tIAi&: *mi*hr piiQk sih-tIAi&: upi!nF jini& piHkiSik: j#ni&yir siiyi*nTsT ni(li!j fiund!Sini *dzieni: j#ni&yir siiyi*nTsT bi!kdV(pi piHkiSini: j#ni&yir siiyi*nTsT ni(li!j si!nTr, 1336/a!, T&.vi&. si!nTr siimi!, Gi(Gii sik}li, Biivinigir- 364001 f(ni: 0278- 3007037 mi(. 9925019895
E-mail: kelavanimagazine@gmail.com [mi!gi!z&nimiI j! piNi mii*hti& aipiviimiI aivi& C!, ti! amiir& jiNikir& mi#jbini& C!. a^kmiI j! k(e li!Kik(niI li!Ki aipi!lii C!, ti! ti!minii pi(tiinii *viciir( C!, piHkiSik ti!ni& siiwi! sihmiti h(yi ti! jRr& niwi&. ah&^ Sikyi ti!Tli& ci(kksiie riKiviini( piHyitni riKiviini( piHyitni krviimiI aivyi( C!, CtiipiNi rh& giyi!li& Bi$li-ci#k miiT! ami( Drgi#jr vyikti kr&a! C&a!, pir^ti# ai Bi$li-ci#k miiT! amiiri k(e kmi}ciir&a(, siliihkir( k! sihyi(gi& mi&Ai( k(epiNi r&ti! jviibiDir niwi&]
ani#kHmi*Niki 1. sIpiiDkni( piAi [*mi*hr piiQk] … … … … … … … … … 3 2. miimiinI# Gir … … … … … … … … … … … … … … 4 3. a!dmi&Sinini& jiL – kivyi [k{oNii Dvi!]… … … … … … … … 5 4. r&zlT aivyI#? [klpinii D!siie] … … … … … … … … … . 6 5. miinivi e*tihisinI# mihikivyi – li!Ki [*mi*hr piiQk] … … … … . 8 6. miir! niwi& JvivI# [klpinii D!siie] … … … … … … … … .. 10 7. miiCli&a(niI giimimiI -biiL viitii} [uDyini Qkkr]… … … … …12
8. *viZiinini& miinyitiia( ani! hk&kti- *viZiini li!Ki [upi!nF jini&]… 14 9. liief liievi- ani#Bivi( [upi!nF jini&] … … … … … … … 16
2
સંપાદકનો પ હલા વાચકિમ ો, યો આ વે કશન પડ ગ .ં ુ હા, મને ખબર છે પર એટલે તમાર પર બહાર
ા ગઈ તોય તમા ં ુ ટ શન તો એટ જ ં ુ રહવા .ં ુ બાળકોની પર
ા ! બાળકોને પગભર બનાવવા ઇ છતા એવા વાલી ીઓ પર
તપ ધર ને ઉભા રહો છો તે ની પાછળ ં ુ માિમક કારણ મને આજ દન
ઉભા રહવાથી
પ માં એક માકનો
ાના
ણ કલાક પર
ધ ુ ી નથી સમ
ા
ા ખંડની
.ં ુ તમારા બહાર
પાંચ માકનો થઈ જવાનો હોય એવી સંભાવનાઓ મને
ુબ ન હવત
લાગે છે . હવે તો આ દ વાલો પર કમે રા ટ ગા યાં યારથી 'ચોર 'ની તો વાત જ
ાં રહ ?! તો પછ બહાર ઉભા
રહવાનો મતલબ
ા
ં ુ ? બાળકને પગભર કરવા હોય તો એમને
પાછળ પાછળ પહરો ભરવાનો. હવે પર
ો સાહન આપી
ા પતી ક તા કા લક બાળકોને પેલા બ
કુ વાના હોય નહ ક તે મની
ુ સમર ક પના હવાલે કર દવા
તમે તતપર બ યા છો તે મને ખબર છે . છોક ં ુ ઘરમાં રહ જ સા ં ુ ! સવાર ડા સ કલાસ, બપોર પેઇ ટગ અને સાં વીમ ગ કરાવીએ એટલે આપણી ફરજ
રુ . િપતા ી ુ ં તમને
ૂ ં
ં તમે કોઈ દવસ તમારા િ ય સંતાન સાથે
બેસીને વાત કર છે ? પહલાના સમયમાં એ ં ુ થ ં ુ ક માં બાપને પોતા ં ુ બાળક કયા ધોરણમાં ભણે છે એ ખબર ન હોય. કોઈ મહમાન ઘર આવે ને
ૂછે આ બાબલો કયા માં ભણે ? બા ુ
જર ક િવચાર પાંચ ં ુ બોલે યાં પાછળથી બાબલો બોલે ના કાકા ુ ં
સાતમામાં.. પેલા બે વષ કમના કાઢ ા તે બાબલાને જ ખબર હોય. હવે તો માં બાપ કાળ પણ
ોનહ
લેતા થઇ ગયા છે ક ના
ૂછો વાત. મ હનામાં ચાર વારતો દ કરાની
લ ૂ ે જઈ આવશે. સહજ
ૂક... બધા તે તમાં બે ટ અને બધી કો પીટશનમાં અવ લ આવે એવા મરણીયા
પણ િમ ો બાળકને આ બધાની ન હ તમારા
ે મ અને ંફૂ ની જ ર છે . એ પોતાની
યાસ કરશે ..
િતભાતો જ મ સાથે લઈને જ
આ યો છે , તે ને બ ં ુ શીખવાડ દવા ક બધા માં બે ટ બનાવવાની જ યાએ એને સહજ ર તે િવકસવાદો તો જ ખ ં ુ સો ુ બહાર આવશે અને સમાજને એક સાચો 'માનવ' મળશે. આ વે કશન માં બાળકોને આ કોમિશઅલ સમર ક પોથી ૂ ર રાખી પોતે બાળકો સાથે થોડો સમય િવતાવો તો સાચી કળવણી આપી ગણાશે. કટલાક આઈ ડયા : - બાળકો સાથે પોતાના ગામડાની િવઝીટ કરો. પોતે ભ યા તે
ુ લ બતાવો. ખેતર,
- બાળકો સાથે સાઇ લગ કરો. શહરના જોવા લાયક થળોની
,ં ુ બતાવો.
લ ુ ાકાત લો. પછ બાળકો સાથે બેસી નાનકડો
અહવાલ પણ લખી શકાય. - સટો ડ ,ં ુ લંગડ , પાંચીકા વગે ર ઈનડોર - આઉટડોર રમતોનો આનંદ માણો. 3
બાવાડ
- સાય સ સે ટર, પેઇ ટગ એ ઝ બશન, નાટક,
ુ તકાલય વગે રની લ ુ ાકત લો.
- બાળકો સાથે િવિવધ િવષયો ઉપર ચચા કરો. બાળક સાથે બેસી કોઈ તે મને પણ
ુ તક,
ૂઝપેપર - વાતા કિવતા વાંચો અને
ુ તકોની અદ ત ુ ુ િનયાનો પ રચય કરવો.
- એક દવસ બાળકોને રસો ુ ં સોપો અને તમે ઠાઠથી જમો. -
મામાને
તમારા
ઘર
ૂચનો,
નહ તો
િમ ના
ઘર
પણ
ો અને અ ભ ુ વો લખી મોકલાવવા ં ુ ન
વે કશનમાં
કોઈકની
યાં
રહવા
મોકલો...
ૂલતા..
િમ હર પાઠક (mihirism.github.io)
મામા ં ુ ઘર...! ( વે કશન માં મામાને યાં રહવા જ ં ુ એ આપણી સં ૃ િતનો એક ભાગ છે . આ
ૃિ થી બાળકોને એક ક ચરલ ચે જ
મળે છે , પોતાનાથી મોટા અને મ યસકોને સમજવાની તથા તે મની સાથે ભળવાની તક મળે છે . નવા વાતાવરણ માં રહવાનો, રમવાનો અવસર આ
ા ત થાય છે . આ અવસરથી સગા સંબધ ં ીઓ માં
ે મ અને સમજણ વધે છે . પણ
વન પ િત માં થઇ રહલા સતત પ રવતનને કારણે ઉપરના વતમાન કાળમાં લખાયે લા વા
ૂતકાળ બની લ ૂ ની પર
ુ
ો કદાચ
ા છે .)
ા ં ુ છે
ં ુ પેપર આપીને આવતાં; લગભગ તે જ
દવસે મામાનો કાગળ આવી જતો,
“ મોટાબેન ને નાનાબેન બાળકો સાથે આવી ગયા છે . મોટાભાભી ને બાળકો શિનવાર આવી જશે. તમે
ાર આવો
છો ? વહલાસર લખજો. ટશને તમને લેવા ગા ુ ં મોકલ ં.ુ ’ વાંચીને અમે ચારય ભાઈ-બહનો કકળાટ કર ‘આ બધાં તો પહ ચીયે ગયા..! ચાલ, બા, આ સ ુ ાફર ની તૈ યાર શ ુ થતી. પતરાની મોટ
ૂક એ,
જ નીકળ એ..!’અને પછ સાત-આઠ કલાકની ખખડધજ બસની
ં ક, ના તાનો અડિધયો ડ બો..િપ ળનો પેચવાળો પાણીનો લોટો અને
ખ સામાં રં ગબેરંગી પીપરમી ટ... મામાને ઘે ર કં ઈ એવી મોટ સા બી ક એશોઆરામ નહ . ના ં ુ ઘર...લાઈટ ક પંખા પણ નહ .....પાણીએ વ ૂ ેથી ભરવા .ં ુ ..આિથક ર તે ય મામા કઈ એવા માલે ુ ર નહ . એક ના ં ુ ખેતર ને બે ભસો પર બધોય યવહાર. પણ તોય આનંદના કારણોનો પાર નહ ...! સૌથી પહલો તો ગાડામાં બેસીને વી. આઈ.પી. ની
મ ગામ વ ચેથી પસાર થવાનો આનંદ..... વ ૂ ે પાણી ભરવા જવાનો આનંદ....મામી અને માસીના
હાથની હતભર વાનગીઓ ખાવાનો આનંદ....સાથે મળ ને કામ કરવાનો આનંદ..... એકબી ના કપડાં પહર રામ
મં દર જવાનો આનંદ....ફ ળયામાં આવે લા લીમડાના છાંયડા નીચે ઝોળવાળા ખાટલામા પણ પર ઓના
સપનાવાળ મીઠ
ઘનો આનંદ.... બપોર આયોજન િવનાના સં ૃ િતક કાય મમાં પફ મ કર બધાની
ઝીલવાનો આનંદ.....ઝીણા ઝીણા ઝઘડા પછ
શંસા
રસામણા ને મનામણાના ઓઠા હઠળ સ ન ુ ા વા સ ય ધોધમાં 4
ભ
વાનો આનંદ…..બસ, આનંદ જ આનંદ......!! દર વરસે વે કશનની એ એક મ હનાની રિસડ શીયલ તાલીમે
‘વ ુધૈ વ ુ ુ બકમ’ની ભાવનાના
ડા
ૂળ રો યા છે તે ણે જદગીને જોવાના શત શત
ટકોણ ખોલી આ યા
છે . એમાય પાછા ફર એ યાર મામી હમશા સ ુ ને જોડ કપડાં આપતાં. એ પળો ં ુ પોત તો એ ં ુ મજ ૂત ક આટલા દાયકાઓ પછ હ ુ ખ ુ િુ વધાઓનો
ધ ુ ી ફાટ ય ં ુ નથી ને ફ ટ ય ં ુ નથી. બદલાતા સમય સાથે યાપ
િવ તાય
ણ બેડ મના મોટા લેટની આબાદ છે ,
છે .
મામાઓને
ઘે ર
હવે
ગા ુ ં
ગિતએ હરણફાળ ભર છે . નહ ,
ગાડ (ઓ)
છે .
માં એક મ ખાસ મહમાનો માટ છે . અને વળ રાંધવાવાળા મહારાજ
પણ છે . નાના ખેતરને બદલે મોટ ફ ટર છે . બ ં ુ જ છે .....બ ં ુ જ.... નથી તો બસ એક મામાનો કાગળ - ‘ બહન, બાળકોને લઈને
ાર આવે છે ???
એડિમશનની (વે કશન પ
ટ ં ુ એડમીશનની
ળ ઉપર ં ુ દ ં ુ ર કા ય.)
ળ માં એવા જકડ છે
સર વતીના કાંઠ બેસી માછલીઓ સૌ પકડ છે . સાવ બની મા બાપ બચારા
ાં ના
ાં જઈ રખડ છે
સર વતીના કાંઠ બેસી માછલીઓ સૌ પકડ છે . પોતે સૌ િશ ણના રા કાં તો સી ં ુ ખ
ને સી ટમ
ધે ર
ં ુ કાપે, કાં તો લે ખંખેર
કઈ ર તે ડોને શન દ ં ુ ? એમાં વાસણ ખખડ છે સર વતીના કાંઠ બેસી માછલીઓ સૌ પકડ છે . ડો ટર,એ
નીઅર,એમબીએ,બીસીએ, ક સીએ
નાટા,સીમે ટ,ગે ટ,કટ સૌ લોહ મ
ં ુ પીએ
ણે ક સો બાજ વચાળે એક ક ત ુ ર ફફડ છે . સર વતીના કાંઠ બેસી માછલીઓ સૌ પકડ છે . ાં ગઈ િવ ા ? હાલ ગ ં ુ
ાં ?
ુ ુ િશ યનો નાતો ?
ના ના િવ ાપીઠ નથી આ કવળ ધંધો થાતો એક
ૃ ણ દવે
ં ુ નથી ક માં-બાપ માટ એક નવી ચ તા હાજર જ છે - એડિમશન. આવો માણીએ કિવ ર ચત એડિમશનની
ટ
ળ..! -
ુણામાં ઉભો ઉભો વડલો એ ં ુ બબડ છે .
સર વતીના કાંઠ બેસી માછલીઓ સૌ પકડ છે . 5
ી ૃ ણ દવે
ંુ
રઝ ટ આ
ં ુ ? - ક પના દસાઈ
(આ લેખ khabarche.com પરથી સાભાર લેવામાં આ યો છે . ) લ ૂ ના પા કગ એ રયામાં બે
ટ ૂ ની ફરતે બે બાળકો પકડાપકડ રમતાં હતાં અને બંનેની મ મીઓ થોડ ૂ ર, કોઈ
બ ુ જ િસ રયસ વાતમાં મશ ૂલ હતી, તોય વાર વાર બાળકો તરફ જોઈ લેતી હતી. ‘જો રા ગણી, મા ં ુ માન. હવે બ ુ થ ં ુ ને હવે આ વાતનો કોઈ પણ હસાબે લાવવો પણ તારા હાથમાં જ છે ને એ વાતનો જો આ
ં ુ પહલ નહ કર તો સમ
લે
ક,
ત આવવો જ જોઈએ. વાતનો
ત કઈ ર તે લાવવો તે મ તને સાર ર તે સમ વી દ ંુ
ત
ં ુ છે , સમ ?
ારય તારા દ કરાને સાર ર તે ભણાવી નહ શક. ભિવ યમાં તારા
દ કરાની ક રયર માટ ં ુ જ જવાબદાર રહશે .’ ‘ના ના શૈલી, તાર વાત સો ટકા સાચી છે . આટલાં વરસ મને કોઈ આ ર તે સમ વવાવા ં નહો ં ુ મ માર ને મારા દ કરાની આ હાલત થાત નહ . જોક, હ ય મો ુ ં નથી થ ં ુ એટલે ભલે આ
,ં ુ ન હ તો
ફસલો થઈ જ
ય. થક
ુ સો મચ.’ ટ ૂ પર ઘર જતી વખતે શૈલીએ ગોખાવે લા સવાલો રટતી રા ગણી મનમાં ને મનમાં હમત ભેગી કરતી હતી. કઈ ર તે રા ુ લનો સામનો કરાશે ? રા ુ લના કયા સવાલનો કવો જવાબ આપવો ને એના કવા વતન સામે પોતે ક ં ુ વતન કર ,ં ુ તે ં ુ મનોમન એટલે
ં?ુ મ મીની
ણે રહસલ ચાલ ં ુ હ .ં ુ આગળ ઊભેલા સૌ યને તો કં ઈ ખબર જ નહોતી ક, ફલ થ ં ુ
ખમાં પાણી ને એનો ઉતરલો ચહરો જોઈને એ બચારો એટ ં ુ સમ
શકલો ક, પોતાના
રઝ ટને કારણે મ મી ુ :ખી છે . પણ રઝ ટ એટલે ? ને એમાં મ મી કમ રડ? ટ ચર કં ઈ મ મીને કહતી હતી ખર ક, ‘આ વરસે તો પાસ કય છે પણ હવે એના ભણવા પર યાન આપજો નહ તો, અમાર પ પાની સામે
લ ૂ માંથી એને કાઢ
કુ ાશે .’
ર તે ની ં ુ જોઈને કં ઈ બો યા વગર ઊભી રહતી તે વી જ ર તે મ મી ટ ચરની સામે પણ ઊભી હતી
તે સૌ યને બલ ુ લ નહો ં ુ ગ
.ં ુ બધાં જ મ મીને ખ યા કર છે . એને ટ ચર પર
સા ં ુ, આ ટ ચર તો નહ હોય બી
ુ સો આ યો. મને કાઢ
ૂક તો
લ ૂ માં.
રા ગણીને સૌ ય ં ુ ફ ટ ટમ ં ુ રઝ ટ યાદ આ
.ં ુ રઝ ટમાં મે સ ને
લશમાં લાલ લીટા તણાયે લા. રા ગણીને
કાગળ પરના લાલ લીટા ં ુ એટ ં ુ ુ :ખ નહો ં ુ ટ ં ુ સૌ યના ગાલ પરના લાલ લીટા ં ુ ુ :ખ હ .ં ુ આટલા નાના છોકરાને તમાચા? આખી રાત બંને માદ કરો એકબી ને વળગીને સૌ યને
મતે મ શાંત કરતી રા ગણી પોતે
ાં શાંત હતી? હ
ભણવાની, ટ ચસની ને ડિસ લનની વગર સમ યે
ૂઈ રહલાં. અધ રાતે ચમક ને હ બકાં ભરતા
તો ફ ટમાં ભણતા છોકરાને
લ ૂ ની, ચોપડાંની,
મતે મ આદત પડતી હોય યાં વળ રઝ ટમાં એને
ંુ
સમજણ પડવાની? એ આખી રાત છતને તાકતી રહલી. રા ુ લને તો એ બધાથી કોઈ મતલબ નહોતો. એને તો એનો દ કરો લાસમાં ફ ટ આવે તે જોઈ ં ુ હ ,ં ુ પો ્ સમાં અ વલ રહ તે જોઈ ં ુ હ ,ં ુ
લ ૂ ની બધી એ ટિવ ટઝમાં
ાઈઝ લાવે ને ઘર ોફ ઓથી ઉભરાય એ ં ુ જોઈ ં ુ હ .ં ુ
પોતે રાત દવસ મહનત કોના માટ કરતો હતો? કોના માટ આ બધી દોડધામ ને ઉ ગરા થતા હતા? એકના એક 6
દ કરા માટ જ ને? જો એ જ નહ ભણે ને ડોબો રહ જશે તો સમાજમાં એની ઈ જત બે કોડ ની નહ થઈ ઓ ફસમાં બધાનાં બાળકોની રોજ રોજ િસ ઓ સાંભળ ને રા ુ લને પણ થ ં ુ ક,
ય?
ાર પોતાનો સૌ ય મોટો થાય ને
ાર ઓ ફસમાં બધાના દખતાં પોતે વટ માર? ફલાણાને ની ં ુ બતાવે ને ઢ કણાને કં ઈ સંભળાવી દવાના જોશમાં રા ુ લ સૌ યના ભણતર બાબતે ઝ ૂની બનતો તે રા ગણીને બલ ુ લ ગમ ં ુ નહ . રા ગણીના ગમવા–ન ગમવા પર રા ુ લ યાન આપતો નહ . એ તો પર આમે ય રા ુ લ પાસે તો સમય જ
ા ને રઝ ટના દવસોમાં મગજનો પારો છટકલો રાખતો બસ.
ાં હતો ક, સૌ યને એકાદ કલાક પણ ભણવા બેસાડ? એ ં ુ
લશ સા ં ુ હ ં ુ ને
ધારતે તો રોજ એક કલાક બેસાડ ને સૌ યનો પાયો પાકો કર શકતે . જોક, સૌ યની સં ૂણ જવાબદાર રા ગણીની જ હોવી જોઈએ એ ં ુ
ૂ ં ુ મનમાં ભર ને રહતા રા ુ લને, મ હને
નહોતો. મે સના ટ ચર બી
લશના ટ ૂશનના હ ર ુ િપયા આપવામાં વાંધો
હ ર લઈ જતા. એમ તો રા ગણી જ સૌ યને ભણાવી શક એમ હતી પણ રા ુ લનો
ટ શ ુ નનો ખોટો આ હ રા ગણીને સમ તો નહ . ફ ટમાં ભણતા છોકરાને પોતે ઘરમાં ભણાવી જ શક ને ? ટ ૂશનનો પણ વટ મારવાનો હોય? હ નહ ? ના, રિવવાર તો તો ધાર ં ુ
તો પાંચ વરસ ં ુ છોક ં ુ, તે ને પા ં ર માં પણ િનરાંતે
ંુ
ઘવા ં ુ ક રમવા ં ુ
ત તના લાસ એની રાહ જોતા હોય. શર રથી ને મગજથી થાક ં ુ બાળક પોતાના મન ં ુ
ાર કર? મ મી પાસે થોડા ઘણા લાડ કરવા મળે બાક પ પાની સામે તો
ન ુ ે ગારની
મ જ ઊભા
રહવા !ં ુ યારથી સૌ યને
લ ૂ માં
ૂકલો યારથી ભણવા બાબતે સતત ટ શનમાં રહતી રા ગણીને જોઈને શૈલીને બ ુ
નવાઈ લાગતી. એનો દ કરો પણ સૌ યના લાસમાં જ હતો પણ પોતે એકદમ આરામથી રહતી ને દ કરાને પણ ુશ રાખતી. ખોટ હાયવોય ક દખાદખીમાં દ કરાનો ભોગ નથી લેવો એ શૈલી ને એના પિતનો પહલો િન ય હતો. ઘર જ દ કરાને ભણાવવાનો ને ઘર જ બધી રમતો રમાડવી ક બી શૈલીને તો રા ગણીની વાતો સાંભળ ને બ ુ
ૃિ ઓ કરાવવી એમાં બંને માનતાં એટલે
ુ સો આવતો. આવી હાલતમાં બાળકનો કવો િવકાસ થાય ને ભણતર
પર કવી અસર પડ તે બ ં ુ સમજતી શૈલીએ રઝ ટને દવસે રા ગણીને હમત આપીને બરાબર તૈ યાર કર . ઘર આવતાં જ રા ગણીના િવચારોએ ઘર બદ જમાડ ને અધ ર
ં ુ ને રા ુ લનો સામનો કરવાના ખયાલે એ ટટાર થઈ. સૌ યને
ૂવડાવી દ ધો ને એ રા ુ લની રાહ જોવા લાગી. રઝ ટનો દવસ હતો ને રા ુ લ થોડો ઓ ફસમાં બેસી રહ? ૂક એ ઘર દોડ આ યો. ‘ ં ુ આ
ં ુ રઝ ટ ? ફ ટ ્ ને?’
‘અર ઊભો રહ. રઝ ટ પણ બતા ં ુ ં પણ પહલાં એક કામ કર ં ુ પડશે. બાથ મમાં નળ બંધ નથી થતો ને પાણી ાર ં ુ ચા ુ જ છે . ટાંક ખાલી થઈ જશે તો પછ સાં પાણી ભરાશે . લીઝ જરા જો ને.’ ‘અર, તો લ બરને ફોન કરવો હતો. મને થો ુ ં આવડ?’ ‘મને એમ ક તને બ ં ુ આવડ ં ુ હશે.’ ‘ ંુ
ં ુ પણ ?
ં ુ કામ તે જ કર ને ? ચાલ ુ ં ફોન ક ં ુ
ં
ં ુ પહલાં રઝ ટ બતાવ મને.’ રા ુ લની અધીરાઈને ન
ગણકારતાં મ મ બને લી રા ગણીએ નળને બંધ કરતાં ક ,ં ુ ‘જો તને આટ ં ુ સા ુ ં કામ પણ ન આવડ ં ુ તો આટલા 7
નાના બાળક પાસે
ં ુ કટલી બધી આશા રાખે છે ? પાંચ વષના બાળકને સાત આઠ િવષયો આવડવા જોઈએ,
સમ ય ક ન સમ ય તો પણ બધામાં ફ ટ આવવો જોઈએ. તે િસવાય અ વલ રહવો જોઈએ ને પાછો સદાય હસતો રહવો જોઈએ. ઈનામો
ંુ
ંુ
લ ૂ માં
ટલી એ ટિવ ટઝ તે બધામાં
લ ૂ ને કૉલેજમાં હંમેશાં ફ ટ રહતો?
ં ુ ુ ં બધાં
તી લાવતી? આ ફ ટનો આ હ ક દ કરાને બ ં ુ જ આવડ ં ુ જોઈએનો ખોટો આ હ શા માટ? યાદ કર ક,
એ તાર સાથે છે લે
ાર રમે લો? તારા ખભા પર છે લે
અર એ ં ુ ફ ચ ુ ર બનાવવામાં
ં ુ એ ં ુ ને આપ ં ુ પણ ફ ચ ુ ર બગાડ ર ો છે તે કમ સમજતો નથી? લીઝ, પાછો
વળ આ દોડમાંથી. ભલે આપણે પાછળ રહ રા ગણીના વા
ે વા
ાર ચડલો? છે તાર પાસે એના માટ થોડો પણ ટાઈમ?
ં ુ પણ બધાં સાથે રહ
ં.ુ ’
ે રા ુ લના મગજ પરથી હ રફાઈનો ચળકાટ ઊતરતો ગયો ને એ દોડ ો
ૂતે લા સૌ યને
ઉઠાડવા. ‘ચાલ બેટા, ઊઠ. આપણે ફરવા જવાના. આપણે હ ચકા ખાઈ ં,ુ લસરપ ી પરથી સરક ં ુ ને
ૂબ ધમાલ
કર ને પછ આઈસ મ ખાવા પણ જઈ .ં ુ આજથી મ મી–પ પા તને ભણાવશે ને મ મી–પ પા જ તને રમાડશે.’ રા ુ લના પ તાવાનાં હસતાં જોઈ ને એ રા ગણીએ સૌ યને
થ ુ ી સૌ યનો ચહરો ભ
ઈ ગયો. પ પામાં અચાનક આવે લા પ રવતને એણે મ મીને
ુશીના માયા પ પાને વળગી પડ ો. ચક ને રા ુ લના ખભે બેસાડ દ ધો ને ઘરમાં બ ુ વખતે ધમાચકડ મચી ગઈ.
માનવ ઇિતહાસ ં ુ મહાકા ય - િમ હર પાઠક િવચાર
ુ ઓ જો કોઈ તમારા મગજ માં રહલી મે મર ડ લીટ કર નાખે તો ? મે મર એટલે ઘટનાઓ નહ િવચારો ક
તમે કવી ર તે ખા ,ં ુ કવી ર તે બોલ ,ં ુ કવી ર તે ચાલ ં ુ બ ં ુ જ
ૂલી ગયા છો. એક દમ તા
જ મે લા બાળક ં ુ
મગજ હોય એવી થિત અ યાર તમાર છે .... ચાલો હવે એકડ એકથી શ કરો... આપણા રવાજો, સં કારો, પ િત, વભાવ, આ બ ં ુ જ ા ત કરવા ં ુ કટ ં ુ અઘ ં ુ થઈ પડ. ભણવા ં ુ તો હ આપ ં ુ મગજ આટલી બધી વ
બા ુ એ જ રા
ુ આટલી જ દ કવી ર તે શીખી લે ં ુ હશે ? આવો
વન
ં ુ છે ...
થયો છે કોઈ વખત.
કવી ર તે ખા ,ં ુ કવી ર તે બોલ ં ુ આ બધાના તો આપણે કલાસ કરવા ગયા નથી તોય આટ ં ુ પરફ ટ કવી ર તે યાદ રહ છે ? ને
ૂલવાની આપણે ક પના
તમને કોઈ દવસ એવો શોધ તરતા
ુ ધાં ન કર શક એ.
થાય છે ક માનવ તીના િવકાસમાં કવા માઈલ ટોન આ યા હશે ? આગ અને પૈડાની
ાર થઇ બધાને ખબર છે પણ આપણે ભાષાની શોધ ાર આવડ ં ુ ? આપણે કમ સામા જક
ગયા, માનવ ત માં એ ં ુ તો માનવ િત બી
ં ુ છે ક હ
ાર કર ? આપણે ચ ો દોરતા
ાણી કહવાય ? ડાયનાસોર
વા િવશાળ
ાર થયા ? આપણને ાણીઓ ભ મી ૂત થઇ
ટક રહ છે ?
સવ થી અલગ પડ છે કારણક માણસ 'ક પના' કર શક છે અને વા તિવકતાને પામી નવી
પ ર થિત માંથી 'શીખી' શક છે . માણસ સૌ
થમ ભોજન 8
ા ત માટ વન પિત - ફળ - લ અને નાના
ાણીઓ
વગે ર પર આધાર રાખતો થયો. સમય જતા આગની શોધ થઇ અને મ ુ ય હવે ભોજનને આગ પર તપાવીને ખાવા લા યો. પ થરોમાં માંથી હિથયારો બનાવતો થયો, ટ નોલો હ
ુ સી.
તો બ ં ુ ગોઠવા ં ુ હ ં ુ ક ુ દરતી આફતોએ જ ંગલો અને વ ય વોનો ખા મો બોલાવી દ ધો.હવે
ભોજન
ં ુ કર ં ુ ? હવે
ાંથી લાવ ં ુ ? આ સમયે માણસ હતાશ થઇ બેસી ન ર ો એને ખોજ ચા ુ રાખી. મ ુ ય ટોળા માં રહતા
શી યો. પોતાની મનો થિત વહચતો થયો. તે ના ક પનાશીલ મગજમાં 'સ ુ ' માં ઘણી બધી શ
તાઓ રહલી
દખાઈ. ધીર ધીર મ ુ ય સ ુ કનાર માછલીઓ પકડતો થયો. માણસ તરતા શી યો અને ૂ બક લગાવતા પણ. આ કાના 'બ ઓ'
િતના આ દવાસીઓ આ પણ સ ુ માં 1 થી 2િમિનટ લાંબી ૂ બક લગાવી ફ ત સ ુ ી
અને વન પિતના આધાર પોતા ં ુ સમયે
વન
ુ ર છે . તે ઓની ૂ બક લગાવાની આવડત ગજબની છે . પણ
ૂ બક લગાવાની જ ર ન પડ હોત, ક સ ુ ી ખાજનાંની ક પના કર હોત તો મ ુ ય આ
લગાવતા ન શીખી શ
વો તે
પણ ૂ બક
ો હોત.
આ દરિમયાન જ કલાનો અને કળવણીનો ઉદભવ પણ થયો. માણસ ભ ત ચ ો દોરતો થયો. પોતાના અ ભ ુ વો અને લાગણીઓ બી િવકાસતો
ધ ુ ી પહ ચાડવા માટ તે આ
કારના પાષાણ - ભ ત ચ ોનો ઉપયોગ કરતો. ભાષાનો
ુબ પાછળથી થયો. આમ માણસ િશકાર કરવાની, તરવાની વગે ર ક લની સાથે સાથે કલા
સામા જક બનતા પણ શી યો.
ુ ાની વાત એ છે ક મ ુ ય
િતના ઇિતહાસમાં ક પનાશીલતાએ
ભાગ ભજ યો છે . માણસની આ શ તઓએ જ તે ને શ ુ ીબતોમાં ટકવાની હમત
દાન કર છે . આ
ુબ અગ યનો પણ માણસ આ
જ શ તઓને કારણે ટક ર ો છે . માનવ િત આ ય નવા પડકારો ઝીલવા માટ તૈ યાર છે અને આ દરિમયાન પામે લા અ ભ ુ વો અને
ાન આવનાર પેઢ
િનચોડ તે ને સજલી ૃ િતઓમાં અને
વન પ િતમાં ઉતર આવે છે અને તે ના ારા જ બી
જ સાચી 'કળવણી'. આપણે
9
વાસ
ધ ુ ી પહ ચાડવા મથી રહ છે . માનવના અ ભ ુ વોનો
ને ભણતર - ગણતર ક સં કાર કહ એ છે એ બ ં ુ અહ
છે ...
ારા
પેઢ
ધ ુ ી પહ ચે છે . એ
વન પ િતમાં સમાય
ય
માર નથી
વ .ં ુ . - ક પના દસાઈ
(આ લેખ khabarche.com પરથી સાભાર લેવામાં આ યો છે . ) ઋતાએ મોબાઈલ હાથમાં લઈ મ મીના નામે મે સેજ કરવા વૉ સ એપ ખો માર રાહ નહ જોતાં.’ આટ ં ુ લખતાં લખતાં તો ઋતાની એકાદ બે સે કંડ બાદ મ મ બનીને,
.ં ુ ‘ ુ ં
.ં હવે પાછ નહ આ .ં ુ
ખો છલક ગઈ ને એણે મે સેજ ડ લટ કર નાં યો.
ન ુ ી પરવા કયા વગર ફર વાર એણે એ જ મે સેજ ટાઈપ કય . એરો પર
ગળ દબાવતાં પહલાં પોતાના િનણયને કચકચાવીને પાકો કય ને એણે જોરમાં આ યો. મોબાઈલને ટાઈટ પકડ ને એણે લાલ થઈ ગયે લી
ખો
ગળ દાબી મે સેજ મોકલી
ૂછ નાંખી. બસ, હવે માર
વ ં ુ જ નથી. બાય
મ મી, બાય પ પા ને બધા બાય. હવે માર કોઈની જ ર નથી કારણક મને ખબર પડ ગઈ છે ક, ઘરમાં કોઈને માર જ ર નથી. કં ઈ વાંધો નહ . કોઈને ુ ં નથી જોઈતી, નથી ગમતી તો માર પણ બધા પર બોજ બનીને શાંિત જ થઈ સવાર
ં ુ ને બધાને
ાસ આ ં ુ ને પ પાના પૈસા
ૂરા ક ં ુ એના કરતાં મર જ
ય. મનોમન પોતાને કોસતી, બબડતી ઋતા બે હાથમાં મ
ં ુ થયે ?ં ુ કોઈ મોટો
ં ુ કામ અહ રહ ં ુ જોઈએ? નકામી
પાવી રડ પડ .
ન ુ ો થઈ ગયે લો પોતાનાથી? બધાની ુ િનયા
ૂટાઈ ગયે લી? ક બ ુ મોટો પહાડ
પડલો ? અર, સવાર કૉલેજ જવાની ઉતાવળમાં કૉફ બનાવવા ગે સ પર તપેલી કાઢવા જતાં હાથમાંથી છટ
એટલે બધાંને
ૂટ
ૂક ને શો કસમાંથી નવો મગ
ો ને ટ ગયો. બસ, આટલી જ વાત હતી! તે માં તો મ મી બેડ મમાંથી દોડ આવી ને
પ પા દાઢ કરતા કરતા ડોળા કાઢતા સામે આવી ગયા ને આગલા મમાંથી દાદા ની ઘાંટાઘાંટ, ‘ ં ુ થ ?ં ુ ગ ?ં ુ ’ મ મી તો આવતાંની સાથે જ રોજની પાછળ ને પાછળ મંડલી હોય. હ
ંુ ટ
મ વરસવા માંડ . એને તો બીજો કામધંધો જ નથી. આખો દવસ માર
ઉઠ ને બાથ મમાં
એટલે તો જોયા
યા વગર તરત જ ‘ઋ ુ... ઋ ુ...
ાં
ગઈ સવારના પહોરમાં? ઉઠતાંની સાથે મોબાઈલ લઈને બાથ મમાં ભરાઈને બેનપણા બાયપણા સાથે વાતે લાગી હશે, બી ુ ં ?ં ુ આ છોકર થી તો તોબા થઈ ગયા બધા. આવડ મોટ ઢાંઢ થઈ પણ છે કોઈ જવાબદાર ? એમ નહ ક, વહલી પરવાર ને માને કં ઈ મદદ કર કામમાં. બ ં ુ તૈયાર મળે તે માં તો ને પ પાને તો કાયમ
ૂર વાત
ણે મહારાણી બની યાં બેનબા.’
યા વગર, મા ં ુ બહા ં ુ કાઢ ને માની સાથે ઝઘડવાની મ
પડતી હોય તે મ
બડબડ બડબડ ચા ુ કર દ. ‘આપો હ ુ બ ં ુ હાથમાં ને હાથમાં. હવે હાથની બહાર ગઈ યાર રડવા ને કકળવા બેઠાં. બ ુ પહલેથી કહતો હતો, છોકર ની
ત છે થોડ દાબમાં રાખજો પણ મા ં ુ કોણ માને છે ? માર તો કોઈ ગણતર જ
નહ , કોઈ િવસાત જ નહ ને ુ ં બો ં ુ તો સાંભળે પણ કોણ? હવે ભોગવો.’ દાદા ને ઓ ં સંભળાય છે તે સા ં ુ છે પણ તોય એમના હ ર સવાલો તો જતાં ને આવતાં કાને અથડાયા જ કર. ‘
ાં ચાલી? મ મીને ક ?ં ુ પ પાને
કોણ આવવા ં ુ સાથે? કોને યાં જવાની? યાં બી ં કોણ આવશે? ભણવા ં ુ કમ ચાલે ? તારા
ૂછે ?ં ુ
ૂપમાં છોકરા કટલા ને
છોકર કટલી? પોકટમની કટલા મળે છે ? એમાંથી કં ઈ બચાવે છે ?’ કૉફ નો મગ
ૂટ ો તો
ૂટ ો, મ કં ઈ
ણી જોઈને ઓછો તોડલો? મ મીથી તે દવસે અથા ં ુ ભરલી બરણી ટ
ગયે લી ને પ પાનો તો નવો જ ને પાછો મ ઘો મોબાઈલ ખોવાઈ ગયે લો તે? તે ં ુ કં ઈ નહ ? દાદાના ચ માં તો કટલી વાર નવા કરાવી લાવે છે પ પા તોય મને જ કમ બધી વાતે ગાળ પડ છે ? ુ ં વધારાની 10
ં ને ુ ં નકામી
ં એટલે જ
ને ? મ મી ઘરમાં આખો દવસ કામ કર ને થાક ને પ પા ઓ ફસમાં મોડ
ધ ુ ી કામ કર, બધા સાથે માથાફોડ કર ને
દાદા એ આખી જદગી બ ુ મહનત કર ને બ ુ કામ ક ુ યાર આ
આરામથી બેસવાના દવસો આ યા છે . આ
બધી વાતની મને કોઈ જ ખબર નથી કારણક ુ ં થોડ આ ઘરમાં ર ુ ં
ં? ુ ં નવર
કૉલેજમાં રખડવા
ં ને ુ ં બગડ ગયે લી છોકર
ં. માર પેલી
ં ને ુ ં ભણતી નથી કારણક ુ ં
ડ બ ુ સાર છે ને પેલી
ડ તો બ ુ બ ુ સાર
છે . બધા કટલી સાર ર તે વાત કર છે ને વડ લો ં ુ કટ ં ુ માન રાખે છે ? ુ ં તો ત ન ઉ ત! વંઠ ગયે લી, બગડ ગયે લી, ડોબી ને
ૂરખની સરદાર! ુ ં આટલી બધી ખરાબ જ
ં તો માર
ં ુ કામ આ ઘરમાં રહ ં ુ જ જોઈએ? ઘરમાં
પણ ં ુ કામ આ ુ િનયામાં જ રહવાનો મને કોઈ હક નથી. માર તો મર જ જ ં ુ જોઈએ. ઋતાની વરસતી
ખો તો બંધ થવા ં ુ નામ જ નહોતી લેતી. એટલામાં એના મોબાઈલ પર મે સેજ ઝબ
ો. આદત
જ ુ બ મે સેજ જોવાઈ ગયો, ‘બેટા, તાર મ મી ઘરમાં બેભાન થઈને પડ ગઈ છે ને તારા પ પાનો ફોન સતત બીઝી આવે છે . બા ુ વાળા કય છે પણ
કલ ં ુ ઘર પણ બંધ છે ને હમણાં બપોર કોઈ અહ દખા ં ુ પણ નથી. મ આપણા ડૉ ટરને ફોન
ં ુ યાં હો યાંથી જલદ ઘર આવી
બહાવર બહાવર ફર ને
ારની ઘરમાં
.આ
તો તાર મ મી જમી પણ નથી. ખબર નહ
ં ુ થ ં ુ છે તે
ટા માયા કરતી હતી ને હમણાં અચાનક જ પડ ગઈ. જલદ આવ બેટા.’
મ મીના સતત દખાયે લા િમ ડ કૉ સને અવગણીને બેઠલી ઋતા મ મીના ખબર
ણતાં જ બ ં ુ
ૂલીને પહ ચી ગઈ
ઘર. ‘મ મી...મ મી...ઊઠ, જો ુ ં આવી ગઈ. મ મી ઋ ુ આવી ગઈ ઊઠ.’ થોડ વારમાં જ ડૉ ટરની દવાથી ને ઋ ુને હમખેમ જોવાથી હાશ અ ભ ુ વતી મ મી ઋ ુને વળગી પડ . ‘સોર દ કરા. માર બ ુ મોટ નાની ક કલી જ સમજતાં ર ાં ને
ંુ
સં ૂણ બનાવવાના મોહમાં અમે
ૂ યાં ક, તાર સાથે તને ગમે તે ર તે રહવા ં ુ છે .
ૂલ થઈ ગઈ. અમે તને
ાર મોટ થઈ ગઈ તે યાન જ ના ર .ં ુ ુ િનયાના ડરથી તને સાચવવાના ને ં ુ આપોઆપ અમને ગમ ં ુ જ
કરવાની છે . આ બધી સમજણ તો પર પર છે પણ મોટ હોવા છતાં ને કદાચ મા હોવાને લીધે જ ુ ં આ બ ં ુ સમજતી હોવા છતાં ન અપનાવી શક . તે માંય તારા પ પાને પણ સતત તા ં ુ યાન રાખવા સમ વતી રહ ને પ પા પણ તારા પર કડપ રાખતા થઈ ગયા. વે ર સૉર બેટા, અમને માફ કર દ લીઝ.’ ‘મ મી, ઈ સ ઓલરાઈટ. માર પણ
ૂલ ક આટલી નાની વાતમાં ઘર છોડ ને નીકળ પડ ને મરવા નીકળ પડ .
તાર સાથે શાંિતથી વાત કર ને તને
ૂછતે ક, મ મી તને માર સાથે
પ પા ને દાદા કમ મને સવાલો
ૂછ ે રાખે છે ? કમ તમે લોકો માર
તમે શાંિતથી માર સાથે વાત કરો તો મને પણ માર ઉલટાનો મને પણ
ૂબ
ંુ
ો લેમ છે ? કમ મને સતત ટો
સ સાથે માર ક પે રઝન કરતાં રહો છો?
ૂલો ખબર પડ.
ૂમો પાડવાથી ક ટોકતા રહવાથી તો
ુ સો આવે ને તે માંય આ તો ુ ં ન કરવા ં ુ કર બેસત. સૉર મ મી, મને માફ કર .’
પર પર માફ ની આપ–લે થતાં જ વાતાવરણ હળ ં ુ થઈ ગ ં ુ ને મ મીએ ઋતાને ક ,ં ુ ‘બેટા, આપણા બનાવ
ા કર છે ?
ને હા, પેલા કબાટમાંથી નવો મગ કાઢ
ણની કૉફ
ુ ં ખાસ તારા માટ જ લાવે લી.’ ઋતા મ મીનો ગાલ ખચવા
આગળ વધી ક મ મીએ એના બંને હાથ પકડ પોતાના ગાલ પર વહાલથી
11
ૂક દ ધા
માછલીઓ ં ુ ગામ - ઉદયન ઠ
ર
( નાનપણમાં િમયાં સક , ચાચા ચૌધર , ચાંદામામા અને ચંપક વગે રમાં અને ક વાતાઓ વાંચતા, યારની નાનકડ અને સરસ વાતાઓ વાંચવાની અને ક પનાની ુ િનયામાં ખોવાઈ જવાની કા ુનની ુ િનયામાં િવ ને તે ઓ સતંદર
વે છે , એ જ કા ુન પા ોને યાદ રાખે છે , તે મના ૂલી
ૂ ા છે . સદનસીબે
જ ુ રાતીમાં હ ુ પણ એવી
ૂબ મ
આવતી. આજના બાળકો
ં ુ કરવાના
ય નો કર છે . વાતાઓના
દ ં ુ ર બાળવાતાઓ
ુત થાય છે
આજના બાળકો માટ ત ન ઉપ ુ ત છે . ઉદયન ઠ ર આપણા આગવા બાળવાતાકાર છે . છે અને બી ુ તક
ુત વાતા તે મના બાળવાતાના
વાતાઓ’ માંથી સાભાર લેવામાં આવી છે . નવભારત સા હ ય મં દર ારા બાળવાતાઓ ં ુ આ સ ચ
કાિશત કરવામાં આ
ં ુ છે .
ુત વાતા વાં યા પછ ઠં ડક માછલી ં ુ પા
છોડ જશે એ ચો સ. ખરખર એમ જ લાગે છે
બાળમાનસમાં
ૂબ પ ટ છાપ
ણે એ નાનપણના દવસો પાછા આવી ર ા છે .)
દ રયાને તળ યે એક માછલીઓ ં ુ ગામ હ ,ં ુ એ ગામમાં વિમગ
ુ તક ‘મ એક િસહને પા યો
રહ એને બે મોટા ફાયદા થાય. એક તો પૈસા ભર ને કોઈ
ૂલમાં મે બર થવાની જ ર જ નહ , ચાર બા ુ પાણી જ પાણી. મન ફાવે યાં તરવા ,ં ુ ત ન મફત. બીજો
ફાયદો એ ક તરસ લાગે યાર લાસ પણ નહ શોધવાનો, ને માટ ં ુ પણ નહ શોધવા ,ં ુ ફ ત મો ં ુ ખોલવા .ં ુ પાણી પોતાની મે ળે પેટમાં પહ ચી
ય. પણ માછલીઓના ગામમાં બે મોટા ુ :ખ, એક તો પતંગ ચગાવવા મળે નહ . પતંગનો તો પાણીમાં લ દો જ વળ ન વાય એટલે ચગે પણ કમ? બી ુ
ય ને ! વળ પવન
ુ :ખ એ ક મોઢથી હ સલ ન
વગાડાય. ગાલમાંથી ગમે તે ટલી ંક મારો પણ િસસોટ નો અવાજ નીકળે જ નહ . આવા ગામમાં ઠં ડક નામની એક હસતી ગાતી માછલી રહતી હતી. િશયાળાના દવસો પાસે આ યા યાર દ રયા ં ુ પાણી ઠં ુ થવા લા
.ં ુ માછલીઓ ખંજર ની
મં રાની
મ
ૂજવા લાગી. ઠં ડ માં તે મના દાંત
મ ખટખટવા લા યા. એક માછલી કહવા લાગી, ‘ક…
ક… ક… કોઈની પાસે વે… વે ટર છે ક? ટ… ટ… ટ… ટાઢ વાય છે .’ બી
માછલીએ ક ,ં ુ ‘આપણે એક હ ટર બનાવ ં ુ જોઈએ, એટલે દ રયા ં ુ પાણી ગરમાગરમ રહ.’ મા ં ુ
ખંજવાળતા
ી એ
ૂચન ક ,ુ ‘હ ટર તો કોણ
ણે
ાર બને … એના કરતાં લાકડાં સળગાવીને તાપ ં ુ કરો
તાપ ં ુ અને એની પાસે બેસીને ગરમી યો.’ આ સાંભળ ને બધી માછલીઓ હસી હસીને આળોટ પડ . ભઈ, દ રયાને ત ળયે તે કં ઈ તાપ ં ુ સળગાવાય?
12
ઠં ડકના દાદા ં ુ નામ આગે ચ ૂ . એમણે ક ,ં ુ ‘દો તારો, ગભરાઓ નહ , અહ થી સો માઈલ ૂ ર એક ગામ છે . કડકડતી ઠં ડ ના દવસોમાં પણ યાં ં ુ પાણી ુ ંફા ં ને ગરમ રહ છે . એ ગામનો
ખ ુ ી ભલાભાઈ મારો બચપણનો દો ત છે .
આપણે બધાં બે મ હના માટ એ ગામે રહવા જઈએ.’ માછલીઓમાં
ૂમા ૂમ થઈ ગઈ. ‘વંડર લ! વંડર લ! ન ં ુ ગામ જોવા મળશે, િપકિનક થઈ જશે, યાર…’ જો ક સો
માઈલ તરવાની વાત સાંભળ ને અ કુ ઘરડ માછલીઓ બેબાકળ થઈ ગઈ અને પોકારવા લાગી, ‘પાણીએ પાણીએ શોર હ, આગે ચ ૂ ચોર હ !’ પણ આખર આગે ચ ૂ ની સરદાર નીચે બધાં માછલાં નવે ગામ પહ યા. નવા ગામનો દાદાને ભેટ જ પડ ો. ‘એલા આગે ચ ૂ , આટલા વરસ
ંુ
ાં
ખ ુ ી ભલાભાઈ તો ઠં ડકના
ં ુ તો હાવ ડોહો થઈ ગયો, ડોહો ! આ જો ુ ં તો પહલા
વો જ હ ોક ો
.ં
લ ુ થઈ ગયે લો, હ?’
રા ે એક િમજબાની ગોઠવાઈ. ને એમાં થાકલા મહમાનોને
વ ં ુ ાળ શેવાળ અને વા દ ટ સાપો લયા ં ુ ભાવ ં ુ
ભોજન પીરસા .ં ુ બી
દવસે સાઈટ સી ગનો કાય મ રખાયો, નવા ગામના જોવાલાયક થળોએ બધાંએ ફરવા ં ુ હ ,ં ુ એને માટ બે
કાચબાઓને ભાડ રા યા હતા. બધી માછલીઓ કાચબાની ઢાલ ઉપર ગોઠવાઈ ગઈ એટલે કાચબાઓ ટાટ થયા. ઘણી જ યાઓ જોઈ, પરવાળાના રાતા ખડકો જોયા. ગમ અને ઠં ડા
વાહો મળે છે એ સંગમ થાનનાં દશન કયા.
ૂ રથી ડર ડર ને દ રયાઈ સાપો ં ુ ગામ જો .ં ુ પણ કાચબાઓ યાર એક યાર ઠં ડક અને દો તારોને સૌથી વધાર મ
ૂટલા જહાજના ભંગાર પાસે લઈ આ યા
પડ ગઈ. કાટમાળની વ ચે સોનામહોરોના ઢગલા હતા, ચાંદ ની
પેટ ઓ હતી, કટાયે લી તલવારો હતી, ચળકતા હ રા મોતીના હાર હતા. ફરવાનો કાય મ
ૂરો થયો યાં
ધ ુ ીમાં તો કાચબાઓ અને નાનકડ ઠં ડક વ ચે દો તી
મી ગયે લી. કાચબાએ
ઠં ડકને ધીમેથી ક ,ં ુ ‘કોઈએ પણ નહ જોઈ હોય એવી ચીજ જોવી છે ? તો રા ે તૈ યાર રહ .’ ં ુ જોવા ં ુ હશે? ઠં ડક તો રા ે ઘી જ નહ શક . આગે ચ ૂ અને બી સાથે લઈ એ ઉપરની તરફ તરવા લા યો. ‘દ રયાની બહાર ઠં ડક બોલી, ‘દ રયો એટલે ‘આપણે
બધા ઘી ગયા યાર કાચબો આ યો. ઠં ડકને
ં ુ હોય છે તે તને ખબર છે ?’ કાચબાએ
ૂછ .ં ુ
ં?ુ ’
પાણીમાં રહ એ છ એ તે દ રયો. પણ એની બહાર
ં ુ હોય છે તે આ
તને બતા ,ં ુ એમ કહ કાચબો
એકદમ સપાટ ઉપર આવી ગયો. ઠં ડક પાણીની બહાર ડોક
ં ુ ક ુ – ન ક ુ ને તે ત ધ બની ગઈ.
હતા. થાળ આકારનો ચાંદો સોને ર સોને ર લાગતો હતો. 13
ૂબ
ૂબ ચે આકાશ હ .ં ુ એક બે વાદળ દખાતા
ૂરા પીળા તારાઓ ઠર ઠર ચમકતા હતા.
ૂ બેલી
આગબોટનો આનંદની
ખ નો સવાર જોયો હતો તે વા હ રો ખ ના વે રાઈને પડ ા હોય એ ં ુ દખા ં ુ હ .ં ુ ઠં ડકને શર ર ુ ર પસાર થઈ ગઈ.
થોડ વારમાં કાચબાએ ઠં ડકને પાછ પાણી નીચે ખચી લીધી. ‘કાચબાદાદા, કાચબાદાદા, આ બ ુ ં ુ હ ?ં ુ મને તો કાંઈ સમજ પડતી નથી…’ ઠં ડક કહવા લાગી. ‘દ કર , એ ચાંદો અને તારા હતાં.’ ‘કટલા
દ ં ુ ર હતા એ, કાચબાદાદા, આખી જ દગીમાં મ તો આવી અદ ત ુ વ
ુઓ કદ જોઈ નથી. પાછા પાણીની
બહાર ચાલો દાદા, આપણે ચાંદા – તારાની પાસે જ રહ જઈએ.’ કાચબો હસીને બો યો, ‘બેટા ઠં ડક, આપણે તો દ રયાની
ં ુ પાણીની બહાર ચાંદા – તારાની પાસે રહવા
ય ને, તો
ાસ જ નહ લઈ શક.
દર જ રહવા .ં ુ હા, મ હને બે મ હને વળ એકાદ વાર ઉપર આવવા ,ં ુ ને સપના
વા
દ ંુ ર
મ ના ચાંદા-તારાને જોઈ જવાના.’ આટ ં ુ કહ ને ભલો કાચબો ઠં ડકને ગામમાં પાછો લઈ ગયો. બી
માછલીઓની સાથે એને વહાલથી
વ ુ ડાવી.
અબરખનો ત કયો અને રતીની પોચીપોચી પથાર .
*viZiini jgitini& miinyiitia( ani! hk&kti –
upi!nF jini&
giti a^kmiI a^WixiHWWiia( *vioi! wi(d#^ jiNyii piC& ai viKiti! wi(d& *viZiinini& miinyitiia( j! aipiNii miinisimiI a^kie gie C!, ti!nii *vioi! wi(d^# liKiviinI# mini wiyI#. ai a^WixiHWWiiwi& wi(d( j#D( mi#D( C!, pir^ti# api!Xii C! k! *viZiininiI giQ&yiia(ni! mi(j pid& jiSi!. aimi ti( liKivii jiu ti( 100 wi& yi! viWi# C!, piNi ah&^ aij! miiAi 5-6 mi#Di upir j cicii} kr&SI#.
aipiNi! miiAi piIci j enF&yi( Wirivi&a! C&a! : aipiNi! Si&Kyii C&a! k! aipiNi! piIci enF&yi( Wirivi&a! C&a!. FoT&, sviiD, xiHviNi, gIWi ani! spiSi}. ai vigi&}krNi a!r&sT(Tlia! kr!lI# C!. piNi hk&kti a! C! k! aipiNi! 20 krtiI viWi# enF&yi( Wirivi&a! C&a!. hi, a! viiti siici& k! ai piIci enF&yi( mi#Kyi giNi& Sikiyi ani! anyi pi!Ti piHkir(miI vigi&}k{ti kr& Sikiyi. ciili( wi(di uDihrNi j(ea!, viitiivirNinI# tiipimiini, sk&e^gi krtiI simiyi! Sir&rni! sIti#li&ti riKivii Upirni& tirf KI!civi#, Bi#Ki, tirsi, gi*ti, piH!mi, sIvi!Dnii ai biWii j ani#Bivi(ni! timi! kyiI vigi&}k{ti krSi(? hvi!, vi@Zii*nik( a! tiirNi upir aivyii C!, k! mi#Kyi enF&yi( Sir&rnI# bi#ni&yiiD& sIciilini kr! C! ani! biik&ni& biWi& enF&yi( misti&ok Dviiri sIciili&ti C!.
aipiNi! migijni( miiAi 10
%
Biigi j upiyi(gimiI liea! C&a!: aipiNi! simiJa! C&a! k! aipiNi! aipiNii migijni(
miiAi Dsi Tki h&ssi( j upiyi(gimiI liea! C&a!. biik&ni& ni!vi# Tki hid} d&sk [siKiti ti*kti] Kiili& j C!. piNi D#Bii}gyi! a!vI# niwi&. ci!tii ani! migijniI aByiisi# vi@Zii*nik(a! ai viitini! mi#Kii}mi& giNiivi& C!. hk&kti a! C! k!, aipiNi! aipiNii simigiH migijni( upiyi(gi biWii j simiyi miiT! krtii h(ea! C&a!.
14
jyiir! aipiNi! k(e GiTniInI# *vixli!SiNi krtii h(ea! C&a! tyiir! aipiNii migijniI ci!tiik(oi( ani! ci!ti(piigimi Dviiri simigiH migij upir sititi a!k Kiisi piHkirnI# DbiiNi siji}yi C!. j! migij ani! ti!nii *vi*viWi Biigi(ni! kiyi} krvii ani! ti!mii siimi!li wivii sititi uSk!r! C!. ani! ai *kHyii si)wi& ti#cC kiyi(} Drmyiini piNi ciili# j h(yi C!. ai viiti ci!tii vi@Zii*nik( Dviiri aligi aligi li(k( upir a!mi.air.aie sk!ni j!vii piHyi(gi( kr&ni! siibi&ti krviimiI aivi& C!. hvi! aipiNi! aksmiitiniI k!simiI j(ea! ti( migijmiI wi(d& piNi eji wie h(yi ti( Sir&rniI anyi a^gi(ni! piNi gIBi&r ni#kSiini pih(^ci! C!. j( migijni( ni!vi# Tki h&ssi( upiyi(gimiI ni aiviti( h(yi ti( miiAi Dsi Tki Dviiri aipiNi& siimiinyi piHvi{*tia( j!vi& k!, bi(livi#, ciilivi# *vi. ni! k(e tikli&f ni pidvi& j(ea!. piNi aivI# witi# niwi&. miiAi a!k j viiti wi& simiJ Sikiyi k!, aipiNi# migij k!TlI# kimi kr! C!. migijnI# vijni yi#viini vyi*ktiniI Sir&rniI k#li vijniniI miiAi bi! Tki j!TlI# j h(yi C! piNi Sir&rni& k#li gli#k(z ani! a(*ksijnini& jRr&yiitiniI *visi Tki miiAi ani! miiAi migij viipir& jiyi C!. hivid} yi#ni&visi&}T&niI piHf!sir *vi*liyimi j!msi! j! Dsi Tki migij vipiriyi C! ti!niI *vioi! liKyI# C! ti! migijni& ‘si#Si#pti Ximitii’ *vioi!ni& viiti kr& C!, j!ni! aipiNi! ‘miini*sik uji}’ giNi& Sik&a!.
ci&nini& mihini *Dviili a^ti*rXi miIwi& j(e Sikiyi C!: ti!miI k(e SIkini! Swiini niwi& k! ci&nini& *Dviili a! a!k mihini ani! mihikiyi swiipityini( aDBi$ti nimi$ni( C!. piNi Si# a! a^ti*rXi miIwi& j(e Sikiyi C!? ti( jviibi C!, nii. cIFni& Wiriti& upir j! a^ti*rXi yiiAi&a( C!. ti!a(a! a! viitini& pi#*oT kr!li& C! k! cIFni& sipiiT& upirwi& j! FSyi D!Kiiyi C! ti! ciienii giHInd k!niili niimini& niD&nI# C!. nih& k! cini&nini& *Dviili. hk&ktimiI ai *kviD^*ti 18mi& siD&niI ci&niniI li(k(a! f!liivi!li&. j! simiyi! hj# k(ea! avikiSimiI sifr Ki!d& j nih(ti&. hvi! wi(d& hk&kti( upir nijr kr& liea!... ci&nini& *Dviilini& lIbiie Bili! 13.17 miieli h(yi pir&ti# sir!riSi pih(Lie 6 mi&Tr C!. j! cIF upirwi& j(vi& a!Tli! bi! miieli D#rwi& a!k miinivi viiLni! j(vi(.
liili r^gi aIKiliini! Bidkivi! C!: aipiNi! si)a! j(yi!lI# C! k!, liili r^ginI# kpid# aIKiliini& siimi! hliiviviiwi& aIKili( gi#ssi! wie jiyi C!. piNi sityi a! C! k! biLD k! aIKilii r^gi a^Wi h(yi C!. aIKiliini& aIKi(ni& siimi! timi! k(epiNi r^gini# kpid#^ riKi& hliiviSi( a!Tli! a! a!mi simijSi! k! ti!ni& upir k(e h#mili( krvii aivi! C!, ti!wi& ti! pi(tiinii svibiciivimiI ti!ni& piiCL D(d! C!. ai viiti vi@Zii*nik r&ti! si&WWi wiyi!li& C!.
*vijL& a!k j jgyiia! fr&wi& niwi& pidti&: ai a!k tiDni Ki(T& miinyitii C!. aij si#Wi& a!vi# j(viimiI aivyI# C! k! Ki#bi mi(Ti vi{Xi( ani! emiirti(ni! *vijL& si(wi& viWi# *niSiini biniivi! C! ani! ai biWii pir a!k wi& viWi# viir *vijL& pid& h(viinii pi#riviia( C!. ami!r&kiniI a!mpiiyir sT!T *bild&^gini& aiisipiisiniI *vistiirmiI Dr ci(miisiimiI 25 wi& viWi# viir *vijL& pid! C!. ti!miI a!k viiviiz(di Drmyiini miiAi 30 mi&ni&TmiI 8 viKiti *vijL& pid!li& C!.
15
piik} r!^jr r(yi si#li&vini ani! si#ti(yi# yiimigi#ci& ai a! niimi( C! j!ni& upir siiti- siiti viir *vijL& pid& h(vii CtiI Jvitii rh& giyi!lii ani! binni! kminisi&bi( h&r(Si&mii ani! niigiisik&niI pirmiiNi#bi(^bi *visf(TmiI miiyii} giyii. ai binni!ni& ni(^Wi titkili&ni gi&ni&z vild} r!k(d}miI li!viiyi!li& C!.
a!*nTbiiyi(*Tk Dviia( viiyirsini! piNi miir& niiKi! C!: Q^d& h(yi k! girmi& Dr!k mi)simimiI fli$ j!vii aligi aligi viiyirsi pi(tiini# Si*kti piHDSi}ni krtiI j rh! C!. aipiNi! jyiir! d(kTr piisi! jea! C&a! tyiir! mi(T! Biigi! a!*nTbiiyi(*Tk Dviia( aipi! C!. hk&ktimiI ai Dviia( miiAi ci(kksi piHkirniI bi!kT!*ryii upir j pi(tiini( kibi# mi!Lvi& Sik! C!. ai piHkirni& Dviia( viWi# li!viiwi& aipiNI# Sir&r ti! Dviini! ani#k#L witI# jiyi C!. j!wi& a! Dviia( jRr pid! tyiir! Sir&r upir asir kirk rh!ti& niwi&. ti( k!Tliik k&ssiia(miI viiyirsini& asir h!QLnii r(gi(miI a!*nTbiiyi(*Tk li!viiwi& *vipir&ti asir( piNi witi& j(vii miL! C!. ai pi*r*swi*tini! ‘si#pirbigi’ tir&k! a(LKiviimiI aivi! C!. a!k ah!viili ani#siir miiAi BiirtimiI j viiyirsiniI r(gi(miI Dr vioi!} 10 liiKi krtiI viWi# *spiH*skSini a!*nTbiiyi(*Tk Dviia(nii liKiviimiI aivi! C!. mi(T!Biigi! d(kTr li!bi T!sT krivyii *vinii j a!*nTbiiyi(*Tk Dviia( aipiviinI# SiR kr& D! C!, j! k(epiNi sIj(gi(miI viiyirsini! miir& Sikvii miiT! pi#rtI# niwi& ani! DD&} miiT! ni#kSiini ktii} C!.
-
upi!nF jini&
k(li!j pi#r& wiyiini! aij! 20 vioi} pisiir wiyii tyiir! *viti!lii simiyi upir nijr niiKi# C# ti( wiiyi C! k! aijni& yi#vii pi!q& krtiI a! viKiti! piNi k!TlI# aigiL *viciirtii. 19-20 vioi} pih!lii BiivinigirmiI a!k miiAi enTrni!T siiyibir k!f! SiR wiyi!li(. ti! simiyimiI a!k kliikniI 150 Rpi&yii Kici&}ni! piNi enTrni!Tni& piipii-pigili& miiNi& C!, a! piNi mih&niimiI 4-5 viir aci#k jviini#. bIWiiNi nih& piNi D#ni&yiini! nivii yi#gimiI piHvi!Siti& j(viiniI umIgi ani! j(mi siiwi! k!, SI#- SI# nivi#^ aivi! C!. tyiir! hj# gi#gili kDici SiRaitiniI tibikki hti#, yiih# swiipi&ti sici}a!nJni hti# ani!! f!sibi#k D#rni#^ Bi*vioyi hti#. tyiir! e-mi!eli a!dV!si biniivi& D#ni&yiiBirmiIwi& jiti-Biitini& miih&ti&a( mIgiivitii ani! D&liwi& D(sti( siiwi! a! miih&ti&ni& jyiifti yi(jtii. amiiR riAi&nI# bi!siviinI# swiL hti# a!k j#ni#-pi#riNI# Bi&stii [piirsi& li(k(nI# smiSiini]. ritiniI 9 viigi! a!Tli! cii bIWiivi&ni! ni&kL& pidviinI#. tyiI miiAi h(ea! ami! 2-3-4 mi&Ai(, 8-10 k#tiri, ci&rni&^FimiI pi(q!li& kbir(, D#r liiL& krtiI Si&yiiLniI aviij( ani! SIiti viitiivirNini! ci&rtii timiriniI kk}Si aviij(. kbir upir amiir& Ziini gi(*oQni& mih!f&li jimiti&. D!SiD#ni&yiini& viiti( ani! simiij miiT! SI# kr& Sik&a! ti!ni& cicii}a( ciiliti&. j! mi(T! Biigi! cicii} j rh!vii piimiti&. kyiir!k k^ek krtii ti( a!ni( utsiih *Dvisi( si#Wi& *Dmiigini! tir(-tiiji riKiti(. [cii ni& ci#sk& siiwi! kyiir!k a!vi& mijik piNi witi& k! aipid! a!kiD cii viWiir! liivivi& j(ea! j!wi& kDici aipiNini! cii pi&tii j(eni! kbirmiI pi(q!lii k(e Jvini! cii ni& tilibi liigi! ti( aipiNini! GiT! nih&.] BiTkvi#-Bimivi#-rKidvi# a!j Jvinini( mi#L mIAi hti(. k(e piNi aiyi(jni *vinii k! pi@siini& j(giviie kyii} *vinii ni&kL& pidtii. a!k viir a!k mi&AiniI mi&Ai ni& mi#liikiti vi!Li siIBiLyi# k! ni@ni&tiili miji aivi! a!vi& jgyii C!. bisi, aipid! bi&j# SI# j(ea!? bi&ji mi&Ai h&r!nini! siviir! 10 viigi! viiti kr& ani! 12 viigi! bi!yi BiiebIWi( KiBi! k(wiL( ani! D!Si mi(kL( a!mi ni&kL& pidyii. gi#gili mi!pi ti( hj# piirNiimiI piNi nih(tii j#litii. siiri r(d mi!pi piNi upilibWi nih(tii. Biirti&yi r!lini& a(niliieni r&zvi!}Sini piHNiili& hj# aIgiL&niI vi!q! giNI& Sikiyi ti!vii mihikiyi Sih!r( pi#rti& miyii}*Dti hti&. j#Di-j#Di rijyi(ni& sirkir& bisi(miI sifr Ki!dtii-Ki!dtiI Biivinigirwi& vid(Dri- uDyipi#r- jyipi#r wieni! *Dlh& pih(^cyii. rstiimiI bisi(miI k!Tk!Tliiyi miiNisi( BiNi!lii-aBiNi D!Si& h(yi k! viNirigi& biWii li(k( siiwi! gippii gi(oQ& krtii krtiI ti!nii JvinimiI d(k&yi# kr& li!viini( mi(k( zdpi& li!tii. JvinimiI d(k&yi# krvI# a!Tli! a! li(k(ni& a^giti J^Dgi& jiNiviini& viiti nih& piNi ti!niI JvininiI ani#Bivi( ti!nii Jvinini& simisyiia( ti!mij sIGioi}ni& zrmir jiNiviini& JJ*vioii. ai biWI# jiNiviiwi& j#Di-j#Di piHD!SiniI li(k( *vioi! jiNiviini&- ti!a(ni! aligi FoT&wi& j(viini& ani! ti!mini& liigiNi&a( mih!si#si krviini( mi(k( miLti(. li(k( siiwi! j!mi j!mi viitii}liipi krtiI giyii ti!miti!mi amini! amiir& a^giti simisyiia( Xi#lik liigivii miId&. tyiirwi& aijsi#Wi& a!j viiti miiT! miir& miwiimiNi a!j viiti miiT! ciili# C! k! li(k(ni! li(k( siiwi! j(d&ni! li(k(niI kimi( k!mi sirL biniivi& Sikiyi? 20 vioi} piC& hvi! liigi! C! k! miir( a! piHyitni hvi! piiTi upir cid! C!.
16
rKidvii ni&kL# tyiir! swiini&k li(kJvinini& siiwi! tyiInii piyii}virNi, vinispi*tia(, piHiNi&a(, piiliti# piHiNi&a(ni& jiti(, jmi&ni, li!viitii piik ani! Kiisi kr&ni! tyiIni& *vioi!Si Kiivii liiyik Siikihir& viinigi&a( [viinigi&a( piHtyi!ni( ligiivi ti( biHiMNi sihj C!. j( KiiviinI# j(eni! liliciiyi nih& ti( a!ni! biHiMNini& vyiiKyiimiI h#^ niwi& bi!siid& Sikti(]. jiNi& li!vi&j(e li!vi& ani! ani#Bivi& li!vi&. rstiimiI jyiI j! miL! ti! Kiie li!viinI#, gimi! tyiI piiNi& pi& li!viinI#, gimi! tyiI airimi kr& li!viini(. k!Tli&k viir ti( a!vi# piNi biniti# k! j^gili(miI rKidvii gyii h(ea! ani! piiNi& tirsi liigi! a!Tli! jyiI Kiibi(ci&yiimiI j^gili& piHNi&a( piiNi& pi&vii aivitii h(yi a! j Kiibi(ci&yii miIwi& pisi&ni( li#C!l i mi!lii Gi!lii hiwi Rmiili ni# giLNI# biniivi& piiNi& pi& li!viinI#. Kiibi(ci&yiinii a!k C!d! ami! piiNi& pi&tii h(ea! ani! bi&ji C!d! hrNi piiNi& pi&tii h(yi. ai r&ti! piiNi& pi& ni! cicii} krtiI k!, Rmiiliwi& giL!lI# piiNi& ci(KKi# hti# k! si&Wi# j pi&WI# h(yi ti( viWi# ci(KKi# h(ti. [hvi! aiivi& giyi!lii aiWi#*nik *flTr(a! nivi& pi!q&ni! niij#k tibi&yitini& biniivi& D&Wi& C!.] aiTli& biWi& pir!Ja( piiLvii CtiI Kiiviini! li&Wi! k! gimi! ti!vi# piiNi& pi&viiniI li&Wi! k(e r(gi( wiyii h(yi ti!vi# yiiD ti( niwi& j piNi aij! 40 ni& umir! piNi *Sih(rni( *Sih(r&miitiini( d#^gir cidtii ciir mi&ni&Twi& viWi# simiyi niwi& liigiti(. miir( aiSiyi aijni& pi!q&ni! nibiL& giNiviini( niwi& piNi a!k viiti ci(kksi KiTk! C! k! ai pi!q& piisi! biWi& j aiWi#*nik siviliti( C! piNi siihsi&ktiini( aBiivi C!. kDici ti!miI viIk aijkilinii miiti *pitiini( j h#^ giNi&Si. ti!ni# a!k sirsi uDihrNi aipivi# mini! gimiSi!. vi!k!Sini Drmyiini h#^ *viZiini, TV!k&^gi ani! j^gili sifir& j!vi& piHvi{*tia( kriviti( h(u C#^. wi(di *Dvisi pih!lii a!k yi#viini miitii ti!nii CQi Wi(rNimiI aByiisi krtiI biiLk miiT! *viZiinini& vi!k!Sini piHvi{*tia(niI pi#CpirC miiT! aivi!li. a!miNi! simiyi pi#Cyi(, mI! siviirniI 10 wi& 12.30 khyI#. ti!miNi! ti#rti j khyI# k!, ‘ timi! 12.30 viigi! C(d( ti( tyiir! ti( Ki#bi j tidk( h(yi. biiLkni! visimi# ni( liigi& jiyi? bi&j( k(e simiyi niwi&?’ ai siIBiL&ni! mini! miiR biiLpiNi yiiD aivyi# k! uniiLinii vi!k!SinimiI giimid! je Bir bipi(r! Ki#lii pigi! Ki!tir(miI rKidtii, bii giimini& a^Dr Si(Wyii piC& kyiIkwi& Kibir miL! k! e biWii BiiebIWi( ti( fliiNiiBiieni& viid& tirf jtii j(yii htii. Si(WiKi(L pi#r& wiiyi, siIj! rKid&ni! Gir! pih(ci&a! bii ti!ni& aigivi& Si@li&miI simijivi!, piNi a!ni! piNi Kibir j h(yi kili! piiCi a!ni# a! j wiviinI# h(yi. k!TlI# rKidtii k! *Dvisi T#^k( liigiti(. siili# ti( piNi amini! k(e *Dvisi k!mi visimi# nih& liigyi# h(yi? a!k tirf si#rj ani! bi&J biij# ami! mi&Ai(ni& T(Lk&. bi!yi jiNi! siimisiimi! aivyii h(ea! a!mi h(yi, piNi bi! miIwi& k(e wiikti# nih&, ani! aijniI biiLk(ni! visimi# liigi& jSi! ti( ai d^#giria( ti( vi!rini pidyii rh!Si! ni!? kDici a!Tli! j liigi! C! k! j^gili( ujjd wivii miIdyii C! ani! d#^giria( Sih!r(niI rstiia( biniivivii kimi aiivi& rhyii C!. j^gili(nI# swiini si&mi!nTniI j^gili(a! li&Wi# C!. kirNi k!, vi#Xi h(yi k! piwwir ti!ni! piNi j( biiLkni( niij#k spiSi} miLSi! ti( JvIti wie uQSi!. … ti( ciili( miiri biili*miAi( mi(biieli ani! T&vi&ni& D#ni&yiimiIwi& a!k d(k&yI# piHk{*ti tirf kr& j(ea!. a!k viir miir& siiwi! ciili( piC& mi(biielimiI mi( vIk(d&ni! kr!li& si!lf&a( timini! Xi#llik liigiSi!. timini! j liigiSi! k! ai ti( siilii k^ek ni&J}vi D#ni&yiimiI Birie giyii htii ani! aipiNi! miiNisi miT&ni! miiAi giHihk bini& giyii htii. Dr!k k^pini& aipid& miiwi! kligi& Ki(si&ni! mi#Rgi( biniivivii piHyitni kr! C!. ciili( fr&wi& a! d#^giria(ni! ti#Ttii ani! j^gili(ni! ujjd witii aTkivi&a!. a! biWii miiAi a!k timiiri j!vii biiLkniI niij#k spiSi} miiT! tirsi& rhyii C!. ciili( jea! j^gilimiI rKidvii ani! d#^giria( KI#Dvii… [Kiisi niI!Wi: j^gili k! d#^giria(miI rKidvii-BiTkviini& ecCi Wirivitii biiLk( k! a!vii viili&a( k! j! pi(tiinii sItiini(ni! ai vi!k!SinimiI piHk{*tini& piiQSiiLimiI mi(klivii ecCtii h(yi awivii pi(ti! piNi siiwi! aivivii ecCtii h(yi ti!a( miir( sIpik} kr& Sik! C!. biWiini! ani#k#L a!vi# k(e swiL pisID kr& tyiI e-vild} wi& D#r AiNi *Dvisini& Kiisi a!k piHviisi yi(jviini& ecCi C!. jyiI mi(biieli/ li!piT(pi/ aiepi(d j!vii biWii j gi!z!T piH*tibI*Witi rh!Si!. ai viiti miiAi piHk{*tini& niJk jvii ecCtii li(k( miiT! j C!. k(e vyiipiir&k h!ti#wi& niwi&. miiAi sirKi& *viciirsirNi& viiLi li(k( a!kQi wiiyi ani! vi@cii*rk viiTk& vih!viir ciili# wiiyi.] …
17
18
19
ONE IN-HAND IS WORTH TWO IN-BUSH One day a fisherman went for fishing to a river as usual. He casted his net into the river and sat waiting for the fish to get into it. After some time, he drew up the net and saw a tiny fish in it. He took the fish out and put it into his basket. He was about to cast his net again into the river when the tiny fish begged him, "Sir, please put me back into the river otherwise I shall die. I am very small and of little use for you and if you put me back in water then, after a few days, I shall grow big and then, you can catch me again and I shall be more useful to you then." The fisherman said, "Oh no! Once I have caught you, how can I let you go like this because later I may never catch you again. I am not that foolish." So, the fisherman was wise enough and didn't give up the certain for something uncertain.
You Can't Please Everyone One day a man was going to market with his son and his ass. they met a couple on the way. "Why walk when you have an ass to ride?" called out the husband, "seat the boy on the ass." "I would like that," said the boy, "help me up father." And the father did that willingly. Soon they met another couple. "How shameful of you!" cried the woman, "let your father ride, won't he be tired?" So, the boy got down and the father rode the ass. Again they marched on. "poor boy", said the next person they met, "why should the lazy father ride while his son is walking?" So, the boy got onto the ass too. As they went on, they met some travellers. "How cruel of them!" They are up to kill the poor ass." cried one of the travellers. Hearing this, the father and the son got down. Now they decided to carry the ass on their shoulders. As they did so, the travellers broke into laughter. The laughter frightened the ass. It broke free and galloped away.
MORAL: You can not please everyone 20
-
Upendra jani
What is the most poisonous animal in the world? Poisonous (actually venomous) animals will generally use their venom to stun or kill other animals so they can eat it. They may also use it as a defense against predators. Despite what you may have heard, the “Daddy Long Legs” spider is not the most venomous animal at all. Some types are non-venomous and others have very little venom – and they are not even spiders! So what is the most venomous animal? That title goes to the venomous arrow frogs of the rainforest. A drop of their venom the size of a pin head could kill a human. Just holding them is taking a risk on your life. Luckily, they have bright colors to alert you to their venomous status. By the way, when it comes to venom, the Blue Ring Octopus is a close contender for most poisonous.
Is a zebra white with black stripes or black with white stripes? Unfortunately, there is no true answer to this perplexing question. The reason is because the answer to this question comes down to a person’s perspective. Many zoologists would say that a zebra is white because its stripes end towards the belly and the belly is mostly white. Others would say that a zebra is black because if you shaved all the fur off a zebra the skin is, surprisingly, mostly black. So the answer actually depends on who you ask and how you want to look at a zebra.
Why is the sky blue? We have all wondered, at some point, why the sky is blue. Now is the time to find out – after all, someday your kids will probably ask YOU why the sky is blue! Ready? The light that comes from the Sun is white. That white light is actually a mixture of all colors, but because they are mixed up we don’t see the separate colors just the white sunlight. As the sun’s light passes through our atmosphere, the light becomes scattered by all the air and particles such smog and dust. The part of the sunlight that gets scattered the most is the blue part. That means that the blue gets separated from the other colors and we get a blue sky! At sunset or sunrise, the sun is at a very low angle, so the rays pass through even more molecules and particles. This scatters the light even more, separating red, orange and yellow from the white light. The more particles, the more scattering. 21
What would a compass point to is you were at the North Pole? Believe it or not, there are actually TWO North Poles – the one at the top of the earth and what is known as MAGNETIC NORTH. Magnetic north is actually in northern Canada, and that is where compasses point to. Now, on to your question…if you were standing exactly on top of the magnetic north pole, your compass would point nowhere in particular since the place it is used to pointing to is at your feet! You should know that finding magnetic north is not always easy – the spot is actually moving about 10 miles northwest every year. Since it was discovered in 1831, magnetic north has traveled many miles from its original spot!
Is a tomato a fruit or a vegetable? To really figure out if a tomato is a fruit or vegetable, you need to know what makes a fruit a fruit, and a vegetable a vegetable. The big question to ask is, DOES IT HAVE SEEDS? If the answer is yes, then technically, (botanically) you have a FRUIT. This, of course, makes your tomato a fruit. It also makes cucumbers, squash, green beans and pumpkins all fruits as well. Along with the fruit from a plant or tree, we can often eat the leaves (lettuce,) stems (celery,) roots (carrots,) and flowers (broccoli.) Many of these other parts of the plant are typically referred to as VEGETABLES. Now don’t go looking for tomatoes next to the oranges in your grocery stores; fruits like tomatoes and green beans are usually (alas, incorrectly) referred to as “vegetables” in most grocery stores and cookbooks. Did you know… A tomato is the official “vegetable” of New Jersey and the official fruit (and vegetable) of Arkansas.
What is the largest insect in the world? If you are creeped out by bugs, brace yourself. Insects can get pretty big, but what is the largest insect in the world? “Largest” is a relative term. A mouse is large to a flea, but not to a giraffe. So there are several different ways of measuring the size of an insect, most people would consider the largest insect to be the bulkiest and in this case the champion insect is the Acteaeom Beetle or Rhinoceros Beetle (Megasoma actaeon) from South Americ. The male beetles can be 9cms long by 5cms wide by 4cms thick…that’s one bulky bug! Rhinoceros Beetle If you want to measure largest by overall size, check out the South American Longhorn Beetle (Titanus giganteus) these giants can be over 16cms in body length (not including antennae)
22
South American Longhorn Beetle One other beetle, the Hercules Beetle, (Dynastes hercules) is also well known for reaching 16cms in length though it is not nearly as heavy. Hercules Beetle By the way, insects are larger in other ways, the longest insect in the world is the Stick-Insect (Pharnacia serritypes), the females of which can be over 36cm long.
Why do our toes get wrinkled in the tub? Believe it or not, scientists have debated this question of wrinkly toes and fingers for quite some time. Most of the skin we see on our bodies is actually dead skin! Our fingers and toes have especially thick layers of this dead skin (also called keratin.) When we get in the bath tub or pool, those dead skin cells absorb water. Just like a dry sponge absorbing water, the skin grows slightly in size and it begins to wrinkle. The longer you stay in the water, the more wrinkled your toes and fingers get! By the way, warm water usually wrinkles skin faster than cold water. It’s worth noting that new research points to our bodies actively wrinkling our fingers and toes to give us better grip. Some studies show that people that have neurological problems with their fingers or toes do not wrinkle up as much.
Why do we cry when we chop onions? Ever cut an onion and started tearing up? Most people do. It turns out when you cut an onion, it releases a gas called, ready for this, Propanethiol S-oxide. When mixed with certain enzymes in the onion, it creates a sulfur gas. These gases then get to your eyes and create a mild acid which irritates the eyes. Normally, your body would signal you to close your eyes. This, of course, is not a good idea if you are cutting an onion. The next best thing your eyes can do is to make tears to protect the eyes. Rubbing your eyes is a bad idea, since your hands are likely full of the tear making onion juice. So how do you keep from tearing up? There are many theories out there. I’ve heard some have had luck burning a candle near the chopping site. (Don’t try that without an adult.) Wearing safety goggles, however, should reduce the tears every time.
What is the difference between food chain and a food web?
FOOD CHAINS FOLLOW A SINGLE PATH AS ANIMALS EAT EACH OTHER.
EXAMPLE:
THE SUN provides food for GRASS The GRASS is eaten by a GRASSHOPPER The GRASSHOPPER is eaten by a FROG The FROG is eaten by a SNAKE The SNAKE is eaten by a HAWK. 23
FOOD WEBS SHOW HOW PLANTS & ANIMALS ARE INTERCONNECTED BY DIFFERENT PATHS.
EXAMPLE:
TREES produce ACORNS which act as food for many MICE and INSECTS. Because there are many MICE, WEASELS and SNAKES have food. The insects and the acorns also attract BIRDS, SKUNKS, and OPOSSUMS. With the SKUNKS, OPPOSUMS, WEASELS and MICE around, HAWKS, FOXES, and OWLS can find food. They are all connected! Like a spiders web, if one part is removed, it can affect the whole web.
FOOD WEBS show how plants and animals are connected in many ways to help them all survive. FOOD CHAINS follow just one path of energy as animals find food.
24