daphne en Marrit V (‘McDonald' s’) Colin, Thijs en Annegreet (‘CAT) Heleen, Corine en Petra (‘Blondies’) Ids, Martzen en Maaike (‘4 musketiers’) Gijs, Nynke en Liesbeth (‘Geniel’)

2 of 3 personen winnen-‐ verliezen

Groepsmentaliteit Uitslag 3 personen verliezen-‐ winnen x

Verliezen Winnen-‐winnen

Afgevallen bij opdracht 8: Teamkennis Tweede plaats

Verliezen

Afgevallen bij opdracht 9: Final Destination

Winnen-‐winnen

Mol

Winnen-‐winnen

Winnaar

Hester, Luisa en x Amber (‘Die Welle’) Tim, Martina en x Melissa (‘De scheppers’) Tabel 1: Individuele modellen en groepsmentalieiten

Verliezen-‐verliezen Afgevallen bij opdracht 8: Teamkennis Winnen-‐winnen Verliezen

Verliezen

Afgevallen bij opdracht 8: Teamkennis en winnaar van de verliezers Afgevallen bij opdracht 9: Final Destination Afgevallen bij opdracht 9: Final Destination

Binnen de groepjes moest er veel gecommuniceerd worden en dit ging niet altijd even goed. Dit komt doordat communicatie sterk gerelateerd is aan het niveau van vertrouwen. Omdat wij vrienden uit elkaar hebben gehaald bij het samenstellen van de groepjes, was er soms weinig sprake van vertrouwen, waardoor sommige groepjes op een laag niveau van communicatie met elkaar communiceerden. Er zijn drie niveaus van communicatie11: -‐ Het laagste niveau van communicatie is defensief. Dit is kenmerkend voor een gebrek aan vertrouwen. Het contact is gereserveerd en veilig en het taalgebruik is vaak formeel. -‐ Het middelste niveau is communicatie op basis van respect. Mensen respecteren elkaar en willen de kans op een vervelende confrontatie vermijden en daarom verloopt hun contact beleefd, maar zonder inlevingsvermogen. Hierbij worden vaak compromissen gesloten. Beide partijen geven en nemen. Als mensen een compromis sluiten, zoeken ze een middenweg en is de uitkomst nooit optimaal. Je kunt het voor je zien als een rekensom waarbij 1 + 1 = 1,5. -‐ Het hoogste niveau van communicatie is synergie. Ook dit niveau kun je weer voor je zien als een rekensom. De communicatie verloopt zo goed, dat 1 + 1 = 8 of 16 of zelfs 1600. Door de grote mate van vertrouwen, die synergie met zich meebrengt, zijn de oplossingen die worden bedacht beter dan alles wat aanvankelijk werd voorgesteld. Iedereen is daarvan overtuigd. Sterker nog, iedereen geniet ook van het creatieve avontuur. Er ontstaat een sfeer die zichzelf in stand houdt.

Grafiek 1: Levels van communicatie12 11 Stephen R. Covey, 1989 12 Hummel, P.A., 2010

Het bovenstaande diagram laat met het verband tussen trust (vertrouwen) en cooperation (samenwerking) de niveaus van communicatie zien. Zoals in de tabel op deze pagina te zien is, wordt met weinig vertrouwen en weinig samenwerking een defensieve communicatie gecreëerd. Dit is het laagste niveau van communicatie en bij deze vorm hebben de kandidaten een winnen-‐verliezen of een verliezen-‐winnen mentaliteit. Bij meer samenwerking en meer vertrouwen ontstaat er een respectvolle communicatie. Zoals net al genoemd werd, ontstaat er bij deze groep vaak een compromis. Dit zorgt er dus voor dat er nooit een optimale samenwerking ontstaat. Bij een zeer goede samenwerking en zeer goed vertrouwen tussen de kandidaten ontstaat er synergie. Dit is het hoogste niveau van communicatie en hierbij ontstaat de winnen-‐winnen groepsmentaliteit. Dit komt doordat de communicatie tussen de kandidaten optimaal is. Om de tabel te verduidelijken zullen we de tabel toelichten. Het communicatieniveau bepaalt wat de mentaliteiten voor de leden binnen een groepje zijn. Ook is er in de tabel te zien wanneer de groepjes afvielen, zodat er duidelijk wordt hoe deze communicatie het spel beïnvloeden.

Communicatie

Defensief

Wieke, Anna en Twan (‘Watjes’) Wilco, Marrit P en Girthe (‘Wonka's’) Coos, Daphne en Marrit V (‘McDonald's’ ) Colin, Thijs en Annegreet (‘CAT)

Compromis Winnen-‐winnen Compromis

Heleen, Corine en Petra (‘Blondies’)

Respectvol

Gevolg van het communicatie niveau Synergie

De kandidaten hebben een winnen-‐ verliezen of een verliezen-‐ winnen mentaliteit Winnen-‐winnen

Uitslag Afgevallen bij opdracht 8: Teamkennis Tweede plaats Afgevallen bij opdracht 9: Final Destination Mol

Winnaar

Ids, Martzen en Maaike (‘4 musketiers’)

Gijs, Nynke en Liesbeth (‘Geniel’)

Hester, Luisa en Amber (‘Die Welle’)

Tim, Martina en Melissa (‘De scheppers’)

De kandidaten hebben een winnen-‐ verliezen of een verliezen-‐ winnen mentaliteit Compromis

De kandidaten hebben een winnen-‐ verliezen of een verliezen-‐ winnen mentaliteit De kandidaten hebben een winnen-‐ verliezen of een verliezen-‐ winnen mentaliteit

Afgevallen bij opdracht 8: teamkennis

Afgevallen bij opdracht 8: Teamkennis en winnaar van de verliezers Afgevallen bij opdracht 9: Final Destination

Afgevallen bij opdracht 9: Final Destination

Tabel 2: Levels van communicatie en de gevolgen Zoals eerder uitgelegd vallen de groepjes op verschillende momenten af. Er vielen ook groepjes af bij opdrachten in plaats van testen. Hierbij konden groepjes worden geëlimineerd, terwijl ze wel wisten wie de Mol was. Dit is echter niet eerlijk en niet volgens de regels van de Wie is de Mol van AVRO. Omdat het spel werd gezien als een klassenuitje en omdat iedereen geld had betaald om mee te doen, vonden wij het niet kunnen om mensen tijdens het spel naar huis te sturen. We lieten de afgevallen groepjes dus bij het spel. Ze mochten geen opdrachten meer doen, maar ze mochten wel verder met hun zoektocht naar de Mol en ze konden ‘winnaar van de verliezers’ worden. Het bleek erg vervelend te zijn dat de afgevallen groepjes bij het spel bleven, omdat ze het spel niet meer serieus namen. Verder kregen we van iedere leerling vijftien euro en daar moesten we het mee doen. Het totale bedrag dat we hadden was 435 euro en dit was bij lange na niet genoeg om 29 leerlingen en een aantal begeleiders twee dagen lang te onderhouden. Onze ouders moesten dus nog bijspringen en we hebben elke opdracht zo goedkoop mogelijk moeten houden, waardoor er weinig mogelijkheden waren. Ook hadden we geen rekening gehouden met onverwachte kosten. Twee van de leerlingen kregen bijvoorbeeld tijdens

het spel een teek en daarom moest er een tekentang gekocht worden, terwijl we helemaal geen geld meer hadden. Ook was de locatie niet handig voor het spel. Iedereen woonde of in de omgeving van Sneek of in Sneek zelf en iedereen kende dan ook bijna elke buurt. Daardoor waren er weinig mogelijkheden voor bijvoorbeeld routes met een geheime eindlocatie. We hebben dit wel geprobeerd bij de opdracht Op zoek naar de schat. Dit ging inderdaad niet goed; de kandidaten fietsen meteen naar het eindpunt, omdat iemand de locatie op de foto van het eindpunt herkende. Zie voor meer informatie over het verloop deze opdracht §3.2.7. Daarnaast voerden wij het spel uit, terwijl er verschillende deadlines waren vanuit school. Iedereen wilde dus tijdens het spel naar school om verslagen in te leveren en handtekeningen voor handelingsdelen te vragen en dit had een negatieve invloed op het spel. Leerlingen waren namelijk minder met het spel bezig en meer met het ‘normale’ leven. Een aantal kandidaten waren ontzettend enthousiast over ons spel, maar er waren ook een paar kandidaten die er niet echt over te spreken waren. Er gingen zelfs een aantal kandidaten tijdens het spel naar huis. Dit kunnen we verklaren aan de hand van de 20-‐ 60-‐20 regel. Volgens de 20-‐60-‐20 regel zal twintig procent van de mensen binnen een groep je altijd volgen, in welke richting je ook gaat. Ze zullen met je meedenken en positief zijn. Deze groep hoef je niet meer te overtuigen om mee te doen. Zestig procent van de mensen zijn afwachtend. Ze hebben nog geen keuze gemaakt over welke kant ze op gaan. Ze zijn niet positief, maar ook niet negatief. De laatste twintig procent zal altijd negatief zijn, om wat voor reden dan ook. Je zult ze nooit meekrijgen in je plan en het heeft geen zin om hier energie in te steken. Bovenstaande zie je ook in de volgende afbeelding:

Afbeelding 2: De 20-‐60-‐20 regel13 13 Hazan, J. (2014)

De zestig procent, die nog niet heeft besloten wat ze gaan doen, kan dus nog alle kanten op. Als de twintig procent die enthousiast is, moeite doet om de zestig procent te overtuigen van de positieve kanten aan de situatie, zal deze twintig procent de zestig procent kunnen overtuigen. Dan zal er tachtig procent van de mensen enthousiast zijn en meewerken. De overige twintig procent zal je niet meekrijgen in je plan. Dit zie je ook in onderstaande afbeelding:

Afbeelding 3: De 20-‐80 regel14 Dit was bij ons experiment precies wat er gebeurde: de mensen die regelmatig Wie is de Mol keken en fan waren van het programma, konden niet wachten om mee te doen aan ons experiment. Ze vertelden aan iedereen, die niet bekend was met het programma, hoe het werkte en waarom het zo leuk is. Deze twintig procent kreeg de zestig procent, die afwachtend was, mee in haar enthousiasme. We kregen dus positieve reacties van ongeveer tachtig procent van onze kandidaten. De overige twintig procent was negatief en sommigen verlieten zelfs het spel. In onderstaande tabel laten we de visie over onze Wie is de Mol van onze kandidaten zien. De kandidaten die positief waren, behoren tot de enthousiaste twintig procent. De kandidaten die neutraal waren, behoorden tot de afwachtende zestig procent. De negatieve kandidaten behoorden tot de negatieve twintig procent en verlieten dan ook het spel. 14 Simonic, J. (2014)

Wieke Anna Twan Wilco Marrit Girthe Coos Daphne Marrit Colin Thijs Annegreet Heleen Corine Petra Ids Martzen Maaike Gijs Nynke Liesbeth Hester Luisa Amber Tim Martina Melissa

Positief x x x x x

Neutraal x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Negatief x x x x

Tabel 3: De resultaten van de 20-‐60-‐20 regel bij onze kandidaten

§ 3.2 Analyse van de opdrachten In dit deel zullen wij verklaren waarom wij sommige aspecten van de opdrachten en de organisatie wel overnemen naar ons draaiboek en waarom we sommige aspecten niet hebben gebruikt. Ook hebben we nog een aantal elementen veranderd. Dit komt voort uit ons leerproces tijdens het uitvoeren van de Wie is de Mol, het onderzoek naar sociale psychologie, enquêtes met de deelnemers van onze Wie is de Mol en interviews met oud-‐kandidaten van Wie is de Mol van AVRO. Deze interviews zijn te vinden in bijlage 27, 28 en 29. In deze enquête hebben we gevraagd naar de meningen van de kandidaten over de opdrachten, maar ook naar een aantal algemene zaken. De enquête vind je in bijlage 30 en zie voor de uitslag van de enquêtes bijlage 31.

§ 3.2.1 Opdracht 1: Copycat Onze hypothese voor deze opdracht was dat het een goede eerste opdracht zou zijn. We dachten dat daardoor de kandidaten goed in het spel zouden komen. We vonden het uitbeelden misschien wat kinderachtig, maar er zat wel een dubbele laag in de opdracht. Dit was het volgende: de Mol moest een inschatting maken of de kandidaten zouden raden wat er uitgebeeld werd. Aan de andere kant moest de klas nadenken over wat de Mol zou hebben ingeschat en daarop anticiperen. Dit principe wordt ook vaak gebruikt in de Wie is de Mol van AVRO, maar meestal in extremere situaties zoals bungeejumpen.

41%

Neutraal Negatief 53%

Positief

Diagram 1: Waardering uit de enquêtes bij opdracht 1: Copycat Uit het diagram blijkt dat veel mensen positief op deze opdracht reageerden. De mensen die erg positief waren zeiden: “Het was een originele opdracht, niet al te ingewikkeld, waarbij je met je groepje goed moest samenwerken” en “Het was leuk om uit te voeren, en je kunt er goed mollen”. Ook waren er nog een aantal mensen neutraal, maar dit kwam vooral omdat ze niet erg bekend waren met het spel en dus niet wisten wat goede opdrachten zijn. Ze hadden de dubbele laag, die het juist een goede opdracht maakt, er niet uitgehaald. Een van de kandidaten zei bijvoorbeeld: “Ik heb geen idee hoe Wie is de Mol werkt, ik weet dus ook niet of zulke opdrachten wel of niet bij Wie is de Mol horen”.

Het feit dat veel mensen positief reageerden op deze opdracht, valt vanuit de sociale psychologie te verklaren door de intrinsieke motivatie die toen nog aanwezig was. De kandidaten voelden nog geen druk, het was een relatief gemakkelijke beginopdracht en ze waren erg enthousiast. Zie voor meer over motivatie informatie §3.1. Wij zelf vonden dat de dubbele laag erg goed uitpakte. Door de waardering en het goede verloop van deze opdracht hebben we deze opdracht opgenomen in ons draaiboek. We hebben het ‘uitbeeld’-‐element eruit gehaald en vervangen met een ingewikkeldere basis. Zie §4.3.9 voor deze nieuwe opdracht.

§ 3.2.2 Opdracht 2: Stairway to Heaven

Onze hypothese was dat dit een goede, maar moeilijke opdracht zou zijn. Het element van vragen beantwoorden en op basis van de antwoorden een aantal treden lopen is iets wat vaak voorkomt in de Wie is de Mol van AVRO. De vragen hadden we gemaakt met informatie uit de enquêtes die we onze kandidaten voor het experiment hadden laten invullen. We hadden de kandidaten van tevoren niet verteld wat we met deze enquêtes van plan waren en ze waren dus verrast toen ze bij deze opdracht die informatie nodig hadden. Dit maakte het een moeilijke opdracht.

35% 47%

Neutraal Negatief Positief

18%

Diagram 2: Waardering uit de enquêtes bij opdracht 2: Stairway to Heaven Zoals te zien is in het diagram van de enquêtes, waren een aantal mensen negatief over deze opdracht. Dit kwam vooral doordat het niet praktisch bleek dat er dertig mensen op een smalle trap stonden, maar ook doordat ze de antwoorden op de vragen niet meer wisten. Ook werkte de marifoon niet naar behoren. Kandidaten die negatief waren, gaven als antwoord op de vraag “Welke elementen uit deze opdracht hadden beter gekund?” het volgende: “Een paar ‘vertrouwelingen’ kiezen, in plaats van de hele groep de trap op de sturen, met dertig mensen was het wat krap en de achterste mensen kregen weinig mee.” Ook waren er een aantal kandidaten wel positief, vooral omdat ze het spel herkenden uit de Wie is de Mol van AVRO. Een kandidaat die wel positief was, antwoordde namelijk op de vraag: “Zouden jullie deze opdracht meenemen naar een eventueel volgende Wie is de Mol?” het volgende: “Ja, ik geloof dat dit ook echt in Wie is de Mol heeft gezeten, prima spel.” Vele kandidaten herinnerden zich deze opdracht niet meer en vulden daarom neutraal in. De opdracht pakte minder goed uit dan wij hadden verwacht en daarom hebben we ervoor gekozen deze opdracht niet mee te nemen naar ons draaiboek. Ook al zouden we het veranderen dat ze niet met zo’n grote groep op een trap zouden staan, dan nog heeft deze opdracht geen unieke elementen.

§ 3.2.3 Opdracht 3: Race zonder klok

Onze hypothese was dat dit een spannende opdracht was vanwege de afwisseling. Tot nu toe hadden we alleen maar rustige opdrachten gedaan, deze opdracht vereiste meer fysieke inspanning. Daarnaast moest er ook nog worden nagedacht, want de kandidaten waren aan de tijd gebonden. Ze wisten namelijk onderweg niet hoeveel tijd er al verstreken was, want ze mochten geen klok mee. Ze hadden precies drie minuten om het bos in te gaan en weer terug te komen naar het centale punt. Ze moesten dus zelf de tijd inschatten.

23%

Neutraal 6%

Negatief Positief

71%

Diagram 3: Waardering uit de enquêtes bij opdracht 3: Race zonder klok Het merendeel is erg positief over deze opdracht. Ze vonden het een erg spannende opdracht. De kandidaten die positief waren zeiden: “Er zat veel spanning in deze opdracht, dat maakte het enthousiasme ook groter” en “Het feit dat we niet wisten hoeveel tijd we nog hadden, maakte het intens”. De locatie hadden we met zorg uitgezocht. Het was in het Rasterhoffpark te Sneek en de kandidaten begonnen allemaal in een soort van arena. Het was een grote kuil met daaromheen een hek, waar ze overheen moesten klimmen. Dit alles zorgde voor een spannende sfeer. Ook waren er jokers in het spel, wat ervoor zorgt dat de kandidaten niet alleen de vragen moeten beantwoorden, maar ook nog op zoektocht gaan naar jokers. Ook de mol kon erg creatief zijn in deze opdracht. Ze konden naast te laat komen ook nog de vragen in het bos kwijtmaken. Daarnaast konden ze de vragen ook wél meenemen, maar vervolgens niet juist beantwoorden. Bij deze opdracht kwamen ook weer de enquêtes aan bod. Zoals we al in de vorige opdracht gemerkt hadden, was dit voor de kandidaten erg lastig omdat ze de antwoorden niet hadden onthouden.

We hebben deze opdracht bijna compleet overgenomen in ons draaiboek, omdat we veel positieve reacties kregen. Sommige kandidaten vonden dit zelfs de leukste opdracht. Daarnaast is het ook een goede, actieve opdracht tussen de mentale opdrachten door. Zie voor de nieuwe opdracht §4.3.7.

§ 3.2.4 Opdracht 4: Koopkracht

Onze hypothese was dat deze opdracht als beste zou worden ervaren, omdat deze opdracht veel aspecten heeft. De kandidaten moesten namelijk personen en locaties zoeken aan de hand van foto’s, informatie verzamelen om verder te komen in de opdracht en ze moesten producten kopen.

35% Neutraal Negatief 53%

Positief

12%

Diagram 4: Waardering uit de enquêtes bij opdracht 4: Koopkracht Het merendeel in de enquête is neutraal, velen herinneren zich namelijk deze opdracht niet. Wij ervaren dit als een slecht teken. De redenen die de kandidaten hebben aangegeven waarom ze dit een slechte opdracht vonden waren: “Als je de eerste vraag niet wist, kon je meteen de hele opdracht niet meer doen” en “Het was te moeilijk om de producten te vinden”. Omdat de opdracht dus aan de moeilijke kant was, gingen de groepjes met andere groepjes samenwerken. Dit is een typisch voorbeeld van groepscohesie, die wij juist wilden voorkomen. Zie voor meer informatie over groepsdenken §3.1. De groepjes vertelden alle antwoorden door en zo verdween de spanning uit deze opdracht. Het was geen competitie meer, maar meer een gezellig spel. Een Wie is de Mol opdracht is meestal een gezamenlijke opdracht, zodat de Mol ook goed kan mollen. Deze opdracht was individueel, dus de Mol had niet zoveel mogelijkheden om te mollen. De kandidaten maakten er echter wel een gezamenlijke opdracht van en dit zorgde ervoor dat het spel niet ging zoals we gepland hadden. Op basis van het feit dat het spel dus niet zo uitpakte als we gehoopt hadden en omdat de opdracht ook geld gekost heeft, hebben we besloten deze opdracht niet mee te nemen in ons draaiboek.

§ 3.2.5 Opdracht 5: Who is Who

Deze opdracht hebben we op het laatste moment gemaakt, omdat we nog een avondprogramma nodig hadden. Onze hypothese voor deze opdracht was dus niet zo positief, we verwachtten dat de klas het ook niet als plezierig zouden ervaren.

29% Neutraal Negatief Positief

59% 12%

Diagram 5: Waardering uit de enquêtes bij opdracht 5: Who is Who De uitkomsten waren zeer positief, terwijl we dat niet hadden verwacht. Reactie waren bijvoorbeeld: “Ik vond het heel grappig om te doen, en nog leuker om de andere groepjes te zien. Ik vind dit zonder twijfel de leukste opdracht van het hele spel” en “Het was gezellig om zo even bezig te zijn en bovendien was het ook grappig om elkaar uit te beelden”. De opdracht is niet echt Wie is de Mol-‐waardig, het bevat geen spannende elementen zoals bijvoorbeeld een dubbele laag of veel mollenstreken. Toch begrijpen we wel waarom onze klasgenoten dit zo leuk vonden. Ze waren namelijk een primaire groep. Ze vonden dus ons hele Wie is de Mol meer een soort van afscheid van onze hechte klas in plaats van een competitieve, professionele strijd. Zie voor meer infomatie over soorten groepen §3.1.

§ 3.2.6 Opdracht 6: Get the picture

We hadden bedacht dat het erg leuk zou zijn om een nachtopdracht in het spel te verwerken. We zouden iedereen onverwacht wakker maken en naar het bos gaan. Hier zouden ze dan deze opdracht uitvoeren. Wij dachten dat iedereen het leuk en spannend zou vinden om dit te doen.

35% Neutraal

47%

Negatief Positief

18%

Diagram 6: Waardering uit de enquêtes bij opdracht 6: Get the picture Toen we eenmaal bezig waren met de opdracht bleek dat een groot gedeelte van de klas niet erg goed gehumeurd was tijdens de opdracht. Iedereen was geërgerd en voor een deel van de klas was de opdracht erg onduidelijk. Uit de enquêtes bleek het volgende: “Allereerst houd ik van slaap. Daarnaast was het nogal een onduidelijke opdracht, waardoor het een beetje een bende was en niet iedereen wist precies wat hij moest doen.” Toch werd de opdracht over het algemeen wel als positief ervaren, maar het feit dat het ’s nachts was, was voor sommigen negatief. Het overgrote deel van de klas was dus wel positief. De langetermijneffecten hebben er voor gezorgd dat we in ons draaiboek niet een nachtopdracht hebben opgenomen. De kandidaten waren de volgende dag namelijk erg moe en sommigen verlieten het spel en gingen naar huis. Verder was de opdracht niet echt Wie is de Mol-‐waardig, er zat namelijk niet een goede basis in, de kandidaten hoefden alleen maar wat fotostukjes te verzamelen. De Mol kon verder ook niet heel erg mollen. Daarom hebben we de opdracht ook niet voor overdag meegenomen.

§ 3.2.7 Opdracht 7: Op zoek naar de schat

Deze opdracht vonden wijzelf heel erg leuk, omdat er zoveel verschillende elementen in zitten. Eerst moesten de kandidaten vanuit verschillende locaties een straat vinden, vervolgens moesten ze een route volgen, ze moesten vragen beantwoorden over wat ze onderweg gezien hadden en vervolgens mochten ze nog bepalen wie wel of niet een hint zou verdienen.

6% 23%

Neutraal Negatief Positief

71%

Diagram 7: Waardering uit de enquêtes bij opdracht 7: Op zoek naar de schat Zoals uit de enquête blijkt, waren de kandidaten erg negatief over deze opdracht. Ze snapten de opdracht niet en de route werd niet echt duidelijk uit de foto’s. De Mollen vonden de opdracht wel weer erg positief, want ze konden deze opdracht goed saboteren. Een van de Mollen nam het voortouw in de opdracht en zij zorgde ervoor dat de hele opdracht mislukte. De klas volgde de route niet en er ontstond ruzie tussen ons als begeleiders en de klas, wat natuurlijk niet de bedoeling was. Ook besloot de klas te kijken naar de laatste foto op de route, wat het eindpunt was. Een van de leerlingen woonde daar dichtbij, waardoor ze daar gewoon naartoe konden fietsen en ze hebben dus de hele route niet gevolgd, wat wij erg jammer vonden.

§ 3.2.8 Opdracht 8: Teamkennis

Wij wisten dat Teamkennis niet een Wie is de Mol-‐waardige opdracht was. Het enige element dat wij positief vonden aan deze opdracht, was het feit dat groepjes moesten inschatten of de vertegenwoordiger het antwoord op de gestelde vraag zou weten. Wij hadden het probleem dat we teveel groepjes hadden, dus er moesten groepjes afvallen. We hadden nog negen groepjes, waarvan er drie af moesten vallen. Als we dit allemaal met testen hadden gedaan, zou dit teveel tijd in beslag hebben genomen. Vandaar dat we voor een opdracht hebben gekozen waarbij mensen zouden afvallen. Bij de echte Wie is de Mol kun je alleen uit het spel gaan doordat je niet genoeg weet over de identiteit van de Mol. Dit is dus niet eerlijk voor het verloop van het spel, want je weet misschien wel wie de Mol is, maar alsnog moet je uit het spel. Onze hypothese was dus dat de kandidaten het niet erg zouden waarderen dat ze er op zo’n manier uit moesten, maar de opdracht wel als positief zouden ervaren.

24%

Neutraal Negatief Positief

12% 64%

Diagram 8: Waardering uit de enquêtes bij opdracht 8: Teamkennis Tijdens het experiment kregen we negatieve reacties, van groepjes die uit het spel lagen door deze opdracht, omdat ze wel wisten wie de Mol was. Nu, drie jaar later, zijn ze de opdracht voor een groot deel weer vergeten. Wel herinneren ze zich vaak nog dat ze dit afvalsysteem oneerlijk vonden. Vooral de mensen die er zelf uitgingen op dit punt, kunnen zich dit nog goed herinneren.

§ 3.2.9 Opdracht 9: Final Destination

Onze hypothese was dat deze opdracht erg leuk zou worden. Het was spannend, maar je moest ook goed nadenken. Er zaten veel verschillende elementen in. Er zat onder andere een dropping-‐element in, waarover wij erg enthousiast waren.

41%

Neutraal Negatief 53%

Positief

Diagram 9: Waardering uit de enquêtes bij opdracht 9: Final Destination De opdracht werd heel verschillend ervaren. Sommigen vonden het droppen heel erg leuk en anderen vonden dat ze veel te ver moesten lopen. Een van de kandidaten zei: “Voor mijn gevoel werden we gigantisch ver gedropt”. Er was zelfs een groepje dat heeft gelift om terug te komen bij het Martiniplein. Uit de enquêtes blijkt ook wel dat de meningen over deze opdracht verdeeld zijn. Veel mensen die neutraal waren over deze opdracht, lagen hier al uit het spel en hebben de opdracht dus niet uitgevoerd. Wijzelf vonden het een erg leuke afsluiting voor het spel. Omdat er over het algemeen negatief werd gedacht over het dropping-‐element, hebben we dat niet meegenomen naar het draaiboek. Het mijnenveger spel vonden ze wel erg positief, dus deze hebben we wel bewaard. Zie voor de nieuwe variant van deze opdracht §4.3.10.

Hoofdstuk 4 ‘Wie is de Mol’-‐draaiboek § 4.1 Spelregels

Een strijd tussen negen kandidaten en een Mol. De Mol saboteert alles, terwijl de kandidaten hun best doen om zoveel mogelijk punten binnen te halen. Voor je ligt een draaiboek van het spannende spel: Wie is de Mol. De basis is er en nu is het aan jullie om de puntjes op de i te zetten. Veel succes, maar ook zeker veel plezier! Voor het spel zijn tien kandidaten nodig. Onder deze kandidaten is een Mol. Deze Mol wordt door jullie geselecteerd, op basis van een Mollicitatie. Zie voor meer informatie over de Mollicitatie §4.2. Van tevoren zullen jullie ook enquêtes af moeten nemen bij de kandidaten. Deze vind je in bijlage 32. Deze informatie wordt later gebruikt bij een aantal van de opdrachten. Ook worden de vragen gebruikt in de testen, dus het is belangrijk voor de kandidaten dat ze de ingevulde informatie van de andere kandidaten achterhalen tijdens het spel. Het spel duurt drie dagen. Deze drie dagen zijn gevuld met opdrachten, testen, maaltijden en zelfs nog wat vrije tijd. De indeling van deze dagen staat in bijlage 33 tot en met 35. Hierbij is onderscheid gemaakt in de activiteiten voor de kandidaten, de organisatoren en de begeleiders. Wanneer het spel niet volledig volgens schema loopt, is dat niet erg. De momenten van vrije tijd kunnen worden ingekort of je kunt iets langer doorgaan met bijvoorbeeld een opdracht. In deze drie dagen zullen de kandidaten twee nachten slapen op een plek naar keuze, bijvoorbeeld een StayOkay, een camping of een jeugdherberg. In verband met de opdrachten is het het beste om een plaats te kiezen die dichtbij een centrum, een bos of park en een groot plein ligt. De plaats die je kiest heeft ook invloed op de kosten. Aan de kandidaten zal je een klein bedrag moeten vragen om deze Wie is de Mol te organiseren. Het bedrag zal ongeveer op twintig euro uitkomen, wanneer je voor een eenvoudige verblijfplaats kiest. Deze prijs is inclusief eten, drinken, rekwisieten voor de opdrachten, prijzen voor de winnaars en bedankjes voor de begeleiders. In deze drie dagen zullen er tien opdrachten plaatsvinden. Deze opdrachten zijn kant-‐ en-‐klaar. Bij elke opdracht staat in het kort wat informatie over de locatie, de rekwisieten, wat niet is toegestaan, het aantal begeleiders, de bijlage die erbij hoort en hoeveel kandidaten er aan deze opdracht meedoen. Verder staat er een uitwerking, die in het kort vertelt wat de opdracht inhoudt. Bij de uitleg staat de tekst die de presentator zal vertellen aan de kandidaten voor en tijdens het spel. Daarnaast is er ook nog vermeld wat jullie moeten doen, voor deze opdracht kan worden uitgevoerd, bij voorbereiding.

De testen zijn nog niet helemaal ontwikkeld. We hebben wel een voorbeeld test gemaakt. Deze staat in bijlage 36. Deze heeft vijftien vragen, maar je kunt zelf bepalen hoeveel vragen je stelt. Dit hangt af van het verloop van de opdrachten. De richtlijn is ongeveer twintig vragen voor een normale test en ongeveer veertig vragen voor de eindtest. De antwoorden zijn echter nog niet bekend. Deze zullen door jullie bepaald moeten worden. De testen vinden plaats op de tweede en de derde dag. In totaal zullen er vier testen zijn. Bij de executie na de eerste en de tweede test vallen er drie

kandidaten af, bij de derde test zal er een persoon afvallen en bij de eindtest zal het duidelijk worden wie de verliezer is, wie heeft gewonnen en wie de mol is. De executie kun je naar eigen idee invullen. Je kunt bijvoorbeeld een naam noemen en na een korte pauze vermelden of diegene door is of niet. Ook kun je de naam noemen en vervolgens een rood of een groen papier laten zien. De kandidaten die afvallen tijdens de executie dienen direct naar huis te gaan. Voor de presentator is het erg belangrijk dat hij zich in zijn script verdiept. Voor het spannende effect moet er niet worden voorgelezen of opgedreund. Het script dat in het draaiboek staat, is de grote lijn en het is belangrijk dat er wordt geïmproviseerd. Ook tijdens de opdrachten gaat het spel gewoon door en zullen de momenten van de testen en waarop de kandidaten vrij zijn moeten worden ingeleid. Ook tijdens de executie moet de presentator praten. Deze tekst zul je dus zelf moeten verzinnen. De jokers en vrijstellingen die worden gebruikt tijdens het spel moet je zelf maken. Dit kan je volledig zelf invullen: je kunt bijvoorbeeld een stukje hout gebruiken of papier. Voor het Wie is de Mol-‐effect is het natuurlijk het best als de jokers van hout zijn. Hiervoor kun je bijvoorbeeld sjoelschijfjes gebruiken. De vrijstelling voor de Topito opdracht moet worden verdeeld in acht stukjes, dus maak hem niet te klein en mogelijk om door te zagen. Je kunt ook altijd een stukje karton verven en deze knippen. Voor de opdracht waarbij de kandidaten gaan kwartetten, kun je de vrijstelling heel laten. Ook zullen de kandidaten Molboekjes nodig hebben. Hierin kunnen ze al hun gedachten en verdenkingen opschrijven. Ook is het aan te raden om praktische informatie op te schrijven, die later eventueel in de test terug kan komen. De Molboekjes hoeven de kandidaten niet zelf mee te nemen. Deze krijgen ze bij opdracht drie van jullie. Als molboekjes kunnen jullie bijvoorbeeld schriften aanschaffen. In de uitwerking van de opdrachten hebben wij punten gebruikt voor het beloningssysteem. Je kunt een beloning koppelen aan het aantal punten dat is behaald, of je kunt zelf een volledig nieuw beloningssysteem ontwikkelen.

§ 4.2 De molkeuze

Het kiezen van een Mol is een lastig proces. Daarom is hieronder een stappenplan uitgewerkt, hoe je het beste te werk kunt gaan. Stap 1: Je stelt aan al je kandidaten de vraag of ze de Mol willen zijn. Dit moet wel in een persoonlijk gesprek en dus niet als de hele groep bij elkaar is. Je noteert de namen van de kandidaten die de Mol willen zijn. Stap 2: Je laat de kandidaten, die de Mol willen zijn, de Big Five test invullen. Zie voor de test bijlage 37. Stap 3: Je kijkt de test na aan de hand van het correctievoorschrift. Dit correctievoorschrift vind je in bijlage 38. Stap 4: Met de kandidaten die nog een goede Mol zouden kunnen zijn, voer je een gesprek waarin je een aantal vragen stelt. Een paar voorbeelden zijn bijgevoegd in bijlage 39, maar natuurlijk moet je zelf de vragen stellen die jij belangrijk vindt. Stap 5: Op basis hiervan heb je een Mol gekozen. Deze Mol geef je nu de Mollenbrief die is bijgevoegd in bijlage 40 of je geeft hem de brief die je zelf hebt geschreven. In deze brief staat de uitleg over elke opdracht en hierin staat ook hoe de Mol zich het beste kan gedragen bij elke opdracht.

§ 4.3 De opdrachten van ‘Wie is de Mol’-‐draaiboek § 4.3.1 Opdracht 1: Rennen en Raadsels Locatie Rekwisieten Verboden Aantal begeleiders Bijlages Aantal kandidaten

Bos (hemelsbreed tenminste vier kilometer lang en breed is) Twintig groene, 25 witte enveloppen, de vijf keer vijf hints, een bak/tas voor de mobieltjes en horloges en een klok Tijd, mobiel, communicatie met andere tweetallen Zes -‐ Tien

Uitwerking: De kandidaten moeten tweetallen vormen. Elk tweetal wordt door begeleiders naar hun persoonlijke beginpunt gebracht. Elk tweetal wordt dus naar een ander punt gebracht. Ieder tweetal krijgt vijf witte enveloppen, hierin zitten aanwijzingen over de locatie van het eindpunt. Als ze deze openmaken, kost het 200 punten. Om dit te compenseren, zijn er onderweg groene enveloppen met daarin raadsels te vinden. Lukt het ze om de raadsels op te lossen, dan levert dit 100 punten op voor de pot. Om precies twee uur begint de opdracht. Ze gaan op zoek naar de eindlocatie. Het is belangrijk dat deze eindlocatie kenmerkend is, door bijvoorbeeld een hoge toren. Iedereen moet op dezelfde afstand van de eindlocatie verwijderd zijn, bijvoorbeeld twee kilometer. Hiervoor hebben ze drie kwartier de tijd, maar ze hebben geen klok en dus moeten ze zelf inschatten wanneer de tijd voorbij is. Achteraf zullen zij horen of hun antwoorden op de raadsels goed zijn of niet. De punten van de raadsels worden alleen gegeven als iedereen binnen de tijd is aangekomen op het eindpunt. Uitleg door de presentator: Goedemorgen. Welkom bij de eerste opdracht van Wie is de Mol. Mag ik jullie mobiel en horloges innemen? *Je neemt de mobieltjes en horloges in.* Jullie mogen nu tweetallen vormen. Ga je gang. *Je wacht een moment, terwijl de kandidaten zich verdelen in tweetallen.* Jullie worden zometeen per tweetal naar een locatie gebracht. Vanaf dat moment hebben jullie drie kwartier om de eindlocatie te vinden. Jullie krijgen ook vijf enveloppen. Hierin staan aanwijzingen over de locatie van het eindpunt. Elke keer als jullie een witte envelop openen, dan verdwijnen er 200 punten uit de pot. Om dit te compenseren, hangen er onderweg groene enveloppen. In deze enveloppen zitten raadsels die jullie moeten oplossen. Hebben jullie het antwoord goed, dan ontvangen jullie 100 punten. Jullie krijgen dit echter alleen als de hele groep binnen de tijd het eindpunt bereikt. Succes. *De opdracht begint, je loopt weg.* Voorbereiding (ongeveer een maand van tevoren): Als organisator moet je van tevoren naar de locatie gaan waar je de opdracht uit wilt voeren. Je moet op zoek gaan naar een geschikte eindlocatie die een aantal kenmerken heeft, zoals een opvallende boom. Van deze locatie moeten vijf hints komen. Hiervoor

kun je dus foto’s, een cryptische omschrijving of een andere hint maken. Deze vijf hints stop je in vijf witte enveloppen. Dit doe je vijf keer en nu heb je dus 25 gevulde enveloppen. Voor elk tweetal zijn er vijf enveloppen met vijf verschillende hints. Elk groepje heeft echter wel dezelfde vijf hints. De 20 raadsels stop je in groene enveloppen. De mol moet je zoveel mogelijk informatie geven over de opdracht. Hij moet de locaties van de raadsels en de eindlocatie kennen, net als de inhoud van de witte en groene enveloppen. Voorbereiding tijdens het evenement: De groene enveloppen moet je verspreiden door het bos. Je moet de enveloppen natuurlijk niet te gemakkelijk verstoppen, maar ze moeten wel gevonden kunnen worden.

Raadsels: De raadsels zijn nog niet gemaakt. Dit kun je als organisator zelf doen, zodat je de moeilijkheidsgraad van de raadsels kan aanpassen aan de doelgroep. Een voorbeeld van een raadsel dat geschikt is voor deze opdracht is deze: De nalatenschap Een vader heeft zeventien auto’s als hij sterft. In zijn testament laat hij zijn oudste zoon de helft van zijn autobezit na. De middelste zoon 1/3e en de jongste 1/9e. Net als de broers de auto’s in stukken willen zagen om aan het testament te voldoen, zegt de notaris een betere oplossing te hebben. Welke? Het antwoord op de nalatenschap De notaris geeft zijn eigen auto aan de broers. Nu zijn er dus achttien auto’s. 18/2=9. De oudste broer krijgt dus negen auto’s. 18/3=6. De middelste broer krijgt dus zes auto’s. 18/9=2. De jongste broer krijgt dus twee auto’s. 9+6+2=17. De laatste auto geven ze terug aan de notaris.

§ 4.3.2 Opdracht 2: Topito Locatie Rekwisieten Verboden Aantal begeleiders Bijlages Aantal kandidaten

Alle locaties voldoen Een hele vrijstelling en een vrijstelling verdeeld in acht stukjes -‐ Een Bijlage 41: Verloop bij opdracht 2: Topito Tien

Uitleg door de presentator: Hallo. Er is een moment waarop je zeker niet af wilt vallen en dat is bij de eerste test. Een van jullie kan een vrijstelling verdienen. Is er iemand die zich daarvoor aanmeldt? *Je wacht de reactie af.* Naam kandidaat, jij was als eerste. Gefeliciteerd, jij bent in elk geval zeker van een deelname aan dit vrijstellingsspel. Jij kiest een deelnemer die ook mee mag spelen aan dit spel en die kiest een volgende. Dit gaat zo door, tot er acht deelnemers zijn. Er blijven dus twee kandidaten over, die niet meedoen aan dit spel. Naam kandidaat, kies maar iemand. *Je wacht af tot er acht mensen gekozen zijn.* Jammer namen van degenen die niet meedoen, jullie mogen even aan de kant gaan staan. *Je wacht tot degenen die niet meedoen aan de kant zijn gaan staan.* Dit is een vrijstelling. *Je houdt de hele vrijstelling omhoog.* Deze is zometeen verdeeld in acht stukjes. Wie als eerste deze acht stukjes heeft, krijgt de vrijstelling. Waar het om gaat, is dat jullie er samen uitkomen wie de vrijstelling krijgt, door middel van onderhandelingen. Jullie moeten je verdelen in vier tweetallen. *De kandidaten verdelen zich in tweetallen.* Jullie krijgen nu allemaal drie minuten om te onderhandelen over wie van jullie twee de topito krijgt. Loten mag niet, dus je mag bijvoorbeeld niet een getal onder de tien gaan raden. Doe je dit wel, gaan er 400 punten uit de pot. Komen jullie er niet uit, dan gaan de topito-‐stukjes naar degene met wie jullie anders hadden moeten onderhandelen en gaan er 500 punten uit de pot. Na drie minuten is deze ronde voorbij en gaan de winnaars van de rondes tegen elkaar. Ook deze ronde duurt drie minuten. Dezelfde regels gelden hier. Dan volgt de laatste ronde. Wint niemand iets, gaan ook hier weer 500 punten uit de pot. Wint in deze laatste ronde iemand alle topitostukjes, dan heeft deze persoon de vrijstelling gewonnen en kan deze kandidaat dus niet uit het spel liggen door de volgende test. *Je deelt de topitostukjes uit aan de acht kandidaten die meespelen.* Succes. Uitwerking: Er wordt gevraagd door de presentator naar een kandidaat voor het vrijstellingsspel. De eerste persoon die zich aanmeldt om mee te doen aan het vrijstellingsspel kiest een volgende en ook die kiest weer een. Dit gaat door tot er acht mensen zijn. De overige twee mensen doen niet mee aan het spel. Deze acht kandidaten verdelen zich in vier tweetallen en ze krijgen per persoon een topito, een deel van de vrijstelling. Deze tweetallen mogen drie minuten lang onderhandelen over wie de topito van de ander krijgt. Als je de onderhandeling wint heb je dus twee topito’s en mag je door naar de volgende ronde.

Als er een ronde is waarbij een tweetal er niet uitkomt wie de topito krijgt, gaan er 500 punten uit de pot. De persoon die heeft gewonnen bij het andere tweetal, krijgt vervolgens de topito’s van het tweetal dat er niet is uitgekomen. Wie de partjes van welke andere kandidaat krijgt, is opgenomen in het spelschema in 41. De volgende ronde duurt weer drie minuten. Win je de volgende ronde ook, dan krijg je vier topito’s. Daarna is de laatste ronde, hierin wordt bepaald wie alle topitostukjes, dus de hele vrijstelling, krijgt en ook deze ronde duurt drie minuten. Er mag niet geloot worden. Dit betekent dat je niet bijvoorbeeld een getal onder de tien mag gaan raden om te beslissen wie de topito krijgt. Als er wel wordt geloot, gaan er 400 punten uit de pot. Degene die de vrijstelling heeft gewonnen kan niet uit het spel bij de eerst volgende test. Als niemand de vrijstelling wint, kan iedereen eruit gaan bij de test, behalve de Mol natuurlijk. Voorbereiding: Zorg ervoor dat je de vrijstelling in acht topito’s hebt verdeeld.

§ 4.3.3 Opdracht 3: Zoekt en gij zult vinden Locatie Rekwisieten Verboden Aantal begeleiders Bijlages Aantal kandidaten

Stad De mollenboekjes, bijvoorbeeld schriften, en pennen. -‐ Een -‐ Tien

Uitleg: Hallo allemaal. Jullie krijgen van mij een Mollenboekje en een pen voor de rest van Wie is de Mol. *Je deelt de molboekjes en pennen uit.* Deze zullen jullie goed kunnen gebruiken vanaf nu. Dan kunnen we nu ook gelijk verder met de volgende opdracht. Jullie hebben een uur de tijd om de locatie te vinden. Als dit jullie lukt, verdienen jullie 1000 punten voor de pot. Veel succes. Uitwerking: Van te voren worden de kandidaten ergens naartoe gebracht, in een stad. Hier krijgen ze een Mollenboekje en een pen. Wat de kandidaten niet weten, is dat in de mollenboekjes een telefoonnummer verspreid staat. Dit is het telefoonnummer van een van de begeleiders, die de informatie heeft over de locatie die ze moeten vinden. Het telefoonnummer is als volgt verspreid: in het eerste boekje staat bijvoorbeeld 5:3. Dit betekent dat op de vijfde plaats van het nummer een drie moet staan. Zo krijg je met 1:0, 2:6, 3:1, 4:2, 5:3, 6:4, 7:5, 8:6, 9:7, 10:8 het nummer 0612345678. Dit nummer moeten ze bellen en dan krijgen ze de naam van de locatie te horen. De locatie moet op ongeveer anderhalve kilometer afstand zijn. Voorbereiding: Over de tien molboekjes moet verdeeld een telefoonnummer op worden geschreven. Stel je voor, je hebt het telefoonnummer 0612345678, dan doe je dat als volgt: -‐ Molboekje 1: “1,0” -‐ Molboekje 2: “2,6” -‐ Molboekje 3: “3,1” -‐ Molboekje 4: “4,2” -‐ Molboekje 5: “5,3” -‐ Molboekje 6: “6,4” -‐ Molboekje 7: “7,5” -‐ Molboekje 8: ”8,6” -‐ Molboekje 9: “9,7” -‐ Molboekje 10: 10,8” Het eerste cijfer stelt hier de plaats in het telefoonnummer voor en het laatste cijfer stelt het cijfer in het telefoonnummer voor.

§ 4.3.4 Opdracht 4: Dubbelspel Locatie Rekwisieten Verboden Aantal begeleiders Bijlages Aantal kandidaten

Buiten bij de slaapplaats De kaartjes met rollen, jokers -‐ Een Bijlage 42: Rollenkaartjes bij opdracht 4: Dubbelspel Tien

Uitleg: Goedenavond. Zoals jullie weten is er maar een Mol. Vanavond hebben we twee Mollen voor deze opdracht. Bij de volgende opdracht kan iedereen de Mol zijn, de Mol hoeft nu dus geen Mol te zijn… We gaan een kampvuurspelletje spelen. Hierbij spelen de kandidaten tegen twee Mollen. Als het de Mollen lukt de kandidaten uit te schakelen, verdienen ze drie jokers. Lukt het de kandidaten om de Mollen te ontmaskeren, dan krijgen ze 1500 punten voor de pot. Veel speelplezier. We gaan beginnen met de rolverdeling. Ik geef jullie allemaal een kaartje. *Je deelt de kaartjes uit.* Hierop staat wat jullie rol is in het spel. Kijk er naar, neem het in je op en besef je wat je rol is vanavond. Als je het helder voor de geest hebt, dan is het nu tijd voor de eerste nacht. Iedereen mag zijn ogen dicht doen. In de nacht, maken de Mollen zich bekend. Alle kandidaten houden hun ogen dicht en de Mollen mogen langzaam hun ogen open doen. *Je wacht een moment.* De Mollen hebben zich bekend gemaakt. Iedereen doet zijn ogen weer dicht en geniet nog even van de nacht. Iedereen mag zijn ogen open doen. Daar zitten jullie, tien kandidaten. Nou ja, er zijn Mollen onder jullie. DAG: Als je iemand verdenkt, moet je een proces aanspannen. Jullie mogen overleggen. *Er vindt overleg plaats tussen de kandidaten.* Volgens mij is het tijd om te gaan stemmen. Iedereen mag z’n rechterhand omhoog doen. Dan gaan we naar het eerste beslissende moment van de avond. Ik tel tot drie en als ik bij drie ben dan mogen jullie wijzen naar degene van wie je denkt dat die de mol is. 1 ... 2 ... 3. Ik zie dat de meeste stemmen zijn voor persoon die het meest wordt aangewezen. Dat betekent persoon met de meeste stemmen, dat jij de meeste stemmen hebt. Je mag laten zien wat je rol was vanavond. Persoon met de meeste stemmen mag niet meer bewegen, niets meer zeggen, niets meer laten weten. NACHT: We gaan door en het wordt nacht. Dus iedereen mag zijn ogen dicht doen. Sterker nog, iedereen moet zijn ogen dicht doen. De Mol slaat in de nacht toe door een kandidaat uit te schakelen en als het straks dag wordt, is voor een kandidaat het spel voorbij. De Mollen doen hun ogen open en beslissen wie er zal worden vermoord, door te wijzen naar hun slachtoffer. Wanneer ze het met elkaar eens zijn, zal de aangewezen persoon

worden vermoord. De Mol heeft toegeslagen, het is tijd om te ontwaken. De ogen mogen open. Iedereen zit er nu nog, maar de kandidaat bij wie ik zo stop, is vannacht door de Mol verslonden. *Je loopt naar degene toe en zegt de naam.* Een kandidaat minder. Elke nacht slaat de Mol toe, maar overdag zijn de kandidaten aan de beurt, dus ga je gang. Misschien hebben jullie nu wel een verdenking. *Overleg kandidaten.* Volgens mij is het tijd voor een proces. De dagen en nachten herhaal je tot een van deze scenario’s plaatsvindt: De laatste Mol gaat na een proces overdag dood: De kandidaten hebben gewonnen. Er komen 1500 punten in de pot. Gefeliciteerd! Helaas geen drie jokers voor de Mol. De laatste burger gaat na een proces overdag dood: De Mollen hebben gewonnen. Ze krijgen drie jokers en er komen geen 1500 punten in de pot. De laatste burger gaat ’s nachts dood: De laatste kandidaat is vannacht verslonden. De Mollen hebben gewonnen. Ze krijgen drie jokers en er komen geen 1500 punten in de pot. Voorbereiding: Dit spel draait om improvisatie, het kampvuurspel kan op veel verschillende manieren verlopen. Daarom is het belangrijk dat je als organisator je goed in het script van de dag, de nacht en de eindscenario’s verdiept. Als er even veel stemmen op een twee personen zijn, moeten ze een getal onder de tien raden die de organisator heeft bedacht. De rollenkaartjes vind je in bijlage 42.

§ 4.3.5 Opdracht 5: Een foto zegt meer dan duizend woorden Locatie Rekwisieten Verboden Aantal begeleiders Bijlages

Aantal kandidaten

Stad De woordkaartjes, camera/iPad/mobiel, een laptop en een kabeltje die van de camera/iPad/mobiel naar de laptop kan. Woordenboek en Google Translate Drie Bijlage 43: Alle woorden bij opdracht 5: Een foto zegt meer dan duizend woorden Bijlage 44: Woordenlijst 1 bij opdracht 5: Een foto zegt meer dan duizend woorden Bijlage 45: Woordenlijst 2 bij opdracht 5: Een foto zegt meer dan duizend woorden Zeven

Uitleg: Hallo, ik ben opzoek naar drie alfa’s. Deze drie mensen mogen met deze begeleider meelopen. Uitleg voor de vier fotografen: Voor de rest: jullie moeten je in twee groepen verdelen. *De overgebleven kandidaten verdelen zich.* Beide groepen krijgen dertig woorden, deze moeten jullie fotograferen. Jullie mogen natuurlijk niet de woorden fotograferen, maar een voorwerp dat het woord uitbeeldt. *Je overhandigt de woordenkaartjes in een envelop.* Deze foto’s moeten in de stad worden gemaakt. Jullie mogen zelf niet op de foto komen. Na een halfuur moeten jullie hier weer zijn. Succes. Uitleg voor de drie alfa’s: Jullie hebben hier een lijst van zestig woorden, die jullie binnen een halfuur uit je hoofd moet kennen *Je overhandigt de woordenkaartjes.* Deze woorden zijn in het Latijn en jullie moeten straks bij de getoonde foto het goede woord in het Latijn noemen. Succes. Uitwerking: De groep wordt verdeeld in twee groepen. Ten eerste worden er drie alfa’s gevraagd. Deze drie kandidaten blijven op de plek waar ze zijn. De andere vier kandidaten gaan met een begeleider mee, die hun op een andere plek uitlegt wat zij moeten doen. De rest van de groep blijft bij de presentator en krijgt daar de uitleg. De drie alfa’s krijgen een lijst met zestig woorden van het Nederlands naar het Latijn, die ze moeten leren. Deze vindt je in bijlage 43. De andere vier kandidaten verdelen zich in twee groepjes van twee. Elk groepje krijgt een lijst met dertig woorden mee, die ze op de foto moeten zetten. Deze lijsten zijn opgenomen in bijlage 44 en 45. Dit gebeurt allemaal in een halfuur. Daarna komen de drie alfa’s en de overige vier mensen weer bij elkaar. De apparaten waarmee de foto’s zijn gemaakt worden aan de laptop gekoppeld. De foto’s die gemaakt zijn, worden een voor een getoond en de alfa’s moeten de Latijnse vertaling noemen. Een begeleider controleert ondertussen of deze vertaling klopt. Waarschijnlijk hoeven de alfa’s niet alle zestig woorden te noemen, omdat de fotogroep niet alle zestig dingen op de foto heeft kunnen zetten. Per goed woord verdient de groep 20 punten voor de pot. Als de alfa’s een woord verkeerd hebben gaan er 20 punten uit de pot.

§ 4.3.6 Opdracht 6: Foutje bedankt Locatie Rekwisieten Verboden Aantal begeleiders Bijlages Aantal kandidaten

Binnen, in een sfeervolle ruimte Het gedicht in oud-‐Nederlands -‐ Drie Bijlage 46: Gedicht bij opdracht 6: Foutje bedankt Zeven

Uitleg: Voorlezer 1 Wel, hoe staat het hier? Ik vraag me af of er wel iemand is. Dit is toch de herberg van Friese Giertje, als ik me niet vergis. Volk! Hallo! Wel is hier niemand thuis? Voorlezer 2 Ja hoor, armoedzaaier, treed maar binnen in dit huis. Hier is nog iemand van jouw slag, van hetzelfde berooide soort. God zegene je bier! Dit fragment uit ‘De klucht van de koe’ is geschreven door G.A. Bredero. Zo dadelijk wordt het in het oud-‐Nederlands voorgedragen. Jullie moeten het fragment zo foutloos mogelijk meeschrijven. Hoe minder fouten jullie maken, hoe meer punten voor de pot, 1500 punten maximaal. Succes. *De voorlezers lezen om de beurt een strofe voor met pauzes tussen elke zin.* Zo, ik zoek twee personen die van jullie zeven gedichten een gedicht kunnen maken met zo weinig mogelijk fouten. Jullie mogen met deze begeleider meelopen. Uitleg aan de twee kandidaten: Jullie hebben de taak om van de zeven gedichten een gedicht te maken met zo weinig mogelijk fouten. Jullie hebben twintig minuten. Uitleg aan de rest van de groep: Hoeveel fouten denken jullie dat er in het uiteindelijke gedicht zitten? 1. 0 -‐ 50 fouten 1500 punten voor de pot 2. 51 – 105 fouten 1000 punten voor de pot 3. 106 – 172 fouten 500 punten voor de pot Zet slim in, want als ze meer fouten hebben gemaakt dan jullie inschatten, verdien je niks. Ook als ze minder fouten hebben gemaakt dan jullie inschatten, verdien je niks. *Overleg tussen de kandidaten* Ik wil nu een antwoord hebben. We gaan het gedicht nakijken. Alle fouten tellen mee, dus woorden die twee keer fout worden gedaan tellen dubbel mee.

*Je leest de eerste regel voor en benoemt het aantal fouten. Vervolgens laat je zien wat het had moeten zijn en ga je door naar de volgende regel. Dit doe je tot je het gehele gedicht gehad hebt.* In totaal hebben jullie nu aantal fouten die gemaakt zijn fouten gemaakt. 1. Als ze het goed hadden ingeschat: Jullie hebben hiermee aantal punten van de gekozen categorie verdiend. 2. Als ze het fout hebben ingeschat: Jullie hebben het niet goed ingeschat, dus geen punten voor de pot. Uitwerking: Eerst zullen de begeleiders de eerste twee strofes van het gedicht in gewoon Nederlands voordragen. De begeleiders die bij deze opdracht aanwezig zijn, zullen een gedicht voordragen. Dit gedicht staat in bijlage 46. Na een uitleg voor de kandidaten zullen ze beginnen met het voordragen van het originele gedicht. De kandidaten moeten dit proberen mee te schrijven, met zo weinig mogelijk spelfouten. Nadat het hele gedicht is voorgedragen, maken twee van de kandidaten, van de zeven dictees, een zo goed mogelijk dictee. Daarna moeten de kandidaten een inschatting doen van hoeveel fouten er zullen worden gemaakt in de uiteindelijke versie, die is geschreven door twee kandidaten. De kandidaten kunnen kiezen uit drie categorieën. 1. 0 -‐ 50 fouten 1500 punten voor de pot 2. 51 – 105 fouten 1000 punten voor de pot 3. 106 – 172 fouten 500 punten voor de pot De kandidaten moeten slim inzetten, want als ze meer fouten hebben gemaakt dan hun inschatting verdienen ze niks. Ook als ze minder fouten hebben gemaakt dan hun inschatting verdienen ze niks.

§ 4.3.7 Opdracht 7: Race tegen de klok Locatie Rekwisieten Verboden Aantal begeleiders Bijlages Aantal kandidaten

In een park of bos in een cirkel met een straal van ongeveer 200 meter Een klok met secondewijzer en pennen Horloges, mobieltjes Een Bijlage 32: Enquête voor de kandidaten Zeven

Uitleg: Welkom kandidaten, welkom Mol. Jullie krijgen straks om de beurt vijf minuten om op zoek te gaan naar een vraag. Deze vraag mogen jullie pas meenemen naar de groep als jullie hem hebben ingevuld. Als je het antwoord op de vraag niet weet, moet je hem laten hangen tot je het antwoord wel weet. Je mag terugkomen naar de groep om het antwoord van een vraag te vragen, maar dit zal je wel tijd kosten. Als je het antwoord weet, moet je de ingevulde vraag meenemen. Ben je op tijd binnen en heb je de vraag goed, dan krijgen jullie 300 punten. Ben je te laat binnen of heb je het antwoord niet goed, dan krijgen jullie niks. Je mag natuurlijk vaker gaan zoeken dan een keer binnen de vijf minuten. *Je bent even stil.* Oh, nog een ding: jullie krijgen geen tijd mee, dus de enige manier om te weten hoelang je nog hebt, is door te kijken op de klok die hier staat. Wie wil beginnen? *Er komt iemand naar voren of er wordt iemand aangewezen.* De tijd gaat nu in. Succes! Uitwerking Van te voren worden er vragen opgehangen in een straal van tweehonderd meter in een park of bos en deze moeten een beetje verstopt zijn. Deze vragen worden gemaakt met behulp van de vooraf ingevulde enquête. Een vraag kan bijvoorbeeld zijn: De schoenmaat van Piet -‐ de leeftijd van Gerrit. Elke persoon krijgt vijf minuten om een vraag te zoeken en te beantwoorden, maar wel om de beurt. Er wordt een klok met secondewijzer op de beginplaats gezet en de eerste persoon mag beginnen. Deze persoon gaat op zoek naar een vraag en als diegene een vraag heeft gevonden, moet hij waarschijnlijk terug naar de groep om het antwoord te vragen. Daarna moet hij terug naar het papier, de vraag invullen en met het papier weer naar de groep. Als iemand op tijd binnen is en de vraag goed heeft, krijgt hij 300 punten. Als hij niet op tijd terug is of de vraag fout heeft, krijgt hij niks. Voorbereiding: Neem de enquêtes af en maak met die informatie de vragen. De vragen en antwoorden moeten worden besproken met de Mol. Voorbereiding tijdens het evenement: Hang de vragen verspreid door het park of bos.

§ 4.3.8 Opdracht 8: Doorgestoken kaart Locatie Rekwisieten Verboden Aantal begeleiders Bijlages Aantal kandidaten

Binnen, in een ‘spannende’ ruimte Een tafel, vier stoelen, een vrijstelling -‐ Een Bijlage 47: Invulbare kaart bij opdracht 8: Doorgestoken kaart Vier

Uitleg: Welkom, hier vindt zo dadelijk de misschien wel belangrijkste opdracht tot nu toe plaats. Jullie gaan kwartetten. *Je deelt de kaarten uit.* De inzet: een vrijstelling, voor de finale. De spelregels zijn streng, maar eerlijk. Er zitten tien kwartetten in dit spel, verzamel zoveel mogelijk kwartetten. Maar let op, als iemand anders jouw kwartet heeft, lig je uit het spel. Ik wens jullie veel geluk in het spel. Uitwerking: Iedereen gaat aan tafel zitten en krijgt zeven kaarten. Vanaf dan spelen de spelers een potje kwartet. Het is de bedoeling dat iedereen zoveel mogelijk kwartetten probeert te verzamelen. Een kwartet zijn vier dezelfde kaarten. De oudste persoon begint en vraagt iemand om een kaart waarvan hij zelf ook al een kaart heeft. Je mag niet iemand om een kaart vragen waarvan jij zelf niet één hebt. Als die persoon de kaart heeft waarom je vraagt, mag je nog een keer. Als die persoon niet de kaart heeft waarom je vraagt, moet je een kaart pakken van de pot en dan is degene die je als laatste om een kaart hebt gevraagd aan de beurt. Je hebt gewonnen als je de meeste kwartetten hebt. Als iemand anders het kwartet heeft met jouw naam erop, lig je uit het spel. De persoon die aan het eind van het spel de meeste kwartetten heeft verzameld, wint. Voorbereiding: De voorbeeldkaart, die in bijlage 47 staat, moet je veertig keer afdrukken op karton, zodat de namen niet doorschijnen. Op vier kaartjes moet dezelfde naam worden gezet, dan heb je dus tien kwartetten van de tien kandidaten die mee hebben gedaan of nog meedoen.

§ 4.3.9 Opdracht 9: Gaat er al een belletje rinkelen? Locatie Rekwisieten Verboden Aantal begeleiders Bijlages Aantal kandidaten

Een locatie met een aantal kenmerkende aspecten, op ongeveer 3,5 kilometer afstand van elkaar Twee mobieltjes (waarvan één met beltegoed), een kaart Andere mobieltjes dan degene die is toegestaan Twee -‐ Vier

Uitleg: (voor de kandidaten die niet zijn ‘ontvoerd’) Hallo en welkom bij de een na laatste opdracht van Wie is de Mol. Zoals jullie zien, zijn twee van de kandidaten weg en het is aan jullie om ze te vinden. Jullie krijgen een mobiel, waar jullie tien keer dertig seconden mee mogen bellen naar de ontvoerde kandidaten. *Je overhandigt de mobiel en kaart.* Jullie krijgen een uur de tijd. Als jullie op tijd zijn krijgen jullie 2000 punten. Succes. Uitleg: (voor de kandidaten die zijn ontvoerd) Hallo. Zoals jullie zien, zijn jullie gescheiden van de andere twee kandidaten. Het is aan hen om jullie te vinden. Jullie krijgen een mobiel van mij, waar zij jullie mee kunnen bellen, maar jullie mogen niet terug bellen. Ook mogen jullie hun vragen alleen maar beantwoorden met ‘ja’ en ‘nee’. Als ze jullie op tijd hebben gevonden krijgen jullie 2000 punten. Succes. Uitwerking: Van te voren worden twee kandidaten meegenomen naar een plek op ongeveer 3,5 kilometer afstand van de andere twee kandidaten. De opdracht wordt aan hen uitgelegd en vervolgens moet de opdracht uitgelegd worden aan de twee kandidaten die zijn achtergebleven. Zij krijgen een kaart en een mobiel en ze moeten de twee ontvoerde kandidaten zien te vinden. Hier krijgen ze een uur de tijd voor. Ze mogen tien keer bellen naar de ontvoerde kandidaten, maar deze gesprekken mogen maar dertig seconde duren. Dit wordt gecontroleerd door een begeleider die erbij zit. De twee ontvoerde kandidaten mogen alleen met ja en nee antwoorden. Door vragen te stellen over de omgeving, kunnen ze erachter komen waar de ontvoerde kandidaten zitten en kunnen ze hen zoeken.

§ 4.3.10 Opdracht 10: Take it or leave it Locatie Rekwisieten Verboden Aantal begeleiders Bijlages

Op een plein Plattegronden voor mijnenveger, zes jokers, molboekjes -‐ Een Bijlage 48: Mijnenveger plattegronden bij opdracht 10: Take it or leave it Drie

Aantal kandidaten Uitleg: Deel 1: de gesprekjes Hallo allemaal. Eerst zou ik graag met jullie allemaal even individueel willen praten. Kom maar mee. Gesprekje met een kandidaat: *Je stelt een paar vragen over hoe het met de kandidaat gaat, of hij het spel leuk vindt, wat hij de leukste opdracht tot nu toe vond, etc.* Dan zal ik je nu uitleggen hoe het spel straks te werk gaat. Je moet straks over dat veld heen lopen. *Je wijst het veld aan.* Maar niet zomaar, er is namelijk een speciale route. Als je een verkeerde stap zet, moet je weer helemaal opnieuw beginnen, dus onthoud de route goed. Als je aan de overkant bent, zijn de punten nog niet binnen. Dat hangt namelijk af van de inschatting van de Mol. Gesprekje met Mol: De kandidaten zullen straks over dit veld lopen. *Je wijst het veld aan.* Maar niet zomaar, er is namelijk een speciale route. Als ze een verkeerde stap zetten, moeten ze weer helemaal opnieuw beginnen. Als ze aan de overkant zijn, zijn de punten nog niet binnen. Dat hangt namelijk af van jouw inschatting. Jij moet inschatten hoeveel beurten ze nodig hebben om de route af te leggen. Hebben ze precies het aantal beurten van jouw inschatting nodig, dan verdwijnen er 1000 punten uit de pot. Doen ze het niet zoals jij hebt ingeschat, dan komen er 500 punten in de pot. Dan wil ik nu graag jouw inschatting horen. *Je schrijft dit op. Vergeet niet dat de mol ook een inschatting moet maken voor zichzelf* Deel 2: mijnenveger Dan mag nu naam kandidaat aan zijn route beginnen *Je neemt een plattegrond erbij.* -‐ Als de kandidaat een goede stap zet: “Dat is goed.” -‐ Als de kandidaat een verkeerde stap zet: “Dat is niet goed. Je mag weer opnieuw beginnen. Dit is poging nummer doortellen aantal pogingen” -‐ Als de kandidaat klaar is en het niet heeft gedaan zoals de inschatting: “Gefeliciteerd! Je hebt de Mol weten te verbazen. 500 punten voor de pot.” -‐ Als de kandidaat klaar is en het wel heeft gedaan zoals de inschatting: “Helaas. De Mol heeft je goed ingeschat, wat betekent dat er 1000 punten uit de pot verdwijnen.”

Deel 3: deal or no deal Jullie krijgen allemaal van mij een joker. *Je deelt jokers uit.* Aan jullie nu de keus of jullie hiermee willen spelen, natuurlijk niet zonder risico. Naam kandidaat, jij mag als eerste. -‐ Als de kandidaat wil spelen: Laat de kandidaat zijn joker inleveren. Daarna mag hij een lootje trekken. o Niks: “Je krijgt je joker niet terug en krijgt verder niks.” o Jokers: “Je krijgt je joker wel terug en krijgt er nog een bij” o Molboekje: “Je krijgt je joker niet terug maar mag daarentegen bij een persoon naar keuze dertig seconden lang in het molboekje kijken.” -‐ Als de kandidaat niet wil spelen, dan mag hij zijn joker houden. Uitwerking: De opdracht bestaat uit drie delen. Deel 1: de gesprekjes De presentator heeft met elke kandidaat een gesprekje, dat de andere kandidaten niet kunnen horen. Met de gewone kandidaten bespreekt hij hierin hoe het met ze gaat en wat ze van het spel vinden en wat de bedoeling is van de volgende opdracht, maar met de Mol zal hij iets anders bespreken. De Mol moet namelijk dan inschatten, wat er tijdens de opdracht zal gebeuren. Dit zal later aan bod komen. Het gesprekje met de Mol mag niet langer duren dan met de kandidaten. Ook moet hij voor zichzelf een inschatting maken. Deel 2: mijnenveger De kandidaten moeten over een veld heen lopen, met zeven bij zeven hokjes. Ze kunnen hier alleen niet zomaar over heen lopen, ze moeten precies de juiste route lopen. Zetten ze een verkeerde stap, dan moeten ze weer opnieuw beginnen. Ze hebben dan echter wel nog steeds dezelfde route. Hiervoor zijn plattegronden gemaakt die in de bijlage 48 zijn te vinden. De Mol heeft per kandidaat ingeschat in hoeveel pogingen de kandidaat de route zal volbrengen. De Mol mag er een poging naast zitten, dus wanneer hij bijvoorbeeld zeven pogingen inschat, zal er nog steeds geld uit de pot verdwijnen wanneer de kandidaat er zes of acht pogingen voor nodig heeft. Als de kandidaat het in minder of meer pogingen doet, dan komen er 500 punten in de pot. Doet de kandidaat er precies het aantal pogingen over wat de Mol heeft ingeschat, dan verdwijnen er 1000 punten uit de pot. De kandidaat krijgt van te voren niet te horen wat de Mol heeft ingeschat. Deel 3: deal or no deal? De kandidaten krijgen allemaal een joker. Ze hebben de keus: of ze de houden de joker, of ze spelen mee met het spel. Ze maken dan kans op twee jokers, dertig seconden een blik in het molboekje van een persoon naar keuze, of helemaal niks. Dit wordt bepaald door middel van lootjes trekken.

Voorbereiding: De velden van 7x7 moeten worden gemaakt op de plek, waar deze opdracht zich afspeelt. Dit doe je met bijvoorbeeld krijt. De hokjes moeten wel zo groot zijn, dat een persoon er in kan staan. De Mol moet zijn mijnenvegerschema van tevoren inzien, zodat hij ervoor kan zorgen dat er punten uit de pot gaan.

Hoofdstuk 5 Analyse van het draaiboek

Bij het draaiboek is de meest ideale situatie wanneer de kandidaten elkaar van te voren niet of niet goed kennen. Dan is de groep namelijk een secundaire groep15. Dit is een groep die gekenmerkt is door onpersoonlijke en formele omgang. Dit willen we om groepscohesie zoveel mogelijk te voorkomen. Groepscohesie gaat namelijk samen met groepsdenken16. Dit houdt in dat mensen binnen een groep de hechtheid en solidariteit van de groep belangrijker vinden dan het spel. Daarnaast willen we personen als individu laten spelen en niet als team. Als individu worden mensen verplicht zelf na te denken en beslissingen te nemen en zo zijn ze meer betrokken bij het spel dan als ze in een team zitten. Hierbij speelt het probleem niet dat de kandidaten de mensen in hun team verplicht moeten vertrouwen en de mensen buiten hun team verplicht moeten wantrouwen. De meeste kandidaten zullen zo ook eerder tot een winnen mentaliteit geneigd zijn, omdat ze niet meer met andere personen hoeven samen te werken. Ze kunnen het spel dus altijd met hun eigen tactiek spelen. In ons experiment wisten vele kandidaten niet precies hoe Wie is de Mol werkt. Dit willen we voorkomen, door de toekomstige kandidaten een aantal afleveringen te laten kijken en een uitleg te geven over wat Wie is de Mol is en hoe een kandidaat en een Mol zich horen te gedragen. Het is belangrijk dat er kandidaten worden gekozen die intrinsiek gemotiveerd zijn17. Dit houdt in dat de kandidaten meedoen aan Wie is de Mol, omdat ze ervan genieten en het interessant vinden en niet omdat het verplicht is. Anders zullen ze namelijk extrinsiek gemotiveerd raken, wat betekent dat de kandidaten alleen nog gemotiveerd zijn door de druk die er op ze ligt. Hierdoor verliezen ze de belangstelling voor het spel. Vervolgens moet de Mol gekozen worden. Er moet een goede Mol worden gekozen en deze keuze hebben we gebaseerd op het Big Five model18. Bij dit Big Five model hoort een test, maar voordat de kandidaten deze test moeten maken, moeten ze aangeven of ze wel of niet de Mol zijn. Als ze de Mol willen zijn, maken ze wel deze test. Als ze niet de Mol willen zijn maken ze deze test niet. Na deze test blijft er een select groepje over die nog kans maakt om de Mol te zijn. Vervolgens volgt er een gesprek met elke mogelijke Mol en dan wordt de definitieve Mol gekozen. Deze hele procedure heet de Mollicitatie. Deze zogenaamde Mollicitatie wordt ook gebruikt bij de Wie is de Mol van AVRO. Dit kun je lezen in bijlage 27, het interview met Art Rooijakkers. De Big Five theorie zegt dat een persoonlijkheid bestaat uit vijf dimensies. Deze theorie is op grote schaal aanvaard, dus daarom hebben we ervoor gekozen om een deel van de Mollicitatie op deze theorie te baseren. We laten de kandidaten namelijk een test maken 15 Aronson, E. & Wilson T. & Akert, R.M. (2014) 16 Aronson, E. & Wilson T. & Akert, R.M. (2014) 17 Aronson, E. & Wilson T. & Akert, R.M. (2014) 18 Healy, L. 2008

De vijf persoonlijkheidstrekken (Big Five-‐theorie) Persoonlijkheidstrek Gedragingen die bij een Gedragingen die bij een hoge score op een trek lage score op een trek horen horen Extraversie Gericht op de buitenwereld, Naar binnen gekeerd, gezelschapsmens bedachtzaam Stabiliteit Hoge zelfachting, kalm, Lage zelfachting, angstig, ontspannen bezorgd Denkstijl Taakgericht, logisch, Gevoelig, creatief, mechanisch strategisch Onafhankelijkheid Assertief, zelfbewust Onderdanig, verlegen Plichtsgetrouwheid Regels volgend, Ongeordend, gestructureerd, ongestructureerd zelfdiscipline Tabel 4: De vijf persoonlijkheidstrekken bij de Big Five-‐theorie19 over in welke eigenschappen ze wel uitblinken en in welke juist niet. In de bovenstaande tabel zijn de vijf dimensies uitgewerkt. Er zijn geen eigenschappen die een Mol moet hebben om een goede Mol te zijn. Wel zijn er binnen de Big Five een aantal persoonlijkheidstrekken die voor een Mol gunstig zijn. De Big Five persoonlijkheidstrekken zijn in de volgende tabel weergegeven samen met de uitslagen bij hoge en lage scores van de test die kan worden gedaan om te kijken welke persoonlijkheidstrekken je als het persoon het meeste hebt. De vijf persoonlijkheidstrekken zijn extraversie, stabiliteit, denkstijl, onafhankelijkheid en plichtsgetrouwheid. Als Mol is het minder belangrijk om extravert te zijn. Voor sommige Mollen werkt het wel om in het middelpunt van de belangstelling te staan en voor anderen juist helemaal niet. Zo had je de Mol Patrick Stoof. Hij is echt een gezelschapsmens en dit liet hij in het spel ook merken. Hij probeerde met iedereen praatjes te maken en gedroeg zich als een soort vader van de groep. Dit kun je lezen in bijlage 29, het interview met Patrick Stoof. Anne-‐Marie Jung daarentegen, is in het dagelijks leven erg sociaal, maar gedroeg zich als Mol een stuk introverter. Zie voor het interview met Anne-‐Marie Jung bijlage 28. Voor haar werkte dit juist weer beter. Extraversie is dus geen vereiste voor het zijn van een goede Mol. Stabiliteit is zeer belangrijk als Mol. Je moet rustig blijven in elke situatie en je mag je niet laten kennen. Als je zenuwachtig overkomt, merken de andere kandidaten dit snel op. Ze vinden dit vaak een verdachte eigenschap en als Mol wil je natuurlijk niet dat de andere kandidaten je verdenken. Een hoge score op stabiliteit is dus een vereiste. De denkstijl is voor een Mol ook erg belangrijk. Een Mol moet op elke situatie kunnen anticiperen. Je kent de opdracht wel, maar je weet nooit wat de kandidaten gaan doen. Je 19 Healy, L. (2009)

moet als Mol wel altijd de opdracht proberen te saboteren, dus je moet creatief zijn in je oplossingen. Een lage score zou dus positief zijn. Als Mol moet je onafhankelijk zijn. Je moet alleen kunnen en durven handelen. Hierbij moet je zelfbewust en assertief zijn. Zoals net ook benoemd moet je niet zenuwachtig zijn en je moet zeker zijn van je zaak. Als je verlegen en onderdanig bent zal je misschien niet ontdekt worden als Mol, maar misschien durf je dan ook niet veel te saboteren. Ook laat je, als je verlegen bent, makkelijk over je heen lopen. Als Mol moet je toch van je af durven bijten. Als iemand je bijvoorbeeld verdenkt, moet je in discussie durven gaan. Een hoge score op onafhankelijkheid is dus belangrijk voor een goede Mol. Plichtsgetrouwheid is niet een vereiste voor een Mol. Er zijn erg ongestructureerde Mollen geweest, maar ook Mollen die veel volgens het boekje werkten. Het maakt dus niet uit of je hoog of laag scoort op plichtsgetrouwheid. In de analyse van het experiment hebben we de piramide van Maslow20 genoemd. De factoren die hierbij belangrijk zijn, zijn: -‐ lichamelijke behoeften -‐ behoefte aan veiligheid en zekerheid -‐ behoefte aan sociaal contact -‐ behoefte aan waardering en erkenning -‐ zelfontplooiing Door in de eerste vier te voorzien, zullen de kandidaten zichzelf ontplooien, wat een positieve invloed zal hebben op het spel. Verder is het belangrijk dat de kandidaten gemotiveerd blijven om het spel te spelen. Hierbij spelen beloningen een belangrijke rol. Zorg dat er een beloning afhangt van het spel, waar de kandidaten baat bij hebben. Wij hebben als voorbeeld in het draaiboek gekozen voor een puntensysteem. Je kunt er voor kiezen om dan een beloning te koppelen aan het aantal punten dat de groep heeft behaald. Deze beloning is dan voor de winnaar. Zo zullen kandidaten hun best doen om deze prijs te winnen en dus zullen ze gemakkelijker gemotiveerd blijven. Daarbij is het ook belangrijk dat de kandidaten niet uit het spel kunnen gaan, omdat ze een opdracht niet goed hebben uitgevoerd, maar alleen wanneer ze niet genoeg kennis over de identiteit van de Mol vergaard hebben.

20 Maslow, 1934

Hoofdstuk 6 Conclusie

In ons profielwerkstuk hebben wij geprobeerd antwoord te geven op de vraag wat en ideaal draaiboek voor Wie is de Mol is. Dit hebben wij gedaan met behulp van onze deelvragen. Tijdens het ontwikkelingsproces zijn we als volgt te werk gegaan. Onze klas bestond uit 27 leerlingen en hiervan maakten we negen teams van drie leerlingen. Elk team staat voor een individu in het spel, dus zo het spel werd gespeeld met negen individuen. Ons experiment duurde twee dagen en we verbleven in en rondom Sneek. Omdat we maar twee dagen hadden, hadden we tijd voor maar twee testen. Niet ieder groepje kon afvallen op basis van testen, dus we er vielen ook groepjes af op basis van hun prestaties in opdrachten. We speelden negen opdrachten en daarna was de eindtest. Na deze test werden de winnaar, de verliezer en de Mol bekend. Vervolgens onderzochten we hoe de kandidaten ons experiment hadden ervaren. Om hierachter te komen hebben we enquêtes afgenomen onder alle deelnemers van het experiment. Op basis hiervan hebben we de sterke en zwakke punten van elke opdracht leren kennen. Ook wijzelf kwamen erachter dat er nog een aantal zwakke punten in ons experiment zaten en daarom hebben wij ons verdiept in de sociale psychologie. Hieruit bleek dat we te maken hadden met een primaire groep en dit zorgde voor groepsdenken, wat je wilt voorkomen bij een experiment als Wie is de Mol. Veel van onze kandidaten waren extrinsiek gemotiveerd en daarom verlieten een aantal kandidaten zelfs het spel voordat het afgelopen was. Toen we de teams maakten, zorgden we dat alle vrienden in andere teams zaten, waardoor de leden van de groepjes elkaar soms weinig vertrouwden. Hierdoor communiceerden sommige groepjes op een laag niveau, wat een negatieve invloed had op het spel. Er ontstonden verschillende groepsmentaliteiten door de verschillende rolverdelingen binnen de groepjes. Soms waren dit positieve groepsmentaliteiten en soms waren dit negatieve groepsmentaliteiten. In het draaiboek hebben we de spelregels veranderd. Het spel zal nu worden gespeeld door personen in plaats van teams. De personen zijn dan een secundaire groep, omdat ze elkaar nog niet kennen. Ook is het belangrijk dat de kandidaten intrinsiek gemotiveerd zijn. Daarnaast is het belangrijk dat het spel wat langer duurt, zodat de kandidaten meer tijd hebben om volop in het spel te komen en serieuzer op jacht naar de mol gaan. De kandidaten kunnen alleen worden geëlimineerd op basis van testresultaten. Er worden prestatieafhankelijke beloningen gegeven. Ze krijgen punten, wanneer ze een opdracht goed hebben gekregen. Aan het totaal aantal punten aan het eind van spel kan een prijs worden gekoppeld. Van Art Rooijakkers, Patrick Stoof en Anne-‐Marie Jung, oud-‐kandidaten van Wie is de Mol van AVRO, hebben we geleerd hoe je het beste een Mol kunt kiezen. Met behulp van deze inzichten en met behulp van the Big Five theorie hebben we een Mollicitatie opgesteld. Het ideale draaiboek maak je volgens ons dus aan de hand van inzichten die je opdoet uit de sociale psychologie, je eigen ervaringen en de ervaringen van anderen.

Nawoord

Toen we drie jaar geleden begonnen met het ontwikkelen en organiseren van Wie is de Mol, wisten we niet wat voor impact dit zou gaan hebben op ons. Door het leren van fouten die we toen hebben gemaakt, is niet alleen onze Wie is de Mol erop vooruit gegaan, maar ook wijzelf. Omdat we zoveel werk hadden verricht voor ons experiment, waren we redelijk teleurgesteld toen een aantal opdrachten niet uitpakten zoals gehoopt en een aantal mensen zelfs naar huis gingen. We realiseerden ons toen nog niet dat sommige gebeurtenissen logisch te verklaren waren en dat het soms ook niet onze schuld was dat bepaalde dingen liepen zoals ze liepen. Verschillende leraren en onze ouders probeerden dat ons toen al duidelijk te maken. Ze zeiden dat dit een ervaring was om nooit te vergeten en dat het een enorm leerproces was, waar we later nog veel profijt van zouden hebben. Nu, na het schrijven van dit profielwerkstuk zijn wij daar ook achter gekomen. We hebben ontzettend veel geleerd en alles viel op z’n plaats toen we aan het analyseren waren. We willen alle oud-‐kandidaten bedanken dat ze mee hebben gedaan aan ons experiment. Ook alle leraren en andere begeleiders die tijd hebben vrijgemaakt om ons te helpen zijn we erg dankbaar. Daarnaast willen we ook Art Rooijakkers, Patrick Stoof en Anne-‐Marie Jung bedanken, dat ze tijd hebben vrijgemaakt voor het interview.

Bronnenlijst

Aronson, E.; Wilson, T.D.; Akert, R.M. (2014). Sociale psychologie. Amsterdam: Pearson Education. AVROTROS. (2014). Wie is de Mol?. Geraadpleegd op 20 september, 2014, via: http://web.avrotros.nl/wieisdemol/ Covey, S.R. (1989). The Seven Habits of Highly Effective People. New York: Free Press. Hazan, J. (2014). The 20-‐60-‐20 rule [afbeelding]. Geraadpleegd via: http://thecommunicationsbutterfly.blogspot.nl/ Healy, L. (2009). Psychologie tests voor dummies. Amsterdam: Pearson Education. Hendrix, H. (1993). Werkboek Sociologie. Baarn: Nelissen. Hummel, P.A. (2010). Levels of communication [grafiek]. Geraadpleegd via: http://adjunctassistance.com/good-‐instructors/7-‐habits-‐highly-‐effective-‐ instructors/the-‐6th-‐habit-‐of-‐highly-‐effective-‐college-‐instructors Jannsse. (2014). Wie is de Mol?. Geraadpleegd op 19 januari 2014, via: http://nl.wikipedia.org/wiki/Wie_is_de_Mol%3F Johnson, D.W.; Johnson, F.P. (2009). Groepsdynamica. Amsterdam: Pearson Education. Johnson, D.W.; Johnson, F.P. (2011). Groepsdynamica. Amsterdam: Pearson Education. Applinet B.V. (2014) Behoeftepiramide van Maslow. Geraadpleegd op 10 december, 2014, via: http://www.leren.nl/cursus/management/motiveren/maslow.html Nisbett, R.; Ross, L. (1980). Human Inference: Strategies and Shortcomings of Social ludgement. New Jersey: Prentice Hall. PSVA. (2011). De pyramide van Maslow [afbeelding]. Geraadpleegd via: http://www.psva.nl/mening/Artikelen/2011/8/9_Een_woning_voor_iedereen.html

Redactie Wie is de Mol. Molboekje 2014. In R. W. Mol, Molboekje 2014 (1e editie ed., p. 160). Nederland: Gloriae. Remmerswaal, J. (2008). Handboek groepsdynamica. Baarn: Nelissen. Scott, F. (2013). My 20-‐60-‐20 Rule of Leadership. Geraadpleegd op 12 december, 2014, via: Simonic, J. (2014). The 20-‐80 rule [grafiek]. Geraadpleegd via http://blog.getperka.com/perkapost/8020 Vilsteren, R. van (2014). Een hoop te doen. VARA.

Vonk, R. (2009). Sociale psychologie. Groningen: Noordhoff Uitgevers.

INHOUDSOPGAVE BIJLAGES BIJLAGES BIJ HOOFDSTUK 2 .................................................................................................................... 78 BIJLAGE 1: ENQUÊTE VOOR DE KANDIDATEN ............................................................................................................. 78 BIJLAGE 2: SCHEMA MET ALLE ACTIVITEITEN ............................................................................................................ 81 BIJLAGE 3: FINANCIËN .................................................................................................................................................... 82 BIJLAGE 4: BEGELEIDERSSCHEMA ................................................................................................................................ 83 BIJLAGE 5: BRIEF VOOR DE MOLLEN ............................................................................................................................ 84 BIJLAGE 6: KAARTJES BIJ OPDRACHT 1: COPYCAT ..................................................................................................... 86 BIJLAGE 7: RESULTATEN BIJ OPDRACHT 1: COPYCAT ............................................................................................... 87 BIJLAGE 8: VRAGEN EN ANTWOORDEN BIJ OPDRACHT 2: STAIRWAY TO HEAVEN .............................................. 88 BIJLAGE 9: VRAGEN EN ANTWOORDEN BIJ OPDRACHT 3: RACE ZONDER KLOK ................................................... 90 BIJLAGE 10: FOTO BIJ OPDRACHT 4: KOOPKRACHT .................................................................................................. 92 BIJLAGE 11: VRAAG EN PRODUCT BIJ OPDRACHT 4: KOOPKRACHT ....................................................................... 93 BIJLAGE 12: FOTO, VRAAG EN PRODUCT BIJ OPDRACHT 4: KOOPKRACHT ............................................................ 94 BIJLAGE 13: KAARTJES MET DAAROP DE TEAMNAMEN BIJ OPDRACHT 5: WHO IS WHO ................................... 95 BIJLAGE 14: FOTO’S BIJ OPDRACHT 6: GET THE PICTURE ....................................................................................... 96 BIJLAGE 15: ROUTE BIJ OPDRACHT 7: OP ZOEK NAAR DE SCHAT ........................................................................... 97 BIJLAGE 16: VRAGEN BIJ OPDRACHT 7: OP ZOEK NAAR DE SCHAT ..................................................................... 102 BIJLAGE 17: SELECTIE VAN DE VRAGEN BIJ OPDRACHT 7: OP ZOEK NAAR DE SCHAT ..................................... 103 BIJLAGE 18: VRAGEN IN RONDE 1 BIJ OPDRACHT 8: TEAMKENNIS .................................................................... 104 BIJLAGE 19: VRAGEN IN RONDE 2 BIJ OPDRACHT 8: TEAMKENNIS .................................................................... 105 BIJLAGE 20: VRAGEN IN RONDE 3 BIJ OPDRACHT 8: TEAMKENNIS .................................................................... 106 BIJLAGE 21: MIJNENVEGER PLATTEGRONDEN BIJ OPDRACHT 9: FINAL DESTINATION .................................. 107 BIJLAGE 22: DE GEGEVEN HINTS ............................................................................................................................... 108 BIJLAGE 23: TEST 1 (INGEVULD) .............................................................................................................................. 109 BIJLAGE 24: TEST 2 (INGEVULD) .............................................................................................................................. 118 BIJLAGE 25: CORRECTIEVOORSCHRIFT TEST 1 ....................................................................................................... 125 BIJLAGE 26: CORRECTIEVOORSCHRIFT TEST 2 ....................................................................................................... 126 BIJLAGES BIJ HOOFDSTUK 3 ................................................................................................................. 127 BIJLAGE 27: INTERVIEW MET ART ROOIJAKKERS .................................................................................................. 127 BIJLAGE 28: INTERVIEW MET ANNE-‐MARIE JUNG ................................................................................................. 132 BIJLAGE 29: INTERVIEW MET PATRICK STOOF ....................................................................................................... 135 BIJLAGE 30: DE ENQUÊTE OVER HET EXPERIMENT ................................................................................................ 138 BIJLAGE 31: UITSLAG VAN DE ENQUÊTES ................................................................................................................ 140 BIJLAGES BIJ HOOFDSTUK 4 ................................................................................................................. 143 BIJLAGE 32: ENQUÊTE VOOR DE KANDIDATEN ....................................................................................................... 143 BIJLAGE 33: SCHEMA VOOR DE KANDIDATEN ......................................................................................................... 145 BIJLAGE 34: SCHEMA VOOR DE ORGANISATOREN .................................................................................................. 147 BIJLAGE 35: SCHEMA VOOR DE BEGELEIDERS ......................................................................................................... 148 BIJLAGE 36: VOORBEELDTEST ................................................................................................................................... 150 BIJLAGE 37: DE BIG FIVE TEST .................................................................................................................................. 152 BIJLAGE 38: HET CORRECTIEVOORSCHRIFT ............................................................................................................ 154 BIJLAGE 39: HET GESPREK ......................................................................................................................................... 155 BIJLAGE 40: BRIEF AAN DE MOL ............................................................................................................................... 156 BIJLAGE 41: VERLOOP BIJ OPDRACHT 2: TOPITO ................................................................................................... 165 BIJLAGE 42: ROLLENKAARTJES BIJ OPDRACHT 4: DUBBELSPEL .......................................................................... 166 BIJLAGE 43: ALLE WOORDEN BIJ OPDRACHT 5: EEN FOTO ZEGT MEER DAN DUIZEND WOORDEN ............... 167 BIJLAGE 44: WOORDENLIJST 1 BIJ OPDRACHT 5: EEN FOTO ZEGT MEER DAN DUIZEND WOORDEN ............ 169 BIJLAGE 45: WOORDENLIJST 2 BIJ OPDRACHT 5: EEN FOTO ZEGT MEER DAN DUIZEND WOORDEN ............ 170 BIJLAGE 46: GEDICHT BIJ OPDRACHT 6: FOUTJE BEDANKT .................................................................................. 171 BIJLAGE 47: INVULBARE KAART BIJ OPDRACHT 8: DOORGESTOKEN KAART ..................................................... 172 BIJLAGE 48: MIJNENVEGER PLATTEGRONDEN BIJ OPDRACHT 10: TAKE IT OR LEAVE IT ............................... 173

Bijlages bij hoofdstuk 2 Bijlage 1: Enquête voor de kandidaten

1. Wat is je naam? 2. Hoe oud ben je? 3. Wat is je geboortedatum? 4. Wat is je mobiele nummer? 5. Wat is je huistelefoon nummer? 6. Wat is je straatnaam? 7. Wat is je huisnummer? 8. Wat is je lievelingseten? 9. Wat is je lievelings drinken? 10. Hoeveel jaren heb je MSN? 11. Hoeveel sociale media heb je? En noem wat je hebt. 12. Welke kleur ogen heb je? 13. Hoe heten je ouders? (compleet) 14. Hoe heten je broertjes en zusjes? (compleet) 15. Welke sporten doe je en hoelang al? 16. Speel je een instrument en hoelang al? 17. Latijn, Grieks of niets? 18. Hoeveel mentoren heb je gehad? 19. Op welke basisschool heb je gezeten? 20. Heb je klassen over geslagen? Zo ja, hoeveel en welke? 21. Wat was je citoscore? Geen cito = niets. 22. Hoeveel paar schoenen heb je? Alles inbegrepen. 23. Hoeveel mobieltjes heb je gehad? 24. Hoeveel schooltassen heb je? (gehad) 25. Wat is je lievelingskleur? 26. Wat eet je het liefst bij je patat? 27. Wat eet je meestal bij de McDonalds? 28. Welke kleur heeft je kamer? 29. Wat is je lievelingsmuziekgenre? 30. Hoeveel onvoldoendes sta je gemiddeld? (rio niet meegerekend) 31. Wat is je lievelingskledingmerk? 32. Wat is je lievelingswinkel?

33. Waarop ben je het meest trots? 34. Heb je een weduwefiets? 35. Hoeveel videogames heb je? (Nintendo, Wii) 36. Hoeveel computers hebben jullie thuis? 37. Dora of Diego? 38. Hoeveel Apple producten hebben jullie thuis? 39. Welke editie word gebruik je? 40. Welke versie windows heb je? 41. Wat is je lievelingssnoep? 42. Wat is je lievelingskoekje? 43. Wat is je lievelingskledingstuk? 44. Wat vind je het leukste tijdschrift? 45. Heb je ergens een abonnement op? 46. Welke tv zender kijk je het meeste naar? 47. Wat eet je meestal op je brood? 48. Hoeveel muziekinstrumenten hebben jullie thuis? 49. Wat is het cijfer op je economie po? 50. Wat is het merk van je mobiel? 51. Met welke kleur schrijf je het liefst? 52. Hoe vaak ga je naar de tandarts per jaar? 53. Hoevaak ga je naar de kapper per jaar? 54. Hou je meer van jonge of oude kaas? 55. Wat is je lievelings limonadesmaak? 56. Cola of Sinas? 57. Ballet of jazz? 58. Snaarinstrument, toetsinstrument of blaasinstrument? 59. Hawaii of Australië? 60. Wat is je lievelingsland? 61. Wat was je leukste vakantie? 62. Hoe oud zijn je broers en zussen? 63. Waar ging je Nederlandse presentatie over? 64. Wat is de bank waar je pint? 65. Wat is de kleur van de bank bij jullie thuis? 66. Hoe ziet je dekbedovertek eruit? 67. Let je wel eens op bij economie?

68. Ben je meer een alfa of bèta? 69. Welke kleuren markeerstiften heb je? 70. Zit/wil je bij de schoolkrant of feestcommissie? 71. Drink/rook je? 72. Welk vak ga je volgend jaar niet missen? 73. Welk vak ga je volgend jaar missen? 74. Wat is je favoriete pizza? 75. Hou je meer van kaas of worst? 76. Hou je van tosti’s? 77. Barbecueën of gourmetten? 78. Kerst of Sinterklaas? 79. Buiten-‐ of binnengym? 80. Als het kon, zou je gym dan laten vallen? 81. Wit of zwart? 82. Eastpak, Allstars of Kipling? 83. Schoudertas of handtas? 84. Wie uit de klas mag je niet? 85. Wie uit de klas mag je wel? 86. Wie uit de klas mag je wel, maar ga je niet mee om? 87. Wie uit de klas mag je niet, maar ga je wel mee om? 88. Wat vond je het leukste jaar op de middelbare? 89. Welk profiel heb je gekozen? 90. Wat is de kleur van je fiets? 91. Wat is je lievelingsvak? 92. Welk vak heb je echt een hekel aan? 93. Met hoeveel mensen van de basisschool ga je nog om? 94. Wat is je laagste cijfer op natuurkunde? 95. Wat is je schoenmaat? 96. Hoeveel procent kans is er dat je gaat slagen? 97. Hoe lang ben je? 98. Heb je gaatjes in je oren? Hoeveel? 99. Welke wond had je als Lotus?

Bijlage 2: Schema met alle activiteiten

Tijdstip 08.15 -‐ 08.30 08.30 -‐ 09.00 09.00 -‐ 09.45 09.45 -‐ 10.00 10.00 -‐ 10.15 10.15 -‐ 10.45 11.30 -‐ 12.00 12.00 -‐ 12.30 12.30 -‐ 14.00 14.45 14.45 -‐ 15.00 15.00 -‐ 17.30 18.00 -‐ 18.45 18.45 -‐ 19.00 19.00 -‐ 20.00 21.00 -‐ 23.00 23.30 01.30-‐ 3.00

Activiteit Verzamelen bij de Stay Okay, Sneek Naar locatie, uitleggen opdracht 1 Opdracht 1 Overlegmoment Naar locatie, uitleggen opdracht 2 Opdracht 2 Eten Naar locatie, uitleggen opdracht 3 Opdracht 3 Aanwezig op het Martiniplein Uitleggen opdracht 4 Opdracht 4 Eten Naar Stay Okay Opdracht 5 De test Stilte, iedereen op eigen kamer Opdracht 6

Locatie Stay Okay, Sneek Bij Stay Okay, Sneek Bij Stay Okay, Sneek Bij Stay Okay, Sneek Bogerman Sneek, Hemdijk 2 Bogerman Sneek, Hemdijk 2 Bogerman Sneek, Hemdijk 2 Rasterhoffpark Rasterhoffpark Martiniplein Martiniplein Sneek De Diken, Hemdijk 20, Sneek Stay Okay, Sneek Stay Okay, Sneek Stay Okay, Sneek Stay Okay, Sneek

08.00 08.00 -‐ 08.30 08.30 -‐ 08.45 08.45 -‐ 09.00 09.00 -‐ 11.30 11.30 -‐ 12.30 12.30 -‐ 12.45 12.45 -‐ 13.00 13.00 -‐ 14.00 14.00 -‐ 14.30 14.30 -‐ 16:45 17.30 -‐ 17.45 17.45 -‐ 18.15 18.15 -‐ 18.30 18.30 -‐ 20.30 20.45 21.30

Aanwezig bij ontbijt, zo niet, lig je uit het spel Ontbijten Uitleg opdracht 7 Naar locatie Opdracht 7 Eten Naar locatie Uitleg opdracht 8 Opdracht 8, verliezer test en afvallers opdracht 6 bekend Uitleggen opdracht 9, naar locaties Opdracht 9, 2 afvallers vrije tijd, leren voor de test Eten Naar locatie De test Uitslag Wie is de Mol, 3AG Het spel is afgelopen, afscheid en naar huis

Stay Okay, Sneek Stay Okay, Sneek Stay Okay, Sneek Sneek Sneek Bogerman Sneek Bogerman Sneek, Hemdijk 2 Bogerman Sneek, Hemdijk 2 Bogerman Sneek, Hemdijk 2 In en rondom Sneek In en rondom Sneek Diken, Hemdijk 20, Sneek De De Valk, Sneek De Valk, Sneek De Valk, Sneek Stay Okay, Sneek

Bijlage 3: Financiën

Uitgaven Stay Okay Boodschappen Lampjes voor nachtopdracht Mappen voor papieren Koopkracht Geld voor consumptie voor vrijwilligers in McDonalds Geld voor consumptie voor vrijwilliger in Walrus Prijzen voor de winnaars, Min 12 bonnen Prijzen voor de winaars van de verliezers Bedankjes voor vrijwilligers (bloemen) Beltegoed Tekenpincet Uitgaven tussendoor Totaal Inkomsten Leerlingen Ouders van Britt Ouders van Eline Eline Britt Leraren Totaal

€ 320,-‐ € 147,-‐ € 9,-‐ € 4,-‐ € 9,-‐ € 9,-‐ € 6,-‐ € 15,-‐ € 6,-‐ € 15,-‐ € 10,-‐ € 3,-‐ € 10,-‐ € 563,-‐

€ 15,-‐ p.p. € 450 in totaal € 70,-‐ € 10,-‐ € 9,-‐ € 4,-‐ € 20,-‐ € 563,-‐

Bijlage 4: Begeleidersschema

Bijlage 5: Brief voor de Mollen

Hallo mollen, We verzoeken jullie dit niet mee te nemen, in verband met het risico dat de klas het krijgt te lezen. De eerste opdracht vragen wij elk groepje om apart te komen, bij ons. Wij laten ieder groepje dan een kaartje zien, waarop iets staat wat ze uit moeten beelden. Dan vragen wij hoe ze dat gaan doen, zo vullen wij de tijd met de groepjes. Bij jullie gaat dit anders. Jullie komen, wij gaan dan jullie de kaartjes voorlezen en jullie schatten dan in of de groepjes dit gaan raden of niet. Denk dus tactisch na! Als ze jullie gelijk hadden, krijgen ze geen hint, als jullie ongelijk hadden, krijgen ze wel een hint. Jullie moeten dit uitbeelden: Roos. Jullie moeten van te voren, dus niet tijdens Wie is de Mol gaan overleggen hoe jullie dit gaan doen, want jullie hebben geen tijd om dit te bedenken. De tweede opdracht is in school. Hierbij moeten jullie vragen beantwoorden. Uit deze vragen komen getallen. Deze getallen geven het aantal treden aan dat jullie omhoog moeten gaan. De vragen stellen wij jullie door een marifoon. Probeer dus als Mol zoveel mogelijk foute antwoorden te geven of probeer het contact via de marifoon onmogelijk te maken. De volgende opdracht is in het bos. Hier mag elk groepje drie minuten het bos in, om een papier te vinden waar een vraag opstaat. Hiervan weten ze het antwoord niet, want dit zijn persoonlijke dingen over hun klasgenoten. Ze moeten dan terugrennen om het antwoord te vragen, dan weer terugrennen om het in te vullen, daarna weer terug rennen, om op tijd weer terug te zijn. Bij deze opdracht moeten jullie de vragen die dichtbij zijn, kwijt maken. Zorg dat de overige kandidaten dit niet zien natuurlijk. De volgende opdracht is in de stad. Hier krijgen jullie een kaartje met de omschrijving van een persoon en een product. Eerst kopen jullie dit product. Jullie product is: punaises voor veertig cent. Deze vinden jullie bij de Wibra. Dan zoeken jullie de eerste persoon, een vrouw met een zwarte bril en een zwarte boa om, die zit op het terras bij de Walrus, als het slecht weer is, zit ze binnen. Die vrouw stelt jullie een vraag: hoe duur is een loempia bij de chinees Long Shu? Dan ga je terug naar de vrouw en beantwoord je de vraag. Je krijgt dan een nieuw briefje met een persoon en een product erop. Weer koop je het product, dit keer zijn potloden voor vijfitg cent bij de HEMA. Dan gaan jullie naar de personen, twee meisjes. Zij zitten boven in de McDonald’s, ze hebben dezelfde jas aan, en een roze boa bij zich. Zij stellen jullie de vraag: Hoe duur is een grote popcorn bij de bioscoop? Dan beantwoord je de vraag en krijg je de eindlocatie. Dit is de Kievitlaan. Jullie moeten zelf van te voren even opzoeken waar die zit. Dan moeten jullie hier snel naar toe komen. Zorg er bij deze opdracht voor dat het niet opvalt dat jullie weten waar het is. We gaan dan eten, gesprekjes voeren en dan is er ’s avonds een test. Zorg dat mensen denken dat jullie leren. Anders valt het op natuurlijk.

’s Nachts is er ook een opdracht. Zorg dan dat mensen er niet achter komen dat jullie ervan weten. Deze opdracht is ook in het bos. Hier staan vier groepjes in een vierkant. Ieder heeft stukjes van foto’s. Als team probeer je een hele foto te verzamelen. Er is ook een tikker per team. Daarna moeten jullie om acht uur bij het ontbijt zijn. Zorg dat je er bent, anders liggen jullie uit het spel en dat kan natuurlijk niet als Mol. Hierna worden jullie naar een locatie in Sneek gebracht, vanaf hier moeten jullie naar de Karekietlaan. Zoeken jullie van te voren zelf even op waar dit is? Vanaf daar krijgen jullie de speurtocht die jullie verder leidt. Hier kunnen jullie gewoon terplekke mollen. Na deze opdracht hebben we een kennisopdracht. Hier kiezen jullie een vertegenwoordiger die bepaald of jullie de vraag weten of niet. Als jullie een vraag fout hebben moeten jullie een plaats naar links, als jullie een vraag goed hebben een plaats naar rechts. Aan het einde van de vragen mag je niet helemaal links staan, want dan lig je eruit. Zorg dus dat dit niet gebeurd! Om dit te voorkomen geven we jullie de vijf laatste vragen, met de antwoorden. Deze vragen en antwoorden krijgen jullie zaterdag. Het is belangrijk dat de vertegenwoordiger hiet altijd zijn hand opsteekt zodat jullie kunnen antwoorden. Zorg wel dat het niet opvalt dat jullie dit weten. Na deze opdracht worden jullie gedropt. Ten minste, dit worden de andere groepjes. Die worden allemaal drie kwartier van het Martiniplein gedumpt. Jullie gaan ondertussen een powerpoint maken over het verloop van Wie is de Mol. Jullie moeten hier de hele tijd bereikbaar zijn. Jullie moeten namelijk op tijd bij de Martinikerk zijn. Als wij jullie bellen, moeten jullie direct komen. Daar krijgen jullie het spel mijnenveger in het echt. Zorg dat je dit spel kent voordat je eraan beging, Annegreet kent het spel wel, zij legt het wel uit. Jullie krijgen de opstelling van het mijnenveld van te voren, dit weten wij nu nog niet, maar dit mailen we jullie zaterdag. Nadat jullie mijnenveger hebben overleefd moeten jullie naar de Morrahemstraat. Dit moet écht heel snel. Zorg dus dat je echt weet waar dit is, jullie moeten hier op tijd zijn. Daarna is er nog eten, de test en de uitslag waar jullie de powerpoint laten zien. Bedankt dat jullie de mol willen zijn, ook al hebben jullie geen keuze. We hopen dat jullie het goed zullen doen en we hebben alle vertrouwen in jullie. Groetjes Eline en Britt

Bijlage 6: Kaartjes bij opdracht 1: Copycat

NIETS

BOEKENKAST

ROOSTER

NAAMKAARTJE

MEDAILLE

KAAS

DONUT

ROOS

PERFERATOR

Bijlage 7: Resultaten bij opdracht 1: Copycat

Het uitgebeelde, boekenkast, van het groepje met de naam Blondies, wordt wel/niet geraden door de overige groepjes. Het is geraden. Het uitgebeelde, rooster, van het groepje met de naam Wonka’s, wordt wel/niet geraden door de overige groepjes. Het is geraden. Het uitgebeelde, naamkaartje, van het groepje met de naam de vier Musketiers, wordt wel/niet geraden door de overige groepjes. Het is geraden. Het uitgebeelde, medaille, van het groepje met de naam Watjes, wordt wel/niet geraden door de overige groepjes. Het is geraden. Het uitgebeelde, perferator, van het groepje met de naam Geniel, wordt wel/niet geraden door de overige groepjes. Het is geraden. Het uitgebeelde, roos, van het groepje met de naam CAT, wordt wel/niet geraden door de overige groepjes. Het is geraden. Het uitgebeelde, niks, van het groepje met de naam Die Welle, wordt wel/niet geraden door de overige groepjes. Het is niet geraden. Het uitgebeelde, kaas, van het groepje met de naam McDonald’s, wordt wel/niet geraden door de overige groepjes. Het is geraden. Het uitgebeelde, donut, van het groepje met de naam de Scheppers, wordt wel/niet geraden door de overige groepjes. Het is geraden.

Bijlage 8: Vragen en antwoorden bij opdracht 2: Stairway to heaven

Het aantal mensen dat Diego verkiest boven Dora – het aantal jaren dat Daphne msn heeft. 10 – 2 = 8 Het aantal letters waaruit het merk mobiel van Marrit Veenstra bestaat + het aantal computers dat Thijs thuis heeft. 7 + 2 = 9 Het aantal schooltassen van Heleen – het aantal paar schoenen van Anna. 3 – 15 = -‐12 Het aantal letters waaruit het lievelingssnoep van Wieke bestaat x het aantal schooltassen van Twan 5 x 2 = 10 Het aantal keren dat Melissa naar de tandarts gaat in 5 jaar – het 9e cijfer in het huistelefoonnummer van Tim. 10-‐7=3 Het aantal jaar dat Amber dwarsfluit speelt + de versie windows die Hester heeft. 5 +7 = 12 Het aantal mentoren dat Luisa heeft gehad – het aantal mobieltjes dat Marrit P heeft gehad. 4 – 3 = 1 Het aantal keren dat Girthe naar de kapper gaat in 3 jaar – het aantal computers dat Wilco in huis heeft. 6-‐8 = -‐2 De zender waar Nynke het meest naar kijkt x het aantal apple producten dat Liesbeth thuis heeft. 4x1=4 Het aantal jaren dat Gijs msn heeft x het aantal letters van Maaike’s favoriete pizza. 2 x 6 = 12 Het aantal paar schoenen van Martzen : het aantal mentoren dat Daphne heeft gehad. 25:5=5 Het aantal keren dat Coos naar de kapper gaat in een jaar x het aantal muziekinstrumenten dat Marrit Veenstra thuis heeft. 1 x 2 = 2 Het aantal mobieltjes dat Annegreet heeft gehad – het aantal mentoren dat Petra heeft gehad. 8-‐4=4

Het aantal keren dat Corine naar de kapper gaat per jaar : het aantal keren dat Nynke naar de kapper gaat per jaar. 3:3 = 1 Het jaar dat Girthe het leukste vond op de middelbare school x de hoeveelste maand Marrit P jarig is. 1 x 8 = 8 Melissa’s schoenmaat – Martina’s schoenmaat. 39-‐38 = 1 Het aantal keren dat Gijs naar de kapper gaat : het aantal keren dat Ids naar de tandarts gaat. 10:2 = 5 Het cijfer op Martzen’s economie po (marketingmix) – het aantal schooltassen van Coos. 8-‐1=7

Bijlage 9: Vragen en antwoorden bij opdracht 3: Race zonder klok Vragen:

De schoenmaat van Twan – de schoenmaat van Annegreet Het aantal letters van de achternaam van Thijs + het aantal mentoren dat Colin heeft gehad De versie Windows van Hester + de leeftijd van Ambers zusje De leeftijd van Wilco – het aantal mensen van de basisschool waar Girthe nog mee om gaat Het aantal gaatjes in Marrit Plantings oren + de schoenmaat van Corine Het aantal Apple producten dat Petra thuis heeft + de leeftijd van Heleen Het huisnummer van Marrit Veenstra – het aantal muziekinstrumenten dat Daphne thuis heeft Het aantal paar schoenen van Coos x het aantal mentoren dat Maaike heeft gehad Het aantal jaren dat Ids drumt : het aantal Apple producten dat Martzen thuis heeft Het laagste cijfer van Liesbeth op natuurkunde + het aantal gaatjes in Nynkes oren De leeftijd van Gijs : door het aantal mobieltjes van Wieke Het aantal Apple producten dat Anna thuis heeft + het aantal muziek instrumenten dat Melissa thuis heeft

Antwoorden:

De schoenmaat van Twan – in de schoenmaat van Annegreet = 4 Het aantal letters van de achternaam van Thijs + het aantal mentoren dat Colin heeft gehad = 11 De versie Windows van Hester + de leeftijd van Ambers zusje = 19 De leeftijd van Wilco – het aantal mensen van de basisschool waar Girthe nog mee om gaat = 12 Het aantal gaatjes in Marrit Plantings oren + de schoenmaat van Corine = 43 Het aantal Apple producten dat Petra thuis heeft + de leeftijd van Heleen = 15

Het huisnummer van Marrit Veenstra – het aantal muziekinstrumenten dat Daphne thuis heeft = 1 Het aantal paar schoenen van Coos x het aantal mentoren dat Maaike heeft gehad = 12 Het aantal jaren dat Ids drumt : het aantal Apple producten dat Martzen thuis heeft = 3 Het laagste cijfer van Liesbeth op natuurkunde + het aantal gaatjes in Nynkes oren = 9 De leeftijd van Gijs : door het aantal mobieltjes van Wieke = 7 Het aantal Apple producten dat Anna thuis heeft + het aantal muziek instrumenten dat Melissa thuis heeft = 4

Bijlage 10: Foto bij opdracht 4: Koopkracht

Bijlage 11: Vraag en product bij opdracht 4: Koopkracht Hoeveel kost een loempia bij Long Shu? Koop nietjes.

Bijlage 12: Foto, vraag en product bij opdracht 4: Koopkracht

Hoeveel kost een grote popcorn bij de bioscoop? Koop een potlood.

Bijlage 13: Kaartjes met daarop de teamnamen bij opdracht 5: Who is Who

Watjes

CAT

Geniel

De vier musketiers

Wonka’s

McDonald’s

Blondies

Die Welle

De scheppers

Bijlage 14: Foto’s bij opdracht 6: Get the Picture

Bijlage 15: Route bij opdracht 7: Op zoek naar de schat

100

101

Bijlage 16: Vragen bij opdracht 7: Op zoek naar de schat

2. Hoe heet dit gebouw? (Vinea Zeilschool) 3. Hoe heet dit huis? (Roezemoes) 4. Wat is het huisnummer van het huis met het schilderij van een vrachtwagen? (23) 9. Hoe heten deze mensen van achternaam? (Kremer) 10. Hoeveel stukjes letter missen er in het woord hondenpoep? (5) 12. Wat was dit vroeger? (Ortho) 13. Hoe heet deze school? (Odyssee) 15. Hoe heet dit gebouw? (Friesland Bank) 18. Hoelaat komt Piet Paulusma op 6 juli? (18.30) 25. Wie is de baas van deze C1000? (Olaf Hermus) 27. In welk jaar is deze brug gebouwd? (1887) 29. Hoe heet de steenhouwer? (Zijlstra) 31. Hoeveel strepen staan er op deze rotonde? (16) 34. Hoe heet de straat waar dit huis staat? (Parallelweg) 52. Wat is de naam van dit huis? (Klokhuis) 56. Hoeveel stippen zitten er in totaal op de rups? (14) 69. Hoeveel ringen hangen hier? (5)

102

Bijlage 17: Selectie van de vragen bij opdracht 7: Op zoek naar de schat 2. Hoe heet dit gebouw? (Vinea zeilschool) 15. Hoe heet dit gebouw? (Friesland Bank) 25. Wie is de baas van deze C1000? (Olaf Hermus) 35. Hoe heet de kapsalon die bij dit huis staat? (Haarstijl) 69. Hoeveel ringen hangen hier? (5)

103

Bijlage 18: Vragen in ronde 1 bij opdracht 8: Teamkennis

1. Wat is het tegenovergestelde van een geleider? (Een isolator) 2. Waarom woonden de Inca’s en de Azteken in de bergen? (Beschermen tegen natuurrampen en aanvallen van andere stammen) 3. Hoe heet het dier met een lichaam van een leeuw en het hoofd van eens mens? (Een Sfinx) 4. Wie waren de drie grootmachten tijdens de Conferentie van Jalta? (Churchill, Roosevelt en Stalin) 5. Wie was de tekenaar van Kuifje? (Hergé) 6. Wat schrijft men als men over zijn leven schrijft? (Autobiografie) 7. In welk sprookje hangt een prinses haar haren uit het raam om te ontsnappen? (Rapunzel) 8. Waar staat het VABB-‐je voor? (Verkeerd aangesloten beknopte bijzin) 9. In welk verdrag stonden de regels voor Duitsland na de Eerste Wereldoorlog? (Verdag van versailles) 10. Wat is het verschil tussen chartaal en giraal geld? (Chartaal is tastbaar en giraal is onzichtbaar) 11. Wat zijn invoerrechten? (Belasting op de invoer van goederen) 12. Hoe heette het patroon waar de Spaanse steden in Latijns-‐Amerika werden gebouwd? (Het dambord-‐patroon) 13. Welke soorten bouwstenen van cultuurlandschap zijn er? Noem er twee. (Bodemgebruik, verkaveling, bewoningsvorm en infrastructuur) 14. Maak de titel af: ‘The curious incident of…’ (The dog in the nighttime) 15. Bij wat gebruikt je de ‘passive’ ‘the…of’? (Bij dingen, plaatsen of landen) 16. Noem de uitgangen van de ‘futur’? (Ai, as, a, ons, ez, ont) 17. Hoe bereken je de arbeid? (W=FxS) 18. Welke drie stappen zijn er nodig bij het scheikundig berekenen? (Reactievergelijking, massaverhouding, gegeven en gevraagd) 19. Wat is het verschil tussen de vertelde en verteltijd? (Vertelde tijd is de tijd die verloopt in het verhaal, de verteltijd is de tijd die nodig is om een verhaal te vertellen) 20. Geef een voorbeeld van een tweelingfout. (Kennen/kunnen, liggen/leggen etc.) 21. Noem twee namen van de personages in he lesboek van Duits. (Stefan, Eva, Resa, Brit, Martin, Lisa) 22. Welke kleur is de hoogste graad in het Judo? (Zwart) 23. Verbeter de volgende zin: ‘Overmorgen is Piet van plan om een broek te kopen.’? (‘Piet is van plan overmorgen een broek te kopen’) 24. Wat is het lokaal met de stijgende tafels? (321) 25. Hoe bereken je de totale winst? (Totale winst – totale kosten) 26. Hoe heet de vrouw van Popeye? (Olijfje) 27. Wat is een gerund? (Een –ing vorm als zelfstandig naamwoord) 28. Wat voor soorten havens heeft de Rotterdamse haven allemaal? (doorvoer, industrie, distributie)

104

Bijlage 19: Vragen in ronde 2 bij opdracht 8: Teamkennis

1. 2. 3. 4. 5.

Welk dier stuurden ze de russen in 1957 de ruimte in? (Een hond) Hoeveel poten heeft een mier? (6) Wat is het hoogste lokaalnummer in Bogerman? (358) In welke staat ligt de Grand Canyon? (Colorado) Noem de 3 titels van de boeken die we hebben gelezen bij Engels. (The Eye of the Storm, The Case of The Lonely Lady, Nothing but the Truth) 6. Hoe wordt het blindenschrift genoemd? (Braille) 7. Wat is de vergrotende trap in het Frans? (Plus + bijvoegelijk naamwoord + que) 8. Van wie kwam het idee ‘perestrojka’? (Gorbatsjov) 9. Wanner kun je de sinus, tangens en cosinus niet gebruiken? (Als er geen hoek van 90 graden is) 10. Hoe heet de beurs in Amsterdam? (AEX) 11. Wat is het beroep van Obelix uit Asterix en Obelix? (Menhirhouwer) 12. Hoeveel tellen word je in elkaar getrapt om bij een zekere bende in Mexico te horen? (18) 13. Wat is de verleden tijd van ‘ich bin’? (Ich war) 14. Wanneer gebruik je will be able to, en wanneer might be able to? (Will: iets is zeker, might: als het misschien is) 15. Welke functie heeft de 4e naamval bij Duits? (Lijdend voorwerp) 16. Waar kun je het meewerkend voorwerp uin het Frans aan herkennen? (à) 17. Wat is het verschil tussen een NV en een BV? (Bij een BV mogen aandelen niet openbaar verkocht worden en bij een NV wel) 18. Hoe heet het overgaan van gas naar vloeibaar? (Condenseren) 19. Waarvan is de witte duif een symbool? (De vrede) 20. Welke functie heeft de 3e naamval? (Meewerkend voorwerp) 21. Wat voor beeldspraak is: “Heel Rotterdam was gekwetst.”(Metonymia) 22. Wat is de verleden tijd van ‘Ich las’? (‘Ich lese?’) 23. Wat is het begrip voor reclame voor politieke partijen via radio of kranten? (Propaganda)

105

Bijlage 20: Vragen in ronde 3 bij opdracht 8: Teamkennis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Wat is een gelijkbenige driehoek? (Een driehoek met twee gelijke hoeken) Welke nationaliteit had Marilyn Monroe? (Amerikaanse) Hoe lang duurden de Middeleeuwen? (1000 jaar) Hoe heet de beer in de film Jungle Book van Walt Disney? (Baloo) Wat is de afstand van een Marathon? (24.195 km) Wie zijn de Inuits? (Eskimo’s) Hoe heet het ontvlambare deeltje van een lucifer? (De kop) Wanneer werd de Berlijnse muur gebouwd? (13 augustus 1961) Hoe heetten de oorlogen waarbij de tegenstander niet zichtbaar was? (Guerilla oorlog) 10. Hoe heet het huis voor de school? (De Villa) 11. Wat is het verschil tussen een vereniging en een stichting? (Een stichting heeft geen leden en een organisatie wel) 12. Hoe bereken je de zwaartekracht? (Fz=mxg) 13. Noem vier bevolkingsgroepen in Amerika. (Indianen, Europeanen, Afro-‐ Amerikanen, Hispanics, Aziaten) 14. Wat is een kiwi nog meer, naast een fruitsoort? (Vogel, eiland) 15. Wanneer gebruik je een ‘if’ sentence? (Bij onwaarschijnlijke situaties (unlikely situations)) 16. Hoeveel mensen staan er op de voorkant van het Duitse boek? (3) 17. Wat is het bijwoord van ‘long’? (Longtemps of longement) 18. Hoe heet meneer Terpstra van de voornaam? (Gerard) 19. Noem drie soorten diagramen. (Beeld-‐, Staaf-‐, Cirkel-‐, Lijn-‐ en steel-‐bladdiagram, histogram) 20. Hoeveel kleuren kluisjes zijn er? Noem de kleuren. (Vier. Geel, rood, blauw en grijs) 21. Welke functie heeft de eerste naamval? (Onderwerp)

106

Bijlage 21: Mijnenveger plattegronden bij opdracht 9: Final Destination

107

Bijlage 22: De gegeven hints

10 – 2 = okto^2

H 1 Johan M. & Kees B. Roerrend in de worteltjessoep die Johan M. & Kees B. vanavond gingen eten, praatten ze over hun oma’s die allebei anaalfabeet waren. Hun oma’s konden meekomen in de maatschappij. Ze vulden een brocure in, ze wilden graag bij Empatec werken. Maar helaas, zelfs hier werden ze geacepteerd. Toen besloten Johan M. & Kees B. een speciaalszaak voor mensen zoals hun oma te openen. Tot hun tevredentheid kwamen er heel veel mensen op af. Downies, oliebollen, etc. Maar helaas, de burgemeester kwam kijken, hij vond het verschrikkelijk. Hij gunde dit soort mensen geen toekomst, de asshole. Hij besloot om de zaak te sluiten. Dit was een trageedie voor alle mensen die hier werkten. Johan M. & Kees B. schreven hier een boek over, compleet geilustreerd door la oma. Helaas werd dit boek niet zo’n succes en kwam het alleen tot dit zielige verhaaltje. Balen. Toen ze zagen dat er niet echt toekomst in dit verhaaltje zat, besloten ze maar weer worteltjessoep te bouwen. Romein De mol sluit ook pacten Copycat (de naam van de opdracht) “Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in”- Annegreet

108

Bijlage 23: Test 1 (ingevuld)

109

110

111

112

113

114

115

116

117

Bijlage 24: Test 2 (ingevuld)

118

119

120

121

122

123

124

Bijlage 25: Correctievoorschrift test 1

1. Ja 2. Niet waar 3. Nee 4. Ja 5. Waar 6. Niet waar 7. E 8. Frikadel met uitjes en curry of een krokety 9. Ja 10. Ja 11. Girthe, Maaike, Martina, Alle jongens 12. Waar 13. Ja 14. Ja 15. Drie 16. 1 17. Niet waar 18. Niet waar 19. Twee 20. CAT

125

Bijlage 26: Correctievoorschrift test 2 1. Nee 2. Midden 3. 2e 4. 2e 5. Rode huis 6. 2e 7. 4e 8. Ja 9. Nee 10. Jongen 11. Mol 12. 1 13. 1 meisje en 2 jongens 14. Blauw, geel 15. Kaas, Pizza, Pizza 16. 0 17. Alfa en bèta 18. Nederland, Japan en Verenigde Staten 19. 10-‐2=octo^2, 3 mensen uit 1H23 20. CAT

126

Bijlages bij hoofdstuk 3 Bijlage 27: interview met Art Rooijakkers

Wij hebben zelf twee jaar geleden een Wie is de Mol georganiseerd voor dertig mensen en nu willen wij graag ons profielwerkstuk over Wie is de Mol doen en we zijn daarmee al een halfjaar bezig en we zijn vooral gericht op de psychologische kant, dus kwaliteiten die belangrijk zijn voor een mol en opdrachten ontwikkelen en dat soort dingen die achter Wie is de Mol zitten. Zou u ons misschien wat meer kunnen vertellen over hoe je een seizoen voorbereid? We hebben bijvoorbeeld in een interview met Tania Kross gelezen dat er psychologische testen worden afgenomen voor Wie is de Mol om te kijken of je geschikt zou zijn als mol. Zou u ons daar wat meer over kunnen vertellen? “Ja dat kan ik wel, maar dan moet je stoppen met u zeggen.” Haha, oke. “Oke, maar ik sta ondertussen op het station, ik moet even kijken waar de trein gaat.” Prima! “Goed, het zijn niet zozeer tests. Het is meer zo dat er een gesprek met de kandidaten wordt gevoerd, dat noemen wij de ‘mollicitatie’. Daarin wordt gekeken of ze geschikt zijn als mol. Dus er wordt met ze gepraat over wat hun tactiek als mol zou zijn en hoe ze het zouden aanpakken. Daarnaast ook over hoe ze denken dat ze niet ontdekt zullen worden en hoe ze het spel gaan saboteren. Zo ontdek je dus of ze er al goed over na gedacht hebben en hoe ze het zouden aanpakken. Dus dat is eigenlijk meer zoals het aangepakt wordt. Wat wel zo is, is dat elke kandidaat een uitgebreide vragenlijst moet invullen en daar zitten allerlei vragen in over hoe je in elkaar steekt, hoe je bent, wat je belangrijk vindt en daar wordt ook wel naar gekeken.” En welke eigenschappen zijn dan echt belangrijk als mol en welke tactieken zijn nou echt goed? “Tsja, dat varieert. Ik kan niet echt zeggen: ‘Dit is heel belangrijk als mol en dit moet je kunnen en dit niet’, wat volgens mij heel belangrijk is, is dat je als mol je eigen karakter kunt gebruiken om de boel te belazeren. Vorig jaar hadden we bijvoorbeeld Susan Visser, die is heel lief en ze kan een beetje naïef over komen, hoewel ze dat helemaal niet is. Iedereen wil haar eigenlijk wel knuffelen. Dus dan moet ze niet als ze de mol is ineens heel gemeen worden, want dan denkt iedereen: ‘Hè, wat is ze nu gek aan het doen’. Dus ze kan haar eigen karakter, dus haar naïviteit, uitvergroten. Het jaar daarvoor was Kees Tol de mol, hij was de gangmaker in de groep en degene die altijd lol aan het maken was. Nou ja, dan moet hij dat dus vooral blijven doen, hij moet vooral het initiatief nemen. De

127

mol moet heel goed weten, daar helpen wij ook bij, hoe je in elkaar steekt en hoe je overkomt en dan pas kun je bedenken hoe je het gaat aanpakken.” Hoe gaat het met het bedenken van de opdrachten? Wordt daar heel lang over gedaan en worden ze ook uitgevoerd om te testen? Hoe gaat dat precies? “De redactie houdt zich bezig met de opdrachten. Op het moment dat de laatste aflevering van Wie is de Mol op tv is, is het team van de redactie alweer op pad naar het nieuwe land. Die gaan dus bekijken waar we kunnen gaan filmen en wat er allemaal voor locaties zijn. De locaties leveren dan ook weer inspiratie op voor opdrachten en er worden ook opdrachten hier in Nederland bedacht. We hebben bijvoorbeeld ooit het kwartet gedaan in Spanje. Dat is een heel simpel spel eigenlijk, maar als je het in Wie is de Mol-‐setting plaatst, dan kan het in een keer heel spannend worden als het over een vrijstelling voor de finale gaat. Alle spellen worden getest door mensen van de redactie, maar wat me iedere keer weer verbaast is dat als wij ergens drie kwartier voor nodig hebben bij wijze van spreken, doen de kandidaten het in een halfuur, omdat ze zo gedreven zijn.” Worden de testen ook van te voren gemaakt? “De testen worden daar ter plekke gemaakt, omdat de vragen in de test ook bijvoorbeeld gaan over waar de mol staat bij een bepaalde opdracht en wat de mol deed tijdens die en die opdracht. De testen worden dus ter plekke gemaakt.” Je zoekt natuurlijk ook de kandidaten uit, maar welke eigenschappen zijn nou echt belangrijk voor een kandidaat? “Vooral dat je het spel leuk vindt, want bij Wie is de Mol is het een behoorlijke overdonderende ervaring om eraan mee te doen. Je bent drie weken weg van huis en je zit bij mensen die je niet kent en je weet de hele tijd niet wat er gaat gebeuren. Je bent voortdurend bezig met wat er die dag gaat gebeuren, dus je moet er vooral heel veel zin in hebben. Gelukkig zijn er ieder jaar weer mensen die echt fan zijn, die graag mee willen doen. Je moet ook een beetje slim zijn, want je moet wel tactisch kunnen spelen, je moet bondjes onderhouden en je moet de hele dag opschrijven wie waar is en wie waar staat. Je moet dus ook zin hebben om je hersenen te gebruiken. Dat is ook nog erg belangrijk.” Wie vond je de beste mol ooit? “Haha, dat vind ik echt een rotvraag. Euhm, mijn beste mol ooit is Patrick Stoof. Hij was de mol in het jaar dat ik meedeed en ik heb hem ontmaskerd, maar ik vond dat hij het heel goed deed. Dat komt natuurlijk ook omdat we samen sliepen op één kamer en je maakt heel veel mee met z’n tweeën, dus we zijn ook echt hele goede vrienden geworden. Ik vond Dennis Weening ook een hele goede mol, maar Kees Tol en Susan Visser vond ik ook heel goed. Ik vind het echt moeilijk kiezen, maar als ik moet kiezen kies ik voor Patrick.”

128

Had u snel door dat het Patrick was, of heeft u echt tot het einde toe gespreid op allemaal mensen? “Nee, aan het begin spreidde ik wel, toen had ik het niet door. Ik heb wel een tijdje gedacht dat Jan Kooijman het was en ik heb ook Karin de Groot verdacht. Je hebt dus twintig vragen bij de test en dan ga je spreiden. Als de vraag is: ‘Is de Mol een man of een vrouw?’ Dan zeg je bij de ene keer een man en bij de volgende vraag: ‘Zat de mol bij een mannen groepje of een vrouwen groepje?’, dan kies je voor het vrouwen groepje om zo een beetje je kans te verspreiden. Dus dat deed ik in het begin, maar vanaf aflevering zeven ofzo begon ik wel te denken van ‘nou, het zou me niet verbazen als mijn goede vriend Patrick de mol is’.” Wat was jouw tactiek? Wij dachten bijvoorbeeld dat jij de mol was. “Ja, dat was ook wel een beetje mijn tactiek om eerlijk te zijn. Ik was op een gegeven moment wel een beetje de kluts kwijt, toen wist ik echt niet wie het was. Toen dacht ik dat als mensen nou door hebben dat ik de kluts kwijt ben, dan zien ze dat ik de mol niet ben en dat is in hun voordeel. Dus ik ging doen alsof ik de mol was, want dan weet ik niet wie het is, maar dan weten zij ook niet wie het niet is en misschien gaan ze dan wel verkeerd kiezen en kiezen ze voor mij in plaats van voor de echte mol.” Hoe zou je het spel Wie is de Mol beschrijven en wat maakt het nou zo populair? “Ja, zeggen jullie het maar. Euhm, wat het zo populair maakt is denk ik dat je er op heel veel verschillende manieren naar kunt kijken. Je kunt én kijken hoe bekende Nederlanders zich in het zweet werken in het buitenland, dat is leuk volgens mij, maar je kunt ook zelf meedoen. Het is niet een programma waar je alleen maar bij op de bank kan zitten kijken. Nee, je kan meespeuren en ik denk dat dat het ook heel leuk maakt. Ik denk ook dat het leuk is dat je voor je eigen mol kunt kiezen. Er zijn dus een heleboel verschillende manieren om dit programma tot je te nemen en ik denk dat dat wel helpt.” Was jij altijd al fan van Wie is de Mol? “Ja, al moet ik wel eerlijk zeggen dat voordat ik meedeed soms wel eens afleveringen voorbij liet gaan. Ik had al een paar jaar dat ik mee wilde doen, maar dat kwam er niet van, vanwege werk of dat ik niet mee kon doen. Dan zag ik ze weer in een helikopter zitten of abseilen en dan was ik zo jaloers dat ik er niet meer naar wilde kijken.” Toen wij zelf onze Wie is de Mol organiseerden, hadden we een paar kleine foutjes gemaakt en was het eigenlijk meteen al duidelijk wie de mol was. “Oh, hoe kan dat dan?” Wij deden het spel met onze eigen vrienden en we konden eigenlijk onze mond niet zo goed houden. We waren er zoveel mee bezig en we waren zo enthousiast dat we al snel onze mond voorbij praatten. Heb jij daar nou ook wel eens last van? “Nee, daar heb ik eigenlijk nooit last van. Mijn moeder is bijvoorbeeld een enorme Wie is de Mol fan en die vertel ik zelfs niet waar we heen gaan bijvoorbeeld. Het is ook een

129

beetje zo dat als je het verklapt, dat de lol er dan vanaf is. Het is een beetje een geheim dat je niet wilt verklappen. Ik heb één keer mijn mond voorbij gepraat. Dat was gelukkig wel tegen mijn vriendin, dus dat was niet zo erg. Het valt echt best wel mee, zolang je niks tegen niemand zegt gaat het wel. Zodra je een beetje begint te vertellen tegen één iemand, dan gaat het op een gegeven moment schuiven, want dan ga je denken: wat heb ik tegen die gezegd en wat heb ik tegen die gezegd? En voor je het weet praat je je mond voorbij.” Hebben de kandidaten tijdens het spel veel contact met de regisseurs en de makers van het spel of zien ze die eigenlijk nooit? “Nee, de kandidaten slapen bijvoorbeeld in hotel A en wij slapen in hotel B. Dan gaan de kandidaten naar een opdracht toe en dan doen ze de opdracht. Daarna gaan ze weer naar hun eigen hotel en wij gaan ook weer naar ons hotel. Ze zien elkaar dus alleen als ze bij de opdracht zijn.” Dus ook als presentator zijnde, ben je niet bij de kandidaten naast de opdrachten en de executies? “Nee. Dat wordt echt gescheiden gehouden en dat is ook met een duidelijk doel. We willen dat hun verhaal gaat over dat wat ze zelf meemaken en niet over die cameraman die ze hebben leren kennen die net een kindje heeft gekregen en dat ze daarover aan het kletsen zijn, want die zien jullie ook niet als kijkers. Dus we willen dat ze alleen dingen bespreken die jullie als kijkers ook zien.” Wie weten nou binnen de productie wie de mol is? “Dat weet maar een heel klein clubje. En wie dat precies zijn hou ik een beetje geheim. Naarmate het programma langer duurt worden dat wel steeds meer crewleden, omdat je het op een gegeven moment wel kunt zien, of dan hoor je eens per ongeluk iets ofzo, maar het is in principe een heel klein clubje.” Stel je voor er gaat iets fout tijdens een uitzending of tijdens een opdracht. Worden er dan wel eens stukjes overnieuw gefilmd of worden er geen dingen overnieuw gedaan? “Er worden heel soms dingen overnieuw gedaan, maar dat is niet omdat er dan iets mis is gegaan, maar omdat de camera’s niet alles kunnen filmen. Soms moet er dus voor de camera iets opnieuw. Zo had je vorig jaar Freek. Hij moest zijn vrijstelling verdedigen. De anderen moesten op hem jagen en hij moest er dan voor zorgen dat ze hem niet ontdekten. Dat ging zó snel, maar wij wilden niet dat er een cameraploeg bij Freek in de buurt was, want dan kon iedereen meteen zien waar hij was. Toen hebben we dus afgesproken dat we de opdracht eerst zonder cameraploeg bij Freek filmden en dat we later die stukjes van Freek opnieuw filmden, omdat hij anders dus geen enkele kans had. Dus zo worden dingen opnieuw gedaan, maar over het algemeen zie je het zoals het gaat.”

130

Stel je voor dat de kandidaten of iemand van de crew iets uitlekt van het programma, wat gebeurd er dan? “Dan krijgen ze een enorme boete. Volgens mij is het 250.000 euro en als het crewleden zijn worden ze ontslagen, maar ik denk niet dat de crewleden dat doen, of het is per ongeluk zeg maar.” Krijgen de deelnemers ook een vergoeding voor het feit dat ze meedoen? “Nee, ze krijgen geen vergoeding. De enige die een vergoeding krijgt is de winnaar, want die kan de pot winnen. Daarom moet je het wel echt leuk vinden om mee te doen. Je moet niet meedoen omdat je denkt dat je er rijk van kan worden.” Nou, dat waren onze vragen wel zo’n beetje. We zijn heel blij met uw antwoorden! “Nou oké, hartstikke goed. Ik hoop dat jullie er iets aan hebben.”

131

Bijlage 28: interview met Anne-‐Marie Jung

Kunt u uzelf even voorstellen? “Ik ben Anne-‐Marie Jung en ik ben 38 jaar oud. Ik ben actrice en zangeres van beroep. Ik speel in zowel theaterproducties als in films en op tv.” Wat was uw rol in Wie is de Mol? “Ik was in 2012 de mol.” Hoe heeft u zich voorbereid op Wie is de Mol? “Ik ben een middagje op boogschietles gegaan om te leren hoe het ‘niet’ moest, zodat ik dat kon gebruiken in de opdracht in Spanje. Verder heb ik bij de redacteur thuis naar veel opdrachten gekeken die gingen komen. Ook wist ik precies wat voor kleding ik moest meenemen, omdat ik wist dat we zowel naar een heel koud als naar een heel warm land gingen.” Mocht u zelf kiezen of u mol wilde zijn? “Ja. Je kunt, als je eenmaal benaderd bent voor een bepaald seizoen, aangeven of je wel of niet de mol wilt zijn. Sommige mensen durven de mol niet te zijn, of vinden het veel te leuk om kandidaat te zijn en de spannende speurtocht naar de verrader te maken! Als je ‘ja’ zegt, moet je op een zogenaamde ‘molliciatie’ waarbij je stevig aan de tand wordt gevoeld en waarbij er gekeken wordt of je geschikt zou kunnen zijn. Uiteindelijk wordt er door de eindredacteur een keuze gemaakt uit alle gegadigden.” Wat is het leukste aan mol zijn? “Het leukste aan de mol zijn is dat ik er drie weken lang sowieso in zat! Dat hield in: Alle opdrachten doen en alle mooie plekken zien!” Welke eigenschappen vindt u belangrijk voor een mol? “Flexibiliteit, flexibiliteit en flexibiliteit.” Welke vaardigheden maakten u persoonlijk tot een goede mol? “Ik ben sociaal, ik heb mensen kennis, ben niet bang aangelegd en kan door mijn beroep best aardig acteren. Ook kan ik heel fanatiek overkomen en dat siert een goede kandidaat ook.” Welke eigenschappen zaten u in de weg als mol? “Weet ik niet precies.” Wat het moeilijk om te liegen? “Nee, alleen de ‘eenzaamheid’ vond ik soms lastig. Je bent natuurlijk wel een outsider diep van binnen en je voelt de verantwoordelijkheid voor het slagen van een heel populair tv-‐programma.”

132

Wat vond u ervan dat u alles van te voren al wist over het spel? “Mooi meegenomen.” Hoe bepaalde u welke kandidaat u als mol verdacht? “Dat kreeg ik te horen na alle biechten van de redacteur. Dit was wel op verzoek.” Wat was uw tactiek als mol? “Een goede kandidaat spelen die solo opereerde en niet teveel vertrouwde op haar mede-‐kandidaten.” Hoe reageerde u als u uw scherm te zien kreeg bij de executie, terwijl u al wist dat u doorging? “Ik werd van nature al wat zenuwachtig als dat moment aanbrak, omdat de rest van de spelers natuurlijk enórm gespannen was voor de executie. Die sfeer hielp mij dus al goed. Ik hoefde alleen maar te blijven ‘geloven’ dat ik een kandidaat was, die er elk moment uitgezet kon worden. Uiteraard wist ik wel beter: Ik zou gewoon altijd doorgaan! Als mol zijnde hoef je heel die test niet te maken, je toetst maar wat in…” Had u contact met de makers van het spel tijdens het spel zelf? “Ja, dat ging in het geheim, met smsjes, met stiekeme ontmoetingen en gefluister.” Wat voor opdrachten vond u het leukst om te doen? “Ik vond de snorkelopdracht wel heel bijzonder. Over een kloof tussen twee tektonische platen heen zwemmen in ijskoud, maar super helder water en dan een foto zien van je moeder, was echt wel kicken.” Welke opdrachten waren voor u moeilijk om te doen? “De opdracht op de brug in Ijsland was gewoonweg moeilijk omdat het zó hard waaide en dan moet dat masker op dat steeds omhoogklapte, verschrikkelijk! Ik vond dat fysiek dus een lastige, maar de opdracht in het Höfdi-‐huis was mentaal het moeilijkst, omdat ik twee mensen moest overtuigen, waarvan ik wist dat ze me al op hun verdachtenlijstje hadden staan. Ook hing het erom wat de andere kandidaten gekozen hadden, of al het geld in één klap verspeeld was. Waar ik als mol natuurlijk op hoopte.” Hadden de mensen die u goed kennen door dat u de mol was? “Één vriendin wist het vanaf het begin zei ze (gewoon goed gegokt natuurlijk, haha) en mijn moeder bijvoorbeeld pas tegen het einde.” Maakte u ook bondjes met mensen uit het spel? “Nee, maar ik ging wel mee met verdenkingen, dus als William mij in vertrouwen vertelde dat Liesbeth wel heel verdacht deed, ging ik daar op door.”

133

Hoe ver denkt u dat u was gekomen als u gewoon als kandidaat mee had gedaan? “Ja, dat weet je nooit. Ik denk best ver als ik zo onbescheiden mag zijn.” Bedacht u de mollenstreken zelf en ter plekken of hielpen de makers van het spel u ermee? “Een beetje zelf en een beetje de mensen van de redactie. Vantevoren werden er wel tips gegegen en kwam ik zelf met goede ideeën. Het is geen voorgekauwd verhaal in ieder geval en op het moment supreme gaat het vaak nog heel anders dan gepland. De kandidaten kunnen alsnog roet in het eten gooien, of soms zélf ineens enorm gaan mollen. Soms lukt een opdracht ook niet zo goed en dan hoef je alleen maar mee te veren als mol.” Wat schreef u op in uw mollenboekje? “Zoveel mogelijk, maar niet alles. Ik schreef er zelfs wat ‘geheime aanwijziningen’ in, mocht iemand hem eens van me jatten (nooit gebeurd trouwens). Op de voorkant van mijn rode boekje had ik een paar dikke lippen getekend. (mijn handelsmerk). ‘Wie Is De Mol’ stond er in letters en dan die lippen, als een soort aanwijzing ook.” Hoe lag u in de groep? “Goed hoor, de helft vertrouwde me en de andere helft niet zo… Vooral Hadewych vond het vreemd dat ik me niet zo sociaal opstelde als in het echte leven en geen verbondjes sloot, terwijl ik dat als ‘kandidaten-‐eigschap’ had aangemeten. (niet teveel vrienden maken, want: ‘Trust nobody’ weet je wel). Zij zag het als een mol ding.” Hoe vaak zagen jullie de presentator van het spel, naast de opdrachten? “Wij leefden in gescheiden werelden. Het kandidaten team, begeleid door 1 cameraman, 1 geluidsman en 3 redacteuren/kandidatenbegeleiders (die ook de biechten opnamen en dus alles wisten). In het andere kamp wisten de cameramensen en de geluidsmannen niet dat ik de Mol was. Art wist het wel, maar hij liet dat nooit blijken.” Wie vond u de beste mol uit alle seizoenen en waarom? “George (geen bn’er), omdat hij liet zien dat je als een hele sociale kandidaat, soms wat naïef de hele boel kan oplichten. Vanaf toen was ik verslaafd.”

134

Bijlage 29: interview met Patrick Stoof

Zou u uzelf even voor kunnen stellen? “Ik ben Patrick Stoof. Ik ben acteur, theaterregisseur en tekstschrijver.” Wat was uw rol in Wie is de Mol, was u mol of kandidaat? “In seizoen 2011 mocht ik de Mol zijn. We zaten in El Salvador en Nicaragua. Het was het seizoen waar Soundos de afvaller was en Art de winnaar.” Hoe heeft u zich voorbereid voor Wie is de Mol? “Toen ze me vroegen zei ik meteen ja. Het leek mij het leukst om Mol te zijn. Vooraf heb ik een paar gesprekken gehad met de makers van het programma. Zij hebben me precies verteld wat we allemaal gingen doen, waar we naar toe gingen en welke games we gingen doen. Toen ik alles wist kon ik zelf kijken, wat ik precies als mol-‐actie kon doen. Tijdens de opnames verandert er nog veel, waardoor mijn thuis bedachte acties niet altijd lukten, dus moest ik ook veel ter plekke improviseren.” Mocht u zelf kiezen of u mol wilde zijn? “Vooraf vroegen ze of ik de Mol zou willen zijn. Ik zei meteen ja, maar doordat er veel meer dan ik wilden, heb ik een sollicitatie gesprek gehad. Naar aanleiding daarvan mocht ik het doen.” Wat is het leukste aan mol zijn? “Dat ik alles van te voren wist en toch net moest doen of alles nieuw was. En dat je legitiem mag liegen tegen mensen die je vrienden geworden zijn en zelfs tegen mijn eigen familie.” Welke eigenschappen vindt u belangrijk voor een mol? “Ik heb geprobeerd om midden in de groep te staan. Om sociaal te zijn en ook de lol er van in te zien. Een goede Mol moet ook niet te serieus zijn en lol willen maken.” Welke vaardigheden maakte u persoonlijk tot een goede mol? “Dat ik snel het vertrouwen van iedereen heb. Ik ben een soort grote knuffelbeer, maar ondertussen…..” Welke eigenschappen zaten u in de weg als mol? “Dat ik makkelijk vrienden maak. Dat ik vrienden had, maakte het aan het einde moeilijker en minder leuk.” Was het moeilijk om te liegen? “Ja (maar dat lieg ik).” Wat vond u er van dat u alles van te voren al wist over het spel?

135

“Dat is voor de Mol cruciaal, anders kan je geen tactiek bedenken. Dus ik was daar heel erg blij mee. Maar zoals ik al zei, er verandert veel tijdens de opnames. Soms gaan opdrachten, door bijvoorbeeld het weer, niet door. Dan moet je uit een ander vaatje tappen, dat maakt het spannend.” Hoe bepaalde u welke kandidaat u als mol verdacht? “Diegene die het opvallendst opdrachten liet mislukken. In ons geval was dat Karen. Zij was zo onhandig, dat het voor mij heel logisch klonk dat ze Mol was.” Wat was uw tactiek als mol? “Midden in de groep staan en op een sociale manier de boel sturen. Het beste lukte dat tijdens de Murale-‐opdracht, waarbij ik met goedkeuring van de andere een andere datum schilder.” Hoe reageerde u als u uw scherm te zien kreeg bij de executie, terwijl u al wist dat u door ging? “Ik ‘schrok’ dat ik door was en hield mijn handen voor mn gezicht.” Had u contact met de makers van het spel tijdens het spel zelf? “Daar mag ik helaas niks over zeggen.” Wat voor opdrachten vond u het leukst om te doen? “De theater opdracht, terwijl ik daar helemaal niet heb kunnen mollen. Het was zo leuk om met z’n allen een voorstelling te maken. Aan die dag heb ik de beste herinneringen.” Welke opdrachten waren voor u moeilijk om te doen? “Ik vond eigenlijk het moeilijkst om kandidaat te spelen. Ik vergat ook steeds in mn boekje te schrijven.” Wanneer was het moeilijk om uzelf verborgen te houden, tijdens de opdrachten of tijdens de ‘vrije tijd’? “Tijdens de vrije tijd moet je nog steeds heel erg op je hoede zijn. Niet te veel drinken en niet te losjes worden. Dat was de moeilijkste, maar ook de leukste tijd.” Hadden de mensen die u goed kennen, door dat u de mol was? “Nee, wel zeiden sommige vrienden van mij dat ze het al vanaf aflevering 1 zagen. Maar dat zeiden ze pas na aflevering 11 toen het bekend werd. Ja, zo kan ik het ook!” Maakte u ook bondjes met mensen uit het spel? “Ja, ik heb met Art heel wat bondjes gesloten.” Hoe ver denkt u dat u was gekomen als u gewoon als kandidaat mee had gedaan? “Niet ver. Ik denk dat ik vaak in paniek was geraakt. Met name tijdens de test. Ik was een hele slechte kandidaat geweest.”

136

Bedacht u de mollenstreken zelf en ter plekke of hielpen de makers van het spel u er mee? “Zie boven.” Wat schreef u op in uw mollenboekje? “Ik had vaak niks opgeschreven, maar schreef dan dingen over van Art.” Hoe lag u in de groep? “Goed, ik was een beetje de gangmaker.” Hoe vaak zagen jullie de presentator van het spel, naast de opdrachten? “De presentator, in ons geval nog Pieter-‐Jan Hagens, zagen wij alleen tijdens de opdracht.” Wie vond u de beste mol uit alle seizoenen? En waarom? “George was de Mol die alles veranderde en voor Kees heb ik veel respect omdat hij het aan durfde heel veel open en bloot te doen. Dat vond ik heel stoer.”

137

Bijlage 30: De enquête over het experiment

Enquête Wie is de Mol Zie voor meer informatie over de opdrachten als je ze niet meer herinnert de volgende pagina. Als je bij sommige opdrachten niet meer aanwezig was of er uit lag, kun je die overslaan. Vragen over de opdrachten Graag doorhalen wat niet van toepassing is: 1. Hoe heb jij de opdracht Copycat ervaren? Positief/negatief/neutraal, want: … 2. Hoe heb jij de opdracht Stairway to Heaven ervaren? Positief/negatief/neutraal, want: … 3. Hoe heb jij de opdracht Race zonder Klok ervaren? Positief/negatief/neutraal, want: … 4. Hoe heb jij de opdracht Koopkracht ervaren? Positief/negatief/neutraal, want: … 5. Hoe heb jij de opdracht Who is Who ervaren? Positief/negatief/neutraal, want: … 6. Hoe heb jij de opdracht Get the picture ervaren? Positief/negatief/neutraal, want: … 7. Hoe heb jij de opdracht Op zoek naar de schat ervaren? Positief/negatief/neutraal, want: … 8. Hoe heb jij de opdracht Teamkennis ervaren? Positief/negatief/neutraal, want: … 9. Hoe heb jij de opdracht Final Destination ervaren? Positief/negatief/neutraal, want: ……niet aanwezig Algemene vragen 10. Hoe was de teamverdeling in jullie groepje? Wie was de leider? 11. Wat vond je van het beloningssysteem met de hints i.p.v. geld? 12. Wat vond je van het bedrag dat je moest betalen? 13. Hadden jullie genoeg vrije tijd? 14. Wist je van tevoren genoeg over wat Wie is de Mol inhoudt? 15. Heb je verder nog tips/opmerkingen?

138

Informatie over de opdrachten 1. Copycat was de opdracht waarbij ieder groepje een kaartje kreeg waarop stond wat je uit moest beelden. De mol moest inschatten of de andere kandidaten zouden raden wat een groepje aan het uitbeelden was. Daarop moest de klas en het groepje dat aan het uitbeelden was anticiperen. (Bij de StayOkay) 2. Stairway to heaven was de opdracht waarbij jullie als groep op een bepaalde trede op de trap uit moesten komen. Dit deden jullie met behulp van de marifoon en vragen die wij jullie stelden, zoals de schoenmaat van Nynke – het aantal Apple producten van Gijs (In Bogerman) 3. Race zonder klok is de opdracht in het Rasterhoffpark waarbij jullie met je groepje opzoek moesten gaan naar vragen en terug moesten rennen naar de groep binnen de tijd, maar jullie wisten niet hoeveel tijd jullie nog hadden. (Rasterhoffpark) 4. Koopkracht is de opdracht waarbij jullie verschillende producten moesten kopen in de stad en opzoek moesten gaan naar mensen die jullie verder hielpen in de ‘speurtocht’. (In het centrum) 5. Who is who is de opdracht waarbij jullie andere groepjes moesten uitbeelden en de klas moest raden wie je uitbeeldden. (in de StayOkay – gang) 6. Get the picture was de nachtopdracht. Hierbij moesten jullie stukken van een foto ophalen en zo een hele foto vormen. Wie dit het eerst had gedaan was de winnaar. Het probleem was dat iedereen de stukken foto’s verdedigde, zodat het moeilijk was om je foto compleet te krijgen. (Rasterhoffpark) 7. Op zoek naar de schat was de opdracht waarbij jullie op de fiets een route moesten afleggen. Deze route hadden wij jullie gegeven door allerlei foto’s. Onderweg moesten jullie ook nog een aantal vragen in vullen, waar later weer naar werd gevraagd. (Door heel Sneek) 8. Teamkennis was de opdracht waarbij jullie vragen moesten beantwoorden en zo steeds van plek moesten wisselen. Als je aan het einde van het spel helemaal links stond, lag je uit het spel. (In school) 9. Final destination was de laatste opdracht, waarbij jullie werden gedropt. Daarna moesten jullie ‘mijnenveger’ doen op de blokken voor de kerk en ten slotte moesten jullie een foto maken bij een straatbord ergens in Sneek. (In Sneek)

139

Bijlage 31: Uitslag van de enquêtes

Martina Wieke Nynke Amber Wilco Thijs Coos Ids Hester Marrit Annegreet Tim Anna Melissa Liesbeth Petra Maaike Totaal

Opdracht 1 Positief Negatief x x x x x x x 41%

x 6%

Opdracht 3 Negatief Positief x Martina x Wieke Nynke x Amber x Wilco Thijs x Coos x Ids x Hester x Marrit x Annegreet x Tim x Anna Melissa x Liesbeth x Petra Maaike 71% 6% Totaal

Neutraal x

x x x x x x x x 53% Neutraal x x x x 23%

Opdracht 2 Positief x x x x x x 35% Opdracht 4 Positief x x x x x x

Negatief x x x

Neutraal x x x x x x x x

18%

47%

Negatief x x

Neutraal x x x x x x x x x

35%

12%

53%

140

Martina Wieke Nynke Amber Wilco Thijs Coos Ids Hester Marrit Annegreet Tim Anna Melissa Liesbeth Petra Maaike Totaal

Opdracht 5 Positief Negatief x x x x x x x x x x 59%

x x 12%

Opdracht 7 Negatief Positief x Martina x Wieke x Nynke Amber x Wilco x Thijs Coos Ids x Hester x Marrit x Annegreet x Tim x Anna x Melissa Liesbeth x Petra x Maaike 6% 71% Totaal

Neutraal x x

x x x 29% Neutraal x

Opdracht 6 Positief

x x x 23%

x x x x x x x x 47% Opdracht 8 Positief x x

Negatief x x x

Neutraal x x x x

18%

35%

Negatief x x

x x

Neutraal x x x x x x x x x

24%

12%

64%

x x

141

Martina Wieke Nynke Amber Wilco Thijs Coos Ids Hester Marrit Veenstra Annegreet Tim Anna Melissa Liesbeth Petra Maaike Totaal

Opdracht 9 Positief Negatief x

x x x x

x x 41%

Neutraal x x x x x x x x x 53%

142

Bijlages bij hoofdstuk 4

Bijlage 32: Enquête voor de kandidaten

1. Wat is je naam? 2. Hoe oud ben je? 3. Wat is je geboortedatum? 4. Wat is je mobiele nummer? 5. Wat is je huistelefoon nummer? 6. Wat is je straatnaam? 7. Wat is je huisnummer? 8. Wat is je lievelingseten? 9. Wat is je lievelings drinken? 10. Hoeveel sociale media heb je? En noem wat je hebt. 11. Welke kleur ogen heb je? 12. Hoe heten je ouders? (compleet) 13. Hoe heten je broertjes en zusjes? (compleet) 14. Welke sporten doe je en hoelang al? 15. Speel je een instrument en hoelang al? 16. Heb je klassen over geslagen? Zo ja, hoeveel en welke? 17. Hoeveel paar schoenen heb je? Alles inbegrepen 18. Hoeveel mobieltjes heb je gehad? 19. Wat is je lievelingskleur? 20. Wat eet je het liefst bij je patat? 21. Wat is je lievelingsmuziekgenre? 22. Wat is je lievelingskledingmerk? 23. Wat is je lievelingswinkel? 24. Waarop ben je het meest trots? 25. Hoeveel computers hebben jullie thuis?

143

26. Hoeveel Apple producten hebben jij thuis? 27. Wat is je lievelingssnoep? 28. Wat zijn je lievelingskoekjes? 29. Wat is je lievelingskledingstuk? 30. Wat vind je het leukste tijdschrift? 31. Heb je ergens een abonnement op? 32. Welke tv zender kijk je het meeste naar? 33. Wat eet je meestal op brood? 34. Hoeveel muziekinstrumenten hebben jullie thuis? 35. Wat is het merk van je mobiel? 50. Hoe vaak ga je naar de tandarts per jaar? 51. Hoe vaak ga je naar de kapper per jaar? 52. Wat is je lievelingsland? 53. Wat was je leukste vakantie? 54. Hoe oud zijn je broers en zussen? 55. Wat is de kleur van de bank in jullie huis? 56. Ben je meer een alfa of bèta? 57. Drink/rook je? 58. Wat is je favoriete pizza? 59. Hou je meer van kaas of worst? 60. Barbecue of gourmetten? 61. Wit of zwart? 62. Wat is je schoenmaat? 63. Hoe lang ben je? 64. Heb je gaatjes in je oren? Hoeveel? 65. Hoe lang ben je?

144

Bijlage 33: Schema voor de kandidaten Tijdstip ± 13.00 13.30 13.40 13.50 14.00 14.45 15.00 15.30 15.40 16.00 16.05 16.30 16.40 17.40 18.00 20.00 ± 20.30 08.00 09.00 11.00 11.30 11.40 12.30 12.45 13.45 14.00 15.45 15.50 16.15 16.30 16.40 17.20 18.00 19.30 21.00 08.00 09.00 09.20 09.30 ± 09.50 10.00

Activiteit Verzamelen kandidaten, bagage achterlaten, eventueel tenten opzetten. Welkomstpraatje Uitleg opdracht 1 Verdeling van de groepjes over de locatie Begin opdracht 1 Einde opdracht 1 Vrije tijd Uitleg opdracht 2 Begin opdracht 2 Einde opdracht 2 Naar locatie van opdracht 3 Uitleg opdracht 3 Begin opdracht 3 Einde opdracht 3 Diner Begin opdracht 4 Einde opdracht 4 Ontbijt Test Executie, 3 afgevallen kandidaten gaan naar huis Uitleg opdracht 5 Begin opdracht 5 Einde opdracht 5 Lunch Uitleg opdracht 6 Begin opdracht 6 Einde opdracht 6 Vrije tijd Naar locatie van opdracht 7 Uitleg opdracht 7 Begin opdracht 7 Einde opdracht 7 Diner Test Executie, 3 afgevallen kandidaten gaan naar huis Ontbijt Naar locatie van opdracht 8 Uitleg opdracht 8 Begin opdracht 8 Einde opdracht 8 Vrije tijd 145

10.30 10.40 11.40 12.00 14.00 15.00 15.15 15.30 16.00 16.15 16.30 17.30 18.30 19.45

Uitleg opdracht 9 (op twee locaties) Begin opdracht 9 Einde opdracht 9 Lunch Test Executie, 1 afgevallen kandidaat gaat naar huis Laatste opdracht: deel 1 Laatste opdracht: deel 2 Laatste opdracht deel 3 Einde laatste opdracht Vrije tijd Diner Eindtest Bekendmaking verliezer, winnaar en mol

146

Bijlage 34: Schema voor de organisatoren

Tijdstip 13.30 13.40 14.45 15.30 15.40 16.00 16.30 16.40 17.40 20.00 ± 20.30 11.00 11.30 12.30 13.45 14.00 15.45 16.30 16.40 17.20 21.00

09.20 ± 09.50 10.30 10.40 11.40 15.00 15.15 15.30 16.00 16.15 19.45

Activiteit Welkomstpraatje Uitleg opdracht 1 Einde opdracht 1 Uitleg opdracht 2 Begin opdracht 2 Einde opdracht 2 Uitleg opdracht 3 Begin opdracht 3 Einde opdracht 3 Begin opdracht 4 Einde opdracht 4 Executie, 3 afgevallen kandidaten gaan naar huis Uitleg opdracht 5 Einde opdracht 5 Uitleg opdracht 6 Begin opdracht 6 Einde opdracht 6 Uitleg opdracht 7 Begin opdracht 7 Einde opdracht 7 Executie, 3 afgevallen kandidaten gaan naar huis Uitleg opdracht 8 Einde opdracht 8 Uitleg opdracht 9 Begin opdracht 9 Einde opdracht 9 Executie, 1 afgevallen kandidaat gaat naar huis Laatste opdracht: deel 1 Laatse opdracht: deel 2 Laatste opdracht deel 3 Einde laatste opdracht Bekendmaking verliezer, winnaar en mol

147

Bijlage 35: Schema voor de begeleiders

Tijdstip 11.00 ± 12.40 13.00 13.50 14.30 15.30 16.00 ± 17.30 18.00 23.30 -‐ 07.00

Activiteit Begeleiders Raadsels ophangen op locatie van opdracht 1 5 Slaapplaats organiseren, voorbereiding treffen 5 Mensen ontvangen, eventueel helpen met tent opzetten, etc. 5 Allemaal een tweetal naar hun beginlocatie begeleiden 5 Eten en drinken klaarzetten voor vrije tijd van kandidaten 2 06-‐nummer van begeleider in de molboekjes schrijven voor opdracht 3 2 Kandidaten naar locatie van opdracht 3 brengen 2 Koken 2 Diner 2 Slapen en zorgen dat de kandidaten slapen 2

07.30 08.00 09.00 11.00 11.30 12.15 12.45 13.45 15.40 16.15 ± 17.30 18.00 19.30 21.00 23.30 -‐ 07.00

Ontbijt klaarmaken Ontbijten Testen afnemen en nakijken De drie afgevallen kandidaten begeleiden Uitleg geven aan de fotografen bij opdracht 5 Lunch klaarzetten Lunch Gedichten voordragen bij opdracht 6 Eten en drinken klaarzetten voor vrije tijd van kandidaten Kandidaten naar locatie van opdracht 7 brengen Koken Diner Testen afnemen en nakijken De drie afgevallen kandidaten begeleiden Slapen en zorgen dat de kandidaten slapen

2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

07.30 08.00 09.00 09.50 10.00 10.30 10.40 -‐ 11.40 11.30 12.00 14.00 15.00

Ontbijt klaarmaken Ontbijten Kandidaten naar locatie van opdracht 8 brengen Eten en drinken klaarzetten voor vrije tijd van kandidaten Twee kandidaten ontvoeren Uitleg opdracht 9 Kandidaten controleren bij de telefoongesprekken (alleen ja/nee) Lunch voorbereiden Lunch Testen afnemen en nakijken De afgevallen kandidaat begeleiden Controleren bij de laatste opdracht dat niemand de gesprekjes afluistert Controleren bij de laatste opdracht: de routes van mijnenveger Eten en drinken klaarzetten voor vrije tijd van kandidaten Koken

2 2 2 2 1 1 1 1 2 2 2

15.15 15.30 16.20 ± 17.00

1 1 2 2 148

17.30 18.30 19.45 20.00

Diner Testen afnemen en nakijken Alle begeleiders aanwezig bij bekendmaking verliezer, winnaar mol Alles opruimen, kandidaten begeleiden, etc.

2 2 5 5

149

Bijlage 36: Voorbeeldtest

1. Met wie deed de Mol opdracht 1: Rennen en Raadsels samen? 2. Was de mol op tijd binnen bij opdracht 1: Rennen en Raadsels? • Ja • Nee 3. Hoeveel raadsels heeft de mol opgelost tijdens opdracht 1: Rennen en Raadsels? • 1  6 • 2  7 • 3  8 • 4  9 • 5  10 4. Als hoeveelste kwam de mol aan bij opdracht 1: Rennen en Raadsels?

5. Deed de Mol mee aan opdracht 2: Topito? • Ja • Nee 6. Won de Mol de vrijstelling bij opdracht 2: Topito? • Ja • Nee 7. Wat stond er in het boekje van de Mol bij opdracht 3: Zoek en zij gult vinden? 8. Heeft de Mol gebeld bij opdracht 3: Zoek en zij gult vinden? • Ja • Nee 9. Was de Mol een mol bij opdracht 4: Dubbelspel? • Ja • Nee 10. Wat verdiende de Mol bij opdracht 4: Dubbelspel? • Niks • Drie jokers • 1500 punten voor de pot 11. Heeft de Mol een proces aangespannen bij opdracht 4: Dubbelspel? • Ja • Nee 12. Bij wie slaapt de Mol? 13. De Mol is een:

150

• •

Man Vrouw

14. Wat is de leeftijd van de Mol? 15. Wie is de Mol?

151

Bijlage 37: De Big Five test

1. Ik ga me eenzaam voelen wanneer ik alleen ben en geef de voorkeur aan gezelschap van andere mensen. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 2. Ik heb de neiging om te piekeren en kan gekweld worden door gedachten. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 3. Ik ben meer technisch dan artistiek aangelegd. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 4. Ik ben liever zelf de baas dan dat anderen de baas over me zijn. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 5. Ik geef er de voorkeur aan om mijn eigen regels te stellen en na te volgen. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 6. Ik beschouw anderen niet als louter kennissen en probeer vrienden te zijn met de mensen die ik ken. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 7. Ik kan me gemakkelijk opwinden en erger me al gauw. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens

152

8. Ik ben een ‘no nonsense’ praktisch ingesteld iemand. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 9. Ik ga met mensen redetwisten als ik vind dat ik gelijk heb. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 10. Ik houd er niet van om risico’s te nemen. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 11. Ik ben niet zo’n terughoudend iemand; ik vertel mensen wat er in mijn leven gebeurt. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 12. Ik kan me ongelukkig voelen, zelfs als er niet echts iets naars gebeurt. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 13. Ik ben van mezelf niet bijster sentimenteel en ik houd me meestal bij de feiten. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 14. Ik houd er niet van als andere mensen mij vertellen wat ik moet doen. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens 15. Ik geef de voorkeur aan om dingen goed te plannen en te organiseren. a. oneens b. een beetje mee eens c. mee eens d. volledig mee eens

153

Bijlage 38: Het correctievoorschrift

Stap 1: Kijk de test na aan de hand van de volgende puntentelling. Oneens 0 punten Een beetje mee eens 1 punt Mee eens 2 punten Volledig mee eens 3 punten Opmerking: draai bij de vragen 2,7 en 12 de score om: Oneens 3 punten Een beetje mee eens 2 punten Mee eens 1 punt Volledig mee eens 0 punten Stap 2: Tel de scores van de volgende vragen bij elkaar op: Sociaal Vraag 1 + vraag 6 + vraag 11 = Stabiliteit Vraag 2 + vraag 7 + vraag 12 = Logisch Vraag 3 + vraag 8 + vraag 13 = Onafhankelijk Vraag 4 + vraag 9 + vraag 14 = Gedisciplineerd Vraag 5 + vraag 10 + vraag 15 = Stap 3: De mol moet een hoge score op stabiliteit en onafhankelijk hebben en een lage score op logisch. De dimensies sociaal en gedisciplineerd zijn niet van belang voor de Mol, het maakt dus niet uit wat voor score ze hier op halen. Je kunt natuurlijk zelf bedenken wat je belangrijke kwaliteiten vindt voor een Mol, maar dit zijn de richtlijnen die wij hebben bepaald.

154

Bijlage 39: Het gesprek

1. Waarom wil jij de Mol zijn? 2. Waarom denk je dat jij een goede Mol bent? 3. Welke eigenschappen denk jij dat een Mol nodig heeft? 4. Wat zal je tactiek zijn al mol? 5. Kun je goed liegen?

155

Bijlage 40: Brief aan de Mol

Jij bent geselecteerd als Mol voor dit spel. Dat betekent dat je het spel zoveel mogelijk moet saboteren, zodat de groep zo min mogelijk punten in de pot krijgt. Dit is een belangrijke en moeilijke taak, vandaar dat we je nu deze brief geven waarin elke opdracht staat uitgelegd en er staan ook wat tips in over hoe je het spel kunt saboteren. Nog een tip: houd een Molboekje bij. Deze tips hoef je natuurlijk niet allemaal uit te voeren, omdat dit soms teveel opvalt. Natuurlijk is het nog leuker als je als Mol zelf Mollenstreken bedenkt en uitvoert. Vergeet niet dat elke Mol anders is en dat jij zelf mag invullen hoe jij het spel wilt spelen.

Opdracht 1

De mensen moeten zich verdelen in tweetallen. Elk tweetal wordt door begeleiders naar hun persoonlijke beginpunt gebracht. Elk tweetal wordt dus naar een ander punt gebracht. Ieder tweetal krijgt vijf enveloppen, hierin zitten aanwijzingen over de locatie van het eindpunt. Als ze deze openmaken, kost het 200 punten. Om dit te compenseren, zijn er onderweg groene enveloppen met daarin raadsels te vinden. Lukt het ze om de raadsels op te lossen, levert dit 100 punten op voor de pot. Om precies 11 uur begint de opdracht (elk tweetal staat dan dus op een andere plek). Ze gaan op zoek naar de eindlocatie, het is belangrijk dat deze eindlocatie kenmerkend is, door bijvoorbeeld een hoge toren. Iedereen moet op dezelfde afstand van de eindlocatie verwijderd zijn, bijvoorbeeld twee kilometer. Hiervoor hebben ze drie kwartier de tijd, maar ze hebben geen klok en dus moeten ze zelf inschatten wanneer de drie kwartier voorbij is. Achteraf zullen zij horen of hun antwoorden op de raadsels goed zijn of niet. De punten van de raadsels worden alleen gegeven, als iedereen binnen de tijd zijn aangekomen bij het eindpunt. Tips voor Mollenstreken -‐ Doe er zo lang mogelijk over, zodat je te laat komt, dit kan door bijvoorbeeld heel veel raadsels op te lossen (wel met de verkeerde antwoorden natuurlijk) -‐ Maak alle witte enveloppen open, zodat er veel punten uit de pot gaan -‐ De hints voor de eindlocatie verkeerd interpreteren Je krijgt de inhoud van de witte enveloppen van te voren te zien van de leiding. Ook ga je van te voren mee met de leiding, voordat de kandidaten er zijn, om te kijken waar de eindlocatie is en waar de enveloppen hangen.

Opdracht 2

Er wordt gevraagd naar een persoon voor het vrijstellingsspel. De eerste persoon die zich aanmeldt om mee te doen aan het vrijstellingsspel kiest een volgende persoon en ook die kiest weer een volgende persoon. Dit gaat door tot er acht mensen zijn. De overige twee mensen doen niet mee aan het spel. Deze acht mensen verdelen zich in vier tweetallen en ze krijgen per persoon een topito, een van de partjes van de vrijstelling. Deze tweetallen mogen drie minuten lang onderhandelen over wie de topito van de ander krijgt. Als je de onderhandeling wint heb je dus twee topito’s en mag je door naar de volgende ronde, om ook daar weer te

156

onderhandelen over wie de topito’s krijgt. Win je deze ronde ook, dan krijg je vier topito’s. Ook deze ronde duurt weer drie minuten. Daarna is de laatste ronde, hierin wordt bepaald wie alle topitostukjes, dus de hele vrijstelling, krijgt en ook deze ronde duurt drie minuten. Als er een ronde is waarbij een tweetal er niet uitkomt wie de topito krijgt, gaan er 500 punten uit de pot. De persoon die heeft gewonnen bij het andere tweetal (zie in het schema welk persoon dan de partjes krijgt), krijgt vervolgens de topito’s van het tweetal dat er niet is uitgekomen. Er mag niet geloot worden. Dit betekent dat je niet bijvoorbeeld een getal onder de tien mag gaan raden om te beslissen wie de topito krijgt. Als er wel wordt geloot, om wie de topito krijgt, gaan er 400 punten uit de pot. Degene die de vrijstelling heeft gewonnen kan niet uit het spel liggen bij de eerstvolgende test. Als niemand de vrijstelling wint, kan iedereen eruit gaan bij de test, behalve de mol natuurlijk. Tips voor Mollenstreken -‐ Zorg dat je meedoet aan het vrijstellingsspel -‐ Er moeten mensen in met wie je denkt dat je er niet uit zult komen tijdens de onderhandelingen, dus probeer iemand te kiezen bij wie je denkt dat dat het geval is -‐ Je kunt ook een vriend kiezen die mee kan doen aan het spel en dan zorg je dat jij de vrijstelling wint -‐ Als je in de laatste ronde zit, zorg dan dat jullie er óf niet uitkomen, óf dat jij de vrijstelling wint

Opdracht 3

Van tevoren worden de kandidaten ergens naartoe gebracht. Hier krijgen ze een Mollenboekje en de pen. Wat de kandidaten niet weten, is dat in de Mollenboekjes een telefoonnummer verspreid staat. Dit is het telefoonnummer van een van de begeleiders, die de informatie heeft over de locatie die ze moeten vinden. Het telefoonnummer is als volgt verspreid: in het eerste boekje staat bijvoorbeeld 5:3. Dit betekent dat op de vijfde plaats van het nummer een drie moet staan. Zo krijg je met 1:0, 2:6, 3:1, 4:2, 5:3, 6:4, 7:5, 8:6, 9:7, 10:8 het nummer 0612345678. Dit nummer moeten ze bellen en dan krijgen ze de naam van de locatie te horen, bijvoorbeeld Jaarbeurs Utrecht. De locatie moet op ongeveer anderhalve kilometer afstand zijn. Tips voor Mollenstreken -‐ zorg dat je de groep op een verkeerd spoor zet, en besteed geen aandacht aan de Mollenboekjes -‐ doe moeilijk over wie er gaat bellen als er eenmaal duidelijk is dat het om een mobiel nummer gaat -‐ als jij mag bellen, zorg dan dat je het niet helemaal perfect hebt verstaan -‐ neem een zo lang mogelijke route naar de eindlocatie Van te voren krijg je te horen waar de eindlocatie is. Zorg dat je verschillende routes ernaar toe kent en ken ook vooral de langere routes, die net wat meer tijd kosten.

Opdracht 4

157

Bij deze opdracht krijg je de uitleg die de presentator geeft, omdat hij anders te ingewikkeld is. ‘Goedenavond. Zoals jullie weten is er maar een mol. Vanavond hebben we twee mollen voor deze opdracht. Bij de volgende opdracht kan iedereen de mol zijn. We gaan een kampvuurspelletje spelen. Hierbij spelen de kandidaten tegen twee mollen. Als het de mollen lukt de kandidaten uit te schakelen, verdienen ze drie jokers. Lukt het de kandidaten om de mollen te ontmaskeren, dan komen er 1500 punten voor de pot. Veel spelplezier. We gaan beginnen met de rolverdeling. Ik geef jullie allemaal een kaartje. *deelt de kaartjes uit.* Daarop staat wat jullie rollen zijn in het spel. Kijk er naar, neem het in je op en besef je wat je rol is vanavond. Als je het helder voor de geest hebt, dan is het nu tijd voor de eerste nacht. Iedereen mag zijn ogen dicht doen. En in de nacht, maken de mollen zich bekend. Alle kandidaten houden hun ogen dicht en de mollen mogen langzaam hun ogen open doen. *even een moment wachten.* De Mollen hebben zich bekend gemaakt. Dus iedereen doet zijn ogen weer dicht en geniet nog even van de nacht. Iedereen mag zijn ogen open doen. Daar zitten jullie, zeven kandidaten. Nouja, twee mollen zitten ertussen. DAG: Als je iemand verdenkt, moet je een proces aanspannen. Jullie mogen overleggen. *overleg tussen de kandidaten*. Volgens mij is het tijd om te gaan stemmen. Iedereen mag z’n rechterhand omhoog doen. Dan gaan we naar het eerste beslissende moment van de avond. Ik tel tot 3 en als ik bij de 3 ben dan mogen jullie wijzen naar degene van wie je denkt dat die de mol is. 1 ... 2 ... 3. Ik zie dat de meeste stemmen zijn voor persoon die het meest wordt aangewezen. Dat betekent persoon met de meeste stemmen dat jij de meeste stemmen hebt. Je mag laten zien wat je rol was vanavond, persoon met de meeste stemmen, mag niet meer bewegen, niets meer zeggen en niets meer laten weten. NACHT: We gaan door en het wordt nacht. Dus iedereen mag zijn ogen dicht doen. Sterker nog, iedereen moet zijn ogen dicht doen. De Mol slaat in de nacht toe door een kandidaat uit te schakelen en als het straks dag wordt, is voor een kandidaat het spel voorbij. De Mollen doen hun ogen open en beslissen wie er zal worden vermoord, door te wijzen naar hun slachtoffer. Wanneer ze het met elkaar eens zijn, zal de aangewezen persoon worden vermoord. De Mol heeft toegeslagen, dus het is tijd om te ontwaken. De ogen mogen open. Iedereen zit er nu nog, maar de kandidaat bij wie ik zo stop, is vannacht door de Mol verslonden. *loopt naar degene toe en zegt naam.* Een kandidaat minder. Elke nacht slaat de mol toe, maar overdag zijn de kandidaten aan de beurt, dus ga je gang. Misschien hebben jullie nu wel een verdenking. *Overleg kandidaten.* Volgens mij is het tijd voor een proces.

158

De dagen en nachten herhaal je tot een van deze scenario’s plaatsvindt: De laatste Mol gaat na een proces overdag dood: De kandidaten hebben gewonnen. Er komen nu 1500 punten in de pot. Gefeliciteerd! Helaas geen drie jokers voor de Mol. De laatste burger gaat na een proces overdag dood: De Mollen hebben gewonnen. Ze krijgen drie jokers en die 1500 punten zijn voor mij. De laatste burger gaat ’s nachts dood: De laatste kandidaat is vannacht verslonden. De Mollen hebben gewonnen. Ze krijgen drie jokers en die 1500 punten zijn voor mij.’ Je weet van te voren niet of je Mol of kandidaat zult zijn. Tip voor een Mollenstreek Probeer ervoor te zorgen dat de Mollen winnen, zodat er geen geld in de pot komt

Opdracht 5

De groep wordt verdeeld in twee groepen. Ten eerste worden er drie alfa’s gevraagd. Deze drie mensen blijven op de plek waar ze zijn. De andere vier mensen gaan met een begeleider mee, die hun op een andere plek uitlegt wat zij moeten doen. De rest van de groep blijft bij de presentator en krijgt daar de uitleg. De drie alfa’s krijgen een lijst met zestig woorden van het Nederlands naar het Latijn, die ze moeten leren. De andere vier mensen verdelen zich in twee groepjes van twee. Elk groepje krijgt een lijst met dertig woorden mee, die ze op de foto moeten zetten. Dit gebeurt allemaal in een halfuur. Daarna komen de drie alfa’s en de overige vier mensen weer bij elkaar. De apparaten waarmee de foto’s zijn gemaakt worden aan de laptop gekoppeld. De foto’s die zijn gemaakt, worden één voor één getoond en de alfa’s moeten de Latijnse vertaling noemen. Een begeleider controleert ondertussen of deze vertaling klopt. Waarschijnlijk hoeven de alfa’s niet alle zestig woorden te noemen, omdat de fotogroep niet alle zestig dingen op de foto heeft kunnen zetten. Per goed woord verdient de groep twintig voor de pot. Als de alfa’s een woord verkeerd hebben gaat er twintig uit de pot. Tips voor Mollenstreken Fotograaf -‐ Probeer om de moeilijkste woorden die er tussen zitten te fotograferen -‐ Maak onduidelijke foto’s die moelijk te raden zijn Alfa -‐ Stel voor dat iedereen de zestig woorden moet leren, zodat het eigenlijk te veel leerstof is. Zorg er dus voor dat er niet een verdeling komt dat elke alfa twintig woorden leert. -‐ ‘Vergeet’ sommige woorden weer Rivier Amnis Jongeman Adulescens Zilver Argentum Maaltijd Cena Hart Car Sieraad Decus

159

Paard Boek Dochter Echtgenote Traan School Licht Schip Nacht Geld Voet Schilderen Beker Brug Bloed Steen Schrijven Zon Dak Tijd Rug Vergif Wijn Rechts Aarde Brief Brand Zomer Boer Boom Goud Grootvader Zingen Voedsel Rennen Huis Zoon Zwaard Markt Winter Weg Kleed Steen Soldaat Trap Meisje Plank Mond

Equus Liber Filia Coniunx Lacrima Ludus Lumen Navis Nox Pecunia Pedis Pingo Pocuum Pons Sanguis Saxum Scribo Sol Tectum Tempestas Tergum Venenum Vinum Dexter Terra Epistula Indendium Aestas Agricola Arbor Aurum Avus Cano Cibus Curro Domus Filius Ferrum Foru Hiems Via Vestis Lapis Miles Gradus Virgo Tabula Os 160

Oog Hand Gezin Oor Water Geld

Oculus Manus Familia Auris Aqua Aes

Opdracht 6 Eerst zullen de begeleiders de eerste twee strofes van het gedicht in gewoon Nederlands voordragen. De begeleiders die bij deze opdracht aanwezig zijn, zullen een gedicht voordragen. Na een uitleg voor de kandidaten zullen ze beginnen met het voordragen van het originele gedicht. De kandidaten moeten dit proberen mee te schrijven, met zo weinig mogelijk spelfouten. Nadat het hele gedicht is voorgedragen, maken twee van jullie, van de zeven dictees, een zo goed mogelijk dictee. Daarna moeten de kandidaten een inschatting doen van hoeveel fouten er zullen worden gemaakt in de uiteindelijke versie, die is geschreven door twee kandidaten. De kandidaten moeten kiezen uit drie categorieën. 4. 0 -‐ 50 fouten 2000 punten voor de pot 5. 51 – 105 fouten 1000 punten voor de pot 6. 106 – 172 fouten 500 punten voor de pot De kandidaten moeten slim inzetten, want als ze meer fouten hebben gemaakt dan hun inschatting verdienen ze niks. Ook als ze minder fouten hebben gemaakt dan hun inschatting verdienen ze niks. Dit is het gedicht in oud Nederlands, zodat je kunt kijken welke fouten er gemaakt kunnen worden of juist niet: De Gaeuw-‐Dief Wel hoe ist hier, deynck ick, of hier yemant in is? Mijn dunckt dit tot Vriessche Giertje de waardin is. Goeden dach in huys, wel is hier niemant inne? Giertje Ia ’s Kaalis kynt, ay lieve komt mee binnen, Hier is noch mier van iou vollick, vande breyde kous. Het zegendje bier. De Gaeuw-‐Dief Ick dangkje, dat is gord wous. Ick heb van daagh niet een kruymel ghedroncken. Avous lansje, een halfje, ick selder niet langh mee pronken. Sie dat is uyt, en mijn lippen syn noch hiel droogh. Giertje

161

Ia beter dat uyt dan een goet man zyn oogh. Gy hebt trompetters wangen, en bierdraghers lippen, ’t is onmoghelijck dat jou een drop sou konnen ontslippen. De Gaeuw-‐Dief Wel wat is dit! as ick mien datmen de milt steeckt, So byten my de luysen dat mijn ’t hart breeckt. Daer bijten een vreemde, en myn eigen mach geen beurt krijghen. Giertje Y gut eele geest, gy praet vanden ontijghen, Gy mocht van jou leven niet beter komen slaach. Hoe komtet volck by mekaar, hier is huych by haach. Tips voor Mollenstreken -‐ Zorg dat er verkeerd wordt ingeschat -‐ Zorg dat er veel fouten worden gemaakt -‐ Zorg dat jij mag helpen van de zeven gedichten een te maken

Opdracht 7

Van te voren worden er vragen opgehangen in een straal van tweehonderd meter in een park of bos en deze moeten wel een beetje verstopt zijn. Deze vragen worden gemaakt met behulp van de vooraf ingevulde enquête. Zo kan een vraag zijn: ‘De schoenmaat van Piet -‐ de leeftijd van Gerrit’. Elke persoon krijgt vijf minuten om een vraag te zoeken en te beantwoorden, maar wel omstebeurten. Er wordt een klok mét secondewijzer op de beginplaats gezet en de eerste persoon mag beginnen. Deze persoon gaat opzoek naar een vraag en als diegene een vraag heeft gevonden, moet hij waarschijnlijk terug naar de groep om het antwoord te vragen. Daarna moet hij terug het papier, de vraag invullen en met het papier weer naar de groep. Als iemand op tijd binnen is en de vraag goed heeft, krijgt hij 300 punten. Als hij niet op tijd terug is, of de vraag fout heeft, krijgt hij niks. Je krijgt van tevoren de vragen met antwoorden te zien van de leiding. Tips voor mollenstreken: -‐ Zorg dat je als een van de eerste mag, zodat je alle papiertjes kunt verstoppen -‐ Doe alsof je zelf ook geen papiertjes kunt vinden -‐ Kom te laat terug -‐ Geef een verkeerd antwoord, maar pas op want dit is wel opvallend

Opdracht 8

Iedereen gaat aan tafel zitten en krijgt zeven kaarten. Vanaf dan spelen de spelers een potje kwartet. Hierbij ook de uitleg zodat de specifieke regels ook duidelijk worden: Welkom, hier vindt zodadelijk de misschien wel belangrijkste opdracht tot nu toe plaats. Jullie gaan kwartetten. *de kaarten uitdelen* De inzet: een vrijstelling, voor de finale. De spelregels zijn streng, maar eerlijk. Er zitten tien kwartetten in dit spel, verzamel zoveel mogelijk kwartetten. Maar let op, als iemand anders jouw kwartet heeft, lig je uit

162

het spel. Mag ik de kaarten terug? Ik wens jullie veel geluk in het spel. *kaarten uitdelen* Uitleg voor kwartet: Het is de bedoeling dat iedereen zoveel mogelijk kwartetten probeert te verzamelen. Een kwartet zijn vier dezelfde kaarten. De oudste persoon begint en vraagt iemand om een kaart waarvan hij zelf ook al een kaart heeft. Je mag niet iemand om een kaart vragen waarvan jij zelf niet één hebt. Als die persoon de kaart heeft waarom je vraagt, mag je nog een keer. Als die persoon niet de kaart heeft waarom je vraagt, moet je een kaart pakken van de pot en dan is degene die je als laatste om een kaart hebt gevraagd aan de beurt. Je hebt gewonnen als je de meeste kwartetten hebt. Tips voor Mollenstreken -‐ Probeer de vrijstelling te winnen

Opdracht 9

Van te voren worden twee kandidaten meegenomen naar een plek op ongeveer 3,5 kilometer afstand van de andere twee kandidaten. De opdracht wordt uitgelegd aan hen en vervolgens moet de opdracht uitgelegd worden aan de twee kandidaten, die zijn achtergebleven. Zij krijgen een kaart en een mobiel en ze moeten de twee ‘ontvoerde’ kandidaten zien te vinden. Hier krijgen ze een uur de tijd voor. Ze mogen tien keer bellen naar de ‘ontvoerde’ kandidaten, maar deze gesprekken mogen maar dertig seconde duren. Dit wordt gecontroleerd door een begeleider die erbij zit. De twee ‘ontvoerde’ kandidaten mogen alleen met ja en nee antwoorden. Door vragen te stellen over de omgeving, kunnen ze erachter komen waar de ‘ontvoerde’ kandidaten zitten en ze kunnen hun zoeken. Jij als Mol wordt niet ontvoerd. Jij moet dus opzoek gaan naar de mensen die wel ontvoerd zijn. Tips voor Mollenstreken -‐ Stel veel vragen die niet met ja en nee zijn te beantwoorden -‐ Doe alsof je niet begrijpt wat er wordt gezegd -‐ Verspil de bel tijd door bijvoorbeeld onzinnige vragen te stellen

Opdracht 10 De opdracht bestaat uit drie delen. Deel 1: de gesprekjes De presentator heeft met elke kandidaat een gesprekje, die de andere kandidaten niet kunnen horen. Met de gewone kandidaten bespreekt hij hierin hoe het met ze gaat en wat ze van het spel vinden en wat de bedoeling is van de volgende opdracht, maar met de Mol zal hij iets anders bespreken. De Mol moet namelijk dan inschatten, wat er tijdens de opdracht zal gebeuren. Dit zal later aan bod komen. Het gesprekje met de Mol mag niet langer duren dan met de kandidaten! Ook moet hij voor zichzelf een inschatting doen. Deel 2: mijnenveger

163

De kandidaten moeten over een gekrijt veld heen lopen, van zeven bij zeven hokjes. Ze kunnen hier alleen niet zomaar over heen lopen, ze moeten precies de juiste route lopen. Zetten ze een verkeerde stap, dan moeten ze weer opnieuw beginnen. Ze hebben dan echter wel nog steeds dezelfde route. Hiervoor zijn plattegronden gemaakt die in de bijlage zijn te vinden. De mol heeft per kandidaat ingeschat in hoeveel pogingen de kandidaat de route zal volbrengen. De mol mag er een poging naast zitten, dus wanneer hij zeven pogingen inschat, zal er nog steeds geld uit de pot verdwijnen wanneer de kandidaat er zes of acht pogingen overdoet. Als de kandidaat het in minder of meer pogingen doet, dan komen er 500 punten in de pot. Doet de kandidaat er precies het aantal pogingen over wat de mol heeft ingeschat, dan verdwijnen er 1000 punten uit de pot. De kandidaat krijgt van te voren niet te horen wat de mol heeft ingeschat. Deel 3: deal or no deal? De kandidaten krijgen allemaal een joker. Ze hebben de keus: of ze de houden de joker, of ze spelen mee met het spel. Ze maken dan kans op twee jokers, dertig seconden een blik in het molboekje van een persoon naar keuze, of helemaal niks. Dit wordt bepaald door middel van lootjes trekken. Tijdens jouw gesprekje met de begeleider, moet je inschatten hoeveel beurten de kandidaten erover doen om over het mijnenvegerveld heen te komen. Vergeet niet dat je ook moet inschatten in hoeveel beurten je zelf over het mijnenveger gaat. Verder wil je in het laatste spel wat de rest van de kandidaten ook willen, om zo zo min mogelijk op te vallen. Als kandidaat moet je anticiperen op wat jij als Mol hebt gezegd. Als jij dus hebt ingeschat dat jij er zelf tien beurten over zal doen, dan moet je zorgen dat je er ook tien beurten over doet, zodat er punten uit de pot gaan. Tips voor Mollenstreken -‐ Zorg dat je je aan je eigen inschatting houdt -‐ Speel mee met het spel deal or no deal Dit zijn alle opdrachten die er uitgevoerd gaan worden. Als je nog vragen hebt kun je die stellen aan de organisatoren. Veel succes!

164

Bijlage 41: Verloop bij opdracht 2: Topito

1 + 2

3 + 4

Winnaar 1 + 2 vs. Winnaar 3 + 4

5 + 6

7 + 8

Winnaar 5+6 vs. Winnaar 7 + 8

Winnaar 1+2 en 3 + 4 vs. Winnaar 5 + 6 en 7 + 8

165

Bijlage 42: Rollenkaartjes bij opdracht 4: Dubbelspel

Kandidaat

Mol

166

Bijlage 43: Alle woorden bij opdracht 5: Een foto zegt meer dan duizend woorden

Rivier Jongeman Zilver Maaltijd Hart Sieraad Paard Boek Dochter Echtgenote Traan School Licht Schip Nacht Geld Voet Schilderen Beker Brug Bloed Steen Schrijven Zon Dak Tijd Rug Vergif Wijn Rechts Aarde Brief Brand Zomer Boer Boom Goud Grootvader Zingen Voedsel Rennen Huis Zoon Zwaard

Amnis Adulescens Argentum Cena Car Decus Equus Liber Filia Coniunx Lacrima Ludus Lumen Navis Nox Pecunia Pedis Pingo Pocuum Pons Sanguis Saxum Scribo Sol Tectum Tempestas Tergum Venenum Vinum Dexter Terra Epistula Indendium Aestas Agricola Arbor Aurum Avus Cano Cibus Curro Domus Filius Ferrum 167

Markt Winter Weg Kleed Steen Soldaat Trap Meisje Plank Mond Oog Hand Gezin Oor Water Geld

Foru Hiems Via Vestis Lapis Miles Gradus Virgo Tabula Os Oculus Manus Familia Auris Aqua Aes

168

Bijlage 44: Woordenlijst 1 bij opdracht 5: Een foto zegt meer dan duizend woorden

Rivier Jongeman Zilver Maaltijd Hart Sieraad Paard Boek Dochter Echtgenote Traan School Licht Schip Nacht Geld Voet Schilderen Beker Brug Bloed Steen Schrijven Zon Dak Tijd Rug Vergif Wijn Recht

169

Bijlage 45: Woordenlijst 2 bij Opdracht 5: Een foto zegt meer dan duizend woorden

Aarde Brief Brand Zomer Broer Boom Goud Grootvader Zingen Voedsel Rennen Huis Zoon Zwaard Markt Winter Weg Kleed Steen Soldaat Trap Meisje Plank Mond Oog Hand Gezin Oor Water Geld

170

Bijlage 46: Gedicht bij opdracht 6: Foutje bedankt

De Gaeuw-‐Dief Wel hoe ist hier, deynck ick, of hier yemant in is? Mijn dunckt dit tot Vriessche Giertje de waardin is. Goeden dach in huys, wel is hier niemant inne? Giertje Ia ’s Kaalis kynt, ay lieve komt mee binnen, Hier is noch mier van iou vollick, vande breyde kous. Het zegendje bier. De Gaeuw-‐Dief Ick dangkje, dat is gord wous. Ick heb van daagh niet een kruymel ghedroncken. Avous lansje, een halfje, ick selder niet langh mee pronken. Sie dat is uyt, en mijn lippen syn noch hiel droogh. Giertje Ia beter dat uyt dan een goet man zyn oogh. Gy hebt trompetters wangen, en bierdraghers lippen, ’t is onmoghelijck dat jou een drop sou konnen ontslippen. De Gaeuw-‐Dief Wel wat is dit! as ick mien datmen de milt steeckt, So byten my de luysen dat mijn ’t hart breeckt. Daer bijten een vreemde, en myn eigen mach geen beurt krijghen. Giertje Y gut eele geest, gy praet vanden ontijghen, Gy mocht van jou leven niet beter komen slaach. Hoe komtet volck by mekaar, hier is huych by haach.

171

Bijlage 47: Invulbare kaart bij opdracht 8: Doorgestoken kaart

NAAM…………………

172

Bijlage 48: Mijnenveger plattegronden bij opdracht 10: Take it or leave it

173

174

175