De invloed van zeep op bacteriën, noa fraiderik en tessa folkertsma h ngntpdf

De invloed van zeep op bacteriën

Schrijvers:

School: Hoofdbegeleider: Tweede begeleider: Datum:

T. Folkertsma & N. Fraiderik Het Drachtster Lyceum H5G M. Bosveld F. de Haan 11­12­15

Inhoudsopgave

1. Introductie 1.1 Samenvatting 1.2 Dankwoord 2. Inleiding 2.1 Belang van het onderwerp 3. Theorie 3.1 De bacterie 3.2 De verschillende soorten bacteriën 3.3 De huidflora 3.4 Het belang van het verwijderen van transiënte bacteriën 3.5 Het verwijderen van residente bacteriën 3.6 De ideale omstandigheden voor bacteriën 3.7 Structuurformules van de belangrijkste ingrediënten in de zepen 3.8 De invloed van zeep en alcohol op bacteriën 4. Hoofdvraag 5. Hypothese 5.1 Hypothese Experiment 1 5.2 Hypothese Experiment 2 6. Experiment 1 6.1 Materiaal 6.2 Methode 6.3 Poging 1 6.4 Poging 2 6.5 Resultaten 7. Experiment 2 7.1 Materiaal 7.2 Methode 7.5 Resultaten 8. Conclusie 9. Discussie 9.1 Betrouwbaarheid 9.2 Vervolgonderzoek 10. Bronvermelding 11. Bijlage 11.1 Ingrediënten 11.2 Foto’s Experiment 1 11.3 Foto’s Experiment 2 11.4 Werkplan 11.5 Logboek

p. 2 p. 2 p. 2 p. 2 p. 3 p. 3 p. 3 p. 5 p. 5 p. 5 p. 7 p. 10 p. 10 p. 11 p. 11 p. 11 p. 11 p. 12 p. 12 p. 12 p. 14 p. 14 p. 14 p. 16 p. 16 p. 16 p.17 p. 20 p. 20 p. 20 p. 21 p. 22 p. 26 p. 26 p. 28 p. 30 p. 31 p. 33

1

Samenvatting De invloed van verschillende soorten zeep op bacteriën is onderzocht door middel van twee experimenten. In het eerste experiment is het verschil onderzocht in bacteriën vóór het handen wassen en ná het handen wassen. Dit werd gedaan met verschillende soorten zeep, om de invloed te vergelijken. In dit experiment is gebruik gemaakt van kraanwater, Palmolive, Dettol (antibacterieel) en Sterillium (alcohol). Hier kwam uit dat Sterillium de meeste bacteriën doodde.

In het tweede experiment hebben we de invloed van de zeep getest met behulp van in zeep gedrenkte filtreerpapiertjes en druppels water en de zepen. Deze werden neergelegd op een voedingsbodem met een suspensie van bacteriën. Hier kwam uit dat Dettol de meeste bacteriën doodde.

Dankwoord Om dit profielwerkstuk tot een succes te maken, hebben we hard gewerkt. Maar natuurlijk konden we dit niet alleen en hebben we veel gehad aan de adviezen en hulp van verschillende mensen. In het bijzonder, onze begeleiders, mevr. Bosveld en mevr. De Haan.

Mevr. van der Schaaf, voor haar hulp bij de experimenten en mevr. Rekers voor het leveren van het materiaal. We willen hen dan ook graag hiervoor bedanken.

Inleiding

Belang van het onderwerp Door onderzoek wordt de wereld zich steeds meer bewust van het belang van hygiëne. Het is erg belangrijk om regelmatig handen te wassen en te douchen. Dit is zo belangrijk omdat met slechte hygiëne, ziektes makkelijk kunnen worden overgebracht. Dit gebeurt niet alleen via persoon tot persoon, maar ook indirect via bijvoorbeeld deurklinken en winkelwagentjes.

Om de overdracht van bacteriën zo veel mogelijk te voorkomen, is het wassen van de handen erg belangrijk. Daarom is het ook erg belangrijk om te weten welke zeep je hiervoor het beste kunt gebruiken. Ook zit er soms een groot verschil in prijs tussen verschillende soorten zeep. Men wil altijd graag weten of het product de prijs waard is. Daarom is er voor dit Profielwerkstuk gekozen voor het onderwerp: De invloed van verschillende soorten zeep op de bacteriën van de hand.

2

Theorie

De bacterie Een bacterie is een ééncellig micro­organisme. Ze zijn te klein om met het blote oog te kunnen waarnemen. De gemiddelde grootte van een bacterie is 0,001 mm, oftewel 1 nm. De kleinst voorkomende bacteriën zijn 0,1 nm en de grootste bacteriën zijn 20 nm (naar: medirecord). Ondanks dat we bacteriën niet kunnen zien, komen ze vrijwel overal op de wereld voor.

Een bacterie is prokaryoot, wat betekent dat het geen celkern heeft. Wel heeft een bacterie een celwand, plasmiden en ribosomen. Een bacterie beweegt zich voort door middel van een flagel (een soort staartje).

Bacteriën planten zich voort met behulp van binaire deling. ​ Bij binaire deling splitst een organisme zich in twee identieke individuen zonder dat daar seks aan te pas komt.

(Micropia) ​ De deling van de bacterie begint met het verdubbelen van het chromosoom. Deze worden van elkaar gescheiden, waarna de cel zich uit elkaar trekt met in beide delen één kopie van het chromosoom.

Figuur 1: ​ De Cel van een bacterie. (medirecord)

De verschillende soorten bacteriën De uiterlijke verschijningsvorm van bacteriën kan tot een drietal eenvoudige grondvormen worden teruggevoerd. Zo onderscheiden we: 1. Kokken: dat zijn bolvormige cellen die individueel of in groepsverband kunnen voorkomen; 2. Staafvormig: cilindervormige bacteriën, die meer pluriforme draden vormen of voorkomen als kegelvorm; 3. Spirocheten: gebogen staafjes die spiraalvormig of schroefvormig gekromd kunnen zijn.

Bovendien kunnen bacteriën zich van elkaar onderscheiden door hun kleurstelling. De verschillende kleuren zijn afhankelijk van de samenstelling van de celwand. (​ mens­en­gezondheid.infonu.nl​ )

3

Figuur 2:​ Soorten Bacteriën. (merckmanual)

Er zijn heel veel verschillende soorten bacteriën die ziektes veroorzaken. Hieronder worden een aantal bekende bacteriën en de ziekte die ze veroorzaken genoemd.

● Borrelia burgdorferi​ : (spirocheten) De bacterie is de veroorzaker van de ziekte van Lyme. De bacterie wordt overgebracht via een tekenbeet. Ook kan bij de zwangerschap de bacterie worden overgebracht van moeder naar kind via traanvocht en moedermelk. ● Chlamydia bacterie​ : (staafvormig) De ziekte chlamydia wordt door deze bacterie veroorzaakt. De bacterie kan worden overgebracht door seksueel contact. Chlamydia kan een ontsteking veroorzaken in de urinebuis. Het is de meest voorkomende geslachtsziekte. ● E­coli​ : (staafvormig) Normaal een goedaardige bacterie die voorkomt in de dikke darm, maar als ze op de verkeerde plaatsen van het lichaam komt (bijvoorbeeld in de buikwand of urinebuis) kan de bacterie gevaarlijk worden. Ook sommige mutaties van de E­coli bacterie kunnen gevaarlijk zijn. ● Hepatitus A­virus (infectieuze hepatitus)​ : (kokken) Het Hepatitus virus kan worden overgebracht via ontlasting, bloed, geslachtsgemeenschap en via moeder naar kind. Het virus zorgt voor een ontsteking van de lever ● Listeria Monocytogenes:​ ​ (staafvormig) De bacterie zorgt voor de ziekte Listeriose. De ziekte kan bij kinderen, ouderen en mensen met een verzwakt immuumsysteem, darmvliesontsteking en sepsis, bloedvergiftiging, veroorzaken. Het virus kan worden overgebracht via de bodem, dieren en via voedingsmiddelen. ● Mycobacterium tuberculosis​ : (kokken) De ziekte Tuberculose wordt door deze bacterie veroorzaakt. De ziekte zorgt voor bloed ophoesten, koorts, moeheid, vermagering en nachtzweten. De ziekte kan worden overgedragen via het hoesten van een persoon met longtuberculose. ● Salmonella (tyfus of paratyfus)​ : (staafvormig) Salmonella kan ontstaan door het eten van rauwe, besmette dieren. Salmonella kan misselijkheid, overgeven,​ diarree​ (soms met slijm en bloed), buikkrampen, koorts en hoofdpijn veroorzaken.

4

De huidflora Een ongeboren baby in de buik van zijn moeder is steriel. Pas bij de geboorte komt de baby in contact met bacteriën. Dit begint al in het geboortekanaal van de moeder. Daarna gaat het verzamelen van bacteriën verder door aanraken met de omgeving.

Elke plek op het menselijk lichaam heeft een verschillende hoeveelheid bacteriën. Doordat de handen erg veel gebruikt worden, komen daar ook heel veel bacteriën voor. Het aantal bacteriën verschilt tussen de 39.000 en de 4.600.000, waarvan gemiddeld 150 verschillende soorten. (naar: Quest.nl) Op de huid van mensen leven residente en transiënte bacteriën. De residente bacteriën behoren tot de natuurlijke huidflora. Ze kunnen niet van de huid worden verwijderd en leven vooral in de microscopische huidplooien. De bekendste residente bacterie is de Staphylococcus. De transiënte bacteriën leven niet constant op de huid. Ze blijven na aanraking met een voorwerp of persoon achter op de huid. De transiënte bacteriën kunnen ziekten met zich mee brengen, hierdoor is het belangrijk om ze weer te verwijderen.

Gelukkig kunnen ze via het wassen veel gemakkelijker dan residente bacteriën van de huid worden verwijderd.

Het belang van het verwijderen van transiënte bacteriën Het is belangrijk om je handen te wassen en zo de transiënte bacteriën te verwijderen. Door je handen te wassen kun je 80% van de infecties tegengaan. (naar: ​ dokterdokter​ ) Je raakt met je handen van alles aan en omdat je lichaam natuurlijke olieachtige stoffen bevat, hechten bacteriën zich beter aan de huid. Als je met je handen dan bijvoorbeeld in je ogen wrijft, kunnen ziekmakers makkelijk in je slijmvliezen terecht komen. Zo kun je jezelf besmetten.

Het verwijderen van residente bacteriën De residente bacteriën helpen ons met het op afstand houden van indringers. Ze vormen een schild om onze huid heen dat ons afweersysteem helpt. Omdat er zo veel residente bacteriën op onze huid leven werkt dit schild erg goed.

Ook kunnen de stafylokokken helpen met het afremmen van ontstekingen bij verwondingen.

Als we deze bacteriën zouden verwijderen van onze huid, zouden wonden veel minder snel genezen en is er een onnodige kans op weefselschade.

Vaak handen wassen met zeep heeft dus niet alleen maar voordelen. Vooral bij mensen met een droge huid kan dit erg slecht zijn. Er kunnen namelijk scheurtjes ontstaan in de huid. In deze scheurtjes kunnen transiënte bacteriën komen. Dit kan er juist weer voor zorgen dat er ontstekingen ontstaan. Menselijke afweercellen en residente bacteriën kunnen deze bacteriën dan niet meer tegen houden.

De ideale omstandigheden voor bacteriën Bacteriën groeien het beste bij een zuurgraad van pH 7. De groei remt al snel af bij een zuurgraad van pH 6 en lager. Ook is de temperatuur van de omgeving belangrijk voor een bacterie. De temperatuur staat in verband met de snelheid van het groeiproces. Er is een minimum temperatuur, de temperatuur is dan te laag voor een verandering in het groeiproces. En er is een maximum temperatuur, de temperatuur is dan te hoog. Bij een te hoge temperatuur​ ​ worden de eiwitten te heet, waardoor de cellen afsterven. Een eiwit is een enzym, een bacterie bestaat ook uit enzymen die verschillende taken uitvoeren. Wanneer 5

een enzym wordt verwarmt vind er een enzym activiteit plaats, onder deze activiteiten verstaan wij de omzettingssnelheid van substraten die worden gesplitst door de enzymen.

Onder de biologen wordt dit ook wel verstaan als het enzym­substraat complex. Ook de omzettingssnelheid heeft een minimum, optimum en maximum. De temperatuur staat in verband met de enzym activiteit. De grootte van de snelheid ligt ook aan de pre­incubatie tijd. Dit is de gemeten tijd wanneer de enzym oplossing bij de reactie temperatuur verblijft, voordat deze oplossing wordt gemengd met het substraat. Hoe korter deze tijd, hoe groter het optimum.

Figuur 3: ​ De groeisnelheid. (Microbiologie)

Figuur 4:​ ​ De omzettingssnelheid van substraat.

De verschillende lijnen hebben verschillende pre­incubatietijden. (Malmberg)

Er zijn vijf soorten bacteriën:

● Thermofiele:​ Groeien in warme gebieden van 45 graden. Met genoeg voedingstoffen, bijvoorbeeld een composthoop, kunnen ze heel snel groeien. ● Mesofiele:​ Zijn bijna overal aanwezig, zijn aangepast aan de lichaamstemperatuur van een mens en dier. ● Psychrofiele:​ Komen alleen voor in koude milieus van 5 tot 30 graden.

6

●

Psychrotrofe: ​ Hebben een breed optimum van ongeveer 20 tot 30 graden. Maar ze kunnen ook nog overleven in een koelkast.

Thermotrofe:​ Hebben een breed optimum van ongeveer 37 tot 47 graden.

●

Men gebruikt in het laboratoria een broedstoof of een waterbad om de bacteriën op de juiste temperatuur te laten groeien. Het waterbad wordt continue in de gaten gehouden voor een goede kwaliteit. Als er bijvoorbeeld een storing plaats vindt, dan kan er ingegrepen worden en de afwijkende resultaten kunnen worden verklaard.

Structuurformules van de belangrijkste bacterie dodende ingrediënten in de zepen Palmolive: ● Cocamidopropylbetaïne

Figuur 5:​ Cocamidopropylbetaïne (Wikipedia)

De binding zit in zepen en zorgt voor een schuimend effect. Het werkt als een antisepticum, ook wel desinfectans genoemd, een bacteriedodend middel. Het betaïne ontsmet voorwerpen en het huidoppervlak uitwendig.

● Natriumbenzoaat

Figuur 6:​ Natriumbenzoaat (Wikipedia)

Natriumbenzoaat werkt als conserveermiddel dat gisten, bacteriën en schimmels doodt. Dit gebeurt alleen als de pH lager is dan 3,6. Het middel zit onder andere in zure shampoo en zepen. Dit is wel opmerkelijk, want de pH van palmolive zit rond de 5.

7

Dettol ● Centrimoniumchloride

Figuur 7:​ Centrimoniumchloride (Wikipedia)

Het werkt als desinfectiemiddel, desinfectie is het doden of verwijderen van ziekteverwekkende organismen (naar: lentech). Het wordt bijvoorbeeld vóór operaties gebruikt.

● Benzalkoniumchloride

Figuur 8: ​ Benzalkoniumchloride (Wikipedia)

Het is een desinfecteermiddel voor uitwendig gebruik, inwendig gebruik kan zorgen voor misselijkheid en baken. Benzalkoniumchloride is oppervlakte actief tegen algen en schimmels.

● Methylisothiazolinon

Figuur 9:​ ​ Methylisothiazolinon (Wikipedia)

Methylisothiazolinon is een desinfecteermiddel tegen schimmels en bacteriën.

8

Sterillium 100 g oplossing bevat:

● Propaan­2­ol (45 g)

Figuur 10:​ Propaan­2­ol 45 g (Wikipedia)

Het is een secundair alcohol, wat betekent dat de structuurformule een CH­groep bevat. Het wordt onder andere gebruikt als ontsmettingsmiddel in de gezondheidszorg. Het verdampt snel en het lost vettigheid goed op. Dit komt omdat Propaan­2­ol met een zeep molecuul reageert. Een zeep molecuul bestaat uit een staart en een kop. De kop bestaat uit zuurstof moleculen en is hydrofiel, deze kan dus goed met water mengen. De lange staart achter de kop is hydrofoob en kan dus niet goed met water mengen. In figuur 12 is een bol te zien, deze heet de micelbol. Buiten de bol zie je blauwe bollen, dat zijn de zeepkoppen met daarachter de zeepstaarten. Om de zeepkoppen heen zitten water moleculen. De zeepstaarten houden niet van water, maar wek van zeep. Normaal gesproken kunnen vetten niet oplossen in water, maar door het gebruiken van zeep wel. (naar: Lenntech)

Figuur 11: ​ Een voorbeeld van een reactie tussen een zeepmolecuul en glycerine.

(Lenntech)

Figuur 12:​ Een micelbol​ (Lenntech)

9

● Propaan­1­ol (30 g)

Figuur 13: ​ Propaan­1­ol 30 g (Wikipedia)

Het is een primair alcohol, wat betekent dat de structuurformule met een CH​ ­groep is 2​ gekoppeld. Het wordt onder andere gebruikt als oplosmiddel en schoonmaakmiddel. Het lost goed op in water, omdat het een OH­groep bevat en hierdoor waterstofbruggen kan vormen met water.

● Glycerol 85 %

Figuur 14:​ Glycerol 85 % (Wikipedia)

Glycerol is een drievoudige alcohol wat goed tot matig oplosbaar is in water. In zepen wordt het gebruikt als vocht vasthoudend middel, dit betekent dat dit middel wateraantrekkend is omdat het moleculen zijn die uit meerdere hydrofiele groepen bestaan.

De invloed van zeep en alcohol op bacteriën Wanneer de handen worden gewassen met zeep of water, wordt het zichtbare vuil verwijderd. Transiënte flora is dan niet meer aanwezig op de hand. Desinfectie van de handen met 70% alcohol heeft geen invloed op het zichtbare vuil, maar de transiënte ­ en residente flora wel. In ziekenhuis wordt Sterillium gebruikt, dit is een gel die bestaat uit alcoholen. Alcoholen zorgen ervoor dat het celmembraan van de bacterie stuk gaat en denatureren de eiwitten van de bacteriecel. Zo werkt het ook op schimmels. Het werkt echter niet tegen bacteriesporen en virussen met een envelop. Dit envelop bestaat uit eiwitten die de virus beschermt, het heeft een stekelachtig uiterlijk.

10

Hoofdvraag Wat is de invloed van verschillende soorten zeep op de bacteriën op een hand?

Hypothese Experiment 1 We verwachten dat de antibacteriële zeep Dettol, een grotere hoeveelheid bacteriën verwijdert dan gewone zeep Palmolive. En dat Sterillium, wat veel in het ziekenhuis wordt gebruikt, de meeste bacteriën zal verwijderen. We verwachten dat water het minst van de bacteriën zal verwijderen.

Hypothese Experiment 2 We verwachten dat er op de plek van de druppel zeep steeds een cirkel ontstaat waarbinnen geen bacteriën groeien. Bij Palmolive zal deze cirkel het kleinst zijn en bij Sterillium het grootst. De cirkel bij Dettol zal hier tussen in liggen. Bij water verwachten we dat er geen bacterieloze cirkel ontstaat. Ook met dit experiment zouden we moeten kunnen zien welke van de drie zepen of water het best werkt tegen het verwijderen van bacteriën op de hand.

Maar dit experiment is volgens ons nauwkeuriger, omdat je niet te maken hebt met het verschil van bacteriën tussen de verschillende petrischalen.

11

Experiment 1

Materiaal ● Twee proefpersonen ● Palmolive ● Dettol ● Sterillium ● Kraanwater ● 8 Voedingsbodems met Plate Count Agar ● Fototoestel ● Zwart achtergrond papier

Methode 1. Voorbereiding Voor de proef was het belangrijk dat de handen van de proefpersoon genoeg bacteriën bevatten. Daarom werden de handen van de proefpersoon voor elke proef een uur lang niet gewassen. In dit uur worden verschillende voorwerpen zoals deurklinken, toetsenborden en telefoons aangeraakt om zo veel mogelijk bacteriën te verzamelen.

2. Het wasproces Het experiment werd met verschillende soorten zeep uitgevoerd.

De eerste keer werden de handen alleen gewassen met water. De tweede keer met Palmolive, de derde keer met Dettol en de laatste keer met Sterillium.

Het stappenplan voor het wassen van de handen was elke keer vrijwel het zelfde, het proces wordt hier onder omschreven: Stap 0:​ Handen natmaken met water. (deze stap geldt niet voor de proef met sterillium) Stap 1:​ Breng voldoende zeep aan op de hand. (deze stap geldt niet voor het proefje met alleen water) Stap 2:​ Wrijf de handpalmen over elkaar. 10 sec Stap 3:​ Wrijf over de rug van de hand met het ineenstrengelen van de vingers. 2x 5 sec Stap 4:​ Wrijf over de handpalmen met het ineenstrengelen van de vingers. 10 sec Stap 5:​ Neem de vingers van elke hand vast en wrijf ze met een zijwaartse heen­ en terug beweging. 2x 5 sec Stap 6:​ Houd de duim vast met de andere hand en maak draaibewegingen. 2x 5 sec Stap 7:​ Druk de vingers van de hand in de handpalm van de andere hand en maak draaibewegingen. 2x 5 sec Stap 8:​ Spoel de hand af met water tot alle zeepresten verwijderd zijn. (Hoeft niet bij de proef met alleen water en de proef met sterillium) Stap 9:​ Laat de handen drogen door de lucht zonder een enkel voorwerp aan te raken.

(Hotellotop)

12

Figuur 15:​ De manier van handen wassen. (Hotellotop)

3. Het strijkproces Er werden 8 petrischaaltjes met agar gebruikt. Agar is een smaak­ en reukloze bindmiddel en zorgt voor een gel­achtige structuur. Alle 8 schaaltjes werden verdeeld in 2 delen: één deel om de ongewassen rechter wijsvinger over heen te wrijven en één deel om de gewassen rechter wijsvinger over heen te strijken. De ongewassen vinger werd over de onderste helft gestreken en de gewassen vinger werd over de bovenste helft gestreken.

4. Het groeiproces Na het strijkproces, werden de petrischalen in de stoof op 37 graden Celsius gezet. Er werd na 24 uur gecontroleerd of er koloniën te zien waren.

5. Fotograferen Wanneer de petrischalen uit het stoof waren gehaald, werden er foto’s van alle petrischalen gemaakt, steeds met het fototoestel op een gelijke afstand van de petrischaaltjes. De foto’s werden gemaakt op een zwarte ondergrond, waarvoor we een zwart papiertje hebben gebruikt, zodat de kolonies beter waren te zien.

6. Resultaten verwerken Met behulp van de foto’s zijn de koloniën op de voedingsbodems geteld. Hierbij werd onderscheid gemaakt tussen de bacteriën van vóór het wassen en de bacteriën van ná het wassen. De resultaten zijn te zien in de tabel 1. Ook is de procentuele afname/toename berekend met behulp van de formule:​ na−voor x 100%. voor ​

Tabel 1: ​ Kort dagschema Tijd

Handeling

12:50 ­ 13:00

Handen gewassen met water

13:50 ­ 14:00

Handen wassen met Palmolive

14:50 ­ 15:00

Handen wassen met Dettol

15:50 ­ 16:00

Handen wassen met Sterillium en petrischalen in stoof plaatsen 13

Poging 1 (mislukt)

Bij de eerste poging waren er na 24 uur nog steeds geen bacteriën te zien. We hebben toen een tussenproef uitgevoerd om te kijken of het met het te zacht drukken van de wijsvinger te maken had. Wij en mevrouw van der Schaaf hebben alle drie onze vinger op petrischalen gedrukt en in de stoof gedaan. Na 24 uur bleek er geen verschil te zijn in bacterie kolonies, er was bijna niets te zien. Nadat mevrouw van der Schaaf de thermometer controleerde, bleek de stoof op 45 graden te staan. Wij hebben met z’n tweeën een tweede tussen proef uitgevoerd. Deze proef was om te kijken wat het verschil was tussen het vegen en het drukken van de wijsvinger op de petrischaal en of het niet groeien van de bacteriën te maken had met de temperatuur van de stoof. Tessa veegde haar wijsvinger over de petrischaal en Noa drukte haar wijsvinger meerdere malen op de petrischaal. We hebben de stoof toen op 37 graden gezet en de petrischalen er in gelegd. Bij de petrischaal waar de vinger op was gedrukt, was na 24 uur te zien dat de koloniën dicht op elkaar zaten. Het zag er mooi uit, maar de koloniën waren bijna niet te tellen. Op de petrischaal waar de vinger over heen geveegd was, waren ze juist heel goed te tellen. Ook bleek dat het mislukken van de eerste poging lag aan de temperatuur van de stoof. Met die nieuwe informatie hebben we het experiment opnieuw uitgevoerd.

Poging 2 Experiment 1 hebben we nog een keer gedaan, grotendeels op de zelfde manier, maar deze keer hadden we er extra goed op gelet dat de stoof rond de 37 graden Celsius stond. Ook hebben we na de resultaten van de tweede tussenproef besloten om met de vingers over de petrischaaltjes te vegen i.p.v. vier vingerafdrukken te zetten.

Poging 2 ging goed. Na 24 uur hebben we de petrischaaltjes uit de stoof gehaald en gefotografeerd. De foto’s zijn te vinden in Bijlage 2. De resultaten staan hieronder.

Resultaten

Tabel 2: ​ De resultaten van Experiment 1 met de percentuele toename/afname.

Product

Proefpersoon

Aantal koloniën Aantal koloniën voor het wassen na het wassen

Procentuele afname/toename

Water

1: Noa

297

1112

+274%

2: Tessa

119

1775

+1392%

Gemiddelde

208

1443

+594%

Palmolive

1: Noa

198

320

+62%

2: Tessa

44

1308

+2873%

Gemiddelde

121

814

+573%

Dettol

1: Noa

290

130

­55% 14

2: Tessa

9

153

+1600%

Gemiddelde

150

142

­5%

Sterillium

1: Noa

90

62

­31%

2: Tessa

276

13

­95%

Gemiddelde

183

75

­60%

Grafiek 1:​ De resultaten van Experiment 1 Op de x­as het product en op de y­as het gemiddeld aantal bacteriën.

Uit de tabel en de grafiek volgt dat het wassen van de handen met water en Palmolive het aantal bacteriën op de handen niet vermindert, maar juist vergroot. Mogelijk komt dit doordat de bacteriën die in de microscopische huidplooien zitten, losweken door het water en de zeep. Hierdoor laten de bacteriën sneller los bij aanraking met een voorwerp, in ons geval de voedingsbodems. Sterillium echter vermindert het aantal bacteriën op de handen wel met een groot percentage. Het hoofdbestandsdeel van Sterillium is alcohol, wat de bacteriën dood. Dit resultaat was dus te verwachten.

Maar Dettol is ook antibacterieel en zou dus ook de bacteriën moeten doden. Toch blijkt uit de resultaten dat het aantal bacteriën maar met 5% afneemt, wat een groot verschil is met Sterillium wat wel 60% van de bacteriën verwijderd. De antibacteriële werking van Dettol is kennelijk lang niet zo goed als van Sterillium.

15

Experiment 2

Materiaal ● Palmolive (gewone zeep) ● Dettol (antibacterieel) ● Sterillium (alcohol) ● Kraanwater ● 4 Voedingsbodems met Plate Count Agar ● Kleine ronde filtreerpapiertjes ● Fototoestel ● Zwart achtergrond papier ● Steriele 10 mL pipet ● Ent oog Figuur 16​ : Een pipettor. ● Pipettor (​ ecx.images­amazon.com​ ) ● Spatel

Methode 1. Bacteriën oplossen Van de bacteriën in het eerste experiment werd een suspensie gemaakt. Met behulp van een ent oog werden de bacteriën van het ongewassen deel van proef 1 geschraapt en in een zoutoplossing gedaan. De suspensie werd goed geschud.

2. ​ Bacterieoplossing uitspatelen Van de bacterieoplossing hebben we 10 mL opgezogen met een pipet. Dit hebben we op de petrischaal gedaan. De druppel hebben we uitgespateld met de spatel, zodat overal ongeveer de zelfde hoeveelheid suspensie zou liggen. Op deze manier hebben we vier schaaltjes gemaakt.

3. Zeep verdelen De zepen en het water werden in vier “potjes” verdeeld, zo was het makkelijker om de filtreer papiertjes in de zepen en water te drenken en om met de pipettor op te zuigen. Bij Palmolive en Dettol hebben we water toegevoegd om het te verdunnen.

4. Experiment uitvoeren De petrischaal werd verdeeld in vier delen. Elk deel voor een zeep of water. Een filtreer papiertje werd gedrenkt in de zeep(oplossing) of het water, met een pincet, en vervolgens op een van de vier delen van het petrischaaltje gelegd. Dit experiment hebben we in duplo uitgevoerd.

We hebben dit experiment nog een keer uitgevoerd, maar dan zonder filtreerpapiertjes.

Hierbij hebben we druppeltjes zeep en water van 0,01 mL direct in de vier delen van de petrischaaltjes gedaan. Vooraf hebben we op de plaats van de druppeltjes met stift een stip gezet. In totaal zijn er voor dit experiment vier petrischalen gebruikt.

16

5. Groeiproces Nadat het experiment was uitgevoerd werden de petrischalen in een stoof gezet met een temperatuur van rond de 37 graden. Na 24 uur hebben we de petrischaaltjes uit de stoof gehaald en hebben we de resultaten bekeken.

6. Fotograferen Nadat we de petrischalen uit het stoof hadden gehaald, hebben we foto’s van alle vier de petrischalen gemaakt, steeds met het fototoestel op een gelijke afstand van de petrischaaltjes. De foto’s werden gemaakt op een zwarte ondergrond, waarvoor we een zwart papiertje hebben gebruikt, zodat de kringen om de filtreerpapiertjes en druppels waar geen bacteriën groeien beter te zien waren.

7. Resultaten verwerken Met behulp van de foto’s werd er naar de diameter van de bacterieloze kringen gekeken.

Eerst werd gekeken uit hoeveel pixels de diameter van de petrischaal bestond. Een pixel is een gekleurd punt in bijvoorbeeld een digitale foto. Veel pixels samen geven een beeld.

Door de petrischaal met de muis te selecteren, werd het aantal pixels door de computer berekend. Links boven in het scherm stond het aantal pixels. Daarna werd op de zelfde manier gekeken hoeveel pixels de diameter van de bacterieloze kringen hadden. Omdat de kringen geen perfecte cirkel waren, werd de breedte en de lengte opgemeten. De resultaten zijn weergegeven in tabel 3.

Doordat we wisten dat de diameter van de Petrischaal in het echt 100 mm was, konden we met behulp van de gegevens van tabel 2, de lengte en breedte ook berekenen in mm. Dit werd gedaan met de formule:

aantal pixels bacterieloze kring ​ x 100. aantal pixels petrischaal

Vervolgens werd de straal van de gemiddelde diameter van de kringen uitgerekend met de formule: lente + breedte ​ De resultaten werden in de tabel gezet en met elkaar vergeleken.

4 De resultaten in mm zijn te zien in Tabel 4.

Resultaten

Tabel 3:​ De resultaten Experiment 2 in pixels.

Pixels Product petrischaal

Aantal pixels breedte

Aantal pixels lengte

1: 1800

water

120

128

Palmolive

114

118

Dettol

242

250

Sterillium

169

195

2: 1836

water

132

120

17

Palmolive

374

361

Dettol

288

263

Sterillium

174

245

3: 1725

water

31

33

Palmolive

65

64

Dettol

309

376

Sterillium

308

314

4: 1833

water

0

0

Palmolive

0

0

Dettol

312

312

Sterillium

392

367

Tabel 4: ​ De omgerekende resultaten van Experiment 2 met de straal.

Petrischaal

Product

Breedte (mm)

Lengte (mm)

Straal (mm)

1:

water

6,7

7,1

3,5

Palmolive

6,3

6,6

3,2

Dettol

13,4

13,9

6,8

Sterillium

9,4

10,8

5,1

2:

water

7,2

6,5

3,4

Palmolive

20,4

19,7

10,0

Dettol

15,7

14,3

7,5

Sterillium

9,5

13,3

5,7

3

water

1,8

1,9

0,9

Palmolive

3,8

3,7

1,9

Dettol

17,9

21,8

9,9

Sterillium

17,9

18,2

9,0

18

4

water

0,0

0,0

0,0

Palmolive

0,0

0,0

0,0

Dettol

17,0

17,0

8,5

Sterillium

21,4

20,0

10,4

Grafiek 2: ​ De resultaten van Experiment 2, op de x­as het product en op de y­as de straal van alle 4 petrischalen bij elkaar opgeteld.

In de tabel en de grafiek is te zien dat Dettol op alle 4 petrischalen samen de grootste bacterieloze kringen heeft. Door de resultaten van Experiment 1 zou het logischer zijn dat Sterillium de grootste kringen zou hebben, maar dit is niet het geval. Dit zou kunnen komen doordat Sterillium voor het grootste gedeelte uit alcohol bestaat. Alcohol verdampt heel snel, waardoor het niet genoeg tijd heeft om in de voedingsbodem te trekken. De bacteriën kunnen dus dichter bij het centrum van de druppel/ het filtreerpapiertje komen.

Ook is in de grafiek te zien dat water de kleinste bacterieloze kringen heeft. Doordat water geen bacteriedodende of bacterieremmende ingrediënten heeft, was dit te verwachten. Voor Palmolive geldt het zelfde.

19

Conclusie Met de experimenten wouden we onze hoofdvraag beantwoorden: “Wat is de invloed van verschillende soorten zeep op de bacteriën op de hand?”. Uit ons onderzoek is gebleken dat Sterillium het best werkt tegen het verwijderen van bacteriën op de hand. Dat komt omdat Sterillium voor het grootste deel bestaat uit alcohol. Dettol is de één na beste, daarna komt Palmolive en water werkt het slechtst. Water zorgt er alleen maar voor dat de bacteriën los komen, maar de bacteriën worden er niet afgespoeld. Bij de tweede proef zou je denken dat Sterillium helemaal niet zo goed werkt, maar dat komt omdat Sterillium heel snel opdroogt en daardoor niet goed in het agar kan trekken.

Discussie

Voor het onderzoek is geprobeerd om de resultaten zo betrouwbaar mogelijk te maken. Er zijn een aantal factoren die de betrouwbaarheid van de resultaten van ons onderzoek negatief hebben kunnen beïnvloeden.

1. De temperatuur De gemiddelde temperatuur van een mens ligt tussen de 35,5 °C en 37,8 °​ C​ . Deze temperatuur schommelt gedurende de dag. s’ Nachts is deze temperatuur gemiddeld het laagst, omdat het lichaam dan rust en er minder verbrand wordt en er ook minder warmte vrij komt. s’ Avonds net na het avondeten is de temperatuur het hoogst.

Bij ons onderzoek is geen rekening gehouden met deze temperatuurverschillen. De stoof hebben we gedurende de hele groeitijd op 38 °C gehouden. Dit zou van invloed kunnen zijn op de resultaten van beide Experimenten. Ook was het erg moeilijk om de stoof nauwkeurig in te stellen, waardoor de echte temperatuur in de stoof kan afwijken van de genoteerde temperatuur.

2. De producten Bij het onderzoek is gekeken naar gewone handzeep, antibacteriële handzeep en alcohol.

Er zijn verschillende producten die hiervoor gebruikt kunnen worden. Wij hebben hiervoor Palmolive, Dettol en Sterillium gebruikt. Per soort product zijn er geen verschillende merken overzocht. Hierdoor is het lastig om een uitspraak te doen die geldt voor alle merken.

3. Transiënt en resident De residente bacteriën helpen ons immuunsysteem. Deze zijn dus goed om op je huid te hebben en zouden we eigenlijk niet moeten verwijderen. De transiënte bacteriën willen we juist wel verwijderen, omdat deze ziektes kunnen veroorzaken.

In ons onderzoek is geen onderscheid gemaakt tussen transiënte en residente bacteriën.

Hierdoor is het moeilijk te zeggen of een zeep goed is of niet; als alle bacteriën worden verwijderd, zijn er dus heel veel transiënte bacteriën verwijderd (wat we ook willen), maar ook een aantal residente bacteriën (wat we juist niet willen). Dit zou van invloed kunnen zijn op de resultaten van beide experimenten.

20

4. Aanraking De huid van de mens, en met name de hand, is vet­ en olieachtig. Dit zorgt ervoor dat transiënte bacteriën goed blijven zitten. De handen dragen veel van deze bacteriën mee, omdat je met je handen van alles aanraakt. Doordat de hand dit doet, neemt het bacteriën over van voorwerp naar voorwerpen. Elk hand bevat verschillende bacteriën en elk voorwerp is aan geraakt door een andere hand, dus deze bevatten ook verschillende bacteriën. Wij hebben steeds verschillende voorwerpen aangeraakt en ook steeds een verschillend aantal.

Dit kan ervoor hebben gezorgd dat de verschillende petrischalen vóór het wassen een andere verdeling van transiënte en residente bacteriën hadden.

5. Groot verschil Bij Experiment 1 zitten er grote verschillen tussen de resultaten van Noa en Tessa. We hebben het gemiddelde hiervan uitgerekend, maar eigenlijk waren de verschillen te groot en hadden we het experiment nog een keer moeten uitvoeren. Het zou namelijk kunnen dat ons eigen uitgerekende gemiddelde erg afwijkt van het normale gemiddelde, doordat één van de duplo’s was mislukt.

De volgende factoren zijn alleen van invloed op Experiment 2:

6. Bacteriën Bij het tweede experiment waren er met entnaalden bacteriekoloniën van de petrischaaltjes van Experiment 1 gehaald. Er is hierbij niet gekeken naar de soorten bacteriën die zijn gebruikt. De ene bacteriesoort kan beter tegen bepaalde stoffen dan de andere. Ook was de omgeving waar de proef is uitgevoerd niet 100% steriel. Deze twee factoren zouden de resultaten negatief kunnen beïnvloeden.

7. Zeep Sommige ingrediënten van de zepen zouden beter in de agar kunnen trekken dan anderen.

De ingrediënten die in de agar zijn getrokken kunnen van invloed zijn geweest op de grootte van de kringen

Het onderzoek naar de invloed van zeep op bacteriën heeft bij ons nieuwe vragen opgeroepen, bijvoorbeeld: Verwijderen de zepen niet te veel transiënte bacteriën? Om deze vraag te beantwoorden, zou er een vervolgonderzoek moeten komen. Er zou bij dit onderzoek een onderscheid kunnen worden gemaakt tussen transiënte en residente bacteriën. Dit zou onderzocht kunnen worden door gebruik te maken van verschillende soorten voedingsbodems. We zouden bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van een voedingsbodem met Baird­Parker agar, waar alleen de Staph. Aureus bacterie goed op kan groeien. De Staph. Aureus bacterie is een transiënte bacterie.

Ook zouden we kunnen kijken naar de verschillende manieren om je handen te drogen. Bij water en palmolive weekten de bacteriën wel los, maar werden ze er niet af gespoeld. We zou kunnen onderzoeken of daarom met papieren handdoekjes de bacteriën daar op blijven zitten en er op die manier minder bacteriën op je handen zitten na afloop.

21

Bronvermelding

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

Anna Staal, ​ Het belang en toepassing van hygiëne, http://mens­en­gezondheid.infonu.nl/diversen/44041­het­belang­en­toepassing­van­hygi ene.html​ , ​ Gebruikt voor: Belang van het onderwerp.

Redactie gezondheidsnet, ​ Meer bacteriën op vrouwenhanden,​

http://www.gezondheidsnet.nl/medisch/meer­bacterien­op­vrouwenhanden​ , Gebruikt voor: Algemene kennis.

Anouk de Jong​ , Het nut van bacteriën​ , http://www.sciencespace.nl/leven­en­natuur/artikelen/2230/het­nut­van­bacterin​ , Gebruikt voor: Het belang van het verwijderen van transiënte bacteriën.

Rijskoverheid, ​ Over bacterien​ , http://www.rivm.nl/Onderwerpen/Z/Ziek_door_dier/Besmettingsroutes/Ons_voedsel/Over _bacteri%C3%ABn​ , Gebruikt voor: De bacterie.

Ina Wiersema, Kweekomstandigheden, http://www.microbiologie.info/Kweekomstandigheden.html​ , Gebruikt voor: De ideale omstandigheden voor bacteriën.

Redactie gezondheidsnet, Bacterie, http://www.gezondheidsnet.nl/ziekten/bacterie​ , Gebruikt voor: De bacterie.

Redactie Flabber, ​ Dit zijn bacteriën die op je hand zitten als je een uur buiten hebt gespeeld,​ http://www.flabber.nl/artikel/dit­zijn­bacterien­die­op­je­hand­zitten­als­je­een­u ur­buiten­hebt­gespeeld­44829​ Gebruikt voor: Algemene Kennis.

Jan Willem Wensink​ , ​ De zin en onzin van handen wassen,​

http://www.dokterdokter.nl/gezond­leven/algemeen/de­zin­en­onzin­van­handen­wassen /​ Gebruikt voor: Het belang van het verwijderen van transiënte bacteriën.

Saskia C., ​ Microbiologie bacteriën kweken,​

http://dier­en­natuur.infonu.nl/biologie/86547­microbiologie­bacterien­kweken.html​ , Gebruikt voor: De ideale omstandigheden voor bacteriën.

Serkozy​ , ​ Wat zijn bacteriën?​ , http://mens­en­gezondheid.infonu.nl/ziekten/74569­wat­zijn­bacterien.html​ Gebruikt voor: De bacterie.

Dennis Rijnvis, ​ Menselijke huid bevat meer dan duizend soorten bacteriën,​

http://www.nu.nl/wetenschap/1971200/menselijke­huid­bevat­meer­dan­duizend­soorten ­bacterien.html​ , Gebruikt voor: De huidflora.

22

●

●

●

●

●

●

●

●

Redactie Medirecord, ​ Bacteriën​ , ​ http://www.medirecord.eu/bacterie/​ , Gebruikt voor: De verschillende soorten bacteriën.

Merck Manual, ​ De Merck Manual medisch handboek ­ tweede, geheel herziende editie,​

http://www.merckmanual.nl/mmhenl/print/sec17/ch190/ch190a.html​ Gebruikt voor: Figuur 2 Globetrotter, ​ buitensportvoeding,​ ​ http://www.globetrotter.nl/bacteriesoorten.html​ , Gebruikt voor: De verschillende soorten bacteriën.

Science, Grote diversiteit huisbacteriën, http://medischcontact.artsennet.nl/archief­6/Tijdschriftartikel/60288/Grote­diversiteit­huid bacterien.htm​ , Gebruikt voor: De huidflora.

Paul, Huidflora ­ bacteriën leven op huid, https://www.salusi.nl/huidflora­bacterien­leven­op­huid/​ , Gebruikt voor: Het verwijderen van residente bacteriën.

Huup Dassen,​ Te veel wassen is niet goed: huidbacteriën remmen wondinfecties, http://vorige.nrc.nl//wetenschap/article2424941.ece/Te_veel_wassen_is_niet_goed_huid bacterien_remmen_wondinfecties​ , Gebruikt voor: Het verwijderen van residente bacteriën.

Lierop69, ​ Blootstelling aan bacteriën is vaak gezond, http://mens­en­gezondheid.infonu.nl/diversen/108869­blootstelling­aan­bacterien­is­vaak ­gezond.html​ , Gebruikt voor: Het verwijderen van residente bacterien.

Ecolab​ , ECOLAB – 7 manieren om blootstelling aan Noro virus tot minimum te beperken​ ,​ http://hotellotop.com/ecolab­7­manieren­om­blootstelling­aan­noro­virus­tot­mi nimum­te­beperken/​ , Gebruikt voor: Figuur 13 en de stappen

●

●

●

●

De redactie van MediRecord, ​ Bacteriën​ , ​ http://www.medirecord.eu/bacterie/​ , Gebruikt voor: De verschillende soorten bacteriën.

Jan Marrieke, ​ Bacteriën op de huid,​ ​ http://members.ziggo.nl/janmarieke/ir/bachuid.html​ , Gebruikt voor: De invloed van zeep en alcohol op bacteriën.

Ina Wiersema, ​ handhygiëne, wassen en desinfecteren,​

http://www.microbiologie.info/Handen%20schoon.html​ , Gebruikt voor: De invloed van zeep en alcohol op bacteriën.

Onbekend,​ Weetjes over de lichaamstemperatuur bij de mens, http://www.lichaamstemperatuur.com/​ Gebruikt voor: Discussie

23

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

Liselotte, ​ Alles over agar­agar,​ ​ http://www.culy.nl/inspiratie/alles­over­agar­agar/​ , Gebruikt voor: Experiment 1, methode Malmberg, ​ Biologie voor jou,​

http://www2.malmberg.nl/biologievoorjou/oefenen/vwo­ex/5vt3e.htm#010123​ , Gebruikt voor: De ideale omstandigheden voor bacteriën en Figuur 4 Auteursgroep Synaps, ​ 35.4 Enzymen​ , http://www.10voorbiologie.nl/index.php?cat=9&id=1361&par=1373​ , Gebruikt voor: De ideale omstandigheden voor bacteriën http://ecx.images­amazon.com/images/I/31uYJKRExXL._SL500_AA300_.jpg​ , Gebruikt voor Figuur 14 Afdeling Marketing Micropia, ​ Binaire deling, http://www.micropia.nl/nl/ontdek/microbiologie­van­tot­z/binaire­deling/​ Gebruikt voor: De bacterie.

De redactie van Aljevragen, ​ Kunnen koolstof verbindingen redoxreacties ondergaan?,​

http://www.aljevragen.nl/sk/koolstofchemie/KLS151.html​ , Gebruikt voor: Structuurformules van de belangrijkste bacterie dodende ingrediënten in de zepen.

Redactie Quest​ , Hoe lang moet je je handen wassen voordat de bacteriën allemaal dood zijn?,​ http://www.quest.nl/artikel/hoe­lang­moet­je­je­handen­wassen­voordat­de­bacterie n­allemaal­dood­zijn​ , Gebruikt voor: De huidflora. ​ Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen​ , ​ Bevochtingsmiddel, https://nl.wikipedia.org/wiki/Bevochtigingsmiddel​ , Gebruikt voor: Structuurformules van de belangrijkste bacterie dodende ingrediënten in de zepen.

De redactie van Lenntech, ​ Desinfectie van water,​

http://www.lenntech.nl/processen/desinfectie/wat­is­water­desinfectie.htm​ , Gebruikt voor: Structuurformules van de belangrijkste bacterie dodende ingrediënten in de zepen.

De redactie van gezondheidsgids, ​ Virussen: de infectie van gezonde cellen,​

http://gezondheidsgids.org/aandoeningen/virussen­de­infectie­van­gezonde­cellen/​ , Gebruiktvoor: De invloed van zeep en alcohol op bacteriën.

Janetta, Hetebrij, ​ Zeep​ , http://www.sciencespace.nl/leven­en­natuur/artikelen/4720/zeep​ , ​ Gebruikt voor: Structuurformules van de belangrijkste bacterie dodende ingrediënten in de zepen.

24

● Structuurformules : Figuur 5: https://nl.wikipedia.org/wiki/Cocamidopropylbeta%C3%AFne Figuur 6: https://nl.wikipedia.org/wiki/Natriumbenzoaat Figuur 7: https://nl.wikipedia.org/wiki/Cetrimoniumchloride Figuur 8: https://nl.wikipedia.org/wiki/Benzalkoniumchloride Figuur 9: https://nl.wikipedia.org/wiki/Methylisothiazolinon Figuur 10: https://nl.wikipedia.org/wiki/2­propanol Figuur 11: https://nl.wikipedia.org/wiki/1­propanol Figuur 12: https://nl.wikipedia.org/wiki/Glycerol

25

Bijlage 1: Ingrediënten

Plate Count Agar ● Enzymatische spijsvertering van 5,0 g ● caseïne

● Gistextract 2,5 g ● Watervrije glucose 1,0 g ● Agar

9 ­18 g ● Demin Water 1000 ml

Palmolive ● Water ● Natrium laureth sulfaat ● Cocamidopropyk lbetaine ● Natriumchloride ● Cocamide MEA ● Natriumsalicylaat ● Parfum ● Natriumbenzoaat ● Styreen ● Citroen zuur ● Polyquaternium­7 ● Tetranatrium EDTA ● Prunus amygdalus dulcis extract ● Sine adipe lac ● Aloe barbadensis blad Extract ● Prunus amygdalus dulcis olie ● Benzyl benzoaat ● Hexyl cinnamal ● Hydroxyusohexyl 3­ carboxaldehyde cyclohexene ● Linalool

26

Dettol ● Water ● Certimonium ● Chloride ● Glycerine ● Lauramine oxide ● PEG­ 150 diester ● Cocamide MEA ● PEG­150 stearate ● Citroen zuur ● Tetrasodium EDTA ● Parfum ● Benzalkonium chloride ● Ethanolamine ● Alcohol ● Magnesium ● Nitraat ● Methychlorolisothiazolinone ● Cl155110 ● Cl 14700

Sterillium ● Propaan­2­ol ● Propaan­1­ol ● Mecetroniumethylsulfaat ● Glycerol ● Tetradecaan­1­ol ● Geurstof ● Kleurstof (E131) ● Gezuiverd water

27

Bijlage 2: Foto’s experiment 1

Bij de foto’s die hier onder te zien zijn, is onder de streep met de ongewassen rechterwijsvinger geveegd en boven de streep met de gewassen rechterwijsvinger geveegd.

Figuur 17:​ Petrischaal 1.

Op deze foto is de petrischaal van Noa te zien bij het gebruik van water om de handen mee mee te wassen.

Figuur 18:​ Petrischaal 2.

Op deze foto is de petrischaal van Tessa te zien bij het gebruik van water om de handen mee te wassen.

Figuur 19:​ Petrischaal 3.

Op deze foto is de petrischaal van Noa te zien bij het gebruik van Palmolive om de handen mee wassen.

Figuur 20:​ Petrischaal 4.

Op deze foto is de petrischaal van Tessa te zien bij het gebruik van Palmolive om de handen te mee te wassen.

28

Figuur 21:​ Petrischaal 5.

Op deze foto is de petrischaal van Noa te zien bij het gebruik van Dettol om de handen mee te wassen.

Figuur 22:​ Petrischaal 6.

Op deze foto is de petrischaal van Tessa te zien bij het gebruik van Dettol om de handen mee te wassen.

Figuur 23:​ Petrischaal 7.

Op deze foto is de petrischaal van Noa te zien bij het gebruik van Sterillium om de handen mee wassen.

Figuur 24:​ Petrischaal 8.

Op deze foto is de petrischaal van Tessa te zien bij het gebruik van Sterillium om de handen te mee te wassen.

29

Bijlage 3: Foto’s Experiment 2

Figuur 25: ​ Petrischalen 1 en 2.

Het filtreer papiertje gedrenkt in Dettol is rechts boven te zien, van Palmolive links boven, van water links onder en van Sterillium rechts onder.

Figuur 26:​ Petrischalen 3 en 4.

De druppel Dettol van 0,1 ml is rechts boven te zien, van Palmolive links boven, van water links onder en van Sterillium rechts onder.

30

Bijlage 4: Werkplan

Naam 1: Tessa Folkertsma Begeleider 1: Mevrouw Bosveld Naam 2: Noa Fraiderik Begeleider 2: Mevrouw de Haan

Onderzoeksplan

Hoofdvraag: Wat is de invloed van verschillende soorten zeep op de bacteriën op een hand?

Deelvragen: Wat is een bacterie?

Wat voor soorten bacteriën zijn er?

Wat zijn de meest voorkomende bacteriën op de huid?

Wat gebeurt er met de hand als de goede bacteriën worden verwijderd?

Wat zijn de meest ideale omstandigheden voor het groeien van bacteriën?

Waarom is het belangrijk om slechte bacteriën te verwijderen?

Wat zijn de structuur formules van verschillende soorten zeep?

Wat voor effect hebben verschillende soorten zeep/ alcohol op bacteriën?

Hypothese: We verwachten dat antibacteriële zeep een grotere hoeveelheid bacteriën verwijdert dan gewone zeep en dat de antibacteriële gel uit het ziekenhuis het beste resultaat zal geven.

Ook verwachten we dat het verschil tussen verschillende soorten gewone zeep minder groot zal zijn, dan tussen gewone en antibacteriële zeep.

Experiment 1: We verdelen acht voedingsbodems in twee delen. Vier voedingsbodems per persoon. Één deel van de voedingsbodem gebruiken we om onze ongewassen wijsvinger op te drukken en het tweede deel gebruiken we om onze gewassen vinger op te drukken. Voedingsbodem 1 voor het wassen met water, voedingsbodem 2 voor het wassen met Palmolive, voedingsbodem 3 voor het wassen met Dettol en voedingsbodem 4 voor het wassen met Sterillium.Tussen het experiment met voedingsbodem 1 en het experiment met voedingsbodem 2 moet een uur tussen zitten, zodat onze vinger in dat uur vies kan worden voor we het weer wassen. We gaan een uur lang onze handen niet wassen. We schudden elkaar de handen om zoveel mogelijk de zelfde bacteriën te hebben. Eerst drukken we de ongewassen rechter wijsvinger vier keer over een voedingsbodem. We gaan daarna onze handen wassen. Dit doen we elke keer op precies dezelfde manier. We wassen de eerste keer de rechter wijsvinger met water, daarna wassen we de rechter wijsvinger met gewone zeep, met antibacteriële zeep en als laatste nog keer met Sterillium. Tussen het wassen zit steeds een uur, waarin we zoveel mogelijk voorwerpen aan raken om weer nieuwe bacteriën te verzamelen.

We laten de bacteriën groeien en noteren de soorten, hoeveelheid, grootte en maken foto’s.

31

Experiment 2: We maken van de bacteriën op de voedingsbodem een suspensie. Twee reageerbuizen zullen deze suspensie bevatten. Deze suspensie zullen we over vier bodems verspreiden, van vier verschillende petrischalen. Met een pincet zullen we hele kleine stukjes filtreerpapier in verschillende soorten zeep en water drenken en vervolgens in de suspensie leggen. We doen dit met slechts twee petrischalen, de andere twee petrischalen zijn extra voor als het mislukt bij de andere petrischalen. Wanneer we klaar zijn met de petrischalen leggen we ze in de stoof op een temperatuur van 38 graden. We sluiten een timer aan tussen het stopcontact en de stekker van de stoof. We zetten deze timer op 24 uur, zodat de stof zichzelf uitschakelt na 24 uur. Als we dan naar de petrischalen kijken kun je zien wat de invloed van een bepaalde zeep of water op bacteriën is. Hoe groter de diameter van de cirkel waar geen bacteriën groeien, hoe beter de werking van de zeep of het water.

Materialen: 3 verschillende soorten zeep Kraanwater 20 (waarvan reserve) Voedingsbodems met Plate Count Agar Filtreerpapier Fototoestel

Informatiebronnen: Google books Google scholar Bioplek

Tijdplan Activiteit

Studielast uren

Datum

Wie?

Planning Gerealiseerd?

Deelvragen 1­4

15

Week 39­42

Tessa

Ja

Deelvragen 5­8

15

Week 39­42

Noa

Ja

Experiment 1 uitvoeren

4

05­11­15

Samen

Ja

Experiment 2 (extra) uitvoeren + Informatie afmaken

2

10­11­15

Samen

Nee, door het mislukken van Experiment 1, was dit later

Gegevens verwerken

5

Week 46

Samen

Nee, door het mislukken van Experiment 1, was dit later

Verslag schrijven

20

Week 47­48

Tessa

Ja

Verslag schrijven

20

Week 47­48

Noa

Ja 32

Logboek

Activiteit

Persoon Datum

Tijd

Plaats

Algemene vaardigheden

Samen

Havo 4

15 uur

School

Ruw werkplan + keuzeformulier opstellen

Samen

18­08­15 4 uur

School

Werkplan opstellen

Tessa

09­09­15 2 uur

Thuis

Werkplan opstellen

Noa

09­09­15 1 uur 30 min Thuis

Werkplan opstellen

Samen

10­09­15 1 uur

School

Werkplan bespreken met mevr. Bosveld

Samen

21­09­15 45 min

School

Werkplan bespreken met mevr. Bosveld

Samen

29­09­15 1 uur

School

Informatie verzamelen en verwerken in: Het belang van het onderwerp, hoofdvraag en hypothese

Tessa

29­09­15 2 uur

Thuis

Informatie verzamelen en verwerken in: Het belang van het onderwerp, hoofdvraag en hypothese

Noa

29­09­15 2 uur

Thuis

Informatie verzamelen en verwerken in: De ideale omstandigheden voor bacteriën

Noa

06­10­15 1 uur

Thuis

Informatie verzamelen en verwerken in: De bacterie

Tessa

07­10­15 1 uur 30 min Thuis

Informatie verzamelen en verwerken in: De bacterie en De verschillende soorten bacteriën.

Tessa

15­10­15 1 uur 30 min Thuis

Planning PWS dagen bespreken met mevr.

Bosveld

Samen

16­10­15 30 min

Informatie verzamelen en verwerken in: De verschillende soorten bacteriën en De huidflora.

Tessa

17­10­15 1 uur 30 min Thuis

Informatie verzamelen en verwerken in: De ideale omstandigheden voor bacteriën en het belang van het verwijderen van transiënte bacteriën.

Noa

19­10­15 1 uur

School

Thuis

33

Zeep voor de Experimenten kopen

Tessa

19­10­15 30 min

Kruidvat

Overleg Experiment 1 met mevr. Bosveld

Samen

02­11­15 15 min

School

Overleg Experiment 1 met mevr. van der Schaaf

Samen

03­11­15 45 min

School

Voorbereiden Experiment 1

Samen

05­11­15 30 min

School

Materiaal en Methode: Experiment 1

Tessa

05­11­15 1 uur 30 min School

Materiaal en Methode: Experiment 2

Noa

05­11­15 1 uur 30 min School

Experiment 1 uitvoeren en tijdens wachten: Materiaal, Methode en werkplan aanpassen

Samen

05­11­15 3 uur 30 min School

Informatie verzamelen en verwerken in: De verschillende soorten bacteriën, Het verwijderen van residente bacteriën en Bronvermelding

Tessa

06­11­15 5 uur

School

Informatie verzamelen en verwerken in: Structuurformules van de bij het experiment gebruikte soorten zeep en de invloed van zeep en alcohol op bacteriën.

Noa

06­11­15 5 uur

School

Logboek verduidelijken

Tessa

06­11­15 45 min

Thuis

Resultaten bekijken Experiment 1

Samen

09­11­15 15 min

School

Resultaten bekijken Experiment 1

Samen

10­11­15 15 min

School

Test Experiment 1

Samen

12­11­15 15 min

School

Alle resultaten bekijken en fotograferen

Samen

13­11­15 45 min

School

Poging 2 Experiment 1 voorbereiden en verbeterpunten bespreken

Samen

16­11­15 30 min

Thuis

Poging 2 Experiment 1 uitvoeren en tijdens wachten verslag verbeteren + Poging 1 verwerken in het verslag

Samen

17­11­15 4 uur 30 min School

Resultaten poging 2 Experiment 1 bekijken

samen

18­11­15 30 min

School

Voorbereiding en afspraken maken Experiment 2 met mevr. van der Schaaf

Samen

20­11­15 30 min

School

34

Bijlage 2 + poging 2 beschrijven

Tessa

22­11­15 1 uur 30 min Thuis

Experiment 2 uitvoeren

Samen

23­11­15 2 uur

School

Resultaten Experiment 2 bekijken

Samen

24­11­15 30 min

School

Foto’s maken experiment 2 + resultaten en foto’s verwerken + materiaal en methode experiment 2

Samen

25­11­15 3 uur

School

Samenvatting opstellen

Samen

26­11­15 30 min

School

Onderschrift bij foto’s zetten en Inhoudsopgave maken

Noa

26­11­15 45 min

Thuis

Resultaten Experiment 1 verwerken + Discussie

Tessa

27­11­15 4 uur 30 min Thuis

Resultaten Experiment 1 verwerken

Noa

28­11­15 2 uur

Thuis

Alles nalezen en verbeteren

Tessa

28­11­15 2 uur

Thuis

Resultaten Experiment 2 analyseren

Tessa

28­11­15 30 min

Thuis

Resultaten Experiment 2 verwerken + Discussie

Tessa

29­11­15 3 uur 30 min Thuis

Aanpassingen nakijken

Noa

30­11­15 30 minuten

School

Discussie + methode experiment 1 aanpassen Noa + verslag afmaken

30­11­15 4 uur 30 min Thuis

Verslag afmaken

Tessa

30­11­15 2 uur 30 min Thuis

Verslag verbeteren

Noa

28­11­15 45 min

Thuis

Verslag verbeteren

Tessa

28­11­15 2 uur

Thuis

Verslag verbeteren

Noa

01­12­15 45 min

School

Verslag verbeteren

Tessa

01­12­15 45 min

School

Verslag verbeteren

Tessa

09­12­15 1 uur 30 min Thuis

Verslag verbeteren

Noa

10­12­15 2 uur

Verslag verbeteren

Tessa

10­12­15 1 uur 30 min School

Verslag verbeteren

Noa

10­12­15 30 min.

School

Thuis 35

36