Rsg magister alvinus pws de (genees)kracht van kaneel feit of fabel judith van veldhuizen by LC topwerkstukken

De (genees)kracht van kaneel feit of fabel?

Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel

Judith van Veldhuizen RSG Magister Alvinus PWS-begeleider, Dhr. Mojet 2014

Samenvatting Kaneel is een eeuwenoud kruid, waarvan men altijd heeft geloofd dat het bepaalde geneeskrachtige werkingen heeft. Gedurende deze eeuw is er steeds meer nieuwsgierigheid ontstaan om het mysterieuze effect van kaneel te ontrafelen. Er zijn dan ook diverse onderzoeken gedaan naar het effect van kaneel bij mensen met diabetes. Uit deze onderzoeken is gebleken dat kaneel waarschijnlijk een stabiliserend effect heeft op de bloedsuikerspiegel, maar dit is nog niet bewezen. De werkzame stoffen die waarschijnlijk verantwoordelijk zijn voor dit effect zijn MHCP en cinnamaldehyde. De bloedsuikerspiegel wordt d.m.v. vier mechanismen van het glucosemetabolisme op peil gehouden. Hierbij spelen de hormonen insuline (regelt een daling van de bloedsuikerspiegel) en glucagon (regelt een stijging van de bloedsuikerspiegel) een belangrijke rol. Het hebben van een stabiele bloedsuikerspiegel is erg belangrijk voor de gezondheid en voorkomt vele lichamelijke problemen. Tijdens dit onderzoek is gekeken of kaneel ook effect heeft op gezonde bloedsuikerspiegels en hoe deze werking tot stand komt. In een kleinschalig onderzoek bij 11 proefpersonen is het effect van kaneelthee op de bloedsuikerspiegel op korte termijn getest. Hieruit lijkt het dat de kaneelthee een stabiliserend effect heeft, dit is echter met dit onderzoek niet bewezen. Ook is het effect op langere termijn getest bij 2 proefpersonen. Van kaneelthee, gebruikt voor het bloedsuikerspiegelonderzoek, is het massapercentage cinnamaldehyde bepaald door middel van stoomdestillatie, extractie en destillatie. Volgens dit onderzoek zou een kop kaneelthee 0,061% (1,22 mg) cinnamaldehyde bevatten. Cinnamaldehyde heeft effect op het enzym aldose reductase. Dit is echter alleen van belang bij mensen met een hoge bloedsuikerspiegel. Bij het bloedsuikerspiegelonderzoek met de kaneelthee heeft het waarschijnlijk geen effect gehad. Een kop kaneelthee zal waarschijnlijk ook MHCP bevatten, aangezien het oplosbaar is in water. De hoeveelheid MHCP in kaneel en in de kop kaneelthee is niet bekend en kon niet worden bepaald. Het effect van de kaneelthee bij het bloedsuikerspiegelonderzoek is waarschijnlijk veroorzaakt door MHCP. Uit een enquête onder de proefpersonen is gebleken dat het merendeel bereid zegt te zijn kaneel op te nemen in hun voedingspatroo n als dit een gunstig effect heeft. In onze samenleving met torenhoge suikerconsumptie zou het zeker geen overbodige luxe zijn als kaneel daadwerkelijk een stabiliserend effect op de bloedsuikerspiegel heeft. Het effect van kaneel is nog wel geen feit, het is ook zeker geen fabel meer. Kaneel heeft effect op de bloedsuikerspiegel, maar hoeveel en op welke manier is nog onbekend. Het effect van kaneel blijft nog steeds een mysterie…..

1 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Inhoudsopgave Blz. Samenvatting

Inhoudsopgave

Voorwoord

Inleiding

Onderzoeksvragen

Hypothese

Theorie

1. De bloedsuikerspiegel 2. Het glucosemetabolisme - Glycogenese - Glycogenolyse - Glycolyse - Gluconeogenese 3. De alvleesklier - Insuline 4. Schommelingen in de bloedsuikerspiegel - Diabetes mellitus 5. Kaneel - Cinnamaldehyde - MHCP Onderzoek 1: het effect van kaneelthee op de bloedsuikerspiegel      

Inleiding Materiaal Methode Resultaten Verklaring resultaten Conclusie

Onderzoek 2: enquête ‘kaneel en de bloedsuikerspiegel’  

Inleiding Materiaal

8 9 9 10 10 10 12 12 14 15 17 18 19 21 21 22 22 26 35 36 37 37 37 2

Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Blz.    

Methode Resultaten Verklaring resultaten Conclusie

Onderzoek 3: het vrijmaken van cinnamaldehyde uit kaneel(thee)       

Inleiding Materiaal Methode Resultaten Berekening Verklaring resultaten Conclusie

37 38 43 44

45 45 46 47 50 50 51 51

Verklaring alle resultaten

Eindconclusie

Discussie

Nawoord

Bronvermelding

Logboek

Bijlagen

    

Bijlage A: Mailverkeer met Profielwerkstuk-steunpunt Wageningen University Bijlage B: Mailverkeer met Betasteunpunt Groningen Bijlage C: Mailverkeer met Prof. Dr. Ir. M.W. Fraaije (RUG) Bijlage D: Verpakking kaneelthee ‘Pukka three cinnamon’ Bijlage E: Onderzoeksformulieren ‘Onderzoek naar het effect van kaneelthee op de bloedsuikerspiegel’ en enquêteformulieren ‘kaneel en de bloedsuikerspiegel’

3 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Voorwoord Het profielwerkstuk, het afsluitende onderzoek van je middelbare school carrière. De onderwerpkeuze hiervoor kostte in het begin nog wat moeite. Dit kwam doordat er teveel onderwerpen zijn waar ik wel verder op in wilde gaan. Het vergde dan ook het nodige brainstormwerk. In de periode dat ik aan het brainstormen was over een onderwerp, kwam ik een interessant artikel tegen. Terwijl ik aan het googlen was naar oorzaken van duizeligheid (doordat ik hier zelf regelmatig last van heb), las ik op een site dat dit veroorzaakt kan worden door een schommelende bloedsuikerspiegel. Dit was volgens een ander artikel1 te verhelpen door o.a. kaneel. Kaneel schijnt namelijk een stabiliserende werking te hebben op de bloedsuikerspiegel. Deze genezende bewering over kaneel, een stof die mensen al jaren kennen en gebruiken, trok mijn aandacht. Als kaneel werkelijk dit effect heeft, kan het een zeer goed en natuurlijk geneesmiddel zijn. Na meer informatie hierover opgezocht te hebben, kwam ik op het idee om hier mijn profielwerkstuk over te schrijven en verder onderzoek te doen naar dit mysterieuze effect van kaneel. Na overleg met verschillende docenten en gekeken te hebben naar de mogelijkheden, is dit uiteindelijk het onderwerp geworden:

Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel Iedereen heeft wel eens last van een suikerdip. Net gegeten, een bom van energie, maar van korte duur. Dit komt door geraffineerde suikers die zorgen voor een zeer wisselende bloedsuikerspiegel. Men zegt dat kaneel zeer positieve effecten op onze gezondheid heeft, o.a. op de glucosehuishouding. Is het zinvol om meer kaneel aan onze dagelijkse voeding toe te voegen? Op deze vraag wil ik graag een antwoord vinden met mijn onderzoek naar het effect van kaneel. Nu zijn we inmiddels een half jaar verder en presenteer ik hierbij met trots mijn profielwerkstuk over het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel.

Bron: http://www.circadian.nl/kaneel/ – eigenwijs over gezondheid

4 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Inleiding Kaneel staat bij de meeste mensen bekend als een in de keuken gebruikt specerij, maar in de Chinese geneeskunde wordt het echter ook al van oudsher gebruikt om zijn effect op het menselijk lichaam. Dit gaat in het bijzonder om de nieren, het hart en de lever. Door het jaren lange gebruik van kaneel in de Chinese geneeskunde, zijn er steeds meer onderzoeken gedaan naar de werking van kaneel (vooral bij proefpersonen met diabetes). Hieronder volgen de belangrijkste uitkomsten van deze onderzoeken: 



In een Pakistaans onderzoek werd onder 60 personen met diabetes type 2 een gemiddelde verlaging van 25% bloedglucose vastgesteld na toediening van 1, 3 of 6 gram kaneelpoeder gedurende 40 dagen. In alle drie de groepen werden lagere nuchtere bloedglucosewaarden vastgesteld t.o.v. de placebogroep. Ook daalden cholesterol (12-26%), LDL cholesterol (7-27%) en het triglyceriden niveau (23-30%). Recent is ontdekt dat het kaneelbestanddeel cinnamaldehyde de vorming van het enzym aldose reductase tegengaat. Dit enzym is verantwoordelijk voor de omzetting van glucose naar sorbitol dat bij insulineresistentie, pre diabetes en diabetes, kan leiden tot neuropathie2, retinopathie3 en cataract4. Onderzoek met menselijk en dierlijk weefsel laat zien dat kaneel de werking van insuline op de spieren vetcellen verbetert. Het bleek dat kaneel glucose 20 maal sneller de cellen in kan jagen. De hiervoor verantwoordelijke werkzame stof in kaneel is MHCP. Deze stof activeert een enzym dat insuline contact laat maken met een insulinereceptor en deactiveert tegelijkertijd het enzym dat dit proces blokkeert. Naast MHCP blijken ook de OPC’s die voorkomen in kaneel een rol te spelen bij glucosemetabolisme. Het gaat dan om de stoffen catechine en epicatechine.

Het diabetesfonds vindt het echter nog te vroeg om op basis van deze onderzoeken advies richting diabetespatiënten te geven wat betreft kaneel. Verder onderzoek moet bewijzen dat kaneel daadwerkelijk een stabiliserend effect heeft en kaneel als geneesmiddel kan worden toegepast bij diabetes.

Stoornis in de functie van het perifere zenuwstelsel. Aantasting van het netvlies door schade aan de slagadertjes en haarvaten in het oog. 4 Vertroebeling van de ooglens, waardoor het zicht minder wordt. 3

5 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Onderzoeksvragen Hoofdvraag Wat is het effect van kaneel op bloedsuikerspiegel van de mens?

Deelvragen    

Welke effecten brengt kaneel teweeg bij het glucosemetabolisme? Welk effect heeft het drinken van kaneelthee (kort en langdurig gebruik) bij het ontbijt op de bloedsuikerspiegel van proefpersonen zonder diabetes? Wat is het massapercentage cinnamaldehyde en MHCP in een kop kaneelthee, die gegeven is aan de proefpersonen? Hoe groot is de bereidheid onder de proefpersonen om kaneel aan hun dagelijkse eetpatroon toe te voegen?

6 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Hypothese Hoofdvraag Kaneel zal een stabiliserend effect op de bloedsuikerspiegel hebben. Kaneel bevat verschillende stoffen die via verschillende mechanismen invloed hebben op het glucosemetabolisme, waardoor dit effect veroorzaakt wordt.

Deelvragen 



Kaneel bevat verschillende stoffen, die ervoor zorgen dat kaneel een stabiliserende werking heeft. Dit effect wordt waarschijnlijk vooral veroorzaakt door de stoffen MHCP en cinnamaldehyde. MHCP activeert een enzym dat insuline contact laat maken met de insulinereceptor en deactiveert tegelijkertijd het enzym dat dit proces blokkeert. Hierdoor vindt de opname van glucose in de cellen 20 keer sneller plaats. Cinnamaldehyde zorgt ervoor dat het enzym aldose reductase, welke glucose omzet naar sorbitol, niet meer aangemaakt wordt. Wanneer de proefpersoon kaneelthee drinkt i.p.v. een andere thee of drank bij het ontbijt, zal dit ervoor zorgen dat de bloedsuikerspiegel van de proefpersoon minder hard stijgt dan de stijging bij een andere drank. Bij langdurig gebruik zal het stabiliserende effect van kaneelthee steeds duidelijker worden. Dit effect zal na het stoppen met het drinken van kaneelthee weer verdwijnen. Kaneel bevat gemiddeld 0,5 – 1,0 % essentiële oliën, waarvan cinnamaldehyde het grootste bestanddeel is (90 %). Dit betekent dat kaneel tussen de 0,45 en 0,90 % cinnamaldehyde bevat. De verpakking van de thee vermeldt dat de theezakjes gemiddeld 86 % kaneel bevatten. Een theezakje zal dan tussen 0,387 en 0,774 % cinnamaldehyde bevatten. De hoeveelheid cinnamaldehyde in een kop thee zal iets minder zijn dan de hoeveelheid cinnamaldehyde in het theezakje, doordat een deel in het theezakjes zal achterblijven. De gemiddelde hoeveelheid MHCP in kaneel, en dus in de kaneelthee, is niet bekend. Ik verwacht dat een groot deel van de proefpersonen kaneel in hun dagelijkse eetpatroon zal willen opnemen, wanneer het via onderzoek bewezen is of het daadwerkelijk die stabiliserende werking heeft. Als het effect van kaneel alleen nog maar op vermoeden berust, zullen mensen een beetje huiverig zijn en zal een groot deel het dan nog niet aan durven om dit op te nemen in hun voedingspatroon.

7 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Theorie 1. De Bloedsuikerspiegel De bloedsuikerspiegel, ook wel de bloedglucosespiegel genoemd, geeft de hoeveelheid glucose aan in het bloed uitgedrukt in mmol/L. De bloedsuikerspiegel varieert gedurende de hele dag. Aan de hand van het glucosemetabolisme wordt door ons lichaam de bloedsuikerspiegel zo stabiel mogelijk gehouden. Enkele bloedsuikerwaardes gedurende dag zijn:

 

Gedurende de dag ligt de bloedsuikerspiegel (gezonde bloedsuikerspiegel) tussen de 4,0 en 8,0 mmol/L. Na 8 uur nuchter te zijn geweest (nacht rust) zal de waarde onder de 6,0 mmol/L liggen. Na 1 à 1 ½ uur na het eten van een maaltijd is de bloedsuikerspiegel op zijn hoogst met een waarde onder de 9,0 mmol/L.

Bloedsuikergehalte (mmol/L)



Het verloop van een gezonde bloedsuikerspiegel na het eten van een maaltijd

8 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

2. Het Glucosemetabolisme Het glucosemetabolisme zet aan de hand van zijn vier mechanismen alle koolhydraten (sachariden of suikers), die het lichaam binnen komen, om in een vorm van energie. Op deze manier wordt de bloedsuikerspiegel in balans gehouden. De vier mechanismen zijn:    

Glycogenese Glycolyse Glycogenolyse Gluconeogenese

Deze vier mechanismen worden in gang gezet door verschillende hormonen. Met behulp van de eerste twee mechanisme wordt een stijging in de bloedsuikerspiegel gecompenseerd. De laatste twee mechanismen compenseren juist een daling in de bloedsuikerspiegel.

Glycogenese Bij de glycogenese wordt onder invloed van insuline glucose vanuit de bloedbaan omgezet tot glycogeen. Dit wordt opgeslagen in de lever en de skeletspieren, waardoor de bloedsuikerspiegel daalt. Wanneer glucose terecht komt in de bloedbaan, zal dit een stijging van de bloedsuikerspiegel tot gevolg hebben. Als tegenreactie hierop produceert de alvleesklier het hormoon insuline en geeft het dit af aan de bloedbaan. Bij de opslag van glucose in glycogeen zet insuline verschillende stappen in werking:   

Het stimuleert Glucosetransporter-4 (GLUT-4) om naar het celmembraan van cellen te gaan. GLUT-4 zorgt voor de opname van glucose uit de bloedbaan. Het stimuleert de enzymen5 glucokinase en hexokinase om glucose te fosforyleren6 tot glucose-6-fosfaat, wat uiteindelijk tot glucose-1-fosfaat wordt omgezet. Het zet het enzym glycogeensynthase, dat ook door de aanwezigheid van glucose-6fosfaat wordt gestimuleerd, aan tot het aan elkaar koppelen van glucose-1-fosfaat tot een meervoudig vertakt polysacharide (glycogeen).

De glucogenese is een proces dat plaatst vindt in de lever, waarbij voor elk glucosemolecuul dat aan glycogeen gekoppeld wordt 1 ATP7 nodig is. 5 6

Een eiwit, dat als katalysator een chemische reactie versnelt of activeert. Een dissimilatiereactie, waarbij energie vrijkomt. Deze energie wordt gebruikt om een fosfaatgroep te binden aan ADP, er ontstaat ATP.

9 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Glycogenolyse Dit mechanisme is het tegenovergestelde proces van de glycogenese. Bij de glycogenolyse wordt glycogeen afgebroken tot glucose onder invloed van het hormoon glucagon. Dit mechanisme vindt plaats in de lever en de spieren en veroorzaakt een stijging van de bloedsuikerspiegel. Wanneer de bloedsuikerspiegel te laag wordt, maakt de alvleesklier glucagon aan. Dit hormoon stimuleert (samen met het hormoon adrenaline) het enzym glycogeenfosforylase tot het afsplitsen van één glucosemonomeer van een glycogeenpolymeer. Het glucosemonomeer wordt met fosfaat omgezet in glucose-1-fosfaat en vervolgens in glucose6-fosfaat. Bij deze laatste stap spelen de enzymen transferase en fosfoglocumutase een rol. Uiteindelijk kan het glucosemolecuul worden opgenomen in de bloedbaan.

Glycolyse De glycolyse is het proces, waarbij glucose wordt afgebroken tot pyrodruivenzuur. Pyrodruivenzuur levert in de op de glycolyse volgende processen energie in de vorm van ATP. Dit proces vindt plaats in het grondplasma van cellen en kan aëroob of anaëroob plaatsvinden. De glycolyse verlaagt de bloedsuikerspiegel. Om de glycolyse te starten zijn twee ATP-moleculen nodig als activeringsenergie. Vervolgens wordt onder invloed van verschillende enzymen in 9 stappen glucose afgebroken tot twee pyrodruivenzuur-moleculen. Bij deze afbraak ontstaat energie, voor de vorming van ATP, en NADH-moleculen. Het ontstane product, pyrodruivenzuur, kan aëroob verder worden verwerkt in de mitochondriën bij de citroenzuurcyclus. De energierijke moleculen, zoals NADH, die zijn ontstaan bij de glycolyse en de citroenzuurcyclus kunnen in de oxidatieve fosforylering hun opgeslagen energie afgeven, wanneer er ATP nodig is. Hierbij ontstaan vele ATP-moleculen en water. Wanneer er geen zuurstof beschikbaar is in de cellen, worden de producten van de glycolyse (pyrodruivenzuur) omgezet tot melkzuur in de melkzuurgisting. Hierbij ontstaat een veel kleinere hoeveelheid ATP, dan wanneer het onder aërobe omstandigheden kan worden afgebroken.

Gluconeogenese Bij de gluconeogenese wordt glucose gevormd uit eiwitten en vetten, meestal pyrodruivenzuur of melkzuur. Dit mechanisme vindt vooral plaats wanneer er door zware inspanning veel melkzuur in het lichaam aanwezig is of de bloedsuikerspiegel te laag is. Deze opbouw van glucose vindt plaats in de lever. 7

Adenosinetrifosfaat, drager van chemische energie in de celstofwisseling.

10 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Het hormoon glucagon start de gluconeogenese en stopt tegelijkertijd de glycolyse. Het proces staat onder invloed van het hormoon cortisol, dat geproduceerd wordt in het bijnierschors, en bestaat uit zeven stappen (omgekeerde volgorde van de glycolyse). Drie stappen zijn onomkeerbaar en worden tijdens de gluconeogenese omzeild. De gluconeogenese volgt hier drie andere stappen, doordat hiervoor andere enzymen worden gebruikt dan in de glycolyse. Op deze manier kunnen de gluconeogenese en de glycolyse nooit tegelijkertijd plaats vinden.

11 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

3. De alvleesklier De alvleesklier, ook wel de Pancreas, is een klein orgaan dat zich bevindt onderin de buikholte buiten het buikvlies. Het is een klier met een endocriene en exocriene functie8. Deze twee functies zijn: voedselvertering (exocrien) en hormoonproductie (endocrien). Embryonaal ontwikkelt de alvleesklier zich uit uitstulpingen van de twaalfvingerige darm. Hieruit ontstaat een gangenstelsel met cellen die alvleessap produceren, wat via het gangenstelsel de darm kan bereiken. Daarnaast ontstaan er klompjes cellen, namelijk de eilandjes van Langerhans. Hierin worden de hormonen die van belang zijn voor het op peil houden van de bloedsuikerspiegel geproduceerd. De eilandjes van Langerhans nemen maar 1 tot 2 % van het totaal volume van de alvleesklier in beslag. Ze bestaan uit drie soorten cellen: α-cellen (25%), β-cellen (60%) en D-cellen (15%). De D-cellen zijn voor de bloedglucosespiegel niet van zeer groot belang, deze produceren het hormoon somatostatine, wat een remmende werking op insuline, glucagon en andere hormonen kan hebben (verder is dit hormoon voor de bloedsuikerspiegel niet van belang). De α-cellen produceren glucagon en de β-cellen produceren insuline.

Insuline Bij gezonde mensen wordt er elke zes minuten een insulinepuls afgegeven. Insuline activeert de glucosereceptoren in de orgaanmembranen, waardoor de receptoren bloedsuiker doorlaten en de organen worden voorzien van glucose als brandstof. Hierdoor daalt de bloedsuikerspiegel. Met name de lever, spieren en vetdepots dienen als depotorganen. Alleen de hersens, nieren en rode bloedcellen hebben geen insuline nodig voor 8

Endocriene en exocriene functie: hormonen worden afgescheiden binnen (endo) en buiten (exo) het orgaanlichaam.

12 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

de opname van glucose. Het opnemen van glucose vindt hier plaats via diffusie. Het glucose gehalte in deze cellen is dan ook gelijk aan de bloedsuikerspiegel. De bloedsuikerspiegel wordt gereguleerd door de β-cellen. De β-cellen in de eilandjes van Langerhans bewaken de glucoseconcentratie in het bloed en ze produceren insuline. Als de bloedsuikerspiegel stijgt, reageren ze daarop met de afgifte van insuline; als de bloedsuikerspiegel daalt, activeren ze de naastliggende α-cellen tot de afgifte van glucagon. Regulatie van het glucosegehalte in het bloed

13 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

4. Schommelingen in de bloedsuikerspiegel Koolhydraten (sachariden of suikers) uit onze voeding worden in het maag- en darmkanaal omgezet tot glucose en vervolgens in het bloed opgenomen. Door een langzame opname van glucose in de bloedbaan, heeft ons lichaam de tijd om op de juiste manier te reageren en blijft de hormoonhuishouding in balans en de bloedsuikerspiegel op peil. Dit is het geval bij trage suikers, ook wel meervoudige suikers genoemd. Meervoudige suikers moeten door meer stappen worden afgebroken, waardoor ons lichaam langer de tijd nodig heeft om het in bloed op te nemen. Voorbeelden van producten met trage suikers zijn: aardappelen, volkoren brood en deegwaren, bananen enz. Snelle suikers, ook wel enkelvoudige of geraffineerde suikers, kunnen veel sneller door ons lichaam worden omgezet en opgenomen in het bloed. Hierdoor is er te weinig tijd voor het lichaam om op de juiste manier te reageren. Deze suikers zorgen dan ook voor een snelle en hoge piek in de bloedsuikerspiegel, waardoor de alvleesklier enorme hoeveelheden insuline gaat produceren. De lichaamscellen worden nu gestimuleerd veel glucose op te nemen. Dit veroorzaakt een diep dal in de bloedsuikerspiegel, welke de zogenaamde suikerdip tot gevolg heeft. Een suikerdip kan leiden tot hoofdpijn, duizeligheid en vermoeidheid. Daarnaast veroorzaakt de suikerdip een hongerig gevoel en een behoefte aan snelle suikers. Hierdoor kom je opnieuw terecht in dezelfde snelle stijgingen en dalingen van de bloedsuikerspiegel met een vicieuze cirkel als gevolg. Snelle suikers zitten o.a. in snoep, koek, wit brood enz.

Enkele keren een hoge piek in de bloedsuikerspiegel is niet heel erg schadelijk voor je gezondheid, maar wanneer dit vaker voorkomt of je een constante te hoge bloedsuikerspiegel hebt, kan dit wel gevaarlijk zijn. 14 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Op lange termijn kunnen deze erge schommelingen in de bloedsuikerspiegel namelijk een afname van de gevoeligheid voor insuline veroorzaken (insulineresistentie). Steeds meer insuline is nodig voor het stimuleren van de lichaamscellen tot de opname van glucose. Door de ongevoeligheid van de cellen, wordt de opname door de cellen steeds trager en daalt de bloedsuikerspiegel niet genoeg met het gevolg dat de alvleesklier continu insuline blijft produceren. Wanneer de alvleesklier dit jarenlang moet volhouden, raakt hij uitgeput, produceert hij niet meer voldoende insuline en krijgen we te maken met diabetes mellitus II.

Diabetes mellitus Bij mensen met diabetes mellitus, in de volksmond suikerziekte genoemd, kan het lichaam de bloedsuikerspiegel niet meer op peil houden. Men spreekt van diabetes als de bloedsuikerspiegel nuchter boven de 7 mmol/L ligt en vlak na het eten van een maaltijd boven de 11 mmol/L. Er zijn twee typen diabetes, namelijk diabetes type 1 en diabetes type 2. De twee typen diabetes worden onderscheiden door het verschil in de oorzaak van de te hoge bloedsuikerspiegel. 



Diabetes Type 1 Bij dit type diabetes wordt er door het lichaam geen insuline meer aangemaakt. Doordat type 1 een auto-immuunziekte is, vernielt het afweersysteem de β-cellen van de eilandjes van Langerhans, die insuline produceren. Het is dan ook noodzakelijk om meerdere keren per dag het bloedsuikergehalte te meten en insuline in te spuiten. Diabetes Type 2 Type 2 wordt veroorzaakt doordat het lichaam het hormoon insuline niet meer herkent. Het lichaam wordt minder gevoelig voor insuline (insulineresistentie). In het begin zal het lichaam meer insuline gaan produceren om toch de bloedsuikerspiegel op peil te houden. Maar wanneer het lichaam merkt dat dit geen effect heeft, wordt er steeds minder insuline geproduceerd. Door middel van medicijnen, gezond eten en beweging kan diabetes type 2 behandeld worden. Vooral door beweging, wordt de gevoeligheid voor insuline beter.

15 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Op lange termijn kan diabetes verschillende complicaties veroorzaken, welke vooral worden veroorzaakt door de te hoge bloedsuikerspiegel, beschadigde bloedvaten, een hoge bloeddruk en cholesterol. Voorbeelden van complicaties zijn hart- en vaatziekten, oogaandoeningen, overgewicht, nierschade, aangetaste zenuwen enz. Uit onderzoek van het Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu is gebleken dat tussen de jaren 2000 en 2011 het aantal mensen met diabetes met ruim de helft is gestegen. Momenteel zijn er in Nederland ongeveer 1 miljoen mensen met diabetes en de verwachting is dat Nederland in het jaar 2030 ruim 1,2 miljoen diabetici zal hebben. Diabetes mellitus is dan ook de meest voorkomende chronische ziekte in Nederland.

16 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

5. Kaneel Kaneel is afkomstig van de kaneelboom. Twee jaar oude scheuten worden geoogst en van de schors en buitenbast ontdaan, zodat alleen de binnenbast overblijft. Deze rollen zich op en worden vervolgens gedroogd, waarbij de kleur verkleurt. Dit levert de bekende kaneelstokjes met de bruin/gele kleur op. De naam kaneel is afkomstig uit het latijn van het woord ‘canella’, wat rolletje betekent. Al vanaf de oudheid is kaneel bekend. In 2000 voor chr. werd het geïmporteerd vanuit Egypte. In die tijd werd het als een zeer belangrijk en hoog geëerd kruid gezien. De afkomst van de kaneel werd eeuwenlang geheim gehouden. Aangekomen in de middeleeuwen was de bron van het kaneel nog steeds een mysterie in de westerse wereld. In die tijd is dan ook over verschillende bronnen van kaneel gefantaseerd. Zo werd er gedacht dat de kaneel afkomstig was uit de Rode zee en met visnetten op werden gevist. Ook werd er gedacht dat er kaneelvolgels bestonden, die kaneelstokjes van een onbekende plek op aarde haalden en verzamelden om hun nesten mee te bouwen. Rond 1270 werd ontdekt dat het een kruid is dat groeide in Sri Lanka. In de daar op volgende eeuwen ontstond er een levendige specerijenhandel in kaneel en verspreide kaneel zich uit over de rest van de wereld. Tegenwoordig is de jaarlijkse kaneelproductie 200.000 ton en voor 99 % afkomstig uit Indonesië, Vietnam, China en Sri Lanka. De twee belangrijkste kaneelsoorten zijn: Ceylonkaneel (cinnamonum zeylanicum) en Cassia (cinnamonum cassia). Deze specerij wordt niet alleen in de keuken gebruikt, maar van oudsher ook veel in de Chinese geneeskunde. Het is een van de meest verwarmende kruiden en heeft in het bijzonder effect op de nieren, het hart en de lever. Het wordt veel gebruikt bij hoofdpijn, maag- en darmklachten, verkoudheden en menstruatiepijnen. Het aroma van kaneel wordt bepaald door de (vluchtige) oliën (0,5-1,0%.). Vooral hierin bevinden zich ook de werkzame stoffen die relevant zijn voor de gezondheid. De meest voorkomende stof in de olie is cinnamaldehyde (90%). Deze stof bepaald de geur en de kleur van kaneel. De ander bestanddelen van de vluchtige oliën zijn eugenol, linalool, coumarin, carone, carvacrol en β-caryophylleen. Daarnaast bevat kaneel in water oplosbare stoffen, zoals chalconen, MHCP, catechinen, tanninen, en anthocyanidinen. De stof coumarine die in kaneel zit, kan waarschijnlijk in grote hoeveelheden schadelijk zijn voor de gezondheid. Het is een giftige stof en mogelijk kankerverwekkend. De cassia kaneel bevat 2 gram per kilo, ceylonkaneel slechts 0,02 gram per kilo. 25-100 milligram coumarine kan schade opleveren. De hoeveelheden die door de mens worden gebruikt in hun voedingspatroon zijn zeer kleine hoeveelheden en worden dus als veilig beschouwd. 17 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Op het moment wordt gedacht dat twee van bovenstaande stoffen het stabiliserende effect van kaneel veroorzaken, namelijk cinnamaldehyde en MHCP.

Cinnamaldehyde Cinnamaldehyde of kaneelaldehyde is de triviale naam van 3-fenyl-2-propeenaldehyde of 3fenyl-2-propenal. De vluchtige oliën die vrij kunnen worden gemaakt van de bast van de kaneelboom, bevatten als hoofdbestanddeel 90 % cinnamaldehyde. Cinnamaldehyde is biologische afbreekbaar. Binnen het lichaam wordt het afgebroken tot benzoëzuur en/of hippuurzuur en vervolgens tot aminozuren. Het is een vloeistof van lichtgele kleur met een sterke kaneelgeur. Cinnamaldehyde heeft een kookpunt van 248 ͦC en is niet oplosbaar in water.

De structuurformule van C9H8O (cinnamaldehyde)

Volgens de reeds gedane onderzoeken zou cinnamaldehyde binnen ons lichaam de synthese van het enzym aldose reductase tegengaan. Aldose reductase katalyseert de eerste stap van ‘the polyol pathway’. Wanneer het glucosemetabolisme de glucose, nog aanwezig in de bloedbaan, niet meer kan verwerken, zal dit overige glucose the polyol pathway volgen. The polyol pathway bestaat uit twee stappen. Bij de eerste stap wordt glucose, door het enzym aldose reductase, omgezet tot sorbitol. Hierbij wordt NADPH geoxideerd tot NADP+. Tijdens stap twee wordt het ontstane sorbitol geoxideerd tot fructose. Dit gebeurt d.m.v. het enzym sorbitol dehydrogenase. Bij deze oxidatie wordt NAD+ omgezet tot NADH. Het enzym hexakinase kan vervolgens het molecuul fructose fosforyleren tot fructose-6-fosfaat, wat zijn weg kan vervolgen in de glycolyse.

The Polyol pathway

18 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Bij mensen met een gezonde bloedsuikerspiegel, zal het beetje glucose, dat terecht komt in the polyol pathway, geen problemen veroorzaken. Dit komt doordat aldose reductase bij een normale bloedsuikerspiegel een lage affiniteit9 heeft en de polyol pathway dus bijna niet plaatsvindt. Als de bloedsuikerspiegel van mensen te hoog (bij welke bloedsuikerwaarde dit is, is onbekend) is, zal de affiniteit van aldose reductase toenemen en the polyol pathway veel vaker doorlopen worden. Doordat de hoeveelheid glucose te veel is voor het glucosemetabolisme om te verwerken en de bloedsuikerspiegel weer op peil te krijgen, wordt veel meer glucose omgezet via the polyol pathway. Dit heeft tot gevolg dat NADPH en NAD+, wat tijdens de polyol pathway wordt gebruikt, minder in het lichaam aanwezig zal zijn. Deze twee moleculen zijn, als co-factors, echter van belang bij allerlei redoxreacties binnen het lichaam. De verminderde concentratie van NADPH en NAD+ zorgt ervoor dat het cellulaire metabolisme minder goed werkt. Hierdoor zijn er verschillende stoffen die minder worden gesynthetiseerd, zoals myo-inositol (vereist voor een normale functie van de zenuwen). Bij een constante te hoge bloedsuikerspiegel kan er zoveel sorbitol worden geproduceerd, dat dit niet allemaal kan worden afgebroken tot fructose. Een grote hoeveelheid sorbitol in de cellen, verhoogd de osmotische druk in de cel met als gevolg dat de cellen beschadigd raken. De symptomen bij mensen met diabetes worden door de verminderde concentraties van NADPH en NAD+ en het niet afgebroken sorbitol veroorzaakt.

MHCP (methylhydroxychalconepolymeer)

De structuurformule van C16H14O2 (Methylhydroxychalcone)

MHCP is een polymeer van methylhydroxychalcone. Dit monomeer methylhydroxychalcone is de triviale naam voor 3methyl-3-hydroxy-chalcone. Het behoort tot de chalconen, welke vooral bekend staan om hun remmende werking bij bacteriële ziektes en schimmelinfecties. Een chalcon is niet in water oplosbaar en heeft een kookpunt rond de 350 ͦC. MHCP is echter door de OH-groep, die het bevat, in staat om waterstofbruggen te vormen. Hierdoor is MHCP wel oplosbaar in water.

MHCP kan als agonist te werk gaan in het menselijk lichaam. Een agonist is een signaalstofje die een receptor activeert of de activiteit van een enzym verhoogt. In dit geval stimuleert MHCP als agonist de insulinereceptoren op de celmembranen. 9

De genegenheid om een binding te vormen met glucose.

19 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Wanneer een insulinereceptor is geactiveerd, zorgen deze ervoor dat IRS1 (insulinereceptor substraat) aan het enzym PI3-kinase wordt gebonden. Hier bij ontstaat een enzymsubstraatcomplex. Zodra het eiwit IRS-1 (het substraat) fosforgroepen gebonden heeft, wordt het eiwit actief. Als complex zorgt het ervoor dat de glucosetransporters (GLUT-4) actief worden, verplaatsen naar het membraan en er glucose uit de bloedbaan wordt opgenomen. MHCP veroorzaakt een hogere activiteit van het eiwit IRS-1, doordat er meer fosforgroepen aan het eiwit worden gebonden. Hierdoor kan met dezelfde hoeveelheid insuline, maar een hogere activiteit van IRS-1, meer glucose worden opgenomen in de cel. Daarnaast wordt door MHCP ook de glycogeen synthese bevorderd. MHCP in samenwerking met insuline zorgen voor een synergetisch effect. De glucose opname kan zo tot wel 20x sneller plaatsvinden.

20 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Onderzoek 1 Het effect van drinken van kaneelthee bij het ontbijt op de bloedsuikerspiegel

Inleiding Tijdens dit onderzoek wordt onderzocht wat voor effect het drinken van kaneelthee op de bloedsuikerspiegel heeft. Hiervoor wordt elke proefpersoon op twee dagen gemeten. Op dag 1 wordt het bloedsuikergehalte nuchter en één uur na het eten van het ontbijt gemeten. Eén uur na het eten bevindt de bloedsuikerspiegel zich in de stijging richting de hoogste waarde of is op de hoogste waarde. Aan de hand van de metingen op dag 1 is de normale stijging van de bloedsuikerspiegel bij deze proefpersoon te bepalen. Op dag 2 worden op dezelfde tijdstippen de twee metingen verricht, alleen heeft de proefpersoon op dag twee kaneelthee gedronken bij het ontbijt. Door de metingen van dag 1 en dag 2 te vergelijken kan bepaald worden of de kaneelthee, zoals men beweert, een stabiliserend effect, en dus een daling veroorzaakt t.o.v. de normale stijging van de bloedsuikerspiegel (dag 1) of juist een stijging. De resultaten van dit deel van het onderzoek worden echter bepaald over een korte termijn. Daarom zullen twee proefpersonen één maand lang de kaneelthee drinken, waarbij er meerdere metingen in deze maand zullen plaatsvinden. Deze twee proefpersonen volgen de eerste twee dagen dezelfde metingen als de andere proefpersonen. Dag 2 is de eerste dag van de maand dat er kaneelthee wordt gedronken. Vervolgens worden er na twee weken en na vier weken opnieuw dezelfde metingen verricht. Na een maand zullen de twee proefpersonen stoppen met het drinken van kaneelthee. Om te kijken of na het stoppen van het nuttigen van kaneelthee de bloedsuikerspiegel daadwerkelijk weer terug omhoog gaat, zoals voorspeld, zal er na twee weken nog een keer een meting worden uitgevoerd bij het ontbijt. Door al deze gegevens uit te zetten kan er worden bepaald wat het effect is van het drinken van kaneelthee op lange termijn.

21 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Materiaal         

Accutrend Plus-meter Flacon Teststrips Accutrend Glucose OneTouch Suresoft prikpennen Kraan met stromend warm water Een schone, droge theedoek Alcoholdoekjes Wattenstaafjes Invulformulier ´onderzoek naar het effect van kaneelthee op de bloedsuikerspiegel´ (Zie bijlagen) ‘Pukka three cinnamon’ kaneeltheezakjes (2 gram)

Methode Voorbereiding testdagen 1. Spreek twee aaneensluitende testdagen met de proefpersoon af. 2. Geef de proefpersoon een paar dagen van te voren de volgende instructies: o De proefpersoon moet op het moment van de eerste meting 8 uur nuchter zijn. o De proefpersoon moet op beide testdagen hetzelfde ontbijt nuttigen. o Gedurende het uur waarin het onderzoek plaatsvindt, mag alleen het ontbijt worden genuttigd. 3. Laat de proefpersoon van te voren de persoonsgegevens invullen op het onderzoeksformulier.

22 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

De testdagen Controleren van de meter 4. Controleer of alle displayelementen correct worden weergegeven om onjuiste metingen door defecte displayelementen te vermijden. 5. Controleer of het apparaat nog voldoende batterij heeft.

Voorbereiden proefpersoon 6. Laat de proefpersoon zijn handen wassen met warm water. 7. Zorg ervoor dat de handen van de proefpersoon warm en droog zijn voor het verrichten van de vingerprik. 8. Laat de proefpersoon zijn handen even naast zijn lichaam naar beneden hangen en ze even schudden om het bloed goed de handen in te laten stromen. 9. Masseer de top van de vinger.

Klaar maken Accutrend Plus-meter voor meting 10. Neem een teststrip uit de flacon met teststrips en sluit de flacon onmiddellijk weer af. 11. Controleer of het ronde testvenster aan de onderkant van de teststrip niet verkleurd is. 12. Houd de teststrip tussen duim en wijsvinger vast met de belettering en monsteropbrengzone naar boven. 13. Schuif de teststrip zo ver mogelijk in de teststripgeleider, wanneer u twee pieptonen hoort heeft u de juiste positie bereikt. 14. Open de klep van de meetkamer.

Verkrijgen van capillair bloed 15. Prik met de prikpen in de vingertop van de proefpersoon. 16. Verkrijg, door zonder al te veel te drukken in de vinger, een hangende druppel bloed.

23 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Uitvoeren van de meting 17. Wanneer u een grote, hangende druppel bloed heeft, haalt u de teststrip uit de meter en brengt u de druppel direct op de gele monsteropbrengzone van de teststrip (Raak de monsteropbrengzone niet met de vinger aan) 18. Zorg ervoor dat de opbrengzone volledig met bloed bedekt is (Wanneer dit niet het geval is, niet meer bloed opbrengen, maar een nieuwe teststrip gebruiken). 19. Breng de teststrip terug in de meetkamer en sluit de klep. De meting wordt automatisch gestart. 20. Na 12 seconden zal de meting uitgevoerd zijn. 21. Lees de gemeten waarde af van het scherm.

Het uitvoeren van een aanvaardbaarheidscontrole 22. Verwijder de teststrip uit de meetkamer en draai deze met de onderkant naar boven 23. Vergelijk de kleur van het ronde testvenster op de teststrip met de kleurenschaal op het etiket van de flacon teststrips. 24. Wanneer de kleur overeenkomt met de gemeten waarde, is de meting goed. 25. Vul de gemeten waarde in op het onderzoeksformulier.

Opruimen en reinigen van de Accutrend Plus-meter 26. Gooi de gebruikte teststrip en de prikpen weg. 27. Schakel de meter uit. 28. Veeg de buitenkant van de meter af met een licht bevochtigde katoenen doek. 29. Open de meetkamer en verwijder de deksel van de teststripgeleider. 30. Spoel de deksel met warm stromend water af en droog het met een schone doek. 31. Reinig de delen van het optisch meetsysteem met een met alcohol bevochtigd wattenstaafje (laat de meter goed drogen). 32. Plaats de deksel van de teststripgeleider weer terug in de meter. 33. Sluit de meetkamer. 24 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Vervolg 34. Laat de proefpersoon zijn/haar ontbijt eten. 35. Voer één uur na het begin van het ontbijt opnieuw een meting uit, volg hiervoor de stappen 4 t/m 33 36. Voer op testdag 2 opnieuw de metingen uit, volg hiervoor de stappen 4 t/m 35. Zorg ervoor dat de proefpersoon de koffie of thee bij het ontbijt vervangt door de kaneelthee (minimaal 5 minuten laten trekken) of dat de kaneelthee wordt toegevoegd aan het ontbijt.

Onderzoek langdurig gebruik van kaneelthee 37. Laat de proefpersonen, die meewerken aan het lange termijn onderzoek, aansluitend op bovenstaande een maand lang kaneelthee drinken. 38. Voer op dag 16 de metingen uit, volg hierbij de stappen 4 t/m 35. 39. Voer op dag 31 de metingen uit, volg hierbij de stappen 4 t/m 35. 40. Laat de proefpersonen vanaf dag 32 geen kaneelthee meer drinken. 41. Voer op dag 45 de metingen uit, volg hierbij de stappen 4 t/m 35.

25 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Resultaten Hieronder volgen de resultaten per proefpersoon (de originele onderzoeksformulieren zijn toegevoegd aan de bijlagen). In de tabellen en grafieken wordt gesproken van dag 1 en dag 2. Tijdens dag 1 werd geen kaneelthee gedronken (blancoproef), op dag 2 is de kaneelthee onderdeel van het ontbijt geworden. Geen van de proefpersonen gebruikt regelmatig kaneelproducten.

Kort gebruik (1 dag) van kaneelthee per proefpersoon Proefpersoon 1

roomboter en pure hagelslag, 2 koppen earl grey thee met een wolkje melk.

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

3,8

4,8

1,0

dag 2

4,2

5,3

1,1

9,0 Bloedsuikergehalte (mmol/L)

Leeftijd: 68 Geslacht: vrouw Ontbijt: 3 sneetjes volkorenbrood met

Grafiek 1

8,0 7,0 6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2

3,0 2,0 1,0 0,0 nuchter

na 1 uur

Proefpersoon 2 Leeftijd: 45 Geslacht: vrouw Ontbijt: 2 sneetjes bruin brood met margarine en pure hagelslag, kop rooibos thee, glas melk, calciumbruistablet.

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

4,2

4,9

0,7

dag 2

4,4

6,0

1,6

Bloedsuikergehalte (mmol/L)

9,0

Grafiek 2

8,0 7,0 6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2

3,0 2,0 1,0 0,0 nuchter

na 1 uur

26 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Proefpersoon 3

wit brood met margarine en pure vlokken, kop rooibos thee

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

3,7

5,8

2,1

dag 2

3,8

6,0

2,2

9,0 Bloedsuikergehalte (mmol/L)

Leeftijd: 17 Geslacht: vrouw Ontbijt: 1 sneetje bruin brood en 1 sneetje

Grafiek 3

8,0 7,0 6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2

3,0 2,0 1,0 0,0 nuchter

Proefpersoon 4

na 1 uur

Leeftijd: 39 Geslacht: vrouw Ontbijt: kop koffie, glas sinasappelsap, 2 croissants met ham

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

4,5

4,1

-0,4

dag 2

4,3

4,9

0,6

Bloedsuikergehalte (mmol/L)

9,0

Grafiek 4

8,0 7,0 6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2

3,0 2,0 1,0 0,0 nuchter

na 1 uur

Proefpersoon 5

sinasappelsap, 2 croissants met jam en kaas, beschuit met chocoladehagel

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

4,9

4,8

-0,1

dag 2

4,7

4,1

-0,6

Bloedsuikerrgehalte (mmol/L)

9,0

Leeftijd: 37 Geslacht: man Ontbijt: 2 koppen koffie, glas

Grafiek 5

8,0 7,0 6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2

3,0 2,0 1,0 0,0 nuchter

na 1 uur

27 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Proefpersoon 6

margarine en pure hagelslag, glas melk

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

3,5

6,0

2,5

dag 2

3,9

5,2

1,3

Bloedsuikergehalte (mmol/L)

9,0

Leeftijd: 42 Geslacht: vrouw Ontbijt: 1 sneetje bruin brood met

Grafiek 6

8,0 7,0 6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2

3,0 2,0 1,0 0,0 nuchter

Proefpersoon 7

na 1 uur

Leeftijd: 45 Geslacht: man Ontbijt: 1 sneetje wit brood met pindakaas, glas water

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

4,2

4,8

0,6

dag 2

4,3

4,4

0,1

Bloedsuikergehalte (mmol/L)

9,0

Grafiek 7

8,0 7,0 6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2

3,0 2,0 1,0 0,0 nuchter

na 1 uur

Proefpersoon 8

pruimenjam en met appelstroop, glas water, kop rooibos thee, beker magere yoghurt, kiwi

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

4,5

5,6

1,1

dag 2

3,8

4,9

1,1

9,0 Bloedsuikergehalte (mmol/L)

Leeftijd: 70 Geslacht: man Ontbijt: 2 sneetjes volkoren brood met

Grafiek 8

8,0 7,0 6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2

3,0 2,0 1,0 0,0 nuchter

na 1 uur

28 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Proefpersoon 9

pure hagelslag, glas water, kop rooibos thee, beker magere yoghurt, kiwi

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

4,5

4,8

0,3

dag 2

4,2

4,3

0,1

9,0 Bloedsuikerghalte (mmol/L)

Leeftijd: 69 Geslacht: vrouw Ontbijt: 1 sneetjes volkoren brood met

Grafiek 9

8,0 7,0 6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2

3,0 2,0 1,0 0,0 nuchter

na 1 uur

Proefpersoon 10

eetlepels muesli met noten en gedroogd fruit, 1 banaan, 2 koppen koffie met 1 zoetje

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

4,1

8,3

4,2

dag 2

3,7

6,0

2,3

9,0 Bloedsuikergehalte (mmol/L)

Leeftijd: 47 Geslacht: vrouw Ontbijt: 1 bak magere yoghurt met 4

Grafiek 10

8,0 7,0 6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2

3,0 2,0 1,0 0,0 nuchter

Proefpersoon 11

na 1 uur

Leeftijd: 18 Geslacht: vrouw Ontbijt: krentenbol met margarine en hagelslag, beker melk

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

3,6

4,3

0,7

dag 2

3,8

3,5

-0,3

Bloedsuikergehalte (mmol/L)

9,0

Grafiek 11

8,0 7,0 6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2

3,0 2,0 1,0 0,0 nuchter

na 1 uur

29 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Kort gebruik (1 dag) van kaneelthee door alle proefpersonen Ter vergelijking zijn de gegevens van de metingen van alle proefpersonen samengevoegd tot de volgende grafieken, hierbij zijn de toenames per dag geïndexeerd. De nuchtere waarde is op 100 gesteld.

Grafiek 12

Bloedsuikerspiegel dag 1

250

persoon 1 persoon 2

bloedsuikergehalte (%)

persoon 3 200

persoon 4 persoon 5

150

persoon 6 persoon 7

100

persoon 8 50

persoon 9 persoon 10

0 nuchter

Grafiek Grafiek 13 13

na 1 uur

Bloedsuikerspiegel dag 2

persoon 11

persoon 1 persoon 2

250 bloedsuikergehalte (%)

persoon 3 200

persoon 4 persoon 5

150

persoon 6 persoon 7

100

persoon 8 50

persoon 9 persoon 10

0 nuchter

na 1 uur

persoon 11

30 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

In onderstaande grafiek zijn van alle proefpersonen de toenames per dag uitgezet. Op deze manier is in één oogopslag te zien wat de toename van de bloedsuikerspiegel op dag 2 doet t.o.v. de toename op dag 1

toename bloedsuikerspiegel (mmol/L) pers 1 5,0 pers 11

pers 2

4,0 3,0 2,0

pers 10

pers3

1,0 0,0

toename dag 1

-1,0 pers 9

pers 4

pers 8

toename dag 2

pers 5 pers 7

pers 6

Grafiek 14

Uit alle bovenstaande grafieken is af te lezen dat op dag 2 bij zes proefpersonen de bloedsuikerspiegel minder is toegenomen, bij drie proefpersonen de toename gelijk is aan dag 1 en bij twee proefpersonen op dag 2 de bloedsuikerspiegel meer is toegenomen. Om conclusies uit deze gegevens te kunnen trekken, wordt op de volgende bladzijde van deze gegevens de standaarddeviatie en de T-toets bepaald.

31 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

bloedsuikergehalte (mmol/L)

Grafiek 15

Bloedsuikerspiegel (gemiddelde)

Dag 2

7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 nuchter

Grafiek 16

bloedsuikergehalte (mmol/L)

Dag 1

na 1 uur

Toename bloedsuikerspiegel (gemiddelde)

3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 -0,5 toename dag 1

toename dag 2

32 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Langdurig gebruik (1 maand) van kaneelthee per proefpersoon Hieronder volgen de resultaten per proefpersoon (de originele onderzoeksformulieren zijn toegevoegd aan de bijlagen). De proefpersonen heten proefpersoon 2 en 3, deze komen overeen met proefpersoon 2 en 3 bij het kort gebruik van de kaneelthee. In de tabellen en grafieken wordt gesproken van dag 1, dag 2, dag 16, dag 31 en dag 45. Tijdens dag 1 werd geen kaneelthee gedronken (blancoproef), dag 2 tot met dag 31 is de kaneelthee aan het ontbijt toegevoegd. Vanaf dag 32 is geen kaneelthee meer gedronken bij het ontbijt.

7,0

Proefpersoon 2

Grafiek 17

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

4,2

4,9

0,7

dag 2

4,4

6,0

1,6

dag 16

5,2

4,2

-1,0

dag 31

4,3

4,7

0,4

dag 45

4,4

5,2

0,8

Bloedsuikergehalte (mmol/L)

6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2 dag 16

3,0

dag 31 2,0

dag 45

1,0 0,0 nuchter

Proefpersoon 3

na 1 uur

7,0

Grafiek 18

nuchter

na 1 uur

toename

(mmol/L)

dag 1

3,7

5,8

2,1

dag 2

3,8

6,0

2,2

dag 16

3,7

4,6

0,9

dag 31

3,8

5,4

1,6

dag 45

3,6

6,3

2,7

Bloedsuikergehalte (mmol/L)

6,0 5,0

dag 1

4,0

dag 2 dag 16

3,0

dag 31 2,0

dag 45

1,0 0,0 nuchter

na 1 uur

33 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Langdurig gebruik (1 maand) van kaneelthee bij twee proefpersonen Ter vergelijking zijn de gegevens van de metingen van de proefpersonen samengevoegd tot de volgende grafiek:

Grafiek 19

Toename bloedsuikerspiegel 3

bloedsuikergehalte (mmol/L)

2,5 2 1,5 1

persoon 2

0,5

persoon 3

0 -0,5

-1 -1,5

dagen

34 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Verklaring resultaten In de grafieken 1 t/m 11 zijn de gemeten bloedsuikerwaardes van de proefpersonen uitgezet. Hierin is duidelijk te zien of de toename van de bloedsuikerspiegel t.o.v. dag 1 (de blancoproef) gedaald, gestegen of gelijk is gebleven. Van de 11 proefpersonen is bij 6 proefpersonen de bloedsuikerspiegel op dag 2 minder gestegen dan op dag 1, bij 3 proefpersonen is de bloedsuikerspiegel evenveel gestegen als op dag 1 en bij 2 proefpersonen is de bloedsuikerspiegel op dag 2 juist meer toegenomen als op dag 1. In grafieken 12 en 13 zijn de gemeten bloedsuikerwaardes van alle proefpersonen geïndexeerd. Deze grafieken laten duidelijk zien dat op testdag 2 de toenames/afnames van de bloedsuikerspiegel bij de verschillende proefpersonen dichterbij elkaar liggen. Vooral de uiterste op dag 1 met een grote toename (proefpersoon 3, 6, 10) zijn op dag 2 flink gedaald. Bij de proefpersonen waarbij op dag 1 de bloedsuikerspiegel niet erg hard steeg, is op dag 2 niet heel veel veranderd. Dezelfde toenames van de bloedsuikerspiegel per proefpersoon op de twee dagen zijn in grafiek 14 uitgezet. Hierin is in één oogopslag ook te zien bij hoeveel mensen op dag 2 de bloedsuikerspiegel minder hard steeg. Om uit de kleine groep van proefpersonen toch eventueel conclusies te kunnen trekken, zijn de gegevens verwerkt waarbij de standaarddeviatie en de T-toets is berekend. De standaarddeviatie is te zien in grafiek 15 en 16. In grafiek 15 zijn van de gemeten bloedsuikerwaardes op beide testdagen de gemiddeldes uitgezet, waarvan ook de standaarddeviatie te zien is. In de grafiek is te zien dat de gemiddelde nuchtere waarde op beide testdagen nagenoeg gelijk is. De gemiddeldes van de metingen na één uur laten zien dat op dag 2 de bloedsuikerspiegels van de proefpersonen minder hard zijn gestegen. Uit de standaarddeviaties in grafiek 15 blijkt echter wel dat de standaarddeviatie bij de nuchtere meting en de meting na één uur op dag 2 kleiner is dan op dag 1. Dit betekent dat de gemeten bloedsuikerwaardes van de proefpersonen dichterbij het gemiddelde liggen en dus ook dichter bij elkaar. Opvallend is dat de standaarddeviatie kleiner is geworden door een lagere bovengrens, maar de ondergrens valt gelijk met die van dag 1. Ditzelfde beeld is te zien in de grafieken 12 en 13 met de geïndexeerde waardes. In grafiek 16 zijn de standaarddeviaties van de gemiddelde toename per dag uitgezet. Doordat de standaarddeviaties elkaar overlappen, is niet met zekerheid te zeggen of de kaneelthee daadwerkelijk voor een kleinere toename en dus een stabiliserend effect heeft gezorgd of dat door toeval de toenames van de bloedsuikerspiegel op dag 2 minder zijn. Om hier een uitspraak over te kunnen doen is bij grafiek 16 de T-toets uitgerekend. Met T-toets kan de kans worden uitgerekend waarbij het verschil tussen de twee gemiddelde toenames op beide dagen op toeval berust. In de tabel bij grafiek 16 is te zien dat de uitgerekende Ttoets bij deze gegevens 0,29  29 % is. Wanneer de T-toets kleiner dan 5% is, mag er gesproken worden van een significant verschil. In dat geval mag je spreken van een 35 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

betekenisvol onderzoek en mag je aannemen dat het zo is. Aangezien de uitgerekende Ttoets bij dit onderzoek groter is dan 5%, mag je niet aannemen dat op basis van dit onderzoek kaneel een stabiliserende werking heeft. De T-toets is desondanks niet erg groot, namelijk maar 29 %. Dit geeft aan dat er 29 % kans is dat het toeval is. Er is dus 71% kans dat kaneel daadwerkelijk dat verschil veroorzaakt, welke niet veroorzaakt is door het toeval. In dit geval lijkt kaneelthee de bloedsuikerspiegels wel gestabiliseerd hebben, maar dit is met dit onderzoek niet aangetoond. Twee proefpersonen (proefpersoon 2 en 3) hebben vanaf testdag 2 een maand lang kaneelthee gedronken. Gedurende deze maand zijn op twee dagen nogmaals metingen uitgevoerd. Daarnaast is twee weken, nadat de proefpersonen zijn gestopt met de kaneelthee een meting verricht. De uitkomsten van de metingen per proefpersoon gedurende deze maand zijn te zien in grafiek 17 en 18. In grafiek 19 is de toename van de bloedsuikerspiegel in de loop van de maand uitgezet voor beide proefpersonen. Uit deze grafiek is af te lezen dat in de loop van maand, waarin kaneelthee werd gedronken, de toename van de bloedsuikerspiegel na twee weken minder is geworden dan op de eerste dag dat er kaneelthee werd gedronken. Ook is te zien dat na vier weken de toename van de bloedsuikerspiegel weer iets meer is geworden t.o.v. de meting na twee weken, maar nog steeds een kleinere toename dan op dag 2. Dit kan komen doordat het lichaam went aan het effect dat de kaneelthee teweeg brengt in het lichaam en bij de bloedsuikerspiegel. Twee weken na het stoppen met het drinken van de kaneelthee zijn de proefpersonen voor de laatste keer gemeten. Uit deze meting blijkt dat bij beide proefpersonen de toename van de bloedsuikerspiegel weer fors is toegenomen t.o.v. de metingen met kaneelthee. Bij beide proefpersonen volgt de grafiek nagenoeg hetzelfde pad.

Conclusie Kaneelthee lijkt de bloedsuikerspiegel op korte termijn te stabiliseren, dit is echter met dit onderzoek niet aangetoond. Op lange termijn lijkt de kaneelthee meer effect te hebben dan op korte termijn, maar ook dit is hier niet met zekerheid vast te stellen.

36 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Onderzoek 2 De enquête ‘kaneel en de bloedsuikerspiegel’

Inleiding Alle proefpersonen, die mee hebben gewerkt aan onderzoek 1, zullen ook een enquête invullen. Deze enquête bestaat uit vier vragen die te maken hebben met kaneel en de bloedsuikerspiegel. Het doel van deze enquête is om te kijken of mensen bereid zijn kaneel op te nemen in hun voedingspatroon. Aan de hand van de vier gestelde vragen kan worden bepaald of men het aan hun voedingspatroon zou willen toevoegen, over welke zekerheid van het effect van kaneel zij willen beschikken om het op te nemen in hun voedingspatroon en in welke vorm. Daarnaast kan ook worden bepaald of het eenmalig drinken van de kaneelthee bij onderzoek 1 invloed heeft op de antwoorden bij de andere vragen.

Materiaal  

De enquête ‘kaneel en de bloedsuikerspiegel’ (zie bijlagen) Pen

Methode 1. Laat de proefpersoon, nadat hij/zij heeft meegewerkt aan onderzoek 1, de enquête ‘kaneel en de bloedsuikerspiegel’ invullen.

37 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Resultaten

Aantal personen

Vraag 1: Hoe vond u de kaneelthee smaken?

Grafiek 20

11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

6 4 1

zeer vies

vies

gaat wel

lekker

heerlijk

Vraag 2: Zou u als het vermoeden bestaat dat kaneel een stabiliserende werking op de bloedsuikerspiegel heeft kaneel in uw voedingspatroon opnemen?

Aantal personen

Grafiek 21 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

nee

38 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Vraag 3: Zou u als uit onderzoek is gebleken en het dus vast staat dat kaneel een stabiliserende werking op de bloedsuikerspiegel heeft kaneel in uw voedingspatroon opnemen?

Aantal personen

Grafiek 22 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

11 11 11 1

nee

Aantal personen

Vraag 4: In wat voor vorm zou u de kaneel aan uw voedingspatroon willen toevoegen?

11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Grafiek 23

voedings supplement

specerij

thee

anders

39 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Het verband tussen vraag 1 en vraag 2:

Smaak - Vermoeden zeer vies 6 5 4 3 2 1 0

heerlijk

lekker

Grafiek 24

vies ja nee

gaat wel

Het verband tussen vraag 1 en vraag 3: Grafiek 25

Smaak - Feit zeer vies 6 5 4 3 2 1 0

heerlijk

lekker

vies ja nee

gaat wel

40 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Het verband tussen de leeftijd en vraag 2:

Leeftijd - Vermoeden

Grafiek 26

-20 4 3 2 1 50+

30-40

ja nee

40-50

Het verband tussen de leeftijd en vraag 3:

Leeftijd - Feit

Grafiek 27

-20 4 3 2 1 50+

30-40

ja nee

40-50

41 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

Het verband tussen vraag 1 en vraag 4:

Smaak - Vorm

Grafiek 28

anders 4 3

voedings supplement

zeer vies

vies specerij

gaat wel lekker heerlijk

thee

Het verband tussen de leeftijd en vraag 4:

Leeftijd - Vorm

Grafiek 29

anders 4 3 2

-20

1 voedings supplement

specerij

30-40 40-50 50+

thee

42 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Verklaring resultaten Uit grafiek 20 blijkt dat de proefpersonen de smaak van de thee beoordeelden met een gaat wel, lekker en heerlijk. Grafiek 21, 22 en 23 tonen dat ongeveer driekwart van de ondervraagden kaneel in hun voedingspatroon wil opnemen, wanneer het effect van kaneel nog enkel op vermoeden berust. Is het effect van kaneel d.m.v. onderzoek vastgelegd, dan zijn alle ondervraagden bereid het in hun voedingspatroon op te nemen en dan vooral in de vorm van thee (40%) en specerijen (40%). De overige 20% ging uit naar het voedingssupplement. Bij de laatste vraag konden door de ondervraagden meerdere antwoorden worden aangekruist. Ongeveer 25% van de proefpersonen koos bij vraag 2 voor het antwoord nee, blijkt uit grafiek 24, en wilde de kaneel dus niet opnemen in hun voedingspatroon bij een vermoeden. Uit grafiek 24 blijkt dat de ondervraagden die deze keuze hebben gemaakt, de kaneelthee gaat wel of lekker vonden smaken. Proefpersonen die het lekker tot heerlijk vonden kozen bij een vermoeden over het effect van kaneel gelijk al voor het toevoegen aan hun voedingspatroon. Grafiek 25 laat zien dat, wanneer het effect van kaneel bewezen is, de smaak geen rol meer speelt en iedere ondervraagde voor ja kiest. Uit grafiek 26 en 27 blijkt dat de leeftijdsgroep 50+ bereid is kaneel toe te voegen aan hun voedingspatroon, ongeacht of het een vermoeden of een feit berust. De andere drie leeftijdsgroepen (-20, 30-40 en 40-50) waren qua antwoord 50/50 verdeeld wanneer het effect op een vermoeden berust. Zodra het effect van kaneel een feit is, kiezen echter ook deze leeftijdsgroepen voor 100% voor het toevoegen van de kaneel aan hun voedingspatroon. Uit de laatste twee grafieken (grafiek 28 en 29) is niet echt een zeer duidelijk verband te halen, doordat de ondervraagden meerdere antwoorden konden geven. Grafiek 28 toont aan dat de proefpersonen die de thee lekker of heerlijk vonden smaken, het meest kozen voor kaneel in de vorm van kaneel en specerijen. Het voedingssupplement werd juist het meest gekozen door de proefpersonen die de kaneelthee niet zo lekker vonden. De resultaten in grafiek 29 laten niet echt een verband zien tussen de leeftijd en de vorm van het kaneel. Ongeacht de leeftijd wordt kaneel het liefst in de vorm van specerijen en thee opgenomen in hun voedingspatroon.

43 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Conclusie 75% van de ondervraagden is, als het effect van kaneel slechts een vermoeden is, bereid kaneel op te nemen in hun voedingspatroon. Wanneer het effect van kaneel door onderzoek bewezen een feit is, zeggen alle ondervraagden bereid te zijn het op te nemen in hun voedingspatroon.

44 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Onderzoek 3 Bepalen van het massapercentage cinnamaldehyde in een kop kaneelthee

Inleiding Aan de hand van dit onderzoek zal het cinnamaldehyde worden gescheiden van de kaneel(thee), om te bepalen hoeveel cinnamaldehyde het bevat. Het massapercentage cinnamaldehyde in kaneel ligt volgens de literatuur tussen de 0,45 en 0,90 % . Als eerste zal er een stoomdestillatie worden uitgevoerd om het cinnamaldehyde te verwijderen uit het kaneel. Doordat cinnamaldehyde een vluchtige olie is, wordt het tijdens de stoomdestillatie door het stoom meegenomen. Aan het eind van de stoomdestillatie zal het cinnamaldehyde zich bevinden in het destillaat. Vervolgens zal d.m.v. extractie het van de waterlaag gescheiden worden met behulp van petroleum-ether. Tijdens de volgende stap wordt de petroleum-ether laag gedestilleerd om cinnamaldehyde ervan te scheiden. Als laatste zal het destillaat van de destillatie in de droogstoof worden geplaatst, zodat eventueel achtergebleven water en petroleum-ether verdampt, om pure cinnamaldehyde te krijgen. Dit experiment zal vier keer worden uitgevoerd, namelijk met kaneelstokjes (pure kaneel), ongetrokken kaneelthee (in duplo) en getrokken kaneelthee. Het massapercentage cinnamaldehyde in kaneelstokjes is bekend. Door dit te bepalen is te zien hoeveel verlies er tijdens dit experiment optreedt. Wanneer het verlies te groot is, is het massapercentage in de kaneelthee lastig tot niet te bepalen. Door het verschil te bepalen tussen het massapercentage in een ongetrokken zakje kaneelthee en een getrokken zakje kaneelthee, is te bepalen hoeveel cinnamaldehyde er in een kop thee terecht komt.

Veiligheidsleer Stof

Formule

Smeltpunt

Petroleum-ether

Mengsel van lichte koolwaterstoffen

Kookpunt

MAC

opmerking

40 – 65 ͦC

90 mg / m3

Ontvlambaar, schadelijk voor de gezondheid.

Materiaal Stoomdestillatie Glaswerk     

Stoffen

250 ml twee nek rondbodemkolf 500 ml bekerglas 100 ml bekerglas 250 ml erlenmeyer 50 ml maatcilinder



 

‘Pukka three cinnamon’ kaneeltheezakjes (2 gram) (10 gram per experiment) 10 gram kaneelstokjes (AH) 550 ml gedestilleerd water

Overig materiaal           

Statief Weegschaal Isomantel Verwarmingsplaat Stoomvat Thermometer Koeler IJsklontjes Aluminiumfolie Kurken ring Parafilm

Extraheren Glaswerk    

Stoffen

1000 ml scheitrechter met kraantje 250 ml erlenmeyer met het destillaat van stoomdestillatie 500 ml rondbodemkolf 300 ml bekerglas



Petroleumether 40-65

Overig materiaal    

Afdestilleren Glaswerk  

Stoffen

250 ml erlenmeyer (2x) 500 ml rondbodemkolf met de laag petroleumether

Overig materiaal       

Statief Kurkenring Weegschaal Isomantel Thermometer Koeler Droogstoof

Methode Voor het bepalen van de hoeveelheid cinnamaldehyde wordt bij de experimenten de volgende beginstoffen gebruikt: Experiment 1: 10 gram fijngemalen kaneelstokjes (m.b.v. mixer en mortier en vijzel) Experiment 2: 10 gram van de inhoud van de kaneeltheezakjes (5 stuks) Experiment 3: 10 gram van de inhoud van de kaneeltheezakjes (5 stuks) Experiment 4: 10 gram van de inhoud van de kaneeltheezakjes (6 stuks), nadat deze 5 minuten getrokken hebben en gedroogd zijn.

Stoomdestillatie 1. Weeg 10 g kaneelthee af in een 250 ml twee hals rondbodemkolf. 2. Voeg 50 ml gedestilleerd water toe. 3. Zwenk het mengsel en spoel eventueel achtergebleven kaneel met gedestilleerd water af van de wand.

4. Zet een stoomdestillatieopstelling op (zie afbeelding).  Schenk 500 ml gedestilleerd water in het stoomvat.  Plaats de twee nek rondbodemkolf in de isomantel.  Sluit de koeler aan op de koude kraan.  Plaats een 250 ml erlenmeyer in een 500 ml bekerglas gevuld met ijs. 5. Zet de verwarmingsplaat aan en breng geleidelijk het mengsel aan het borrelen. 6. Zet, wanneer het mengsel gaat borrelen, de isomantel zachtjes aan. (Vanaf dit moment begint de stoomdestillatie) 7. De destillatie is klaar wanneer er geen oliën meer in de koeler gezien kunnen worden en er dus alleen nog waterdruppels in de erlenmeyer terecht komen (45-60 min.) 8. Haal de erlenmeyer onder de opstelling weg en check met een 100 ml bekerglas of de vloeistof die in het destillaat komt daadwerkelijk helder water is . 9. Sluit de erlenmeyer af en bewaar deze in de koelkast voor verder gebruik.

Extraheren 10. Plaats een scheitrechter in een statief, zorg dat het kraantje dicht zit. 11. Giet in het 300 ml bekerglas petroleumether 4065 (ongeveer net zoveel als het destillaat, verhouding 1:1) 12. Giet een klein beetje van het petroleum-ether 40-65 bij het destillaat. 13. Giet vervolgens de inhoud van de erlenmeyer over in de scheitrechter. 14. Spoel de erlenmeyer na met de rest van het petroleumether 40-65 in het bekerglas en giet dit in de scheitrechter. 15. Plaats de stop op de scheitrechter. 16. Haal de scheitrechter uit het statief. 17. Schud de scheitrechter 3x krachtig. (Houd na elke keer het kraantje naar boven en laat ontstaan gas ontsnappen uit de scheitrechter door het kraantje even te openen). 18. Plaats de scheitrechter terug in het statief en laat het 5 minuten rusten. 48 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

19. Haal de stop van de scheitrechter, zodat het niet vacuüm zuigt wanneer je de lagen gaat scheiden. 20. Laat de waterlaag (de onderste laag) uitstromen in de 250 ml erlenmeyer. 21. Weeg de lege 500 ml rondbodemkolf. 22. Laat de petroleumlaag (de bovenste laag) uitstromen in de 500 ml rondbodemkolf. 23. Herhaal de stappen 10 t/m 22 voor een tweede extractie. 24. Laat de petroleumlaag uitstromen in de 500 ml rondbodemkolf bij de eerste laag petroleumether. 25. Zwenk de oplossing.

Afdestilleren 26. Zet een destillatieopstelling neer (zie afbeelding)  Plaats de 500 ml rondbodemkolf in de isomantel.  Sluit de koeler aan op de koude kraan.  Zet een 250 ml erlenmeyer aan het eind van de opstelling. 27. Destilleer de petroleumether-oplossing. 28. Wissel de 250 ml erlenmeyer om met de lege 250 ml erlenmeyer, wanneer de erlenmeyer bijna geheel is gevuld met destillaat. 29. Beëindig de destillatie wanneer de thermometer de 65 ͦC heeft bereikt. 30. Weeg de rondbodemkolf inclusief de cinnamaldehyde-oplossing. 31. Plaats de rondbodemkolf in de stoof, totdat de oplossing niet meer wit kleurt. (Dan is al het water uit de oplossing verwijderd) 32. Weeg opnieuw de rondbodemkolf inclusief de cinnamaldehyde. Herhaal de stappen 1 t/m 32 voor de andere drie experimenten.

Resultaten

Massa van de begin hoeveelheid kaneel(thee) (gram) Massa rondbodemkolf (gram) Massa rondbodemkolf met cinnamaldehyde voor stoof (gram) Massa rondbodemkolf met cinnamaldehyde na stoof (gram) Massa cinnamaldehyde (gram)

Experiment 1

Experiment 2

Experiment 3

Experiment 4

Kaneelstokjes

Kaneelthee voordat het getrokken is

Kaneelthee nadat het getrokken is

10,040

9,754

10,051

10,065

156,691

174,927

174,425

156,702

157,945

180,556

175,782

159,007

156,748

176,592

174,473

156,744

0,057

1,665

0,048

0,042

Berekening Het massapercentage cinnamaldehyde in kaneel(thee) is als volgt te berekenen: đ?&#x2018;&#x161;đ?&#x2018;&#x17D;đ?&#x2018; đ?&#x2018; đ?&#x2018;&#x17D; đ?&#x2018;?đ?&#x2018;&#x2013;đ?&#x2018;&#x203A;đ?&#x2018;&#x203A;đ?&#x2018;&#x17D;đ?&#x2018;&#x161;đ?&#x2018;&#x17D;đ?&#x2018;&#x2122;đ?&#x2018;&#x2018;đ?&#x2018;&#x2019;â&#x201E;&#x17D;đ?&#x2018;Śđ?&#x2018;&#x2018;đ?&#x2018;&#x2019; â&#x2C6;&#x2014; 100% đ?&#x2018;&#x161;đ?&#x2018;&#x17D;đ?&#x2018; đ?&#x2018; đ?&#x2018;&#x17D; đ?&#x2018;&#x2DC;đ?&#x2018;&#x17D;đ?&#x2018;&#x203A;đ?&#x2018;&#x2019;đ?&#x2018;&#x2019;đ?&#x2018;&#x2122;(đ?&#x2018;Ąâ&#x201E;&#x17D;đ?&#x2018;&#x2019;đ?&#x2018;&#x2019;) Invullen voor alle vier de experimenten geeft: Experiment 1

Experiment 3

0,057/10,040 * 100 % = 0,568 %

0,048/10,051 * 100 % = 0,478 %

Experiment 2

Experiment 4

1,665/9,754 * 100 % = 17,070 %

0,042/10,065 * 100 % = 0,417 %

50 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel â&#x20AC;&#x201C; ÂŠ Judith van Veldhuizen

Verklaring resultaten Volgens de literatuur zou kaneel 0,5 -1,0% essentiële oliën moeten bevatten, waarvan 90 % cinnamaldehyde is. Dit zou betekenen dat een kaneelstokje tussen de 0,45 % en 0,90 % cinnamaldehyde zou moeten bevatten. Uit de resultaten van het onderzoek is een massapercentage cinnamaldehyde van 0,568 % in kaneelstokjes gekomen. Deze waarde ligt binnen de literaire waardes. Het verlies dat is opgetreden tijdens dit onderzoek is niet heel erg groot, aangezien het binnen de literaire waardes ligt. Hierdoor is het niet precies te bepalen hoe groot het verlies is, dat er eventueel is opgetreden.

Volgens de verpakking (zie bijlagen) bevatten deze theezakjes 86 % kaneel. In deze kaneelthee zou dus tussen de 0,387 % en 0,774 % cinnamaldehyde moeten zitten. De hoeveelheid cinnamaldehyde in een kaneeltheezakje is in duplo bepaald. Bij één van de bepalingen is echter iets misgegaan, waardoor deze waarde te veel afwijkt van de andere waardes. Deze waarde van 17,070 % wordt dus verwaarloosd. De andere waarde geeft een massapercentage cinnamaldehyde van 0,478 %. Dit ligt binnen de waardes die de kaneelthee volgens de verpakking moet bevatten.

Bij de laatste bepaalde waarde is het massapercentage cinnamaldehyde in kaneelthee bepaald, nadat de theezakjes 5 minuten hebben getrokken. Aan de hand van het verschil tussen dit massapercentage en het massapercentage van cinnamaldehyde in de getrokken theezakjes is te bepalen hoeveel cinnamaldehyde er terecht is gekomen in een kop kaneelthee. Het massapercentage van de getrokken kaneeltheezakjes is volgens het onderzoek 0,417 %. Dit bepaalde massapercentage ligt ook tussen de waardes die de kaneelthee volgens de verpakking moet bevatten. Het verschil en dus het massapercentage cinnamaldehyde dat terecht is gekomen in een kop thee is 0,478 % - 0,417 % = 0,061 %.

Conclusie Het massapercentage cinnamaldehyde in een kop kaneelthee is ongeveer 0,061 %. Een kop thee, gezet met ‘Pukka three cinnamon’ theezakje (2 gram), bevat dan 1,22 milligram cinnamaldehyde.

Verklaring alle resultaten Het onderzoek naar het effect van kaneelthee op de bloedsuikerspiegel lijkt als uitkomst te hebben dat de kaneelthee de bloedsuikerspiegel stabiliseert. Door de kleine groep van proefpersonen is dit echter niet met zekerheid te zeggen en is dit niet aangetoond met dit onderzoek. Op korte termijn was bij iets meer dan de helft van de proefpersonen te zien dat de toename van de bloedsuikerspiegel op dag 2 (de dag dat kaneelthee werd gedronken) kleiner is dan op dag 1. De metingen bij twee van deze proefpersonen, die ook vervolgens hebben meegewerkt aan het lange termijn onderzoek, lijken te tonen dat op lange termijn het stabiliserende effect van kaneelthee beter tot uiting komt. Dit is echter met dit onderzoek niet aangetoond. Volgens diverse onderzoeken bevat kaneel twee stoffen, die dit stabiliserende effect veroorzaken. Tijdens een experiment is het massapercentage cinnamaldehyde in een kop kaneelthee bepaald, die bij onderzoek 1 aan de proefpersonen is gegeven. Hier uit bleek dat een kop thee rond de 0,061% (1,22 mg bij een 2 gram theezakje) cinnamaldehyde bevat. Bij het bloedsuikerspiegelonderzoek zal cinnamaldehyde echter nauwelijks effect hebben gehad, hooguit op de proefpersonen met een wat hoge bloedsuikerspiegel zou cinnamaldehyde effect kunnen hebben gehad. Van cinnamaldehyde wordt gezegd dat het de synthese van het enzym aldose reductase in the polyol pathway tegengaat. Aangezien the polyol pathway bij mensen met gezonde bloedsuikerspiegels nauwelijks verloopt (door de lage affiniteit van het enzym aldose reductase), heeft cinnamaldehyde alleen effect op hoge bloedsuikerspiegels. Het bepalen van de hoeveelheid MHCP in een kop kaneelthee is echter niet gelukt. In de literatuur is ook niet bekend hoe groot het massapercentage MHCP in kaneel is. Toch zal er waarschijnlijk MHCP in de kaneelthee hebben gezeten, aangezien MHCP oplosbaar is in water. MHCP zal waarschijnlijk het effect van de kaneelthee op de bloedsuikerspiegel hebben veroorzaakt. Doordat MHCP de activiteit van het eiwit IRS-1 verhoogt, kan met dezelfde hoeveelheid insuline in het lichaam veel meer glucose door de glucosereceptoren (GLUT-4) worden opgenomen. Dit zal eventueel voor het waargenomen stabiliserende effect op de bloedsuikerspiegel hebben gezorgd. Uit de enquête die is afgenomen onder de proefpersonen blijkt dat 75 % bereid zegt te zijn kaneel in hun voedselpatroon op te nemen, wanneer het vermoeden er is dat kaneel een positief effect heeft op de bloedsuikerspiegel. Wanneer uit onderzoek is gebleken dat het daadwerkelijk een positief effect heeft, zijn alle proefpersonen bereid om het op te nemen in hun voedingspatroon. Kaneel wordt door de proefpersonen het liefst in de vorm van thee of specerijen aan het voedingspatroon toegevoegd.

Eindconclusie Deelvragen 

Welke effecten brengt kaneel teweeg bij het glucosemetabolisme? Kaneel bevat de stoffen MHCP en cinnamaldehyde, die waarschijnlijk het stabiliserende effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel veroorzaken. MHCP kan als agonist de activiteit van het eiwit IRS-1 verhogen, waardoor de opname van glucose door de glucosereceptoren sneller plaatsvindt. Cinnamaldehyde gaat de synthese van het enzym aldose reductase tegen, welke van belang is bij de eerste stap van de polyol pathway. The polyol pathway is echter alleen van groot belang bij mensen met een constante hoge bloedsuikerspiegel. Dit is in overeenstemming met de hypothese.



Welk effect heeft het drinken van kaneelthee (kort en langdurig gebruik) bij het ontbijt op de bloedsuikerspiegel van proefpersonen zonder diabetes? Het drinken van kaneelthee bij het ontbijt lijkt op korte en op lange termijn een stabiliserend effect op de bloedsuikerspiegel te hebben. Op lange termijn lijkt het de kaneelthee de bloedsuikerspiegel steeds meer te stabiliseren tot op een bepaalde hoogte. Dit is in overeenstemming met de hypothese.



Wat is het massapercentage cinnamaldehyde en MHCP in een kop kaneelthee, die gegeven is aan de proefpersonen? Het massapercentage cinnamaldehyde in een kop kaneelthee zal rond de 0,061% liggen. Dit is bij de gebruikte kaneeltheezakjes van 2 gram een massa van 1,22 gram cinnamaldehyde. Het massapercentage van MHCP in een kop kaneelthee is niet bekend en kon niet bepaald worden. Dit is niet geheel in overeenstemming met de hypothese.



Hoe groot is de bereidheid onder de proefpersonen om kaneel aan hun dagelijkse eetpatroon toe te voegen? Het merendeel van de proefpersonen zegt bereid te zijn kaneel in hun dagelijkse eetpatroon op te nemen wanneer het effect op een vermoeden berust. Alle proefpersonen zijn bereid het op te nemen wanneer het effect van kaneel een feit is. Dit is niet geheel in overeenstemming met de hypothese.

Hoofdvraag Wat is het effect van kaneel op bloedsuikerspiegel van de mens? Kaneel lijkt, door de stoffen cinnamaldehyde en MHCP, een stabiliserend effect te hebben op de bloedsuikerspiegel. Het effect lijkt het grootst te zijn bij hoge bloedsuikerspiegels. Dit is in overeenstemming met de hypothese.

Discussie Onderzoek 1 Bij dit onderzoek was er slechts een kleine groep van 11 proefpersonen. Dit kwam door de kosten die er aan het onderzoek waren verbonden en door de tijd die het onderzoek in beslag nam per proefpersoon. Het is namelijk nogal lastig proefpersonen te vinden die twee dagen achter elkaar in de ochtend de tijd hebben om mee te werken aan het onderzoek. Zeker bij het lange termijn onderzoek, waar de onderzoeksgroep nu slechts twee proefpersonen besloeg, is het erg lastig om proefpersonen te vinden. Weinig mensen willen een hele maand kaneelthee drinken, hetzelfde ontbijt eten en hebben de tijd om een paar keer tijdens die maand getest te worden. Voor vervolg onderzoeken zijn grotere onderzoeksgroepen van belang voor een duidelijkere uitkomst van het onderzoek. Daarnaast zijn de metingen van de bloedsuikerspiegels een momentopname. Voor een duidelijk beeld van het effect van kaneelthee op de bloedsuikerspiegel zal voor een langere tijd de ‘normale’ bloedsuikerspiegel dagelijks meerdere malen gemeten moeten worden. Daarnaast zal bij de meting met de kaneelthee de bloedsuikerspiegel gedurende de twee uur na het eten van het ontbijt vaker moeten worden gemeten en over een langere periode. Tijdens dit onderzoek is één drank bij het ontbijt vervangen door de kaneelthee op de tweede testdag. Voor een zuiver resultaat is het beter om alleen de kaneelthee als enige variabele te hebben op dag 2 en deze dus toe te voegen aan het ontbijt (voor de rest moet het ontbijt hetzelfde blijven). Dit was bij dit onderzoek niet altijd mogelijk, doordat je mensen niet kan verplichten om meerdere dranken bij hun ontbijt te drinken.

Onderzoek 2 Bij het afnemen van de enquêtes zag je dat er mensen waren die bij vraag 2 (het vermoeden over het effect van kaneel) snel ja aankruiste, maar zodra ze de volgende vraag hadden gelezen bij vraag 2 toch nee als antwoord hadden willen geven. Misschien was het daarom beter geweest om bijvoorbeeld vraag 2 en vraag 3 van de enquête om te wisselen, zodat de antwoorden op deze twee vragen iets betrouwbaarder waren. Daarnaast is er maar bij een klein aantal mensen de enquête afgenomen. Voor een duidelijk beeld zal een grote groep ondervraagden noodzakelijk zijn. Daarnaast betwijfel ik het of mensen daadwerkelijk kaneel in hun dagelijkse eetpatroon zullen opnemen, aangezien in het dagelijks leven veel mensen nog steeds hun slechte gewoontes, zoals vet voedsel, roken enz., aanhouden, terwijl zij weten dat dit slecht is voor hun gezondheid. Onderzoek 3 Tijdens dit onderzoek is bij de bepaling van het massapercentage van ongetrokken kaneelthee (degene die in duplo werd uitgevoerd) helaas iets fout gegaan. Hierdoor viel het massapercentage veel te hoog uit. De oorzaak hiervan is niet bekend. Voor een nauwkeurige bepaling van het massapercentage cinnamaldehyde is het nodig om elk experiment minimaal in duplo uit te voeren. Zo kan het massapercentage nauwkeuriger worden bepaald en word er rekening gehouden met de verliezen die kunnen optreden. Doordat er met zulke kleine hoeveelheden werd gewerkt is een klein verlies al van grote invloed op de uitkomst van het experiment.

Nawoord Het onderzoek naar het effect van kaneel op bloedsuikerspiegel trok in het begin al mijn aandacht, maar heeft mij steeds nieuwsgieriger gemaakt. Het uitvoeren van de onderzoeken en het schrijven van dit profielwerkstuk vond ik dan ook erg interessant en leerzaam. Doordat het effect van kaneel nog aardig mysterieus is, was enige speurwerk nodig om aan goede informatie te komen. Jammer genoeg heeft dit onderzoek nog niet precies het antwoord gegeven waar ik op hoopte. Hierdoor zou ik nog wel verder de breedte en de diepte in willen gaan wat betreft dit onderwerp, maar door de tijd, kosten en andere factoren is dat op dit moment niet mogelijk. Bij deze wil ik graag de mensen bedanken die in welke vorm dan ook mee hebben gewerkt aan dit onderzoek. o o o o o o

Dhr. Mojet, mijn PWS-begeleider Dhr. Knol, mijn biologiedocent Dhr. van Spronzen, TOA Biologie Mevr. Braaksma, TOA Scheikunde Alle proefpersonen Mijn moeder, die samen met mij gedurende 1 ½ maand proefpersoon wilde zijn.

Bronvermelding Naslagwerken  

Gerard Smits e.a., 2009, Biologie voor jou lesboek vwo 4 Gerard Smits e.a., 2009, Biologie voor jou lesboek vwo 5

Informatie uit beantwoorde mails van steunpunten van de universiteit Wageningen en Groningen (Zie bijlagen)   

Mailverkeer met Profielwerkstuk-steunpunt Wageningen University Mailverkeer met Betasteunpunt Groningen Mailverkeer met Prof. Dr. Ir. M.W. Fraaije (RUG)

Internetsites 

Circadian – eigenwijs in gezondheid, 2014, kaneel van invloed op glucose en cholesterol,

http://www.circadian.nl/kaneel/        

   

    

Kaneel.nl, -, Onderzoek, http://www.kaneel.nl/Pages/onderzoek.asp PillieWillie, november 2014, Diabetische Neuropathie, http://neuropathie.pilliewillie.nl/ Medical Media B.V., - , Diabetische retinopathie (suikerziekte en het oog), http://www.ziekenhuis.nl/ziektebeelden/d/diabetische-retinopathie/item527 Wikipedia, 11 november 2014, Retinopathie, http://nl.wikipedia.org/wiki/Retinopathie Wikipedia, 23 augustus 2014, Cataract (oogaandoening), http://nl.wikipedia.org/wiki/Cataract_(oogaandoening) Diabetes fonds, 2014, verlaagt kaneel de bloedsuikerspiegel?, http://www.diabetesfonds.nl/faq/verlaagt-kaneel-de-bloedsuiker

Wikipedia, 28 april 2014, Bloedglucosespiegel, http://nl.wikipedia.org/wiki/Bloedglucosespiegel bloedsuikerspiegel.net, -, bloedsuikerspiegel, http://www.bloedsuikerspiegel.net/ InfoNu.nl, 2014, het glucosemetabolisme, http://wetenschap.infonu.nl/diversen/133183het-glucosemetabolisme.html Wikipedia, 15 maart 2013, Suikerstofwisseling, http://nl.wikipedia.org/wiki/Suikerstofwisseling Benno Beukema, -, methabolic pathways, http://home.kpn.nl/b1beukema/pathways.html InfoNu.nl, 2014, metabolisme koolhydraatopbouw en koolhydraatafbraak, http://wetenschap.infonu.nl/anatomie/129568-metabolisme-koolhydraatopbouw-enkoolhydraatafbraak.html Wikipedia, 4 januari 2014, glycogenese, http://nl.wikipedia.org/wiki/Glycogenese Wikipedia, 4 januari 2014, glycogenolyse, http://nl.wikipedia.org/wiki/Glycogenolyse Wikipedia, 9 maart 2013, gluconeogenese, http://nl.wikipedia.org/wiki/Gluconeogenese Wikipedia, 31 augustus2014, glycolyse, http://nl.wikipedia.org/wiki/Glycolyse Wikipedia, 25 september 2014, alvleesklier, http://nl.wikipedia.org/wiki/Alvleesklier 57 Het effect van kaneel op de bloedsuikerspiegel – © Judith van Veldhuizen

 



Diabetes Fonds, 2014, over diabetes, http://www.diabetesfonds.nl/overzicht/over-diabetes Rijksinstituur voor volksgezondheid en milieu, 2013, meer dan 800.000 mensen met diabetes in Nederland; toename fors, http://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Algemeen_Actueel/Nieuwsberichten/2013 /Meer_dan_800_000_mensen_met_diabetes_in_Nederland_toename_fors Pennington Biomedical Research Center, 2014, cinnamon, http://www.pbrc.edu/trainingand-education/pdf/pns/PNS_Cinnamon.pdf Sciensage, 2010, cinnamon: a pharmalogical review, http://www.sciensage.info/journal/1310494005JASR_1008103.pdf InfoNu.nl, 2014, kaneel heeft een geneeskrachtige werking, http://mens-engezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/84924-kaneel-heeft-een-geneeskrachtigewerking.html Wikipedia, 22 juli 2014, Polyol pathway, http://en.wikipedia.org/wiki/Polyol_pathway#Pathway Wikipedia, 24 mei 2014, aldose reductase,



http://en.wikipedia.org/wiki/Aldose_reductase Wikipedia, 25 april 2014, kaneelaldehyde, http://nl.wikipedia.org/wiki/Kaneelaldehyde



Jasper Alblas, september 2013, Fructose: wat is het en wat doet het?,

  



http://www.jasperalblas.nl/fructose/ 

         



Focus Technologie Co., 2014, cinnamaldehyde, http://nl.made-inchina.com/co_briture/product_Cinnamaldehyde_esuoruyug.html Enrica Abrigo e.a., 2012, Cinnamon, http://flipper.diff.org/app../items/4275 Oasier, -, Cinnamon Extract, http://www.oasier.com/products_detail/&productId=9e1362c10629-4cfc-8a91-6b741ae2b2d4.html Wikipedia, 22 maart 2013, Chalconoid, http://en.wikipedia.org/wiki/Chalconoid Wikipedia, 11 juni 2014, Chalcon, http://nl.wikipedia.org/wiki/Chalcon Wikipedia, 15 mei 2014, Methyl hydroxychalcone, http://en.wikipedia.org/wiki/Methyl_hydroxychalcone Ergogenics, 2003, kaneel laadt spieren vol met glucose, http://www.ergogenics.org/kaneellaadt-spieren-vol-met-glucose.html Wikipedia, 13 november 2014, IRS-1, http://en.wikipedia.org/wiki/IRS1 Wikipedia, 22 november 2014, Phosphoinositide 3-kinase, http://en.wikipedia.org/wiki/Phosphoinositide_3-kinase -, -, Isolation of cinnamaldehyde, http://cactus.dixie.edu/smblack/chemlabs/sample_lab_report_cinnamaldehyde.pdf Magritek, 2005, Extraction of essential oils from spices using steam destillation, http://www.magritek.com/wpcontent/uploads/2013/12/Spinsolve_LabManual_EssentialOils.pdf Chemistry, 2012, Isolation of cinnamaldehyde, http://vebriachemist.blogspot.nl/2012/10/isolation-of-cinnamaldehyde-from.html

Logboek Datum

Tijd

Activiteiten

6 december 2013 19 december 2013 December 2013 20-22 juni 2014 Juni 2014

45 min. 3 uur 15 min. 2 ½ uur 45 min.

24 juni 2014

20 min.

Voorlichting profielwerkstuk. Kijken bij de PWS-dag. PWS-begeleider geregeld. Onderwerpen zoeken. Voorlichting informatie zoeken voor PWS. Gesprek met mr. Mojet.

24 juni 2014

15 min.

Gesprek met mr. Knol.

3 juli 2014

3 uur

4 juli 2014

30 min.

4 juli 2014

15 min.

Informatie zoeken over het onderwerp en een idee voor een onderzoek uitgewerkt. Gesprek met mr. Knol en de apparatuur opgehaald voor het onderzoek. Gesprek met mr. Mojet.

28 juli 2014 2 augustus 2014 3 augustus 2014

2 ½ uur 3 uur 3 uur

3 augustus 2014

15 min

16 augustus 2014

1 uur en 45 min. 1 uur

16 augustus 2014

Informatie zoeken voor theorie. Theorie schrijven. Werkwijze onderzoek 1 schrijven. Bestellen teststrips bloedonderzoek.

Opzet onderzoeksvragen en hypothese, theorie schrijven. Proefpersonen zoeken en benaderen voor bloedonderzoek.

Opmerkingen

Onderwerp vastgelegd Mogelijkheden voor onderzoeken uit te voeren op school

Overleg over onderzoek en voortgang PWS

Webshop gesloten tot 18 augustus, hierdoor niet mogelijk om te bestellen. Onderzoek moet worden uitgesteld tot het materiaal er is.

18 personen benaderd

20 augustus 2014

45 min.

23 augustus 2014

1 uur

24 augustus 2014

45 min.

26 augustus 2014

10 min.

27 augustus 2014

30 min.

27 augustus 2014 28 augustus 2014

45 min. 15 min.

30 augustus 2014

15 min.

31 augustus 2014

15 min.

31 augustus 2014

30 min.

1 september 2014

30 min.

1 september 2014

15 min.

13 september 2014

30 min.

14 september 2014

30 min.

15 september 2014

20 min.

18 september 2014

2 uur

20 september 2014

30 min.

21 september 2014

30 min.

22 september 2014

25 min.

Afspraken gemaakt met proefpersonen voor het uitvoeren van het bloedonderzoek. Formulieren maken voor bloedonderzoek. Enquête maken voor de proefpersonen van het bloedonderzoek. Gesprek met mr. Knol Samen met mr. van Spronzen probleem met de apparatuur opgelost. Gesprek met mr. Mojet Afspraken gemaakt met proefpersonen voor het uitvoeren van het bloedonderzoek. Uitvoeren meting proefpersoon 1. Uitvoeren meting en afnemen enquête proefpersoon 1. Uitvoeren meting proefpersoon 2 en 3. Uitvoeren meting en afnemen enquête proefpersoon 2 en 3. Gesprek met mr. Knol. Uitvoeren meting proefpersoon 4 en 5. Uitvoeren meting en afnemen enquête proefpersoon 4 en 5. Uitvoeren meting proefpersoon 2 en 3. Informatie zoeken voor eventueel tweede onderzoek naar de werkende stoffen. Uitvoeren meting proefpersoon 6 en 7. Uitvoeren meting en afnemen enquête proefpersoon 6 en 7. Mailen naar betasteunpunt Groningen.

7 proefpersonen

Probleem met de apparatuur

Voortgang PWS 5 proefpersonen

Overleg over onderzoek

hulp gevraagd bij opzetten tweede onderzoek. (Weinig informatie te vinden) 60

1 oktober 2014

20 min.

4 oktober 2014

1 uur

5 oktober 2014

1 uur

6 oktober 2014

2 ½ uur

8 oktober 2014

15 min.

Uitvoeren meting proefpersoon 2 en 3. Uitvoeren meting proefpersoon 8, 9, 10, 11. Uitvoeren meting en afnemen enquête proefpersoon 8, 9, 10, 11. Resultaten onderzoek 1 verwerken in excel. Gesprek met mr. Knol.

8 oktober 2014

30 min.

Gesprek met mr. Mojet.

9 oktober 2014

3 ½ uur

10 oktober 2014

2 uur

15 oktober 2014

20 min.

16 oktober 2014

3 ½ uur

20 oktober 2014

45 min.

Schrijven voorwoord, theorie en inleiding Resultaten onderzoek 1 verwerken in excel. Uitvoeren meting proefpersoon 2 en 3. Schrijven werkplan bepalen massapercentage cinnamaldehyde. Inleveren werkplan.

23 oktober 2014

25 min.

Overleg met mevr. Braaksma over uitvoeren stoomdestillatie.

24 oktober 2014

20 min.

30 oktober 2014

15 min.

3 november 2014 3 november 2014 3 november 2014 3 november 2014

3 uur 45 min. 1 ½ uur 1 uur

4 november 2014 5 november 2014

2 uur en 20 min. 45 min.

5 november 2014

3 uur

Afspraken maken met mevr. Braaksma over uitvoeren stoomdestillatie. Beantwoorden mail profielwerkstuk-steunpunt Wageningen UR. Uitwerken onderzoek 1. Voorbereiden stoomdestillatie. Uitvoeren stoomdestillatie. Werkwijze onderzoek 3 uitwerken. Verwerken resultaten onderzoek 1. Mailen naar Prof. Dr. Ir. M.W. Fraaije. Schrijven Theorie.

Mogelijkheden eventuele andere onderzoeken Resultaten onderzoek 1 en verslag

gesprek met mevr. Braaksma over PWS onderzoek en onderzoek 3 Werkplan stoomdestillatie goedgekeurd

6 november 2014

1 ½ uur

7 november 2014 7 november 2014

1 ¼ uur 15 min.

9 november 2014

2 uur

10 november 2014

3 uur en 15 min. 4 uur

11 november 2014

12 november 2014 16 november 2014 17 november 2014 18 november 2014

45 min. 2 uur en 45 min. 3 uur 2 ½ uur

23 november 2014 24 november 2014 25 november 2014 26 november 2014 27 november 2014

6 uur 1 ½ uur 3 uur 4 uur 4 uur

Uitvoeren stoomdestillatie, extractie en destillatie. Uitvoeren destillatie. Mail beantwoorden van Prof. Dr. Ir. M.W. Fraaije. Verwerken resultaten onderzoek 2 in excel. Uitvoeren extractie en destillatie. Verwerken resultaten onderzoeken 2 en schrijven onderzoek 3. Gesprek met dhr. Mojet. Verklaren resultaten en conclusies onderzoeken. Werken aan het verslag. Schrijven discussie en samenvatting, bijlagen verwerken. Redigeren onderzoeken. Redigeren verslag. Redigeren verslag. Redigeren verslag. Laatste controle en uitprinten verslag.

Totaal aantal uren: 102 uur en 30 min.

Bijlagen Bijlage A - Mailverkeer met Profielwerkstuk-steunpunt Wageningen University Bijlage B -

Mailverkeer met Betasteunpunt Groningen

Bijlage C -

Mailverkeer met Prof. Dr. Ir. M.W. Fraaije (RUG)

Bijlage D - Verpakking kaneelthee ‘Pukka three cinnamon’ Bijlage E -

Onderzoeksformulieren ‘Onderzoek naar het effect van kaneelthee op de bloedsuikerspiegel’ en enquêteformulieren ‘kaneel en de bloedsuikerspiegel’