2015 Stellingwerfcollege Mathijs Leunge Maurits Leunge 01-04-2015
[ DE OPDUWER ]
2
Inhoud
1
Inleiding
Dit sectorwerkstuk zal gaan over de opduwer. Een opduwer is een historische scheepje dat vroeger in de scheepsvaart gebruikt werd als voortstuwhulp van vrachtschepen. Door de modernisering van de scheepsvaart in de afgelopen eeuw heeft de opduwer tegenwoordig alleen nog een symbolische functie. Onze familie bezit al vele jaren opduwers. Hierdoor heeft de opduwer altijd deel uitgemaakt in ons leven door de vele gemaakte tochten en de vele bezochte evenementen. Gedurende de jaren hebben wij een redelijke ervaring en kennis opgebouwd over de boot. In dit werkstuk proberen wij deze ervaringen en kennis naar buiten te brengen. Er zijn veel mensen die de opduwer niet kennen of niet eens weten wat het precies is. Dit is erg jammer aangezien de opduwer toch een grote rol in onze geschiedenis heeft vervuld. Daarom willen wij de mensen meer te weten laten
3
komen over de opduwer en wij hopen hiermee de interesse op het gebied van oude scheepsvaart te vergroten. In dit werkstuk gaan wij op zoek naar het verschil in waarde van een opduwer per persoon. Hierbij gaan we de financiële en emotionele waarde onderzoeken. In dit sectorwerkstuk zal dit onder andere worden gedaan door middel van verschillende interviews met verschillende schippers en personen. Alle personen zullen dezelfde vragen
Figuur : Een historische opduwer.
voorgelegd krijgen. Vervolgens kunnen wij uit de antwoorden een conclusie trekken.
De hoofdvraag van dit sectorwerkstuk luidt als volgt:
Wat is een opduwer en hoe is de financiële en emotionele waarde van een opduwer te bepalen?
2
Historie van de opduwer
De opduwer is een kleine sleepboot. De eerst kleine opduwers waren simpelweg niet meer dan een gemotoriseerde vlet, zie figuur 2. In de loop van de tijd werden de opduwers luxer en kwam er een kap met dek op. Ook het onderschip werd in vele gevallen veranderd om de opduwer zodoende efficiënter te maken. Hierdoor kreeg de stijlsteven zijn intrede, zie figuur 3. Tot het eind van zijn looptijd werd de opduwer vaag handmatig aangepast door verschillende eigenaren. Na het afstoten van de opduwer als voorstuwmiddel zijn verder geen ontwikkelingen meer gedaan en bleef de opduwer de verschillende vormen behouden zoals we hem nu voornamelijk kennen.
4
Figuur : Vlet.
Figuur : Stijlsteven.
Een opduwer werd pas aangeschaft bij gebrek aan geld voor een zijschroef, te zien in figuur 4. Een zijschroef is een extra boord schroef aan de zijkant van het schip. Een zijschroef vervulde exact dezelfde functie als een opduwer maar werd gezien als luxere variant. De zijschroef was namelijk veel simpeler door één persoon te bedienen en had daarom de voorkeur boven een opduwer. Een tweede variant was een inbouwmotor. Om een inbouw motor moest vaak het schip omgebouwd worden of zelfs worden verlengd. Gezien de hoge kosten voor beide varianten bood te opduwer een goed alternatief.
Figuur : Zijschroef.
Figuur : Skûtsje.
De opduwer werd vroeger gebruikt om een skûtsje voort duwen als de wind stil lag en er dus niet gezeild kon worden. Een skûtsje is een historisch zeilschip dat gebruikt werd voor het vervoer van bijna alle denkbare binnenlandse handelswaarden. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld turf in het noorden van Nederland. Deze schepen werden veel gebruikt in veengebieden, zoals het Fochteloërveen, waar ze beladen werden met turf. Skûtsjes en opduwers waren in 5
1920 tot en met 1960 overal te vinden waar handelswaren moesten worden getransporteerd via water. Betere mogelijkheden dan over water transporteren waren er toen nog niet, dat was te duur. Opduwers werden het meest gebouwd en gebruikt van 1920 tot en met 1960. In deze tijd motormerken zoals Kromhout, Brons, Industrie en Lister, hedendaags nog steeds geproduceerd in India, enorm populair. Hierdoor werden de meeste opduwers ook met deze motoren uitgerust. Tegenwoordig worden deze motoren nog altijd gebruikt voor opduwers. De boten worden nu echter meer gebruikt voor nietcommerciële sleepklussen, pleziervaart en evenementen waar de 20er tot en met de 60er jaren worden herleefd. Opduwers zijn naast particulier gebruik ook vaak nog te vinden in musea die verbonden zijn aan de scheepvaart of turfwinning.
3
Financiële waarde
Bij de aanschaf van een opduwer zijn er meerdere keuzes. Je kunt een authentieke opduwer kopen of een nieuwe moderne variant bestellen. Het grootste verschil tussen deze twee is de manier van bouwen. Waar de stalen platen van authentieke opduwers allemaal aan elkaar geklonken zijn met klinknagels, zijn de platen van moderne opduwers aan elkaar gelast. Hiernaast is er ook nog een keuze uit welk type opduwer je wilt aanschaffen. De Stijlsteven en de Vlet. Hiervan is de Stijlsteven het meest bekend. De aanschaf van een Stijlsteven kost al gauw tussen de €10.000,- en €15.000,-. De prijs van een Vlet is daarentegen een stuk goedkoper en kost tussen de €8.000,- en €10.000,-. Op Marktplaats worden regelmatig opduwers aangeboden. Wij hebben deze prijzen aangehouden. Het is natuurlijk bepalend voor de prijs in
6
welke staat hij verkeerd en of hij compleet is.
Figuur : Authentieke opduwer.
Figuur : Nieuwbouw opduwer.
Voor het varen in een opduwer heb je Klein Vaarbewijs 1 nodig. Voor een Vaarbewijs moet je een cursus volgen en een diploma halen. Het aanvragen van je Vaarbewijs kost eenmalig €70,-. Ook is het beter als je de boot verzekert met een WA CASCO, want als je met je opduwer een andere boot raakt dan heeft die boot altijd schade. De opduwer daarentegen is gemaakt voor het werk en met een likje verf is het al snel weer opgelost. Deze verzekering kost ongeveer €120,-. Om een opduwer te restaureren kost dat ongeveer tussen de €1.000,- en €4.000,-, maar daar heb je wel kennis voor nodig. Je bent vaak een beetje staal nodig, maar de grootste kosten zijn meestal de onderdelen van de motor want die zijn het duurst. Ook is het een kunst om de originele onderdelen te vinden van de motor. Er zijn niet veel bedrijven die deze onderdelen verkopen omdat er bijna geen vraag meer naar is. Er zijn nog wel een aantal handelaren die in deze onderdelen handelen. Onderling helpen deze mensen elkaar en hebben ze iets niet, dan vragen ze voor de klant of een andere handelaar misschien nog het onderdeel heeft. Het komt soms voor dat men een opduwer koopt en dat na een paar jaar geen onderhoud meer gepleegd wordt. Hiervoor zijn verschillende redenen te bedenken. Denk bijvoorbeeld aan gebrek aan geld en/of tijd voor het onderhoud. Als de boot niet goed wordt onderhouden is de kans op roestvorming groot. Roest kan in grote mate de romp van een schip aantasten. Bij langdurige roestvorming zonder enig 7
onderhoud kan dit zelfs leiden tot gaten in de romp. Als er een gat in de romp komt, wordt de boot bijna altijd gedubbeld. Dit houdt in dat er een nieuwe stalen plaat over het onderwaterschip, het deel van de romp dat altijd onder water ligt, wordt gelast. Dit zie je vaak bij opduwers en authentieke schepen die gerestaureerd zijn. Als er dan nog overige kleine gaten in de romp zitten worden deze dicht gelast. Een gedubbeld schip verliest veel objectieve waarde aangezien de authentieke waarde van het schip verminderd wordt. Het is daarom erg belangrijk om bij het kopen van een opduwer, of enig ander authentiek schip, ook goed de romp onder de waterlijn te controleren!
4
Emotionele waarde
Figuur : Opduwer op een evenement (Turfvaartdagen).
8
Met een opduwer kun je ook leuke tochten maken. Je kunt er mee naar vele evenementen gaan zoals “de Nationale Sleepboot Dagen” in Zwartsluis, of naar het “Grachten Festival” in Meppel. Doordat je aan dat soort evenementen meedoet, krijg je een goed gevoel bij je boot, die daardoor speciaal voor je wordt. De emotionele waarde is erg lastig te bepalen. Je kunt het vaak horen aan de verhalen van de schippers, over wat ze met hun opduwers hebben beleefd of ze wel of niet emotioneel waarde aan hun schip hechten. Ook door naar het gespendeerde budget in de opduwer te kijken en dit te vergelijken met overige uitgaven is mogelijk de emotionele waarde te bepalen. Mensen genieten van een opduwer en maken plezierige tochtjes. Omdat opduwers naarmate de tijd verstrijkt steeds zeldzamer worden, neemt hun historische waarde toe. Hierdoor kan een opduwer voor een verzamelaar van historische objecten van grote waarde betekenen. Je kunt een opduwer dus ook als een zogenaamd “collectors item” beschouwen.
Figuur : Niet-gerestaureerde opduwer.
9
De emotionele waarde van onze opduwer (zie hoofdstuk 6) is voor onszelf erg hoog. Mijn broer en ik varen van jongs af aan al op opduwers en genieten alleen al als we er naar kijken. Omdat wij als tweeling vaak samen weg gaan met de boot, betekend het ook een beetje vrijheid. Als we naar een evenement gaan nemen we onze tent mee en blijven dan een paar dagen samen weg. We weten precies van elkaar wat we moeten doen en hebben daar veel ervaring mee. Ook als er wat met de motor aan de hand is dan leren we elke keer weer een beetje en zo krijgen we steeds meer inzicht van hoe een opduwer werkt. Ook tijdens het restaureren komen we allemaal problemen tegen en het is leuk om dat uit te zoeken. Want een opduwer is een varend monument en als je dingen veranderd dan moet dat wel bij zo’n bootje passen. En daarmee bezig zijn is erg leuk. Zo kun je ook kijken naar een deuk in de zijkant van de boot. Meestal is een deuk ontstaan tijdens het werk vroeger in de kanalen waar de opduwers de grote schepen moesten duwen. Die deuk hoort bij de geschiedenis van zo’n boot en dan wordt die deuk bijzonder.
10
5
Behoudsverenigingen
Als je eenmaal zelf een opduwer hebt gekocht, kun je lid worden van verschillende landelijke verenigingen, zoals “De Motorsleepboot” of “De LVBHB” (Landelijke vereniging voor beroeps en historisch bedrijfsvaartuig). Als je lid van een van die verenigingen bent, kun je het schip laten schouwen als status van Varend Monument. Bij een A status is het schip helemaal authentiek.
Figuur 10: Duwwedstrijd in Appingedam.
Bij een B status zijn aan het schip verschillende modificatie verricht, i.v.m. veiligheid of brand preventie. Een dergelijk titel/keurmerk draagt namelijk bij aan de objectieve waarde. Als je lid bent van een vereniging krijg je een boekje waar informatie in staat over andere schepen en hun historie. Ook kun je je inschrijven voor evenementen of wedstrijden. 11
Enkele evenementen zijn de “Brons Motor Dagen” in Appingedam, “Delfsail”, “Motorsleepbotendagen in Zwartsluis”, “Grachtenfestival” in Meppel en “Turfvaardagen” in Appelscha. Hier kom je meestal meerdere opduwers tegen en als je het aan de schipper vraagt kun je zelfs soms nog een eindje met de opduwer mee varen. Op deze evenementen worden meestal druk- of trekwedstrijden gehouden tussen deze opduwers. Wie de sterkste opduwer heeft wint de beker. Als je graag wilt winnen moet je je motor juist afstellen. De samenstelling tussen de motor, koppeling en schroef is bepalend voor de trekkracht van de boot. Hiernaast is er ook regelmatig een behendigheid parcours naast de trekproef. De draai van de boot wordt bepaald door de werking van het roer. De vorm van het roer bepaald of je goed kan sturen.
12
6
Onze opduwer
Op dit moment hebben wij 2 verschillende opduwers, een Stijlsteven die ‘Durk’ heet en gebouwd is in Foxhol. Een Stijlsteven kun je goed herkennen aan zijn rechte voorkant (ook wel de steven genoemd), waarmee hij als het ware door het water heen snijdt. Vandaar ook de naam Stijlsteven. De restauratie van ‘Durk’, onze Stijlsteven, heeft 2 jaar geduurd. Omdat de boot in redelijk slechte staat verkeerde, moest er veel worden gedaan waaronder het zandstralen van de boot en het restaureren van de motor. Ook is voor onderhoud de motor volledig uit elkaar gehaald zodat de motor weer volledig zou functioneren. Door deze restauratie is de objectieve waarde ongeveer verdubbeld.
Figuur 11: Opduwer ‘Durk’.
Ook bezitten we een Vlet die we nog aan het restaureren zijn. Het is ons tot nu toe nog niet bekend waar deze opduwer gebouwd is. We hebben er ook nog geen naam voor bedacht. Het is namelijk gebruikelijk dat je je boot een naam geeft en ook kenbaar maakt in welke plaats deze zijn thuishaven heeft. Wij zijn met de restauratie begonnen met de bovenkant van de boot. Na het schoonmaken en opschuren van het dek hebben we besloten om de onderkant van 13
de boot te laten zandstralen, want het is erg lastig om de ouderwetse koolteer er af te halen. Koolteer werd vroeger gebruikt om de boot in het water van een beschermlaag te voorzien, daarnaast werd de boot waterdicht van koolteer. Tegenwoordig is dit middel verboden omdat het slecht voor het milieu is. Wij gebruiken rubbercoating en dat heeft hetzelfde effect. Momenteel zijn wij met de binnenkant van de boot bezig. Er wordt een frame ingebouwd waarop de motor komt te staan. Dit frame moet zwaar genoeg zijn omdat anders de motor niet stabiel genoeg in de boot ligt. Als je frame te licht is gaat de boot trillen waardoor er slijtage kan ontstaan. Als de boot klaar is en de motor er in geplaatst is dan kunnen we met het afwerken beginnen. Voor dat we gaan verven willen we een luikje in de bovenkant maken waardoor we gemakkelijk bij de motor kunnen komen. Ook willen we nog een bolder gaan plaatsen en een bevestiging voor de vlag. Een bolder is een stuk ijzer waar je het touw aan vast kunt knopen. Opduwers verf je in allerlei kleuren. Als je een authentiek schip hebt dan is het ook mooi om je boot in de kleuren van vroeger te verven. Het merk Epifaner is een verf die alleen originele oude kleuren mengt, het is een lak die speciaal voor dit soort schepen verkocht wordt. Voor op het dek is er een speciale verf waardoor het dek stroef blijft en je minder snel uitglijdt als het nat wordt.
Figuur 12: Opduwer in restauratie.
De beide modellen van een Stijlsteven en een Vlet verschillen van elkaar en hebben daarom hun eigen voor- en nadelen. Doordat de romp van een Stijlsteven door het water snijdt stroomt het water rond de romp. Hierdoor is de Stijlsteven in tegenstelling tot de Vlet efficiĂŤnter in gebruik, omdat de Vlet het water voor de romp weg moet duwen wat extra voorstuwing kost. Het nadeel van de Stijlsteven is dat hij minder goed kleine bochten kan maken omdat nu het water links of rechts 14
van de boeg weggeduwd moet worden. De Vlet heeft in tegenstelling tot de Stijlsteven een bolle voorkant, waardoor hij over het water heen glijdt en daardoor dus behendiger is in het sturen omdat deze niet het water hoeft weg te duwen. Deze eigenschap maakt de Vlet weer bijzonder.
7
Enquête
Om te onderzoeken hoe mensen de financiële waarde van een opduwer inschatten, hebben wij besloten om een enquête uit te voeren. De enquête is als volgt opgezet. Wij hebben een lijst van veertig personen opgesteld waarin verschil is gemaakt tussen personen met en zonder opduwer, jonge en volwassen, man en vrouw. Aan al deze personen hebben wij vervolgens een foto van onze opduwer ‘Durk’ gestuurd en de vraag gesteld; wat denk je wat welk bedrag onze boot waard is? In figuur 12 is het gestuurde bericht weergegeven.
Figuur 13: foto van opduwer die verstuurt is in enquête.
Van al deze personen hebben wij vervolgens de bedragen genoteerd die werden genoemd. Wij hebben vervolgens een gemiddelde waarde bepaald uit de veertig bedragen en dit gebruikt als objectieve waarde. Hieruit is een objectieve waarde van €8733,- bepaald. Ook hebben we een interview van de Fam. Fortuin gevonden die als één van de laatste schepen de Tjonger af voer met een schip 15
geladen met 100 ton mest. Zelf hebben we dit interview niet kunnen afnemen omdat deze schipper inmiddels is overleden.
Verschillende personen met en zonder boot: Met:
€ 9875,-
Zonder:
€ 7591,-
Mensen met een boot schatten de waarde hoger dan mensen zonder boot.
Verschil man en vrouw: Man:
€ 8944,-
Vrouw:
€ 8523,-
Gemiddeld denken mannen dat de waarde van een opduwer hoger is dan de gemiddelde vrouw
Verschil jong en volwassen: Jong:
€ 7748,-
Volwassen:
€ 9719,-
Jongeren schatten de waarde van een opduwer gemiddeld lager dan volwassenen Hieruit kun je zien dat volwassen mannen met een boot de prijs hoger inschatten dan mensen zonder boot dit komt omdat zij zelf meer kennis hebben over boten 16
8
Conclusie
Wat is een opduwer? Als er geen wind stond om te zijlen moest zou er moeten worden gejaagd (met een touw het schip voort trekken). Dit was te voorkomen door een motor in of buiten het schip te kopen. Mensen die wat meer geld hadden verdiend, konden een opduwer laten bouwen. Naast het gebruiken van een opduwer kon je ook werken met een zijschroef of een inbouwmotor. Van deze drie was de opduwer de goedkoopste oplossing, dus daarom kozen schippers het meest voor deze oplossing. Ze werden gebouwd op een scheepswerf of door de schipper zelf, in zijn vrijetijd. Wat is de financiële waarde en wat zijn de restauratie kosten? Als je nu een opduwer koopt, heb je de keuze uit 2 soorten; je hebt de Stijlsteven en de vlet. De Stijlsteven kost in goede staat €10.000,- tot €15.000,daarentegen is de vlet goedkoper en betaal je als deze in goede staat is tussen de €8.000,- en €10.000,-. Met restaureren zijn de kosten moeilijk in te schatten omdat je nooit weet wat er allemaal precies tegen komt. Wat is de emotionele waarde van een opduwer voor de eigenaar? Als je met een schipper over zijn boot begint te praten stuit je vaak op verhalen over gebeurtenis die de schipper heeft beleefd in de loop der jaren met zijn boot. Hierdoor begrijp je snel, hoe sterk de band is tussen de schipper en zijn opduwer. Ook als je ze vraagt welke waarde zij het belangrijkst vinden, vertellen ze allemaal dat hun emotionele waarde veel hoger is omdat ze veel met hun scheepje hebben beleefd. 17
Wat verbindt ons met onze opduwer, waarom hebben wij een opduwer? Van jongs af aan varen wij, Mathijs en Maurits al met opduwers, omdat het mijn vaders hobby is. Hierdoor hebben wij ook al relatief veel op het water meegemaakt met deze boten. Zomers gaan mijn broer en ik vaak op pad met de opduwer naar evenementen en hier leren we veel door. Het is vooral leuk om mensen iets te vertellen over je opduwer en waar hij voor gebouwd is en waar hij vandaan komt. De opduwer heeft voornamelijk een zeer hoge emotionele waarde onder oudere schippers omdat zij er zelf nog mee gewerkt hebben. Veel oudere mensen die met een boot zijn opgegroeid vinden het mooi om ons er mee te zien en alleen van het geluid van de motor kunnen ze al enorm genieten. Het is erg leuk om met deze mensen te praten, want ze vertellen dan mooie verhalen over hoe zij vroeger met hun opduwers werkten. Waarom zou je lid willen zijn van een vereniging? Als je lid bent van een vereniging zijn er meerdere voordelen. Je krijgt een clubblad waardoor je veel kunt lezen over schepen, restaureren en gebeurtenissen. Doordat je wordt geregistreerd zullen mensen je vaker uitnodigen voor evenement. En ook kun je kennis delen. Als je opduwer origineel is gerestaureerd krijg je de status “Varend erfgoed” en daarmee stijgt de financiële waarde van de boot. Hoofdvraag: Wat is een opduwer en hoe is de financiële en emotionele waarde van een opduwer te bepalen? Een opduwer is een soort kleine sleepboot die voeger achter een schip werd geplaatst om het schip door de kanalen heen te drukken. De opduwer werd gebruikt als er geen wind was en er dus niet gezeild kon worden. 18
De emotionele waarde hangt af de gevoelens en de ervaring van een schipper met zijn boot. Dit is lastig te beantwoorden omdat het niet te meten is.
19
9 Discussie De financiĂŤle en emotionele waarde is moeilijk te meten. De financiĂŤle waarde is moeilijk te bepalen, omdat er relatief weinig opduwers zijn en ze hebben ook allemaal verschillende vormen en afmetingen die van invloed op de prijs zijn. Dus we kunnen niet een nauwkeurige prijs bepalen voor de gemiddelde opduwer. De emotionele waarde is moeilijk te meten omdat het voor iedereen anders kan zijn omdat deze mening gebonden is. Daarom is de emotionele waarde persoonsgebonden waardoor we hem niet kunnen meten.
20
10 Bronvermeldingen Sites •
http://www.motorsleepboot.nl/vdms/index.php
•
https://www.youtube.com/watch?v=7QtpKmkCI_8
•
http://www.historiekzm.nl/page45/page45.html
•
http://www.turfvaartdagen.nl/index.html
•
http://www.bronsstichting.nl/
•
http://www.grachtenfestivalmeppel.nl/
•
http://sloffie.dvonline.net/geschiedenis.htm
•
http://www.kustvaartforum.com/viewtopic.php?f=3&t=2654&start=1800
•
http://www.debinnenvaart.nl/binnenvaarttaal/verhalen/verhalen.php? verhaal=fortuin
•
http://www.lvbhb.nl
Personen •
Mathijs Leunge
(camera)
•
Maurits Leunge
(camera)
•
Lenze Leunge
(informatie)
•
Jeffrey Kok
(informatie)
•
Sander Kamminga
(informatie)
•
Ruud Monna
(informatie)
21
Bijlage 1 Uitslagen interview: Naam
Bedrag [â‚Ź]
Laurens Leunge
13.500
Jeffrey
6000
Fokke
14000
Jort
6000
Tjerk
9000
Jerry
11000
Durk
5500
Ruud
20000
Sander
10000
Henk S.
10000
Gerben
5000
Twan
2750
Robin
2250
Romme
10000
Max
3000
Henk M.
8500
Germar
8000
Arjan
10000
Mark
15500
Roelof
8875
Emke
10000 22
Anne
10000
Nienke
5500
Sanneke
13000
Iris
10000
Connie
6000
Diana
8000
Bernie
7000
Greetje
9000
Ina
14000
Marloes
5000
Keyleigh
8950
Vera
12000
Anne Laura
4000
Marissa
5000
Gonnie
4000
Rina
12500
Janny
7500
Roelanda
7000
Alette
12000
Gemiddelde totaal:
8733
Man Gemiddelde jong met:
9700
Gemiddelde volwassene met:
11300
Gemiddelde jong zonder:
4600
Gemiddelde volwassene zonder:
10175
Vrouw Gemiddelde jong met:
9700 23
Gemiddelde volwassene met:
8800
Gemiddelde jong zonder:
6990
Gemiddelde volwassene zonder:
8600
24
Bijlage 2 Verhalen over dit schip: De verwachting Deo Gloria" (alleen God de Glorie) op de werf van Eikelboom voor fl 6000,--. Deze werf werd later overgenomen door Rhijnvis. Helaas is er nagenoeg niets meer van de werf terug te vinden. Alle sloten en kanalen zijn in de loop der tijd in Hoogeveen gedempt. Op de plaats van de werf is nu een uitvaartcentrum, waar iedere overledene zijn laatste (uit-)vaart begint. De opdrachtgever destijds was Hendrik Stoter, schipper en turfhandelaar, gevestigd in Hoogeveen. Deze schipper had een vergunning voor eigen handel in Bodegraven. Uit de overlevering is gebleken dat de turf onder andere aan de bakkerijen van Bodegraven, Nieuwerbrug en Driebruggen werd geleverd. Dit ging blijkbaar zo goed dat de schipper zich kon veroorloven in Bodegraven een huis te kopen en zich daar vestigde. Zijn zoon Johannes Stoter zette de schipperij voort, eerst met zijn vrouw en later met een knecht (Hilbert Lubbers). Men voer aanvankelijk op de zeilen of liet zich slepen, later werd gebruik gemaakt van een opduwer. Omstreeks 1938 begon Johannes een bedrijfje in het maken van betonblokjes in Bodegraven, deze blokjes worden heden ten dage nog gebruikt als vulblokjes in de bouw. Frappant is wel de overeenkomst in vorm tussen turven en deze betonblokjes. Johannes ging aan de wal en deed het schip over 25
aan zijn over aan zijn broer Harm Stoter. Harm Stoter zette het varen voort samen met zijn vrouw Jaantje en hun twee kinderen Albert en Froukje. Omdat de turfvaart behoudens een paar vrachtjes in de oorlog een afgelopen zaak was, werd er ook over de beurs gevaren met voornamelijk granen, hout en bouwmaterialen. De laatste turf moet ongeveer in 1949 zijn verscheept, dit is vooral nog zolang doorgegaan omdat de ovens van de bakkers geschikt waren om te stoken op turf. Zij moesten investeren in nieuwe ovens om ook andere brandstoffen te kunnen gebruiken. Pas in de jaren vijftig werd het mastdek naar voren geplaatst en het tuig verkleind, zodat het alleen nog als steunzeil werd gebruikt en men zich door de opduwer liet voortstuwen. Harm heeft het schip tot 1963 in zijn bezit gehad. Daar geen van zijn kinderen het schip wilden overnemen werd het schip toen aan de bekende familie Fortuin verkocht voor ongeveer fl 11 000,--. De familie Fortuin was toen al min of meer uitzonderlijk in de schipperij, omdat zij met hun ca. 90 tons tjalkje als laatste vrachtvaartuig ongemotoriseerd, dus op de zeilen of slepend hun brood verdienden. Het tjalkje vaart momenteel, bijna onherkenbaar, in de chartervaart als de "Zwarte Ruiter". De broers Piebe, Freek, Ruurd, hun zuster Anne en hun moeder namen het schip over en vernoemden de "Soli Deo Gloria" naar hun tjalkje "De Goede Verwachting". Door de Soli Deo Gloria te kopen hebben zij voorkomen,
26
dat het schip destijds is gesloopt of gemoderniseerd. Zij hebben nooit iets aan het schip verandert en hebben met opduwer en af en toe een steunzeil tot 1983 vracht gevaren over de beurs. De taakverdeling was Frederik op het voordek, Piebe als schipper bij de helmstok en Ruurd in de opduwer (die zij ook wel oude hufter noemden). Vaak werd in IJmuiden kunstmest geladen naar Friesland, o.a. naar Donkerbroek, Wijnjeterp en Olderberkoop. Zij waren door de toenmalige schaalvergroting in de binnenvaart op het laatst een van de weinigen, die deze plaatsen aan de Opsterlandse Compagnonsvaart konden bereiken met 100 ton kunstmest. De maximum diepgang was daarbij ongeveer 1.45 meter. Tot 1983 deden zij ongeveer 10 reizen per jaar. Toen overleed Frederik Fortuin en kwam het schip stil te liggen in Amsterdam-Noord. Zij misten nu namelijk een bemanningslid om het schip te bemannen.. Mede vanwege hun hoge leeftijd zagen de overgebleven broers Piebe en Ruurd zich genoodzaakt het schip in 1985 te koop aan te bieden. Zodoende kon ik destijd het schip aanschaffen. Als een van de eerste zaken heb ik het schip gemotoriseerd. Dit omdat ik het schip samen met mijn vrouw wou kunnen varen en je feitelijk niet meer aan het huidige scheepvaartverkeer kunt deelnemen met alleen en opduwer. We zijn van het begin af aan veel met het schip gaan varen. In de vakanties, tot in Frankrijk en Duitsland aan toe. De
27
bedoeling was echter om haar weer onder zeil te brengen, zoals destijds in 1915. Maar voor het zover was moest eerst het nodige ijzerwerk gebeuren. Begonnen is de roef die zeer slecht was te restaureren, incl. de betimmering. Daarna kwamen achtereenvolgens, o.a. mastdek, denneboom, deels het potdeksel en de lieren aan de beurt. Hierna is begonnen aan de mast, giek en zwaarden. Anders dan meestal tegenwoordig in de chartervaart het geval is, is nagenoeg alles met eigen handen en middelen uitgevoerd. Met de aanschaf van een tweedehands zeil uit de chartervaart kon vanaf 1993 weer met het schip worden gezeild. Daarbij werd getracht om, ondanks de aanpassing aan de eisen van de (huidige) scheepvaart en bewoning, zoveel mogelijk het uiterlijk na te streven van een zeilvrachtschip uit 1915. Mede hierdoor is het schip in 1995 voorgedragen voor de Monumentenlijst van het Nationaal Register Varende Monumenten en als eerste schip hierin ingeschreven. Met name nieuwe regelgeving op het gebied van vergunningen voor o.a. ligplaatsen, accijnzen voor diesel, afmeerverboden en allerlei gemeentebelastingen, maken dat het steeds moeilijker en duurder wordt, om een schip op niet commerciĂŤle basis te behouden. Regelgeving en commercie vereisen, dat er aanpassingen worden gedaan, die het historische uiterlijk geweld aandoen (zoals dat in de chartervaart het geval is). Hopelijk leidt het register in de toekomst tot meer erkenning van de historische waarde van schepen, opdat naast de soms beschermde stads- en dorpsgezichten ook de daarbij behorende oude schepen behouden blijven. Ook de restauratie van historische schepen zou daarom gestimuleerd moeten worden, anders zullen er nog
28
meer schepen verdwijnen of verbouwd worden. Het gaat hierbij slechts om enkele honderden historische schepen, die er nog over zijn van de vele tienduizenden, die vijftig tot honderd jaar geleden nog de Nederlandse wateren bevoeren. Ook is het belangrijk, dat het mogelijk blijft om met dit soort schepen te kunnen blijven varen en dat de regelgeving van de overheid hier rekening mee houdt.
29