Csg dockinga college pws levende letters jildau bakker 6vwo

Levende Letters Over het schrijven van een bestseller Profielwerkstuk Jildou Bakker

Klas 6VA Begeleider KjA

Inhoudsopgave 'Levende letters' Voorwoord

Blz. 3

Inleiding (Motivatie onderwerp) Inleiding (Hypothese) Persoonsomschrijvingen Hoofdstukkenindelingen Onderzoek Algemene belangrijke details Algemene landinformatie - bevolking - cultuur - economie - flora en fauna - klimaat - geschiedenis Reizen in Portugal Straatkinderen Gewoonten en gebruiken Portugal - vragenlijst Slot van het onderzoek Eindconclusie Bronnenlijst Logboek

Blz. 4/5 Blz. 6 Blz. 7/8/9 Blz. 10/11/12/13/14/15/16/17 Blz. 18 Blz. 19/20/21 Blz. 22 Blz. 22 Blz. 22/23 Blz. 23 Blz. 23/24 Blz. 24/25 Blz. 25 Blz. 26 Blz. 27 Blz. 28/29 Blz. 30/31/32 Blz. 32 Blz. 33 Blz. 34 Blz. 35/36/37/38

Voorwoord Letters op papier zetten, het hoeft tegenwoordig niet meer moeilijk te zijn. Zovele jaren geleden moest dat nog met een veer in de inkt... Nog veel meer jaren daarv贸贸r deden ze het op speciale kleitabletten. En nog v茅茅l meer jaren daarvoor, ontwikkelden mensen de allereerste letters. Letters, tekens om woorden mee te vormen. Woorden om zinnen mee op te bouwen. Zinnen om verhalen te schrijven, verhalen die tot leven moesten komen. Hoe komen verhalen tot leven? Hoe komen letters tot leven?

2

Letters op papier zetten, dat hoeft tegenwoordig niet meer zo moeilijk te zijn. Je koopt een laptop of een tablet, download het programma "word" en je toets de tekens op je toetsenbord aan. Zie de letters verschijnen op je beeldscherm.

Maar of ze nu op een beeldscherm, met inkt op papyrus of op een kleitablet verschijnen... Hoe je ze tot leven brengt. Dรกt is de ware vraag.

Levende letters

Inleiding Hoofdvraag: Wat betekent het om schrijfster te zijn: Hoe is het om een goed boek te schrijven?

Motivatie onderwerpkeuze

3

Vroeger, toen ik nog een klein meisje was, vroegen ze mij wat ik later wilde worden. Ik dacht nooit na over die vraag, maar wel werd mij al van jongs af aan vertelt wat ik zou moeten zeggen indien mensen mij die vraag zouden stellen. Ze zagen mij bezig zijn met mijn hobby en fluisterden me dan snel iets in mijn oren. “Dan zeg je dat je schrijfster wil worden!”

“Je moet Nederlands gaan studeren.” Ik hoor het mijn oom nog zeggen, terwijl mijn vader, voor zo goed ik het mij kan herinneren, hem (waarschijnlijk met enige trots) vertelde dat zijn dochter misschien wel schrijfster wilde worden. Dát was één van de eerste momenten dat ik erover na ging denken of dat eigenlijk wel mijn keuze was… Wat klonk het mij ineens saai in de oren. “Nederlands studeren”. Ik had altijd al geweten dat studeren niets voor mij zou zijn, iets waar ik tot aan de dag van vandaag aan vastgehouden heb. Het woord deed een specifiek beeld in me oproepen. Het beeld van dag in dag uit blokken voor een hoog cijfer achter een oud bureautje in een rond studentenkamertje met één glas-in-lood raampje en een vaas met een grote eenzame rode bloem erin. Het “Rapunzel laat je haren vallen” fenomeen, als vrienden voor de deur, oftewel onderaan de toren stonden om te vragen of ik die avond ook mee ging stappen. En de dat ik dan naar beneden zou moeten roepen… “Sorry, vanavond moet ik leren.” Niets voor mij, dat opgesloten gevoel. Natuurlijk heb ik me later wel in dit sprookje, waarvoor velen een vwo-diploma proberen te halen, verdiept, en ontdekte ik toen weliswaar ook de zonnige zijde van slim worden aan de universiteit. School wist “studeren” te prijzen en populair te maken onder leerlingen door goede banen te beloven. Goede banen is veel geld. Zulke verhalen toverden natuurlijk dollartekens in de ogen van volop beïnvloedbare middelbare school jongeren. School leerde ons om te dromen. Over het geldpakhuis van Dagobert Duck, bij wijze van spreken.

Studeren? Niets voor mij. Eens heb ik mijzelf in woorden proberen te beschrijven en deze woorden in een hokje proberen te plaatsen. Wie ben ik? Wat doe ik graag? Wat maakt mij vrolijk? Wat maakt mij gelukkig? Ik ben een zelfkenner, dromer, een doener, een gelover. Een genieter, een denker en een strever. Een tekenaar, een kunstenaar en een muzikant. Een glimlacher, een tijdnemer en een vechter. Mijn benen lopen soms de weg die ik niet moet gaan, maar ik loop deze weg soms bewust zijnde van de fout die ik maak. Mijn hoofd denkt soms te lang na op een kruispunt, zolang dat mijn benen allang de keuze hadden kunnen maken. Hoop en geloof zijn in mijn hart geschreven, mijn dromen leven voor mij en ik bescherm ze met heel mijn wezen. Toch verlies ik soms mijn hoofddoel uit het zicht en vergeet ik dat een situatie nooit hopeloos is. Ik heb het moeten opgeven om mezelf in een hokje te plaatsen. Ik weet toch wat ik ben? Laat ik daar maar een eigen hokje voor maken.

Ik ben een echte schrijfster.

En dingen zullen en moeten gaan volgens mijn weg. Niet volgens Nederlands studeren. Want ik ben namelijk ook heel koppig. Mezelf heb ik wijs gemaakt dat je voor schrijven alleen maar je eigen hoofd nodig hebt, een pen en een papier om alles wat je in je hoofd bedenkt te kunnen vastleggen. En dat was mijn manier van schrijfster zijn. Zo schreef ik op negenjarige leeftijd meer allereerste boek uit. Het was zestien bladzijden lang en ging over de jongen die maar twee vrienden had. Zijn eigen hond en de hond van zijn oom. Het is maar een klein werkje, maar ik herinner me nog hoe trots en blij ik stiekem was toen ik het eerste exemplaar netjes aan elkaar geniet aan mijn moeder kon “uitreiken”. Zo’n drie jaar later volgde mijn tweede boek. Een schriftje wat ik gekregen had in Italië had op het kaftje het woord “Slurp” staan, versiert met een trots voor zich uit kijkend hondje en cijfertjes verspreid over de hele voorkant. Ik vermoed dat het een Italiaans rekenschriftje was. Echter heeft mijn elfjarige hoofd ervan gemaakt dat het hondje Slurp heette en het helemaal niet trots was maar juist zeer ongelukkig. Het liep weg en zocht maar liefst 61 bladzijden lang zijn “thuis”. Mijn eigen 4

fantasie verrast me soms nog steeds als ik het boekwerkje nu zoveel jaren later weer eens open sla. En zo ging ik verder met het uitwerken van mijn ideeën, ideeën waarvan ik nooit van plan was om ze uit te geven, of om ze honderdduizend keer te laten drukken, of om ze misschien wel te verfilmen. Dromen, dat kon ik. Schrijven, dat kon ik ook. Maar schrijfster worden? Als ik daarvoor zou moeten studeren: Dan was het antwoord zeker “nee”. Nu vind ik dat soms jammer. Jammer dat ik niet zo gedreven ben als andere mensen. Dat ik zo’n groot hart voor woordkeuzes en verhaallijnen heb, maar er toch niet voor kies om daar mijn weg in te zoeken. Ik weet toch wie ik ben? Dan denk ik weer even aan die jongen met zijn honden.

Soms lees ik die zestien pagina’s nog een keertje terug, al is het alleen om te constateren dat ik wel degelijk een schrijfster ben.

Maar om een zeer lang verhaal even flink in te korten wil ik eigenlijk alleen maar zeggen dat ik ervoor kies om tóch, tegen mijn eigen plannen in, de kans aan ga grijpen om volop in de wereld van de schrijfster te duiken. Schrijven boeit mij ontzettend, zoals ik in de voorgaande tekst al heb duidelijk proberen te maken. Naarmate ik ouder ben geworden, heb ik ook meerdere mogelijkheden in het schrijven gezien. Waar verhalen vroeger nog gewoon verhalen waren, met gewoon hoofdpersonen, die gewoon leuke dingen deden, zijn het nu verhalen met boodschappen. Wijze en dwaze personen, die ervoor kiezen om leuke en minder leuke dingen te doen. Mensen die leren van hun fouten en mensen die niet willen leren. Teksten om lezers mee te slepen in de wereld van de hoofdpersonen, om lezers te doen nadenken over de situatie en om ze eerlijk gezegd ook te confronteren met de situaties. Schrijven is meer dan “gewoon schrijven”, ontdekte ik door de tijd heen. Schrijven is mensen aan het denken zetten. En dát is wat ik graag wilde bereiken met het boek wat ik ga schrijven voor mijn PWS. Ik heb ervoor gekozen om dit te doen omdat ik nog meer wil ontdekken wat het betekend om een schrijfster te zijn. Hierbij zal ik langzaam maar zeker ook meer over het vak leren en zullen nu nog open vragen beantwoord worden. Vragen zoals: • Wanneer is een boek een “goed” boek?

•

Hoe krijgt een schrijfster grip op de lezer?

•

Hoe kun je een lezer confronteren/raken?

•

Hoe breng je een verhaal tot leven?

Dit zijn vraagstukken waarover ik na zal denken tijdens mijn proces van boekschrijven.

Vóór en tijdens het schrijven van het verhaal, zal ik onderzoek moeten verrichten. Denk hierbij aan onderzoeken als: o Vooronderzoek naar de hoofdpersonen (wie zijn ze en hoe ontwikkelen zij zich in het verhaal?) o Wat zal er (kort beschreven) in de hoofdstukken gebeuren? o Onderzoek naar de plaats waar het verhaal zich plaatsvindt (Portugal).

Hypothese Ik verwacht niet dat het schrijven van een boek makkelijk zal zijn. Ik verwacht niet dat ik het zomaar "wel even ga doen". De enige verwachting die ik er eigenlijk van heb is dat ik na dit PWS iets meer gevoeld heb wat het nu echt betekent om schrijfster te zijn. Daarbij hoop ik 5

dat dit mij in de toekomst helpt bij keuzes maken over mijn beroep. Ook al zal ik waarschijnlijk nooit stoppen met schrijven. Of ik nu succesvol word of niet. Of ik de verhalen nu als aan elkaar geniete boekwerken in mijn kast bewaar of ze stuk voor stuk op de markt breng. Ik weet toch wel wie ik ben. Ik ben een echte schrijfster.

Persoonsomschrijvingen Thalissa: Thalissa Bosma is zestien jaar oud en lijkt een normaal tienerleven te hebben.

Echter, zo zal het boek ook de indruk moeten wekken, is de buitenkant heel anders de waarheid. Thalissa ervaart het als heel vervelend dat haar vader zich zo over haar ontfermt.

6

Het is nooit echt gezellig bij hen thuis omdat haar broer lijkt te worden voorgetrokken en haar moeder nooit écht voor haar opkomt. Later zal blijken dat de vader van Thalissa het één en ander heeft meegemaakt in zijn leven wat hem gemaakt heeft tot wie hij is.

Uiterlijke kenmerken: Thalissa heeft lange donkere lokken. Haar haren zijn donkerbruin en ze moet een knap meisje zijn.

Innerlijke kenmerken: Ze is erg sociaal en kan goed vrienden maken, maar heeft ook een erg bescheiden kant. Haar talent is dat ze erg goed kan zingen zonder dat ze daar ooit echt les in heeft gehad. Ze vindt het wel erg moeilijk om voor andere mensen te zingen en wordt er verlegen van. Aan de ene kant kan Thalissa erg zelfverzekerd zijn. Zo praat ze soms met Ivan alsof ze goed weet wat ze zegt, maar van binnen is ze dus af en toe ook wel erg onzeker. Een doorsnee tienermeisje dus.

Vader van Thalissa: Thalissa Een man die vlug overspannen en gestrest is. Zijn kinderen houden daar rekening mee en weten hoe hun vader is. De man is bezorgd en weet niet goed hoe hij daarmee om moet gaan. Hij houdt zijn dochter erg strak en laat zijn zoon een beetje te veel los in vergelijking daar tot. Dit gedrag heeft alles te maken met het verleden van de man, zijn moeder is vroeger misbruikt en raakte erg vroeg zwanger. De vader van Thalissa vindt het lastig om een goede vader te zijn. Later in het verhaal wordt hier verder over uitgeweid.

Ivan: Ivan is achttien jaar oud en een erg zelfstandige, maar ook een vrij depressieve jongen. Hij houdt van muziek maken en kan stiekem ook heel goed zingen. Hiermee verrast hij later een groot aantal mensen.

Zijn thuissituatie is lastig omdat zijn moeder alcoholiste is. De vader van Ivan is een tijdje geleden overleden (De manier waarop laat ik eerst open). Ivan staat er in zijn leven vanaf toen veel alleen voor. Hierdoor doet hij soms neigen naar een jongen die vrij op zichzelf is. Ivan doet geen opleiding en werkt al langere tijd, verdient hiermee goed en heeft eigenlijk geen zin om te beginnen aan een opleiding omdat hij niet aan zijn toekomst wil beginnen. Hij heeft ook niet echt een voorbeeldfiguur die hem in de goede richting kan pushen, op zijn tante Hannah na. Hij denkt veel na en is een beetje vereenzaamd. Wel laat Ivan in het boek ook een sociale kant van zichzelf zien. Hij maakt gemakkelijk vrienden en is een jongen die met heel zijn hart van anderen kan houden. Ook is hij niet verlegen of bescheiden zoals Thalissa, maar maakt hij in eerste instantie een zelfverzekerde indruk. Later blijkt wel dat de jongen erg kwetsbaar is en eigenlijk alsmaar heel verdrietig van binnen over de Ivan manier waarop zijn leven is geweest tot dan toe.

Uiterlijke kenmerken: Ivan is een echte Hollandse jongen. Hij is knap en breed en heeft diepblauwe ogen en blonde haren.

Innerlijke kenmerken: De jongen is gevoeliger dan je in eerste instantie denkt als je hem leert kennen in het verhaal. Zijn verdriet zit diep en hij gunt de lezer langzaam een steeds verdere kijk in zijn hart.

In het verhaal wordt deze jongen op slag verliefd op de mooie Thalissa. Hij vergelijkt haar met een engel, zij lijkt bijna speciaal voor hem op zijn pad te zijn gekomen.

Tante Hannah: 7

Tante Hannah is de moederfiguur in Ivans leven. Zij speelt de rol van de verzorger van Ivan, de enige die naar hem omkijkt, de enige die hem advies geeft. Een soort van zijn enige hoop.

Tante Hannah heeft een belangrijke rol in het verhaal omdat zij als enige als het ware nog grip heeft op de geïsoleerde jongen. Hij kijkt tegen haar op en ziet haar als zijn kleine beetje houvast dat hij nog heeft.

Kai: Kai is de tweelingbroer van het knappe meisje Louise.

Kai is samen met zijn gezin net als Thalissa op vakantie in Portugal op dezelfde camping.

Ze ontmoeten elkaar op een strandfeest op de camping.

Kai is geen hoofdpersoon maar het is wel de bedoeling dat de lezer Kai langzaam beter leert kennen, net als de andere nieuwe vrienden van Thalissa.

Uiterlijke kenmerken: Kai is een vrij kleine jongen qua lengte, hij heeft bruin haar dat hij opzij schuift.

Innerlijke kenmerken: Kai is de typische “macho-jongen”. Hij heeft normale jongenstrekjes, maar is wel een waaghals en een durfal, heeft af en toe geen rem, kan een gentlemen en een bad boy zijn en doet af en toe wel even zijn best om een beetje extra op te vallen.

Louise: Kai Dit meisje is de tweelingzus van Kai. Zij is de “knappe chick” in het verhaal. Voor de jongens een echte knappe dame met lange blonde haren, schitterende ogen en bruine benen.

Voor de meiden hét ideaalbeeld, het meisje waarop ze jaloers kunnen worden, het meisje dat vaak de aandacht krijgt, het meisje tegen wie ze allemaal wel een klein beetje opkijken.

Louise is echter heel erg zichzelf en een heel behulpzaam lief meisje.

Uiterlijke kenmerken: Knap, slank, lange blonde haren, mooie blauwe ogen. De vrouwelijke versie van Kai. Innerlijke kenmerken: heel hecht met haar broer Kai, heel lief voor iedereen. Een heel modieus meisje, maar ook een échte vriendin.

Louise

Dani: De vrolijke opgewekte van de zes vrienden. Ze schaamt zich niet en brengt de sfeer er altijd in. Een aantal eigenschappen van haar zijn dat ze van skateboarden houdt en heel erg muzikaal is, ze speelt vele verschillende instrumenten. Ze maakt in eerste instantie een erg stoere indruk en kan het met iedereen over het algemeen wel vinden. Echter heeft ze ook een soort moederlijk instinct en kan ze verbazingwekkend goed met kinderen omgaan.

Uiterlijke kenmerken: Rood geverfde haren, stoere kleding, niet het perfect beeld van een meisje, geen fotomodel lood-a-like, maar een meisje dat schoonheid bereikt door zichzelf te zijn.

Innerlijke kenmerken: Altijd vrolijk. Ze brengt de sfeer erin en weet goed hoe ze met mensen om moet gaan. Wel is ze stoer en schaamt ze zich absoluut niet om te zeggen wat ze vindt of wat ze denkt.

8

Dani

Jonathan: Een opvallende persoonlijkheid en een kenmerkend karakter is voor de zoon van de campingeigenaar, Jonathan.

Jonathan woont op de camping in Portugal en komt ook in het groepje vrienden terecht. Hij is niet druk of opvallend, maar juist rustig en denkt na voordat hij iets zou doen.

Uiterlijke kenmerken: Het uiterlijk van een knappe Portugees, het lijkt alsof Jonathan geboren en getogen is in het zonrijke Portugal. Hij is donker van huidskleur, gespierd en oogt als een knappe opvallende jongen.

Innerlijke kenmerken: Jonathan is een rustige jongen van zichzelf en denkt na voor hij iets doet. Hij laat zich erg leiden door de groep en is niet iemand die zijn zin door zal zeuren. Als hij iets anders dan de meerderheid vindt, houdt hij zich liever stil om de vrede te bewaren. Wel is Jonathan helemaal zichzelf en niet een meeloper. Als het erop aankomt is de jongen ook zeker wel in staat om zijn verborgen stoerheid te tonen en voor de groep op te komen.

Ook kan hij erg gezellig zijn. Eigenlijk is Jonathan gewoon één en al goedheid.

Jonathan

Hoofdstukkenindeling Voordat ik begin met schrijven maak ik een korte hoofdstukkenindeling. Dit houdt in dat ik het verhaal wat ik ga schrijven, van tevoren iets verder zal uitwerken en in hoofdstukken zal onderverdelen. Per hoofdstuk worden zo’n twintig zinnen geschreven om kort de rode draad ervan weer te geven1. Op deze manier heb ik enige houvast tijdens het schrijven van het verhaal, zodat er altijd een manier zal zijn om verder te schrijven en ik ook zal weten waar ik naartoe schrijf.

Het boek zal bestaan uit 21 hoofdstukken.2 Hoofdstuk 1 – Thalissa Ontmoet Thalissa in dit eerste hoofdstuk van een verhaal over een liefde die voorbestemd lijkt te zijn. Thalissa Bosma lijkt voor een buitenstaander in een normaal gezin te zijn opgegroeid.

Ze heeft een gevoelige maar harde vader met een ietwat onduidelijk stressprobleem, een moeder die zoals elke moeder wel eens flink kan zeuren over hoe het er in huis aan toe gaat en een oudere broer van achttien die haar af en toe eens lekker dwarsligt. In dit eerste hoofdstuk moet de lezer een beetje proeven hoe het er in het gezin van Thalissa aan toe gaat. De spanning die dus altijd aanwezig is in dit gezin moet ook nu aanwezig zijn, maar het zouden voor de lezer slechts “gezinsprobleempjes” moeten lijken. Broer Wim is de herkenbare af en toe vervelende broer in het gezin. Er vinden wat strubbelingen plaats en Thalissa vertelt wat over zichzelf en hoe ze zich voelt. De lezer wordt al een kleine blik gegund in haar gedachten en het belangrijkste is dat de lezer haar in dit hoofdstuk een beetje leert kennen. Thalissa heeft 1 De inhoud van de samenvattingen kan enigszins verschillen van de uiteindelijke inhoud van een hoofdstuk, wegens latere wijzigingen in de verhaallijn 2 Later is het aantal "21 hoofdstukken" gewijzigd naar "23 hoofdstukken" wegens wijzigingen in de verhaallijn

9

niet zo’n zin in de vakantie, wat ook duidelijk mag zijn. Het hoofdstuk eindigt als de familie Bosma in vertrokken naar hun eindbestemming: Portugal.

Hoofdstuk 2 – Ivan Hoofdstuk 2 heeft dezelfde opzet als hoofdstuk 1. Ook dit hoofdstuk heeft als doel om de lezer te introduceren met de leefomstandigheden van de hoofdpersoon. Het gaat in hoofdstuk twee om een heel nieuwe hoofdpersoon, namelijk Ivan. Er wordt op dezelfde manier de lezer een blik gegund in de gedachten van Ivan. Ivan is een andere persoon dan Thalissa en dit mag ook lekker opvallen. De twee zijn totaal verschillende mensen die leven in verschillende omstandigheden en met verschillende dingen te maken hebben. De lezer mag na deze twee hoofdstukken best aanvoelen dat Ivan en Thalissa iets zullen krijgen. Zij zijn de sterren in het verhaal.

Ivan komt thuis na een lange werkdag en ziet zijn moeder thuis bezopen op de bank liggen.

Dit is echter niet de eerste keer dat hij dit kwetsende beeld aantreft. Er wordt duidelijk dat zijn moeder vaak dronken is en een drankprobleem heeft. Ze zal deze zomervakantie naar een kliniek gaan om af te kicken. De enige persoon die Ivan een beetje op de been houdt is zijn tante Hannah, de zus van zijn moeder. Ivan heeft een plan wat hij niet gaat vertellen in dit hoofdstuk. De lezer mag iets vermoeden, maar het moet een vraag voor hem blijven wat Ivan van plan is om te gaan doen. Later zal duidelijk worden dat Ivan met zijn moeders pinpas gaat reizen in Portugal. Dit wil hij graag doen om zijn vaders dood te verwerken, vroeger reisden hij en zijn ouders ook vaak. Sinds de dood van zijn vader staat Ivans leven een beetje stil. Hij is vooral voor zijn moeder aan het zorgen. Doormiddel van zichzelf te confronteren met zijn verdriet tijdens deze reis wil hij proberen het te verwerken.

Hoofdstuk 3 – Thalissa In dit hoofdstuk worden een aantal dingen duidelijk gemaakt. De omgeving waarin een groot gedeelte van het verhaal zich zal afspelen wordt geïntroduceerd aan de lezer. Thalissa en Ivan ontmoeten elkaar in dit hoofdstuk, dit is het hoofdmoment.

Het gezin van Thalissa komt aan op de camping en ze ontmoet Dani, die haar hoop geeft op misschien. Dan komt de eerste dag op de camping. In het gezin van Thalissa gaat er meteen al ongezellig aan toe, wat vooral door vader wordt veroorzaakt. Hij begint over kleine dingetjes te zeuren. Thalissa heeft geen zin meer om bij haar ouders en Wim te zijn en gaat de camping verkennen en belandt op het strandje bij het meer. Hier komt ze Dani weer tegen, die de opvallende knappe jongen Ivan aan haar voorstelt. De lezer kan Ivan op dat moment meemaken vanuit de ogen van iemand anders, namelijk Thalissa. Ook dan pas zal de lezer er dus achter komen dat Ivan er goed uitziet (want dat zegt hij in hoofdstuk 2 natuurlijk niet over zichzelf) en hoe Ivan een beetje overkomt op andere mensen. Dani nodigt Ivan en Thalissa uit voor een strandparty die dezelfde avond nog zal plaatsvinden. Thalissa moet dit natuurlijk met veel moed eerst nog thuis gaan vragen.

Hoofdstuk 4 – Ivan Ivan gaat bezig met zijn kleding uitzoeken voor de strandparty. Hij heeft ‘ja’ gezegd op Dani haar uitnodiging en heeft hier eigenlijk maar één goede reden voor. De strandparty wordt omschreven vanuit Ivans ogen. Ivan was eigenlijk van plan een doorreis te maken maar hij besluit dus nog even te blijven omdat hij op slag verliefd is geworden op het meisje met de golvende donkerbruine haren: Thalissa. Ivan kent niet veel mensen op de strandparty.

Uiteindelijk komt hij bij twee jongens “Jonathan en Kai” te staan en belandt op die manier al vrij snel bij de meiden Dani en Thalissa. De strandparty wordt wat omschreven en de hoofdpersonen, de vrienden waarom het verhaal draait, ontmoeten elkaar op deze party. Ze ontdekken hun passie voor muziek die ze delen en hebben een opvallende klik met elkaar.

10

Kortom: Thalissa en Ivan moeten elkaar opvallen en ze worden vanaf nu al echt verliefd op elkaar. Thalissa moet echter al vrij vroeg naar huis.

Hoofdstuk 5 – Thalissa Thalissa heeft het erg naar haar zin gehad op het strandfeest in Portugal. Zij en Ivan zijn nu wat dichter bij elkaar gekomen en Thalissa wordt steeds nieuwsgieriger naar hem en naar wat zijn geheimen voor haar zijn, dit moet een beetje benadrukt worden zodat de lezer de indruk krijgt dat Ivan en Thalissa weinig van elkaar weten, wat ook zo is. Als ze thuiskomt, wel op tijd, wordt ze niet begroet door haar ouders. Wim en vader kijken haar kwaad aan en vallen vrijwel meteen tegen haar uit. Het loopt ietwat uit de hand en later blijkt dus dat Wim erop uit is gestuurd door Thalissa haar vader om haar te controleren of ze niet met jongens aanklooit.

Wát Wim precies heeft gezien is niet duidelijk maar ze heeft in ieder geval Thalissa met een jongen gezien. Thalissa komt er niet zonder blauwe plekken vanaf…

De volgende ochtend wil Thalissa graag doen alsof er niets gebeurd is, ze komt als eerste van bed en besluit maar om iets aardigs voor haar ouders te doen, croissantjes halen. Ondertussen komt ze haar vrienden tegen en gaan ze langs het strand. Ze hebben lol, omschrijf een beetje hoe dingen opbloeien met Ivan! De vrienden hebben allemaal door dat Ivan een oogje heeft op Thalissa maar Thalissa zelf schijnt het niet te zien. Echter, ze ziet het wel, maar kan het eigenlijk niet geloven. Ze komen met zijn allen op het idee om die middag naar Lissabon te gaan. Thalissa vindt dit een leuk idee aangezien ze liever met vrienden Portugal gaat verkennen dan met haar ouders en Wim. Tot haar grote verbazing geeft haar moeder hier toestemming voor. Maar wel achter haar vaders rug om…

Hoofdstuk 6 – Ivan De vrienden hebben een leuke tijd terwijl ze Lissabon ontdekken. Er zijn vooral veel winkels en dat begint de jongens op een gegeven moment natuurlijk wel te irriteren. Dit hoofdstuk is een mooi hoofdstuk om een beetje te vertellen over Portugal, de cultuur, de omgeving enz. Al gauw wordt een normaal dagje Lissabon verstoord door onbekende gasten, de twee straatjochies Dinis en Domingos. De vrienden ontmoeten deze jongentjes en besluiten in een gekke bui al gauw om leuk muziek met ze te gaan maken. Hiermee halen ze wat geld op voor de jongentjes. Dit hoofdstuk gaat vooral over Portugal en hoe het er daar aan toe gaat, het verloop van de dag in Lissabon laat ik daarom een beetje open. Wel is het belangrijk dat Ivans dag verstoord wordt door het thuisfront. Hij wordt gebeld door tante Hannah of door zijn moeder of krijgt een sms, in ieder geval moet er iets gebeuren waardoor de lezer niet vergeet dat Ivan nog steeds met thuis in zijn hoofd zit. Het zit hem dwars dat niemand weet waar hij is.

Hoofdstuk 7 – Thalissa In de trein naar huis kom je er dus als lezer achter dat Thalissa wel degelijk iets meegekregen heeft van het telefoontje/sms’je van het thuisfront van Ivan. Ze begrijpt er niets van en houdt de jongen vanaf dan nauwkeurig in de gaten. Zij heeft door dat er iets niet klopt. In de trein wordt Ivan weer gebeld en verlaat hij de treinwagon waarop Thalissa hem stiekem achtervolgt. Ivan belt in de wc en Thalissa pikt het één en ander op van dit gesprek. Echter wordt ze gesnapt door Ivan! Ze denkt dat hij heel boos op haar zal worden maar dat doet hij niet. Hij weet duidelijk niet echt wat hij moet zeggen maar zegt haar wel dat het niet geeft dat ze hem gehoord heeft. Van dit mysterieuze gedrag wordt Thalissa natuurlijk alleen nog maar nieuwsgieriger. Thalissa krijgt in dit hoofdstuk wel het één en ander te weten van Ivan maar nog niet alles. Ze weet in ieder geval nu dat er iets ernstigs aan de hand is en dat Ivan niet zomaar een jongen is.

11

Tijdens de reis bedenken de vrienden een nieuw idee. Ze willen een stunt gaan uithalen. Ze gaan de was van de mensen stelen op de camping en naar het strand brengen. In dit hoofdstuk beginnen ze hier diezelfde nacht nog mee! Er wordt vooral heel veel lol gemaakt.

Hoofdstuk 8 – Ivan De vrienden hebben de was gestolen en naar het strand gebracht. Laat zien dat ze vooral heel veel plezier met elkaar hebben en dat alles wat opbloeit opnieuw tussen Ivan en Thalissa. Ze groeien steeds meer naar elkaar toe. Ivan is echt verliefd op Thalissa. Vanuit zijn oogpunt heeft hij nu een geweldige vakantie met iedereen alsof hij in een mooie droom zit. Hij is bang om terug naar huis omdat hij dan terug moet naar zijn “oude leven”. Ivan denkt hier dwars door alles heen erg veel over na en het moet duidelijk zijn dat het hem eigenlijk heel erg dwars zit. Langzaamaan mag er ook een gelovige touch aan het verhaal gegeven worden. De bedoeling is dat de goede boodschap van het christendom subtiel door het verhaal heen schijnt.

Het wordt bijna ochtend en opnieuw moet Thalissa Ivan teleurstellen en zonder een duidelijke reden vlug naar huis toe gaan. Hij mag haar ook niet bij haar tent brengen. Door al dit onduidelijke gedrag van haar raakt Ivan een beetje in de war. Wat wil ze nu eigenlijk? Zou er misschien iets aan de hand zijn wat hij niet wist?

Ivan praat nog even met Jonathan en/of Kai. Dit moet een beetje een jongensachtig gesprek zijn. Ivan lucht voorzichtig zijn hart bij hen over Thalissa en zij geven hem een beetje advies.

Niemand heeft echter door wat er echt aan de hand is met haar en waarom ze werkelijk zo vaag doet.

Hoofdstuk 9 – Thalissa Thalissa wordt ’s ochtends wakker en is nieuwsgierig naar wat de mensen zullen denken en zeggen over hun stunt. Ze voelt zich enigszins schuldig over haar rebelse gedrag maar denkt terug aan de lol die ze met haar vrienden heeft gehad. Haar gedrag is een beetje het gevolg op het stukje aandacht wat ze thuis mist. Ze voelt zich meer geliefd bij haar vrienden dan bij haar ouders en haar broer momenteel. Maar als ze buiten wil gaan kijken om te zien wat er gebeurd, houdt haar broer Wim haar fel tegen. Ze zijn met zijn tweeën in de tent en hij wordt erg bedreigend tegenover haar. Wim vertoont hierbij een beetje hetzelfde agressieve gedrag als Thalissa haar vader ook vaak vertoont, hij neemt dit over.

Waar de dreiging in werkelijkheid over gaat is iets heel nieuws. Wim heeft diezelfde nacht Thalissa met haar vrienden gezien. Hieruit blijkt dus dat Wim diezelfde nacht ook naar buiten is gegaan! Wim denkt dat zijn zusje hem ook heeft gezien en wil maar al te graag een deal met haar sluiten. Deze deal is heel belangrijk. Het zal de verdere gebeurtenissen in het boek beïnvloeden. Wat Wim precies doet weet Thalissa nog niet (Hij gaat naar foute clubs en doet aan drugs en dat soort dingen) maar Wim wil graag zijn mond houden over Thalissa als Thalissa haar mond houdt over Wim. Deze deal kan Thalissa goed gebruiken aangezien ze haar vakantie graag ongestoord verder wil meemaken met haar vrienden. Daarom sluit ze de deal met Wim. In het verdere hoofdstuk worden de reacties van de mensen besproken en komen de vrienden weer bij elkaar op het strand terwijl de mensen over de stunt praten. Niemand komt erachter wie de daders zijn. Ivan en Thalissa blijven alleen achter als iedereen een smoesje heeft om weg te gaan. Ze hebben het gezellig maar weer opnieuw moet Thalissa oppassen dat niemand hen samen ziet. Ivan twijfelt steeds meer over haar doordat ze zo vaag doet en begint te vermoeden dat Thalissa misschien thuis een vriend heeft waardoor haar familie haar niet met iemand anders mag zien… Ivan geeft Thalissa een kettinkje. Dit is echter een sieraad en dat

12

mag ze niet dragen van haar vader omdat die vindt dat ze zichzelf dan te koop zet… Dingen lopen dan ook weer dramatisch uit de hand als ze thuiskomt…

Hoofdstuk 10 – Ivan In de voorafgaande hoofdstukken hebben we Ivan al in een neerwaartse spiraal zien komen.

Tijdens het plezier en de leuke vakantie bleef hij last houden van het feit dat hij op vakantie was zonder dat iemand het wist en dat er problemen waren thuis. Hij vond het erg moeilijk dat hij voor deze problemen gevlucht was. Dit hoofdstuk begint dan ook met een vrij depressieve Ivan. Hij voelt zich verschrikkelijk, heeft huilbuien en denkt veel na over zijn daad en over zijn vader en alles wat er gebeurd is. Ook denkt hij er al over na om de camping te verlaten, nu hij zo zijn twijfels over Thalissa heeft. Zij was ten slotte de enige reden waarom hij nog even bleef. In principe is hij een beetje depressief.

Iets later op de dag komt Jonathan even bij Ivan om de hoek kijken. Hij komt het leuke nieuws brengen dat zijn vader de vrienden heeft uitgenodigd om op het volgende strandfeest diezelfde avond nog muziek te maken. Ivan vindt dit een heel leuk idee.

Het strandfeest wordt die avond een beetje beschreven. Thalissa is erg zenuwachtig maar de rest heeft er zin in. Er gebeuren wat romantische dingen. Op deze avond zoenen Ivan en Thalissa voor het eerst weer!

Hoofdstuk 11 – Thalissa Dit hoofdstuk begint met het optreden van de vrienden. Dan ontdekken ze dus dat Ivan ook erg goed kan zingen, hij zingt met Thalissa mee als ze niet durft in te zetten. Het wordt een succesvol optreden. Na het optreden nog meer het strandfeest beschrijven. In dit hoofdstuk zijn Ivan en Thalissa net een beetje over hun ontkenningsfase heen en beginnen ze een relatie te krijgen. Ze zijn samen een stukje gaan wandelen, tijdens de wandeling vertellen ze veel over zichzelf aan elkaar en staan ze eigenlijk een beetje op het punt om iets te krijgen. Dan zien ze Wim tijdens de wandeling en er ontstaat een misverstand. Wim is net op stap geweest en niet meer helemaal nuchter, hij denkt dat Ivan Thalissa mee wil nemen zijn tent in om iets met haar te gaan doen. Wim en Ivan krijgen een vechtpartij. Ivan denkt echter dat Wim een jongen is waarmee Thalissa iets heeft of iets heeft gehad! (Dit moet wel echt zo lijken voor hem, misschien door een uitspraak van Wim?). Ivan is teleurgesteld in Thalissa en besluit de camping te verlaten…

Tussenhoofdstuk – Kai3 Om de lezer iets langer in spanning te houden over hoe het nu gaat met Thalissa en Ivan en om een beetje afwisseling in het verhaal te brengen komt er een tussenhoofdstuk vanuit het oogpunt van Kai. Diezelfde avond komen Kai en Louise thuis van de strandparty en hebben een leuke avond gehad. Omdat het hele verhaal over de contrasten tussen gezinssituaties gaat is het mooi om nu ook de gezinssituatie bij Kai en Louise thuis te benadrukken. Zij hebben een heel normaal gezellig gezin! Op een gegeven moment vraagt de tweeling zich af waar Thalissa en Ivan de helft van de avond waren. Dan krijgt Kai een telefoontje van Ivan en hoort hem in korte zinnen en een beetje vaag zeggen dat hij de camping gaat verlaten. Er is voor hem geen reden meer om te blijven.

Hoofdstuk 12 – Thalissa Thalissa komt gebroken en in tranen aan bij haar tent. Wim heeft haar bedreigd en pijn gedaan, dit is gekomen door de drugs en alcohol die hij heeft gehad. Niemand weet ervan 3 Dit hoofdstuk heeft uiteindelijk een nummer gekregen (hoofdstuk 12) waardoor de hoofdstukken allemaal één nummer zijn opgeschoven!

13

behalve zij. Ze twijfelt of ze het aan haar ouders moet vertellen maar denkt weer terug aan de deal die ze met hem had. Ze zou hem niet verlinken. Ook heeft hij haar bedreigd zodat ze hem niet eens durft te verlinken. Als ze in de tent is komt haar vader opnieuw om haar een lesje te leren en op haar kop te geven. Hij is heel verdrietig over wat ze heeft gedaan. Het wordt de vader van Thalissa in dit hoofdstuk zichtbaar te veel en hij weet niet meer wat hij met haar aan moet. Er is een ongelofelijke kloof tussen hem en haar ontstaan. De avond wordt beschreven en hoe Thalissa haar verdriet weg huilt.

Op een gegeven moment komt mama bij Thalissa zitten en legt haar eindelijk een beetje uit waarom haar vader is wie hij is. Er wordt een klein stukje over zijn jeugd verteld, iets wat de lezer niet vermoeden kan en niet weet. De vader van Thalissa zijn moeder, Thalissa haar oma dus, is vroeger misbruikt. Dit is de reden waarom hij zo bang is om zijn meisje met jongens te laten omgaan, hij heeft hier een trauma van overgehouden. Thalissa biegt ook haar deal met Wim op en moeder besluit dat ze naar huis gaan omdat alles uit de hand is gelopen.

De volgende dag belt Thalissa met Louise. Ze vraagt hoe het met haar gaat en vraagt wat er tussen haar en Ivan gebeurt is. Thalissa komt langs en verteld alles. Echter is Ivan al vertrokken van de camping…

Hoofdstuk 13 – Ivan Ivan heeft de camping verlaten en is één depressief figuur geworden. Het moet aan hem te merken zijn dat hij diep in de put zit en niet meer weet waarom hij vertrokken is en dat bijna niks hem meer wat kan schelen. Hij stapt zonder kaartje in de trein en ziet wel waar hij uit komt. Hij komt in een Portugees stadje uit. Hij loopt hier wat om met zijn gitaar. Het hoofdstuk moet vooral besteed worden aan het beschrijven van Ivans verloren gevoel. Hij kent eigenlijk alleen nog maar negatieve gedachten en weet niet goed meer wat hij moet beginnen.

Hoofdstuk 14 – Thalissa Inmiddels probeert Thalissa op de camping met haar vrienden erbij, Ivan te bereiken. Hij drukt haar steeds weg omdat hij denkt dat het zijn tante is. Ze wil hem graag bellen om hem uit te leggen dat het allemaal een misverstand was en dat ze hem graag weer eens wil zien, ze is bang dat ze hem anders nooit meer zal zien omdat ze morgen naar huis gaat… Als Ivan opneemt legt Thalissa alles uit, alles wat ze voorheen niet heeft durven vertellen. Hij luistert naar haar en hij gelooft haar. Ook vergeeft hij haar uiteindelijk het verzwijgen van wat er gebeurt is en ze willen elkaar beide weer graag zien. Ook Ivan vertelt nu alles wat hij eerst heeft verzwegen. Louise en Kai hebben Jonathan en Dani gevraagd ook te komen om er voor Thalissa te zijn. Ze horen nu pas wat er allemaal gebeurt is bij Thalissa thuis.

Ivan besluit in dit hoofdstuk dat hij graag terug wil komen naar de camping. Zijn mobiel is echter leeg en de verbinding wordt verbroken. Ze kunnen hem niet meer bereiken en Ivan zelf weet niet hoe hij terug moet komen aangezien hij in een impuls is vertrokken en nu niet weet waar precies in Portugal hij zit. De vrienden kunnen hem ook geen informatie doorgeven omdat zijn mobiel leeg is… In een overhaaste beslissingen komen ze tot het besluit dat er maar één ding op zit. Ze zullen hem moeten halen…

Als Thalissa terug komt ziet ze dat iedereen aan het inpakken is. Wim doet een poging om sorry te zeggen tegen Thalissa, hoe dit precies verloopt laat ik nog even open.

Hoofdstuk 15 – Ivan Ivan heeft de nacht doorgebracht in de Portugese stad. Hij weet niet precies waar hij is. Er komt een grappig fragment waarin Ivan zijn geld en mobiel ook nog moet verliezen.

14

Hoe dit precies verloopt laat ik nog even open. Ivan is machteloos in dit hoofdstuk, beschrijf een beetje zijn leven als zwerver in Portugal. Hij weet niet hoe hij terug moet maar is nu wel weer zekerder van Thalissa. Hij zal er alles aan doen om haar weer terug te kunnen vinden. In het hoofdstuk denkt hij na over verschillende manieren om terug te komen bij haar. Naast al deze gedachten zit de jongen ook nog in over zijn thuis en hoe het met zijn moeder gaat, ook al laat ik dat eerst een beetje op de achtergrond. Dit is een mooi hoofdstuk om iets meer van de Portugese cultuur en omgeving te laten zien. Het laatste plan dat Ivan bedenkt om terug te komen bij zijn meisje is liften…

Hoofdstuk 16 – Thalissa Inmiddels voeren de overige vrienden hun idiote plan uit om Ivan te gaan halen. Dit is de enige manier om hem nog terug te vinden, omdat Thalissa haar ouders van plan zijn de volgende dag naar Nederland te vertrekken. Thalissa loopt die avond laat over de campingweg naar de slagboom. Omschrijf de reis die gepaard gaat met gezelligheid en lol, maar ook met serieuze zorgen over het terugzien van Ivan en twijfels over hun plan om van de camping te vertrekken. Natuurlijk hebben de vrienden weinig geld, alleen Jonathan heeft veel geld bij zich. Daarom moeten ze dus zonder treinkaartje reizen en natuurlijk worden ze gepakt. Er gebeuren hilarische maar ook schokkende dingen waardoor de vrienden zich nog meer in de nesten werken dan ze al zitten op een gegeven moment. De conducteur neemt Louise mee tussen twee coupés in en probeert haar aan te raken. Jonathan en Kai breken de deur open en schoppen de man tot hij bewusteloos is… Bij de volgende halte moeten ze rennen voor mensen die hun tegenhouden wegens het mishandelen van een conducteur. Ze komen dan uit in een Portugese stad die vlakbij de stad is waar Ivan zat. Maar Ivan is gaan liften…

Hoofdstuk 17 – Ivan Inmiddels is Ivan bij een jongeman ingestapt die hem naar Lissabon kan liften. Hij vraagt de jongen even om zijn mobiel en belt daarmee Thalissa. Zo komt hij erachter dat zijn vrienden op reis zijn gegaan om hem te helpen en te zoeken. Hij vraagt de man in de auto net op tijd of die hem naar Lourel kan brengen. De man stemt hier met veel tegenzin mee in. Blijf intussen Ivans gedachten beschrijven en laat zien hoe zijn zorgen langzaam minder worden en hoe hij verlangt naar Thalissa. Er moet worden opgebouwd naar het moment dat zij elkaar weer zullen zien. Eenmaal afgezet in Lourel sprokkelt de jongen wat geld bij elkaar voor een telefooncel. Als hij dit geld bij elkaar heeft besluit hij naar huis te bellen naar zijn tante. Het gesprek verloopt onrustig. Tante Hannah weet inmiddels waar Ivan is, in Portugal dus en ze maakt zich heel erg zorgen om hem. Ze is doodongerust. Ivan besluit alleen te vragen hoe het met zijn moeder gaat. Als hij hoort dat het goed met haar gaat hangt hij op omdat hij niet meer lastige vragen wil beantwoorden. Dan belt hij zijn vrienden om ze te vertellen waar hij is.

Uiteindelijk komt ook in dit hoofdstuk het moment dat Ivan en Thalissa elkaar weer terugzien.

Dit is een belangrijk moment en moet vooral mooi omschreven zijn. De twee zijn nu echt zeker van elkaar en willen elkaar nooit meer alleen laten.

De vrienden overleggen over wat ze gaan doen nu ze weer herenigd zijn. Ze waren van plan om terug te gaan naar de camping, maar kunnen het niet laten om de tijd nog een beetje te rekken… Als ze teruggaan moet Thalissa naar huis. Nu zijn ze nog samen…

Hoofdstuk 18 – Thalissa Omschrijf in dit hoofdstuk hoe de vrienden met weinig geld en weinig mogelijkheden overleven in Portugal. Ze gaan ergens samen eten en Ivan verteld ze alles wat er gebeurt is met zijn geld en mobiel toen hij weg was. Ze hebben lol samen en er ligt nadruk op dat ze 15

eindelijk weer samen als vrienden bij elkaar kunnen zijn. Zo gaan ze die dag door Portugal.

Tussen Thalissa en Ivan gaat het nu eindelijk helemaal goed. Ze hebben geen problemen meer en zijn samen. Ze hebben met zijn allen besloten nog een paar dagen bij elkaar te blijven in de Portugese stad en bedenken een plan om aan geld te komen. Dani stelt voor: ‘Laten we doen waar we goed in zijn! Muziek maken!’ Niet iedereen heeft instrumenten bij zich maar met een beetje improvisatie weten ze toch wat geld bij elkaar te krijgen met hun entertainment. Het stuk met Portugese straatkinderen komt in dit hoofdstuk terug, Thalissa en Ivan praten weer met een straatkindje, deze kinderen komen veel op hun muziek af. Ze maken muziek voor en met de kinderen. Schrijf hier een paar mooie ontroerende stukjes over.

Het wordt nacht en Thalissa en Ivan krijgen een serieus gesprek, de eerste nadat ze elkaar weer hebben teruggevonden. Ze praten over hoe realistisch hun relatie is en wat er gebeurd is de avond dat Ivan vertrok. Het is warm genoeg voor ze om buiten op een grasveld te slapen.

Hoofdstuk 19 – Ivan De vrienden besluiten dat ze met zijn allen naar Lissabon gaan, de manier waarop wordt echter nog een probleem. Ze hebben alleen het geld wat ze verdient hebben met muziek maken de vorige dag. Ze discussiëren over liften, maar dat is onhandig aangezien ze met zijn zessen zijn. Dan stelt iemand voor om naar het politiebureau te gaan maar niet iedereen vindt dit een goed idee, want ze worden waarschijnlijk gezocht door het neerslaan van de conducteur, een paar hoofdstukken terug. Ze kunnen zichzelf niet voor de voeten van de politie gooien… bovendien zijn ze weggelopen kinderen en misschien zelfs bij de politie door hun ouders aangegeven… Uiteindelijk besluiten ze dat ze geen keus hebben en wel via de politie het stadje moeten verlaten. Ze kunnen op een andere manier daar niet wegkomen.

Beschrijf hoe ze met zijn zessen naar het politiebureau stappen en de politie voorhouden met Jonathans taalkunde dat ze kinderen zijn die naar Lissabon moeten omdat ze daar wonen. De politie brengt ze in de auto en heeft inderdaad eerst niet door wie ze zijn.. Dit gaat echter halverwege verkeerd. De chauffeur krijgt een telefoontje vlak voor Lissabon dat hij de vermiste en gezochte kinderen in een auto vervoert en voordat hij de deur op slot kan doen gooien ze de deuren open en springen uit de auto om weg te kunnen rennen. Echter lukt dit niet iedereen… Dani en Kai worden opgesloten in de auto en de groep is gescheiden…

Hoofdstuk 20 – Thalissa De anderen zijn doorgelopen en komen aan in Lissabon. De nacht valt in en het wordt koud, er heerst plotseling niet meer een avontuurlijke gezellige sfeer. Nu Dani en Kai zijn opgepakt hebben de vrienden geen reden om nog gezellig in Lissabon te zijn. Ze zullen hun avontuur moeten opgeven, dat realiseren ze zich. Dit vinden ze allemaal moeilijk ook al wisten ze al vanaf het begin dat ze natuurlijk niet voor altijd zo door konden gaan. Ze hebben ook geen slaapplaats en deze nacht is een stuk kouder dan de vorige. Ze hebben het erover en komen langzaam tot de conclusie dat ze niet meer hoeven te vluchten voor de politie, omdat er toch al twee van hen zijn opgepakt. Als ze zichzelf nu zouden aangeven hebben ze waarschijnlijk ook nog een slaapplaats. Het duurt heel lang voordat de kinderen een slaapplaats krijgen echter. Ze moeten wat gesprekken voeren op het politiebureau, en uiteindelijk krijgen ze een bed. Er moeten nog wat gesprekken tussen Thalissa en Ivan volgen in dit hoofdstuk!

De volgende dag worden ze na te horen hebben gekregen dat op de bewakingscamera’s duidelijk te zien was dat de conducteur foute bedoelingen had, in een politie auto naar de camping teruggereden.

Langzaam leggen de vrienden, en vooral Thalissa zich hierbij neer.

Hoofdstuk 21 – Ivan

16

Beschrijving van het terugkomen op de camping. Iedereens ouders staan te wachten en zijn heel ongerust geweest. Voor het eerst in dit verhaal wordt Ivan voorgesteld aan de familie van Thalissa. Dit wordt een interessante scene om te beschrijven. Bij de reünie van de ouders en de kinderen is Ivan degene die er een beetje bij staat en hij denkt terug aan zijn moeder die nu alleen in een afkickkliniek zit, en hij besluit dat hij snel terug naar huis moet om haar te kunnen steunen. De ouders van Thalissa komen nog even met Ivan praten en zien hem als de jongen die op Thalissa gepast heeft toen ze weg waren. Ook de vader komt Ivan nog even begroeten, hij wil graag een nieuwe start maken omdat hij ziet dat Ivan en Thalissa echt van elkaar houden. ’s Avonds zitten Thalissa en Ivan voor de laatste keer samen op het strand en praten over hun toekomst en hoe ze het verder gaan doen. Ze besluiten dat ze nog gaan afspreken als ze weer beide in Nederland zijn. Ivan vertelt Thalissa nu pas van zijn overleden vader en dat hij eigenlijk op reis ging omdat hij zijn dood wilde verwerken.

De volgende dag nemen de vrienden afscheid van Thalissa. Iedereen vindt het heel jammer dat ze al weg gaat en ze besluiten met zijn allen nog vaker af te spreken en muziek te maken samen. Ivan praat ook nog even met de vader van Thalissa. Deze biedt zijn excuses aan en Ivan zegt dat hij een goede vader is, en dat hij graag een vader als hem had willen hebben.

Omdat hij er zelf geen meer heeft.

Einde

Onderzoek "Portugal" Als onderzoekgedeelte voor mijn Profielwerkstuk heb ik het onderwerp “het land Portugal” gekozen. Ivan en Thalissa, de twee hoofdpersonen in mijn verhaal, zullen elkaar ontmoeten in Portugal, ondanks dat ze beide Nederlanders zijn. Het grootste gedeelte van het verhaal zal zich dan ook afspelen in Portugal.

Thalissa gaat in de zomervakantie met haar gezin op vakantie naar Portugal, de reis is al vroeg geboekt en gaat naar een Nederlandse camping in het land.

Ivan heeft gespaard voor een rondreis door Portugal en beland als eerste bestemming op dezelfde camping als Thalissa. Hij ontmoet haar hier en besluit maar wat langer te blijven.

Uiteindelijk neemt de vakantie een heel andere wending dan hij eigenlijk had voorspeld…

Aangezien het verhaal zich grotendeels afspeelt in Portugal zal ik het één en ander over Portugal te weten moeten komen. Dit varieert van het land zelf en de plaatsen waar de vrienden terechtkomen, tot de gewoonten en gebruiken waar de vrienden mee te maken krijgen. De lezer moet als het ware echt iets van Portugal kunnen “proeven” door het verhaal te lezen.

17

In het onderzoek zal aandacht besteed worden aan de camping waar de vrienden verblijven, en aan de kenmerken van het land Portugal, maar ook aan de omgangsnormen van Portugezen en de gewoonten en gebruiken van deze mensen. Verder zal ik informatie moeten opzoeken over bepaalde specifieke onderwerpen waar in het verhaal aandacht aan zal worden besteed. Zo reizen de vrienden veel gedurende hun avontuur veel met het openbaar vervoer, en maken ze hierbij geregeld gebruik van de trein. Ook schenken ze in Lissabon aandacht aan straatkinderen. Hoe is dus het reizen en hoe zijn de reisomstandigheden in dit land? In welke mate is er sprake van straatkinderen in de stad Lissabon?

Algemene belangrijke details De camping Aangezien een belangrijk gedeelte van het de vrienden op een gegeven moment in de trein dus op een Nederlandse camping, niet al te ver verblijven. Hier ga ik even kort onderzoek naar internet.

verhaal om Lissabon draait en naar Lissabon gaan, zullen ze van Lissabon moeten doen in de reisgids en op

Nadat ik geschikte verblijfplaatsen heb onderzocht, ben ik tot de conclusie gekomen over de beste keuze voor de camping waar het verhaal zich af zal spelen. Deze camping is vooral uitgezocht op ligging. (aan zee, vlakbij Lissabon) Naam van de camping: Orbitur Costa de Caparica.

Score van de camping op www.vacansoleil.nl: 7.4 Om iets meer over de camping te weten te komen heb ik er wat belangrijke informatie over opgezocht. Niet alle informatie over de camping is relevant, het verhaal draait ten slotte niet om de camping. De camping is bijvoorbeeld geen Nederlandse camping, iets wat in het 18

verhaal wel duidelijk het geval is en naar geschoven kan worden aangezien dit geen belangrijkste is dat de camping qua ligging

voren komt. Maar dit is een detail waar mee vervelende effecten op het verhaal heeft. Het geschikt is.

Informatie over camping “Orbitur Costa

de Caparica”

Waarom camping Orbitur Costa de • Ideaal gelegen om Lissabon te • De camping zelf biedt prima amusement. De kinderen kunnen er

Caparica? bezoeken. mogelijkheden qua voorzieningen en gezellig spelen, er is een knusse bar en het restaurant

•

biedt een ruime keus.

Een pad brengt u over een paar honderd meter naar het strand. In het hoogseizoen kunt u gebruik maken van de korte route via de poort aan de achterzijde.

De omgeving: Een uitgelezen mogelijkheid om Lissabon te ontdekken. De stad van de fado-muziek, van de grote ontdekkingsreizigers en van de zeven heuvels die u kunt bereiken met liften, tandradbanen en grappige oude trams. Een grote brug verbindt de stad met het schiereiland aan de overkant van de monding van de Taag, maar u kunt ook voor een paar euro per dag de auto parkeren en de pont nemen naar de stad. De brug lijkt erg op die in San Francisco.

Dit zijn de belangrijkste details betreffende de camping waar de vrienden en de hoofdpersonen zullen verblijven.

Hier zijn ook nog enkele foto’s van de camping:

19

De reis Beide van de hoofdpersonen, zowel Thalissa als Ivan, zullen naar Portugal moeten reizen. De tijdsduur van het reizen naar Portugal is dus een klein detail, maar van essentieel belang. De camping ligt halverwege Portugal, vlakbij Lissabon. Waar de hoofdpersonen wonen in Nederland, wordt verder niet op ingegaan, daarom zal ik bij de afstand berekenen ervanuit gaan dat ze beide vanuit ongeveer het midden van Nederland komen, Utrecht.

De reis naar Portugal duurt met de auto volgens Google Maps duurt 20 uur en 18 minuten.

Hier moet ik rekening mee houden bij het schrijven voor het nastreven van een zo realistisch mogelijk verhaal. Thalissa zal een tussenstop maken in een hotel in Frankrijk waar zij met haar gezin zal overnachten. Welk hotel dit is, is verder niet van belang.

20

Algemene landinformatie Portugal In Portugal leven mensen ongetwijfeld anders dan hier. De geschiedenis van Portugal is anders, de mensen hebben andere rituelen en wellicht een ander geloof, misschien andere familierelaties en andere normen en waarden. Het is belangrijk dat ik het één en ander weet van het land, iets van de bevolking, de economie en de geschiedenis bijvoorbeeld. Deze dingen zijn nodig om Portugal enigszins weer te kunnen geven zoals het er ook echt is.

Bevolking Portugal telt circa 10,6 miljoen inwoners, dit is gegeven komt uit 2010. Ruim 40 procent van de Portugezen woont aan de westkust van het land, in of rondom de twee grootste steden Lissabon (Lisboa) en Porto (Oporto). Maar het grootste deel van Portugal woont nu nog in kleine dorpjes met vaak minder dan 2000 inwoners. Echter heeft ook Portugal te maken met verstedelijking. Steeds meer mensen verhuizen naar de industrieel ontwikkelde steden van Portugal. Dit zijn dus o.a. de steden Lissabon en Porto. Ook verhuist men steeds meer en meer naar de toeristische regio’s Algarve, Madeira en de Azoren.

Door het koloniale verleden van het land en de groepen immigranten die uit voormalige koloniën naar Portugal trokken, kent Portugal een vrij grote diversiteit aan nationaliteiten.

Ook zijn er in het buitenland veel Portugezen te vinden, doordat ze in de jaren '60 en '70 van de vorige eeuw, als gevolg van de slechte economische situatie, gedwongen moesten vertrekken. Het belangrijkste emigratieland was de voormalige kolonie Brazilië. In Brazilië zijn vandaag de dag dus ook veel Portugeessprekende inwoners te vinden.

Sinds Portugal ook deel uitmaakt van de Europese Unie (hierdoor is de politieke en economische situatie in het land aanzienlijk verbeterd) is de immigratie, met name uit Afrika (Angola, Kaapverdië), Zuid-Amerika (Brazilië) en Oost-Europa (Rusland, Oekraïne, Moldavië) sterk toegenomen. Dit geeft maar weinig problemen, want meer dan de helft van deze immigranten is afkomstig uit andere Portugeestalige landen en heeft meestal dezelfde religieuze en culturele achtergrond.

De nationale taal is Portugees. Het Portugees komt voort uit het Latijn en behoort tot de oudste talen van Europa.

Cultuur Religie Portugal is traditioneel een christelijk land. Het bestaat uit ongeveer 95 procent Katholieken.

De overige vijf procent van de bevolking is Protestants, Islamitisch of Joods. Religie is een belangrijk onderwerp in de maatschappij van Portugal, een belangrijk deel van de cultuur. Dit uit zich in een kruis of een heiligenbeeld dat te vinden is in elk openbaar gebouw dat je tegenkomt en in de christelijke feesten die elk jaar groots worden gevierd.

Kunst Kenmerkend voor de Portugese cultuur is de Fado, het Portugese levenslied. Het woord ‘fado’ 21

is afgeleid van het Latijnse ‘fatum’, dat noodlot betekent. Dit is typisch Portugese muziek en kenmerkt zich door een wat droevig karakter. Het gaat veelal over de liefde en de dood en is voor Portugezen een gewaardeerd lied.

Portugal is een land van vele traditionele feesten (Men noemt dit in Portugal “Festas”). Denk hierbij aan Folklorefestivals, jaarmarkten (Men noemt dit in Portugal “Feiras”) en oogst- en bloemenfeesten. Niet alleen de christelijke feesten, maar ook veel Arabische en middeleeuwse feesten worden gevierd. Dit om herinnerd te worden aan de volkeren die in het verleden in het land hebben gewoond. De meeste feesten, waarbij de steden kleurrijk versierd worden en waarbij de mensen onder het genot van dans, muziek en lekker eten bij elkaar komen, vinden voornamelijk in de zomer plaats.

Economie Portugal is een van de armste landen van West-Europa. Zelfs na de toetreding tot de Europese Unie in 1986, wat de welvaart van de Portugezen fors heeft doen toenemen, bleven de gemiddelde arbeidsproductiviteit en de lonen erg laag.

Onderwijs In Portugal is het onderwijs maar verplicht is tot een leeftijd van 15 jaar. Dit resulteert echter in een slechte groei van het land. Door deze wet maakt ongeveer 40 procent van alle leerlingen namelijk hun middelbare schoolopleiding niet af (deze opleidingen gaan vaak door tot een hogere leeftijd dan 15 jaar) en volgen er weinig mensen een vervolgopleiding. Dit is een van de belangrijkste oorzaken voor de lage arbeidsproductiviteit. Het gemiddelde loon in Portugal is ook erg laag. Er is echter ook een groot verschil in de lonen van leidinggevenden en ongeschoolde arbeiders.

Belangrijke voor de economie Ruim 11 procent van de Portugese bevolking is werkzaam binnen de agrarische sector. Wijn uit Portugal is een belangrijk exportproduct. De bekendste hiervan is de zoete versterkte wijn, namelijk Port.

Naast Port is ook Kurk een belangrijk exportproduct van het land. Meer dan de helft van de wereldproductie van kurk komt uit Portugal, erg veel dus.

Het toerisme wordt ook steeds meer een belangrijk deel van de economie van Portugal.

Toerisme biedt momenteel werkgelegenheid aan 10 procent van de bevolking en is een belangrijke bron van inkomsten. Elk jaar bezoeken ongeveer 10 miljoen toeristen het mooie land.

Flora en Fauna Landschap Portugal is niet één land met één landschap. Het landschap verschilt vooral in het noorden en zuiden van het land. Hierdoor vindt men in deze twee gebieden ook een verschil in flora en fauna. Het noorden kenmerkt zich door bergen en de wat hogere gebieden. Er zijn hier uitgestrekte bossen bestaande uit vooral berken, kastanjes, eiken, esdoorns en pijnbomen te vinden. De bekende wijn- en olijfgaarden vindt men vooral in het midden van het land. Meer naar het zuiden, wordt het landschap gekenmerkt door de kurkeik, vijgen-, amandel- en johannesbroodbomen en sinaasappelplantages. Aan de westelijke kust (en nog gedeeltelijk in het binnenland) zijn veel eucalyptusbossen (zie afbeelding vorige pagina) te vinden. Aan de zuidelijke kust vindt je vele kleurrijke bloemen. Ook is hier de “aardbeiboom” te vinden.

22

Eucalyptus

Daarvan maakt men in Portugal de sterke drank ‘Medronho’ van wordt gemaakt.

Dieren Bekende voorkomende diersoorten op het land in Portugal zijn de volgende: - de geit - het wilde zwijn - het hert - de vos - de das - de konijn - de Iberische haas - enkele wolven - lynxen - reeën Bekende voorkomende diersoorten in het water langs de kusten (vooral in het Zuidwesten) in Portugal zijn de volgende: - Tuimelaars Monniksgier - Enkele kleinere dolfijnen - Een orka (of andere walvisachtigen) In de Atlantische wateren van Portugal vindt men: - Met name de sardine - ansjovis - Kabeljauw - Schaaldieren (veel in de Noordelijke rotskusten).

Over vogelsoorten in Portugal: Doordat Portugal op de route ligt van veel trekvogels, heeft het land een zeer interessante vogelwereld. Zo zijn er bijvoorbeeld ooievaars, zilver- en blauwe reigers maar ook visarenden en bijvoorbeeld monniksgieren (zie afbeelding) te vinden. Als laatste zijn er op bepaalde gebieden in Portugal ook roze flamingo’s aan te treffen.

Klimaat Het klimaat in Portugal verschilt per regio. Dit komt door het verschil in landschap en landschapsreliëf, de breedtegraad en de nabijheid van zee. Het grootste deel van het vaste land van Portugal heeft te maken met een Middellands Zeeklimaat. Het noorden wijkt hier echter vanaf met een gematigd Zeeklimaat.

Zomer en Winter Een zeer belangrijk detail is de zomer in Portugal. Zomers in Portugal zijn over het algemeen altijd heet en droog. De gemiddelde temperatuur is in dit land vaak minder hoog dan in sommige gebieden in Spanje. Ondanks dit kan het toch in het binnenland (vooral in de maanden juli en augustus) wel oplopen tot zo’n 40 graden! In de kustgebieden zijn de temperaturen natuurlijk over het algemeen iets minder hoog, door de invloeden van de zee.

Winters in Portugal zijn mild, zeker in de kustgebieden (wederom door de invloed van de zee). De temperaturen zweven hier meestal rond de 16 graden. In het noorden van het land en in de gebieden die tegen de Spaanse grens liggen is het ’s winters het aller-koudst, maar ook de temperaturen hier zijn in vergelijking tot de rest van Europa nog steeds vrij gematigd. De meeste neerslag van het land valt over het algemeen in de bergen en hier is ook kans op sneeuwval en vorst tijdens de winter.

23

Geschiedenis De geschiedenis van Portugal begint écht in de tweede eeuw voor Christus. In deze eeuw verliezen de oudste bewoners van het Iberische Schiereiland, de Kelten en Lusitaniers hun land aan de welbekende Romeinen. De Romeinse overheersing duurde wel meer dan 600 jaar en invloeden uit dit tijdperk zijn nog volop terug te vinden in verschillende vormen, met als bekendste voorbeeld de Portugese taal, die afstamt van de Romeinse taal, het Latijn.

In de vijfde eeuw volgde (na een lange tijd een groot bijzonder sterk Rijk te zijn geweest) de ondergang van het Romeinse rijk en veroverden eerst de Germanen en vervolgens de Moren, met hun Islamitische cultuur, het land.

Vanaf de 11e eeuw begon de Reconquista (de herovering) van het land door christelijke koningen uit het Noorden. Na hevige strijden kwam het land in de handen van een zogenaamde “Alfonso I Henriques”. Hij riep zichzelf vervolgens uit tot Prins van Portugal, en een aantal jaren later werd hij zelfs de eerste koning van het land. Zijn opvolgers breidden het gebied verder uit en na het heroveren van het laatste stukje, verkreeg Portugal de landsgrenzen die het vandaag de dag heeft.

Hoogtepunten In de 15e en 16e eeuw werd Portugal een koloniale macht. Onder de heerschappij van koning Manuel I (1469-1521) bereikte Portugal een hoogte punt in de geschiedenis van het land.

“Vasco da Gama” ontdekte de zeeweg naar India in 1498 en “Pedro Alvares Cabral” ontdekte Brazilië in 1500. Portugal had een wel eeuw lang het monopolie in de handel met Afrika en Indië. Door deze handel kwam er grote rijkdom naar het land en Lissabon was destijds het belangrijkste handelscentrum van Europa. Na een nederlaag in Marokko, in 1578, kwam aan al deze voorspoed een einde en werd het land bezet door Spanje.

De Spaanse koning Filips II werd ook koning van Portugal en veel Portugese overzeese gebieden vielen in handen van de Spanjaarden, de Hollanders, of de Engelsen. Pas 60 jaar later kwam er, door het verzet van Portugezen en het opkomende nationalisme, een einde aan de Spaanse overheersing en werd Portugal weer een onafhankelijk land.

Reizen in Portugal 24

Naast te weten hoe de omgeving van Portugal er ongeveer uitziet, zal ik ook moeten weten hoe het zit met treinreizen in Portugal. De vrienden zullen veel afstanden in de trein afleggen tijdens het verhaal. Treinreizen mag niet gezien worden als het standaard treinreizen in Nederland. Er zullen ongetwijfeld verschillen zijn in het reizen met openbaar vervoer in Nederland en het reizen met openbaar vervoer in Portugal.

Een belangrijk kenmerk van treinreizen in Portugal is dat er in dit land verschillende nachttreinen rijden. Vooral tussen de grote steden kun je je ’s nachts ook gewoon met de trein vervoeren.

Het Portugese trein netwerk is in handen van CP. Dit betekent “Comboios de Portugal”.

Regionale en intercitytreinen in Portugal - Regionale en interregionale treinen worden gebruikt voor korte afstanden en stoppen vaak. Ze zijn een aanvulling op de langeafstandstreinen en verbinden regionale bestemmingen met de grotere steden, zoals Lissabon en Porto.

- Intercidades (Intercity) treinen verbinden alle grotere steden in Portugal met elkaar. Ze rijden sneller dan regionale treinen en stoppen minder vaak.

- Urbanos forensentreinen rijden in en rond de grootste steden van Portugal, Lissabon en Porto.

Voor de middelste optie, intercity treinen in Portugal (deze treinen worden aangegeven met de letters “IC”), moet je reserveren! Je kunt deze trein dus niet zomaar nemen. Je kunt reserveren op een station in Portugal. Reserveren moet tussen 60 en 0 dagen van te voren gebeuren. Voor de regionale en de Urbanos forensentreinen hoef je niet te reserveren.

Je kunt reserveren voor binnenlandse en internationale hogesnelheidstreinen en nachttreinen: - Bij een CP kantoor in de treinstations in Portugal.

- Door naar de website van RENFE te gaan (hier kun je alleen nachttreinen reserveren!).

Portugese knooppuntstations De belangrijkste knooppuntstations van Portugal zijn Santa Apolónia in Lissabon en Campanha in Porto. Op deze treinstations kun je overstappen op treinen naar de belangrijkste steden van Portugal en ook naar internationale bestemmingen.

Stationsvoorzieningen Stations in Portugal hebben over het algemeen uitstekende voorzieningen. De volgende voorzieningen zijn meestal aanwezig: • Bagagekluizen • Wisselkantoren • Restaurants en cafés • Toeristeninformatiekantoren • Geldautomaten • Liften en roltrappen • Toegang voor gehandicapte passagiers

Straatkinderen 25

Het onderwerp “straatkinderen” is natuurlijk niet alleen een onderwerp dat geassocieerd kan worden met Portugal. Dit probleem speelt een rol in de hele wereld en er zijn vast en zeker plaatsen waar straatkinderen nog meer voorkomen dan in Portugal. Het land staat er niet bekend om. Maar straatkinderen, jonge kinderen die door omstandigheden op straat belanden komen voor in alle dichtsbevolkte gebieden. In het verhaal krijgen de vrienden meerdere keren contact met deze hulpeloze kinderen.

Het heeft een achterliggende betekenis dat de vrienden in aanraking komen met de laagste rangen van de bevolking. Er komt een soort “tweede laag” in het verhaal. De eerste laag van het verhaal is het verhaal opzich, de jongen en het meisje dat elkaar ontmoeten en het land Portugal waarin ze avonturen beleven. De tweede laag is het Christendom. In het boek maken de hoofdpersonen als het ware een soort zoektocht naar God. Vooral voor deze tweede laag is het onderwerp “straatkinderen” (Het inzien van de schoonheid van simpele mensen) een belangrijk onderwerp. Dit zal in het verhaal verder uitgewerkt worden. Echter, om dit idee in de praktijk te brengen is het nodig te weten hoe het eigenlijk zit met straatkinderen in Portugal. Want dit is de plek waar de vrienden de kinderen ontmoeten.

Over straatkinderen in Portugal is om de bovenstaande redenen (straatkinderen zijn overal) eigenlijk maar weinig te vinden. Er zijn meerdere redenen voor kinderen en jongeren om te gaan zwerven. De grootste en belangrijkste reden is echter wel een “thuissituatie”. Hiernaar is een onderzoek gedaan, waarover te lezen is op de screenshot van de site hieronder. Portugal is ook betrokken bij dit onderzoek. Een thuissituatie als reden om te zwerven zou ik kunnen verwerken in het verhaal.

Gewoonten en gebruiken in Portugal 26

Misschien zijn er belangrijke gewoonten en gebruiken waarvan ik gebruik kan maken om Portugal een beetje tastbaar te maken in mijn boek. Dat de vrienden in aanraking komen met enkele gewoonten en gebruiken van Portugezen is natuurlijk onvermijdelijk! Al helemaal aangezien één van de vrienden, Jonathan, geëmigreerd is naar het mooie Portugal en dus alles van dit land moet weten!

Ik zal enkele opvallende gewoonten en gebruiken benaderen, die ik terug kan laten komen in mijn boek. Wat zijn de meest aparte specefieke kenmerkende gewoonten en gebruiken van Portugal? Ik heb er eerst een paar op een rijtje gezet…

Bedtijd kinderen Een opmerkelijk detail is dat Nederlandse kinderen vroeger naar bed gaan dan Portugese kinderen. Een bijkomend voordeel van het feit dat Portugese kinderen later gaan slapen is dat ze ook wat later wakker worden.

Lunch op school Nederlandse mensen eten gewoonlijk brood tussen de middag. Afhankelijk van de school- en thuissituatie kunnen ouders ervoor kiezen om hun kinderen thuis hun brood te laten eten of een zelfgemaakt lunchpakket mee te geven naar school. Een typische Nederlandse schoollunch bestaat uit een paar belegde boterhammen, fruit, iets lekkers en een pakje drinken.

Daarentegen kiezen Portugezen dagelijks voor warm eten tussen de middag. Hier beginnen ze al mee op de basisschool. Kinderen krijgen op school een gevarieerd driegangenmenu dat bestaat uit soep, vis of vlees inclusief groenten/aardappelen/pasta/rijst en meestal fruit toe.

Het weekmenu wordt opgehangen zodat ouders kunnen zien wat er dagelijks gegeten zal worden.

Lekker in het zonnetje of toch maar niet?

Over het algemeen houden Nederlanders erg van de zon en gaan er altijd heel wat kleren uit zodra het zonnetje zich (nadat we veel geduld hebben gehad) laat zien. Bij voorkeur gaat men vol in de zon zitten of liggen, om heerlijk te genieten van dit toch wel vrij zeldzame verschijnsel. Portugezen zijn natuurlijk ook blij dat de zon schijnt maar blijven, ondanks dat, wel vaak met een lange broek lopen en kiezen er ook vaker voor om in de schaduw te gaan zitten. Dit zal opvallen in het lekkere warme land. Toeristen lopen er in bikini’s en Portugezen passen erop dat ze niet levend verbranden.

Op zonnige dagen lopen terrasjes vol, zowel in Nederland als in Portugal.

Iets wat wel op zal vallen is dat je in Portugal best veel geparkeerde auto´s aan zee zult zien met mensen die, achterover geleund op hun autostoel, heerlijk genieten van zowel het zonnetje als het mooie uitzicht op zee. Een prachtig gezicht moet het zijn: een hele rij naast elkaar geparkeerde auto´s met daarin slapende of lezende Portugezen.

Tutoyeren of toch maar niet?

In de Portugese cultuur is het heel normaal dat mensen die elkaar niet kennen of niet goed kennen elkaar aanspreken met “u”. Ook als je een hotel of winkel binnenstapt en iets wil vragen aan een 17-jarig meisje dat daar werkt. Ken je haar niet? Dan spreekt je haar uit fatsoen aan met “u”. Niet tutoyeren (iemand aanspreken met “jij”) dus!

Vrienden en familieleden onderling zeggen natuurlijk wel “tu” (“je/jij”) tegen elkaar. Als onbekenden van elkaar kun je dat in Portugal nu eenmaal niet maken. Leeftijd speelt daarbij geen rol. Dit kan misschien wat afstandelijk opgevat worden maar zo komt het onder Portugese mensen toch niet over, waarschijnlijk omdat iedere Portugees dit op deze manier doet. Het is er gewoonte.

27

In Nederland is het inmiddels zo gewoon om jongere mensen en mensen van je eigen leeftijd te tutoyeren, dat er juist door iedereen raar zal worden opgekeken als je “u” zegt tegen een 17jarige.

Nog een aantal gevonden details: • Het alarmnummer is in Portugal ook 112!

• De Portugezen zijn over het algemeen formeel ingesteld. Het wordt op zeer prijs gesteld als je een paar woorden Portugees spreekt. De meeste Portugezen spreken, mede door het toerisme, wel een klein beetje Engels, Frans of Duits. Hoe verder je echter van Lissabon en de grote steden vandaan gaat, hoe minder internationale talenkennis er aanwezig is.

• In restaurants en ook bij officiële gelegenheden wordt blote kleding niet gewaardeerd.

Hier moet even om gedacht worden, aangezien toeristen bij warm weer vrij snel de kleren uit zullen trekken, ook in een restaurant.

• Het geven van fooien in restaurants is een goede gewoonte in Portugal.

Gevonden op http://www.stedentrippers.nl/lissabon.html - De ligging van Lissabon is prachtig. Op zeven heuvels en aan de rivier de Taag die overgaat in de Atlantische Oceaan. Wat meteen opvalt: het licht. De Portugese hoofdstad staat er bekend om. In weinig steden ter wereld is het licht zo helder en schijnt het zo mooi op de witte huizen, die tegen de heuvels opkruipen.

-

Lissabon is ook de stad van de smalle straatjes. Zeker in de wijken Bairro Alto en Alfama kun je heerlijk verdwalen.

-

Iets verder uit het centrum is ook van alles te doen. Een dagdeel naar de wijk Belém is bijvoorbeeld zeker de moeite. Hier staat de Torre de Belém, één van de eyecatchers van Lissabon. Deze wachttoren herinnert aan het rijke verleden, toen ontdekkingsreizigers als Vasco da Gama de wereld over trokken.

-

En er is meer! Want Lissabon staat niet alleen voor het verleden én fado. In 1998 nog werd de Wereldtentoonstelling er georganiseerd. En dat zie je terug in het Parque das Nações. Je vindt er futuristische gebouwen, een gigantisch aquarium, een uitkijktoren, restaurants, cafés én heel veel meer. Het is een goede plek om overdag te bezoeken.

Gevonden in het tijdschrift "Libelle" - Typisch voor Lissabon zijn de gele trams, de elevadores. (Letterlijk "liftjes") ze brengen je de zeven heuvels waar Lissabon op gebouwd is, op en af! Een kaartje hiervoor kun je bij de conducteur kopen.

-

De kust van Lissabon wordt ook wel de "Costa Prata" genoemd, de "zilverkust". Dit omdat de Atlantische Oceaan vanaf hier wel een zilveren gloed lijkt te hebben!

Vragenlijst 28

Om iets meer belangrijke details te weten te komen over Portugal heb ik een vragenlijst opgesteld. De antwoorden van deze vragenlijst zijn tot stand gekomen door een gesprek met Ruud Medema uit Dokkum (die al drie keer op vakantie is geweest in Portugal), en gesprekken met twee mensen, Hans en Maria ten Hove, die al 15 jaar lang om het halfjaar in Portugal wonen. Hieraan ontleen ik de informatie die niet gemakkelijk op internet te onderzoeken is en dus iets verder weg moet worden gehaald. Deze informatie is zeer betrouwbaar.

De vragen gaan over de opvallende en kenmerkende gewoonten en gebruiken in Portugal die niet iedereen weet. Het is de bedoeling dat de lezer tijdens het lezen van het boek momenten krijgt van die hen “Oh, ik wist niet dat dat daar gebeurde” doet denken. Het gaat om kleine gewoontes die niet belangrijk, maar dus wel kenmerkend zijn.

Dagelijks leven 1. Kunt u iets zeggen over de opvallende gewoontes en gebruiken betreffende voeding in

Portugal? (hoe vaak eten Portugezen op een dag? Wát eten ze zoal? Eten ze vaker warm of vaker koud, wat is hier de gewoonte in? Eten Portugezen opvallend vet/gezond/veel/weinig? Is eten een belangrijk deel van het dagelijks leven in Portugal, of wordt er niet veel aandacht aan besteed? Andere opvallende kenmerken?

Etc.) S ’ ochtends eten en drinken de Portugezen weinig. Vaak nemen ze een slap bakje koffie waar ze een stukje brood in soppen. In de stad wordt het ontbijt vaak buitenshuis genuttigd.

S ’middags is de belangrijkste maaltijd, ze nemen er ruim de tijd voor. Soms wel 2 uur en ze doen dat vaak buitenshuis in een restaurantje. Mannen komen vaak niet thuis om te eten maar doen dat dan ergens anders. Ze eten dan vaak soep met gegrilde vis, inktvis, sardientjes en kleine makreeltjes. Groente eten ze vaak uit eigen tuin. S’ Avonds eten ze meestal pas om een uur of 8, maar dit stelt niet zoveel voor. Denk maar aan een sneetje brood met iets warms, een eitje of een worstje. Verder zijn de Portugezen dol op zoete dingen: cakejes, taart, koeken, etc.

In Portugal wordt echter weinig tot geen snoep gegeten.

Verder zie je bijna geen snackbars of cafetaria’s. In de kuststreken komt dat wel weer wat meer voor.

Vooral op het platteland komt nog gewoon de rijdende bakker, slager en melkboer langs.

2. Kunt u iets zeggen over de opvallende gewoontes en gebruiken betreffende reiniging

in Portugal? (hoe vaak wassen Portugezen zich? Wassen zij zich anders? Wassen zij zich op speciale momenten? Hoe “schoon” zijn Portugezen en hoe streng in de reiniging? Zijn hier überhaupt wel opvallende dingen over te zeggen? Etc.) Portugezen zijn over het algemeen schoon, vergelijkbaar met Nederlanders. Op het platteland is dit soms een ander verhaal, daar leven ze nog een stuk verder terug in de tijd (primitiever).

Er zijn zelfs nog delen in het land waar nog steeds geen stomend water is en nog steeds geen wc. Logisch dus, dat daar de hygiëne soms te wensen overlaat. Vaak wonen daar alleen nog maar oude mensen. Het Portugese binnenland is duidelijk een krimpregio. Heel veel jongeren vertrekken naar de grote steden om daar werk te vinden en aan een toekomst te werken. Je ziet dan ook bijna geen jeugd meer op het platteland.

3. Kunt u iets zeggen over de opvallende gewoontes en gebruiken betreffende kleding in

Portugal? (In welke opzichten veranderd de kleding in Portugal van die van 29

Nederland? Wat zijn de verschillen in kleding op verschillende locaties, op verschillende leeftijden en tussen verschillende bevolkingsgroepen? Etc.) Portugezen kleden zich als ze thuis zijn erg slordig, maar als ze ook maar 1 stap buiten de deur zetten zien ze er pico bello uit. Met pico bello bedoelen we vooral erg verzorgd.

Jongeren uit Portugal zien er tegenwoordig vergelijkbaar uit met jongeren uit Nederland. Op het platteland zie je heel veel zwarte traditionele kledij, vooral gedragen door de ouderen.

4. Kunt u nog andere opvallende gewoontes en gebruiken noemen betreffende het

dagelijks leven? (Denk ook aan aparte activiteiten, vormen van vermaak, wat men zoal doet op een zonnige dag? Etc.) Veel mensen op het platteland zijn nog analfabeet. Portugezen praten veel. Portugezen zijn vaak allemaal katholiek, maar 90% gaat niet meer naar de kerk. Opvallend is dat de mannen de vrouwen naar de kerk brengen en dan zelf de kroeg induiken of ergens met vrienden wat gaan eten/drinken. Je ziet dan ook overwegend vrouwen in de kerk.

Verder kennen de Portugezen veel festiviteiten en feesten. Neem bijvoorbeeld het feest van het varken: “vesta de porco”. Dit wordt altijd bij mensen thuis gevierd, waar ook het varken wordt geslacht. Dit mag officieel niet, maar wordt toch gewoon toegestaan, sterker nog, de politie viert gewoon mee. Dat is verder ook opvallend aan Portugal: dat ze het daar met de regels niet zo nauw nemen en dat de rechtshandhaving niet zo streng is. Alcohol in het verkeer vindt plaats op grote schaal. Ook wordt er nog steeds alcohol thuis gestookt, al wordt dit wel steeds minder.

Portugezen leven veel buiten, maar zijn geen specifieke zonaanbidders.

Sociale leven 1. Kunt u iets zeggen over de opvallende gewoontes en gebruiken betreffende de omgang

tussen een jongen en een meisje in Portugal? (Staan jongens in Portugal bóven meisjes, of zijn meisjes heel duidelijk even belangrijk en hebben zij evenveel te zeggen? Hebben jongens en/of meisjes bepaalde vaste taken in de maatschappij? Etc.) Tot de leeftijd van 30/40 jaar is het vergelijkbaar met Nederland, daarboven zie je nog veel dat de man denkt dominant te kunnen zijn over de vrouw. De vrouw zorgt voor huis en kinderen en werkt vaak op het platteland, in de landbouw. Veel Portugezen bezitten een tractor, de man rijdt en de vrouwen zitten achter in de bak.

Bij de jongeren is dit dus anders en zij zijn wel meer geëmancipeerd. Wat je wel vaak ziet is dat (wanneer een jongen verkering met een meisje heeft) het meisje thuis blijft als de jongens gaan stappen. Je ziet in de kroegen e.d. dan ook vaak alleen jongens/mannen.

2. Kunt u iets zeggen over de opvallende gewoontes en gebruiken betreffende de

verschillen in omgang tussen mensen van met verschillende kenmerken in Portugal?

(Hoe gaan jonge mensen met oudere mensen om? En andersom? Hoe gaan ouders met kinderen om en hoe kinderen met ouders? Hoe gaat de klant met de werknemer om, en andersom? Hoe gaan mannen en vrouwen onderling met elkaar om? Etc.) In tegenstelling tot Nederland zijn Portugese jongeren naar de ouderen toe zeer behulpzaam.

Over het algemeen gaan Portugezen zeer respectvol met elkaar om. Portugezen zijn zeer gastvrije mensen. In het binnenland mag je overal vrij kamperen, soms bij mensen op hun

30

land. Mee-eten is ook heel gewoon en je wordt ook vaak uitgenodigd om mee te eten. Lifters neem je altijd mee.

3. Kunt u nog andere opvallende gewoontes en gebruiken betreffende het land Portugal

noemen? Dit kunnen allerhande soorten dingen zijn die u zijn opgevallen! Schroom niet om kleine dingetjes te noteren, alles kan bruikbare informatie zijn.

Portugezen zijn beleefd, rustig, minder gehaast en nemen meer tijd op te praten. Maar een afspraak op tijd maken is weer wat lastiger. Vaak hoor je dan “outre dia”, wat betekent: “andere dag”. Maar je weet nooit welke, in ieder geval niet de volgende dag. Ze gedragen zich in het verkeer erg agressief, het zijn echte wegpiraten.

Met regels en zo nemen ze het niet zo strikt en zelfs de overheden doen met matige handhaving hier aan mee.

De infrastructuur is vooral in het binnenland zeer gebrekkig en slordig, nog steeds veel zandwegen, waardoor hele stukken land geïsoleerd liggen.

Ook zie je nog veel schapen en geitenherders.

Over het algemeen: er is een groot verschil in manier van leven op het platteland (binnenland) en de manier van leven in de grote steden en in het kustgebied.

Daarbij is er een groot verschil tussen jongeren en ouderen.

Slot van het onderzoek De resultaten van het onderzoek hebben geleid tot een duidelijk beeld over het land Portugal.

Hierdoor heb ik bruikbare informatie gevonden, die ik kan verwerken in het boek. De lezer zal hierdoor onbewust iets opsteken van het leuke vakantieboek over liefde en jongeren.

Naarmate Ivan en Thalissa, de verliefde tieners, het land Portugal meer ontdekken en de sfeer van het verhaal hierdoor wordt versterkt, zal ook de lezer zich langzaam maar zeker als een vakantieganger zélf gaan voelen. Portugal wordt op deze manier leven ingeblazen in het verhaal. Levende letters, dus.

Eindconclusie 31

De eindconclusie van mijn PWS. Ten eerste wil ik vertellen dat ik heel erg genoten heb van het maken van dit Profiel Werkstuk. Het schrijven van een boek is mij zeker niet tegen gevallen en smaakt zelfs naar meer. Ik verbaas mij er steeds weer over hoe ontzettend leuk het is om "door jou bedachte karakters" een gezicht te geven in een verhaal, ze dingen te laten doen en keuzes te laten maken, ze op elkaar te laten reageren en ze kortom: het leven in te blazen. Het schrijven van een boek was een geweldige ervaring, maar ook veel meer werk dan ik uiteindelijk gedacht had. Misschien is dat het enige gedeelte van mijn PWS dat ik een beetje onderschat heb. Al dat werk… Niet het schrijven, dat werk viel wel mee. Verhalen ontstaan vanzelf, ze zijn verzamelingen van ervaringen die in je hoofd leven. Die ervaringen die écht indruk op je hebben gemaakt, die zakken af naar je hart. En daar in je hart, daar groeien ze vanzelf uit tot mooie verhalen.

Maar het échte werk, dat kwam pas toen ik al had geschreven. Toen liet ik het namelijk lezen aan verschillende personen, verschillende personen die verhalen allemaal op verschillende manieren lezen… Zij hadden allemaal verschillende meningen over het verhaal! Ik ging een onvoorstelbaar lang en vermoeiend traject van "schrijven, laten controleren, herschrijven, nog een keer laten controleren en wéér herschrijven" in. Ik moet zeggen: van schrijven kan ik geen genoeg krijgen. Maar van dat herschrijven… dat vergde meer van mij dan ik had gedacht.

Ik ben erg tevreden over mijn eindresultaat. Enige trots voel ik toch in mijn hart wanneer ik mijn boekwerk nog eens doorkijk. Het was een klus, ik heb genoten, af en toe heb ik er ook eventjes genoeg van gehad, maar uiteindelijk heb ik het toch gedaan. Het eindresultaat is er.

Letters zijn geschreven. Misschien zijn letters zelf tot leven gewekt?

In ieder geval kan niemand er meer omheen. Of ik nu een schrijfster van beroep word, of niet.

Of ik nu Nederlands ga studeren, of niet… Hoe dan ook. Niemand kan er nu meer omheen. Ik ben een schrijfster.

"O som de Lissabon" – is een feit.

Bronnenlijst 32

http://www.youropi.com/nl/lissabon/article/winkelstraten-12-1337 Reisgids http://www.eurocamp.nl/activiteiten/stedentrips/lissabon.html www.vacansoleil.nl http://www.fox.nl/portugal/landinformatie http://nl.wikipedia.org/wiki/Fado_%28muziek%29 http://www.leerwiki.nl/Verschillende_gewoonten_in_Portugal_en_Nederland http://www.cityzapper.nl/Lissabon/Service/omgangsvormen%20portugal http://davisla.wordpress.com/2012/04/06/plant-of-the-week-eucalyptus-perriniana/ http://www.birdphoto.nl/vogels/Monniksgier.htm http://nl.interrail.eu/trains-europe/trains-country/trains-portugal http://ondertussen.nl/wordpress/nieuws/thuissituatie-reden-voor-zwerven/ Afbeeldingen hoofdpersonen http://radicalunicorn.tumblr.com/post/58784073230 http://favim.com/image/1102097/ http://zsazsabellagio.blogspot.nl/2012/04/preppy-boy.html http://galleryhip.com/pretty-girl-with-red-hair-tumblr.html http://dresslilly.net/shop/floral-print-retro-style-puff-sleeve-chiffon-slimming-womens-dress http://miranda-rph.tumblr.com/post/46853157732/zayn-malik-sidebars

LOGBOEK Vrijdag 30 mei 2014: 33

14:00 – 18:00 (4 uren) Opzet en planning 16:00 – 17:30 (1 uur en 30 min.)

Informatie opgezocht over de manier van een boek schrijven.

Donderdag 19 juni 2014: 14:10 – 16:10 (2 uren) (7 uren en 30 min.)

Personen uitwerken en hoofdstukkenindeling beginnen.

Vrijdag 20 juni 2014: 16:30 – 18:00 (1 uur en 30 min.)

Personen verder uitwerken en hoofdstukkenindeling verder schrijven en start schrijven hoofdstuk 1.

19:00 – 19:30 (30 min.)

Personen verder uitwerken en hoofdstukkenindeling verder schrijven.

(10 uren en 30 min.)

Zaterdag 21 juni 2014: 11:30 – 14:00 (3 uur en 30 min.)

Personen verder uitwerken en hoofdstukkenindeling verder schrijven en afronden hoofdstuk 1.

Zaterdag 28 juni 2014: 13:00 – 16:00 (3 uur) Personen uitwerken en afronden, en hoofdstukkenindeling verder schrijven.

(17 uren) Zaterdag 9 augustus 2014: 14:00 – 16:00 (2 uren) Afronden hoofdstuk 1.

Maandag 11 augustus 2014: 16:00 – 18:30 (2 uren en 30 min.)

Gesprek gehad met Jeanette Molema (schrijfster) over “hoe een boek te schrijven”.

Zondag 24 augustus 2014: 15:00 – 17:00 (2 uren) Bezig geweest met het schrijven van een inleiding PWS. (23 uren en 30 min.)

Maandag 1 september 2014: 18:40 – 20:00 (1 uur en 20 min.)

Controleplan Boek PWS geschreven en start gemaakt met onderzoek.

Dinsdag 2 september 2014: 19:30 – 20:00 (30 min.)

Hoofdstukkenindeling verder schrijven.

(25 uren en 20 min.)

Zaterdag 13 september 2014: 14:00 – 17:00 (3 uren) Hoofdstukkenindeling verder schrijven.

Vrijdag 26 september 2014: 16:00 – 17:00 (1 uur) Hoofdstukkenindeling afronden!

34

(29 uren en 20 min.)

Dinsdag 30 september 2014: 19:15 – 21:45 (2 uren en 30 min.)

Bezig met schrijven hoofdstuk 2.

Woensdag 1 oktober 2014: 20:00 – 21:30 (1 uur en 30 min.)

Afronden hoofdstuk 2.

Donderdag 2 oktober 2014: 9:10 – 11:10 (2 uren) Hoofdstuk 1 afronden en start maken met schrijven hoofdstuk 3.

(35 uren en 20 min.)

Donderdag 9 oktober 2014: 8:20 – 9:10 (50 min.)

Start onderzoek naar “Portugal als vakantieland”.

Dinsdag 4 november 2014: 10:20 – 11:10 (50 min.)

Bezig met onderzoek naar “Portugal als vakantieland” en schrijven hoofdstuk 3.

Woensdag 12 november 2014: 10:00 – 10:20 (20 min.)

Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland”.

(37 uren en 20 min.)

Donderdag 13 november 2014: 10:20 – 11:10 (50 min.)

Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland”.

14:00 – 14:50 (50 min.)

Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland”.

Dinsdag 18 november 2014: 20:00 – 22:00 (2 uren) Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland” en afronden hoofdstuk 3.

Woensdag 19 november 2014: 19:30 – 21:00 (1 uur en 30 min.)

Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland” en start maken schrijven hoofdstuk 4.

Donderdag 20 november 2014: 10:00 - 11:30 (1 uur en 30 min.)

Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland”.

(44 uren) Zaterdag 22 november 2014: 11:00 – 13:00 (2 uren) Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland” en verder met schrijven hoofdstuk 4.

19:00 – 21:00 (2 uren) Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland” en afronden schrijven hoofdstuk 4.

Maandag 24 november 2014: 18:00 – 22:00 (4 uren) Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland” en start maken met schrijven, en later afronden hoofdstuk 5.

(52 uren) Dinsdag 25 november 2014: 35

18:00 – 21:00 (3 uren) Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland” en start met schrijven hoofdstuk 6.

Woensdag 26 november 2014: 18:00 – 21:00 (3 uren) Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland”.

(58 uren) Woensdag 3 december 2014: 18:00 – 21:00 (3 uren) Verder met onderzoek naar “Portugal als vakantieland”.

Donderdag 4 december 2014: 17:00 – 20:00 (3 uren) Afronden onderzoek naar “Portugal als vakantieland”! En start maken met schrijven hoofdstuk 7.

(64 uren) Zaterdag 6 december 2014: 14:00 – 17:00 (3 uren) Hoofstuk 7 afronden en start maken met schrijven hoofdstuk 8.

Maandag 8 december 2014: 18:00 – 20:00 (2 uren) Hoofdstuk 8 afronden en start maken met schrijven hoofdstuk 9.

Dinsdag 9 december 2014: 19:00 – 19:30 (30 min.)

Hoofdstuk 9 afronden.

(69 uren en 30 min.)

Donderdag 11 december 2014: 9:00 – 12:00 (3 uren) Hoofdstuk 10 helemaal schrijven en start maken met hoofdstuk 11.

Zaterdag 12 december 2014: 13:00 – 14:30 (1 uur en 30 min.)

Hoofdstuk 11 verder schrijven.

Zondag 13 december 2014: 18:00 – 19:00 (1 uur) Hoofdstuk 11 afronden.

(75 uren) Maandag 15 december 2014: 12:00 – 14:00 (2 uren) Vragenlijst invoegen bij het onderzoek en start maken met hoofdstuk 12.

Dinsdag 16 december 2014: 16:00 – 18:00 (2 uren) Hoofdstuk 12 afronden en gesprekken houden met Portugees contactpersoon.

Woensdag 17 december 2014: 11:00 – 15:00 (4 uren) Hoofdstuk 13 schrijven en gesprekken houden met Portugees contactpersoon over Nederlandse zinnen ( in het Portugees laten vertalen).

36

(83 uren) Maandag 19 januari 2015: 18:00 – 22:00 (4 uren) Hoofdstuk 14 schrijven en een start maken met hoofdstuk 15.

Dinsdag 20 januari 2015: 12:00 – 14:00 (2 uren) Bezig met schrijven hoofdstuk 15.

17:00 – 18:00 (1 uur) Afronden hoofdstuk 15 en beginnen met hoofdstuk 16.

18:30 – 21:00 (2 uren en 30 min.)

Schrijven hoofdstuk 16.

(92 uren en 30 min.)

Woensdag 21 januari 2015: 19:00 – 22:00 (3 uren) Schrijven hoofdstuk 17 en beginnen met schrijven hoofdstuk 18.

Donderdag 22 januari 2015: 10:00 – 12:00 (2 uren) Afronden hoofdstuk 18.

18:00 – 22:30 (4 uren en 30 min.)

Schrijven hoofdstuk 19 en hoofdstuk 20.

(102 uren) Vrijdag 23 januari 2015: 12:00 – 14:00 (2 uren) Hoofdstuk 21 schrijven en met hoofdstuk 22 beginnen.

16:00 – 18:00 (2 uren) Hoofdstuk 22 afronden.

20:00 – 22:00 (2 uren) Hoofdstuk 23 schrijven.

Zondag 25 januari 2015: 14:00 – 16:00 (2 uren) Voorkant van het PWS maken, PWS in elkaar zetten en afronden, conclusie schrijven.

(110 uren)

Uiteindelijke uren: 110

37