Έκθεση για την ελληνική οικονομία του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών by Left

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH

Η Ελληνική Οικονομία 3/16

Τριμηνιαία Έκθεση Αρ. Τεύχους 85, Οκτώβριος 2016

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Οι Συγγραφείς Η ανάλυση της πορείας της Ελληνικής Οικονομίας αποτελεί προϊόν συλλογικής εργασίας των ερευνητών του ΙΟΒΕ. Τα κείμενα αυτά είναι ανυπόγραφα και οι απόψεις που εκφράζονται αποτελούν τη συνισταμένη των διαφόρων αντιλήψεων και απόψεων. Επίσης, οι απόψεις που εκφράζονται εδώ δεν ανταποκρίνονται κατ’ ανάγκη προς αυτές των οργανισμών που υποστηρίζουν, χρηματοδοτούν ή συνεργάζονται με το Ίδρυμα. Το IOBE Το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών είναι ιδιωτικός, μη κερδοσκοπικός, κοινωφελής ερευνητικός οργανισμός. Ιδρύθηκε με σκοπό να προωθεί την επιστημονική έρευνα για τα τρέχοντα και αναδυόμενα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και να παρέχει αντικειμενική πληροφόρηση και να διατυπώνει προτάσεις οι οποίες είναι χρήσιμες στη διαμόρφωση πολιτικής.

Απαγορεύεται η με οιονδήποτε τρόπο ανατύπωση ή μετάφραση οποιουδήποτε μέρους της μελέτης, χωρίς την άδεια του εκδότη. Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (IOBE) Τσάμη Καρατάση 11, 117 42 Αθήνα, Tηλ. (+30210 9211200-10), Fax:(+30210 9233977) http://www.iobe.gr

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ .................................................................................................................. 5 ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΟ ΣΤΟΝ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟ ΟΡΙΖΟΝΤΑ .................................. 7 1.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ........................................................ 11

Μικρή εξασθένιση της παγκόσμιας ανάπτυξης το 2016, αβέβαιη η επιτάχυνσή της το επόμενο έτος ............................................................................................................. 11 Προς τα κάτω αναθεώρηση της ύφεσης στο πρώτο τρίμηνο το 2016, συνέχισή της με τον ίδιο ρυθμό στο επόμενο τρίμηνο .................................................................................. 12 Ανακοπή της πτώσης του ΑΕΠ στο δεύτερο εξάμηνο του 2016, προοπτικές ανάκαμψης το 2017 ...................................................................................................................... 14 Υπέρβαση στόχων του Κρατικού Προϋπολογισμού από συγκράτηση πρωτογενών δαπανών και υπέρβαση εισπράξεων έμμεσων φόρων ................................................................... 19 Προσχέδιο Κρατικού Προϋπολογισμού 2017: Έμφαση σε φορολογικά έσοδα και μειώσεις εγγυήσεων για την επίτευξη των στόχων ...................................................................... 20 Επιβράδυνση της υποχώρησης της ανεργίας στο τρέχον εξάμηνο, συνέχιση της πτώσης της με σταθερό ρυθμό το 2017 ......................................................................................... 20 Αποπληθωρισμός έως το τέλος του 2016, αύξηση τιμών κυρίως από έμμεσους φόρους και άνοδο τιμής πετρελαίου το ερχόμενο έτος .................................................................... 21 Ειδική Μελέτη: «Οικονομικές επιδρά-σεις από την ιδιωτικοποίηση του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς» .................................................................................................................. 22 2.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ................................................................................. 23

2.1

Τάσεις και Προοπτικές της Διεθνούς Οικονομίας .................................................. 23

2.2

Το οικονομικό περιβάλλον στην Ελλάδα ............................................................. 35

Α) Οικονομικό κλίμα ................................................................................................... 35 Β) Δημοσιονομικές εξελίξεις και προοπτικές στο οκτάμηνο Ιανουαρίου – Αυγούστου 2016 ...................................................................................................................... 43 3.

ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ............................................................................... 51

3.1

Μακροοικονομικές Εξελίξεις............................................................................... 51

3.2

Εξελίξεις και προοπτικές σε βασικούς τομείς της Οικονομίας ................................. 77

3.3

Εξαγωγικές Επιδόσεις της Ελληνικής Οικονομίας.................................................. 88

3.4

Απασχόληση – Ανεργία ..................................................................................... 95

3.5

Τιμές Καταναλωτή ......................................................................................... 104

3.6

Ισοζύγιο Πληρωμών ....................................................................................... 109

Οικονομικές επιδράσεις από την ανάπτυξη της περιοχής του Ελληνικού................... 117

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ................................................... 123

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το ΙΟΒΕ εκδίδει την τρίτη έκθεσή του για το 2016, στο πλαίσιο των περιοδικών επισκοπήσεων της ελληνικής οικονομίας. Πραγματοποιείται σε μια περίοδο στην οποία έχουν γίνει αισθητές στην ελληνική οικονομία οι θετικές επενέργειες της ολοκλήρωσης της πρώτης αξιολόγησης του τρίτου Μνημονίου, όμως είναι αυξημένη η ανησυχία για το μείγμα της ακολουθούμενης οικονομικής πολιτικής. Ιδιαίτερα κρίσιμο γεγονός προσεχώς θα είναι η διαπραγμάτευση για το δημόσιο χρέος, στη βάση της απόφασης του Eurogroup της 25ης Μαΐου 2016. Όπως όλες οι εκθέσεις του ΙΟΒΕ, και αυτή αναπτύσσεται σε τέσσερις ενότητες, ενώ συνοδεύεται από το Παράρτημα διαρθρωτικών δεικτών, στο πλαίσιο της ποσοτικής παρακολούθησης της στρατηγικής της Λισσαβόνας. Προηγείται κείμενο στο οποίο εξετάζεται το εάν, κατόπιν και της ολοκλήρωσης της πρόσφατης αξιολόγησης, δημιουργούνται στην οικονομία οι συνθήκες για αναπτυξιακή στροφή της μεσοπρόθεσμα. Οι υπόλοιπες ενότητες περιλαμβάνουν τα εξής: Η πρώτη ενότητα αποτελεί τη συνοπτική επισκόπηση της έκθεσης, στην οποία παρουσιάζονται τα βασικά σημεία της, που αναλύονται λεπτομερώς στις επόμενες ενότητες. Η δεύτερη ενότητα εστιάζει στο γενικότερο οικονομικό περιβάλλον και περιλαμβάνει: α) την ανάλυση του διεθνούς περιβάλλοντος στο δεύτερο τρίμηνο του 2016, καθώς και τις προοπτικές για το υπόλοιπο του έτους, με βάση την πλέον πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, καθώς και στοιχεία άλλων διεθνών φορέων β) την αποτύπωση του οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα στο τρίτο τρίμηνο φέτος, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ερευνών οικονομικής συγκυρίας του ΙΟΒΕ, γ) την αποτίμηση υλοποίησης του Κρατικού Προϋπολογισμού το 2016, έως τον Αύγουστο, καθώς και την παρουσίαση των βασικών μεγεθών από το Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2017. Η τρίτη ενότητα εστιάζει στις επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας στο πρώτο εξάμηνο του 2016. Χαρτογραφείται καταρχάς το μακροοικονομικό περιβάλλον (εξέλιξη βασικών μακροοικονομικών μεταβλητών στο α΄εξάμ. 2016) και παρουσιάζονται οι τάσεις του στο υπόλοιπο του τρέχοντος έτους. Καταγράφονται οι εξελίξεις σε βασικούς παραγωγικούς τομείς του πρώτους έξι μήνες του 2016, ενώ παρουσιάζονται οι εξαγωγικές επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας στο αρχικό επτάμηνο φέτος. Κατόπιν, αποδελτιώνονται οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας στο δεύτερο τρίμηνο του 2016. Επίσης, αναλύεται η τάση του πληθωρισμού στο οκτάμηνο Ιανουαρίου - Αυγούστου. Η ενότητα ολοκληρώνεται με την αποτίμηση του ισοζυγίου πληρωμών στην περίοδο Ιανουαρίου – Ιουλίου του 2016. Στην τέταρτη ενότητα παρουσιάζεται ειδική μελέτη του ΙΟΒΕ, για τις οικονομικές επιδράσεις από την ανάπτυξη της περιοχής του Ελληνικού. Σε μεθοδολογικό επίπεδο, η έκθεση αναφέρεται και στηρίζεται σε στοιχεία που ήταν διαθέσιμα μέχρι τις 07/10/2016. Η επόμενη τριμηνιαία έκθεση του ΙΟΒΕ για την ελληνική οικονομία θα εκδοθεί στα μέσα Ιανουαρίου του 2017. 5

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΟ ΣΤΟΝ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟ ΟΡΙΖΟΝΤΑ Όπως ήταν αναμενόμενο, η ελληνική οικονομία ανακάμπτει σταδιακά από την ύφεση που διαρκεί από το 2015, μετά τη βραχύβια ήπια ανάκαμψη του 2014, και κινείται στο δεύτερο μισό του έτους προς θετικούς ρυθμούς, έχοντας απορροφήσει ένα μέρος από τις έντονες αναταράξεις που επήλθαν με επίκεντρο τον Ιούλιο του 2015. Ο δείκτης οικονομικού κλίματος που καταγράφει το ΙΟΒΕ είναι συνεπής με αυτή την εξέλιξη. Συνολικά, για το τρέχον έτος προβλέπεται οριακή ύφεση. Αυτή η βελτίωση σχετικά με το αμέσως προηγούμενο χρονικό διάστημα είναι φυσικά ευπρόσδεκτη, χωρίς να μπορεί να ξεφύγει από την προσοχή μας ότι η ελληνική οικονομία παρουσιάζει τους χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη για δεύτερο έτος στη σειρά, την ώρα ακριβώς που μια στροφή σε υψηλούς ρυθμούς είναι αναγκαία και επείγουσα. Αναφορικά με τη δυναμική που αναπτύσσεται, τα επιμέρους δεδομένα κατά τους τρέχοντες μήνες είναι, όπως είναι ίσως φυσιολογικό, μεικτά. Συνδυασμός διαφορετικών θετικών και αρνητικών παραγόντων, όπως η ευνοϊκή επίδραση που είχαν εξωτερικές εξελίξεις στις αφίξεις τουριστών στο δεύτερο μισό του καλοκαιριού, οι χαμηλές τιμές ενέργειας διεθνώς, η αυξημένη τάση καταγραφής συναλλαγών δραστηριότητας λόγω χρήσης ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής, η τάση αναπλήρωσης αποθεμάτων από τις επιχειρήσεις, η επίπτωση της αύξησης των φορολογικών συντελεστών, η επιβάρυνση του ευρωπαϊκού επενδυτικού κλίματος λόγω του δημοψηφίσματος στο Ην. Βασίλειο, και ασφαλώς η δυσχέρεια χρηματοδότησης, η υψηλή φορολόγηση και η παρατεταμένη αβεβαιότητα οδηγούν από κοινού σε μια σύνθετη εικόνα χωρίς ισχυρή τάση στο μακροοικονομικό και δημοσιονομικό επίπεδο. Η τελική έκβαση για την ανάπτυξη στο έτος δύσκολα μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια με βάση τα εκ του παρόντος διαθέσιμα στοιχεία. Όμως, στη βάση των διαθέσιμων δεδομένων, ο ετήσιος πραγματικός ρυθμός ανάπτυξης για το έτος φαίνεται ότι θα κυμανθεί σε περιοχή οριακά δυσμενέστερη από ό,τι προβλέπεται από τον προϋπολογισμό και το πρόγραμμα και σε περιοχή που δεν οδηγεί σε ανατροπές την εκτέλεσή τους. Αν και η ακριβής τιμή που θα λάβει τελικά η μέτρηση του ρυθμού ανάπτυξης το τρέχον έτος έχει γίνει πρόσφατα αντικείμενο σημαντικού ενδιαφέροντος, η πραγματική σχετική της σημασία είναι περιορισμένη. Αυτό που έχει σχετικά μεγαλύτερη σημασία είναι αν δημιουργούνται

σταδιακά

οι συνθήκες

για βιώσιμη

ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα και

μακροπρόθεσμα. Η σχετική σταθεροποίηση που επέρχεται το τρέχον διάστημα είναι μια σημαντική βάση, όμως το αν οι οριακές διακυμάνσεις θα είναι τελικά λίγο μεγαλύτερες ή μικρότερες δεν συσχετίζεται απαραίτητα με το αν τίθενται οι βάσεις για μια βιώσιμη αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας. Επιπλέον, τόσο οι επενδυτές όσο και τα νοικοκυριά κινούνται, για τις σημαντικές αποφάσεις τους, με βάση τις προσδοκίες που δημιουργούνται άρα, ακόμη και βραχυπρόθεσμα, η ανάκαμψη θα παραμένει αναιμική αν δεν δημιουργηθεί πρώτα το πλαίσιο για να στηριχτούν ορθολογικές προσδοκίες για θετικές εξελίξεις στο μέλλον. Η συνεχιζόμενη επενδυτική αποχή, συμπεριλαμβάνοντας και τις εξελίξεις στην αγορά 7

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

ομολόγων και το ελληνικό χρηματιστήριο τους τελευταίους μήνες, σηματοδοτεί ότι τέτοιες θετικές προσδοκίες επί του παρόντος δεν υπάρχουν σε επαρκή βαθμό. Το ζήτημα λοιπόν είναι αν στην οικονομία δημιουργούνται οι συνθήκες για αναπτυξιακή στροφή μεσοπρόθεσμα. Θετικές εξελίξεις υπάρχουν, καθώς η διατήρηση της δημοσιονομικής σταθερότητας αποτελεί μια αναγκαία βάση, η διαχείριση της δημόσιας περιουσίας στο νέο ταμείο θα μπορούσε υπό όρους να οδηγήσει σε υψηλότερη αξία και αποτελεσματικότητα, ενώ υπάρχουν ενδείξεις κινητικότητας σε τμήματα της αγοράς εργασίας. Όμως είναι απαραίτητο να έχει κανείς μια περισσότερο συνολική οπτική. Αν και η ελληνική κρίση πυροδοτήθηκε από τις αρνητικές διεθνείς εξελίξεις του 2008, έχει βαθιές ρίζες σε στρεβλώσεις και παθογένειες που σωρευτικά την έφεραν σε ευάλωτη θέση. Η ελληνική οικονομία πριν την κρίση δεν ήταν επαρκώς εξωστρεφής και διεθνώς ανταγωνιστική, ενώ ταυτόχρονα υπερβολικά μεγάλο τμήμα της οικονομικής δραστηριότητας εξαρτιόταν, άμεσα ή έμμεσα, από τη λειτουργία του κράτους και έναν αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα. Μια πυξίδα που θα μπορούσε λοιπόν κανείς να χρησιμοποιήσει για να ελέγξει αν η οικονομία κινείται γενικά προς τη σωστή κατεύθυνση είναι αν η οικονομική δραστηριότητα γίνεται περισσότερο διεθνώς ανταγωνιστική και μη εξαρτώμενη από τη λειτουργία του δημοσίου. Υπάρχουν εκεί επιμέρους θετικές εξελίξεις, καθώς ορισμένοι κλάδοι και μεμονωμένες επιχειρήσεις ανταποκρίνονται στην αλλαγή των σχετικών τιμών, που καθιστούν την εξωστρεφή επιχειρηματικότητα σχετικά περισσότερο ελκυστική από την εγχώρια, ενώ και ορισμένες δράσεις του δημοσίου έχουν αναγκαστικά περιοριστεί λόγω της δημοσιονομικής στενότητας. Συνολικά όμως, παρατηρούμε ότι μέσω της κρίσης δεν έχει επέλθει η αναγκαία θετική στροφή. Η σχετική συμμετοχή του δημοσίου τομέα στο σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας δεν υποχωρεί, καθότι έχει μεν περιοριστεί, αλλά λιγότερο από την υπόλοιπη οικονομία. Ως ένα επιμέρους σχετικό σημείο, η καθυστέρηση με την οποία αποπληρώνει το δημόσιο τους προμηθευτές του, μπορεί να βελτιώνει την ταμειακή δημοσιονομική εικόνα, αλλά υποσκάπτει την ανταγωνιστικότητά της οικονομίας και της προοπτικές των επιχειρήσεων άρα και της ανάπτυξης. Ταυτόχρονα, η οικονομία μας παραμένει από τις πλέον κλειστές στην Ευρώπη και με τάση περαιτέρω σχετικής επιδείνωσης, όπως για παράδειγμα μπορεί να καταγράφεται από το άθροισμα εξαγωγών και εισαγωγών ως ποσοστό του εθνικού προϊόντος. Αντίστοιχα, η χώρα παραμένει πολύ χαμηλά στους σύνθετους δείκτες που μετρούν τη διεθνή ανταγωνιστικότητα. Σημαντικές ροές για άμεσες και άλλες επενδύσεις επίσης δεν καταγράφονται, γεγονός σε ένα βαθμό σχετιζόμενο και με τη συνεχιζόμενη επιβολή ελέγχων κεφαλαίου που ασφαλώς δεν θα μπορεί να αρθεί αν η οικονομία δεν δείξει πρώτα αλλά πειστικά σημάδια διατηρήσιμης ανάπτυξης. Συνολικά λοιπόν, είναι κομβικής σημασίας η οικονομική πολιτική, τόσο όσο αφορά δομικές μεταρρυθμίσεις όσο και δημοσιονομικά μέτρα, να υποβοηθήσει την στροφή της οικονομίας προς την εξωστρεφή και καινοτόμα και όχι εσωστρεφή και κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Ένα από τα ζητήματα που τυγχάνει σημαντικής προσοχής είναι αυτό του εξωτερικού χρέους, όχι χωρίς λόγο, εφόσον αυτό ανέρχεται σε ένα υψηλό ποσοστό του εθνικού εισοδήματος. Άμεσα σχετιζόμενο είναι και το επίπεδο πρωτογενών πλεονασμάτων που προβλέπονται στο πρόγραμμα προσαρμογής, όπως και το πώς και πότε η χώρα θα επανέλθει στις διεθνείς αγορές για τη χρηματοδότηση της. Οι κύριες σχετικές παράμετροι είναι οι παρακάτω. Το ελληνικό χρέος έχει ιδιάζοντα χαρακτηριστικά ως προς τη φύση, τη διάρκεια και τα επιτόκια του και η σωστή αποτύπωση της επίπτωσης του στην οικονομία δεν μπορεί να είναι επιφανειακή. Η άμεση πίεση που δημιουργεί στον προϋπολογισμό για τα επόμενα λίγα χρόνια είναι μικρή σχετικά, ιδίως και με άλλες οικονομίες. Όμως η αβεβαιότητα που δημιουργεί το συνολικό βάρος του, ιδίως καθώς μια αύξηση των μελλοντικών επιτοκίων σίγουρα δεν μπορεί να αποκλειστεί, αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την οικονομική δραστηριότητα. Θα ήταν ιδιαίτερα εποικοδομητικό εάν με σαφή και έμπρακτο τρόπο ενισχυόταν η πεποίθηση ότι η διαχείριση του χρέους δεν θα αποτελεί βαρίδι στον ορατό ορίζοντα για την ελληνική οικονομία όσο αυτή κινείται προς μια σωστή αναπτυξιακή κατεύθυνση. Η υπερβολική επιμονή σε δημοσιονομικά πλεονάσματα και η σχετικά μικρότερη σημασία του δίνεται, εκ των πραγμάτων, στην αποτελεσματική λειτουργία των αγορών και της δημόσιας διοίκησης, δεν ευνοεί μεσοπρόθεσμα την οικονομία. Από την άλλη, η επιμονή για σχετικά υψηλά πλεονάσματα στο άμεσο μέλλον μπορεί ενδεχομένως να εκληφθεί ως αντανάκλαση ενός ελλείματος αξιοπιστίας που διαχρονικά έχει δημιουργηθεί για την οικονομική πολιτική στη χώρα. Μια «ανταλλαγή» δομικών αναπτυξιακών μεταρρυθμίσεων με μεγαλύτερο «δημοσιονομικό χώρο» θα είναι προς όφελος όλων των εμπλεκομένων στην ελληνική κρίση. Ένα ακόμη ζήτημα που προσελκύει προσοχή το τελευταίο διάστημα είναι αυτό της λειτουργίας των θεσμών στη χώρα. Όσο και αυτή έχει και ευρύτερη σημασία, επηρεάζει άμεσα και την οικονομική δραστηριότητα και μάλιστα όχι μόνο το γενικό επίπεδό της αλλά και τη σύνθεση της. Η διεθνής εμπειρία και σύγχρονή οικονομική ανάλυση οδηγούν στο συμπέρασμα ότι, ιδίως για οικονομίες που φιλοδοξούν να παραμείνουν σε υψηλό επίπεδο εισοδημάτων, οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι μεσοπρόθεσμα άμεση συνάρτηση της καλής λειτουργίας των θεσμών. Όσο λιγότερο διαφανής, ανεξάρτητη και αποτελεσματική είναι η λειτουργία θεσμών όπως η απονομή δικαιοσύνης, τα μέσα ενημέρωσης, το σύστημα εκπαίδευσης, οι ανεξάρτητες Αρχές, τόσο δυσχερέστερο θα είναι να πειστούν όσοι δυνητικά θα επένδυαν μακροπρόθεσμα στην ελληνική οικονομία, με κάθε τρόπο, ακόμη και σε «ανθρώπινο κεφάλαιο», να το κάνουν. Είναι ακριβώς αυτή η εύρυθμη λειτουργία των θεσμών που προστατεύει φυσικά και νομικά πρόσωπα από ενδεχόμενές μελλοντικές αυθαιρεσίες της κεντρικής εξουσίας, ενθαρρύνοντας με αυτό τον τρόπο όσους πραγματικά μπορούν να συμβάλλουν στην οικονομία και δεν σκοπεύουν να επωφεληθούν από το να την απομυζούν. Συνολικά, η ελληνική οικονομία σταδιακά εξισορροπεί εκ νέου αλλά, καθώς η ενίσχυση υψηλών ρυθμών ανάπτυξης είναι επιβεβλημένη το συντομότερο, η οικονομική πολιτική βρίσκεται και πάλι μπροστά σε κρίσιμα διλλήματα. Η συγκυρία προσφέρεται για τουλάχιστον 9

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

δύο επιμέρους παρεξηγήσεις, που έχουν ευκαιριακά εκφραστεί όσο πλευρές που συμμετέχουν στο ελληνικό πρόγραμμα, ιδίως από το εξωτερικό. Η μία παρεξήγηση συνοψίζεται στο ότι η απλή εφαρμογή του τρέχοντος προγράμματος, ιδίως όσον αφορά το δημοσιονομικό του σκέλος και χωρίς ουσιαστική εμβάθυνση στις δομικές μεταρρυθμίσεις στην πράξη, άρση των αντικινήτρων για εργασία και παραγωγή και ενίσχυση της αξιοπιστίας της οικονομικής πολιτικής, αυτόματα να επαρκεί για να επιτευχθούν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης στο άμεσο μέλλον. Η δεύτερη παρεξήγηση συνίσταται στην άποψη ότι, ναι μεν η τρέχουσα πολιτική δεν επαρκεί για την ανάπτυξη, όμως είναι το καλύτερο που η χώρα μπορεί να κάνει. Αντίθετα, η ελληνική οικονομία έχει σημαντικά, δυνητικά πλεονεκτήματα και υψηλά περιθώρια ανάπτυξης στη βάση και της προσαρμογής που έχει επιτευχθεί κατά τη διάρκεια της κρίσης και μπορεί να κινηθεί θετικά στο επόμενο διάστημα. Προϋπόθεση είναι να ενισχύεται σταδιακά η αξιοπιστία

της

οικονομικής

πολιτικής

προς

την

κατεύθυνση

της

ενίσχυσης

της

επιχειρηματικότητας. Η επίτευξη του στόχου αυτού μπορεί να έχει καθυστερήσει αλλά είναι εφικτή όσο και απαραίτητη.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μικρή εξασθένιση της παγκόσμιας ανάπτυξης το 2016, αβέβαιη η επιτάχυνσή της το επόμενο έτος

εξασθένιση της μεγέθυνσης σημειώθηκε στην Ινδία, από 7,9% σε 7,1%. Ωστόσο στην Κίνα επικρατούν σταθεροποιητικές τάσεις

Από τα πρώτα διαθέσιμα στοιχεία για το

δεύτερο

φαίνεται

τρίμηνο

ότι

του

ανάπτυξη,

τουλάχιστον

προσωρινά (6,7% καθ’ όλο το α’ εξάμηνο).

2016,

μεγέθυνση

στην

της

Βασικές παραμέτρους του παγκόσμιου

παγκόσμιας οικονομίας εξασθένησε

οικονομικού περιβάλλοντος την τρέχουσα

εκ νέου. Το ΑΕΠ των χωρών μελών του

περίοδο

ΟΟΣΑ

στη

αποτελούν: 1) οι άμεσες επιδράσεις του

ανόδου

Brexit, όταν αυτό ξεκινήσει, αλλά και οι

1,7% στο πρώτο τρίμηνο φέτος και 2,3%

παράπλευρες, οι οπoίες έγκεινται στην

στο δεύτερο τρίμηνο πέρυσι. Κατόπιν

ανάκαμψη ενός ρεύματος εθνικού προστα-

αυτής της εξέλιξης, συμπληρώθηκε

τευτισμού και πολιτικού λαϊκισμού, 2) η

ένα έτος συνεχούς επιβράδυνσης της

αναθέρμανση της ζήτησης για βασικά

παγκοσμίας

εμπορεύματα, 3) η εν εξελίξει μεταβολή

αυξήθηκε

συγκεκριμένη

κατά

περίοδο,

1,6%

έναντι

ανάπτυξης.

νέα

και

τα

τρίμηνα

υποχώρησή της μάλλον προέρχεται από τις

του

πλέον ανεπτυγμένες οικονομίες (G7), στις

Κινέζικης οικονομίας από εξωστρεφές και

οποίες καταγράφηκε άνοδος του ΑΕΠ κατά

στηριζόμενο σε επενδύσεις σε εξαρτώμενο

1,2%, έναντι 1,4% στις αρχές του 2016.

από την καταναλωτική ζήτηση, 4) η

Αυτή η εξέλιξη οφείλεται κυρίως στην

διαφαινόμενη εξάντληση των δυνατο-

ανησυχία

τήτων

για

το

αποτέλεσμα

του

αναπτυξιακού

επόμενα

της

υποδείγματος

επεκτατικής

της

νομισματικής

επικείμενου τότε δημοψηφίσματος στο

πολιτικής και η αναζήτηση νέου μείγματος

Ηνωμένο

οικονομικής πολιτικής.

αναταραχές

Βασίλειο, στις

καθώς

και

μεγαλύτερες

στις

χρημα-

Η ήπια ενίσχυση της ζήτησης βασικών

ταγορές, γεγονότα τα οποία αμφότερα

εμπορευμάτων από αναπτυγμένες οικονο-

επηρέασαν και το διεθνές εμπόριο. Μεταξύ

μίες, υπό την επίδραση των εργαλείων

των ανεπυγμένων χωρών, η εντονότερη

νομισματικής

κάμψη σημειώθηκε στις ΗΠΑ, με το ρυθμό

ενώ

πριν

ένα

λούθως, θα μετριαστούν οι κλυδωνισμοί

χρόνο

στον χρηματοπιστωτικό τομέα τους και θα

βρισκόταν στο 3,0%. Στον αντίποδα η

βελτιωθούν ελαφρώς τα δημόσια οικονο-

εντονότερη επιτάχυνση σημειώθηκε στην

μικά τους. Από την άλλη πλευρά, η

Ιαπωνία, από 0,1% σε 0,8%. Έκπληξη

αυξανόμενη εσωστρέφεια της Κινέζικης

αποτελεί η μικρή επιτάχυνση στο Ηνωμένο

οικονομίας προβληματίζει τους προμη-

Βασίλειο, από 2,0% σε 2,2%, όσο και στην ίδια

περίοδο

πέρυσι.

Στις

τις

κυρίως αναπτυσσόμενων οικονομιών. Ακο-

1,6% στο αρχικό τρίμηνο φέτος σε 1,2% επόμενο,

περιορίζει

πιέσεις στις οικονομίες των παραγωγών,

μεταβολής του ΑΕΠ να περιορίζεται από στο

πολιτικής,

θευτές της. Επιπλέον, η βιωσιμότητα του

μεγάλες

νέου αναπτυξιακού της υποδείγματος, το

αναπτυσσόμενες οικονομίες η εντονότερη 11

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

οποίο βασίζεται σε μέτρα τόνωσης της

οικονομία των ΗΠΑ, η διαφαινόμενη ήπια

ζήτησης θεωρείται αβέβαιη. Οι δυνητικές

άνοδος προσεχώς των τιμών του πετρε-

επιπτώσεις από την κατάρρευσή του

λαίου θα συμβάλει στη μερική κάλυψη του

ενισχύονται από το γεγονός ότι από την 1

επενδυτικού κενού επί ενάμισι έτος στην

Οκτωβρίου του γουάν έχει ενταχθεί στο

ενέργεια, που αποτελεί μια από τις βασικές

καλάθι του ΔΝΤ με τα διεθνή αποθεματικά

αιτίες της επιβράδυνσής της.

νομίσματα. Σε κάθε περίπτωση, θεωρείται

Υπό αυτές τις συνθήκες και τις προοπτικές

ότι οι αναπτυσσόμενες οικονομίες θα

στην παγκόσμια οικονομία, που είχαν σε

πρέπει να προσαρμοστούν σε χαμηλότερους

αναπτυξιακούς

ρυθμούς

μεγάλο βαθμό διαφανεί από τα μέσα του

από

τρίτου

εκείνους του τέλους της περασμένης

τριμήνου,

οι

προβλέψεις

των

δεκαετίας.

διεθνών οργανισμών για μεγέθυνση της

Πλέον κομβική εξέλιξη τον τελευταίων

3,0% αναθεωρήθηκαν πρόσφατα επί τα

μηνών

χείρω,

παγκόσμιας οικονομίας υψηλότερη του

στις

αναπτυγμένες

οικονομίες

όπως

είχε

εκτιμηθεί

στην

αποτελεί το εν πολλοίς απρόσμενο αποτέ-

προηγούμενη τριμηνιαία έκθεση του ΙΟΒΕ.

λεσμα στο δημοψήφισμα του Ηνωμένου

Για αυτό η προηγούμενη πρόβλεψη

Βασιλείου.

του

Πέρα

από

τις

οικονομικές

ΙΟΒΕ

για

ανάπτυξη

επιδράσεις που αναμένεται να έχει όταν

παγκόσμιας

ξεκινήσει η υλοποίηση του Brexit, στο

οριακά

διεθνές εμπόριο και τις χρηματοπιστωτικές

παραμένει. Σε ότι αφορά το 2017, δεν

συναλλαγές, έχει κλιμακώσει τον πολιτικό

αναμένεται σημαντική μεταβολή του

σκεπτικισμό στις χώρες της ΕΕ. Αυτός

ρυθμού

ενισχύεται από το μεταναστευτικό ζήτημα.

μεγέθυνσης.

Το συγκεκριμένο πολιτικό ρεύμα βρίσκεται ριστικά και η δύναμή του είναι προς το ασαφή.

Όμως

αναμένεται

να

επηρεάσει τη λήψη αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά κυρίως τους συσχετισμούς

από

τις

αναμετρήσεις στην

προσεχείς

χαμηλότερα

παγκόσμιας

με

ρυθμό

του

3,0%

οικονομικής

Προς τα κάτω αναθεώρηση της ύφεσης στο πρώτο τρίμηνο το 2016, συνέχισή της με τον ίδιο ρυθμό στο επόμενο τρίμηνο

σε φάση διαμόρφωσης και τα χαρακτηπαρόν

οικονομίας

της

Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία

εκλογικές

του ΑΕΠ για το β’ τρίμηνο του 2016, η

Ευρώπη. Για την

πτώση

αντιμετώπιση των πιθανών κλυδωνισμών

του

ΑΕΠ

στο

αμέσως

προηγούμενο τρίμηνο ήταν 1,0%,

από το Brexit και τις προσφυγικές ροές,

αντί πτώσης 1,4% στα αντίστοιχα στοιχεία

αλλά και για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής

που είχαν ανακοινωθεί για αυτό. Με την

συνοχής, αναμένεται ο σχεδιασμός και η

υποχώρηση του ΑΕΠ κατά 0,9% στο

εφαρμογή κοινοτικών και κρατικών δημο-

δεύτερο τρίμηνο φέτος, η ελληνική

σιονομικών πολιτικών, οι οποίες είτε θα

οικονομία συμπλήρωσε ένα έτος σε

διαδεχθούν τα νομισματικά μέτρα, είτε θα

ύφεση.

συνδυαστούν με αυτά. Σε ότι αφορά στην

Στο

σύνολο του πρώτου

φετινού εξαμήνου του τρέχοντος 12

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

έτους

το

εγχώριο

προϊόν

περιο-

συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση καθ’ όλο το

ρίστηκε κατά 1,0%, ενώ στο ίδιο

εξάμηνο

τρέχοντος έτους, παρά τη χαλάρωση των

πέρυσι

αυξανόταν

κατά

0,6%.

Ιουνίου

του

περασμένο Μάρτιο. Ως αποτέλεσμα, οι εξαγωγές ήταν 11,4% λιγότερες από

σες του ΑΕΠ στο πρώτο εξάμηνο του 2016,

ότι πριν ένα χρόνο, περίοδος στην

η εγχώρια κατανάλωση περιορίστηκε

οποία είχαν διευρυνθεί κατά 2,6%.

κατά 1,6% σε σύγκριση με την ίδια

Καθώς οι εξαγωγές προϊόντων αυξήθηκαν

περίοδο πέρυσι, όταν διευρυνόταν

ήπια σε αμφότερα τα τρίμηνα του πρώτου

κατά 0,8%. Η μείωσή της ενισχύθηκε ελαφρώς

στο

δεύτερο

τρίμηνο

εξαμήνου του 2016 (μ.ο. 2,3%), η ισχυρή

σε

συρρίκνωση των εξαγωγών υπηρεσιών, η

σύγκριση με το πρώτο (1,9% από 1,3%), την

εντονότερη

κάμψη

οποία συνεχίστηκε στο β’ τρίμηνο (-26,5%)

των

αποτελεί την αιτία της φθίνουσας πορείας

καταναλωτικών δαπανών των νοικοκυριών

του συνόλου των εξαγωγών. Η πτωτική τάση

(1,7% από 1,0%). Σε αμφότερα τα πρώτα

στις εξαγωγές υπηρεσιών οφείλεται στην

δύο τρίμηνα του 2016 ο περιορισμός της

υποτονική ζήτηση διεθνών μεταφορικών

δημόσιας κατανάλωσης ήταν της τάξης του

υπηρεσιών και λοιπών υπηρεσιών, όχι σε

2,6%.

πολύ χαμηλότερες τουριστικές εισπράξεις.

Η μικρή άνοδος των επενδύσεων στο

Η μερική άρση των capital controls τον

πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους

Μάρτιο φαίνεται ότι είχε στο δεύτερο

συνεχίστηκε και ενισχύθηκε έντονα στο

τρίμηνο

επόμενο τρίμηνο, φθάνοντας το 22,8%. οι επενδυτικές

δαπάνες

θετικές

επενέργειες

για

τις

εισαγωγές: για πρώτη φορά από την

Στο εξάμηνο Ιανουαρίου – Ιουνίου φέτος

–

περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων τον

Ως προς τις τάσεις στις επιμέρους συνιστώ-

από

Ιανουαρίου

επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφα-

ήταν

λαίων

12,1% υψηλότερες από πέρυσι, όταν

υποχώρησαν

εξαγωγές,

σημείωναν πτώση 3,5%. Όμως, η

λιγότερο

αναλογικά

και

σε

από

τις

απόλυτο

μέγεθος. Η πτώση των εισαγωγών στο

αύξηση δεν προήλθε κυρίως από το

πρώτο εξάμηνο του 2016 διαμορφώθηκε στο

σχηματισμό πάγιου κεφαλαίου, καθώς

9,6%, ενώ στην αντίστοιχη περίοδο πέρυσι

αυτός ήταν μόλις 2,0% μεγαλύτερος από

αυτές

ότι πριν ένα χρόνο. Η άνοδος των

αυξάνονταν

ελαφρώς

(+2,8%).

Καθώς η κάμψη των εισαγωγών στο

επενδύσεων οφείλεται πρωτίστως στη

σύνολο του εξαμήνου Ιανουαρίου –

διαφορετική τάση των αποθεμάτων, τα

Ιουλίου ήταν μικρότερη εκείνης στις

οποία διευρύνθηκαν κατα περίπου €440

εξαγωγές,

εκατ. στο πρώτο εξάμηνο του 2016, ενώ

για

πρώτη

φορά

την

τελευταία τριετία το έλλειμμα του

στο ίδιο χρονικό διάστημα του περασμένου

εξωτερικού

έτους υποχωρούσαν κατά €572 εκατ.

τομέα

σε

εθνικολο-

γιστικούς όρους διευρύνθηκε, κατά €262 εκατ., στα €2,8 δισεκ. (3,0% του

Στον εξωτερικό τομέα της οικονομίας, η

ΑΕΠ).

κάμψη της εξαγωγικής δραστηριότητας 13

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Ανακοπή της πτώσης του ΑΕΠ στο δεύτερο εξάμηνο του 2016, προοπτικές ανάκαμψης το 2017

Τα σημάδια εξασθένισης της αβεβαιότητας δεν συνεπάγονται ότι έχει αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία. Άλλωστε,

Η αβεβαιότητα για τις προοπτικές της ελληνικής

οικονομίας

έχει

σχετικές

περασμένο

ενδείξεις

Μάιο.

Ως

καταγράφονται

συνεχίζονται για περισσότερο από ένα χρόνο, χωρίς να μπορεί να εκτιμηθεί έστω προσεγγιστικά των

Ιουνίου – Αυγούστου και η ήπια άνοδος Επιπλέον,

το

Οικονομικού

Κλίματος.

τραπεζικό

σύστημα,

αρθούν.

δανείων»,

που

παρέχει

υπό

τις

το

νέο

πραγματικό

πλούτο

νοικοκυριών

που

επιχειρήσεων δεν

μπορούν

και να

προβλεφθούν. Επίσης, επισημαίνεται ότι,

waiver), έχει ήδη επιβραδύνει το ρυθμό

παρά την άνοδό του μετά το τέλος της

τις

αξιολόγησης, ο δείκτης Καταναλωτικής

επιχειρήσεις, από 6,6% στην περίοδο

Εμπιστοσύνης βρίσκεται το τρέχον έτος

Ιανουαρίου – Μαΐου σε 2,9% στο επόμενο

συνεχώς κάτω από το περυσινό, ήδη

τρίμηνο.

χαμηλό επίπεδό του. Η εξέλιξή του οφείλεται στις προβλέψεις των νοικοκυ-

Η σταδιακή άρση της αβεβαιότητας για την

ριών για την οικονομική κατάστασή τους,

ελληνική οικονομία ευνοείται και από το

καθώς και για την οικονομική κατάσταση

γεγονός ότι έως τώρα το αποτέλεσμα για

της χώρας στο επόμενο δωδεκάμηνο, που

Brexit στο δημοψήφισμα στο Ηνωμένο

παραμένουν πολύ πιο δυσμενείς από ότι

Βασίλειο δεν είχε αισθητές επιπτώσεις στην

την ίδια περίοδο πέρυσι.

ευρωπαϊκή και στην παγκόσμια οικονομία. Από την άλλη πλευρά, στο θέμα των

Σε ότι αφορά τις επιχειρήσεις, οι αποφάσεις

προσφυγικών ροών από τη Συρία και τις χώρες

θα

σεις στα διαθέσιμα κεφάλαια και τον

χής ρευστότητας της ΕΚΤ (επαναφορά του προς

πότε

ρυθμιστικό πλαίσιο, διαδικασία με επιδρά-

πρόσβασης στο βασικό μηχανισμό παρο-

συρρίκνωσης

«κόκκινων

δυνατότητες

επωφελούμενο και από την ανάκτηση της

πιστωτικής

το

Επιπλέον, δεν έχει ξεκινήσει η διαχείριση

νοικοκυριών κατά €2,2 δισεκ. στο τρίμηνο δείκτη

των

οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων

αύξηση των καταθέσεων επιχειρήσεων και

του

μέρος

τις τράπεζες δεν έχει επιστρέψει σε αυτές,

φάσης της πρώτης αξιολόγησης του τρίτου τον

μεγαλύτερο

καταθέσεων οι οποίες αποσύρθηκαν από

ελαφρώς

καμφθεί από την ολοκλήρωση της κύριας Μνημονίου

το

της

Νοτιοδυτικής

Ασίας,

οι οποίες λήφθηκαν στο πλαίσιο της

τα

πρώτης αξιολόγησης για θέματα όπως ο

δεδομένα έχουν επιδεινωθεί, κυρίως λόγω

φόρος στα κέρδη εταιρειών που τηρούν

των ανακατατάξεων στην Τουρκία μετά τα γεγονότα

της

15ης

Ιουλίου.

βιβλία β' κατηγορίας, ο φόρος μερισμάτων

Αυτές

προκαλούν ρευστότητα στις σχέσεις

και οι ασφαλιστικές εισφορές, τους δη-

με

μιουργούν νέες επιβαρύνσεις. Ειδικά για

την ΕΕ και θέτουν εν αμφιβόλω τη

τους ελεύθερους επαγγελματίες, η αύξηση

συνέχιση εφαρμογής της συμφωνίας τους

του

για την επανεισδοχή των παράνομων

ΦΠΑ,

αλλαγή

του

τρόπου

υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών

μεταναστών στην Τουρκία. 14

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

από 1η Ιανουαρίου 2017, αλλά και η

ολοκλήρωση των σχετικών διαγωνιστικών

παραμένουσα ασάφεια για το πως αυτός

διαδικασιών και την αδειοδότηση των

θα εφαρμοστεί, αναμένεται να οδηγήσουν

επενδυτικών σχεδίων.

σε ανακατατάξεις στις επιχειρήσεις και

Πλέον σημαντική εξέλιξη προσεχώς θα

στην αγορά εργασίας από τους τελευ-

αποτελέσει η εκκίνηση των διαπραγ-

ταίους μήνες του 2016. Ως πλέον πιθανές εξελίξεις

από

αυτές

τις

ματεύσεων για το δημόσιο χρέος. Οι

μεταβολές

αποφάσεις του Eurogroup της 25ης Μαΐου

θεωρούνται η αλλαγή νομικής μορφής από

2016 για τα βραχυπρόθεσμα μέτρα με

ένα τμήμα των επιχειρήσεων (σε ΙΚΕ ή ΑΕ)

σκοπό την ελάφρυνση της εξυπηρέτησής

ή η μεταφορά έδρας εκτός Ελλάδας. Σε

του

κάθε περίπτωση, αυτό το μεταβατικό

σε

αυτή

τη

βάση

των

εξαρτηθεί και η συμμετοχή του Διεθνούς

λάχιστον φέτος στη δραστηριότητα όσων εισέλθουν

αποτελέσουν

διαπραγματεύσεων, από τις οποίες θα

στάδιο θα επενεργήσει περιοριστικά τουεπιχειρήσεων

θα

Νομισματικού

τη

Ταμείου

στο

τρίτο

πρόγραμμα. Η διευκόλυνση της εξυπηρέ-

διαδικασία, με αρκετά πιθανή μια πτωτική

τησης

επίδραση στα φορολογικά έσοδα και τις

του

δημοσίου

χρέους

με

τις

παραπάνω ρυθμίσεις, ενδεχομένως και με

ασφαλιστικές εισφορές από το καταληκτικό τρίμηνο του 2016.

πρόσθετες, θα περιορίσει την αβεβαιότητα

Ανεξάρτητα από τις σημαντικές επιπτώσεις

τις

επιβαρύνσεων, εκκρεμοτήτων και των

οικονομίας της, ενισχύοντας έτσι την

ασαφειών στο φορολογικό σύστημα και

ελκυστικότητά της.

για τη βιωσιμότητά του και θα βελτιώσει

στις εργασιακές σχέσεις, την αβεβαιότητα για

τον

τρόπο

ρύθμισης

των

μη

δανείων

κ.ά.,

εξυπηρετούμενων

ενδεχομένως θα προσδώσουν πολιτικοοικονομικές μήνες, σε

τη συνέχιση των διαρθρωτικών αλλαγών

πολύ

ρωση νέας σύμβασης για το Ελληνικό,

κεφαλαίων,

αποκρατι-

την

που επηρεάζεται

από

τα

χαρακτηριστικά του επενδυτικού περιβάλλοντος (ρόλος - λειτουργικότητα κράτους,

στις επενδύσεις από το 2017, καθώς για

των

γράμματος, καθώς και η εισροή ξένων

κοποιήσεων αναμένεται να αποτυπωθεί χρόνος

μέρους

σταθερότητα στην υλοποίηση του προ-

περίπου 70.000 ακινήτων). Η δραστη-

απαιτείται

μεγαλύτερου

καταθέσεων, η οποία εξαρτάται από τη

στην

ΕΔΗΣ ΑΕ εταιρειών του Δημοσίου και των

ότι αφορά τις τρέχουσες

capital controls. Απαιτείται η επιστροφή

πεδίο των αποκρατικοποιήσεων (επικύ-

πεδίο

επόμενους

μαζική απόσυρση καταθέσεων και τα

τους τελευταίους μήνες κινητικότητα στο

στο

τους

υπολείπεται αρκετά εκείνης πριν από τη

αυτή την εξέλιξη συμβάλλει η αυξημένη

ριότητα

εξελίξεις

συνθήκες, η ρευστότητα εξακολουθεί να

και της δημοσιονομικής προσαρμογής. Σε

μεταβίβαση

της

δυναμική στην ελληνική οικονομία που

αίρει σταδιακά την επιφυλακτικότητα για

ΤΡΑΙΝΟΣΕ,

προοπτικές

Ανεξάρτητα από τις προοπτικές και τη

ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης

πώληση

μεσοπρόθεσμες

φορολογικό σύστημα, εργασιακές σχέσεις,

τυπική

απονομή δικαιοσύνης), προκειμένου να 15

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

διευρυνθεί αρκετά η κεφαλαιακή βάση του

προκύπτει η σχετική ανθεκτικότητα των

τραπεζικού συστήματος και να καταστεί

εξαγωγών αγαθών - υπηρεσιών (+3,7%),

δυνατή μια σταθερή, επεκτατική πιστωτική

κατόπιν της σημαντικής ανόδου τους στα

πολιτική.

προηγούμενα έτη. Όμως τη βελτίωση του

Μια

ενίσχυση

της

ρευστότητας

ισοζυγίου από τις υψηλότερες εξαγωγές

των

υπεραντιστάθμισε η κατακόρυφη άνοδος

επιχειρήσεων μπορεί να επέλθει από την

των εισαγωγών (+29,9%). Αυτές οι τάσεις,

εξόφληση των ληξιπρόθεσμων οφειλών

που συνεχίζονται τον

του κράτους προς τους προμηθευτές του.

προϊόντα (στοιχεία ΕΛ.ΣΤΑΤ.), επιβεβαιώ-

Από τα €1,8 δισεκ. της αρχικής υποδόσης

νουν την παραμένουσα υψηλή εξάρτηση

για την πρώτη αξιολόγηση τα οποία προορίζονταν

για

την

κάλυψη

της

των

στο

δίμηνο

Ιουλίου

τις

τη διεθνή ανταγωνιστικότητα είναι ευνοϊκά: η τιμή του πετρελαίου βρίσκεται στο

έως το πρώτο εξάμηνό του, προβλέπεται

χαμηλότερο επίπεδο τουλάχιστον των

ειδική χρηματοδότηση περίπου €6,6 δισεκ.

τελευταίων οκτώ ετών, ενώ και η ισοτιμία

από τη Σύμβαση Χρηματοδοτικής Στήριξης εξόφληση

από

σε μια περίοδο στην οποία τα δεδομένα για

Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2017,

την

οικονομίας

μένες εξαγωγικές επιδόσεις σημειώθηκαν

Αυγούστου. Σύμφωνα με το προσχέδιο του

για

ελληνικής

εισαγωγές. Επισημαίνεται ότι οι συγκεκρι-

ληξιπρόθεσμων οφειλών, €1,35 δισεκ. καταβλήθηκαν

Αύγουστο στα

του ευρώ έναντι του δολαρίου δεν είναι

ληξιπρόθεσμων

υψηλή.

υποχρεώσεων. Η διαθεσιμότητα επενδυτικών κεφαλαίων ενισχύεται ελαφρώς σε

Συνεκτιμώντας

σύγκριση με πέρυσι από την περισσότερο

εξελίξεις των τελευταίων μηνών, όσες είναι

εμπροσθοβαρή υλοποίηση του Προγράμ-

πιθανές προσεχώς και τις πρόσφατες

ματος

τάσεις σε οικονομικά μεγέθη για την

Δημοσίων

Επενδύσεων

(+€610

τις

εκατ. ή +39%). Πάρα ταύτα, οι δημόσιες

πραγματοποίηση

επενδυτικές δαπάνες υπολείπονται αισθητά

συνιστώσες

του στόχου (-€880 εκατ. ή -28,9%).

μακροοικονομικά στο

οικονομίας, η συμπλήρωση τον Ιούλιο ενός από

controls,

την

τεχνικά

επιβολή

των

υφίστανται

νέα

διαθέσιμο

εισόδημα

και

την

εφαρμογή όσων έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσουν από την αρχή του (π.χ.

επιτρέπει την ανάδειξη των πραγματικών πλέον

τα

λοιπά

εκδηλωθεί πλήρως το 2017, και με την

εξαγωγών και εισαγωγών. Αυτό το γεγονός που

μεγέθη,

και

τις

τρέχον εξάμηνο. Η επίδρασή τους θα

την

επίδρασή τους στις ετήσιες μεταβολές

τάσεων

ΑΕΠ

για

κατανάλωση των νοικοκυριών από το

capital

εξουδετερώνει

προβλέψεων

δημοσιονομικά μέτρα θα ασκήσουν πιέσεις

Στον εξωτερικό τομέα της ελληνικής έτους

του

πολιτικοοικονομικές

μεταβολή άμεσης φορολογίας ελεύθερων

στην

επαγγελματιών και αλλαγή του τρόπου

εγχώρια ζήτηση για εισαγωγές και στη

υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών

διεθνή ζήτηση για ελληνικά προϊόντα. Από

τους). Από την άλλη πλευρά, το τεχνικό

τα στοιχεία του Ισοζυγίου Τρεχουσών

αποτέλεσμα της χαμηλής κατανάλωσης -

Συναλλαγών για τον περασμένο Ιούλιο 16

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

βάσης σύγκρισης στο δεύτερο εξάμηνο

μέτρα

του 2015, διευκολύνει τη διεύρυνση των

προϋπολογισμού και τις προβλέψεις για τα

καταναλωτικών δαπανών ένα χρόνο μετά.

έσοδα

Την ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης

δημοσιονομικές

θα

της

έχουν σχεδιαστεί για το 2017 και τις

υποχώρησης της ανεργίας, όμως η κάμψη

προβλεπόμενες αποδόσεις τους, η

της αναμένεται να εξασθενήσει από το

δημόσια

τέταρτο τρίμηνο του 2016, υπό τις πιέσεις

διευρυνθεί ήπια.

στηρίξει

και

συνέχιση

των αυξημένων ασφαλιστικών εισφορών

Σε

και της υψηλής φορολογίας εισοδήματος.

στο

προσχέδιο

και

τις

του

δαπάνες.

Υπό

παρεμβάσεις

κατανάλωση

ότι

κρατικού

αφορά

τις που

μάλλον

τις

θα

επενδύσεις,

παρουσιάστηκαν προηγουμένως οι εξελί-

Συνισταμένη των αντίρροπων επιδρά-

ξεις σε μεγέθη τα οποία διαμορφώνουν τη

σεων στην ιδιωτική κατανάλωση στο

ρευστότητα

δεύτερο εξάμηνο θα είναι η μικρή

(επιστροφή

επαναφορά

άνοδός της, όμως δεν θα αποτρέψει

waiver,

πιστωτικής

τη μείωσή της στο σύνολο του 2016,

καταθέσεων, αποκλιμάκωση

συρρίκνωσης).

Αυτές,

σε

συνδυασμό με ορισμένες θετικές τάσεις σε

κατά 0,3% με 0,5%. Σε ότι αφορά το

τμήματα

2017, προβλέπεται αύξησή της κατά

της

παραγωγής

(εκτεταμένη

1,0% έως 1,5%.

αύξηση παραγωγής στη Μεταποίηση από

Οι περικοπές στη δημόσια κατανάλωση

Κατασκευές το πρώτο εξάμηνο από τα

κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016 θα

δημόσια έργα), ευνοούν μια σταδιακή

συνεχιστούν στο υπόλοιπό του. Όμως, η

αναθέρμανση της επενδυτικής δραστη-

επανεκκίνηση της δημοσιονομικής προ-

ριότητας.

σαρμογής στο β’ εξάμηνο του 2015 και οι

περιθώρια βελτίωσης των παραμέτρων οι

προσπάθειες επίτευξης του στόχου για το

οποίες καθορίζουν το ύψος των επενδύ-

πρωτογενές έλλειμμα, είχαν οδηγήσει σε

σεων, αλλά και των προσδοκιών για τις

συγκράτηση καταναλωτικών δαπανών στο

προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, η

δημόσιο

εξάντληση των οποίων συναρτάται κυρίως

τομέα.

τον

Ακολούθως,

έχει

διαμορφωθεί μια σχετικά χαμηλή βάση καθιστώντας

πιθανή

τη

οριακή

Βεβαίως,

κάμψη

υπάρχουν

στις

μεγάλα

από τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων.

σύγκρισης για το τρέχον εξάμηνο του 2016,

Απρίλιο,

Την ανάληψη επενδυτικού ρίσκου σε

μικρή

ορισμένους κλάδους του πρωτογενή τομέα

διεύρυνση της δημόσιας κατανάλωσης.

και της Μεταποίησης ευνοούν η σχετική

Παρά την αναμενόμενη ήπια αύξηση

σταθερότητα

στο δεύτερο εξάμηνο, τα κατανα-

πλησίον

λωτικά έξοδα του δημόσιου τομέα θα

της

του

εξαγωγικής

υψηλού

ζήτησης

επιπέδου

του

προηγούμενου έτους και το ενεργειακό

περισταλούν κατά 0,8% με 1,2%

κόστος, λόγω της σταθερότητας της τιμής

φέτος. Η έμφαση για τη συνέχιση της

του πετρελαίου σε χαμηλά επίπεδα, τάση η

δημοσιονομικής προσαρμογής το 2017

οποία δεν αναμένεται να μεταβληθεί

δίνεται στην ενίσχυση των φορολογικών

σημαντικά

εσόδων, σύμφωνα με τα δημοσιονομικά

άμεσα,

αλλά

και

της

κατάργησης του ειδικού φόρου κατανά17

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

λωσης

για

το

φυσικό

αέριο

που

2016 θα επέλθει, όπως και στο πρώτο, από

χρησιμοποιείται για βιομηχανική χρήση. Στον

αντίποδα,

ισχυρό

τα

επιχειρήσεων

αποτελούν

Συνεκτιμώντας

τις

παραπάνω, αντίρροπες επιδράσεις τρεχου-

αποτρεπτικό

σών και αναμενόμενων εξελίξεων στις

παράγοντα των επενδύσεων ατομικών και μικρών

αποθέματα.

επενδύσεις, αυτές μάλλον θα αυξηθούν

το 2016, κατά 10-11%. Η ανοδική

μεταβολή του φόρου στα κέρδη εταιρειών

τάση αναμένεται να συνεχιστεί το

που τηρούν βιβλία β' κατηγορίας, καθώς

προσεχές έτος, με παραπλήσιο ρυθμό.

και της άμεσης φορολογίας και των ασφαλιστικών εισφορών για τους ελεύ-

Στον εξωτερικό τομέα, η υποχώρηση του

θερους

επικείμενες

συνόλου των εξαγωγών θα εξασθενήσει

αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο για την

κατά το τρέχον εξάμηνο, λόγω της

αγορά

την

τεχνικής εξουδετέρωσης της επίδρασης

πραγματοποίηση μέρους των επενδύσεων

των capital controls. Ακολούθως, η ήπια

μέχρι τη διαμόρφωσή του. Διαδικασία η

αύξηση των εξαγωγών αγαθών στο αρχικό

οποία

σε

εξάμηνο του 2016 θα ενισχυθεί στο

επιχειρήσεις και τράπεζες, για την υλο-

επόμενο. Στην πλευρά των εξαγωγών

ποίηση και τη χρηματοδότηση επενδύσεων

υπηρεσιών, η ανάσχεση της ισχυρής

αντίστοιχα,

των

πτώσης στο πρώτο εξάμηνο θα προέλθει

«κόκκινων δανείων». Η επίδρασή της θα

κυρίως από την απότομη αλλαγή τάσης,

εκδηλωθεί σε όλο το 2017.

από κατακόρυφη πτώση σε άνοδο, στις

επαγγελματίες. εργασίας

θα

επιδράσει

είναι

Οι

αναβάλουν

ανασταλτικά

διαχείριση

Σε ότι αφορά τη συμμετοχή του δημόσιου τομέα στην επενδυτική δραστηριότητα, θα ενισχυθεί

ελαφρώς

φέτος

από

Δεν

αναμένεται

τις

λοιπές

σημαντική

της ήπιας ανόδου των εξαγωγών στο δεύτερο εξάμηνο, η τάση τους σε όλο

ενισχύσεων του. Καθώς ο προϋπολογισμός

το 2016 θα παραμείνει πτωτική,

δαπανών του ΠΔΕ για το επόμενο έτος δεν

εξαιτίας της μείωσής τους στο πρώτο

διαφέρει από το τρέχον (€6,75 δισεκ.), δεν

εξάμηνο. Η ετήσια υποχώρησή τους

αναμένεται να τονώσει περαιτέρω τις

θα διαμορφωθεί στην περιοχή του

επενδύσεις. Αντιθέτως, αρκετά μεγαλύ-

5,5%. Το 2017, η σταδιακή ανάκαμψη της

τερη από φέτος ώθηση θα προέλθει την

εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία, η

προσεχή χρονιά από τις επενδύσεις οι

περαιτέρω άρση των περιορισμών στην

οποίες αφορούν σε ιδιωτικοποιήσεις και

κίνηση κεφαλαίων και η επιτάχυνση του

παραχωρήσεις οι οποίες ολοκληρώθηκαν

παγκόσμιου εμπορίου θα ενισχύσουν τις

το τρέχον έτος, όπως το Ελληνικό, τα

εξαγωγές αγαθών περισσότερο από φέτος,

περιφερειακά αεροδρόμια, ο Αστέρας κ.ά. ενίσχυση

υπηρεσίες.

και

τουρισμό το τρέχον εξάμηνο. Κατόπιν

του ΠΔΕ και τη μικρή αύξηση των

τεχνική

μεταφορών

μεταβολή στα έσοδα από το διεθνή

την

περισσότερο εμπροσθοβαρή υλοποίηση

Σημαντική

υπηρεσίες

κατά 4,5% με 5,0%. Ελαφρώς μεγαλύτερη αναμένεται να είναι η διεύρυνση των

των

εξαγωγών υπηρεσιών. Συνισταμένη των

επενδύσεων κατά το δεύτερο εξάμηνο του 18

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

τάσεων στις επιμέρους συνιστώσες

Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω

των εξαγωγών το 2017 θα είναι η

τάσεις στις συνιστώσες του ΑΕΠ κατά

διαμόρφωσή

το τρέχον εξάμηνο, καθώς και την

τους

περίπου

5,0%

υψηλότερα από φέτος.

αναθεώρηση της πτώσης του στο αρχικό τρίμηνο του 2016 και την

Η κατακόρυφη πτώση των εισαγωγών

έντασή της στο πρώτο εξάμηνό του, η

στο δεύτερο εξάμηνο του 2015, που

πρόβλεψη του ΙΟΒΕ για την ύφεση

υπερέβη εκείνη στις εξαγωγές, αποτελεί

αναθεωρείται προς τα κάτω, στην

μια χαμηλή βάση σύγκρισης για τα φετινά

περιοχή του 0,3-0,5%. Σύμφωνα με

μεγέθη. Τη διεύρυνση των εισαγωγών υποβοηθά

ήδη

από

τον

Μάρτιο

τα έως τώρα δεδομένα, το 2017 η

ελληνική οικονομία αναμένεται να

χαλάρωση των capital cοntrols, καθώς

ανακάμψει, με το προϊόν της να

άμβλυνε αισθητά στο δεύτερο τρίμηνο τη συρρίκνωσή

τους.

Την

αύξηση

αυξάνεται κατά 1,5%-2,0%.

των

Υπέρβαση στόχων του Κρατικού Προϋπολογισμού από συγκράτηση πρωτογενών δαπανών και υπέρβαση εισπράξεων έμμεσων φόρων

εισαγωγών αγαθών θα μετριάσει στη διάρκεια

της

περιόδου

Ιουλίου

Δεκεμβρίου η πλήρης εφαρμογή των δημοσιονομικών μέτρων που επηρεάζουν το διαθέσιμο εισόδημα μισθωτών και

Βάσει των οριστικών στοιχείων για την

συνταξιούχων, η οποία θα εξασθενήσει την

υλοποίηση του Κρατικού Προϋπο-

καταναλωτική ζήτηση. Η ισχυρή αύξηση

λογισμού στο πρώτο οκτάμηνο φέτος, το

των εισαγωγών στο τρέχον εξάμηνο

έλλειμμά

θα μετριάσει αισθητά την κάμψη τους με

2,0%.

ήταν

κατά

€3,75

σχετικό στόχο. Η υπέρβαση του στόχου

ζήτηση για εισαγωγές. Το 2014, στο οποίο

για το πρωτογενές πλεόνασμα προήλθε

η εγχώρια ζήτηση ενισχύθηκε κατά 1,2%,

αποκλειστικά από τη συγκράτηση των

η ποσοστιαία αύξηση των εισαγωγών ήταν

πρωτογενών δαπανών,

πολλαπλάσια (+7,8%). Από την άλλη

κατά

€3,36

δισεκ. Αντιθέτως, τα έσοδα του Κρατικού

πλευρά, η διατήρηση των περιορισμών

Προϋπολογισμού

στην κίνηση κεφαλαίων τουλάχιστον στη

εμφάνισαν

υστέρηση

€589 εκατ. έναντι του σχετικού στόχου,

μεγαλύτερη διάρκεια του επόμενου έτους

λόγω όμως των χαμηλών απολήψεων

θα ανασχέσει την αύξηση των εισαγωγών.

από

Συνεκτιμώντας τη συσχέτιση εγχώριας

την

ΕΕ

του

Προγράμματος

Δημοσίων Επενδύσεων (-€1,05 δισεκ.),

ζήτησης – εξαγωγών και τις επιδράσεις των οι

πλεονασματικό,

δισεκ., €2,77 δισεκ. υψηλότερο από το

θα διοχετευθεί σε μεγάλο βαθμό στη

controls,

στα

€3,9 δισεκ. Το πρωτογενές αποτέλεσμα

προβλεφθείσα

κλιμάκωση της εγχώριας ζήτησης το 2017

capital

διαμορφώθηκε

€1,05 δισεκ., έναντι στόχου για έλλειμμα

σε όλο το έτος, στην περιοχή του 1,5%

του

αφού τα έσοδα του Τακτικού Προϋπο-

εισαγωγές

λογισμού

προβλέπεται να είναι 6-7% υψηλό-

υπερέβησαν

προβλεπόμενα, κατά €458 εκατ.

τερες το 2017.

τα

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Η υπέρβαση του στόχου για τις

Προϋπολογισμού κατά €1,33 δισεκ.,

πρωτογενείς

κυρίως λόγω λιγότερων εγγυήσεων σε

κυρίως

από

δαπάνες τη

προέρχεται

συγκράτηση

των

φορείς της Γενικής Κυβέρνησης κατά €731

πληρωμών αποδοχών - συντάξεων,

εκατ., καθώς και την αύξηση των καθαρών

τον περιορισμό των επιχορηγήσεων

εσόδων του (+€129 εκατ.). Όμως, τα

ασφαλιστικών ταμείων και την ύπο-

φορολογικά έσοδα (άμεσοι + έμμεσοι

εκτέλεση

φόροι) θα είναι αυξημένα κατά €1,84

του

Προγράμματος

Δημοσίων Επενδύσεων. Αναλυτικά ως

δισεκ.,

προς τα τακτικά έσοδα, οι εισπράξεις

φορολογικά μέτρα τα οποία θα ισχύσουν

φόρου

από την 1η Ιανουαρίου 2017. Τα έσοδα

εισοδήματος

νομικών

από

τα

πρόσφατα

από

των αναμενόμενων, κυρίως λόγω της

δικαιωμάτων θα παρουσιάσουν τη

αύξησης της προκαταβολής φόρου, όμως

μεγαλύτερη υποχώρηση, κατά €1,04

τα έσοδα από φορολογία φυσικών

δισεκ. Συνεπώς, η επίτευξη του στόχου

προσώπων υπολείπονταν των αναμε-

για

νόμενων. Σχεδόν όλοι οι στόχοι για τις

Προϋπολογισμού το προσεχές έτος

εισπράξεις έμμεσων φόρων επιτεύχ-

βασίζεται πρωτίστως στην ενίσχυση

θηκαν,

των φορολογικών εσόδων.

εκείνων

για

το

ΦΠΑ

πετρελαιοειδών, τον ΕΦΚ ενεργειακών προϊόντων

και

κατανάλωσης.

τους

λοιπούς

Ωστόσο

το

αδειών

νέα

προσώπων ήταν 14,1% υψηλότερες

εκτός

εκχώρηση

και

ισοζύγιο

του

και

Κρατικού

Επιβράδυνση της υποχώρησης της ανεργίας στο τρέχον εξάμηνο, συνέχιση της πτώσης της με σταθερό ρυθμό το 2017

φόρους

λαμβάνοντας

υπόψη το πλήθος και την ένταση των φορολογικών ρυθμίσεων από τον Ιούλιο του 2015 και μετά, η απόδοση

Η έντονη αναθέρμανση της παραγωγής στη

στα έσοδα είναι μάλλον μέτρια.

Μεταποίηση

στο

δεύτερο

τρίμηνο,

Προσχέδιο Κρατικού Προϋπολογισμού 2017: Έμφαση σε φορολογικά έσοδα και μειώσεις εγγυήσεων για την επίτευξη των στόχων

παραμονή της δραστηριότητας στον τουρι-

Το προσχέδιο του Κρατικού Προϋπο-

Απριλίου – Ιουνίου του 2015 οφείλεται και

λογισμού

προβλέπει

στη σημαντική συμβολή του δημόσιου

μείωση του ελλείμματός του κατά

τομέα, μέσω των προγραμμάτων προσω-

€1,25 δισεκ., σε €3,45 δισεκ. ή 1,9%

ρινής, κοινωφελούς εργασίας. Από την άλλη

του ΑΕΠ. Το πρωτογενές πλεόνασμα

πλευρά, η προεξόφληση από τα νοικοκυριά

προβλέπεται να αυξηθεί κατά €1,15

των επερχόμενων τότε μέτρων τα οποία

δισεκ., σε €2,1 δισεκ. ή 1,2% του

επηρεάζουν αρνητικά το διαθέσιμο εισόδημά

ΑΕΠ. Η βελτίωση θα προέλθει από τη

τους, περιόρισε τις καταναλωτικές τους

μείωση των δαπανών του Τακτικού

δαπάνες,

για

το

2017

στικό τομέα λίγο χαμηλότερα από το περυσινό, υψηλό επίπεδο, και η ανακοπή της πτώσης στις Κατασκευές, άσκησαν θετικές επιδράσεις στην απασχόληση. Η δημιουργία θέσεων εργασίας σε σχέση με την περίοδο

οδηγώντας

σε

μείωση

της

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

απασχόλησης στο Χονδρικό-λιανικό εμπόριο-

απασχόλησή

επισκευές

αυτές

οχημάτων/μοτοσικλετών,

για

τις

τους.

Συνεκτιμώντας

επιδράσεις,

αναμένεται

πρώτη φορά από το τελευταίο τρίμηνο του

επιβράδυνση της πτώσης της ανερ-

2014. Με τις τονωτικές επιδράσεις των

γίας στο δεύτερο εξάμηνο του 2016.

παραπάνω

Στο σύνολο του τρέχοντος έτους θα

κλάδων,

απασχόληση

αυξήθηκε κατά 2,1% στο β’ τρίμηνο σε

υποχωρήσει

σχέση με ένα χρόνο πριν και το

περίπου

ποσοστό

στο

χαμηλότερα από πέρυσι. Το 2017, η

23,1%, το χαμηλότερο των τελευταίων

ανεργία θα υποχωρήσει με ρυθμό

τεσσάρων ετών. Κατά μέσο όρο στο

παραπλήσιο με το φετινό και θα

πρώτο εξάμηνο του 2016, η απασχό-

διαμορφωθεί ελαφρώς υψηλότερα

ληση διευρύνθηκε κατά 2,5% και η

από

ανεργία διαμορφώθηκε στο 24,0%, 1,6

εκτιμήσεις στην ενότητα 3.5).

ανεργίας

υποχώρησε

ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερα από

Οι κλάδοι του ιδιωτικού τομέα οι οποίοι με την απασχόλησή τους συνέβαλαν στην κάμψη της ανεργίας στο αρχικό εξάμηνο

δεν εξασθένησε. Διαμορφώθηκε στο 1,0%

νου (+9,2% ο δείκτης παραγωγής τον Ιούλιο), όπως και η διαφαινόμενη από τη μικρή μείωση των διεθνών εισπράξεων

όπως

προηγούμενο

τρίμηνο

κατά

αποπληθωρισμού

δημόσιου τομέα στην απασχόληση θα

Ιουλίου

και

το

–

αμέσως

(1,1%).

Στο

0,9%, 2,2%

έναντι

την

ίδια

περίοδο του 2015. Η εντονότερη μείωση

μετριαστεί, καθώς οι ωφελούμενοι των

τιμών

υλοποιούμενων σε αυτή την περίοδο

τo

2016

σημειώνεται

στις

κατηγορίες αγαθών/υπηρεσιών «Στέγαση»

προγραμμάτων του ΟΑΕΔ μάλλον θα είναι

και «Μεταφορές», κατά 4,5% και 4,0%,

λιγότεροι από πέρυσι. Επιπλέον, οι αλλαγές

λόγω των χαμηλών τιμών πετρελαίου.

τις

Άνοδος τιμών 2,6% και 1,4% σημειώθηκε

ασφαλιστικές εισφορές στους ελεύθερους 01/01/2017

Αυγούστου,

υποχώρησε

άλλη πλευρά, η τονωτική επίδραση του

από

δίμηνο

Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή

ανόδου τους στα έτη 2013 – 2015. Από την

επαγγελματίες

στο

οκτάμηνο Ιανουαρίου - Αυγούστου ο

στον Τουρισμό αφομοίωση της σημαντικής

και

μεσοπρόθεσμες

αύξηση του ΦΠΑ, ο αποπληθωρισμός

Μεταποίηση

συνεχίζεται στην αρχή του τρίτου τριμή-

φορολογία

(βλ.

μονάδα

νάλωσης στο τρίτο τρίμηνο και την

εξάμηνο. Εξάλλου η ισχυρή αύξηση της

άμεση

ποσοστιαία

24%,

διαθέσιμα στοιχεία άνοδο της κατα-

ασκούν αυτή την επίδραση στο τρέχον

στην

22,5%

το

Παρά τη διαφαινόμενη από τα πρώτα

του τρέχοντος έτους, θα συνεχίσουν να

στη

μία

από

Αποπληθωρισμός έως το τέλος του 2016, αύξηση τιμών κυρίως από έμμεσους φόρους και άνοδο τιμής πετρελαίου το ερχόμενο έτος

ότι ένα χρόνο νωρίτερα.

δραστηριότητας

κάτω

στα «Ξενοδοχεία – Καφέ – Εστιατόρια» και

θα

στα προϊόντα «Καπνός – Αλκοολούχα

προκαλέσουν ανακατατάξεις από το τελευ-

Ποτά» αντίστοιχα, αντανακλώντας την

ταίο τρίμηνο του 2016, με επιπτώσεις στην

επίδραση τιμές του υψηλότερου ΦΠΑ. 21

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Σημαντική

άνοδος

συνεχίζει

Ειδική Μελέτη: «Οικονομικές επιδράσεις από την ιδιωτικοποίηση του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς»

να

καταγράφεται στην «Υγεία» (+2,5%). Η συνέχιση του αποπληθωρισμού στο τρίτο τρίμηνο με τον ίδιο ρυθμό, παρά τις

Το ΙΟΒΕ ολοκλήρωσε πρόσφατα μελέτη

μεταβολές από την 1η Ιουνίου στο ΦΠΑ, αντανακλά

την

παραμένουσα

για τον προσδιορισμό των οικονομικών

χαμηλή

επιδράσεων από την ανάπλαση του πρώην

ζήτηση. Δεδομένου ότι στο τελευταίο

αεροδρομίου

τετράμηνο του 2015 η πτώση των τιμών

βάση

Δείκτη Τιμών είναι σχετικά υψηλότερο από

που

προβλέπει

πραγματοποιήθηκε

σε

δυο

περιοχή της ανάπλασης και επιδράσεις στο

2016 θα διαμορφωθεί στο 1,1%, 0,6

σύνολο της οικονομίας.

ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα από πέρυσι.

Από την ανάλυση προκύπτει ότι στο τέλος της περιόδου (το έτος 2041) το ΑΕΠ της

Ο βασικός παράγοντας που συντήρησε τον

χώρας αναμένεται να είναι κατά €7,4 δισεκ.

αποπληθωρισμό στην ελληνική οικονομία

(2,4%) υψηλότερο από αυτό που θα είναι

το 2016, η πτώση των τιμών του

αν δεν πραγματοποιηθεί η επένδυση. Σε

πετρελαίου, πιθανότατα δεν θα συνεχίσει υφίσταται

στο

επόμενο

απόφαση

για

πετρελαϊκής

έτος.

όρους

μείωση

της

παραγωγής

θα

Ανασχετικά

στη

συνέχιση

των

τις ευρύτερες μακροοικονομικές αλληλε-

του

πιδράσεις, εκτιμάται ότι η επίδραση της ανάπλασης στην απασχόληση στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας θα ξεπεράσει τις

αυξήσεις ήδη υπάρχοντων, που προβλέτην

αριθμός

δεκαετίας του 2030. Λαμβάνοντας υπόψη

σουν και οι νέοι έμμεσοι φόροι ή οι από

ξεπεράσει τα 25 χιλ. άτομα στα μέσα της

αποπληθωρισμού αναμένεται να επενεργή-

εφαρμοστούν

απασχόλησης,

εργαζομένων στην περιοχή αναμένεται να

οδηγήσει σε άνοδο των τιμών στη διάρκειά

να

όρους

επίπεδα – επιδράσεις στην ευρύτερη

αυτής, η πτώση τιμών στο σύνολο του

πεται

τους

ανάλυση

θωρισμού ένα χρόνο μετά. Κατόπιν

του.

του

Α.Ε. στην Hellinikon Global I S.A. Η

μια μικρή κλιμάκωση του αποπλη-

διεθνούς

και

μεταβίβαση των μετοχών της Ελληνικό

τους προηγούμενους μήνες, ευνοώντας

πρόσφατη

Ελληνικού

παράκτιου μετώπου του Αγ. Κοσμά, με

είχε καμφθεί, το επίπεδο του Γενικού

να

του

90 χιλ. πρόσθετες θέσεις εργασίας το

1η

2041.

Ιανουαρίου του 2017. Η προβλεπόμενη άνοδος του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή το 2017 αναμένεται να είναι της τάξης του 1,3%.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

2.1

Τάσεις και Προοπτικές της Διεθνούς Οικονομίας

Το Παγκόσμιο Περιβάλλον

εντονότερη επιτάχυνση σημειώθηκε στην Ιαπωνία, από 0,1% στο α’ τρίμηνο του

Από τα πρώτα διαθέσιμα στοιχεία για το

δεύτερο

φαίνεται

τρίμηνο

ότι

του

τρέχοντος έτους σε 0,8% στο επόμενο.

2016,

μεγέθυνση

Έκπληξη αποτελεί η μικρή επιτάχυνση

της

στο Ηνωμένο Βασίλειο, από 2,0% σε

παγκόσμιας οικονομίας εξασθένησε

2,2%, όσο και στην ίδια περίοδο πέρυσι.

εκ νέου στη διάρκειά του. Το ΑΕΠ των

χωρών

μελών

του

Στις μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες

ΟΟΣΑ

η εντονότερη εξασθένιση της μεγέθυνσης

αυξήθηκε κατά 1,6% στη συγκεκριμένη

περίοδο,

έναντι

σημειώθηκε στην περίοδο Απριλίου –

ανόδου

Ιουνίου στην Ινδία, από 7,9% σε 7,1%.

1,7% στο πρώτο τρίμηνο φέτος και 2,3%

στο

αντίστοιχο

Ωστόσο σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες

τρίμηνο

είτε επικρατούν σταθεροποιητικές τάσεις

πέρυσι. Κατόπιν αυτής της εξέλιξης, ολοκληρώθηκε

ένα

έτος

(Κίνα, στο 6,7%), είτε η τάση του ΑΕΠ

συνεχούς

βελτίωνεται (πχ. εκ νέου επιβράδυνση

επιβράδυνσης της ανάπτυξης. Η υποχώ-

της ύφεσης στη Βραζιλία, από 5,4% σε

ρησή της μάλλον προέρχεται από την

3,8%, η χαμηλότερη τον τελευταίο

παρόμοια τάση στις πλέον ανεπτυγμένες

χρόνο).

οικονομίες (G7), στις οποίες καταγράφηκε άνοδος του ΑΕΠ κατά 1,2%, έναντι

Σύμφωνα

1,4% στις αρχές του 2016 και 2,1% στο

προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού

αντίστοιχο τρίμηνο του 2015. Αυτή η

Ταμείου (Οκτώβριος 2016), στο σύνολο

εξέλιξη οφείλεται κυρίως στην ανησυχία

του

για το αποτέλεσμα του επικείμενου τότε

αναμένεται να επεκταθεί κατά 3,1%,

δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο,

οριακά λιγότερο από πέρυσι, καθώς και

καθώς και στις αναταραχές στις μεγαλύ-

από όσο αναμενόταν από το ΔΝΤ

τερες χρηματαγορές, γεγονότα τα οποία

νωρίτερα φέτος (3,2% σε αμφότερες τις

αμφότερα επηρέασαν και το διεθνές

περιπτώσεις). Για το προσεχές έτος

εμπόριο.

προβλέπεται ήπια επιτάχυνση της παγκό-

προηγούμενες

με το ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ να 1,6%

στο

πλέον

παγκόσμια

πρόσφατες

οικονομία

οριακά λιγότερο από ότι αναμενόταν στις

εντονότερη κάμψη σημειώθηκε στις ΗΠΑ, από

2016,

τις

σμιας ανάπτυξης, στο 3,4%, επίσης

Μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών, η

περιορίζεται

με

προβλέψεις

του

ΔΝΤ

(3,5%). Αναλυτικά σε ότι αφορά το

αρχικό

τρέχον έτος, εντοπίζεται εξασθένιση των

τρίμηνο φέτος σε 1,2% στο επόμενο, ενώ

ρυθμών μεγέθυνσης στις περισσότερες

πριν ένα χρόνο βρισκόταν στο 3,0%.

χώρες ή ζώνες χωρών. Στα ανεπτυγμένα

Ακολούθησε σε επιβράδυνση η Ιταλία

κράτη, ισχυρή αβεβαιότητα προκάλεσε

(απο 1,0% σε 0,7%). Στον αντίποδα η

το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο. 23

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Στις αναπτυσσόμενες οικονομίες καθορι-

διεθνείς αγορές και στην οικονομική

στικός παράγοντας παραμένει η τάση

δραστηριότητα στην ΕΕ, αλλά και τις

στην ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας,

αναταραχές

οικονομίες, παράγοντες οι οποίοι υποσκά-

οποία

είναι

αποδυναμωμένη

σε

σύγκριση με πέρυσι.

πτουν ζήτηση

στην Ασία τείνει να διαμορφωθεί σε

σύγκριση

με

πέρυσι,

πλαίσιο βρίσκονται και οι εξαγωγές των προηγμένων χωρών, με αύξηση 1,8% το

σε

2016, έναντι 3,6% το 2015. Η ζήτηση

παραμένοντας

εισαγωγών

ωστόσο αρκετά υψηλότερα από το ρυθμό που

παρουσιάζουν

ευρωπαϊκές

χώρες.

Κοινοπολιτεία

οι

Ανεξάρτητων

από

την

πλευρά

των

αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικο-

ανεπτυγμένες

Αντιθέτως,

εξασθενήσει

στράφηκε σε εγχώρια παραγωγή. Στο ίδιο

αναδυόμενης και αναπτυσσόμενης Ευρώαποκλιμακωθεί

να

στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς η ζήτηση

κινεζικής οικονομίας. Η μεγέθυνση της θα

αναμένεται

Παραπλήσιες τάσεις σημειώνονται και

Ινδία, αντισταθμίζοντας την επίδραση της

επίσης

Στις

προβλέπεται αναθέρμανσή της το 2017.

σταθερο-

ποιημένη εμφανίζεται η ανάπτυξη στην

πης

εμπόριο.

κατά 2,4%, έναντι 4,2% το 2015, όμως

κυρίως λόγω της επιβράδυνσης της ενώ

διεθνές

σημαντικά το 2016, καθώς θα αυξηθεί

χαμηλότερα επίπεδα από ότι το 2015, οικονομίας,

αναπτυσσόμενες

προηγμένες οικονομίες, η εισαγωγική

Δεδομένων των παραπάνω, η ανάπτυξη

Κινέζικης

το

στις

νομιών θα αυξηθεί το 2016 κατά 2,3%,

στην

έπειτα από τη μείωση του 2015 (-0,6%),

Κρατών

ενώ οι εξαγωγές τους αναμένεται να

αναθεωρήθηκε σημαντικά επί τα βελτίω ο

αυξηθούν σταδιακά μέχρι το 2017.

εκτιμώμενος ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ για το 2016, από -1,1% στις εαρινές

Η αβεβαιότητα που είχε δημιουργηθεί

προβλέψεις του ΔΝΤ σε -0,3% στις

στις αγορές λόγω του δημοψηφίσματος

πρόσφατες.

ύφεσης

του Ηνωμένου Βασιλείου, πέρα από τις

προέρχται την αναμενόμενη παρόμοια

άμεσες μετά από αυτό διακυμάνσεις που

εξέλιξη στη Ρωσία. Ισχυρότερη άνοδος

προκάλεσε, τις έφερε σε μια στάση

του

φέτος

αναμονής στη διάρκεια του επόμενου,

εκτιμάται και για τις χώρες της Μέσης

τρίτου τριμήνου έναντι των εξελίξεων

Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, κατά

σχετικά

3,4%, 1,1 ποσοστιαία μονάδα υψηλότερα

αποτελέσματός

από ότι στο προηγούμενο έτος.

αναλυτές, η πραγματική αποτύπωση των

ΑΕΠ

όγκος

από

του

κάμψη

ότι

της

νωρίτερα

παγκόσμιου

με

επιδράσεών

εμπορίου

την

υλοποίηση

του. του

Σύμφωνα

ενδεχομένως

του με να

ξεκινήσει στο τρέχον τρίμηνο και για

εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 2,3% το

αυτό το λόγο έχουν αναθεωρηθεί προς τα

2016, έναντι 2,6% το 2015. Η εκτίμηση

κάτω οι προβλέψεις για την παραγωγική

αύξησης είναι 0,8 ποσοστιαίες μονάδες

δραστηριότητα και το διεθνές εμπόριο.

χαμηλότερη από την εαρινή, υπό την

Έτσι, οι βασικοί παράγοντες αβεβαιό-

επίπτωση του αποτελέσματος του δημο-

τητας που επηρεάζουν την παγκόσμια

ψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 24

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

οικονομική δραστηριότητα παραμένουν η

εισοδήματος, κυρίως στις ανεπτυγμένες

στάσιμη και χαμηλή σε σχέση με το

χώρες. Η δημοσιονομική πολιτική θα

παρελθόν ανάπτυξη στις ανεπτυ-

πρέπει να τονωθεί έπειτα από μια περίοδο

γμένες

αδύναμη

δημοσιονομικής προσαρμογής και μεί-

διεύρυνση του παγκόσμιου εμπο-

ωσης των δαπανών σε αρκετές χώρες,

ρίου, ως απόρροια της αποδυνάμωσης

εφόσον, λαμβάνοντας υπόψη και την

της ανάπτυξης των αναδυόμενων κρατών

ηπιότερη

και της στροφής στην εγχώρια ζήτηση

αυτές

από την πλευρά των ανεπτυγμένων, η

διατηρήσουν το ρυθμό μεγέθυνσής τους.

βραδύτητα στην επενδυτική δραστη-

Η συνέχιση της ποσοτικής χαλάρωσης,

ριότητα, οι δυνητικές επιπτώσεις από το

χωρίς

αποτέλεσμα

δημοψηφίσματος

απασχόληση, ενδεχομένως να διακυβεύει

στη Μεγάλη Βρετανία, ο υψηλός

και το κύρος των Κεντρικών Τραπεζών, οι

δανεισμός και ο κίνδυνος χρέους στις

ενέργειες των οποίων θα πρέπει να

αναπτυσσόμενες

οι

αποτελέσουν το αναγκαίο συμπλήρωμα

στις

της δημοσιονομικής πολιτικής, εάν και

οικονομίες,

σημαντικές

του

οικονομίες

και

διακυμάνσεις

χρηματαγορές. Οι τελευταίες συνδέο-

Οκτωβρίου 2016. Σε αυτό περιλαμβά-

Στις

νονταν ήδη το αμερικανικό δολάριο, το

αποτελέσματα

να

στην

σε

ότι

αφορά

τις

ΗΠΑ,

παρατηρείται

σημαντική

επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριό-

ευρώ και η στερλίνα.

τητας στο πρώτο εξάμηνο του 2016 σε σχέση με το δεύτερο μισό του 2015.

Ωστόσο, ένας επιπλέον παράγοντας που τροχοπέδη

Ωστόσο η άνοδος της κατανάλωσης δεν

στην

υποχωρεί,

ανάπτυξη και βρίσκεται στον πυρήνα της νομισματικής

και

αύξηση

δημοσιο-

τη

των

μισθών.

Αντιθέτως,

δρασης από το σκέλος των δημοσίων

η άποψη ότι, κατόπιν των προγραμμάτων

δαπανών

ποσοτικής χαλάρωσης σε ΗΠΑ, Ιαπωνία,

και

των

επενδύσεων.

Οι

επενδύσεις (εκτός κατοικίας) παραμένουν

Ευρωζώνη και προσφάτως στο Ηνωμένο

υποτονικές, λόγω της κάμψης των επεν-

Βασίλειο, οι κεντρικές τράπεζες έχουν

δύσεων στον ενεργειακό τομέα από τη

πλέον εξαντλήσει τα εργαλεία άσκησης

χαμηλή τιμή του πετρελαίου, ενώ το

νομισματικής πολιτικής. Τούτου δεδομέ-

ενισχυμένο δολάριο λειτουργεί ανασχε-

νου, καθίσταται επιτακτική η παράλληλη

τικά στην εξαγωγική ζήτηση. Για το

δημοσιονομική επέκταση για την ενίσχυκαι

από

αναμένεται εξασθένιση της θετικής επί-

νομικής πολιτικής. Εξαπλώνεται διεθνώς

απασχόλησης

τροφοδοτούμενη

σχετικά ισχυρή αγορά εργασίας και την

οικονομικής πολιτικής είναι τα περιθώρια

της

επιθυμούν

μίες παγκοσμίως:

αποθεματικά νομίσματα, από την 1η

ση

εμφανή

εξαγωγών,

προοπτικές στις σημαντικότερες οικονο-

ΔΝΤ τα οποία αναγνωρίζει ως διεθνή

άσκησης

χώρες

Αναλυτικότερα

νομίσματος στο καλάθι νομισμάτων του

δυνητική

οι

των

όταν αυτή ασκηθεί από τις χώρες.

νταν με την ενσωμάτωση του κινεζικού

αποτελεί

διεύρυνση

τέταρτο τρίμηνο του έτους αναμένεται

του

σχετική αναθέρμανση της οικονομικής 25

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

δραστηριότητας, ενώ για το σύνολο του

Στην

2016 η μεγέθυνση σύμφωνα με το ΔΝΤ

αναθεωρούνται

θα διαμορφωθεί στο 1,6%, από 2,6% το

εκτιμήσεις για το 2016, σε ύφεση 0,8%,

2015. Σε ότι αφορά το 2017, εκτιμάται

έναντι 1,8% στις εαρινές εκτιμήσεις. Σε

επιτάχυνση, σε 2,2%.

κάθε περίπτωση, οι χαμηλές τιμές του

Στην

Ιαπωνία,

αυξημένο

το

ρυθμό

ΑΕΠ

και

ενισχύονται

δημόσια το

σχηματισμός

2016,

κεφαλαίου,

και

με

εκτιμάται

ότι

στα έσοδα της Ρωσικής οικονομίας από εξαγωγές. Σε ότι αφορά τις προσδοκίες για το

αναπτυσσόμενων

προσεχές χρονικό διάστημα, αποκλιμάκωσή

θυνση 6,7%-7,0% στο πρώτο εξάμηνο προβλέπεται

για

της

σημαντική

με

αποτέλεσμα

στο

δημοψήφισμα

Βασίλειο. βελτίωση

Έπειτα του

από

στο τη

δεύτερου

τριμήνου, η οποία προήλθε από τις

οικονομικής

καλύτερες

δραστηριότητας από τη βιομηχανία στις υπηρεσίες,

Brexit

Ηνωμένο

χρηματιστηριακών

αγορών. Επιπλέον, είναι ακόμα σε εξέλιξη μετατόπιση

δείκτης

αναμενόμενη έπειτα από το αποτέλεσμα

Κινέζικη οικονομία είναι ευάλωτη στις

μια

Καταγράφεται υποχώρηση του, εξέλιξη

υποχωρήσει η εξωτερική ζήτηση, ενώ η των

αποτυπώνει

οικονομία τον οποίο εκτιμά το IFO.

ρυθμός

αύξησης του ΑΕΠ 6,6%, καθώς έχει

αναταραχές

τους

οικονομικού κλίματος για την παγκόσμια

του έτους, έναντι 7,0% το 2015. Για το συνολικά

που

βαρέλια), προμηνύουν θετικές επιδράσεις

θα

οικονομιών, η Κίνα κατέγραψε μεγέ-

2016

πετρελαίου,

σμιας ημερήσιας παραγωγής έως 740 χιλ.

του 0,5%, όπως και το 2015. των

παραγωγή

Φόρουμ στην Αλγερία (μείωση παγκό-

σημειωθεί αναιμική ανάπτυξη, της τάξης

Μεταξύ

την

σημειώθηκαν στο Διεθνές Ενεργειακό

ωστόσο

εξωτερική ζήτηση. Για το σύνολο του έτους

αρνητικές

πλευρά, οι πρόσφατες εξελίξεις σχετικά

αντισταθμιστικά λειτουργεί η αδύναμη τρέχοντος

πολύ

στη Ρώσικη οικονομία. Από την άλλη

κατανάλωση όπως

Ρωσίας

κυρώσεις συνεχίζουν να ασκούν πιέσεις

στο

δεύτερο τρίμηνο του έτους, στο 0,8%. Η ιδιωτική

οι

της

πετρελαίου σε συνδυασμό με τις διεθνείς

εμφάνισε

μεγέθυνσης

οικονομία

προσδοκίες,

καθώς

αξιολόγηση της παρούσας κατάστασης

την

επιδεινώθηκε, σημειώνεται υποχώρηση

προσπάθεια μετάβασης της οικονομίας σε

στο τρίτο τρίμηνο.

ένα νέο σημείο ισορροπίας.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 2.1 Διεθνές Περιβάλλον – IMF, World Economic Outlook (ετήσια % μεταβολή ΑΕΠ, σε πραγματικές τιμές) 2015

2016

2017

ΗΠΑ Ιαπωνία Αναπτυσσόμενη Ασία

2,6 0,5 6,6

1,6 0,5 6,5

2,2 0,6 6,3

AESEAN-5 Ευρωζώνη Αναδυόμενη και αναπτυσσόμενη Ευρώπη Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών (CIS)

4,8 2,0 3,6 -2,8

4,8 1,7 3,3 -0,3

5,1 1,5 3,1 1,4

ΑΕΠ

εκ των οποίων Κίνα εκ των οποίων Ινδία

6,9 7,6

εκ των οποίων Ρωσία

6,6 7,6

-3,7

Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική (MENA) Λατινική Αμερική

-0,8

2,3 0,0

εκ των οποίων Βραζιλία

Υποσαχάρια Αφρική Παγκόσμια οικονομία Παγκόσμιο Εμπόριο Όγκος Παγκόσμιου Εμπορίου (αγαθά και υπηρεσίες) Εισαγωγές Προηγμένες Οικονομίες Εξαγωγές Αναδυόμενες & Αναπτυσσόμενες Εισαγωγές Οικονομίες Εξαγωγές

6,2 7,6

1,1

3,4 -0,6

-3,8

3,4 1,6

-3,3

3,4 3,2

0,5

1,4 3,1

2,6 4,2 3,6 -0,6 1,3

2,9 3,4

2,3 2,4 1,8 2,3 2,9

3,8 3,9 3,5 4,1 3,6

Αναπτυσσόμενη Ασία (εξαιρουμένης της Ιαπωνίας): Ανατολικό Τιμόρ, Βανουάτου, Βιετνάμ, Ινδία, Ινδονησία, Καμπότζη, Κίνα, Κιριμπάτι, Λάος, Μαλαισία, Μαλδίβες, Μίανμαρ, Μογγολία, Μπαγκλαντές, Μπουτάν, Μπρουνέι, Νεπάλ, Νησιά Μάρσαλ, Νησιά Σολομώντα, Ομόσπονδες Πολιτείες της Μικρονησίας, Παλάου, Παπούα Νέα Γουινέα, Σαμόα, Σρι Λάνκα, Ταϊλάνδη, Τόνγκα, Τουβαλού, Φιλιππίνες, Φίτζι AESEAN-5: Βιετνάμ, Ινδονησία, Μαλαισία, Ταϊλάνδη, Φιλιππίνες Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική: Αφγανιστάν, Αίγυπτος, Αλγερία, Μαρόκο, Ην. Αρ. Εμιράτα, Ιορδανία, Ιράκ, Ιράν, Κατάρ, Κουβέιτ, Λίβανος, Λιβύη, Μαυριτανία, Μπαχρέιν, Ομάν, Πακιστάν, Σαουδική Αραβία, Σουδάν, Συρία, Υεμένη, Τζιμπουτί, Τυνησία. Υποσαχάρια Αφρική: Αγκόλα, Αιθιοπία, Ακτή Ελεφαντοστού, Γκαμπόν, Ισημερινή Γουινέα, Καμερούν, Κένυα, Κονγκό, Μαυρίκιος, Μποτσουάνα, Ναμίμπια, Νιγηρία, Νότια Αφρική, Ουγκάντα, Πράσινο Ακρωτήρι, Σεϋχέλλες, Σουαζιλάνδη, Τανζανία, Τσαντ, κ.α. Πηγή: World Economic Outlook, IMF, October 2016

Αναλυτικά,

δείκτης

παγκόσμιου

86,0 μονάδες, έναντι 90,5 μονάδων στο τρίμηνο,

χαμηλότερο

και

από

επίπεδο το

στον

κλίματος

αντίστοιχο

παράγοντα

δεν

Από την εξέταση του δείκτη οικονομικού

πολύ

του

IFO

στις

βασικές

οικονομικές ζώνες προκύπτει υποχώρησή

περυσινό. Η υποχώρησή του οφείλεται αποκλειστικά

κατάστασης

μεταβλήθηκε στο τρίτο τρίμηνο.

οικονομικού κλίματος διαμορφώθηκε στις δεύτερο

παρούσας

του σε όλες ανεξαιρέτως. Με βάση την

που

εξέλιξη των δεικτών ανά περιφέρεια,

νωρίτερα φέτος είχε οδηγήσει στην

φαίνεται ότι η επιδείνωση του κλίματος

ενίσχυσή του, τις προσδοκίες, με το

σε Ευρώπη και Ασία συμπαρέσυραν το

σχετικό δείκτη να μειώνεται στο τρίτο

συνολικό, παγκόσμιο δείκτη σε πτώση.

τρίμηνο από τις 94,7 στις 86 μονάδες,

Αναλυτικά, στην Ευρώπη ο δείκτης

ενώ βρίσκεται αρκετά χαμηλότερα και

οικονομικού κλίματος το τρίτο τρίμηνο

έναντι του τρίτου τρίμηνου του 2015. Ο

του 2016 διαμορφώθηκε στις 101,0 27

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

μονάδες, υποχωρώντας συνεχώς από τις

σημαντική

120 μονάδες στα μέσα του 2015.

αποτέλεσμα των ευνοϊκών εξελίξεων σε

Ειδικότερα στην Ευρωζώνη, ο δείκτης

παραμέτρους της παγκόσμιας οικονομίας,

εξασθένησε στις 111,6 μονάδες, επίπεδο

όπως οι χαμηλές τιμές ενέργειας, η

σαφώς χαμηλότερο επίπεδο έναντι του

βελτίωση της συναλλαγματικής ισοτιμίας

2015. Στη Βόρεια Αμερική ο δείκτης

ευρώ/δολαρίου και η χαλάρωση της

υποχώρησε ηπιότερα, στις 91,2 μονάδες

νομισματικής πολιτικής από την ΕΚΤ. Από

έναντι 93,7 στην προηγούμενη μέτρηση.

την άλλη πλευρά, από την αρχή του 2016

Τέλος, ο δείκτης οικονομικού κλίματος

καταγράφεται μια σταδιακή αποκλιμά-

στην Ασία διαμορφώθηκε στις 71,1

κωση του ρυθμού ανάπτυξης, που είναι

μονάδες,

εντονότερη στην Ευρωζώνη. Συγκεκρι-

επίπεδο

που

είναι

το

χαμηλότερο των τελευταίων 2,5 ετών.

Οικονομίες Ευρωζώνης

της

ΕΕ

και

της

το

2015,

ως

μένα, το ΑΕΠ αυξήθηκε στο δεύτερο τρίμηνο του 2016 κατά 1,8% στην

της

Ευρωπαϊκή Ένωση, έναντι ανόδου 2,2% στην ίδια περίοδο του 2015, ενώ στην Ευρωζώνη η ανάπτυξη ήταν της τάξης

Η οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κυρίως

ανάκαμψη

Ευρωζώνης,

του 1,6% φέτος, από 2,3% στο δεύτερο

γνώρισαν

τρίμηνο του 2015.

. Πίνακας 2.2 IFO - Εκτιμήσεις για την παγκόσμια οικονομία (Δείκτες, έτος βάσης:2005=100) Τρίμηνο/Έτος Οικονομικό Κλίμα Παρούσα Κατάσταση Προσδοκίες

III/14

IV/14

I/15

II/15

III/15

IV/15

I/16

II/16

III/16

105

95,9

99,5

95,9

89,6

87,8

90,5

86,0

95,3

91,6

95,3

87,9

86,0

87,9

86,0

114

98,2

100

103,5

93,0

87,7

94,7

86,0

Πηγή: IFO, World Economic Survey, WES, No. 03/ August 2016

Πίνακας 2.3 IFO - Δείκτης οικονομικού κλίματος στις οικονομικές ζώνες (έτος βάσης:2005=100) Τρίμηνο/Έτος

III/14

IV/14

I/15

II/15

III/15

IV/15

I/16

II/16

III/16

Βόρεια Αμερική

110,5

101,3

107,1

97,9

96,2

91,2

85,4

93,7

91,2

Ευρώπη

117,5

101

108,7

120,4

116,4

113,6

110,7

107,8

101,0

Ευρωζώνη

118,9

102,3

112,7

129,2

124,0

122,0

118,9

112,7

111,6

Ασία

99,1

93,9

90,4

93,0

87,7

75,4

78,9

78,1

71,1

Πηγή: IFO, World Economic Survey, WES, No. 03/ August 2016

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Η εξασθένιση στο δεύτερο τρίμηνο δεν

του

προήλθε όπως αναμενόταν από την

Βασίλειο.

ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση, καθώς

συγκαταλέγεται

διατήρησαν τον ίδιο ρυθμό με το δεύτερο

διεθνούς εμπορίου αλλά και η αβεβαιό-

τρίμηνο

την

τητα από το ογκούμενο ρεύμα προστα-

επιβράδυνση της ανόδου της επενδυτικής

τευτισμού των χωρών και των οικονο-

δραστηριότητας,

την

μιών, το οποίο τροφοδοτείται και από το

εμφανώς μικρότερη αύξηση των εξαγω-

προσφυγικό ζήτημα και τα τρομοκρατικά

γών έναντι της πτώσης των εισαγωγών.

χτυπήματα σε Γαλλία και Βέλγιο.

του

2015,

αλλά

όσο

και

από από

Στο δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος

του

και

ο δείκτης €-

δείκτη

διαμορφώθηκε

τον

Σεπτέμβριο στις 0,34 μονάδες, από 0,32

(3,2%). Για το σύνολο του έτους,

μονάδες τον Αύγουστο, ενώ στο πρώτο

σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της

εννεάμηνο βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με

αναμένεται

το 2015 (0,33 μονάδες). Η μικρή άνοδος

μεγέθυνση 1,8% στην ΕΕ28 και στο

τον τελευταίο μήνα συνδέεται με την

1,6% στην Ευρωζώνη, ενώ για το 2017 ιδιαίτερα

Ευρωζώνη

ελαφρά άνοδο τον Σεπτέμβριο. Η τιμή

(4,3%), η Σουηδία (3,4%) και η Ισπανία

μεγέθυνσης,

σε

τητα την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου και

ήταν η Ρουμανία (5,9%), η Ιρλανδία

ρυθμού

του

CΟΙΝ , παρουσιάζουν σχετική σταθερό-

τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης

ενδυνάμωση

εξασθένιση

Αναλυτικά, οι χώρες που παρουσίασαν

οριακή

Ηνωμένο

εξωτερικούς

Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως

Ελλάδας που εμφάνισε ύφεση 0,9%.

αναμένεται

Στους

δραστηριότητας

θετικός ρυθμός ανάπτυξης, πλην της

Επιτροπής,

στο

Οι βασικοί πρόδρομοι δείκτες οικονομικής

έτους, σημειώθηκε σε όλες τις χώρες

Ευρωπαϊκής

δημοψηφίσματος

αντίστοιχη

του

ανάκαμψη

των

χρηματα-

γορών, έπειτα από την αναταραχή του

στην

Ευρωζώνη.

προηγούμενου διαστήματος, τη σχετική

Την πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας

και του πληθωρισμού. Η αύξηση του

συνεχίζουν να επηρεάζουν εσωτερικοί

δείκτη

παράγοντες, όπως η ανεπαρκής εγχώρια

Ευρωζώνης τους επόμενους τρεις μήνες

ζήτηση, παρά την ενίσχυσή της το

έναντι των προηγούμενων, η οποία όπως

τελευταίο διάστημα, η αδυναμία άσκησης

έχει αναλυθεί παραπάνω, μάλλον θα

αποτελεσματικής

προέλθει από την εσωτερική ζήτηση.

ενίσχυση της βιομηχανικής παραγωγής

δημοσιονομικής

και

σηματοδοτεί

ανάπτυξη

της

νομισματικής πολιτικής, το αποτέλεσμα

σύνθεση ποικίλων διαφορετικών δεδομένων, όπως η πορεία της βιομηχανικής παραγωγής, των τιμών, στοιχείων από την αγορά εργασίας, καθώς και χρηματοοικονομικών στοιχείων.

Το ερευνητικό κέντρο Centre of Economic Policy Research σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ιταλίας εκτιμά κάθε μήνα τον πρόδρομο δείκτη οικονομικής δραστηριότητας €COIN για την Ευρωζώνη. O δείκτης συνιστά πρόβλεψη της τριμηνιαίας ανάπτυξης του ΑΕΠ και προκύπτει από τη

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 2.1 Μηνιαίος Δείκτης €-CΟΙΝ του CEPR 1,5 1 0,5 0 -0,5 -1 -1,5 -2 -2,5 -3 -3,5 Ι-03

Ι-04

Ι-05

Ι-06

Ι-07

Ι-08

Ι-09

€-COIN

Ι-10

Ι-11

Ι-12

Ι-13

Ι-14

Ι-15

Ι-16

GDP q-o-q growth rate

Πηγή: CEPR (www.cepr.org) και Bank of Italy

Σύμφωνα με το δείκτη οικονομικού

103,8 μονάδων τον προηγούμενο μήνα,

κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,

ενώ στην Ευρωζώνη, ο δείκτης βρέθηκε

αυτό επιδεινώθηκε υποχώρησε στο τρίτο

στις 104,9 μονάδες έναντι 103,5 τον

τρίμηνο του 2016 σε σύγκριση με το

Αύγουστο. Η άνοδος του δείκτη στην ΕΕ

προηγούμενο τρίμηνο στην Ευρωπαϊκή

οφείλεται

Ένωση

επιμέρους

(-0,8

μονάδες),

ενώ

δεν

στη

βελτίωση

δεικτών,

όλων

κυρίως

των της

μεταβλήθηκε στην Ευρωζώνη. Σε σχέση

καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Στην Ευρω-

με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2015

ζώνη, καταγράφεται μικρή καλυτέρευση

καταγράφεται ακόμα μεγαλύτερη κάμψη

των προσδοκιών στη Βιομηχανία, στο

στην ΕΕ (-2 μονάδες), ενώ σημειώνεται

Λιανικό εμπόριο και στον τομέα των

μικρή πτώση στην Ευρωζώνη (-0,2

Κατασκευών, ενώ στις Υπηρεσίες ο δείκτης

μονάδες).

ήταν σχεδόν αμετάβλητος έναντι του

Όμως

τον

οικονομικού

Σεπτέμβριο κλίματος

προηγούμενου

δείκτης

μήνα.

Οριακή

άνοδος

καταγράφηκε στην καταναλωτική εμπιστο-

καταγράφει

σύνη στην Ευρωζώνη. Σε επίπεδο χωρών,

βελτίωση σε σχέση με τον Αύγουστο, τόσο

το κλίμα βελτιώθηκε οριακά και στις πέντε

στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στην

μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης,

Ευρωζώνη, παραμένοντας ωστόσο κάτω

περισσότερο στην Ολλανδία (+1,7), ενώ

από τα περυσινά επίπεδα. Συγκεκριμένα,

ακολούθησαν η Γερμανία (+1,6), η Γαλλία

στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκε στις

(+0,9), η Ισπανία (+0,5) και η Ιταλία

105,6 μονάδες τον Σεπτέμβριο, έναντι

(+0,4).

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 2.4 Ευρ. Επιτροπή – Δείκτης Οικονομικού Κλίματος ΕΕ-28 & Ευρωζώνης (1990-2015=100)* Μήνας

Ιαν-15

Φεβ-15 Μαρ-15 Απρ-15 Μαϊ-15

Ιουν-15 Ιουλ-15 Αυγ-15 Σεπ-15

Οκτ-15 Νοε-15 Δεκ-15

ΕΕ-28

104,8

105,2

106,0

106,4

105,5

106,6

107,0

107,6

107,7

107,6

108,9

Ευρωζώνη 101,5

102,3

103,9

103,8

103,5

104,0

104,1

105,6

106,1

106,8

Μήνας

Ιαν-16

Φεβ-16 Μαρ-16 Απρ-16 Μάι-16

Ιουν-16 Ιουλ-16 Αυγ-16 Σεπτ-16 Οκτ-16 Νοε-16 Δεκ-16

ΕΕ-28

106,7

105,3

104,6

105,1

105,6

105,7

104,7

103,8

105,6

Ευρωζώνη

105,1

103,9

103,0

104,0

104,6

104,4

104,5

103,5

104,9

* Οι σταθμίσεις των χωρών και η χρονοσειρά στο δείκτη στην ΕΕ έχουν αναθεωρηθεί λόγω της ένταξης σε αυτή της Κροατίας από την 1η Ιουλίου 2013 Πηγή: European Commission (DG ECFIN)

Πίνακας 2.5 Βασικά Μακροοικονομικά Μεγέθη, EE-28, Ευρωζώνη (ετήσιες % μεταβολές) ΕΕ-28

Ευρωζώνη

2015

2016

2017

2015

2016

2017

ΑΕΠ

2,0

1,8

1,9

1,7

1,6

1,8

Ιδιωτική Κατανάλωση

2,0

2,1

1,8

1,7

1,8

1,5

Δημόσια Κατανάλωση

1,4

1,5

1,2

1,3

1,4

1,2

Επενδύσεις

3,4

3,0

3,8

2,9

3,8

Εξαγωγές αγαθών – υπηρεσιών

5,3

3,5

4,6

5,2

3,5

4,7

Εισαγωγές αγαθών – υπηρεσιών

5,9

4,7

5,1

6,0

4,6

5,3

Απασχόληση

1,1

1,0

0,9

1,1

1,0

Ανεργία (% εργατικού δυναμικού)

9,4

8,9

8,5

10,9

10,3

9,9

Πληθωρισμός

0,0

0,3

1,5

0,0

0,2

1,4

Ισοζύγιο Γεν. Κυβέρνησης (% ΑΕΠ)

-2,4

-2,1

-1,8

-2,1

-1,9

-1,6

Χρέος Γεν. Κυβέρνησης (% ΑΕΠ)

86,8

86,4

85,5

92,9

92,2

91,1

Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών (% ΑΕΠ)

2,0

2,2

2,1

3,6

3,7

3,6

Πηγή: European Economic Forecast, Spring 2016, European Commission

Πληρέστερη πληροφόρηση για τα βασικά

εκτιμώμενες τάσεις τους για το 2016 και

οικονομικά μεγέθη που συνθέτουν το

2017, όπως αυτές προκύπτουν από την

ΑΕΠ της Ευρωζώνης και της ΕΕ, καθώς

πλέον πρόσφατη έκθεση προβλέψεων

και για τις δυνητικές τάσεις τους κατά το

της

προσεχές χρονικό διάστημα, παρέχεται

2016).

στη συνέχεια της παρούσας ενότητας. Προέρχεται

από

την

Ευρωπαϊκής

Επιτροπής

(Άνοιξη

Αναλυτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία της

ποσοστιαία

Eurostat,

μεταβολή τους που καταγράφηκε το

ιδιωτική

κατανάλωση

ενισχύθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο

δεύτερο τρίμηνο του 2016 σε σχέση με

δεύτερο τρίμηνο του 2016 κατά 2,1% σε

το ίδιο τρίμηνο πέρυσι, αλλά και στις 31

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του

δημοσίων καταναλωτικών δαπανών κατά

2015, έναντι παραπλήσιας αύξησης 2,0%

2,7% και η Βουλγαρία με μείωσή τους

το 2015. Στην Ευρωζώνη η αντίστοιχη

κατά

αύξηση έφτασε το 1,7%, όσο δηλαδή και

καταγραφεί μείωση στο προηγούμενο

πέρυσι. Σημαντική θετική επίδραση ασκεί

τρίμηνο όπως η Δανία, η Φινλανδία και το

η συνεχής βελτίωση των συνθηκών στην

Βέλγιο,

αγορά εργασίας, τόσο στην Ευρωπαϊκή

δεύτερο τρίμηνο του 2016. Για το σύνολο

Ένωση

Ευρωζώνη.

του τρέχοντος έτους αναμένεται ελαφρά

Υπενθυμίζεται ότι για το σύνολο του 2016

ενίσχυση της δημόσιας κατανάλωσης,

η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να

κατά 1,5% και 1,4% στην Ευρωπαϊκή

αυξηθεί κατά 2,1% στην Ευρωπαϊκή

Ένωση και στην Ευρωζώνη αντίστοιχα,

Ένωση και 1,8% στην Ευρωζώνη, λόγω

ενώ για το 2017 αναμένεται να επεκταθεί

και των ευνοϊκών οικονομικών συνθηκών

με χαμηλότερους ρυθμούς.

όσο

και

στην

οι οποίες ενισχύουν την κατανάλωση (χαμηλές

τιμές

πετρελαίου,

επαναφορά

της

κατανάλωσης δυναμικής

εξαγωγών, ανάλογα βεβαίως

χώρες

παρουσιάζεται

όπου

αύξηση

είχε

στο

1,9% στο δεύτερο τρίμηνο του 2016, έναντι 2,2% στο προηγούμενο τρίμηνο

αντιστραφούν το 2017, με εξασθένιση ιδιωτικής

Σε

Οι επενδύσεις στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά

χαμηλά

επιτόκια κ.ά.). Οι τάσεις αναμένεται να της

0,7%.

και 3,5% στο αντίστοιχο τρίμηνο του

και

2015, ενώ στην Ευρωζώνη η διεύρυνση

των

έφτασε το 2,4% από 2,8% πριν ένα

με τις

εξελίξεις στο διεθνές εμπόριο.

χρόνο. Μεταξύ των χωρών, σημαντική

Η επιτάχυνση της δημόσιας κατανά-

Ιρλανδία

λωσης στο τελευταίο τρίμηνο του 2015

μεταφοράς της έδρας αμερικανικών και

και στο πρώτο του 2016 δεν διατηρήθηκε

άλλων επιχειρήσεων στη χώρα. Επισημαί-

στο επόμενο, με το σχετικό ρυθμό να

νεται ότι σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές

υποχωρεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο

η μεταφορά αυτή αφορά σε λογιστική

1,7% και στην Ευρωζώνη 1,8%, έναντι

απεικόνιση, καθώς πολλές επιχειρήσεις

περίπου 2% στα προηγούμενα τρίμηνα.

τεχνολογίας που είχαν το τμήμα των

Πάρα ταύτα, η αύξηση και στις δύο ζώνες

ευρεσιτεχνιών τους σε «φορολογικούς

παραμένει υψηλότερη έναντι του αντί-

παραδείσους», έσπευσαν να μεταφέρουν

στοιχου τριμήνου του 2015 όπου είχε

τα πάγια τους στην Ιρλανδία. Υψηλές

διαμορφωθεί

στο

Σημαντική

επενδύσεις σημειώνονται επίσης στην

άνοδος

δημόσιας

κατανάλωσης

Ρουμανία, με αύξηση πάνω από 10% και

σημειώθηκε στο δεύτερο τρίμηνο σε

στο Βέλγιο. Για το σύνολο του 2016 οι

Ιρλανδία, Πολωνία και Γερμανία, της

επενδύσεις αναμένεται να επεκταθούν

τάξης του 3,9% και άνω, παρόλο που

κατά 3,0% στην Ευρωπαϊκή Ένωση,

στην Γερμανία εμφανίζεται εξασθένιση

έναντι

του ρυθμού. Στον αντίποδα βρίσκεται και

Ευρωζώνη εκτιμάται σταθεροποίηση της

πάλι η Ελλάδα με περιορισμό των

αύξησης, στο 2,9%. Σαφής επιτάχυνση

της

1,3%.

άνοδος επενδύσεων σημειώθηκε στην

(+19,6%)

3,4%

το

εξαιτίας

2015,

ενώ

της

στην

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

εκτιμάται για το 2017 σε αμφότερες τις

αναμένεται ισχυρή αποκλιμάκωση του

περιοχές.

ρυθμού αύξησης των εξαγωγών, στο 3,5% σε αμφότερες τις οικονομικές

Στο σκέλος των εξαγωγών αγαθών και

ζώνες, έναντι 5,3% το 2015, η οποία

υπηρεσιών καταγράφεται σταδιακή απο-

αναμένεται να αντιστραφεί το 2017, με

δυνάμωση στην ΕΕ και στην ΕΖ, καθώς

βελτίωση των εξαγωγικών επιδόσεων.

αυτές αυξήθηκαν στο δεύτερο τρίμηνο του 2016 κατά 2,7% και 2,2% έναντι

Αντίστοιχη μεταβολή παρουσίασαν και οι

πολύ υψηλότερων ρυθμών, 6,5% και

εισαγωγές, με επέκτασή τους 3,5% και

7,0%

2,8% το δεύτερο τρίμηνο σε Ευρωπαϊκή

εκτεταμένη επιβράδυνση προήλθε από

Ένωση και Ευρωζώνη αντίστοιχα, έναντι

την αντίστοιχη τάση στο διεθνές εμπόριο.

5,9% και 6,1% το 2015. Για το σύνολο

Μόνο σε πέντε χώρες επιταχύνθηκε ο

του 2016 οι εισαγωγές αναμένεται να

ρυθμός αύξησης των εξαγωγών, με την

διευρυνθούν κατά 4,7% στην ΕΕ και

Πολωνία και την Ισπανία να επιτυγχάνουν

4,6%

εκ των υψηλότερων ρυθμών στο δεύτερο

ταχύτερα το 2017, ιδίως στην Ευρωζώνη.

στην

τρίμηνο.

ίδια

Για το

περίοδο

σύνολο

2015.

του

στην

Ευρωζώνη

και

ακόμα

2016

Διάγραμμα 2.2 Συμβολή συνιστωσών ΑΕΠ στη μεταβολή του (ΕΕ-28) 2,2

7,0

2,1

2,2

6,0 2,0

5,0

1,9

1,8

4,0 1,7 3,0

1,7 1,6

1,8

1,1

1,5 1,0

1,5 0,6

0,7

0,0

0,5 0,2

0,6 0,2

0,7 0,2

0,8 0,2

-1,0

-2,0

-1,8

-2,2

1,0

2,8

2,2

1,5

2,0

2,8

2,5

1,8

2,2 1,2

1,2

0,7

0,3

0,6

0,8

0,4

0,6

1,1

1,2

1,1

1,2

0,2

0,3

0,4

-1,4

-1,5

-2,7

-2,4

1,6

1,4

1,2

-2,0 -3,0

1,0 2014Q1 2014Q2 2014Q3 2014Q4 2015Q1 2015Q2 2015Q3 2015Q4 2016Q1 2016Q2 Δημόσια Κατανάλωση

Ιδιωτική Κατανάλωση

Επενδύσεις

Εξαγωγές

Εισαγωγές

ΑΕΠ

Πηγή: Eurostat

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Αξιοποιώντας

τα

τις

και Κύπρο (<-2%), ενώ στον αντίποδα, ο

συνιστώσες του ΑΕΠ για την Ευρωπαϊκή

υψηλότερος πληθωρισμός σημειώθηκε στο

Ένωση, προκειμένου να αναδειχθεί κατά

Βέλγιο (+1,6%) και στη Σουηδία (+1,0%).

πόσο κάθε μια εξ’ αυτών επηρέασε το

Για το σύνολο του 2016 αναμένεται

ρυθμό μεταβολής του, προκύπτει ότι η

εκδήλωση ήπιου πληθωρισμού στην ΕΕ και

επιβράδυνση της ανάπτυξης στην ΕΕ

την Ευρωζώνη, της τάξης του 0,3% και

οφείλεται κυρίως στην εξασθένιση των

0,2% αντίστοιχα, υπό τις προσδοκίες μη

εξαγωγών, η οποία εν μέρει αντισταθ-

περαιτέρω

μίστηκε

πετρελαίου

από

εισαγωγών.

στοιχεία

τον

για

περιορισμό

ιδιωτική

των

κατανάλωση

πτώσης και

των

τιμών

του

ενδυνάμωσης

των

αποτελεσμάτων του προγράμματος ποσο-

σταθεροποιεί τη σημαντική συμβολή της

τικής

τα τελευταία τρίμηνα, η οποία υπερβαίνει

αναμένεται ισχυρή άνοδος των τιμών, στην

τη μια μονάδα του ΑΕΠ, όπως και οι

περιοχή του 1,5% και στις δύο ζώνες.

δημόσιες δαπάνες με συμβολή κοντά στις 0,4

μονάδες.

Έτσι,

συνεχίστηκε

χαλάρωσης.

Όμως

το

2017

Οι συνθήκες στην αγορά εργασίας

στο

βελτιώθηκαν και στο δεύτερο τρίμηνο του

δεύτερο τρίμηνο του 2016 η μετατόπιση

2016 σε σύγκριση με το αντίστοιχο

των παραγόντων οι οποίοι υποστηρίζουν

τρίμηνο του 2015, με επέκταση της

την ανάπτυξη στην ΕΕ από την εξωτερική ζήτηση στην εσωτερική.

απασχόλησης κατά 1,5% και 1,4% στην ΕΕ

Η μεταβολή τιμών στην Ευρωζώνη και

άνω του 3,0%, σημειώθηκε σε Ουγγαρία

την ΕΕ διαμορφώθηκε στο -0,1% στο

και

δεύτερο τρίμηνο του έτους, ωστόσο στο

στασιμότητα της απασχόλησης παρατη-

διάστημα Ιουλίου - Αυγούστου καταγρά-

ρείται σε Κροατία και Ρουμανία. Για το

φηκε πληθωρισμός 0,2% στην Ευρωζώνη,

σύνολο του έτους αναμένεται διεύρυνση

ενώ

τον

1,0% της απασχόλησης σε αμφότερες τις

Σεπτέμβριο δείχνουν πληθωρισμό 0,4%.

ζώνες. Ακολούθως, στο σύνολο του 2016,

Αφαιρώντας την επίδραση των τιμών

η ανεργία αναμένεται να υποχωρήσει στην

καυσίμων, λόγω των χαμηλών διεθνών

Ευρωπαϊκή Ένωση στο 8,9%, έναντι 9,4%

τιμών, ο πληθωρισμός τον Σεπτέμβριο

πέρυσι και στην Ευρωζώνη στο 10,3%,

εκτιμήθηκε στο 0,8%. Η έστω σταδιακή

από

επίτευξη του στόχου για αύξηση των τιμών

αποκλιμάκωση το 2017. Με βάση τα

(με ρυθμό 1,8%-2,0%), ενδεχομένως να

στοιχεία

προκαλέσει

του

Eurostat, η ανεργία στην ΕΕ και στην ΕΖ

προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης εκ

υποχώρησε στο 2ο τρίμηνο του 2016 στο

μέρους της ΕΚΤ τους επόμενους μήνες.

8,6% και 10%, από 9,5% και 10,9% στο

Αναφορικά με το δεύτερο τρίμηνο του

ίδιο τρίμηνο του 2015.

οι

αρχικές

και την ΕΖ αντίστοιχα. Ισχυρή βελτίωση,

εκτιμήσεις

σταδιακή

για

υποχώρηση

έτους ανάμεσα στις χώρες παρατηρούνται σημαντικές

αποκλίσεις,

με

Σλοβακία,

συρρίκνωση

10,9% το 2015, με περαιτέρω εργατικού

Αναφορικά

έντονο

ενώ

με

τις

δυναμικού

της

δημοσιονομικές

επιδόσεις, το έλλειμμα του ισοζυγίου

αποπληθωρισμό σε Βουλγαρία, Ρουμανία

γενικής 34

κυβέρνησης

περιορίστηκε στο

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

πρώτο τρίμηνο του 2016, στο 2,3% και

προγράμματος

3,1% στην ΕΕ και ΕΖ αντίστοιχα, έναντι

επιδράσεών του (ομαλή χρηματοδότηση

3,1% και 3,8% ένα χρόνο νωρίτερα.

κράτους, επαναφορά waiver από την ΕΚΤ).

Υψηλά

Από

ελλείμματα

καταγράφουν

το

την

προσαρμογής

άλλη

πλευρά,

και

των

δείκτης

Βέλγιο, η Γαλλία και η Ιταλία, ενώ ισχυρά

οικονομικού κλίματος δεν έχει επιστρέψει

πλεονάσματα έχουν στο πρώτο τρίμηνο η

στα επίπεδα του 2014. Αυτό το γεγονός

Βουλγαρία και η Κύπρος. Μικρή αποκλιμά-

αποδίδεται,

κωση καταγράφεται στο δημόσιο χρέος

πρόσθετες δημοσιονομικές πιέσεις, φορο-

στην ΕΕ στο πρώτο τρίμηνο, στο 84,8%

λογικές και λοιπές (π.χ. ασφαλιστικές

του ΑΕΠ, ενώ στην Ευρωζώνη σημειώνεται

εισφορές), που αντιμετωπίζουν τόσο τα

διεύρυνσή του, στο 91,6% του ΑΕΠ.

νοικοκυριά όσο και οι επιχειρήσεις. Βασική

2.2

κατά

ένα

μέρος,

στις

παράμετρος στη λειτουργία της οικονομίας

Το οικονομικό περιβάλλον στην

που δεν υπήρχε προ διετίας είναι οι

Ελλάδα

περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων. Στην τρέχουσα

Α) Οικονομικό κλίμα

περίοδο

στην

πλευρά

των

επιχειρήσεων, χωρίς να καταγράφεται κάτι

Οι έρευνες οικονομικής συγκυρίας του ΙΟΒΕ προσφέρουν σημαντική πληροφόρηση για τις εξελίξεις στην οικονομία, τόσο από την πλευρά των επιχειρήσεων, όσο και από την πλευρά της τελικής ζήτησης, δηλαδή των καταναλωτών. Εξάλλου, βασικοί δείκτες που περιλαμβάνονται σε αυτές αποτελούν πρόδρομους δείκτες για διάφορα μεγέθη της οικονομίας και μπορούν να χρησιμοποιηθούν με επάρκεια για την πρόβλεψη των άμεσων εξελίξεων, ακόμα και στην πορεία του ΑΕΠ. Αναλυτικότερα:

αξιοσημείωτα

θετικό,

διαμορφώνεται

ένα

φαίνεται

λιγότερο

να

ρευστό

περιβάλλον, τουλάχιστον σε σχέση με αυτό στις αρχές του έτους, ως προς την υλοποίηση πλευρά

του

των

προγράμματος.

καταναλωτών,

Στην πολύ

δύσκολη συγκυρία που αντιμετωπίζουν οι πολίτες, λόγω των αλλαγών στην άμεση και την έμμεση φορολογία, καθώς και στο ασφαλιστικό

σύστημα,

αντισταθμίζεται

από την προσδοκία καλυτέρευσης της οικονομικής κατάστασης της χώρας στον επόμενο χρόνο. Τα νοικοκυριά εκτιμούν ότι θα ευνοηθούν από αυτή την τάση, κυρίως

δείκτης

οικονομικού

κλίματος

ως προς την απασχόλησή τους. Αναλυτικά:

βελτιώνεται το τρίτο τρίμηνο του 2016

σε

σχέση

με

το

Ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος στην

δεύτερο.

Συνολικά, ο δείκτης καταγράφει συνεχώς

Ελλάδα

ανάκαμψη

των

Σεπτεμβρίου 2016 σε σχέση με το

κατώτατο

σημείο

προσδοκιών στο

μετά

οποίο

το

τρίμηνο

είχαν

το

τρίμηνο

Απριλίου

Ιουλίου –

Ιουνίου

διαμορφωθεί το καλοκαίρι του 2015 και

καταγράφει

αποτυπώνει τη σταδιακή επιστροφή στην

κινούμενος κατά μέσο όρο στις 91,6 (από

κανονικότητα σε πλευρές της οικονομίας,

89,2) μονάδες, σε επίπεδο σημαντικά

κυρίως

υψηλότερο

λόγω

της

εκτέλεσης

του 35

μικρή

–

σε

σχέση

βελτίωση,

με

το

μέσο

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

αντίστοιχο περσινό (στις 80,7 μον. κατά

έχει επιδεινωθεί. Συγκεκριμένα, οι δείκτες

μέσο όρο).

στη Βιομηχανία και το Λιανικό Εμπόριο έχουν αυξηθεί το τρέχον τρίμηνο σε σχέση

Στην Ευρώπη, ο αντίστοιχος δείκτης

με το αντίστοιχο περυσινό κατά 19 και 33

διαμορφώθηκε στα ίδια επίπεδα κατά

μονάδες αντίστοιχα, ενώ στις Υπηρεσίες η

την εξεταζόμενη τριμηνιαία περίοδο σε

σύγκριση

με

το

αύξηση φθάνει τις 17 μονάδες. Ως προς

αμέσως

την

προηγούμενο τρίμηνο στην Ευρω-

Καταναλωτική

Εμπιστοσύνη,

το

σχετικό ισοζύγιο το εξεταζόμενο τρίμηνο

ζώνη, ενώ υποχώρησε ελαφρά στην

έχει απωλέσει 8 μονάδες συγκριτικά με το

ΕΕ. Συγκεκριμένα, ο δείκτης κλίματος

αντίστοιχο

διαμορφώθηκε εκ νέου κατά μέσο όρο στις

τρίμηνο

του

2015.

Αναλυτικότερα:

104,3 μονάδες σε Ευρωζώνη και στις 104,7 (από 105,5) στην ΕΕ. Σε σχέση με την ίδια

Ο Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστο-

περίοδο πέρυσι, ο δείκτης κλίματος της

σύνης στην Ελλάδα το τρίμηνο Ιουλίου –

Ευρωζώνης δεν έχει επί της ουσίας

Σεπτεμβρίου σε σχέση με εκείνο του

μεταβληθεί, ενώ έχει μειωθεί στην ΕΕ

Απριλίου – Ιουνίου διαμορφώνεται κατά

(106,7 μον.)

μέσο όρο στις -68,4 (από -71,2) μονάδες, σε

Σε επίπεδο τομέων, οι επιχειρηματικές προσδοκίες

στην

Ελλάδα

μακράν

μέσου

μον.).

εμπιστοσύνης

Στους

(κατά

υπόλοιπους τρίμηνο.

σε

απαισιοδοξία.

εξεταζόμενο τρίμηνο σε σχέση με το προηγούμενο στην Ευρωζώνη (στις -8,2

από -7,8 μονάδες), ενώ στην ΕΕ υποχωρεί

τομείς

στις

καταγράφεται πτώση προσδοκιών το εξεταζόμενο

πρώτοι

παραμένει σχεδόν στο ίδιο επίπεδο το

δείκτη

συμβάλλει και η βελτίωση της καταναλωτικής

της

αντίστοιχος μέσος ευρωπαϊκός δείκτης

στις Υπηρεσίες (κατά 5 μον.), ενώ του

έναντι

επίπεδο χωρών, οι Έλληνες κατατάσσονται

έτους σε σχέση με το προηγούμενο άνοδο

επίδοση

αντίστοιχης περυσινής (-60,6 μονάδες). Σε

βελτιώ-

νονται το τρίτο τρίμηνο του νέου

στην

χαμηλότερη

-7,3

(από

-6,1)

μονάδες.

Σε

αμφότερες τις ζώνες οι δείκτες βρίσκονται

Συγκεκριμένα,

σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με τα

στη Βιομηχανία, η μείωση του δείκτη το

περυσινά τους επίπεδα (στις -7 και -5,2

τρίτο τρίμηνο του έτους σε σχέση με το

μονάδες αντίστοιχα κατά μέσο όρο).

προηγούμενο είναι μικρή (1 μον.), όπως και στο Λιανικό Εμπόριο (κατά 2 μον.), με

Οι τάσεις στα επιμέρους βασικά στοιχεία

τις

τη

που απαρτίζουν το συνολικό δείκτη είναι

μεγαλύτερη υποχώρηση, κατά 19 μονάδες.

μικτές το τρέχον τρίμηνο σε σχέση με το

Κατασκευές

να

καταγράφουν

προηγούμενο: οι προβλέψεις των Ελλήνων

Σε σύγκριση με την αντίστοιχη περυσινή

καταναλωτών για την οικονομική κατά-

περίοδο, οι μέσοι δείκτες έχουν αυξηθεί σε

σταση των νοικοκυριών τους το επόμενο

όλους τους τομείς, εκτός των Κατασκευών,

12μηνο και για την εξέλιξη της ανεργίας

όπου καταγράφεται σταθερότητα, ενώ

παραμένουν σταθερές, ενώ οι προβλέψεις

αντιθέτως η Καταναλωτική Εμπιστοσύνη

για την οικονομική κατάσταση της χώρας 36

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

βελτιώνονται

και

πρόθεση

για

Ο Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών

αποταμίευση υποχωρεί ελαφρά.

στη Βιομηχανία κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους σε σχέση με το αμέσως

Συγκεκριμένα, κατά το γ’ τρίμηνο του

προηγούμενο διαμορφώθηκε στις 91,1

έτους, το ποσοστό εκείνων οι οποίοι είναι απαισιόδοξοι

για

την

(από 91,9) μονάδες, υψηλότερα σε σχέση

οικονομική

με την αντίστοιχη περυσινή του επίδοση

κατάσταση του νοικοκυριού τους στο

(71,9 μονάδες). Στα βασικά στοιχεία

επόμενο 12μηνο παραμένει κατά μέσο όρο

δραστηριότητας, οι προβλέψεις για τη

στο 73-74%, με το 24% (από 21%) να

βραχυπρόθεσμη εξέλιξη της παραγωγής

κρίνει ότι αυτή θα παραμείνει αμετάβλητη. Επίσης,

διατηρείται

στο

80-81%

επιδεινώνονται

το

δυσοίωνες

ενώ

κλιμάκωση (στις +13 από +11μον. ο

την πραγματοποίηση αποταμίευσης το

σχετικός δείκτης), ενώ στα υπόλοιπα

επόμενο 12μηνο αυξάνεται οριακά, κατά

στοιχεία δραστηριότητας, οι τάσεις στις

μέσο όρο στο 91%, ενώ στις προβλέψεις

εξαγωγικές μεταβλητές είναι μικτές, αφού

ανεργίας

οι προβλέψεις για την εξαγωγική δυναμική

διαμορφώνεται εκ νέου στο 77% το

του επόμενου τριμήνου επιδεινώνονται, με

ποσοστό όσων εκτιμούν ότι η κατάσταση

τις τρέχουσες εκτιμήσεις για τις εξαγωγές

θα επιδεινωθεί, με το 7% κατά μέσο όρο διατυπώνει

αντίθετη

άποψη.

οι

ετοίμων προϊόντων υποδηλώνουν οριακή

των νοικοκυριών που δεν θεωρούν πιθανή

να

παρουσιάζουν

δείκτης). Οι εκτιμήσεις για τα αποθέματα

την πρόθεση για αποταμίευση, το ποσοστό

της

τάση

ζήτησης (στις -18 από -21 μον. ο σχετικός

ότι θα παραμείνει αμετάβλητη. Ως προς

εξέλιξη

θετική

εκτιμήσεις για το επίπεδο παραγγελιών και

χώρας, με το 12% (από 10%) να θεωρεί

την

εξεταζόμενο

από +13 μον. κατά μέσο όρο ο δείκτης),

προβλέψεις

σχετικά με την οικονομική κατάσταση της

για

το

τρίμηνο σε σχέση με το προηγούμενο (+9

ποσοστό των Ελλήνων καταναλωτών που διατυπώνουν

κατά

του τομέα να βρίσκονται στα ίδια επίπεδα

Το

και τις εκτιμήσεις για τις παραγγελίες και

ποσοστό των καταναλωτών που αναφέρει

ζήτηση εξωτερικού να βελτιώνονται. Στις

ότι είναι «χρεωμένο» παραμένει και το γ’

προβλέψεις

τρίμηνο του 2016 στο 14%, επίπεδο ίδιο

για

την

απασχόληση,

το

σχετικό μέσο τριμηνιαίο ισοζύγιο κινείται

και με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2015,

πτωτικά κατά 5 μονάδες, στις -7, επίδοση

ενώ διαμορφώνεται ξανά στο 10%, το

σαφώς ανώτερη σε σχέση με το μέσο όρο

ποσοστό των ερωτηθέντων καταναλωτών

του γ’ τριμήνου του 2015 (-24 μον.). Το

που δήλωσαν ότι αποταμιεύουν λίγο ή

ποσοστό χρησιμοποίησης του εργοστα-

πολύ. Τέλος, το ποσοστό εκείνων που

σιακού δυναμικού μειώνεται κατά το

αναφέρουν ότι «μόλις τα βγάζουν πέρα»

εξεταζόμενο τρίμηνο στο 67,5% (από

βρίσκεται εκ νέου στο 64% και το ποσοστό

68,8%), ωστόσο είναι υψηλότερο από το

των νοικοκυριών που αναφέρουν ότι

αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2015

«αντλούν από τις αποταμιεύσεις τους»

(62%). Τέλος, οι μήνες εξασφαλισμένης

παραμένει επίσης στο 12%.

παραγωγής διαμορφώνονται κατά μέσο όρο 37

στους

4,1 (από

4,5), ελαφρώς

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

υψηλότερα δηλαδή σε σχέση με πέρυσι

ματικών προσδοκιών στα Είδη οικιακού

(3,5 μήνες).

εξοπλισμού, τα Πολυκαταστήματα και τα Οχήματα & Ανταλλακτικά.

Ο Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στο Λιανικό Εμπόριο το υπό εξέταση

Οι

τρίμηνο κάμπτεται ελαφρά σε σχέση με το

Κατασκευές υποχωρούν αισθητά κατά το

προηγούμενο, φθάνοντας στις 98,6 (από

τρίτο τρίμηνο του 2016 σε σύγκριση με το

100,2) μονάδες, επίδοση όμως καλύτερη

προηγούμενο, με το σχετικό ισοζύγιο να

συγκριτικά με το αντίστοιχο τρίμηνο

διαμορφώνεται στις

πέρυσι (65,8 μον.). Από τις βασικές

μονάδες κατά μέσο όρο. Αυτή η επίδοση

μεταβλητές του δείκτη, το μέσο ισοζύγιο

βρίσκεται

για

τρεχουσών

περυσινής. Στις βασικές μεταβλητές, οι

πωλήσεων αυξάνεται στις +14 (από +8)

προβλέψεις για την απασχόληση του τομέα

μονάδες. Από τις επιχειρήσεις του κλάδου,

κατρακυλούν στις -42 (από -16) μονάδες

κινείται εκ νέου στο 42% το ποσοστό

κατά μέσο όρο, με το 48% (από 33%) των

εκείνων που κρίνουν ότι οι πωλήσεις τους

επιχειρήσεων να αναμένουν λιγότερες και

αυξήθηκαν, ενώ ως προς τις προβλεπό-

το 7% (από 17%) περισσότερες θέσεις

μενες

εργασίας. Οι προβλέψεις των επιχειρήσεων

τις

εκτιμήσεις

πωλήσεις,

των

σχετικός

δείκτης

επιχειρηματικές

της

(από

62,8)

αντίστοιχης

για

+27) μονάδες, με τα αποθέματα να

εργασιών

εκτιμώνται σε χαμηλότερα επίπεδα (στις -

απαισιόδοξες (στις -75 από -64 μον. ο

2 από +4 μον. ο δείκτης). Από τα υπόλοιπα

δείκτης), ενώ σχετικά με τις εκτιμήσεις των

στοιχεία δραστηριότητας, αρνητική είναι η

επιχειρήσεων για το τρέχον επίπεδο του

μεταβολή στο ισοζύγιο των προβλέψεων

προγράμματος εργασιών τους, αυτές δεν

για τις παραγγελίες προς προμηθευτές (0

μεταβλήθηκαν το τρέχον τρίμηνο, με το

από +7 μονάδες η μέση τιμή τριμήνου),

σχετικό ισοζύγιο να διαμορφώνεται στις -

ενώ και στην απασχόληση του τομέα, το

24 μονάδες. Oι μήνες εξασφαλισμένης

μέσο ισοζύγιο βραχυπρόθεσμων προβλέ-

δραστηριότητας των επιχειρήσεων του

ψεων υποχωρεί στις +5 (από +24)

τομέα διαμορφώνονται στους 8,9 (από

μονάδες. Τέλος, σε όρους τιμών, το

9,6). Το αρνητικό ισοζύγιο στις προβλέψεις

σχετικό

μονάδων

των τιμών αμβλύνεται ελαφρώς κατά το

περιορίζεται κατά το ήμισυ το τρέχον

υπό εξέταση τρίμηνο σε σχέση με το

τρίμηνο, με το 6% των επιχειρήσεων να

προηγούμενο, κατά 4 μονάδες, στις -27, με

εκφράζει εκ νέου προσδοκίες αποκλι-

το 33% (από 36%) των επιχειρήσεων να

μάκωσης των τιμών και το 76% (από

αναμένει μείωσή τους βραχυπρόθεσμα και

73%), να προβλέπει σταθερότητα.

το 6% εκ νέου αύξηση. Τέλος, το ποσοστό

των

+16

προηγούμενο

σχέση

με

βελτίωση

το

αμέσως

των

επιχειρη-

βαίνουν

επίσης

των πιο

αντιμετωπίζει προσκόμματα στη λειτου-

καταγράφεται το τρίτο τρίμηνο του νέου σε

τους

προγράμματος

των επιχειρήσεων που αναφέρει ότι δεν

Στους επιμέρους εξεταζόμενους κλάδους, έτους

επίπεδο

43,9

στις

περιορίζεται σημαντικά, στις +10 (από

ισοζύγιο

το

πλησίον

προσδοκίες

ργία του παραμένει στο 4-5%, ενώ από τις υπόλοιπες επιχειρήσεις, το 33% κρίνει ως

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

σημαντικότερο εμπόδιο τη χαμηλή ζήτηση,

υπόλοιπα στοιχεία δραστηριότητας, δεν

το 46% την ανεπαρκή χρηματοδότηση και

μεταβλήθηκε το ισοζύγιο στις προβλέψεις

ένα 15% παράγοντες όπως η γενική

των

οικονομική κατάσταση της χώρας, οι

απασχόληση (στις -7 μον. κατά μέσο όρο).

κεφαλαιακοί έλεγχοι, η υψηλή φορολογία,

Σχετικά

αποκλιμάκωσης παραμένουν και αυτές στο

έλλειψη

έργων,

καθυστέρηση

πληρωμών από το κράτος, κ.ά.

προέρχεται

το

εξεταζόμενο

τόσο

από

τις

ισοζύγιο),

όσο

και

ερωτηθέντων που αναφέρουν απρόσκοπτη

από

επιχειρηματική λειτουργία, με το 29% να

τις

δηλώνει

μέσος

κεφαλαίων

Δείκτης

κεφαλαιακό υψηλή

ζήτηση

έλεγχο,

το

κλείσιμο

των

φορολογία,

την

καθυστέρηση

Από τους εξεταζόμενους κλάδους των

κερδίζουν έδαφος, με το σχετικό δείκτη να

Υπηρεσιών,

διαμορφώνεται στις -3 (από -12) μονάδες

προσδοκιών

κατά μέσο όρο. Άνοδο καταγράφουν οι

οι

επιμέρους

βελτιώνονται

το

δείκτες τρέχον

τρίμηνο του έτους σε σχέση με το αμέσως

εκτιμήσεις για την τρέχουσα κατάσταση

προηγούμενο σε όλους εξ’ αυτών και

της επιχείρησης (-1 από -10 μον. το μέσο

περισσότερο στα Ξενοδοχεία, Εστιατόρια,

ισοζύγιο), ενώ αντίθετα οι προβλέψεις για ζήτηση

και τους λοιπούς

πληρωμών κ.ά.

(62,4 μον.). Από τις βασικές μεταβλητές, οι

βραχυπρόθεσμη

κίνησης

τραπεζών, την αδυναμία δανεισμού, την

σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο

τη

ως

οικονομική κατάσταση και την κρίση, τον

(από 74,3) μονάδες, υψηλότερα και σε

τρέχουσα

ζήτησης

παράγοντες που συνδέονται με τη γενική

προηγούμενο κινήθηκε ανοδικά, στις 79,3

την

ανεπάρκεια

από ένα 20% αμφότερα την ανεπάρκεια

του 2016 σε σύγκριση με το αμέσως

για

την

βασικότερο εμπόδιο στη λειτουργία του και

Επιχειρηματικών Προσδοκιών το γ’ τρίμηνο

εκτιμήσεις

προβλέψεις

στο 25% (από 18%) το ποσοστό των

Ιδιωτικές

από 53 μον. το μέσο ισοζύγιο). Υπηρεσίες,

οι

αναμένει μείωση τιμών. Τέλος, αυξάνεται

τρίμηνο

Κατασκευές Δημοσίων Έργων (στις 40,5

Στις

τιμές,

την

μονάδες και το 11% των επιχειρήσεων να

Κατασκευές (52,1 από 82,6 μον. το μέσο σχετικό

τις

με

διαμορφώνεται κατά μέσο όρο στις -3

συνολικών επιχειρηματικών προσδοκιών τομέα

με

σχετικά

ίδιο επίπεδο, με τον αντίστοιχο δείκτη να

Σε κλαδικό επίπεδο, η επιδείνωση των του

ερωτηθέντων

Τουριστικά πρακτορεία, τους Ενδιάμεσους

των

Χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και την

επιχειρήσεων του τομέα κάμπτονται ήπια

Πληροφορική.

(-1 από +1 μον. το ισοζύγιο). Από τα

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 2.3 Δείκτες Οικονομικού Κλίματος: Ε.Ε.-27, Ευρωζώνη και Ελλάδα, (1990-2014=100, εποχικά εξομαλυμένα στοιχεία)

Οικονομικό κλίμα EΕ

Οικονομικό κλίμα Ευρωζώνη

Οικονομικό κλίμα Ελλάδα

Μέσος Όρος Ελ. (2001-2015)

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, DG ECFIN

Διάγραμμα 2.4 Στοιχεία έρευνας καταναλωτών για την οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού τους, (μέσος

όρος Ιουλίου – Σεπτεμβρίου 2016)

έχουμε χρεωθεί 14%

αποταμιεύουμε λίγο 9%

αντλούμε από τις αποταμιεύσεις μας 12%

αποταμιεύουμε πολύ

μόλις τα βγάζουμε πέρα 64% αποταμιεύουμε λίγο

μόλις τα βγάζουμε πέρα

αντλούμε από τις αποταμιεύσεις μας

έχουμε χρεωθεί

δεν γνωρίζω

Πηγή: ΙΟΒΕ

Σεπ/16

Μαρ/16

Σεπ/15

Μαρ/15

Σεπ/14

Μαρ/14

Σεπ/13

Μαρ/13

Σεπ/12

Μαρ/12

Σεπ/11

Μαρ/11

Σεπ/10

Μαρ/10

Σεπ/09

Μαρ/09

Σεπ/08

Μαρ/08

Σεπ/07

Μαρ/07

Σεπ/06

Μαρ/06

Σεπ/05

120 110 100 90 80 70 60 50

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 2.6 Δείκτες Οικονομικού Κλίματος Χρονική περίοδος

Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών2 (Ελλάδα)

Δείκτης Οικονομικού Κλίματος1

Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης1 (Ελλάδα)

E.E-27

Ευρωζώνη

Ελλάδα

Βιομηχανία

Κατασκευές

Λιανικό Εμπόριο

Υπηρεσίες

2002

97,3

96,8

102,0

101,2

114,0

93,3

82,8

-27,5

2003

95,4

100,1

97,9

115,0

102,0

85,5

-39,4

2004

103,3

101,6

104,8

99,1

81,5

104,8

94,6

-25,8

2005

100,8

100,5

98,1

92,6

63,0

96,8

93,6

-33,8

2006

108,3

104,9

101,5

91,1

110,8

103,7

-33,3

2007

111,0

110,6

108,4

102,8

92,5

120,8

106,6

-28,5

2008

93,3

94,3

97,4

91,9

95,2

102,5

97,8

-46,0

2009

79,3

80,2

79,7

72,1

65,5

80,4

70,1

-45,7

2010

101,2

101,6

79,3

76,2

45,2

59,5

62,9

-63,4

2011

100,3

102,4

77,6

76,9

34,2

58,9

61,7

-74,1

2012

90,9

90,6

80,0

77,2

43,2

57,1

54,8

-74,8

2013

95,7

93,8

90,4

87,8

65,0

70,2

70,4

-69,3

2014

105,1

101,6

99,3

94,6

81,5

89,1

87,2

-55,0

2015

106,7

104,3

88,7

81,9

56,4

81,0

70,6

-50,7

α’ τρίμηνο 2015

105,4

102,6

96,8

87,2

65,0

85,5

76,4

-37,0

β’ τρίμηνο 2015

106,1

103,7

91,6

85,7

57,6

90,4

73,2

-43,6

γ’ τρίμηνο 2015

107,1

104,6

79,9

71,9

44,0

65,8

62,4

-60,6

δ’ τρίμηνο 2015

108,0

106,3

86,7

82,9

58,8

82,4

70,5

-61,6

α’ τρίμηνο 2016

105,5

104,0

90,2

90,7

68,0

93,6

69,0

-67.5

β' τρίμηνο 2016

105,5

104,3

89,9

91,9

62,9

100,2

74,3

-71,2

γ’ τρίμηνο 2016

105,6

104,9

91,4

94,0

43,8

99,6

79,3

-65,9

Πηγές: 1Ευρωπαϊκή Επιτροπή, DG ECFIN, 2ΙΟΒΕ

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 2.5 Δείκτες Επιχειρηματικών Προσδοκιών Βιομηχανία 10,0

120

0,0

100

-10,0

-20,0

-30,0

-40,0

-30

-50,0

-40

-20

Κατασκευές - Ελλάδα

Βιομηχανία - Ελλάδα

Μέσος Όρος Ελ. (2001-2015)

Κατασκευές - Ευρωζώνη (άξονας δεξιά)

Βιομηχανία - Ευρωζώνη (άξονας δεξιά)

Λιανικό Εμπόριο

Υπηρεσίες 120 110 100 90 80 70 60 50 40

30 20 10 0 -10 -20 -30

Σεπ/05 Μαρ/06 Σεπ/06 Μαρ/07 Σεπ/07 Μαρ/08 Σεπ/08 Μαρ/09 Σεπ/09 Μαρ/10 Σεπ/10 Μαρ/11 Σεπ/11 Μαρ/12 Σεπ/12 Μαρ/13 Σεπ/13 Μαρ/14 Σεπ/14 Μαρ/15 Σεπ/15 Μαρ/16 Σεπ/16

10 5 0 -5 -10 -15 -20 -25 -30

140 120 100 80 60 40 20 0

-10

120 110 100 90 80 70 60 50

Κατασκευές

Υπηρεσίες - Ελλάδα

Λιανικό Εμπόριο - Ελλάδα

Μέσος Όρος Ελ. (2002-2015)

Μέσος Όρος Ελ. (2001-2015)

Υπηρεσίες - Ευρωζώνη (άξονας δεξιά)

Λιανικό Εμπόριο - Ευρωζώνη (άξονας δεξιά) Πηγή: ΙΟΒΕ

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Β) Δημοσιονομικές εξελίξεις και προοπτικές στο οκτάμηνο Ιανουαρίου – Αυγούστου 20162

πλήθους των φορολογικών μέτρων που υιοθετήθηκαν από τον Ιούλιο του 2015 έως και τον Ιούνιο του 2016. Ωστόσο, κάποια από τα μέτρα δεν είναι φιλικά προς

Από τα στοιχεία εκτέλεσης του Κρατικού

την ανάπτυξη (π.χ. αύξηση φορολογικού

Προϋπολογισμού (ΚΠ) για το οκτάμηνο

συντελεστή επιχειρήσεων από το 26% στο

προκύπτει, εκ πρώτης όψεως, μία πολύ

29%), ενώ ορισμένα από αυτά μάλλον

θετική εικόνα, όπως και την αντίστοιχη

δυσχεραίνουν

περίοδο του 2015. Το έλλειμμα του ΚΠ

την

επιστροφή

των

καταθέσεων στις τράπεζες (πχ. αύξηση

είναι πολύ μικρότερο από τον αντίστοιχο

φόρου καταθέσεων).

στόχο του οκταμήνου (έλλειμμα: €1.040 εκατ., στόχος: €3.880 εκατ.) και το

Ταυτόχρονα, η μεγάλη συγκράτηση των

πρωτογενές

σχεδόν

δαπανών, που δεν οφείλεται σε μόνιμες

τετραπλάσιο από τον στόχο (πρωτογενές

ρυθμίσεις διαρθρωτικού χαρακτήρα, έχει

πλεόνασμα: €3.752 εκατ., στόχος: €980

δημιουργήσει

εκατ.).

παράδειγμα, ορισμένα από τα μεγαλύτερα

πλεόνασμα

είναι

του

προϋπολογισμού

τωπίζουν

στο

και

το

Οι

πρωτογενές

υποχρεώσεις

αυξήθηκαν

την

του

περίοδο

Ιανουαρίου-Αυγούστου κατά €216 εκατ., ενώ και οι εκκρεμείς επιστροφές φόρων

αντίστοιχης περιόδου του 2015 (Πίνακας

αυξήθηκαν (στο οκτάμηνο) κατά €58

2.7). Επίσης, και στα δύο οκτάμηνα

εκατ., επιτείνοντας ελαφρώς το τεράστιο

παρατηρείται μεγάλη συγκράτηση των

πρόβλημα ρευστότητας που αντιμετω-

δαπανών του ΚΠ σε σχέση με τους (2016:

ταμειακές

2016 είναι ουσιαστικά τα ίδια με αυτά της

στόχους

σοβαρές

ληξιπρόθεσμες

Δημοσίου

αποτέλεσμα του ΚΠ στο οκτάμηνο του

αντίστοιχους

πολύ

τον ΤΠ μειώθηκαν στο οκτάμηνο (-1,2%).

αντίστοιχο οκτάμηνο του 2015. Τόσο το όσο

Για

δυσχέρειες, ενώ οι επιχορηγήσεις τους από

οκτάμηνο είναι ότι οι ομοιότητες με το έλλειμμα,

προβλήματα.

ασφαλιστικά ταμεία της χώρας αντιμε-

Το δεύτερο κύριο χαρακτηριστικό της εκτέλεσης

πολλά

πίζουν οι επιχειρήσεις.

€3.429

εκατ., 2015: €4.744 εκατ.). Τέλος και στα

Συνολικά, η εικόνα του οκταμήνου μεν

δύο

του

είναι καλύτερη από την αντίστοιχη περίοδο

προϋπολογισμού επενδύσεων (ΠΔΕ) είναι

του 2015, δε χάρις στα πολλά φορολογικά

ακριβώς τα ίδια (επίσης Πίνακας 2.7).

μέτρα

οκτάμηνα

τα

έσοδα

Προϋπολογισμού

(ΤΠ),

κυρίως

στην

προσωρινή

συγκράτηση των δαπανών. Το δημοσιο-

Αντιθέτως, σε ότι αφορά τα έσοδα του Τακτικού

και

νομικό αποτέλεσμα εν πολλοίς θα κριθεί

οι

στο τελευταίο τετράμηνο του έτους, όπου

εξελίξεις είναι πολύ καλύτερες το τρέχον

έχει προγραμματιστεί να

έτος σε σχέση με το 2015, εξαιτίας του

εισπραχθούν

σημαντικά έσοδα, αλλά ταυτόχρονα θα

Σύμφωνα με τα στοιχεία εκτέλεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού του ΓΛΚ (Μηνιαίο Δελτίο Εκτέλεσης ΚΠ). 3 Οι υποχρεώσεις αυτές ήταν μεγαλύτερες αλλά στο δίμηνο Ιουλίου - Αυγούστου εξοφλήθηκαν €1.354 εκατ., αφότου η

Ελλάδα έλαβε μέρος της πρώτης δόσης (7,5 δισεκ.), μετά την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης. Ωστόσο η μείωση των υποχρεώσεων ήταν μικρότερη (1.010 εκατ.), αντανακλώντας τη δημιουργία καινούργιων σε αυτό χρονικό διάστημα.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

υπάρχει και μεγάλη πίεση για αύξηση των

τα € 3.752 εκατ., σχεδόν τετραπλάσιο από

δαπανών (π.χ. ενίσχυση των ασφαλι-

τον αντίστοιχο στόχο (Πίνακας 2.7).

στικών ταμείων, ληξιπρόθεσμες οφειλές,

Ο περιορισμός του ελλείμματος οφείλεται

καταβολή των 2/3 των δαπανών του ΠΔΕ κλπ.).

αποκλειστικά στη συγκράτηση των πρωτο-

Έλλειμμα και πρωτογενές πλεόνασμα ΚΠ

(- €3.360 εκατ.), εκ των οποίων € 883

Το

γενών δαπανών του ΚΠ έναντι του στόχου

έλλειμμα

του

ΚΠ στο

εκατ. αφορούν σε δαπάνες του ΠΔΕ. Αντιθέτως, τα έσοδα του ΚΠ εμφάνισαν

οκτάμηνο

υστέρηση ύψους € 589 εκατ., η οποία

συγκρατήθηκε στα €1.040 εκατ., όσο

οφείλεται κυρίως στα λιγότερα έσοδα του

περίπου και το 2015, έναντι στόχου για

ΠΔΕ (υστέρηση € 1.048 εκατ. έναντι του

έλλειμμα €3.880 εκατ. Στο ίδιο διάστημα

στόχου),

το πρωτογενές πλεόνασμα του ΚΠ έφθασε

ενώ

τα

έσοδα

του

ΤΠ

υπερέβησαν τον στόχο κατά €458 εκατ.

Πίνακας 2.7 Η εκτέλεση του Κρατικού Προϋπολογισμού: Ιανουάριος- Αύγουστος 2016 (εκατ. €) Ιανουάριος- Αύγουστος 2014 Καθαρά έσοδα ΚΠ

2015

% μεταβολή

2016

2015/14

2016/15

32.919

30.765

31.945

-6,5

3,8

29.571

28.698

29.877

-3,0

4,1

31.749

30.470

31.783

-4,0

4,3

2.178

1.772

1.906

-18,6

7,6

3.348

2.067

-38,3

0,0

35.769

31.869

32.985

-10,9

3,5

32.461

30.306

30.813

-6,6

1,7

27.666

25.404

26.021

-8,2

2,4

4.795

4.902

4.792

2,2

-2,2

4. Δαπάνες ΠΔΕ

3.308

1.563

2.172

-52,8

39,0

Αποτέλεσμα ΚΠ

-2.850

-1.104

-1.040

-1,6

-0,6

1.945

3.797

3.752

1,1

2,2

2,1

177.559

176.023

176.197

1. Καθαρά Έσοδα ΤΠ α. Έσοδα ΤΠ προ επιστροφών φόρων β. Επιστροφές φόρων 2. Έσοδα ΠΔΕ Δαπάνες ΚΠ 3. Δαπάνες ΤΠ α. Πρωτογενείς δαπάνες * β. Τόκοι

% στο ΑΕΠ Πρωτογενές αποτέλεσμα ΚΠ

% στο ΑΕΠ ΑΕΠ (σε τρέχουσες τιμές)

Πηγή: Δελτίο Εκτέλεσης Προϋπολογισμού Ιανουαρίου – Αύγουστου 2016, ΓΛΚ, Σεπτέμβριος 2016. *Περιλαμβάνονται και εξοπλιστικά προγράμματα, καταπτώσεις εγγυήσεων και προμήθειες EFSF.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Έσοδα ΤΠ

φορολογία προκαταβολής

προ επιστροφών φόρων) αυξήθηκαν κατά

τα

παρά την καταβολή της πρώτης δόσης του

έσοδα είναι αυξημένα και σε σχέση με το

φόρου εισοδήματος για το 2015 τον

στόχο, κατά 1,8%. Από τα αναλυτικά η

Αντιθέτως,

μειωμένα έναντι του 2015 κατά 0,8% ,

2015, φθάνοντας τα €31.783 εκατ. Τα

ότι

φόρου.

έσοδα από τα φυσικά πρόσωπα ήταν

4,3% έναντι των αντίστοιχων εσόδων του

προκύπτει

νομικών

προσώπων, κυρίως λόγω της αύξησης της

Στο οκτάμηνο οι εισπράξεις του ΤΠ (έσοδα

στοιχεία

εισοδήματος

Ιούλιο. Αυξημένα κατά 9,0% ήταν τα

αύξηση

έσοδα από τους φόρους στην περιουσία

προέρχεται αποκλειστικά από τα φορο-

καθώς και τα έσοδα από τους λοιπούς

λογικά έσοδα, ιδίως την έμμεση φορολογία

άμεσους φόρους (4,1%).

(αύξηση 10,9%, βλ. Πίνακα 2.8). Ιδιαίτερα αυξημένα είναι τα έσοδα από το ΦΠΑ

Τέλος, τα μη φορολογικά έσοδα μειώθηκαν

(12,0%), λόγω της μετάταξης πολλών

στο οκτάμηνο κατά 12,4%, καθώς οι

αγαθών από το 13% στο 23% και της

τράπεζες εξόφλησαν το 2015 ορισμένες

κατάργησης της μείωσης του 30% σε

υποχρεώσεις που είχαν προς το δημόσιο,

πολλά νησιά του Αιγαίου τον Ιούλιο του

από τα μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας

2015, καθώς επίσης και της αύξησης του

του 2008, ενώ το 2016 δεν υπήρξαν

κανονικού συντελεστή από 23% σε 24%

αντίστοιχα έσοδα.

τον Ιούνιο του 2016. Επίσης, μεγάλη

Από όσα προαναφέρθηκαν προκύπτει ότι η

αύξηση (13,2%) παρουσίασαν και τα

καλή

έσοδα από τη φορολογία καπνού, επειδή οι καπνοβιομηχανίες

το

πρώτο

2015 και μετά, ακόμη και αυτών που θα ίσχυαν αργότερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι

έναντι του 2015 κατά 0,9%. Επίσης, τα αυτοκινήτων

τέλος

αυξήθηκαν

π.χ. τα έσοδα του ΦΠΑ είναι αυξημένα

ταξινόμησης κατά

κατά

55,6%,

πρώτο

πεντάμηνο

του έτους

€1,06

δισεκ.

(12,0%)

των

ασφαλίστρων κατά 33,1%, της φορολο-

πιθανόν επειδή οι καταναλωτές έσπευσαν το

οφείλεται

μέτρων που λήφθηκαν από τον Ιούλιο του

τα έσοδα από τα υγρά καύσιμα μειώθηκαν το

εσόδων

ειδικότερα στο πλήθος των φορολογικών

αύξησης του ΕΦΚ και του ΦΠΑ. Αντιθέτως,

από

των

αποκλειστικά στα φορολογικά έσοδα και

εξάμηνο

αποθεματοποίησαν προϊόντα, ενόψει της

έσοδα

πορεία

γίας καπνού κατά 13,2% κλπ. Σε σχέση

να

όμως με το πλήθος (και την ένταση) των

αγοράσουν αυτοκίνητα, πριν την αύξηση

φορολογικών ρυθμίσεων, η απόδοση σε

του τέλους. Τέλος, τα έσοδα από τους

έσοδα είναι μάλλον μέτρια. Περισσότερο

έμμεσους φόρους ΠΟΕ αυξήθηκαν κατά 54,9% και έφθασαν τα €584 εκατ.

ασφαλή συμπεράσματα θα είναι δυνατόν

Τα έσοδα από την άμεση φορολογία

καθώς εκκρεμεί η είσπραξη ολόκληρου του

αυξήθηκαν

ΕΝΦΙΑ,

επίσης

κατά

2,1%,

να εξαχθούν προς το τέλος του έτους, αλλά

των

2/3

της

φορολογίας

υστέρησαν έναντι του στόχου κατά €244

εισοδήματος και των τελών κυκλοφορίας.

εκατ. Σημαντική αύξηση, της τάξης του

Εξάλλου, αυξημένα έσοδα εισπράχθηκαν

25,8%, παρουσίασαν τα έσοδα από τη

και το τελευταίο τετράμηνο του 2015, 45

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

οπότε το ‘αποτέλεσμα βάσης’ από τις

σχέση με πέρυσι, και έφθασαν τα €30.813

χαμηλές

που

εκατ. Πάρα ταύτα, υπολείπονται του

επηρέασε θετικά το οκτάμηνο Ιανουαρίου-

στόχου κατά €2.546 εκατ. Η αύξηση αυτή

Αυγούστου 2016 θα αναστραφεί.

εντοπίζεται αποκλειστικά στις πρωτογενείς

περυσινές

εισπράξεις

δαπάνες (2,4%), ενώ οι δαπάνες για

Δαπάνες ΤΠ

τόκους μειώθηκαν κατά 2,3% (Πίνακας 2.9).

Στην εξεταζόμενη περίοδο οι δαπάνες του ΤΠ παρουσίασαν ήπια αύξηση, 1,7% σε

Πίνακας 2.10 Έσοδα Κρατικού Προϋπολογισμού (εκατ. €) Κατηγορίες εσόδων

Ιανουάριος-Αύγουστος 2014

1.Καθαρά έσοδα ΚΠ (2+4) 2. Καθαρά Έσοδα ΤΠ Επιστροφές φόρων 3. Έσοδα ΤΠ Άμεσοι Φόροι --Φόροι στο εισόδημα --Φόροι στην περιουσία --Άμεσοι φόροι ΠΟΕ --Λοιποί άμεσοι φόροι Έμμεσοι Φόροι --Φόροι συναλλαγών (εξ ων ΦΠΑ) --Φόροι κατανάλωσης --Έμμεσοι φόροι ΠΟΕ --Λοιποί έμμεσοι φόροι Μη φορολογικά έσοδα --Απολήψεις από ΕΕ --Μη τακτικά έσοδα (εξ ων: ANFA’s και SMP’s) --Άδειες και δικαιώματα --Λοιπά 4. Έσοδα ΠΔΕ

% μεταβολή

2015

2016

2015/14

32.919

30.765

31.945

-6,5

2016/1 5 3,8

29.571 2.178 31.749 12.707 7.712 1.547

28.698 1.772 30.470 11.527 7.348 1.083

29.877 1.906 31.783 11.773 7.511 1.180

-3,0 -18,6 -4,0 -9,3 -4,7 -30,0

4,1 7,6 4,3 2,1 2,2 9,0

1.588 1.860

1.361 1.734

1.278 1.805

-14,3 -6,8

-6,1 4,1

15.083 9.513 (9.105)

14.642 9.098 (8.769)

16.245 10.132 (9.824)

-2,9 -4,4 (-3,7)

10,9 11,4 (12,0)

4.948

4.960

5.303

0,2

6,9

373

377

584

1,1

54,9

250

207

226

-17,2

9,2

3.958 87

4.301 76

3.766 266

8,7 -12,6

-12,4 250,0

1.399

1.490

675

6,5

-54,7

(580)

(291)

(375)

(-49,8)

(28,9)

212

-72,6

2.472

2.524

2.766

2,1

9,6

3.348

2.067

-38,3

0,0

Πηγή: Δελτίο Εκτέλεσης Προϋπολογισμού Ιανουαρίου – Αύγουστου, 2016, ΓΛΚ, Σεπτέμβριος 2016.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Από τις επιμέρους κατηγορίες πρωτογενών

Ο προϋπολογισμός δημόσιων επεν-

δαπανών, μείωση 3,4% παρουσίασαν οι

δύσεων (ΠΔΕ)

αποδοχές και συντάξεις. Σε όλες τις άλλες

Στο οκτάμηνο τα έσοδα του ΠΔΕ έφθασαν

κατηγορίες πρωτογενών δαπανών σημειώθηκε

αύξηση.

Συγκεκριμένα,

τα €2.067 εκατ. , όσο ακριβώς και το 2015.

οι

Όμως, οι πληρωμές του ΠΔΕ αυξήθηκαν

κοινωνικές δαπάνες ανήλθαν κατά 2,1%,

κατά 39,0% έναντι του 2015, στα €2.172

λόγω των αυξημένων πληρωμών για

εκατ. Ως αποτέλεσμα, το ΠΔΕ εμφάνισε

κοινωνική προστασία και για επιχορηγήσεις προς

τον

ΟΑΕΔ.

Αντιθέτως,

στο οκτάμηνο μικρό έλλειμμα (€105 εκατ.

οι

- Πίνακας 2.7).

επιχορηγήσεις των ασφαλιστικών οργανισμών

μειώθηκαν

αποτελούν

μια

κατά

1,2%

και

τις

αιτίες

των

από

Σημειώνεται ότι τα έσοδα του ΠΔΕ (κυρίως απολήψεις από τα Ταμεία της ΕΕ) είναι

σημαντικών ελλειμμάτων στο ΙΚΑ, τον

μειωμένα έναντι του στόχου κατά € 1.048

ΟΑΕΕ κλπ (Πίνακας 2.9). Επίσης, οι

εκατ., με κίνδυνο να χαθούν κοινοτικά

λειτουργικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά

κονδύλια

13,4%, λόγω αυξημένων επιχορηγήσεων

τελευταίο

προς διαφόρους φορείς του Δημοσίου καθώς

και

αυξημένες

επιταχυνθεί

τετράμηνο

στο

απορρο-

του 2015 οι απολήψεις από την ΕΕ ήταν μικρότερες των φετινών, αλλά στο σύνολο του περασμένου έτους έφτασαν τα €3.900

Εκτιμάται ότι, όπως το 2015, θα υπάρξει

εκατ.,

μεγάλη πίεση για αύξηση των δαπανών του είναι

σαφές

το

που

επίπεδο το

οποίο

δεν

απέχει

σημαντικά από το στόχο για ολόκληρο το

ΤΠ στο τελευταίο τετράμηνο. Για το λόγο δεν

δεν

φητικότητα. Πάντως, στην ίδια περίοδο

καταναλωτικές

δαπάνες.

αυτό

εάν

20164.

θα

ρυθμός

εκταμίευσης

των

δαπανών είναι δυνατόν να επιταχυνθεί

διαμορφωθούν τελικά οι δαπάνες στο

προς το τέλος του έτους, όπως και το

σύνολο του τρέχοντος έτους.

2015, που το μισό σχεδόν των πληρωμών έγινε τον Δεκέμβριο.

(€4.196 εκατ. στο Προσχέδιο Κρατικού Προϋπολογισμού του 2017

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 2.9 Δαπάνες Κρατικού Προϋπολογισμού (εκατ. €) Ιανουάριος-Αύγουστος

Κατηγορία δαπάνης

% μεταβολή

2014

2015

2016

2015/14

2016/15

1.Δαπάνες Κρατικού Προϋπολογισμού

35.769

31.869

32.985

-10,9

3,5

2. Δαπάνες Τακτικού Προϋπολογισμού

32.461

30.306

30.813

-6,6

1,7

4.795

4.902

4.791

2,2

-2,3

27.665

25.404

26.024

-8,2

2,4

12.214

12.450

12.021

1,9

-3,4

7.962

7.998

7.634

0,5

-4,6

Λοιπές παροχές Συντάξεις

207 4.045

210 4.242

169 4.218

1,4 4,9

-19,5 -0,6

--Κοινωνικές δαπάνες

8.231

7.778

7.939

-5,5

2,1

Επιχορηγήσεις ασφ. ταμείων

6.948

7.109

7.026

2,3

-1,2

Κοινωνική προστασία

926

406

569

-56,2

40,1

Επιχορηγήσεις ΟΑΕΔ Λοιπές

327 30

240 23

315 29

-26,6 -23,3

31,3 26,1

4.858

3.704

4.200

-23,8

13,4

1.057

558

788

-47,2

41,2

748

533

669

-28,7

25,5

1.495

1.568

1.465

4,9

-6,6

1.557

1.045

1.278

-32,9

22,3

2.362

1.472

1.864

-37,7

26,6

3.308

1.563

2.172

-52,8

39,0

Τόκοι Πρωτογενείς δαπάνες --Αποδοχές & συντάξεις Μισθοί

-Λειτουργικές & λοιπές Επιχορηγήσεις Καταναλωτικές Αντικριζόμενες Λοιπές* --Αποδιδόμενοι πόροι 3. Δαπάνες ΠΔΕ

Πηγή: Δελτίο Εκτέλεσης προϋπολογισμού Ιανουαρίου –Αύγουστου 2016, ΓΛΚ, Σεπτέμβριος 2016. *Περιλαμβάνουν κάλυψη ελλειμμάτων και εξόφληση χρεών νοσοκομείων, εξοπλιστικές δαπάνες, προμήθειες EFSF και καταπτώσεις εγγυήσεων.

Ο Προϋπολογισμός του 2017

έναντι αρχικών προβλέψεων για έλλειμμα €3.527 εκατ. (ή 2,0% του ΑΕΠ) και €2.403

Σύμφωνα με το Προσχέδιο5, ο ΚΠ του 2016

εκατ. (ή 1,4% του ΑΕΠ) αντίστοιχα. Η

εκτιμάται ότι θα κλείσει με έλλειμμα €4.689

επιδείνωση αυτή, παρά την καλή πορεία

εκατ. (ή 2,7% του ΑΕΠ) και με πρωτογενές

του προϋπολογισμού έως τον Αύγουστο,

πλεόνασμα €961 εκατ. (0,5% του ΑΕΠ),

οφείλεται ουσιαστικά στην απώλεια μη

Πίνακας 2.1., σελ. 25 του Προσχεδίου. Σε αυτόν τον πίνακα ακολουθείται νέος τρόπος παρουσίασης των μεγεθών του ΚΠ σε σχέση με τον αρχικό Προϋπολογισμό του 2016.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

φορολογικών εσόδων του ΤΠ από τα

συνδρομητές

κέρδη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας

αύξηση του φόρου κατανάλωσης στον

και των εθνικών κεντρικών τραπεζών από

καπνό και τα τσιγάρα, επιβολή φόρου στην

τη

εισαγωγή καφέ). Από την άλλη πλευρά, τα

διακράτηση

ελληνικών

ομολόγων , 6

ύψους €1.316 εκατ. Επίσης, τα έσοδα από

έσοδα

εκχώρηση

δικαιωμάτων

αδειών

και

δικαιωμάτων

από

σταθερής

εκχώρηση

τηλεφωνίας,

αδειών

προβλέπονται

και

αισθητά

(περιφερειακά αεροδρόμια, Ελληνικό κλπ.)

μειωμένα, κατά € 1.039 εκατ. και τα μη

θα υστερήσουν κατά €326 εκατ. Μέρος της

φορολογικά έσοδα θα είναι λιγότερα κατά

υστέρησης καλύπτεται από την καλύτερη

€334 εκατ. Σημειώνεται τέλος ότι οι

απόδοση άλλων κατηγοριών εσόδων, ενώ

δαπάνες

οι δαπάνες έχουν αυξηθεί λόγω αλλαγής

€6.750 εκατ., όπως ακριβώς και το 2016.

του

τρόπου

καταχώρησής

των

σχέση

με

Προϋπολογισμός

το

2016,

του

2017

προβλέπονται

στα

Σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης (στοιχεία

καταπτώσεων εγγυήσεων. Σε

του ΠΔΕ

εθνικών λογαριασμών) το έλλειμμα του ο

Κρατικός

2017 θα μειωθεί στο 1,3% του ΑΕΠ, έναντι

προβλέπει

2,8%

το

2016

και

το

πρωτογενές

μείωση του ελλείμματος του ΚΠ κατά

πλεόνασμα θα αυξηθεί στο 2,2% του ΑΕΠ,

€1.240 εκατ. και συγκράτησή του στα €3.

έναντι 0,9% το 2016. Έτσι υπερκαλύπτεται

449 εκατ. ή 1,9 % του ΑΕΠ. Αντίστοιχα, το

ο στόχος του τρίτου μνημονίου για

πρωτογενές πλεόνασμα του ΚΠ θα αυξηθεί

πρωτογενές πλεόνασμα 1,75% του ΑΕΠ

κατά €1,141 εκατ. και θα διαμορφωθεί σε

το 2017.

€2.102, ή 1,2% του ΑΕΠ.

Επισημαίνεται ότι οι προβλέψεις για το

Η βελτίωση αυτή προέρχεται από μείωση

2017 έχουν βασισθεί σε ένα αισιόδοξο

των δαπανών του ΤΠ κατά €1.332 εκατ.

μακροοικονομικό σενάριο, με θετικό ρυθμό

και από αύξηση των καθαρών εσόδων του

ανάπτυξης

κατά

τα

ρυθμού ανάπτυξης αναμένεται να προέλθει

φορολογικά έσοδα (άμεσοι + έμμεσοι

από σημαντική αύξηση της ιδιωτικής

φόροι) θα είναι αυξημένα κατά €1.835

κατανάλωσης, των επενδύσεων και των

εκατ. λόγω των υφιστάμενων αλλά και των

εξαγωγών. Παρά τη σημαντική άνοδο της

νέων φορολογικών μέτρων τα οποία θα

εγχώριας

ισχύσουν από την 1

προϋπολογισμό ιδιαίτερα ήπια διεύρυνση

€129

εκατ.

Ειδικότερα,

Ιανουαρίου 2017

(αύξηση του ΕΦΚ στο πετρέλαιο και στο

2,7%.

ζήτησης,

επιτάχυνση

προβλέπεται

του

στον

της εισαγωγικής ζήτησης.

υγραέριο κίνησης, επιβολή τέλους στους 6

Σύμφωνα με όλες τις σχετικές πληροφορίες και ενδείξεις (απάντηση Pierre Moscovici στην ερώτηση P-000596-16 από το Ευρωκοινοβούλιο προς την Επιτροπή), έχουν χαθεί οριστικά €5 έως 6 δισεκ. που θα λάμβανε η χώρα από την επιστροφή των κερδών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των εθνικών κεντρικών τραπεζών από τη διακράτηση ελληνικών ομολόγων. Τα ποσά αυτά, που αφορούσαν στα έτη 2014 και 2015, απωλέσθηκαν επειδή η Ελλάδα δεν ολοκλήρωσε την τελευταία αξιολόγηση του δεύτερου μνημονίου. Επιπλέον, έχουν απωλεσθεί και οι αντίστοιχες επιστροφές για το 2016. Η απόφαση του Eurogroup της 25ης

Μαίου 2016, μεταξύ άλλων περιλαμβάνει μέτρα για την επίτευξη του στόχου των ακαθάριστων χρηματοδοτικών αναγκών (GFN) του ελληνικού κράτους, εφόσον από την ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους του στο τέλος του τρέχοντος προγράμματος προκύψει ότι αυτά είναι αναγκαία. Σε αυτά περιλαμβάνεται η επαναφορά της μεταφοράς των κερδών ANFA και SMP στην Ελλάδα (από το οικονομικό έτος 2017), προκειμένου να λειτουργήσει ως εσωτερικό αποθεματικό ασφαλείας του ΕΜΣ προκειμένου να μειωθούν οι μελλοντικές ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

3. ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 3.1

Μακροοικονομικές Εξελίξεις

Πρόσφατες μακροοικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα

ασκήσουν

πιέσεις

στο

πραγματικό

διαθέσιμο εισόδημά τους και τον πλούτο τους.

Η ελληνική οικονομία συμπλήρωσε στο δεύτερο τρίμηνο του 2016 ένα

Τα «κόκκινα” δάνεια αποτελούν κρίσιμο

έτος σε ύφεση. Στο συγκεκριμένο

παράγοντα και για τις προοπτικές των

τρίμηνο το ΑΕΠ υποχώρησε κατά

επιχειρήσεων, όπως και η αναμενόμενη –

0,9%.7 Ουσιαστικά, η πτώση του σε αυτό

τότε-

το χρονικό διάστημα ήταν ίδιας έκτασης με

εισφορών, επιδρώντας έτσι ανασταλτικά

την –αναθεωρημένη- υποχώρησή του στο

στη λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων.

αρχικό τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Στο

Από την άλλη πλευρά, η ολοκλήρωση της

σύνολο

πρώτης

του

εξαμήνου

πρώτου

το

περιορίστηκε

φετινού

εγχώριο

κατά

1,0%,

αύξηση

των

αξιολόγησης,

ασφαλιστικών

επέτρεψε

την

προϊόν

επαναπρόσβαση του τραπεζικού συστή-

μείωση

ματος στο βασικό μηχανισμό χρηματο-

οριακά μικρότερη σε σύγκριση με το

δότησης

αμέσως προηγούμενο τρίμηνο. Όμως

Τράπεζας,

στο ίδιο εξάμηνο πέρυσι αυξανόταν

ευκολότερης πρόσβασης σε κεφάλαια από

κατά

αβεβαιότητα

τις τράπεζες, με χαμηλότερο κόστος.

εξαιτίας της συνέχισης της αξιολόγησης

Επιπλέον, οι επερχόμενες αλλαγές κυρίως

του νέου Οικονομικού Προγράμματος στη

στη φορολογία, οδήγησαν σε επίσπευση

μεγαλύτερη

περιόδου

ορισμένων αγορών, τονώντας πρόσκαιρα

Απριλίου – Ιουνίου, πλέον για περισσότερο

την εγχώρια ζήτηση, χωρίς να έχουν

από ένα εξάμηνο, καθώς και οι επιδράσεις

ταυτόχρονη

των επερχόμενων δημοσιονομικών μέτρων

ισοζύγιο της οικονομίας. Επίδραση σε αυτό

και ορισμένων διαρθρωτικών αλλαγών,

φαίνεται

επενέργησαν ανασταλτικά ή ακόμα και

περιορισμών στην κίνηση κεφαλαιών τον

αποτρεπτικά στις οικονομικές ενέργειες

περασμένο Μάρτιο, κυρίως στο σκέλος των

κυρίως των νοικοκυριών, αλλά και των

εισαγωγών,

των

οποίων

επιχειρήσεων. Η υψηλότερη φορολογία

εξασθένησε.

Στο

δημόσιο

τομέα,

εισοδήματος

οι

δημοσιονομική προσαρμογή περιοριόρισε

αυξήσεις

τη δημόσια κατανάλωση, τάση η οποία

0,6%.

περικοπές έμμεσων

υψηλή

διάρκεια

φυσικών συντάξεων,

φόρων,

της

προσώπων, οι

διαχείριση

της

Ευρωπαϊκής

δημιουργώντας

ότι

επίπτωση άσκησε

στο η

Κεντρικής προσδοκίες

εξωτερικό άρση

των

πτώση η

των

οφείλεται και στο ότι ένα χρόνο νωρίτερα

"κόκκινων” δάνειων από τις τράπεζες,

η λειτουργία του δημόσιου τομέα ήταν

προεξοφλούταν από τα νοικοκυριά ότι θα Όλες οι μεταβολές των στοιχείων στην τρέχουσα υπό-ενότητα είναι σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο ένα έτος νωρίτερα. Τα στοιχεία Εθνικών Λογαριασμών

αφορούν σε εποχικά διορθωμένα στοιχεία, σε τιμές έτους 2010.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

επηρεασμένη από τον εκλογικό κύκλο και

σημείωναν

τις τότε πολιτικές εξελίξεις.

επισημαίνεται ότι αυτή η αύξηση δεν

Αναλυτικά

ως

προς

τις

τάσεις

του

2016,

υψηλότερος σε σχέση με πριν ένα χρόνο.

εγχώρια

Η άνοδος των επενδύσεων οφείλεται πρωτίστως στη διαφορετική τάση των

σε σύγκριση με την ίδια περίοδο

αποθεμάτων, τα οποία διευρύνθηκαν κατα

πέρυσι, όταν διευρυνόταν κατά 0,8%.

περίπου €440 εκατ. κατά το πρώτο

Η μείωσή της αυξήθηκε ελαφρώς στο

εξάμηνο του 2016, ενώ στο ίδιο χρονικό

δεύτερο τρίμηνο φέτος έναντι του αμέσως τριμήνου

(1,9%

διάστημα του περασμένου έτους υποχω-

από

ρούσαν κατά €572 εκατ. Επιπλέον, όπως

1,3%), λόγω της εντονότερης κάμψης των

θα φανεί από τις τάσεις στις κατηγορίες

καταναλωτικών δαπανών των νοικοκυριών

πάγιου κεφαλαίου στη συνέχεια, η αύξηση

(1,7% από 1,0%). Ωστόσο, σε αμφότερα

των επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου δεν

τα πρώτα δύο τρίμηνα του 2016 ο – σταθερός-

περιορισμός

της

αντανακλά μια παραπλήσια, ανοδική τάαη

δημόσιας

σε όλες ή στις περισσότερες εξ’ αυτών,

κατανάλωσης ήταν αναλογικά μεγαλύ-

αλλά στηρίζεται στις υψηλότερες δημόσιες

τερος εκείνου στην κατανάλωση των

επενδύσεις και στην πολύ μεγάλη αύξηση

νοικοκυριών και διαμορφώθηκε κατά μέσο

στην απόκτηση εξοπλισμού μεταφορών

όρο στο αρχικό εξάμηνο στο 2,6%, σαφώς

κατά το δεύτερο τρίμηνο, εξέλιξη την

ισχυρότερος από ότι ένα χρόνο πριν (0,6%).

Όπως

είχε

επισημανθεί

οποία προκάλεσε η αύξηση του τέλους

στην

ταξινόμησης αυτοκινήτων από την 1η

προηγούμενη τριμηνιαία έκθεση, εκτός

Ιουνίου 2016.

των περικοπών σε ορισμένες κατηγορίες δαπανών

του

συγκράτηση εξόδων

δημόσιου

των

τομέα,

καταναλωτικών

επιτεύχθηκε

και

μέσω

Όμως,

κεφαλαίου, ο οποίος ήταν μόλις 2,0%

κατανάλωση περιορίστηκε κατά 1,6%

προηγούμενου

3,5%.

προέρχεται κυρίως το σχηματισμό πάγιου

στις

επιμέρους συνιστώσες του ΑΕΠ το πρώτο εξάμηνο

πτώση

Περνώντας

στις

τάσεις

στις

επιμέρους

του

κατηγορίες πάγιου κεφαλαίου, ο εξοπλι-

της

σμός

μεταφορών

σημείωσε

τη

συνέχισης της διεύρυνσης των ληξιπρό-

μεγαλύτερη άνοδο στο αρχικό εξάμηνο

θεσμων οφειλών του, οι οποίες έφτασαν

του τρέχοντος έτους (+11,5%), όπως

τον περασμένο Ιούνιο τα €5,93 δισεκ.,

και στο ίδιο χρονικό διάστημα του 2015,

€1,2 δισεκ. υψηλότερα σε σύγκριση με τον

όταν η αύξηση των σχετικών επενδύσεων

Δεκέμβριο του 2015.

ήταν πολύ ισχυρότερη (+55,7%). Ωστόσο, η ανοδική τάση οφείλεται αποκλειστικά

Η μικρή άνοδος των επενδύσεων στο

στην κατακόρυφη αύξηση στο δεύτερο

πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους

τρίμηνο (+31,9%), από τη συγκυ-

συνεχίστηκε και ενισχύθηκε έντονα στο

ριακή,

επόμενο τρίμηνο, φθάνοντας το 22,8%, με φέτος

υψηλότερες

να

από

είναι πέρυσι,

επίδραση

του

υψηλότερου τέλους ταξινόμησης στη

αποτέλεσμα στο εξάμηνο Ιανουαρίου – Ιουνίου

πρόσκαιρη

ζήτηση

12,1%

για

οχήματα.

Οι

λοιπές

κατασκευές, στις οποίες υπάγονται και

όταν 52

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

τα δημόσια έργα, ήταν η κατηγορία

τάσεις του πρώτου φετινού τριμήνου, η

πάγιου κεφαλαίου που παρουσίασε τη

ισχυρή συρρίκνωση των εξαγωγές υπηρε-

δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση, της τάξης

σιών, η οποία συνεχίστηκε στο β’ τρίμηνο (-

του 5,6%, σε αντίθεση με την υποχώρηση

26,5%) αποτελεί την αιτία της φθίνουσας

κατά 11,3% πριν ένα χρόνο. Έπονται σε

πορείας του συνόλου των εξαγωγών, αφού

ενίσχυση

αγροτικά

οι εξαγωγές προϊόντων αυξήθηκαν ήπια σε

ισχυρής

αμφότερα τα τρίμηνα του πρώτου εξαμήνου

κάμψης πέρυσι (-28,0%). Δεδομένου του

του 2016, λιγότερο πάντως από ότι ένα έτος

πολύ μικρού μεριδίου τους στις επενδύσεις

νωρίτερα (+2,3%, από +3,9%). Η τάση στις

(0,3%), οι μεταβολές τους δεν επηρεάζουν

εξαγωγές υπηρεσιών προέρχεται από την

την τάση τους.

αναιμική

οι

επενδύσεις

μηχανήματα

(+4,3%),

τα έναντι

προκύπτει

η τάση ήταν πτωτική, με την ευρύτερη

μεταβολών

λογίας πληροφορικής - επικοινωνίας ήταν

κριμένη μεταβολή στην τάση των εξαγωγών αγαθών φαίνεται ότι προκαλεί η υποχώρηση

πρώτο

της τιμής του πετρελαίου. Από την άλλη

εξάμηνο του 2015 (+16,2%). Πάρα ταύτα,

πλευρά,

και αυτή η κατηγορία παρουσιάζει φέτος

της

όλο το εξάμηνο Ιανουαρίου – Ιουνίου χαλάρωση κίνηση

των

περιορισμών

κεφαλαίων

τον

του

τρίμηνο

δεν

περιοριστικής

επίδρασής

της

στον

Η μερική άρση των capital controls τον

τη

Μάρτιο φαίνεται ότι είχε θετικές επενέργειες

στην

για τις εισαγωγές στο δεύτερο τρίμηνο: για

περασμένο

πρώτη φορά από την επιβολή περιορισμών

Μάρτιο. Ακολούθως, οι εξαγωγές ήταν 11,4%

τιμή

μπορεί να ερμηνευθεί.

συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση καθ’ παρά

δεύτερο

αποπληθωριστή των εξαγωγών αγαθών δεν

κάμψη της εξαγωγικής δραστηριότητας

έτους,

στο

ότι

διίσταται εκείνης ένα χρόνο πριν, η ένταση

Στον εξωτερικό τομέα της οικονομίας, η

τρέχοντος

δεδομένου

πετρελαίου

υποχώρηση, έστω μικρής έκτασης (-1,7%).

του

σε

ανοδικά, όπως προαναφέρθηκε. Τη συγκε-

επενδύσεων στο

αγαθών

μέτρο (-8,4%), με το δεύτερο κινούνται

(+18,10%).

Παραπλήσια με εκείνη στον εξοπλισμό ΤΠΕ εξοπλισμού

εξαγωγών

της σαφούς μείωσης σύμφωνα με το πρώτο

6,0%), όμως ένα έτος νωρίτερα η τάση τους

μηχανολογικού

των

τρέχουσες και σε σταθερές τιμές, καθώς αντί

αρκετά ηπιότερη από ότι των κατοικιών (-

των

ισοζυγίου

νέου η σημαντική διαφορά μεταξύ των

κάμψη των επενδύσεων εξοπλισμού τεχνο-

διεύρυνση

στοιχεία

τουριστικές εισπράξεις. Επισημαίνεται εκ

20,3%, σε συνέχεια μείωσης 20,9%). Η

τα

τρέχουσες τιμές), όχι σε πολύ χαμηλότερες

εκείνη στην αντίστοιχη περίοδο του 2015 (-

ήταν

από

αντίστοιχα κατά το α' εξάμ. φέτος, σε

έτος - στις κατοικίες, με ταχύτητα ίδια με

ανοδική

μεταφορικών

πληρωμών της ΤτΕ (-38,8% και -32,5%

συρρίκνωση να σημειώνεται -για ακόμα ένα

έντονα

διεθνών

υπηρεσιών και λοιπών υπηρεσιών, όπως

Στις υπόλοιπες κατηγορίες πάγιου κεφαλαίου

ήταν

ζήτηση

στην

λιγότερες από ότι πριν ένα

κίνηση

κεφαλαίων

υποχώρησαν

λιγότερο από τις εξαγωγές, αναλογικά και σε

χρόνο, περίοδος στην οποία είχαν

απόλυτο

διευρυνθεί κατά 2,6%. Διατηρώντας τις 53

μέγεθος.

επιβράδυνση

της

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

μείωσης ήταν μεγαλύτερη στα αγαθά, όπου

αντισταθμίζοντας την περυσινή διεύρυνσή

δεν ξεπέρασε το 5,8%, ενώ στις υπηρεσίες

του. Μεγαλύτερη υποχώρηση από ότι στον

παρέμεινε υψηλότερα από το 20% (24,1%).

τομέα του Χονδρικού – λιανικού εμπορίου

Ως αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης, η πτώση

κ.λπ.

των εισαγωγών στο πρώτο εξάμηνο του

Χρηματοπιστωτικές - ασφαλιστικές δραστη-

2016 διαμορφώθηκε στο 9,6%, ενώ στην

ριότητες (-3,2%, κατόπιν μικρής αύξησης

αντίστοιχη

αυξάνονταν

0,7% ένα χρόνο νωρίτερα), ωστόσο λόγω

ελαφρώς (+2,8%). Επιπλέον και περισ-

του σαφώς μικρότερού του μεριδίου στο

σότερο

των

ΑΕΠ η συμβολή του στην κάμψη της

εισαγωγών στο σύνολο του εξαμήνου

εγχώριας προστιθέμενης αξίας παραγωγής

Ιανουαρίου – Ιουλίου ήταν μικρότερη

ήταν μικρότερη του Χονδρικού - λιανικού

εκείνης στις εξαγωγές, οδηγώντας για

εμπορίου.

πρώτη φορά την τελευταία τριετία σε

προϊόντος, η Γεωργία – Δασοκομία – Αλιεία

διεύρυνση

του

και οι Επαγγελματικές - επιστημονικές -

εθνικολο-

τεχνικές - διοικητικές δραστηριότητες (-

περίοδο

πέρυσι

σημαντικό,

του

εξωτερικού

κάμψη

ελλείμματος

τομέα

σε

σημείωσε

γιστικούς όρους κατά €262 εκατ., στα

1,9%),

€2,8 δισεκ. (3,0% του ΑΕΠ).

περασμένου

Προσεγγίζοντας

το

ΑΕΠ

από

συρρίκνωση

τρέχοντος έτους, ενώ στο αντίστοιχο

έτους

ίδια

περίοδο

σημείωναν

του

αύξηση,

σημειώθηκε

στη

Δημόσια

διοίκηση - άμυνα - υποχρεωτική ασφάλιση –

χρονικό διάστημα του 2015 παρουσίαζε

εκπαίδευση και τις Κατασκευές (-0,6% και -

αύξηση 0,9%. Επισημαίνεται η επιβρά-

0,1% αντίστοιχα). Στον πρώτο τομέα είχε

δυνση της μείωσης στο δεύτερο τρίμηνο του

σημειωθεί στο αρχικό τρίμηνο του 2015 η

τρέχοντος έτους σε σύγκριση με εκείνη στο

τρίτη

μεγαλύτερη

αύξηση

προϊόντος

(+1,5%). Στις Κατασκευές, η οριακή κάμψη

πτώση τάση οφείλεται πρωτίστως στην

στο εξάμηνο Ιανουαρίου – Ιουνίου φέτος

υποχώρηση του προϊόντος στον τομέα

αποτελεί τη μικρότερη πτώση σε αυτή την

ο οποίος είχε τη μεγαλύτερη συμβολή

περίοδο από το 2007.

στην αύξηση της παραγωγής πέρυσι, -

στην

εξασθένιση

διοικητικές δραστηριότητες). Η μικρότερη

χαμηλότερη στο πρώτο εξάμηνο του

Χονδρικό

όμως

σε

Επαγγελματικές - επιστημονικές - τεχνικές -

προστιθέμενη αξία της ήταν 0,7%

στο

Ακολούθησαν

στις

Αλιεία) ή μεγάλης έκτασης (+9,8% στις

πλευρά της παραγωγής, η ακαθάριστη

δηλαδή

προϊόν

μικρής (+0,8% στη Γεωργία – Δασοκομία –

την

προηγούμενο, στο 0,5%, από 0,9%.

το

λιανικό

Μόνο σε τέσσερις τομείς διευρύνθηκε η

εμπόριο, Επισκευές οχημάτων-μοτοσι-

παραγωγική

κλετών

παροχής

εξάμηνο του 2016: στη Βιομηχανία (+1,2%),

καταλύματος – εστίασης. Η ακαθάριστη

τις Τέχνες-ψυχαγωγία-διασκέδαση (+1,2%),

προστιθέμενη αξία του μειώθηκε κατά 2,2%,

την Ενημέρωση – Επικοινωνία (+0,6%) και

έναντι ενίσχυσης κατά 3,8% πριν ένα χρόνο.

τη Διαχείριση Ακίνητης Περιουσίας (+0,2%).

Ειδικά στον Τουρισμό, ο κύκλος εργασιών

Με εξαίρεση τον τελευταίο τομέα, ο οποίος

περιορίστηκε

παρουσίασε

και

Υπηρεσίες

κατά

περίπου

6,0%,

δραστηριότητα

την

ίδια,

στο

οριακή

αρχικό

αύξηση

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

προϊόντος

και πριν ένα

υπόλοιπους

χρόνο, στους

χαμηλότερο των τελευταίων τεσσάρων

ετών. Κατά μέσο όρο στα δύο πρώτα

συνεχίζεται

περυσινή

υποχώρηση, έκτασης από 1,8% (Βιομηχανία,

τρίμηνα

Τέχνες-ψυχαγωγία-διασκέδαση) έως 3,9%

διευρύνθηκε κατά 2,5% και η ανεργία

(Ενημέρωση – Επικοινωνία). Επισημαίνεται η

διαμορφώθηκε στο 24,0%, 1,6 ποσο-

σημαντική ανοδική δυναμική στη Βιομηχανία

στιαία μονάδα χαμηλότερα από ότι στο

κατά το δεύτερο τρίμηνο (+3,9%), η οποία

αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2015.

οδήγησε στην ανάκαμψή της στο σύνολο

του 2016,

απασχόληση

Σε επίπεδο κλάδων, η εξασθένιση της

πρώτου εξαμήνου και, εφόσον συνεχιστεί,

ανεργίας στο εξάμηνο Ιανουαρίου - Ιουνίου

θα αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα της τάσης του ΑΕΠ στο τρέχον εξάμηνο.

προήλθε από την υψηλότερη απασχόληση

Στην αγορά εργασίας το δεύτερο φετινό

κοινωνική ασφάλιση (+28,5 χιλ. ή +9,5%),

τρίμηνο, εκτός από τις θετικές επιδράσεις

τον Τουρισμό (+22,4 χιλ. ή +7,3%) και τη

στην απασχόληση της αναθέρμανσης της

Μεταποίηση (+14,8 χιλ. ή +4,5%). Έπονται

παραγωγής στους παραπάνω τομείς, καθώς

σε συμβολή στην ενίσχυση της απασχόλησης

και

στις

ο κλάδος Μεταφοράς - Αποθήκευσης (+12,1

Κατασκευές, η δημιουργία θέσεων εργασίας

χιλ. ή +7,2%) και οι Χρηματοπιστωτικές -

σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό τρίμηνο

ασφαλιστικές δραστηριότητες (+7,3 χιλ. ή

προήλθε

τα

+8,4%).

κοινωφελούς

τέσσερις

κλάδους.

της

ανακοπής

σε

προγράμματα

της

μεγάλο

πτώσης

βαθμό

προσωρινής,

από

στη Δημόσια διοίκηση-άμυνα-υποχρεωτική

απασχόληση Η

μειώθηκε

ευρύτερη

σε

πτώση

εργασίας του ΟΑΕΔ στο δημόσιο τομέα και

σημειώθηκε στη Γεωργία – Δασοκομία –

την παραμονή της

δραστηριότητας στον

Αλιεία (-16,1 χιλ. ή -3,4%), εξαιτίας της

τουριστικό τομέα κοντά στο περυσινό,

μείωσής της στο πρώτο τρίμηνο, στις

υψηλό επίπεδο. Από την άλλη πλευρά, η

Δραστηριότητες νοικοκυριών ως εργοδοτών

προεξόφληση

(-6,1 χιλ. ή -12,7%) και στις

από

τα

νοικοκυριά

των

Άλλες

επερχόμενων μέτρων τα οποία επηρεάζουν

δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών και

αρνητικά

Διοικητικές

(αύξηση

το

διαθέσιμο

φορολογίας,

τους

και

υποστηρικτικές

περικοπές

δραστηριότητες (-6,8 χιλ. ή -9,0%). Η

συντάξεων κ.ά.) περιόρισε τις καταναλωτικές

απασχόληση στις Επαγγελματικές, επιστη-

τους δαπάνες, εξέλιξη η οποία αποτυπώθηκε

μονικές

στην μείωση της απασχόλησης στο Χονδρικό

παρουσίασε τη μικρότερη υποχώρηση (-3,4

- λιανικό εμπόριο - επισκευές οχημάτων και

χιλ.), εξαιτίας αποκλειστικά της έντονης

μοτοσικλετών, για πρώτη φορά από το

κάμψης της στο δεύτερο τρίμηνο.

τελευταίο

άμεσης

εισόδημά

τρίμηνο

του

2014.

τονωτικές επιδράσεις των

Με τις

οποία

κατά 2,1% στο β’ τρίμηνο και το υποχώρησε

23,1%,

επίπεδο

που

είναι

δραστηριότητες

πετρελαίου στις τιμές των προϊόντων τα

παραγόντων, η απασχόληση αυξήθηκε ανεργίας

τεχνικές

Η πτωτική επίδραση της χαμηλής τιμής του

παραπάνω

ποσοστό

και

βασίζονται

θέρμανσης

στο

και

σε

αυτό

(πετρέλαιο

κίνησης,

καύσιμα

αυτοκινήτων κ.ά.), σε συνδυασμό με την

το

κλιμάκωση της εξασθένισης της κατανα55

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

λωτικής

ζήτησης

των

νοικοκυριών,

συνιστώσα

της

εγχώριας

ζήτησης,

τις

συνέχισαν κατά το β' τρίμηνο φέτος να

επενδύσεις, η οποία οφείλεται σε μεγάλο

υπεραντισταθμίζουν

βαθμό σε συγκυριακούς παράγοντες (αγορά

τις

πληθωριστικές

επιδράσεις του υψηλότερου από πέρυσι

εξοπλισμού

ΦΠΑ. Ακολούθως, ο αποπληθωρισμός

τελών ταξινόμησης), δεν απότρεψε την

διατηρήθηκε στο τρίμηνο Απριλίου -

υποχώρησή της.

Ιουνίου

στο

επίπεδο

του

αμέσως

γεγονός ότι τη χαλάρωση των capital

ίδια περίοδο της προηγούμενης χρονιάς

controls τον Μάρτιο δεν ακολούθησε

(2,3%), όταν η έντασή του ήταν η μέγιστη

εξασθένιση της πτώσης των εξαγωγών,

διαχρονικά. Η αποπληθωριστική επίδραση

τάση η οποία εκδηλώθηκε στις εισαγωγές,

της τιμής του πετρελαίου και στο β’ τρίμηνο μειώσεις

τιμών

προβληματίζει

στις

παραγόμενων

και «Μεταφορές», που ήταν οι μεγαλύτερες των

υπηρεσιών

κατηγοριών του

προϊόντων

Γενικό

Δείκτη

νησιά,

με

δραστηριότητας έλαβαν χώρα ορισμένες εξελίξεις οι οποίες την ενίσχυσαν. Η

την

παραγωγή στη Βιομηχανία παρουσίασε σημαντική άνοδο στο β΄τρίμηνο, η οποία

συντελεστών, αποτυπώνεται στην άνοδο

προέρχεται

των τιμών στα Ξενοδοχεία – Καφέ – κατά

2,9%,

που

ήταν

επιμέρους

ζήτησης,

ιδίως

παρά την

από

στο

σημαντική

τάση

στη

δείκτες

παραγωγής

στη

αύξηση

Στις Κατασκευές, η υποχώρηση ήταν

τα

οριακή στο σύνολο του αρχικού εξαμήνου,

της

για πρώτη φορά από το 2008, καθώς έχει

απασχόλησης, καθόρισε την τάση του ΑΕΠ και

ίδια

τον Ιούλιο.

Ανακεφαλαιώνοντας, η κάμψη της εγχώριας και

την

βιομηχανία και συνεχίζεται τουλάχιστον

– υπηρεσιών.

νοικοκυριά

από

Μεταποίηση, όπως προκύπτει από τους

υψηλότερη από όλες τις κατηγορίες αγαθών

καταναλωτικής

υπηρεσιών. Ταυτόχρονα,

Ωστόσο στην πλευρά της παραγωγικής

κατάργηση της εφαρμογής χαμηλότερων

Εστιατόρια

διεθνή

περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων.

υψηλότερου ΦΠΑ στις τιμές, η οποία τα

τη

οποίες έχουν συσσωρευτεί από τους

Τιμών

Στον αντίποδα, η αυξητική επίδραση του κυρίως

με

αναδεικνύει τις ανάγκες σε εισαγωγές οι

Καταναλωτή (-4,6% και -4,7% αντίστοιχα).

επηρέασε

σχετικά

ανταγωνιστικότητα κυρίως των εγχωρίως

κατηγορίες αγαθών / υπηρεσιών «Στέγαση» μεταξύ

αύξησης

του ισοζυγίου του εξωτερικού τομέα. Το

σο ήταν σαφώς χαμηλότερος από ότι στην

στη

λόγω

Αρνητική εξέλιξη αποτελεί η επιδείνωση

προηγούμενου τριμήνου (0,9%). Ωστό-

αντανακλάται

μεταφορών

δεύτερο άνοδος

φετινό στην

τρίμηνο. έτερη

αναθερμανθεί

δημόσια έργα.

βασική

δραστηριότητα

στα

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 3.1 Εξέλιξη βασικών μακροοικονομικών μεγεθών–Εθνικοί Λογαριασμοί (εποχικά διορθωμένα στοιχεία, σταθερές τιμές 2010) Τρίμηνο

Τελική Κατανάλωση

ΑΕΠ εκατ. €

Ετήσιος ρυθμός μεταβολής

εκατ. €

Ετήσιος ρυθμός μεταβολής

2005

229.958

0,8%

200.664

3,5%

2006

242.759

5,6%

207.988

2007

250.431

3,2%

2008

249.891

-0,2%

2009 α' 2010

239.149 59.017

β΄2010

Επενδύσεις

Εισαγωγές

Ετήσιος ρυθμός μεταβολής

εκατ. €

Ετήσιος ρυθμός μεταβολής

48.414 -10,6% 48.699

4,4%

68.713

2,5%

3,7%

59.936

216.957

4,3%

221.514

2,1%

-4,3% 0,5%

219.942 54.381

-0,7% -0,1%

57.234

-5,3%

52.754

-4,0%

γ΄2010

55.263

-7,9%

50.494

-9,4%

δ΄ 2010

54.510

-9,1%

49.473

-9,7%

43.183 -26,9% 47.744 -18,2% 71.680 -20,2% 9.645 12.427 18.397 -2,3% -0,7% 2,7% 9.999 12.582 17.360 -8,1% 4,3% -2,5% 9.257 16.506 -13,2% 11.999 2,2% -9,8% 9.664 16.950 -17,8% 12.819 12,3% -4,0%

εκατ. €

Ετήσιος ρυθμός μεταβολής

Εξαγωγές εκατ. €

23,8%

51.204

5,1%

77.774

13,2%

65.030

8,5%

56.309

10,0%

88.872

14,3%

59.043

-9,2%

58.342

3,6%

89.805

1,0%

2010

226.023

-5,5%

207.102

-5,8%

38.565

-10,7%

49.827

4,4%

69.213

-3,4%

α' 2011

52.988

-10,2%

47.826

-12,1%

9.184

-4,8%

12.443

0,1%

16.142

-12,3%

β΄2011

52.073

-9,0%

47.566

-9,8%

8.250

-17,5%

12.564

-0,1%

16.295

-6,1%

γ’ 2011

51.076

-7,6%

47.214

-6,5%

7.107

-23,2%

12.604

5,0%

16.168

-2,0%

δ’ 2011

49.137

-9,9%

45.491

-8,0%

5.612

-41,9%

12.631

-1,5%

14.904

-12,1% -8,2%

2011

205.274

-9,2%

188.097

-9,2%

30.152

-21,8%

50.241

0,8%

63.510

α' 2012

48.562

-8,4%

45.233

-5,4%

5.699

-37,9%

12.711

2,2%

14.642

-9,3%

β’ 2012

47.727

-8,3%

43.671

-8,2%

5.960

-27,7%

12.384

-1,4%

14.245

-12,6%

γ’ 2012

47.013

-8,0%

42.762

-9,4%

5.035

-29,1%

12.638

0,3%

14.315

-11,5%

δ’ 2012

46.934

-4,5%

42.285

-7,0%

6.216

10,8%

13.036

3,2%

14.340

-3,8%

2012

190.236

-7,3%

173.952

-7,5%

22.910

-24,0%

50.770

1,1%

57.543

-9,4%

α’ 2013

46.080

-5,1%

41.710

-7,8%

5.952

4,5%

12.764

0,4%

14.250

-2,7%

β’ 2013

46.064

-3,5%

41.797

-4,3%

5.048

-15,3%

12.965

4,7%

13.844

-2,8%

γ’ 2013

46.162

-1,8%

42.235

-1,2%

5.020

-0,3%

13.158

4,1%

14.399

0,6%

δ’ 2013

46.005

-2,0%

42.331

0,1%

4.410

-29,1%

12.725

-2,4%

13.375

-6,7%

2013

184.312

-3,1%

168.073

-3,5%

20.431

-10,8%

51.611

1,7%

55.869

-2,9%

α’ 2014

46.284

0,4%

42.079

0,9%

4.963

-16,6%

13.442

5,3%

14.225

-0,2%

β’ 2014

46.149

0,2%

41.895

0,2%

5.602

11,0%

13.576

4,7%

15.187

9,7%

γ’ 2014

46.782

1,3%

42.071

-0,4%

5.825

16,0%

14.353

9,1%

15.258

6,0%

δ’ 2014

46.406

41.980

22.443

55.406

10,3% 7,4%

15.537

168.025

4,0% 9,8%

14.035

185.621

-0,8% 0,1%

6.053

2014*

0,9% 0,7%

60.208

16,2% 7,8%

α’ 2015

46.450

0,4%

42.221

0,3%

5.580

12,4%

13.939

3,7%

15.546

9,3%

β’ 2015

46.568

0,9%

42.391

1,2%

4.619

-17,5%

13.782

1,5%

14.689

-3,3%

γ’ 2015

45.980

-1,7%

41.757

-0,7%

4.130

-29,1%

12.843

-10,5%

12.239

-19,8%

δ’ 2015

46.008

41.884

19.506

53.300

-9,3% -3,8%

13.591

168.254

-14,5% -13,1%

12.736

185.006

-0,2% 0,1%

5.177

2015*

-0,9% -0,3%

56.066

-12,5% -6,9%

α' 2016

45.784

-1,4%

41.674

-1,3%

5.564

-0,3%

12.312

-11,7%

13.557

-12,8%

* προσωρινά στοιχεία Πηγή: Τριμηνιαίοι Εθνικοί Λογαριασμοί, Αύγουστος 2016, ΕΛ.ΣΤΑΤ.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

κύκλος

εργασιών

Τουρισμό

αξιολόγησης, οι καταθέσεις του ιδιωτικού

παρουσίασε ήπια υποχώρηση στο τρίμηνο

τομέα διαμορφώθηκαν στο υψηλότερο

Απριλίου – Ιουνίου φέτος (-1,1%), ύστερα

επίπεδό τους από τον Ιούνιο του 2015.

από

ευρείας

Στην αύξηση των καταθέσεων μάλλον

ανόδου, που είχαν οδηγήσει σε σωρευτική

συνέβαλε η καταβολή ληξιπρόθεσμων

αύξησή

Συνεπώς,

οφειλών του δημοσίου στους προμηθευτές

φαίνεται ότι καταφέρνει να συντηρήσει την

του, για πρώτη φορά εντός του 2016,

εκτεταμένη ανάκαμψη των τελευταίων

ύψους €1,35 δισεκ.8 Οι οικονομικοί πόροι

ετών. Αυτές οι τάσεις στην παραγωγή

για την πραγματοποίηση των πληρωμών

σημαντικών για την ελληνική οικονομία

προήλθαν από τα €1,8 δισεκ. στο πλαίσιο

τομέων

στην

της

στην

προορίζονταν

Εφόσον

Επιπρόσθετα,

τρία

χρόνια

του

στον

συνεχούς,

κατά

22,0%.

αποτυπώνονται

απασχόληση, εξασθένιση

θετικά

συμβάλλοντας της

ανεργίας.

πρώτης

υποδόσης για οι

τα

αυτό

οποία

το

απαιτήσεις

σκοπό. σε

ξένες

διατηρηθούν, οι συγκεκριμένοι τομείς θα

επενδύσεις περιορίστηκαν κατά €2,2 δισεκ.

συγκροτούν έναν πυρήνα δραστηριοτήτων

τον Ιούνιο, κυρίως εξαιτίας της μείωσης

στην ελληνική οικονομία ο οποίος με το

των

προϊόν και την απασχόλησή του ασκεί

πιστωτικών

σημαντική

αντίρροπη

σε

επενδυτών σε καταθέσεις και repos στο

υφεσιακές

τάσεις

υπόλοιπους

εξωτερικό κατά €1,8 δισεκ., γεγονός το

επίδραση

στους

τομείς.

των

ιδρυμάτων

εγχώριων

και

θεσμικών

οποίο επίσης σηματοδοτεί την υποχώρηση της

Μεσοπρόθεσμες προοπτικές

Επιπλέον,

ολοκλήρωση της κύριας φάσης της πρώτης

πρόσβασης

περασμένο Μάιο, που είχε προβλεφθεί

ελληνική

το

τραπεζικό

σύστημα,

στο

βασικό

μηχανισμό

φορά του waiver), έχει ήδη επιβραδύνει το

την ελληνική οικονομία, έχει αρχίσει να

ρυθμό πιστωτικής συρρίκνωσης προς τον

γίνεται αισθητή. Πλέον σημαντική ένδειξη των

την

παροχής ρευστότητας της ΕΚΤ (επανα-

στην προηγούμενη έκθεση του ΙΟΒΕ για

αύξηση

για

επωφελούμενο και από την ανάκτηση της

αξιολόγησης του τρίτου Μνημονίου τον

αβεβαιότητας

οικονομία.

Η κάμψη της αβεβαιότητας από την

αποτελεί

τοποθετήσεων

ιδιωτικό τομέα: η μείωση του υπολοίπου

καταθέσεων

των

επιχειρήσεων και νοικοκυριών κατά €2,2

πιστώσεων

διαμορφώθηκε

στην

περιοχή του 3,0% στο τρίμηνο Ιουνίου –

δισεκ. στο τρίμηνο Ιουνίου – Αυγούστου,

Αυγούστου,

εκ των οποίων τα €1,35 δισεκ. προήλθαν

από

4,5%

στο

πρώτο

πεντάμηνο του τρέχοντος έτους. Επιση-

από τις επιχειρήσεις και €850 εκατ. από τα

μαίνεται ότι αυτή η εξέλιξη προήλθε

νοικοκυριά. Κατόπιν αυτής της εξέλιξης

αποκλειστικά από την εξασθένιση της

στο βραχύ χρονικό διάστημα που έχει

περιοριστικής πιστωτικής πολιτικής προς

παρέλθει από την ολοκλήρωση της πρώτης

τις

Προσωρινά στοιχεία για Ιούλιο – Αύγουστο 2016. Πηγή: Προσχέδιο Κρατικού Προϋπολογισμού 2017, Υπουργείο Οικονομικών, Οκτώβριος 2016 8

επιχειρήσεις.

Προς

τις

μη-

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις τα δάνεια

αποτυπωθούν σε μεγέθη από το τέταρτο

μειώθηκαν κατά 2,9% στο πρόσφατο

τρίμηνο του 2016 και το 2017. Από την

τρίμηνο, έναντι πτώσης 6,6% στο περίοδο

άλλη πλευρά, στο θέμα των προσφυγικών

Ιανουαρίου – Μαΐου φέτος. Ο ρυθμός

ροών από τη Συρία και τις χώρες της

περιορισμού των πιστώσεων προς τα

Νοτιοδυτικής Ασίας, τα δεδομένα έχουν

νοικοκυριά ήταν

επιδεινωθεί,

3,6% στην περίοδο

κυρίως

λόγω

των

Ιουνίου – Αυγούστου, όσος και στους

ανακατατάξεων στην Τουρκία μετά τα

προηγούμενους πέντε μήνες του 2016.

γεγονότα

της

15ης

Ιουλίου.

Αυτές

προκαλούν ρευστότητα στις σχέσεις με την

Η σταδιακή άρση της αβεβαιότητας για την

ΕΕ και θέτουν εν αμφιβόλω τη συνέχιση

ελληνική οικονομία ευνοείται και από το

εφαρμογής της μεταξύ τους συμφωνίας

γεγονός ότι έως τώρα το αποτέλεσμα για

της

Brexit στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου

18ης

Μαρτίου

2016,

για

την

επανεισδοχή των παράνομων μεταναστών

δεν είχε αισθητές επιπτώσεις για την

στην Τουρκία.

ευρωπαϊκή και την παγκόσμια οικονομία. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να

Τα σημάδια εξασθένισης της αβεβαιότητας

αποτελέσει

οικονομικών

δεν συνεπάγονται ότι έχει αποκατασταθεί

κλυδωνισμών όχι μόνο στο Ηνωμένο

η εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία.

Βασίλειο, αλλά και σε όσες εκ των πλέον

Άλλωστε,

ανεπτυγμένων χωρών οι οικονομίες τους

καταθέσεων οι οποίες αποσύρθηκαν από

συνδέονται στενά με αυτή τη χώρα, καθώς

τις τράπεζες στην περίοδο Δεκεμβρίου

και

της

2014 – Ιουνίου 2015 δεν έχει επιστρέψει

Ευρωζώνης οι οποίες δεν έχουν επιλύσει

σε αυτές, οι περιορισμοί στην κίνηση

όλα τα διαρθρωτικά και δημοσιονομικά

κεφαλαίων συνεχίζονται για περισσότερο

προβλήματά τους. Ωστόσο, ενδεχόμενες

από ένα χρόνο, χωρίς να μπορεί να

αρνητικές επιδράσεις του Brexit στην

εκτιμηθεί έστω προσεγγιστικά το πότε θα

ελληνική

να

αρθούν, η μείωση των πιστώσεών τους

εκτιμηθούν. Αφενός τα διαθέσιμα στοιχεία

προς τον ιδιωτικό τομέα συνεχίζεται, ενώ

είναι

–και

ακόμα δεν έχει ξεκινήσει η διαχείριση των

σημαντικότερο-, η τάση για το τρέχον έτος

«κόκκινων δανείων», υπό τις δυνατότητες

σε

που παρέχει το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο.

σε

εστία

ορισμένες

οικονομία

ακόμα ορισμένα

οικονομίες

είναι

λίγα,

πρόωρο

αφετέρου

οικονομικά

μεγέθη

της

το

μεγαλύτερο

Επιπρόσθετα,

Ηνωμένο Βασίλειο, όπως η τουριστική

Κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην

κίνηση και οι σχετικές εισπράξεις, είχαν εν

Ελλάδα, ο οποίος εκτιμάται από το ΙΟΒΕ,

πολλοίς

το

παρά τη μικρή άνοδο στο τρίτο τρίμηνο σε

δημοψήφισμα, από τις κρατήσεις οι οποίες

σύγκριση με το προηγούμενο, από τις 89,2

αφορούσαν κυρίως σε προπληρωμένα all

στις 91,6 μονάδες, παραμένει χαμηλότερα

inclusive πακέτα. Λαμβάνοντας αυτό το

του μακροχρόνιου μέσου όρου του. Ειδικά

γεγονός υπόψη, τυχόν επιδράσεις του

ο δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης,

αποτελέσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο θα

παρά την άνοδό του μετά το τέλος της

πριν

από

δείκτης

των

Ελλάδας τα οποία συνδέονται με το

διαμορφωθεί

μέρος

Οικονομικού

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

αξιολόγησης, κυμαίνεται το τρέχον έτος

Σε ότι αφορά τις επιχειρήσεις, οι αποφάσεις

συνεχώς κάτω από το περυσινό, ήδη

οι οποίες λήφθηκαν στο πλαίσιο της

χαμηλό επίπεδό του. Η εξέλιξή του

πρώτης αξιολόγησης για θέματα όπως ο

οφείλεται στις δυσμενείς προβλέψεις των

φόρος στα κέρδη εταιρειών που τηρούν

νοικοκυριών για την οικονομική κατάστασή

βιβλία β' κατηγορίας, ο φόρος μερισμάτων

τους στο επόμενο δωδεκάμηνο, καθώς και

και

για την οικονομική κατάσταση τη χώρας,

δημιουργούν νέες επιβαρύνσεις. Ειδικά για

που ήταν και στο τρίτο τρίμηνο πολύ πιο

τους ελεύθερους επαγγελματίες, η αύξηση

δυσμενείς από πέρυσι. Αυτό το γεγονός

του

αντανακλά την ανησυχία για τις επιπτώσεις

υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών

των πρόσθετων δημοσιονομικών μέτρων

από 1η Ιανουαρίου 2017, βάσει του

τα οποία λήφθηκαν για την ολοκλήρωση

φορολογητέου

της

πραγματικό

μενων ετών, αλλά και η παραμένουσα

(μείωση

ασάφεια για το πως αυτός θα εφαρμοστεί,

αξιολόγησης

διαθέσιμο

στο

εισόδημά

τους

οι

ασφαλιστικές

ΦΠΑ,

εισφορές,

αλλαγή

του

εισοδήματος

τρόπου

προηγού-

αφορολόγητου

εισοδήματος,

αλλαγή

αναμένεται

συντελεστών

φορολογίας,

αύξηση

ανακατατάξεις στις επιχειρήσεις και στην

ασφαλιστικών

εισφορών,

περικοπές

αγορά εργασίας από τους τελευταίους

συντάξεων). Ο αρνητικός αντίκτυπος των

μήνες του 2016. Ως πλέον πιθανές εξελίξεις

νέων μέτρων αναμένεται να εκδηλωθεί από

από αυτές τις μεταβολές θεωρούνται η

το τέταρτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους

αλλαγή νομικής μορφής από ένα τμήμα

στις

καταναλωτικές

να

τους

οδηγήσουν

σε

δαπάνες

των

των επιχειρήσεων (σε ΙΚΕ ή ΑΕ) ή η

διαρκέσει

μέχρι

μεταφορά της έδρας τους εκτός Ελλάδας.

τουλάχιστον τα δύο πρώτα τρίμηνα του

Σε κάθε περίπτωση, το μεταβατικό στάδιο

2017. Πάντως, τον Ιούλιο η καταναλωτική

σε μια νέα κατάσταση θα επενεργήσει

ζήτηση φαίνεται ότι παρουσίασε ισχυρή

περιοριστικά

αύξηση, καθώς ο εποχικά διορθωμένος

δραστηριότητα

δείκτης

εμπόριο

εισέλθουν σε αυτή τη διαδικασία, με

αυξήθηκε κατά 8,8%. Ωστόσο, η άνοδος

αρκετά πιθανή μια πτωτική επίδραση στα

κατά κύριο λόγο οφείλεται στο πολύ

φορολογικά έσοδα και τις ασφαλιστικές

χαμηλό επίπεδο του δείκτη πριν ένα χρόνo,

εισφορές από το καταληκτικό τρίμηνο του

λόγω της τότε αναταραχής στην ελληνική

2016.

νοικοκυριών

και

όγκου

να

στο

λιανικό

οικονομία από το δημοψήφισμα, την

Σημαντικό

τραπεζική αργία και τους περιορισμούς στην

κίνηση

κεφαλαίων.

αποτέλεσμα

βάσης

αναστρέψει

την

Αυτό

εκτιμάται

τάση

της

ότι

τουλάχιστον όσων

ζήτημα

όχι

φέτος

στη

επιχειρήσεων

τόσο

για

τις

υφιστάμενες θέσεις απασχόλησης, καθώς

το

η αγορά εργασίας έχει αναδιαρθρωθεί

θα

εκτεταμένα τα τελευταία χρόνια, αλλά

ιδιωτικής

κυρίως για τη δημιουργία νέων, οι οποίες

κατανάλωσης σε θετική σε όλο το τρίτο

σε πολλές περιπτώσεις θα συνδέονται με

τρίμηνο.

επενδύσεις, αποτελούν οι αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, οι οποίες θα βρεθούν

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων

χρονοδιάγραμμα το οποίο είχε τεθεί,

προσεχώς, για τη δεύτερη αξιολόγηση του

αίρουν σταδιακά την επιφυλακτικότητα

τρίτου Μνημονίου. Η αναμονή του νέου

των επιχειρήσεων για τη συνέχιση των

ρυθμιστικού

αγορά

διαρθρωτικών αλλαγών και της δημοσιο-

πραγμα-

νομικής προσαρμογής. Σε αυτή την εξέλιξη

τοποίηση μέρους των επενδύσεων, όσων

συμβάλλει η αυξημένη τους τελευταίους

αφορούν

μήνες

εργασίας

πλαισίου

για

θα αναστείλει σε

την την

επέκταση

παραγωγικής

κινητικότητα

στο

πεδίο

των

δυναμικότητας ή δημιουργία νέας επιχεί-

αποκρατικοποιήσεων, με ενέργειες όπως η

ρησης, μέχρι τη διαμόρφωσή του. Όμως,

πώληση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, η επικύρωση από

δεν αναμένεται να μεταβάλλει αισθητά τις

τη βουλή της νέας σύμβασης για το

αποφάσεις

τις

Ελληνικό, η μεταβίβαση στην Εταιρεία

επενδύσεις και την απασχόλησή τους οι

Δημοσίων Συμμετοχών ΑΕ, η οποία είναι

οποίες

θυγατρική του νέου Ταμείου Αποκρατι-

των

επιχειρήσεων

αφορούν στο τρέχον

για

επίπεδο

δραστηριότητας.

κοποιήσεων (ΕΕΣΠ ΑΕ), εταιρειών του Δημοσίου (ΔΕΗ, ΕΛΒΟ, ΕΛΤΑ, ΕΥΔΑΠ,

Μείζον θέμα για πολλές επιχειρήσεις και

ΕΥΑΘ, ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ), καθώς και

νοικοκυριά παραμένει η διευθέτηση των

περίπου 70.000 ακινήτων τα όποια μέχρι

«κόκκινων δανείων» από τις τράπεζες, καθώς

αποτελούν

πρόσκομμα

πρόσφατα βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της

στην

Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ ΑΕ).

πρόσβασή τους σε τραπεζικό δανεισμό. Η

Η περαιτέρω πρόοδος στην εφαρμογή του

εκκίνηση των σχετικών διαδικασιών στην

προγράμματος, με την υλοποίηση των

προσεχή περίοδο, μετά τις αλλαγές στο

προαπαιτούμενων μεταρρυθμίσεων για τη

ρυθμιστικό πλαίσιο με το Ν. 4389/2016, θα

δεύτερη αξιολόγηση, θα ενισχύσει την

επιδράσει ανασταλτικά στη λήψη αποφά-

αξιοπιστία της ασκούμενης οικονομικής και

σεων κυρίως από τις επιχειρήσεις, εν

μεταρρυθμιστικής

αναμονή των αποτελεσμάτων τους. Η

πολιτικής

και

θα

αναθερμάνει το χαμηλό επενδυτικό ενδια-

διαδικασία αναδιάρθρωσης/παραχώρησης

φέρον για την ελληνική οικονομία.

των επιχειρηματικών δανείων αναμένεται να συνεχιστεί στη μεγαλύτερη διάρκεια

Πλέον σημαντική

του 2017.

κατόπιν της υλοποίησης των προαπαι-

Ανεξάρτητα

από

τις

επιπτώσεις

τούμενων μέτρων για τη δεύτερη υποδό-

των

ση,

εκκρεμοτήτων και των ασαφειών στο

πρώτης

αξιολόγησης,

φάσης

αλλά

και

εκκίνηση

των

της 24ης Μαΐου 2016 για τα βραχυ-

ρύθμισης μη εξυπηρετούμενων δανείων, η αρχικής

αποτελέσει

σιο χρέος. Οι αποφάσεις του Eurogroup

σχέσεις, την αβεβαιότητα για τον τρόπο της

θα

διαπραγματεύσεων για το ελληνικό δημό-

φορολογικό σύστημα και στις εργασιακές

ολοκλήρωση

εξέλιξη προσεχώς,

πρόθεσμα μέτρα με σκοπό την ελάφρυνση

της

της εξυπηρέτησής του, τα οποία περιλαμ-

βάνουν την εξομάλυνση της περιόδου

υλοποίηση των προαπαιτούμενων για το

αποπληρωμής του δανείου από το EFSF για

δεύτερο μέρος της με πρόσφατο νόμο (Ν.

το δεύτερο Μνημόνιο, τον περιορισμό του

4425/2016), χωρίς αποκλίσεις από το 61

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

κινδύνου επιτοκίου για το συγκεκριμένο

επεκτατική πιστωτική πολιτική. Απαιτείται

δάνειο που ακολούθως θα μειώσει το

η επιστροφή πολύ μεγαλύτερου μέρους

κόστος δανεισμού για το ελληνικό κράτος

των καταθέσεων, η οποία εξαρτάται από

κ.ά., θα αποτελέσουν τη βάση των

τη

διαπραγματεύσεων, από τις οποίες θα

συμφωνημένων

εξαρτηθεί και η συμμετοχή του Διεθνούς

ρυθμίσεων, καθώς και η εισροή ξένων

Νομισματικού Ταμείου στο τρίτο πρό-

κεφαλαίων,

γραμμα. Η διευκόλυνση της εξυπηρέτησης

χαρακτηριστικά του επενδυτικού περιβάλ-

του δημοσίου χρέους με τις παραπάνω

λοντος (ρόλος - λειτουργικότητα κράτους,

ρυθμίσεις, ενδεχομένως και με πρόσθετες,

φορολογικό σύστημα, εργασιακές σχέσεις,

θα περιορίσει την αβεβαιότητα για τη

απονομή δικαιοσύνης), προκειμένου να

βιωσιμότητά του και θα βελτιώσει τις

σταθεροποιηθεί το οικονομικό περιβάλλον

μεσοπρόθεσμες προοπτικές της οικονομίας

και να ανακάμψει η εμπιστοσύνη των

της, ενισχύοντας έτσι την ελκυστικότητά

καταθετών. Σε συνδυασμό με ένα αποτέ-

της.

λεσμα από τη διαχείριση των "κόκκινων

οικονομικές μήνες, σε

προσδώσουν

εξελίξεις ότι

ζών,

πολιτικο-

τους

επόμενους

αφορά τις

τρέχουσες

εφαρμογής

μέτρων

και

των μεταρ-

επηρεάζεται

από

τα

προβλήματα στο ενεργητικό των τραπε-

δυναμική στην ελληνική οικονομία που να

που

της

δανείων" το οποίο να μη δημιουργεί

Ανεξάρτητα από τις προοπτικές και τη μπορούν

συνέχιση

θα

διαμορφωθούν

οι

συνθήκες

διεύρυνσης των τραπεζικών πιστώσεων στην ελληνική οικονομία. Ευνόητα, η τάση στις καταθέσεις θα καθορίσει και τα

συνθήκες σε αυτή, η ρευστότητα εξακο-

περαιτέρω βήματα για την άρση των

λουθεί να υπολείπεται αρκετά εκείνης πριν

capital controls.

από τη μαζική απόσυρση καταθέσεων και τα capital controls. Προς το παρόν, η

Υπό τα δεδομένα και τις δυνητικές εξελίξεις

ανάκτηση από τις τράπεζες της πρόσβασης

στο

στο βασικό μηχανισμό χρηματοδότησης

παρουσιάστηκαν, ο περιορισμός των πισ-

της ΕΚΤ αξιοποιείται για το σταδιακό

τώσεων προς τις επιχειρήσεις θα συνεχίσει

περιορισμό της έκθεσής τους στον ELA,

να αμβλύνεται αργά στο υπόλοιπο χρονικό

όπως είχε προβλεφθεί στην προηγούμενη

διάστημα του 2016, ενώ είναι πιθανή η

έκθεση

ελληνική

μικρή αύξηση του δανεισμού προς αυτές

οικονομία. Από τις 22 Ιουνίου, όταν η ΕΚΤ

εντός του πρώτου εξαμήνου του 2017.

επανέφερε

Στην ίδια περίοδο, τα δάνεια προς τα

Οκτωβρίου, τα κεφάλαια από τον ELA

νοικοκυριά μάλλον θα συνεχίσουν να

μειώθηκαν κατά €16,1 δισεκ. Η έως τώρα

μειώνονται, με ρυθμό μικρότερο αυτού

επιστροφή καταθέσεων είναι μικρή σε

στο οκτάμηνο Ιανουαρίου - Αυγούστου

σύγκριση με τις εκροές των τελευταίων

φέτος (-3,6%).

του

ΙΟΒΕ το

για

waiver,

την έως

τις

ετών από το τραπεζικό σύστημα προκειμέ-

τραπεζικό

σύστημα

τα

οποία

Ανεξάρτητα από τις εξελίξεις στο τραπεζικό

νου να ενισχύσει αρκετά τα κεφάλαιά του

σύστημα, μια ενίσχυση της ρευστότητας

και να καταστήσει δυνατή μια σταθερή,

των επιχειρήσεων μπορεί να επέλθει από 62

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

την ταχύτερη εξόφληση των ληξιπρό-

Επενδύσεων. Οι δαπάνες του ΠΔΕ στην

θεσμων οφειλών του κράτους προς τους

περίοδο Ιανουαρίου - Αυγούστου φέτος

προμηθευτές του. Όπως προαναφέρθηκε,

είναι

από τα €1,8 δισεκ. της αρχικής υποδόσης

(+39,0%) έναντι των αντίστοιχων το

για την πρώτη αξιολόγηση του τρίτου

2015, όταν όμως είχαν διαμορφωθεί σε

προγράμματος τα οποία προορίζονταν για

ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο, εξαιτίας της μη

την κάλυψη των ληξιπρόθεσμων οφειλών,

χρηματοδότησης του ελληνικού δημοσίου

€1,35 δισεκ. καταβλήθηκαν στο δίμηνο

από το δεύτερο Πρόγραμμα Οικονομικής

Ιουλίου - Αυγούστου σε όσους οφεί-

Προσαρμογής για παραπάνω από ένα

λονταν. Όμως σύμφωνα με τα διαθέσιμα

χρόνο. Πάρα ταύτα, οι δημόσιες επενδυ-

στοιχεία, η μείωση των ληξιπρόθεσμων

τικές δαπάνες υπολείπονται αισθητά έναντι

οφειλών τον Ιούλιο ήταν μικρότερης

του σχετικού στόχου, κατά €880 εκατ. (-

έκτασης του ποσού που διατέθηκε για τη

28,9%).10

μείωσή τους, γεγονός το οποίο αναδεικνύει

αποκλειστικά από την υποϋλοποίηση του

τη συνέχιση των καθυστερήσεων από το

συγχρηματοδοτούμενου σκέλους του ΠΔΕ,

κράτος στην πληρωμή των υποχρεώσεών

η οποία βρίσκεται στο 66,9% του στόχου

του. Συνεπώς, τα €1,8 δισεκ. από την

(-€920 εκατ.), στα €2,17 δισεκ., και

πρώτη υποδόση για την κάλυψη των

οφείλεται στις λιγότερες των προγραμ-

ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων, σε συνδυα-

ματισμένων εισροές από την ΕΕ κατά €1,04

σμό με τα €1,7 δισεκ. το οποίο έχουν

δισεκ. Ωστόσο, οι εισροές από την ΕΕ στην

προβλεφθεί για τον ίδιο σκοπό στη

ίδια περίοδο του 2015 ήταν μικρότερες των

δεύτερη υποδόση των €2,8 δισεκ., θα

φετινών, αλλά στο σύνολο του περασμέ-

καλύψουν το μεγαλύτερο τμήμα των

νου έτους έφτασαν τα €3,9 δισεκ., επίπεδο

καθυστερήσεων στις πληρωμές του δημο-

το οποίο δεν απέχει σημαντικά από το

σίου προς τους προμηθευτές του έως τον

στόχο για ολόκληρο το 2016 (€4,17

φετινό Ιούνιο (€5,9 δισεκ.). Όμως, κατόπιν

δισεκ.). Επομένως, είναι εφικτή η αύξηση

της καταβολής αυτού του ποσού, οι

των εισροών από την ΕΕ στους επόμενους

καθυστερημένες οφειλές του κράτους θα

μήνες και η διαμόρφωση των πληρωμών

έχουν περιοριστεί σε μικροτερό βαθμό,

του ΠΔΕ κοντά στο προγραμματισμένο για

καθώς

το τρέχον έτος επίπεδο (€6,75 δισεκ.), λίγο

αυτό

καινούργιες.

συνεχίζει Επομένως,

να

δημιουργεί

μετριάζεται

υψηλότερες

κατά

υστέρηση

€610

εκατ.

προέρχεται

υψηλότερα από ότι πέρυσι (€6,4 δισεκ.).

θετική επίδραση στη ρευστότητα των

Τούτων δεδομένων, συνεχίζει να αναμέ-

επιχειρήσεων.

νεται μικρή τόνωση της δραστηριότητας

Η διαθεσιμότητα επενδυτικών κεφαλαίων την

περισσότερο

2016

από

την

επενδύσεις

που

υλοποίηση του ΠΔΕ.

ενισχύεται ελαφρώς σε σύγκριση με πέρυσι από

το

επενδυτικής

εμπροσθοβαρή

Σε

ότι

αφορά

υλοποίηση του Προγράμματος Δημοσίων

προέρχονται

Δελτίο Μηνιαίων Στοιχείων Γενικής Κυβέρνησης Ιούλιος 2016, Υπουργείο Οικονομικών, Σεπτέμβριος 2016

από

τις

ιδιωτικοποιήσεις

και

Δελτίο Εκτέλεσης Κρατικού Προϋπολογισμού Αύγουστος 2016 (οριστικά στοιχεία), ΓΛΚ, Σεπτέμβριος 2016

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

παραχωρήσεις, οι πρόσφατα ολοκληρω-

μετοχών και Περιουσίας ΑΕ δεν έχει

θείσες σχετικές διαδικασίες, οι οποίες

ολοκληρωθεί. Συνεπώς, η οργάνωση και η

εντάσσονται στο πλαίσιο των δραστη-

εκκίνηση της λειτουργίας της ΕΕΣΠ δεν θα

ριοτήτων

λάβουν

του

ΤΑΙΠΕΔ

(πώληση

χώρα

αμέσως,

μεταθέτοντας

ΤΡΑΙΝΟΣΕ, κύρωση νέας σύμβασης για το

χρονικά προς τα πίσω την αξιοποίηση των

Ελληνικό), η πραγματοποίηση του διαγω-

περιουσιακών στοιχείων τα οποία έχουν

νισμού

ήδη περιέλθει και θα περιέλθουν στο

για

τις

τηλεοπτικές

άδειες

πανελλαδικής εμβέλειας, η μεταβίβαση

μέλλον στην κυριότητά της.

στην ΕΔΗΣ επιχειρήσεων του δημοσίου,

Στο πεδίο των δημόσιων οικονομικών,

σηματοδοτούν την πρόθεση της κυβέ-

όπως είχε προβλεφθεί στην προηγούμενη

ρνησης για επιτάχυνση των ενεργειών στο

έκθεση

συγκεκριμένο πεδίο πολιτικής. Ευνόητα,

οικονομία,

προκειμένου να προάγουν την ισοπολιτεία

εισπράξεων από τις πρόσφατες ιδιωτικο-

Σιδηροδρομικού

Τροχαίου

Υλικού,

μισθών,

να

διαμορφωθούν

τρέχοντος

έτους

που

αποτελούν

την

κύρια

συνιστώσα της δημόσιας κατανάλωσης,

τα

παρέμειναν στο συγκεκριμένο οκτάμηνο

συνολικά έσοδα από για το τρέχον έτος αναμένεται

του

αντίστοιχες το 2015. Όμως, οι πληρωμές

δεν ολοκληρωθεί φέτος η ιδιωτικοποίηση Συντήρησης

Αυγούστου

υπερέβησαν κατά €500 εκατ. (+3,5%) τις

ποιήσεις και αδειοδοτήσεις, ακόμα και εάν Εταιρείας

κατηγορίες

Προϋπολογισμού στην περίοδο Ιανουαρίου

των

Ελληνικής

σε

ελληνική

από το στόχο, οι δαπάνες του Τακτικού

Σύνταγμα της χώρας και τις σχετικές

της

μείωση

την

κριμένα, παρότι ήταν €2,5 δισεκ. λιγότερες

ενέργειες πρέπει να μην αντιβαίνουν το Κατόπιν

για

δημόσια κατανάλωση συνεχίζεται. Συγκε-

παραγωγής και τις αγορές, όλες οι σχετικές

αποφάσεις.

ΙΟΒΕ

δαπανών οι οποίες περιλαμβάνονται στη

και την εύρυθμη λειτουργία στους κλάδους

δικαστικές

του

χαμηλότερες των περυσινών, κατά €175

στην

εκατ. ή 2,3%.11 Με την εφαρμογή του

περιοχή των €1,5 δισεκ., χαμηλότερα του

ενιαίου μισθολογίου και της επαναφοράς

στόχου στον Προϋπο-λογισμό του 2016 (€1,993 δισεκ.).

του

Η δραστηριότητα των τελευταίων μηνών

περιορισμός του εργασιακού κόστους στο

στις αποκρατικοποιήσεις αναμένεται να

δημόσιο τομέα, με ίδια επίδραση στη

αποτυπωθεί στις επενδύσεις από το 2017,

δημόσια κατανάλωση. Πάντως για το 2017,

καθώς απαιτείται ορισμένος χρόνος για την

η έμφαση για τη συνέχιση της δημοσιο-

τυπική ολοκλήρωση των σχετικών διαγωνι-

νομικής προσαρμογής δίνεται στην αύξηση

στικών διαδικασιών, αλλά και για την

των φορολογικών

πλήρη προετοιμασία και αδειοδότηση των

περιστολή των δαπανών, σύμφωνα με το

επενδυτικών σχεδίων. Άλλωστε, η διαμόρ-

προσχέδιο του προϋπολογισμού για το

φωση του εσωτερικού κανονισμού της

επόμενο έτος.

«5

αποχωρήσεις

–

πρόσληψη» φαίνεται ότι επιτυγχάνεται ο

νεοσυσταθείσας Ελληνικής Εταιρείας Συμ11

κανόνα

Ό.π.

εσόδων, όχι στην

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Τα δεδομένα και οι πλέον πιθανές εξελίξεις

από τις εκλογές στις ΗΠΑ ή ακόμα και μια

στα διεθνή πολιτικά θέματα τα οποία

απόφαση για το ελληνικό χρέος, δεν θα

ενδεχομένως να επηρεάσουν την ελληνική

μεταβάλλουν την ισοτιμία για μεγάλο

οικονομία (Brexit, μεταναστευτικές ροές

χρονικό διάστημα.

και σχέσεις Τουρκίας - ΕΕ) παρουσιά-

Οι διεθνείς συναλλαγές της ελληνικής

στηκαν προηγουμένως. Ως προς τις τάσεις

οικονομίας συνεχίζουν να επηρεάζονται

σε βασικά μεγέθη της διεθνούς οικονομίας,

από

μετά την άνοδο της τιμής του πετρελαίου

τα στοιχεία εξαγωγών – εισαγωγών, η

από ότι πριν ένα χρόνο. Η απόφαση του

χαλάρωση των capital controls μετριάζει

πρόσφατου Διεθνούς Ενεργειακού Φόρουμ

τις επιπτώσεις τους κυρίως στην πλευρά

στην Αλγερία, για μείωση της διεθνούς

των εισροών στην ελληνική οικονομία, ενώ

πετρελαϊκής παραγωγής μεταξύ 240.000

συνεχίζει να μην ευνοεί τις εξαγωγές,

και 740.000 βαρελιών ημερησίως, στην

ακόμα και αυτές εξαιρουμένων πετρελαι-

περιοχή των 33 εκατ. βαρελιών, εκτιμάται

οειδών και πλοίων. Αυτό το γεγονός γίνεται

ότι θα προκαλέσει μικρή αύξηση της τιμής

ιδιαίτερα αισθητό στα πλέον πρόσφατα

του από τις επόμενες εβδομάδες. Καθώς

στοιχεία

δεν θα ασκηθούν ισχυρές ανοδικές πιέσεις

για

το

Συναλλαγών,

στην τιμή του πετρελαίου στο υπόλοιπο

του

Ισοζύγιο

Τρεχουσών

Ιουλίου,

αφού, σε

αντίθεση με τους προηγούμενους μήνες τα

χρονικό διάστημα του 2016, η μέση τιμή

αντίστοιχα περυσινά πλέον ενσωματώνουν

του στο σύνολο του έτους θα διαμορφωθεί

την επίδραση των αρχικών capital controls.

χαμηλότερα από πέρυσι. Επιπλέον, το ενεργειακό κόστος των επιχειρήσεων σε

Συγκεκριμένα,

χώρες οι οποίες είναι αγοραστές πετρε-

βάσει

των

σχετικών

στοιχείων από την Τράπεζα της Ελλάδος,

λαίου, όπως η Ελλάδα, δεν θα αυξηθεί

τον

ιδιαίτερα. Από την άλλη πλευρά, η αύξηση

Ιούλιο

υπηρεσιών

του ΕΦΚ στο πετρέλαιο θέρμανσης από

οι

εξαγωγές

διευρύνθηκαν

αγαθών κατά

–

3,7%

έναντι του αντίστοιχου μήνα του 2015,

την εκκίνηση της διάθεσής του στις

στον οποίο επιβλήθηκαν οι περιορισμοί

επόμενες ημέρες, αναμένεται να επιδράσει τιμών

κίνηση

εκθέσεις του ΙΟΒΕ και επαληθεύεται από

περιοχή των $45-50, ελαφρώς χαμηλότερα

πτώση

στην

αναφερθεί σε προηγούμενες τριμηνιαίες

- Ιουνίου, αυτή κυμαίνεται έκτοτε στην

στην

περιορισμούς

κεφαλαίων. Όπως έχει επανειλημμένως

Brent στο περασμένο τετράμηνο Μαρτίου

ανασχετικά

τους

στην κίνηση των κεφαλαίων. Ωστόσο τη

το

βελτίωση του ισοζυγίου από τις υψηλό-

τελευταίο τρίμηνο φέτος.

τερες

εξαγωγές

υπεραντιστάθμισε

κατακόρυφη άνοδος των εισαγωγών, κατά

Παρά το αποτέλεσμα εξόδου από την

29,9%. Αναλυτικότερα, η αύξηση στις

Ευρωπαϊκή Ένωση στο δημοψήφισμα του

εξαγωγές προήλθε από τη διεύρυνση των

Ηνωμένου Βασιλείου, η ισοτιμία του ευρώ

εξαγωγών υπηρεσιών κατά 7,7%, λόγω

έναντι του δολαρίου κυμαίνεται στα ίδια

της έντονης ενίσχυσης – σε αντίθεση με τις

επίπεδα με πριν από αυτό, λίγο υψηλότερα

τάσεις στο πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος

από 1,1. Πιθανές πρόσκαιρες διακυμάνσεις,

έτους65

στις

μεταφορικές

υπηρεσίες

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

(+45,1%)

και

υπηρεσίες

μόλις παρατέθηκαν προκύπτει ότι εφόσον

(+81,1%). Επισημαίνεται ότι οι τουρι-

οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων

στικές εισπράξεις παρέμειναν σε πτωτική

χαλαρώσουν περισσότερο ως προς τις

τροχιά, όπως στην προηγούμενη περίοδο

συναλλαγές με το εξωτερικό, μάλλον θα

Ιανουαρίου

ελαφρώς

συμβάλλουν κυρίως στη σταθεροποίηση

μικρότερη ταχύτητα (-3,5% αντί -5,8%).

μιας σημαντικής ανόδου στις εισαγωγές και

Οι εξαγωγές προϊόντων επίσης συνέχισαν

λιγότερο στη βελτίωση των εξαγωγικών

να υποχωρούν τον Ιούλιο με χαμηλότερο

επιδόσεων.

–

στις

λοιπές

Ιουνίου,

με

ρυθμό από ότι στο αρχικό εξάμηνο του

Σε αντίθεση με τον εξωτερικό τομέα, στα

2016, κατά 2,9% από 7,9%. Η εντονότερη

πλέον πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία για

μείωση σημειώθηκε για ακόμα ένα μήνα

τμήματα της οικονομικής δραστηριότητας

στις εξαγωγές καυσίμων, ωστόσο και οι

εγχωρίως, καθώς και σε βραχυχρόνιους

εξαγωγές εξαιρουμένων των καυσίμων και

οικονομικούς δείκτες, αποτυπώνονται νέες

των πλοίων συνέχισαν να φθίνουν, έστω οριακά (-0,5%).

ανοδικές τάσεις ή συνέχισή τους από το

Η έντονη ενίσχυση των εισαγωγών τον

οικοδομική

Ιούλιο προήλθε εξίσου από τις υψηλότερες

παραμένει σε πτωτική τροχιά.

δεύτερο τρίμηνο. Εξαίρεση αποτελεί η

εισαγωγές αγαθών (+€577,4 εκατ. ή

Αναλυτικά,

+20,1%) και τη διεύρυνση των εισαγωγών

ανήλθε

υπηρεσιών (+€420,2 εκατ. ή +90,2%). Η

απόλυτα

μεγέθη

μεταξύ

άνοδος όλων

τάση της βιομηχανικής παραγωγής προέρχεται σχεδόν αποκλειστικά από την ισχυρή άνοδο

της τάξης των €607,7 εκατ. (+29,2%). Η

σε

γωγών από τις εξαγωγές επέφερε τον

–

Ιουλίου

(+9,2%

τον

μικρό

βαθμό

από

στην

την

αυξημένη

Παροχή

Νερού

(+4,0% και +0,9% αντίστοιχα). Στον αντίποδα, σε

κατά €782 εκατ. (-30,8%). Στο σύνολο της Ιανουαρίου

Μεταποίηση

δραστηριότητα

του

ισοζυγίου αγαθών - υπηρεσιών τον Ιούλιο περιόδου

στη

Ιούλιο, +7,3% στο β΄τρίμηνο φέτος) και

πολύ μεγαλύτερη διεύρυνση των εισαπλεονάσματος

4,1%,

αμέσως προηγούμενο τρίμηνο.12 Η ανοδική

των

αγαθά χωρίς καύσιμα και πλοία και ήταν

του

κατά

υποχώρησε κατά 2,5%, όσο και στο

σε

κατηγοριών εισαγωγών σημειώθηκε στα

περιορισμό

Ιούλιο

παραγωγή

μήνα πέρυσι η παραγωγή στη βιομηχανία

για τις λοιπές υπηρεσίες (+208,2 εκατ. ή ευρύτερη

τον

βιομηχανική

οποία

του δεύτερου τριμήνου (+4,8%). Τον ίδιο

τις βασικές κατηγορίες υπηρεσιών, κυρίως Η

συνεχίζοντας τον υψηλό ρυθμό αύξησης

ζήτηση ήταν φέτος μεγαλύτερη για όλες

+277,7%).

δραστηριότητα,

έντονα πτωτική τροχιά

παραμένουν τα Ορυχεία – Λατομεία, με τη

το

μείωση να είναι της τάξης του 16,1% τον

έλλειμμα του ίδιου ισοζυγίου ανήλθε κατά

Ιούλιο. Μεγάλες διακυμάνσεις παρουσιάζει

97,4%, φθάνοντας τα €1,94 δισεκ. Από τις

η παραγωγή στον Ηλεκτρισμό, καθώς την

τάσεις σε εξαγωγές και εισαγωγές οι οποίες 12

Όλα τα στοιχεία για τα μεγέθη που αφορούν σε μήνες του τρίτου τριμήνου του 2016 ή στο δεύτερο τρίμηνό του προέρχονται είτε από την ΕΛ.ΣΤΑΤ., είτε

από την Τράπεζα της Ελλάδος. Οι αναφερόμενες μεταβολές των μεγεθών είναι σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο ένα έτος νωρίτερα.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

ήπια πτώση στο δίμηνο Απριλίου – Μαΐου,

την προκήρυξη δημοψηφίσματος, την

της τάξης του 1,6%, διέκοψε απότομη

τραπεζική αργία και τους περιορισμούς

αύξηση κατά 18,1% τον Ιούνιο, με το

στην κίνηση κεφαλαίων στην κατανα-

δείκτη να επανέρχεται σε πτώση τον Ιούλιο

λωτική ζήτηση. Παρά τη διαφαινόμενη από

(-5,7%).

οικοδομικής

τα πρώτα διαθέσιμα στοιχεία άνοδο της

πρόσφατα

κατανάλωσης στο τρίτο τρίμηνο και την

διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. αφορούν

αύξηση του ΦΠΑ, ο αποπληθωρισμός δεν

στον

Στο

πεδίο

της

τα

πλέον

δραστηριότητας,

Ιούνιο, συνεπώς

δεν

παρέχουν

φαίνεται να εξασθενεί. Διαμορφώθηκε στο

τρίτο

τρίμηνο.

1,0% στο δίμηνο Ιουλίου – Αυγούστου,

δεύτερου

όπως και το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο

τριμήνου, τα οικοδομικά έργα συνέχιζαν να

(1,1%). Ήταν όμως ηπιότερος από ότι

υποχωρούν σε επιφάνεια και σε όγκο με

στην αντίστοιχη περίοδο του 2015 (1,8%).

υψηλούς

χαμηλό-

Τη μείωση των τιμών συνεχίζει να συντηρεί

τερους από ότι τους προηγούμενους μήνες

η χαμηλή τιμή πετρελαίου, αλλά και η

(-15,3% και -22,7% αντίστοιχα τον Ιούνιο,

κατάργηση του ειδικού φόρου κατανά-

από -24,8% και -31% κατά μέσο όρο στο

λωσης για το φυσικό αέριο που χρησιμο-

δίμηνο Απριλίου - Μαΐου). Παρά αυτές τις

ποιείται για βιομηχανική χρήση από τον

ιδιαίτερα αρνητικές μεταβολές στο δεύτερο

Ιούνιο. Ακολούθως, σημειώθηκε πτώση

τρίμηνο, αλλά και από την αρχή του 2016,

τιμών κατά 4,2% και 4,1% στις κατηγορίες

επισημαίνεται ότι ο δείκτης παραγωγής

αγαθών

οικοδομικών έργων, που αποτελεί συνι-

«Μεταφορές»,

στώσα του τριμηνιαίου δείκτη παραγωγής

ευρύτερη

μείωση

στις

«Ένδυση

–

πληροφόρηση Πάντως,

στο

για

το

τέλος

ρυθμούς,

Κατασκευές,

του

ελαφρώς

τον

οποίο

επίσης

υπηρεσιών

«Στέγαση»

αντίστοιχα.

Όμως

σημειώθηκε

Υπόδηση» άνοδος

και στην

(-7,7%).

τιμών,

η Η

υπολογίζει η ΕΛ.ΣΤΑΤ., ανήλθε κατά 7,7%

μεγαλύτερη

2,2%,

στο δεύτερο τρίμηνο. Αυτή η τάση δεν

σημειώθηκε στα «Ξενοδοχεία – Καφέ –

ερμηνεύεται από τα μηνιαία στοιχεία

Εστιατόρια», ενώ ακολούθησαν με αύξηση

οικοδομικής δραστηριότητας.

1,8% αμφότερα τα προϊόντα «Καπνός – Αλκοολούχα Ποτά» και η «Υγεία». Οι

Στην πλευρά των μεγεθών τα οποία αντανακλούν το κλίμα και τις διαθέσεις στην πλευρά της ζήτησης της οικονομίας,

υψηλότερες

τιμές

στις

κατηγορίες

υπηρεσιών

δύο

πρώτες

και

αγαθών

οφείλονται στη νέα αύξηση του ΦΠΑ.

όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο εποχικά διορθωμένος δείκτης όγκου στο Λιανικό

Συνοψίζοντας την έως τώρα ανάλυση και

Εμπόριο ενισχύθηκε κατά 8,8% τον Ιούλιο,

τις

σε αντίθεση με τη μείωσή του κατά 3,7%

παρουσιάστηκαν,

κατά μέσο όρο στο τρίμηνο Απριλίου –

ολοκλήρωση της αρχικής και σημαντι-

Ιουνίου. Αυτή η μεταβολή τάσης και η

κότερης φάσης της πρώτης αξιολόγησης

μεγάλη αύξηση οφείλονται στο πολύ

του νέου προγράμματος περιόρισε την

χαμηλό επίπεδο του δείκτη πριν ένα χρόνο,

επιφυλακτικότητα για την υλοποίησή του

λόγω της επίδρασης της αβεβαιότητας από

και τις προοπτικές ολοκλήρωσής τους.

τάσεις

στα

στοιχεία προκύπτει

τα

οποία ότι

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Ακολούθως, εκδηλώθηκαν θετικές επενέρ-

προοπτικών της ελληνικής οικονομίας δεν

γειες στην ελληνική οικονομία, όπως η ήπια

αναιρεί

βελτίωση των προσδοκιών, η επιστροφή

δημοσιονομικά

καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα, η

νοικοκυριά

επαναφορά από την ΕΚΤ της επιλε-

επαγγελματίες. Στο εξωτερικό περιβάλλον

ξιμότητας των ελληνικών ομολόγων ως

της

ενέχυρων για δανεισμό από αυτή, η

αναταράξεων ενδέχεται να αποτελέσουν οι

εκκίνηση της εξόφλησης ληξιπρόθεσμων

εξελίξεις στην Τουρκία και ο αντίκτυπός

χρεών

του

τους στις σχέσεις της με την ΕΕ, καθώς και

δημοσίου. Εξίσου σημαντικό γεγονός με τις

οι προσφυγικές ροές από τη Μέση Ανατολή

παραπάνω πολιτικοοικονομικές εξελίξεις

και τη Νοτιοδυτική Ασία.

προς

αποτελεί

τους

το

ότι

προμηθευτές

σχεδόν

ταυτόχρονα

τάσεις

οι

οποίες

δεν

και

υψηλή

διεύρυνση

ελληνικής

μεγέθη

κυρίως

στα

ελεύθερους

οικονομίας,

τα

εστία

πρόσφατα

γεγονότα,

στην

τις

Ελλάδα

πραγματοποίηση συνιστώσες

αρχικού εξαμήνου του 2016, η αφομοίωση

στην

προβλέψεων

του

ΑΕΠ

μακροοικονομικά

στον Τουρισμό της εκτεταμένης ανόδου

για

και

μεγέθη,

τις

λοιπά

όπως

έχει

προβλεφθεί από την προηγούμενη έκθεση

των προηγούμενων ετών, όπως και στις

για

εξαγωγές αγαθών. Συνεπώς, υφίστανται

την

ελληνική οικονομία, τα νέα

δημοσιονομικά μέτρα που λήφθηκαν στο

δυνατότητες αξιοποίησης των συνθηκών

πλαίσιο της πρώτης αξιολόγησης του νέου

μετά την αξιολόγηση, ιδίως σε ότι αφορά

προγράμματος, θα ασκήσουν πιέσεις στο

τη ρευστότητα, για τη διευκόλυνση και παραγωγικής

τους

νέα

στοιχεία για τις τάσεις σε οικονομικά

της

κάμψη στις Κατασκευές στο σύνολο του

της

και

τα

αναμενόμενες εξελίξεις και τα διαθέσιμα

παραγωγής στη Μεταποίηση, η οριακή

ενίσχυση

από

μέτρα,

πολιτικοοικονομικά

είχαν

σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, όπως η σταθερή

πιέσεις

Συνεκτιμώντας

εκδηλώνονται στην πλευρά της παραγωγής θετικές

τις

διαθέσιμο εισόδημα και την κατανάλωση

δραστη-

ριότητας.

των

Ωστόσο για την εδραίωση ενός καλύτερου

είναι πλήρης από την αρχή του 2017, με

οικονομικού

απαιτείται

την εφαρμογή όσων έχει προγραμματιστεί

σταθερότητα στην ασκούμενη οικονομική

να ξεκινήσουν από τότε (π.χ. μεταβολή

πολιτική. Η επίτευξή της σχετίζεται κυρίως

άμεσης

με τη συνέχιση της υλοποίησης του τρίτου

επαγγελματιών και αλλαγή του τρόπου

Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής,

υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών

αλλά και με την ευρύτερη συνοχή των

τους).

ασκούμενων πολιτικών. Σε αυτό το πλαίσιο

προκύψουν από ορισμένες δημοσιονομικές

στόχων, θα πρέπει να υλοποιηθούν οι

παρεμβάσεις

προαπαιτούμενες ενέργειες για τη δεύτερη

οριστικοποιηθούν

αξιολόγηση.

αξιολόγηση (π.χ. στα ειδικά μισθολόγια

μεσοπρόθεσμων

του δημόσιου τομέα). Από την άλλη

καλυτέρευση

νοικοκυριών

από

το

τρέχον

εξάμηνο. Βεβαίως, η επίδρασή τους θα κλίματος

Σε

κάθε των

περίπτωση,

φορολογίας

Επιπλέον

ελεύθερων

επιβαρύνσεις

οι

οποίες κατά

τη

θα θα

δεύτερη

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

πλευρά, η ισχυρή περιοριστική επίδραση

του 2016 θα συνεχιστούν στο υπόλοιπό

των capital controls στην κατανάλωση των

του.

νοικοκυριών κατά το δεύτερο εξάμηνο του

δημοσιονομικής

2015, ιδίως στο τρίτο τρίμηνό του, έχει

εξάμηνο του 2015, μετά τη σύναψη του

διαμορφώσει μια χαμηλή βάση σύγκρισης

νέου

για το ίδιο χρονικό διάστημα φέτος. Κυρίως

επίτευξης του στόχου για το πρωτογενές

από την επίδρασή της θα προέλθει η

έλλειμμα

διεύρυνση της ιδιωτικής κατανάλωσης στο

οδηγήσει σε συγκράτηση της δημόσιας

τρίτο

κατανάλωσης,

Ιουλίου

–

Σεπτεμβρίου

του

Όμως,

προσαρμογής

Μνημονίου ο

επανεκκίνηση

και

οποίος

οι

β’

τεθεί,

επίπεδα

σαφώς

χαμηλότερα

είναι ισχυρή, άνω του 1,5%. Αυτό το

εξαμήνου.

τονωτικό

χαμηλού

διαμορφώσει μια σχετικά χαμηλή βάση

περυσινού επιπέδου θα μετριαστεί αρκετά

σύγκρισης για το τρέχον εξάμηνο του

στο τελευταίο τρίμηνο.

2016,

του

έτους. Όμως η κάμψη της αναμένεται να

τη

μικρή

τρέχοντος

έτους,

τα

καταναλωτικά έξοδα του δημόσιου

εξασθενήσει από το τέταρτο τρίμηνο του

τομέα θα περισταλούν κατά 0,8% με

2016 και κατά το 2017, υπό τις πιέσεις της

1,2% φέτος. Η έμφαση για τη συνέχιση

υψηλής φορολογίας εισοδήματος και των

της δημοσιονομικής προσαρμογής το 2017

αυξημένων ασφαλιστικών εισφορών. Η

δίνεται στην ενίσχυση των φορολογικών

διαχείριση των «κόκκινων» δανείων των

εσόδων, σύμφωνα με τα δημοσιονομικά

είναι

μέτρα

περιορισμένης έκτασης το 2017, επομένως

στο

προσχέδιο

του

κρατικού

προϋπολογισμού για το προσεχές έτος, το

και η επίδρασή τους στις αποφάσεις τους. των

πιθανή

έχει

ήπια αύξηση στο δεύτερο εξάμηνο

αντίστοιχης περιόδου του προηγούμενου

Συνισταμένη

καθιστώντας

γεγονός

περίπου 1,0%. Παρά την αναμενόμενη

της υποχώρησης της ανεργίας, έναντι της

να

το

του δημοσίου στη διάρκειά του, κατά

νοικοκυριών θα υποστηρίξει και η συνέχιση

αναμένεται

Αυτό

περυσινού

διεύρυνση των καταναλωτικών δαπανών

Τη διεύρυνση της κατανάλωσης των

νοικοκυριών

πρώτου

είχαν

τρέχοντος έτους, η οποία ενδεχομένως να αποτέλεσμα

του

στο

προσπάθειες

είχε

σε

της

οποίο κατατέθηκε προσφάτως στη βουλή.

αντίρροπων

Επιπλέον τα μέτρα στο σκέλος των

δυνάμεων που θα επιδράσουν στην

δαπανών αφορούν σχεδόν αποκλειστικά σε

ιδιωτική κατανάλωση στο δεύτερο

συντάξεις, επιδόματα και ασφαλιστικές

εξάμηνο θα είναι η μικρή άνοδός της

εισφορές

στη διάρκειά του. Όμως αυτή δεν θα

του

δημοσίου.

δημοσιονομικές

αποτρέψει τη μικρής έκτασης μείωσή

Υπό

παρεμβάσεις

τις που

έχουν σχεδιαστεί για το 2017 και τις

της στο σύνολο του 2016, κατά 0,3%

προβλεπόμενες αποδόσεις τους, η

με 0,5%. Σε ότι αφορά το 2017,

δημόσια

προβλέπεται ότι θα αυξηθεί κατά

κατανάλωση

μάλλον

θα

διευρυνθεί ήπια.

1,0% έως 1,5%.

Σε ότι αφορά το έτερο σκέλος της

Οι περικοπές καταναλωτικών δαπανών του

εγχώριας

δημόσιου τομέα κατά το πρώτο εξάμηνο 69

ζήτησης,

τις

επενδύσεις,

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

παρουσιάστηκαν

οι

ειδικού φόρου κατανάλωσης για το φυσικό

εξελίξεις κατόπιν της πρώτης αξιολόγησης

αέριο που χρησιμοποιείται για βιομηχανική

σε μεγέθη τα οποία διαμορφώνουν τη

χρήση

ρευστότητα

προηγουμένως

(επιστροφή

επαναφορά

waiver,

καταθέσεων,

Η αυξημένη δραστηριότητα στα δημόσια

αποκλιμάκωση

έργα

πιστωτικής συρρίκνωσης), καθώς και οι θετικές

τάσεις

προσδοκίες

στις

και

τμήματα

ακίνητη

μεγάλα

περιθώρια επενδύσεων,

προσδοκιών

για

αλλά τις

και

προοπτικές

έτος

συναρτάται

κυρίως

από

εκ

των

Στον

τις

προοπτικές

των

προηγούμενων

αντίποδα,

ισχυρό

αποτρεπτικό

παράγοντα των επενδύσεων ατομικών και

βασικών

μικρών

επιχειρήσεων

αποτελούν

μεταβολή του φόρου στα κέρδη εταιρειών

εμπιστοσύνης εγχωρίως και διεθνώς στη και

παρατεταμένης,

παραμονή της στα ίδιο επίπεδο με φέτος.

τη

προαπαιτούμενων για την ενίσχυση της σταθερότητα

και

χρόνων και η αύξησή της, ή έστω η

προόδου στη δεύτερη και τις προσεχείς είναι

η ανακοπή της

δραστηριότητας

της

συνέχιση των μεταρρυθμίσεων. Η επίτευξη αξιολογήσεις

νοικοκυριών

έντονης συρρίκνωσης της οικοδομικής

των

ελληνικής οικονομίας, η εξάντληση των οποίων

περιουσία

αβεβαιότητα, είναι πιθανή στο ερχόμενο

των

παραμέτρων οι οποίες καθορίζουν το ύψος των

τις

έγιναν φέτος, η οποία ήρε τη σχετική

υπάρχουν

βελτίωσης

τονώνει

επιχειρήσεων με τις σχετικές ρυθμίσεις που

σταδιακή αναθέρμανση της επενδυτικής Βεβαίως,

να

των φορολογικών επιβαρύνσεων στην

της

παραγωγής, που συνδυαστικά ευνοούν μια δραστηριότητας.

συνεχίσει

Κατασκευές. Κατόπιν της οριστικοποίησης

επιχειρηματικές

σε

θα

που τηρούν βιβλία β' κατηγορίας, καθώς

της

και της άμεσης φορολογίας και των

ελληνικής οικονομίας, η οποία θα οδηγήσει

ασφαλιστικών

σε επιστροφή καταθέσεων και εισροή

ελεύθερους

διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων, αρκετών

όπως

για να της δώσουν την απαραίτητη ώθηση

εισφορών

για

επαγγελματίες.

προαναφέρθηκε,

οι

τους

Επιπλέον, επικείμενες

αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο για την

που χρειάζεται από τις επενδύσεις για την

αγορά

ανάκαμψή της.

εργασίας

θα

αναβάλουν

την

πραγματοποίηση μέρους των επενδύσεων, ειδικά

Την ανάληψη επενδυτικού ρίσκου σε

για

επέκταση

δυναμικότητας

ορισμένους κλάδους του πρωτογενή τομέα

παραγωγικής

δημιουργία

νέας

επιχείρησης, μέχρι τη διαμόρφωσή του.

και της Μεταποίησης ευνοούν η σχετική

Από την άλλη πλευρά, δεν θα επηρεαστούν

σταθερότητα της εξαγωγικής ζήτησης μετά

ιδιαίτερα

την εκτεταμένη άνοδο των προηγούμενων

από

τις

μεταβολές

στους

εργασιακούς κανονισμούς οι επενδύσεις

ετών και το ενεργειακό κόστος, λόγω της

και η απασχόληση υφιστάμενων επιχει-

επί μακρόν παραμονής της τιμής του

ρήσεων οι οποίες αφορούν στο τρέχον

πετρελαίου σε χαμηλά επίπεδα, τάση η

επίπεδο δραστηριότητας (πχ. Αντικατά-

οποία δεν αναμένεται να μεταβληθεί

σταση

άμεσα, αλλά και της κατάργησης του

Διαδικασία 70

μηχανημάτων, η

οποία

εξοπλισμού). θα

επιδράσει

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

ανασταλτικά σε επιχειρήσεις και τράπεζες,

θα αυξηθούν το 2016, κατά 10-11%.

για την υλοποίηση και τη χρηματοδότηση

επενδύσεων αντίστοιχα, είναι η διαχείριση

συνεχιστεί το προσεχές έτος, με

των «κόκκινων δανείων», υπό το νέο

παραπλήσιο ρυθμό.

ρυθμιστικό πλαίσιο (Ν. 4389/2016). Η

ανοδική

τάση

αναμένεται

να

Η παρέλευση ενός έτους από την επιβολή

επενέργειά της θα εκδηλωθεί κυρίως το 2017 και μάλλον σε όλη τη διάρκειά του.

των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων

Σε ότι αφορά τη συμμετοχή του δημόσιου

η επίδρασή τους υφίσταται τόσο στα

τομέα στην επενδυτική δραστηριότητα, θα

φετινά, όσο και στα περυσινά μεγέθη του

ενισχυθεί ελαφρώς σε σύγκριση με πέρυσι

εξωτερικού

από

εμπροσθοβαρή

υποχώρηση του συνόλου των εξαγωγών

υλοποίηση του ΠΔΕ και τη μικρή αύξηση

θα εξασθενήσει κατά το δεύτερο φετινό

των ενισχύσεων του. Σύμφωνα με το

εξάμηνο. Στις επιμέρους κατηγορίες, η ήπια

προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού

αύξηση των εξαγωγών αγαθών στο αρχικό

για το 2017, ο προϋπολογισμός των

εξάμηνο του τρέχοντος έτους θα ενισχυθεί

δαπανών του ΠΔΕ για το επόμενο έτος δεν

στο επόμενο, ειδικά στο τρίτο τρίμηνο,

διαφέρει από το τρέχον (€6,75 δισεκ.).

εξαιτίας του πολύ χαμηλού επιπέδου τους

Συνεπώς, δεν αναμένεται να τονώσει

ένα

περαιτέρω

Αντιθέτως,

εξαγωγών αγαθών σε ανοδική τροχιά καθ’

αρκετά μεγαλύτερη από φέτος ώθηση

όλο το 2016 θα προέλθει και από την

εκτιμάται ότι θα προέλθει την προσεχή

παραμένουσα χαμηλή ισοτιμία του ευρώ

χρονιά από τις επενδύσεις οι οποίες

έναντι

αφορούν σε ιδιωτικοποιήσεις και παραχω-

επηρεάστηκε από το αποτέλεσμα του

ρήσεις οι οποίες ολοκληρώθηκαν φέτος,

δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο

όπως

και

την

το

περισσότερο

τις

επενδύσεις.

Ελληνικό,

τα

τον Ιούνιο του 2016 συνεπάγεται ότι πλέον

περιφερειακά

αεροδρόμια, ο Αστέρας κ.ά.

τομέα.

χρόνο

του

πριν.

Ακολούθως,

διατήρηση

δολαρίου,

συνεχίζει

να

οποία

υποστηρίζει

των

δεν

την

ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων.

Σημαντική ενίσχυση των επενδύσεων κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2016 θα επέλθει,

Στην πλευρά των εξαγωγών υπηρεσιών, η

όπως και στο πρώτο, από τα αποθέματα.

ανάσχεση της ισχυρής πτώσης στο πρώτο

Επισημαίνεται ότι από τη διαφορετική τάση

εξάμηνο θα προέλθει κυρίως από την

τους το τρέχον έτος σε σύγκριση με πέρυσι

απότομη αλλαγή τάσης, από κατακόρυφη

(διεύρυνση αντί περιορισμού) ερμηνεύεται

πτώση σε άνοδο, στις υπηρεσίες μεταφο-

το μεγαλύτερο τμήμα της ενίσχυσης των

ρών και τις λοιπές υπηρεσίες. Από την άλλη

επενδύσεων στην περίοδο Ιανουαρίου –

πλευρά, εκτιμάται ότι δεν θα επέλθει

Ιουνίου, περίπου οι 10 από τις 12

σημαντική μεταβολή στα έσοδα από το

ποσοστιαίες

διεθνή τουρισμό το τρέχον εξάμηνο.

μονάδες

αύξησής

τους.

Συνεκτιμώντας τις παραπάνω, αντίρροπες

Άλλωστε,

επιδράσεις τρεχουσών και αναμενόμενων

επηρεαστεί

εξελίξεων στις επενδύσεις, αυτές μάλλον

controls, 71

αυτά

πέρυσι

ιδιαίτερα λόγω

της

από

δεν τα

εξαίρεσης

είχαν capital των

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

πιστωτικών καρτών ξένων τραπεζών από

επιμέρους συνιστώσες των εξαγωγών

το μειωμένο όριο αναλήψεων και του

το 2017 θα είναι η διαμόρφωσή τους

γεγονότος ότι οι τουριστικές κρατήσεις

περίπου 5,0% υψηλότερα από φέτος.

είχαν γίνει πριν την επιβολή τους και δεν

Όπως

μεταβλήθηκαν αισθητά κατόπιν. Συνεπώς,

στις

εξαγωγές,

ισχύς

των

περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων για

οι διεθνείς τουριστικές εισπράξεις θα

περισσότερο

συνεχίσουν να περιορίζονται στο εξάμηνο

ένα

χρόνο

στο

τρέχον

εξάμηνο του 2016 τεχνικά εξουδετερώνει

Ιουλίου – Δεκεμβρίου φέτος, σε μικρότερο

την επίδρασή τους στις ετήσιες μεταβολές

βαθμό από ότι προηγούμενο, διατηρώντας

των εισαγωγών. Επιπλέον, η κατακόρυφη

όμως σε ήπια πτώση το σύνολο των

πτώση τους στο αντίστοιχο εξάμηνο του

εξαγωγών υπηρεσιών τη συγκεκριμένη περίοδο.

2015, που υπερέβη εκείνη στις εξαγωγές,

Η ταχύτερη άνοδος των εξαγωγών αγαθών

τα φετινά μεγέθη. Από τα πρώτα διαθέσιμα

και η έντονη αποκλιμάκωση της υποχώ-

στοιχεία για τις εισαγωγές στο τρίτο

ρησης στις εξαγωγές υπηρεσιών κατά το β’

τρίμηνο τα οποία παρατέθηκαν προηγου-

εξάμηνο θα οδηγήσουν σε μικρή αύξηση

μένως, προκύπτει σημαντική άνοδος των

του συνόλου των εξαγωγών στη διάρκειά

εισαγωγών αγαθών, με την αύξηση στις

του. Κατόπιν της ήπιας ανόδου στο

εισαγωγές υπηρεσιών να είναι ακόμα

δεύτερο εξάμηνο, σε όλο το 2016 η

μεγαλύτερη. Τη διεύρυνση των εισαγωγών

τάση των εξαγωγών θα παραμείνει

υποβοηθά

πτωτική, εξαιτίας της μείωσής τους

χαλάρωση των capital cοntrols και ως προς

στο πρώτο εξάμηνο και θα διαμορ-

τις διεθνείς συναλλαγές, καθώς άμβλυνε

φωθεί στην περιοχή του 5,5%. Το

αισθητά

2017,

συρρίκνωσή

αποτελεί μια χαμηλή βάση σύγκρισης για

σταδιακή

ανάκαμψη

της

ήδη

στο

από

τον

δεύτερο

τους.

Την

Μάρτιο

τρίμηνο αύξηση

τη των

εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία, η

εισαγωγών αγαθών θα μετριάσει στη

περαιτέρω άρση των περιορισμών στην

διάρκεια

κίνηση κεφαλαίων, η επιτάχυνση του

Δεκεμβρίου η πλήρης εφαρμογή των

παγκόσμιου εμπορίου και η προβλεπόμενη

δημοσιονομικών μέτρων επηρεάζουν το

διακύμανση της ισοτιμίας ευρώ/δολαρίου

διαθέσιμο εισόδημα μισθωτών και συντα-

πλησίον του φετινού της επιπέδου θα

ξιούχων

ενισχύσουν

αγαθών

καταναλωτική ζήτηση, η οποία δεν είχε

περισσότερο από φέτος, κατά 4,5% με

ολοκληρωθεί τον Ιούλιο. Πάρα ταύτα, οι

5,0%. Ελαφρώς μεγαλύτερη αναμένεται

εισαγωγές θα διευρυνθούν στο δεύτερο

να είναι η διεύρυνση των εξαγωγών

μισό του 2016, ιδίως στο τρίτο τρίμηνο,

υπηρεσιών, λόγω κυρίως των περισσό-

καθιστώντας πιθανή μια διψήφια ποσο-

τερων

στη

στιαία αύξησή τους στο σύνολό του. Η

λειτουργία του επιπλέον προβλήτα ο

ισχυρή αύξηση των εισαγωγών στο

οποίος

τρέχον εξάμηνο θα μετριάσει αισθητά

τις

μεταφορών, πρόσφατα

εξαγωγές

χάρη

και

εγκαινιάστηκε

στον

ΟΛΠ. Συνισταμένη των τάσεων στις

της

και

περιόδου

θα

Ιουλίου

μετριάσει

την

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

την κάμψη τους σε όλο το έτος, στην

ίδιο χρονικό διάστημα φέτος, η οποία θα

περιοχή του 1,5% με 2,0%.

ανασχέσει τεχνικά την υποχώρηση των καταναλωτικών δαπανών από τα νέα

Η προβλεφθείσα κλιμάκωση της εγχώριας

μέτρα.

ζήτησης το 2017, από την υψηλότερη

δαπανών

ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις,

ήταν

κατά

το

που πρώτο

σαρμογής στο β’ εξάμηνο του 2015 είχε συγκρατήσει τη δημόσια κατανάλωση και

2014, κατά 1,2%, η ποσοστιαία αύξηση εισαγωγών

τομέα

επανεκκίνηση της δημοσιονομικής προ-

εγχώριας

ζήτησης (κατανάλωση και επενδύσεις), το των

δημόσιου

υπόλοιπό του. Από την άλλη πλευρά, η

στο πλέον πρόσφατο έτος στο οποίο της

του

καταναλωτικών

εξάμηνο του 2016 θα συνεχιστούν στο

ζήτηση για εισαγωγές. Επισημαίνεται ότι ενίσχυση

περικοπές

πραγματοποιήθηκαν

θα διοχετευθεί σε μεγάλο βαθμό στη

εκδηλώθηκε

Οι

έτσι είναι πιθανή μια μικρή διεύρυνσή της

πολλαπλάσια

στο τρέχον εξάμηνο.

(+7,8%). Επομένως, η ελαστικότητα των εισαγωγών προς την εγχώρια ζήτηση ήταν

Η θετική επίδραση της ολοκλήρωσης της

6,7. Σε απόλυτα μεγέθη, η εγχώρια ζήτηση

πρώτης αξιολόγησης έχει ήδη αποτυπωθεί

διευρύνθηκε

οι

στη βελτίωση των επιχειρηματικών προσ-

εισαγωγές κατά 4,3 δισεκ. Αυτό το γεγονός

δοκιών και σε μεγέθη τα οποία καθορίζουν

αντανακλά

τη ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας

κατά την

2,2

δισεκ.

παραμένουσα

και

υψηλή

εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από

(επιστροφή

εισαγωγές. Από την άλλη πλευρά, η

waiver),

διατήρηση των περιορισμών στην κίνηση

συρρίκνωση από τα τραπεζικά ιδρύματα

κεφαλαίων τουλάχιστον στη μεγαλύτερη

προς τις επιχειρήσεις και ευνοώντας μια

διάρκεια του επόμενου έτους θα ανασχέσει

σταδιακή αναθέρμανση των επενδύσεων.

την αύξηση των εισαγωγών. Συνεκτι-

Η ήδη αυξημένη δραστηριότητα στα δημό-

μώντας τη συσχέτιση εγχώριας ζήτησης –

σια έργα θα συνεχίσει να τονώνει τις

εξαγωγών και τις επιδράσεις των capital

Κατασκευές, ενώ ενισχυμένη σε σύγκριση

controls, οι εισαγωγές προβλέπεται να

με πέρυσι είναι ευρύτερα η υποστήριξη του

είναι 6,0-7,0% υψηλότερες το 2017.

δημόσιου τομέα στις επενδύσεις, από την

ιδιωτικοποιήσεις

κατά το 2016, τα δημοσιονομικά μέτρα

–

παραχωρήσεις

που

φέτος θα οδηγήσουν σε επενδύσεις από το

αξιολόγησης θα ασκήσουν πιέσεις στο

επόμενο

διαθέσιμο εισόδημα και την κατανάλωση η

πιστωτική

πραγματοποιήθηκαν ή θα ολοκληρωθούν

που λήφθηκαν στο πλαίσιο της πρώτης

Ωστόσο,

την

και τη μικρή αύξηση του ΠΔΕ. Όμως οι

τάσεις στις βασικές συνιστώσες του ΑΕΠ

νοικοκυριών.

αμβλύνοντας

επαναφορά

περισσότερο εμπροσθοβαρή υλοποίηση

Ανακεφαλαιώνοντας τις προβλέψεις για τις

των

καταθέσεων,

έτος.

Ισχυρό

αποτρεπτικό

παράγοντα των επενδύσεων ατομικών και

ισχυρή

μικρών

περιοριστική επίδραση των capital controls

επιχειρήσεων

στην

τρέχουσα

περίοδο αποτελεί η μεταβολή της άμεσης

στην κατανάλωση των νοικοκυριών στο

φορολογίας και των ασφαλιστικών εισφο-

δεύτερο εξάμηνο του 2015, έχει διαμορ-

ρών για τους ελεύθερους επαγγελματίες.

φώσει μια χαμηλή βάση σύγκρισης για το 73

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Επιπλέον, οι επικείμενες αλλαγές στο

συντάξεις, στην καταναλωτική ζήτηση.

ρυθμιστικό πλαίσιο για την αγορά εργασίας

Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω

θα

τάσεις

αναστείλουν

την

πραγματοποίηση

σε

παράγοντες

οι

οποίοι

μέρους των επενδύσεων έως την οριστικο-

επηρεάζουν τις συνιστώσες του ΑΕΠ

ποίησή

επέκταση

κατά το τρέχον εξάμηνο, καθώς και

παραγωγικής δυναμικότητας ή δημιουργία

την προς τα κάτω αναθεώρηση της

νέας επιχείρησης, μέχρι τη διαμόρφωσή

πτώσης του στο αρχικό τρίμηνο του

του.

2016 και ευρύτερα, την έντασή της

του,

ειδικά

για

στο πρώτο εξάμηνό του, η πρόβλεψη

Στον εξωτερικό τομέα της οικονομίας, η ισχύς

των

περιορισμών

στην

του ΙΟΒΕ για τη μεταβολή του ΑΕΠ

κίνηση

αναθεωρείται επί τα βελτίω, σε ύφεση

κεφαλαίων για περισσότερο ένα χρόνο στο τρέχον

εξάμηνο

του

2016

στην περιοχή του 0,3-0,5%. Σύμ-

τεχνικά

φωνα με τα έως τώρα δεδομένα, το

εξουδετερώνει την επίδρασή τους στις

2017 η ελληνική οικονομία ανα-

ετήσιες μεταβολές εξαγωγών και εισαγω-

μένεται να ανακάμψει, με το προϊόν

γών. Η ήπια αύξηση των εξαγωγών

της να αυξάνεται κατά 1,5%-2,0%.

αγαθών στο αρχικό εξάμηνο του τρέχοντος έτους θα ενισχυθεί στο επόμενο, ειδικά στο

Ο πυρήνας δραστηριοτήτων στην ελληνική

τρίτο τρίμηνο, λόγω του πολύ χαμηλού

οικονομία (Μεταποίηση – Τουρισμός –

επιπέδου τους ενά χρόνο νωρίτερα. Η

Κατασκευές), ο οποίος κατά το πρώτο

ανάσχεση

εξάμηνο με το προϊόν και την απασχόλησή

της

ισχυρής

πτώσης

στις

εξαγωγές υπηρεσιών στο πρώτο εξάμηνο

του

θα προέλθει κυρίως από την απότομη

επίδραση σε υφεσιακές τάσεις, συμβάλ-

αλλαγή τάσης, από κατακόρυφη πτώση σε

λοντας καθοριστικά και στην εξασθένιση

άνοδο, στις υπηρεσίες μεταφορών και τις

της ανεργίας, θα συνεχίσει να ασκεί αυτές

λοιπές

τις επιδράσεις στο εξάμηνο Ιουνίου –

υπηρεσίες.

Σε ότι αφορά τις

άσκησε

σημαντική

εισαγωγές, τα πρώτα διαθέσιμα στοιχεία

Δεκεμβρίου.

για το τρίτο τρίμηνο δείχνουν σημαντική

δραστηριότητας

άνοδο των εισαγωγών αγαθών, με την

συνεχίζεταιστην αρχή του τρίτου τριμήνου

αύξηση στις εισαγωγές υπηρεσιών να είναι

του 2016 (+9,2% ο δείκτης παραγωγής

ακόμα μεγαλύτερη. Ωστόσο η τάση στις

τον Ιούλιο), όπως και η διαφαινόμενη από

εισαγωγές αγαθών θα αμβλυνθεί από την

τη μικρή μείωση των διεθνών εισπράξεων

επίδραση της πλήρους εφαρμογής των

στον Τουρισμό αφομοίωση της σημαντικής

δημοσιονομικών μέτρων του περασμένου

ανόδου στον κύκλο εργασιών στα έτη

Μαίου, που αφορούν σε μισθούς και

2013 – 2015.

ισχυρή

αντίρροπη

στη

αύξηση

της

Μεταποίηση

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 3.2 Εγχώρια Δαπάνη και Ακαθάριστο Εγχώριο –Προϊόν – Εκτιμήσεις Ευρωπαϊκής Επιτροπής (σε σταθερές αγοραίες τιμές έτους 2010) 2014

2015

2016

2017 2,7

Ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές 0,7 0,5

-0,2

-0,3

Ιδιωτική Κατανάλωση

0,3

-0,4

1,8

Δημόσια Κατανάλωση

-2,6

0,0

-0,5

-0,1

Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν

Ακαθάριστες Επενδύσεις Παγίου Κεφαλαίου

-2,8

0,7

-0,9

11,6

Εξαγωγές Αγαθών και Υπηρεσιών

7,5

-3,8

0,5

4,2

Εισαγωγές Αγαθών και Υπηρεσιών

7,7

-6,9

-0,1

3,8

Απασχόληση

1,9

0,5

2,0

Αποδοχές Εργαζομένων κατά Κεφαλή

0,1 -2,1

-1,7

-0,8

1,5

Πραγματικό Μοναδιαίο Κόστος Εργασίας

- 0,4

1,1

0,2

0,0

Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή

-1,4

-1,1

-0,3

0,6

0,3

-0,5

2,5

Συμβολή στη μεταβολή του πραγματικού ΑΕΠ Τελική Εγχώρια Ζήτηση

-0,6

Καθαρές Εξαγωγές

-0,3

1,2

0,2

0,1

Αποθέματα

1,5

-1,7

0,0

Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης

-3,6

-7,2

-3,1

-1,8

Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών

-3,0

-0,2

0,6

1,3

180,1

176,9

182,8

178,8

24,7

23,6

Σε ποσοστό του ΑΕΠ

Ακαθάριστο Χρέος Γενικής Κυβέρνησης

Σε ποσοστό 26,5 24,9 Ανεργία (% του εργατικού δυναμικού) Πηγή: European Economic Forecast, spring 2016, European Commission, Μάιος 2016

Πίνακας 3.3 Σύγκριση προβλέψεων για επιλεγμένους Οικονομικούς Δείκτες για τα έτη 2015 - 2017 (σε σταθερές αγοραίες τιμές 2010, ετήσιες % μεταβολές) ΥΠΟΙΚ

ΕΕ

ΟΟΣΑ

2015

2016

2017

2015

2016

2017

2015

2016

2017

-0,2

-0,3

2,7

-0,2

-0,3

2,7

-0,3

-0,2

1,9

-0,2

0,1

2,8

-2,0

-0,3

2,9

0,3

-0,1

1,2

Ιδιωτ. Κατανάλωση

0,3

-0,6

1,8

0,3

-0,4

1,8

0,3

-0,1

1,3

Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (%)

-1,1

0,0

0,6

-1,1

-0,3

0,6

-1,1

-0,5

0,0

-1,1

-0,1

0,6

Ακαθ. Επενδ. Παγίου Κεφαλαίου

0,7

3,3

9,1

0,7

-0,9

11,6

0,9

3,6

4,0

Ανεργία (%)*

24,9

23,5

22,4

24,9

24,7

23,6

24,9

24,0

23,2

25,0

23,3

21,5

1,8**

-7,2

-3,1

-1,8

-7,3

-1,9

-0,5

0,6

1,3

-0,1

-1,6

-0,9

0,0

ΑΕΠ Τελική Εγχώρια Ζήτηση

Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (% ΑΕΠ) Ακαθ. Δημόσιο Χρέος (% ΑΕΠ)***

0,73** 0,63** :

-0,2

176,9

178,9

174,8

176,9

2015 2016

ΔΝΤ

182,8 178,8 177,4 176,9 172,7

1 1

* Βάσει της μεθοδολογίας της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού ** Σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης *** Στις προβλέψεις για το Ακαθάριστο Δημόσιο Χρέος, περιλαμβάνονται εκτιμήσεις για τις δαπάνες ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζικών ιδρυμάτων Πηγές: Προσχέδιο Κρατικού Προϋπολογισμού 2017, Υπουργείο Οικονομικών, Οκτώβριος 2016 – European Economic Forecast, spring 2016, European Commission, Μάιος 2016 - OECD Economic Outlook No. 99, Ιούνιος 2016 – World Economic Outlook, IMF, Οκτώβριος 2016

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Αυτές οι τάσεις και η ανοδική δυναμική στις

εκτιμάται ότι θα ευνοήσουν οι επερχόμενες

Κατασκευές, θα στηρίξουν την άνοδο της

αλλαγές

απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα και κατά

αγοράς εργασίας οι οποίες αποτελούν

το τρέχον εξάμηνο. Από την άλλη πλευρά,

προααπαιτούμενα για την ολοκλήρωση της

η τονωτική επίδραση του δημόσιου τομέα

δεύτερης

σε αυτή θα μετριαστεί, ενδεχομένως και να

Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής.

σταματήσει, καθώς οι ωφελούμενοι των

Ωστόσο οι αλλαγές στην άμεση φορολογία

υλοποιούμενων σε αυτή την περίοδο

και

προγραμμάτων του ΟΑΕΔ μάλλον θα είναι

ελεύθερων επαγγελματιών από την αρχή

λιγότεροι από πέρυσι. Επιπλέον, οι αλλαγές

του 2017, τουλάχιστον σε πρώτη φάση θα

στην

τις

επενεργήσουν αποτρεπτικά σε επενδύσεις

δραστη-

και αρνητικά στην απασχόληση στους

ριότητες των ελεύθερων επαγγελματιών

κλάδους τους. Η σημαντική δημιουργία

από 01/01/2017, με το Ν. 4387/2016, θα

θέσεων απασχόλησης από προγράμματα

προκαλέσουν

με

του ΟΑΕΔ θα συνεχιστεί: σύμφωνα με το

επιπτώσεις στην απασχόλησή τους από το

Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού

τελευταίο τρίμηνο του 2016. Συνεκτι-

για το 2017, για την προστασία των

μώντας αυτές τις επιδράσεις στην

ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, μεταξύ

απασχόληση,

άλλων

άμεση

φορολογία

ασφαλιστικές

εισφορές

και

στις

ανακατατάξεις,

αναμένεται

επιβρά-

τις

στο

ρυθμιστικό

αξιολόγησης

ασφαλιστικές

θα

πλαίσιο

του

τρίτου

εισφορές

δημιουργηθούν

της

των

βραχυ-

δυνση της πτώσης της ανεργίας στο

πρόθεσμες ευκαιρίες απασχόλησης για

δεύτερο

Στο

52.000 μακροχρόνια ανέργους, ενώ θα

σύνολο του τρέχοντος έτους αυτή θα

απασχοληθούν 43.000 άνεργοι σε δημόσια

υποχωρήσει οριακά κάτω από το

έργα.

24%, περίπου μία ποσοστιαία μονάδα

τότητες διατήρησης της ανεργίας σε

χαμηλότερα από πέρυσι.

πτωτική τροχιά για τέταρτο συνεχό-

εξάμηνο

του

2016.

παραπλήσια

απασχόλησης στους κλάδους του ιδιωτικού

τη

φετινή.

Ως

της.

Στο πεδίο των τιμών, η συνέχιση του

Ιδιαίτερη κλιμάκωση της απασχόλησης

αποπληθωρισμού στο τρίτο τρίμηνο με τον

αναμένεται στον κλάδο των Κατασκευών

ίδιο ρυθμό με τα προηγούμενα, παρά την

στο δεύτερο εξάμηνο του ερχόμενου

αύξηση από την 1η Ιουνίου του βασικού

έτους,

οι

συντελεστή ΦΠΑ, την κατάργηση της

–

έκπτωσης του ΦΠΑ σε 9 νησιά, αντανακλά

παραχωρήσεις οι οποίες ολοκληρώθηκαν

την παραμένουσα χαμηλή ζήτηση. Η

το 2016 (π.χ. περιφερειακά αεροδρόμια,

σημαντική αύξηση της κατανάλωσης των

Ελληνικό). Τη δημιουργία θέσεων εργασίας

νοικοκυριών η οποία θα αποτυπωθεί στα

και

στοιχεία του ΑΕΠ για το τρίτο τρίμηνο,

όταν

επενδύσεις

την

θα σε

έχουν

κάμψη

με

ελαφρώς υψηλότερα από 22,5%.

εξασθένιση της ανεργίας φέτος, μάλλον θα περαιτέρω

δυνα-

αποτέλεσμα, αυτή θα διαμορφωθεί

τομέα με τη μεγαλύτερη συμβολή στην σε

υφίστανται

μενο έτος το 2017, με ταχύτητα

Σε ότι αφορά το 2017, η διεύρυνση της

οδηγήσει

Συνεπώς,

εκκινήσει

ιδιωτικοποιήσεις

πραγματοποίηση

επενδύσεων

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

οφείλεται κατά κύριο λόγο στο τεχνικό

επενεργήσουν και οι νέοι έμμεσοι φόροι ή

αποτέλεσμα από το πολύ χαμηλό επίπεδό

οι αυξήσεις ήδη υπάρχοντων οι οποίοι

της πριν ένα χρόνο και ένα μεγάλο μέρος

προβλέπεται να εφαρμοστούν από την 1η

της δεν αποτελεί πραγματική ενίσχυση της

Ιανουαρίου του 2017, όπως η αύξηση του

ζήτησης. Καθώς δεν έχει προγραμματιστεί

ΕΦΚ στο πετρέλαιο και στο υγραέριο

άλλη αύξηση φόρων έως το τέλος του

κίνησης, η επιβολή τέλους στους συνδρο-

2016 εκτός από την αύξηση του ΕΦΚ στο

μητές σταθερής τηλεφωνίας, η αύξηση του

πετρέλαιο θέρμανσης, δεν προβλέπεται

φόρου κατανάλωσης στον καπνό και τα

ανακοπή της αποπληθωριστικής τάσης.

τσιγάρα, η επιβολή φόρου στην εισαγωγή

Άλλωστε, οι χαμηλές διεθνείς τιμές του

καφέ. Η ενίσχυση της καταναλωτικής

πετρελαίου, που οδήγησαν κατά κύριο

ζήτησης, κυρίως από τη διεύρυνση της

λόγο στον αποπληθωρισμό, δεν φαίνεται

απασχόλησης και όχι από την αύξηση του

να ανέρχονται άμεσα μετά την πρόσφατη

κατά κεφαλήν εισοδήματος, το οποίο θα

απόφαση

Ενεργειακού

περιοριστεί από την άνοδο της άμεσης

Φόρουμ για μείωση της ημερήσιας παρα-

φορολογίας και τις υψηλότερες ασφαλι-

γωγής πετρελαίου. Δεδομένου ότι στο

στικές εισφορές σε σύγκριση με φέτος,

τελευταίο τετράμηνο του 2015 η πτώση

επίσης θα αποτρέψει μια νέα πτώση τιμών

των τιμών είχε καμφθεί, το επίπεδο του

στην ελληνική οικονομία. Η προβλε-

Γενικού

σχετικά

πόμενη άνοδος του Γενικού Δείκτη

προηγούμενους

Τιμών Καταναλωτή το 2017 αναμέ-

του

Διεθνούς

Δείκτη

υψηλότερο

Τιμών

από

τους

είναι

μήνες, ευνοώντας μια μικρή κλιμάκωση

νεται να είναι της τάξης του 1,3%.

του αποπληθωρισμού ένα χρόνο μετά. Κατόπιν

μιας

κλιμάκωσης

μικρής

του

εκ

3.2

νέου

βασικούς τομείς της Οικονομίας

αποπληθωρισμού

στο τελευταίο τρίμηνο φέτος, αυτός θα

διαμορφωθεί

στο

1,1%

Εξελίξεις και προοπτικές σε

Βιομηχανία

στο

σύνολο του 2016, 0,6 ποσοστιαίες

Η βιομηχανική παραγωγή στην Ελλάδα

μονάδες χαμηλότερα από πέρυσι.

ενισχύεται κατά το πρώτο επτάμηνο του 2016 κατά 3,2% έναντι μείωσης κατά

Ο βασικός παράγοντας που συντήρησε τον

0,3% την αντίστοιχη περίοδο του 2015. Η

αποπληθωρισμό το 2016 στην ελληνική οικονομία,

άνοδός της προέρχεται από την περίοδο

η πτώση των τιμών του

Απριλίου – Ιουλίου (+4,6%). Αντιθέτως,

πετρελαίου, δεν θα συνεχίσει να υφί-

στην περίοδο Ιανουαρίου - Ιουλίου ο

σταται. Η προαναφερθείσα απόφαση του

δείκτης κύκλου εργασιών στη βιομηχανία

Διεθνούς Ενεργειακού Φόρουμ για την

υποχώρησε

ημερήσια διεθνή πετρελαϊκή παραγωγή, θα Ανασχετικά

στη

συνέχιση

πέμπτο

χρόνο

αναμένεται

11,5%,

επτάμηνο του 2015. Η διάσταση ανάμεσα

του

στις τάσεις στην παραγωγή και τον κύκλο

αποπληθωρισμού στην ελληνική οικονομία για

κατά

έναντι μείωσης κατά 8,3% κατά το πρώτο

οδηγήσει σε άνοδο των τιμών στο επόμενο έτος.

σημαντικά,

εργασιών στη βιομηχανία ερμηνεύεται σε

να

μεγάλο βαθμό από την υποχώρηση των 77

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

τιμών παραγωγού στη βιομηχανία: στο

ταμένες απώλειες στην εξόρυξη άνθρακα

εξεταζόμενο εξάμηνο ο σχετικός δείκτης

και λιγνίτη (-38,4% αντί -10,9%).

υποχώρησε κατά 8,4%, περισσότερο από

Αναλυτικότερα στη Μεταποίηση, κατα-

ότι στην ίδια περίοδο πριν ένα χρόνο (6,3%).

γράφονται απώλειες σε 6 από τους 24

Την ίδια περίοδο στην Ευρωζώνη (19

2016. Στους κλάδους με ειδική βαρύτητα

κράτη μέλη), η βιομηχανική παραγωγή

για την ελληνική οικονομία, η παραγωγή

διευρύνθηκε κατά 1,5%, ρυθμός παρό-

ενισχύθηκε στα Βασικά Φαρμακευτικά

μοιος με αυτόν στο πρώτο επτάμηνο του

προϊόντα (+4,5%, από +5,6% πριν ένα

2015.

χρόνο), στα Τρόφιμα (+4,5% έναντι

υποκλάδους κατά το πρώτο επτάμηνο του

απωλειών 1,6% πριν ένα χρόνο) και στα

Σε κλαδικό επίπεδο στην Ελλάδα, η

Βασικά Μέταλλα, όπου διευρύνθηκε κατά

μεγαλύτερη υποχώρηση σημειώθηκε στα

3,8%, λιγότερο όμως από την αντίστοιχη

Ορυχεία – Λατομεία, όπου η παραγωγή

περυσινή περίοδο (+5,6%).

κατά το πρώτο επτάμηνο περιορίσθηκε κατά 19,5% σε συνέχεια μείωσης κατά

Μεταξύ των υπόλοιπων μεταποιητικών

9,5% το 2015. Έπεται ο κλάδος του

κλάδων, η μεγαλύτερη κάμψη το πρώτο

Ηλεκτρισμού, όπου όμως σημειώθηκαν

επτάμηνο του 2016 καταγράφεται στην

οριακές απώλειες, της τάξης του 1,2% αντί

παραγωγή Ηλεκτρονικών

3,7% πέρυσι. Στον αντίποδα, σημαντική

ηλεκτρονικών και οπτικών προϊόντων (-

αύξηση

στον

25,3%, αντί αύξησης 40,2% πέρυσι), στα

κλάδο της Μεταποίησης, κατά 5,0%,

Είδη Ένδυσης (-12,7% αντί -14,2%) και

κατόπιν σαφώς ηπιότερης αύξησης κατά

στα Μηχανοκίνητα Οχήματα (-7,7% σε

1,2% πριν ένα χρόνο. Τέλος, ουσιαστικά

σχέση με -15,9%).

παραγωγής

σημειώθηκε

αμετάβλητη από πέρυσι ήταν η Παροχή

Υπολογιστών,

νερού (+0,2%).

Στον αντίποδα, εκτεταμένη αύξηση, της

Στα Ορυχεία, σε τρεις από τους τέσσερις

παραγωγή

υποκλάδους

κατακόρυφη

έναντι απωλειών 1,3% πριν ένα χρόνο,

προϊόν

της

καθώς και στα Δέρματα και είδη υπόδησης

άντλησης αργού πετρελαίου και φυσικού

(+13,5% σε σχέση με κάμψη κατά

αερίου

(+124,0%,

20,0%). Με σχεδόν διπλάσιο ρυθμό σε

κατόπιν απωλειών 9,6% πέρυσι) ενώ

σχέση με πέρυσι διευρύνεται η παραγωγή

αύξηση 7,7% καταγράφηκε στην Εξόρυξη

στα Μηχανήματα και Είδη Εξοπλισμού

Μεταλλούχων

(αντί

(+12,1% αντί +6,5%), ενώ σημαντικά

απωλειών 9,4% στο προηγούμενο έτος).

ενισχυμένη είναι η παραγωγή και στα

Ωστόσο οι παραπάνω ανοδικές τάσεις

Έπιπλα (+11,2% έναντι +2,0%).

αύξηση.

τάξης

σημειώνεται

Ενδεικτικά,

το

υπερδιπλασιάστηκε

Μεταλλευμάτων

υπεραντισταθμίστηκαν

από

τις

εκτε-

του 13,9%, Μη

σημειώνεται στην

Μεταλλικών

ορυκτών,

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 3.1 Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής στην Ελλάδα και στην Ευρωζώνη-19 Π.Μ. (%) ως προς το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους 20% Eυρωζώνη-19

15%

Ελλάδα

10% 5% 0% -5% -10% -15%

α' τριμ. '05 β' τριμ. '05 γ' τριμ. '05 δ' τριμ. '05 α' τριμ. '06 β' τριμ. '06 γ' τριμ. '06 δ' τριμ. '06 α' τριμ. '07 β' τριμ. '07 γ' τριμ. '07 δ' τριμ. '07 α' τριμ. '08 β' τριμ. '08 γ' τριμ. '08 δ' τριμ. '08 α' τριμ. '09 β' τριμ. '09 γ' τριμ. '09 δ' τριμ. '09 α' τριμ. '10 β' τριμ. '10 γ' τριμ.'10 δ' τριμ. '10 α' τριμ. '11 β' τριμ. '11 γ' τριμ. '11 δ' τριμ. '11 α' τριμ. '12 β' τριμ. '12 γ' τριμ. '12 δ' τριμ. '12 α' τριμ. '13 β' τριμ. '13 γ' τριμ. '13 δ' τριμ.' 13 α' τριμ. '14 β' τριμ. '14 γ' τρίμ. 14 δ' τρίμ.'14 α' τρίμ. 15 β' τρίμ. '15 γ' τρίμ. 15 δ' τρίμ. '15 α' τρίμ. 16 β' τρίμ. '16 Ιούλ. '16

-20%

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ, Eurostat

Στις κύριες ομάδες βιομηχανικών αγαθών,

ανήλθε κατά 9,7%. Από τους επιμέρους

κατά το πρώτο επτάμηνο του 2016

δείκτες προκύπτει ότι η διεύρυνση της

σημειώνεται

παραγωγής προέρχεται αποκλειστικά από

μείωση

κεφαλαιουχικών

στην

αγαθών

παραγωγή

(-2,3%

αντί

την

υψηλότερη

δραστηριότητα

στα

+4,8%) και στην Ενέργεια (-0,01% έναντι

οικοδομικά έργα, κατά 2,5%, όταν πέρυσι

-2,6%). Από την άλλη πλευρά, αυξάνεται η

αυξανόταν κατά 24,2%. Αντιθέτως, ο

παραγωγή στα Μη Διαρκή καταναλωτικά

δείκτης παραγωγής πολιτικού μηχανικού

αγαθά (4,4% σε σχέση με +0,3%), στα

περιορίσθηκε κατά 2,1%, σε αντίθεση με

Ενδιάμεσα αγαθά (+4,4% αντί +2,0%) και

τη σημαντική αύξηση κατά 28,9% πέρυσι.

στα Διαρκή Καταναλωτικά αγαθά (+0,6%

Ωστόσο επισημαίνεται ότι την εξεταζόμενη

αντί για -0,4%).

περίοδο,

δημοσιεύονται

στον

κλάδο

αντίστοιχη

περυσινή

σε

ΕΛ.ΣΤΑΤ.

μηνιαία

βάση

που και

περιορίστηκαν κατά 20,8% και 19,8%

των

αντίστοιχα σε σχέση με το 2015. Η

Κατασκευών ενισχύθηκε κατά 2,3%, όταν την

της

οικοδομικής

αφορούν στην επιφάνεια και στον όγκο της

Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016, ο παραγωγής

δείκτες

δραστηριότητας

Κατασκευές

δείκτης

οι

εκτεταμένη υποχώρηση της οικοδομικής

περίοδο

δραστηριότητας

κατέγραφε σημαντική αύξηση της τάξης

βάσει

των

σχετικών

μηναίων στοιχείων καθ΄όλο το πρώτο

του 22,0%. Η άνοδος στη συγκεκριμένη

εξάμηνο του 2016, καθιστά δυσερμήνευτη

περίοδο προέρχεται εξολοκλήρου από την

την άνοδό της σύμφωνα με το δείκτη

ίδια τάση στο δεύτερο τρίμηνο, στο οποίο

παραγωγής

η παραγωγή του Κατασκευαστικού τομέα

στα

οικοδομικά

έργα,

αποκλειστικά από την εκτεταμένη αύξησή 79

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

του σε ένα τρίμηνο (β’ τρίμ.: +9,7%). Σε

πρώτο

συνάφεια με την τάση στην Ελλάδα, η

συγκαταλέγονται

παραγωγή

στην

(+11,2%, αντί απωλειών 5,2% πέρυσι), η

Ευρωζώνη (19 μέλη) αυξήθηκε στο αρχικό

Ένδυση-Υπόδηση (8,7% αντί +5,3%) και

εξάμηνο του 2016 με ρυθμό 2,0%,

τα Τρόφιμα-Ποτά-Καπνός (0,6% αντί –

σημαντικά μειωμένο σε σχέση με το ίδιο

5,8%). Αντιθέτως, η μεγαλύτερη κάμψη

εξάμηνο του 2015 (26,1%).

στην περίοδο Ιανουαρίου – Ιουλίου του

στις

Κατασκευές

2016

Πολυκαταστήματα

και Λιπαντικών Αυτοκινήτων, με το σχετικό δείκτη να περιορίζεται κατά 4,8%, σε

Κατά το πρώτο επτάμηνο του 2016, ο όγκου

τα

του

2016 σημειώθηκε στον κλάδο Καυσίμων

Λιανικό Εμπόριο

δείκτης

επτάμηνο

στο

λιανικό

συνέχεια ηπιότερης μείωσης κατά 0,4%

εμπόριο

την

υποχώρησε κατά 1,8%, ρυθμός που είναι

αντίστοιχη

περίοδο

του

2015.

Ακολούθησαν οι πωλήσεις τα Φαρμα-

διπλάσιος από αυτόν της αντίστοιχης

κευτικών - Καλλυντικών (-4,2% αντί -

περιόδου του 2015 (-0,9%).

0,9%) και τα Βιβλία-Χαρτικά (-3,6% αντί

Ο κύκλος εργασιών ενισχύθηκε σε 4 από

+4,9%). Τέλος, απώλειες σημειώνονται και

τους 8 υποκλάδους. Αναλυτικά, στους

στα Μεγάλα Καταστήματα Τροφίμων (-

κλάδους με τη μεγαλύτερη ενίσχυση το

1,5% αντί +0,1%).

Διάγραμμα 3.2 Δείκτης Παραγωγής στις Κατασκευές και Δείκτης Επιπέδου Εργασιών 80

80%

60%

40%

20%

0% -20%

-40

-40%

-60

-60%

-80

-80%

α' β' γ' δ' α' β' γ' δ' α' β' γ' δ' α' β' γ' δ' α' β' γ' δ' α' β' γ' δ' α' β' γ' δ' α' β' γ' δ' α' β' γ' δ' α' β' γ' δ' α' β' γ'

τριμ. 2006 τριμ. 2006 τριμ. 2006 τριμ. 2006 τριμ. 2007 τριμ. 2007 τριμ. 2007 τριμ. 2007 τριμ. 2008 τριμ. 2008 τριμ. 2008 τριμ. 2008 τριμ. 2009 τριμ. 2009 τριμ. 2009 τριμ. 2009 τρίμ. 2010 τρίμ. 2010 τρίμ. 2010 τριμ. 2010 τρίμ. 2011 τρίμ. 2011 τρίμ. 2011 τρίμ. 2011 τρίμ. 2012 τρίμ. 2012 τρίμ. 2012 τρίμ. 2012 τρίμ. 2013 τρίμ. 2013 τρίμ. 2013 τρίμ. 2013 τρίμ. 2014 τρίμ. 2014 τρίμ. 2014 τρίμ. 2014 τρίμ. 2015 τρίμ. 2015 τρίμ. 2015 τρίμ. 2015 τρίμ. 2016 τρίμ. 2016 τρίμ. 2016

-20

Επίπεδο Εργασιών Ελλάδα (αριστερή κλίμακα) Δείκτης Παραγωγής Ελλάδα (δεξία κλίμακα) Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ – Eurostat

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Οι

προσδοκίες

στο

Εμπόριο

εκλογές του Σεπτεμβρίου. Στα επιμέρους

βελτιώνονται κατά το πρώτο εννεάμηνο

στοιχεία του Δείκτη, οι εκτιμήσεις για τις

του 2016, σύμφωνα με τους πρόδρομους

τρέχουσες

δείκτες των Ερευνών Οικονομικής

σημαντική βελτίωση που συμπαρασύρουν

Συγκυρίας του ΙΟΒΕ. Ο σχετικός δείκτης

τον δείκτη, ενώ το ισοζύγιο όσων εκτιμούν

για το σύνολο του λιανικού εμπορίου

αύξηση

ενισχύθηκε

διαμορφώνεται στις 30 μονάδες, έναντι 16

κατά

Λιανικό

μονάδες

έναντι

πωλήσεις

έναντι

μείωσης

μονάδων

ριστικό

διάστημα. Στην ίδια τάση βρίσκονται και οι

προσδοκίες

αποτελεί

ενισχύονται

το σε

ότι

οι

όλους

2015

πωλήσεων

κάμψης 6,4 μονάδων πέρυσι. Χαρακτηγεγονός

το

καταγράφουν

προβλέψεις

για

στο

τις

αντίστοιχο

πωλήσεις

του

ανεξαιρέτως τους σχετικούς υποκλάδους.

επόμενου τριμήνου καθώς βελτιώθηκαν,

Αναλυτικά, οι προσδοκίες βελτιώνονται

στις 14 μονάδες, έναντι 8 μονάδων το

στα Τρόφιμα – Ποτά (+32,9 μονάδες, αντί

2015. Το ισοζύγιο των αποθεμάτων

μείωσης κατά 3,6 μονάδες πέρυσι) καθώς

διαμορφώθηκε στα ίδια περίπου επίπεδα με

και στα Πολυκαταστήματα (+19,9 σε

το 2015, κοντά στις -13 μονάδες, ενώ το

σχέση με +14,8). Ακολουθούν τα Είδη

80% των επιχειρήσεων θεωρεί ότι τα

Οικιακού Εξοπλισμού (+19,9 μονάδες σε

αποθέματα είναι στα φυσιολογικά τους

σχέση με -13,2) και τα Είδη Ένδυσης –

επίπεδα. Σε άλλα στοιχεία δραστηριότητας

Υπόδησης (+10,0 αντί -25,4). Τέλος, ο

του κλάδου, οι προβλέψεις για τις

Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στην

παραγγελίες, έπειτα από τη δυσμενή

κατηγορία

Ανταλλακτικά

συγκυρία του 2015 ανακάμπτουν, στις -24

ανακάμπτει σημαντικά στο τρίτο τρίμηνο

μονάδες στο τρίτο τρίμηνο, έναντι -74

του 2016, στις 95 μονάδες, σε σύγκριση με

μονάδων το 2015. Τέλος, ο σχετικός

το αντίστοιχο διάστημα του 2015 (76,7),

δείκτης με τις προβλέψεις για την εξέλιξη

ενώ

σε

της απασχόλησης του κλάδου σημειώνει

σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο του 2016

βελτίωσης, καθώς μειώνεται σημαντικά το

(92,9). Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι

ποσοστό όσων ανέμεναν μείωση των

στο τρίτο τρίμηνο του 2015 έλαβαν χώρα

θέσεων εργασίας στον κλάδο. Στα επίσημα

σημαντικά γεγονότα που κλιμάκωσαν την

στοιχεία

αβεβαιότητα, όπως το δημοψήφισμα, οι

καινούριων

διαπραγματεύσεις για το τρίτο χρηματο-

εννεάμηνο του 2016 βρίσκονται κατά 9%

δοτικό πρόγραμμα, αλλά και οι εθνικές

υψηλότερα έναντι του 2015.

Οχήματα

παρουσιάζεται

–

βελτίωση

και

του

κλάδου,

οι

επιβατικών

στο

πωλήσεις πρώτο

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 3.3 Δείκτης Όγκου Λιανικού Εμπορίου (2010=100) και Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών Λιανικού Εμπορίου (1996-2006=100)

130

120

110

100

Δείκτης Όγκου Λιανικού Εμπορίου (αριστερή κλίμακα) Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών (δεξιά κλίμακα)

Πηγή: ΙΟΒΕ

Πίνακας 3.4 Ετήσιες Μεταβολές του Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο Κατηγορίες καταστημάτων λιανικού εμπορίου

Ιάν. – Ιούλ. 2014 70,5

Δείκτης Ιάν. Ιούλ. 2015 69,9

Όγκου (2010=100) Ιάν. – Π. Μεταβολή Ιούλ. Π. Μεταβολή 2016/2015 2016 2015/2014 68,6 -0,9% -1,8%

Γενικός Δείκτης Γενικός Δείκτης (εκτός καυσίμων και 71,3 71,3 70,9 λιπαντικών αυτοκινήτων) Επιμέρους Κατηγορίες Καταστημάτων 78,8 78,9 77,8 Μεγάλα καταστήματα τροφίμων 79,9 75,7 84,2 Πολυκαταστήματα 66,7 66,4 63,2 Καύσιμα και Λιπαντικά Αυτοκινήτων 66,7 62,8 63,2 Τρόφιμα-Ποτά-Καπνός 68,3 67,7 64,8 Φαρμακευτικά-Καλλυντικά 66,1 69,6 75,6 Ένδυση-Υπόδηση 61,2 58,9 59,6 Έπιπλα-Ηλεκτρικά Είδη-Οικιακός Εξοπλισμός 84,7 88,9 85,7 Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά είδη δώρων Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

0,0%

-0,6%

0,1% -5,2% -0,4% -5,8% -0,9% 5,3% -3,7% 4,9%

-1,5% 11,2% -4,8% 0,6% -4,2% 8,7% 1,1% -3,6%

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 3.5 Κλαδικοί Δείκτες Επιχειρηματικών Προσδοκιών στο Λιανικό Εμπόριο (1996-2006=100) Ιαν. - Σεπ. Ιαν. - Σεπ. Ιαν. - Σεπ. 2014 2015 2016 87,2 83,6 116,5 102,5 77,1 87,1 78,4 65,2 85,0 113,0 95,2 98,1 63,1 77,9 97,8 87,0 80,6 97,5

Τρόφιμα-Ποτά-Καπνός Υφάσματα-Ένδυση-Υπόδηση Είδη Οικιακού Εξοπλισμού Οχήματα-Ανταλλακτικά Πολυκαταστήματα Σύνολο Λιανικού Εμπορίου

Π. Μεταβολή Π. Μεταβολή 2015/2014 2016/2015 39,3% -4,1% 13,0% -24,8% 30,4% -16,8% 3,0% -15,8% 25,5% 23,5% 21,0% -7,4%

Πηγή: ΙΟΒΕ

Χονδρικό Εμπόριο Η επιδείνωση του λιανικού εμπορίου η

κατά 2,2% την αντίστοιχη περίοδο του

οποία καταγράφηκε στην προηγούμενη

2015. Κατόπιν της υποχώρησής του στο

ενότητα αντικατοπτρίζεται και στην τάση

εξάμηνο, ο δείκτης διαμορφώθηκε στις 63

χονδρικό εμπόριο, του οποίου ο κύκλος

μονάδες, που αποτελεί και τη χειρότερη

εργασιών περιορίσθηκε το πρώτο εξάμηνο

επίδοση είναι η χειρότερη από το 2010.

του 2016 κατά 4,1%, σε συνέχεια κάμψης

Διάγραμμα 3.4 Εξέλιξη του Δείκτη Κύκλου Εργασιών στο Χονδρικό Εμπόριο 155 145 135 125 115 105 95 85 75 65 55 45

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Δείκτης 120 118 107 121 89 92 83 82 74 78 75 77 63 70 67 67 63 71 68 66 63 68 60 65 60 66

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Υπηρεσίες

συνέχεια σαφώς ηπιότερης βελτίωσης πριν ένα

Ο κύκλος εργασιών εξασθενεί σε έξι από τους

από

τους

δεκατρείς

σχετικούς

εργασιών Ενισχυμένες

ρυθμό (-35,3% αντί -18,0% στο α΄ εξάμ,

περιορίζεται κατά 26,4%, έναντι οριακών

υπηρεσίες

οικονομικής συγκυρίας του ΙΟΒΕ που

στις υπηρεσίες παροχής προστασίας και

αφορούν στο πρώτο εννεάμηνο του 2016,

διενέργειας έρευνας (κλάδος 80) επίσης

οι εκπρόσωποι του κλάδου των Υπηρεσιών

περιορίζεται με ρυθμό υψηλότερο από

εμφανίζονται περισσότερο αισιόδοξοι σε

πέρυσι (-24,2% αντί -13,7%). Έντονες

σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του

απώλειες καταγράφονται και στον τζίρο

2015.

δραστηριοτήτων

γενικός

δείκτης

υπηρεσιών

αυξήθηκε κατά 3,5 μονάδες σε σχέση με το

δραστη-

2015, όταν είχε χάσει 16 μονάδες. Στους

ριοτήτων παροχής πληροφόρησης (κλάδος

επιμέρους

63), όπου ο σχετικός δείκτης υποχώρησε

κλάδους,

απώλειες σημειώ-

νονται αποκλειστικά στα Ξενοδοχεία –

κατά 12,7%, σε συνέχεια παραπλήσιων

Εστιατόρια (-7,0 μονάδες αντί +-5,5

απωλειών 13,6%. Ο κύκλος εργασιών των

μονάδες πέρσι). Αντιθέτως, περισσότερο

ταχυ-

αισιόδοξοι εμφανίζονται οι εκπρόσωποι της

(κλάδος

Πληροφορικής (+21,1 μονάδες σε σχέση

53) περιορίστηκε κατά 10,7%, ρυθμός

με έντονες απώλειες 32,0 μονάδων στο

υποχώρησης παραπλήσιος με τον περυσινό

αντίστοιχο περυσινό εννεάμηνο) καθώς και

(-11,0%). αντίποδα,

οι

Σύμφωνα με τους πρόδρομους δείκτες

απωλειών 0,8% το 2015. Η δραστηριότητα

Στον

και

28,2% πέρυσι.

70.2), με τον κύκλο εργασιών τους να

δραστηριοτήτων

είναι

συνέχεια εντονότερης βελτίωσης κατά

υπηρεσιών (σωρευτικός κλάδος 69 και

μεταφορικών

16,8%,

όπου ο τζίρος διευρύνθηκε κατά 13,8%, σε

νομικών, λογιστικών και συμβουλευτικών

και

κατά

αρχιτεκτόνων και μηχανικών (κλάδος 71)

του 2015). Έπονται σε κάμψη οι υπηρεσίες

και

διευρύνθηκε

λιγότερο όμως από ότι το 2015 (+28,8%).

εξακολουθεί να περιορίζεται με υψηλό

ταχυδρομικών

και

Πληροφορικής (κλάδος 62), όπου ο κύκλος

ρισμού (κλάδος 81.2), όπου ο τζίρος

υπηρεσιών

αγοράς

ενώ ακολούθησαν σε άνοδο οι υπηρεσίες

στις υπηρεσίες δραστηριοτήτων καθα-

δεδομένων

έρευνας

υπηρεσίες

παρόμοιας βελτίωσης το 2015 (19,3%)

Η μεγαλύτερη υποχώρηση καταγράφεται

επεξεργασίας

διαφήμισης,

Οι

73) ενισχύθηκαν κατά 21,4%, κατόπιν

πρώτο εξάμηνο του 2016.

υπηρεσιών

(+6,8%).

δημοσκοπήσεων κοινής γνώμης (κλάδος

υποκλάδους των Υπηρεσιών κατά το

των

χρόνο

οι εκπρόσωποι των λοιπών υπηρεσιών ανάμεσα

προς επιχειρήσεις (+5 μονάδες αντί -20

στους

πέρυσι). Οριακά λιγότερο απαισιόδοξες

υποκλάδους με αυξημένη δραστηριότητα

είναι οι Χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις,

το πρώτο εξάμηνο του 2016 βρίσκονται οι

με το δείκτη να ενισχύεται μόλις κατά 2,4

υπηρεσίες διοικητικών δραστηριοτήτων

μονάδες, κατόπιν σημαντικών απωλειών

γραφείου (κλάδος 82), όπου ο κύκλος

την προηγούμενη χρονιά (-32 μονάδες).

εργασιών ενισχύθηκε κατά 60,8% σε 84

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Πίνακας 3.6 Δείκτης Κύκλου Εργασιών (Ετήσια Μεταβολή – 2010=100)

Εμπόριο Αυτοκινήτου Μεταφορές Χερσαίες και μέσω Αγωγών Πλωτές Μεταφορές Αεροπορικές Μεταφορές Υποστηρικτικές προς τις Μεταφορές Υπηρεσίες & Υπηρεσίες Αποθήκευσης Ταχυδρομικές και Ταχυμεταφορικές Δραστηριότητες Εκδοτικές Δραστηριότητες Τηλεπικοινωνίες Πληροφορική Επεξεργασία Δεδομένων Νομικές, Λογιστικές, Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Αρχιτέκτονες, Μηχανικοί Διαφήμιση, Έρευνα Αγοράς, Δημοσκοπήσεις Διοικητικές Δραστηριότητες Γραφείου Τουρισμός

71,9 78,1 53,7 101,6

Π. Μεταβολή 2015/2014 21,5% -4,5% -0,3% 3,8%

Π. Μεταβολή 2016/2015 22,9% -4,0% -3,6% 4,4%

85,8

91,9

6,8%

7,1%

88,6

83,4

69,5

-11,0%

-10,7%

45,3 61,8 52,2 129,4 109,5 32,9 30,7 69,9 68,3

37,8 61,9 67,2 153,5 113,6 42,3 36,6 74,5 75,6

45,2 71,1 78,1 97,6 79,9 47,9 44,5 119,7 69,7

-16,6% 0,2% 16,8% 18,6% -0,8% 28,2% 19,2% 6,7% 10,8%

19,6% 14,9% 28,8% -36,4% -24,2% 13,8% 21,4% 60,8% -7,8%

α' εξάμ. 2014

α' εξάμ. 2015

α' εξάμ. 2016

48,1 85,1 55,9 93,8

58,5 81,3 55,7 97,4

80,3

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Διάγραμμα 3.5 Εξέλιξη Δείκτη Κύκλου Εργασιών στον κλάδο Ταχυδρομικών και ταχυ-μεταφορικών δραστηριοτήτων (κλάδος 53) 125 120

115 110 105 100 95

90 85 80 75 70 65

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Δείκτης 120 122 105 118 109 112 108 116 91 97 90 98 84 91 87 101 86 92 84 102 80 87 83 109 68 71

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 3.6 Εξέλιξη Δείκτη Κύκλου Εργασιών στον κλάδο Υπηρεσιών Τηλεπικοινωνιών (κλάδος 61) 95 90 85 80 75 70

65 60 55

2010

Δείκτης 91

2011

2012

2013 70

2014 66

2015 66

2016 64

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Διάγραμμα 3.7 Εξέλιξη Δείκτη Κύκλου Εργασιών στον Κλάδο Υπηρεσιών Πληροφορικής (κλάδος 62) 210 180 150 120 90 60

30 0

2010 Δείκτης 85

2011

87 62

62 83 56

2012

46 74

2013

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

53 56

2014

50 41

2015

60 42

2016

75 82

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 3.8 Εξέλιξη Δείκτη Κύκλου Εργασιών στον κλάδο Νομικών, Λογιστικών & παροχής συμβουλών διαχείρισης δραστηριοτήτων (κλάδοι 69+70.2) 200

160

120

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Δείκτης 95 109 84 142 83 123 79 145 78 117 96 158 81 138 92 139 82 137 94 150 89 139 66 136 79 81 Πηγή:

ΕΛΣΤΑΤ

Διάγραμμα 3.9 Εξέλιξη Δείκτη Κύκλου Εργασιών στον κλάδο διαφήμισης, έρευνας αγοράς και δημοσκοπήσεων κοινής γνώμης (Κλάδος 73) 90 80 70

60 50 40 30 20 10 0

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Δείκτης 65 82 43 69 48 55 45 57 37 50 35 48 28 40 28 42 25 37 21 43 27 32 17 40 37 52

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 3.10 Εξέλιξη του δείκτη Κύκλου Εργασιών στον κλάδο Τουρισµού (Δραστηριότητες Υπηρεσιών Παροχής Καταλύµατος και Εστίασης) (Κλάδοι 55 & 56) 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Δείκτης 61 98 158 63 48 96 157 51 39 80 146 42 32 84 148 58 47 90 159 64 48 98 167 59 43 97

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Πίνακας 3.7 Κλαδικοί Δείκτες Επιχειρηματικών Προσδοκιών στις Υπηρεσίες (1996-2006=100)

Ξενοδοχεία - Εστιατόρια - Τουριστικά Γραφεία Διάφορες Υπηρεσίες προς Επιχειρήσεις Χρηματοπιστωτικοί Οργανισμοί Πληροφορική Σύνολο Υπηρεσιών

Ιαν. Σεπτ. 2014

Ιαν. Σεπτ. 2015

Ιαν. Σεπτ. 2016

Π. Μεταβολή 2015/2014

Π. Μεταβολή 2016/2015

99,8

94,3

87,3

-5,5%

-7,4%

68,2 80,0 85,7 86,7

48,2 57,5 53,7 70,7

53 59,9 74,8 74,2

-29,3% -28,1% -37,3% -18,5%

10,0% 4,2% 39,3% 5,0%

Πηγή: ΙΟΒΕ

3.3

Εξαγωγικές

Επιδόσεις

της

πολύ μικρότερες εξαγωγές πετρελαιοειδών οφείλονται στην χαμηλότερη από πέρυσι

Ελληνικής Οικονομίας

τιμή του πετρελαίου, ειδικά στην περίοδο Οι εξαγωγές αγαθών διαμορφώθηκαν

Ιανουαρίου

στο επτάμηνο Ιανουαρίου-Ιουλίου του

συρρίκνωση της αξίας τους δεν οφείλεται

2016 στα €14 δισεκ., έναντι €15,1 δισεκ.

σε αντίστοιχες μεταβολές στις ποσότητες.

το 2015, σημειώνοντας υποχώρηση της

Οι εισαγωγές παρουσίασαν το επτάμηνο

τάξης του 7,2%. Ωστόσο, εάν δεν

του τρέχοντος μείωση μόλις κατά 1% και

ληφθούν

εξαγωγές

διαμορφώθηκαν σε €24,5 δισεκ., από

πετρελαιοειδών - πλοίων, οι υπό-

€24,8 δισεκ. ένα χρόνο νωρίτερα. Ως

λοιπες

αποτέλεσμα των παραπάνω τάσεων στις

υπόψη

εξαγωγές

οι

μειώθηκαν

κατά

–

Μαρτίου.

Συνεπώς

1,3%, καθώς διαμορφώθηκαν στα €10,66

βασικές

δισεκ. φέτος, από €10,79 δισεκ. το 2015

ισοζυγίου,

(Διάγραμμα 3.11). Επισημαίνεται ότι οι

διαμορφώθηκε €838,1 εκατ. υψηλότερα 88

συνιστώσες το

του

εμπορικό

εξωτερικού έλλειμμα

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

από ότι το 2015 (+8,7%)., στα €10,5

ίδιο μήνα πέρυσι, σημειώνοντας μείωση

δισεκ., από €9,7 δισεκ. Ακολούθως, η αξία

3,4%.

των

εμπορικού

εξαγωγών

προϊόντων

της

Ακολούθως, ισοζυγίου

το

έλλειμα

αυξήθηκε

του κατά

ελληνικής οικονομίας αντιστοιχεί στο

88,9%, στα €1,35 δισεκ. από €711,6 εκατ.

57,2% των εισαγωγών της, ενώ πέρυσι

Η εκτεταμένη αλλαγή στο ισοζύγιο του

έφθανε το 61,1%.

Ιουλίου οφείλεται στο ότι από αυτόν το μήνα και μετά τα αντίστοιχα περυσινά

Επισημαίνεται ότι τον τελευταίο μήνα

στοιχεία ενσωματώνουν την επίδραση των

της εξεταζόμενης περιόδου σημειώ-

αρχικών capital controls. Συνεπώς, εφεξής,

θηκαν διαφοροποιήσεις στις παρα-

οι ετήσιες μεταβολές των εξαγωγών και

πάνω τάσεις. Συγκεκριμένα, η συνολική

των εισαγωγών δεν θα επηρεάζονται από

αξία των εισαγωγών κατά τον περασμένο

τους - ακόμα υφιστάμενους- περιορισμούς

Ιούλιο ανήλθε στα €3,6 δισεκ., από €3,04

στην κίνηση κεφαλαίων, γεγονός που

δισεκ. τον ίδιο μήνα το 2015, παρουσιά-

διευκολύνει

ζοντας αύξηση 18,2%. Τον ίδιο μήνα, η

την

ανάδειξη

των

πραγματικών τάσεών τους κατά το τρέχον

συνολική αξία των εξαγωγών υποχώρησε

έτος.

στα €2,25 δισεκ., έναντι €2,33 δισεκ. τον

Διάγραμμα 3.11 Σύνολο εξαγωγών αγαθών και εξαγωγών αγαθών χωρίς καύσιμα-πλοία (% μεταβολή) 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% -25%

Σύνολο Εξαγωγών Αγαθών

Εξαγωγές Αγαθών χωρίς Καύσιμα - Πλοία

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Επεξεργασία: Ι.Ο.Β.Ε.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Αυτή η μείωση ερμηνεύεται από την

Αναλυτικά, οι εξαγωγές στα Αγροτικά

πτώση

Προϊόντα παρουσίασαν αύξηση κατά 6,3%

Βιομηχανικά

στην περίοδο Ιανουαρίου – Ιουλίου φέτος, αντίστοιχο

χρονικό

διάστημα

(στα €1,59 δισεκ. το τρέχον έτος, από €1,61 δισεκ. πέρυσι). Αντιθέτως, βελτίωση

δισεκ., από €4,5 δισεκ. το 2015 (Πίνακας

των εξαγωγικών επιδόσεων σημειώθηκε

3.8). Σημειώνεται ότι οι δύο συγκεκριμένες

στα Διάφορα βιομηχανικά Είδη, της τάξης

κατηγορίες προϊόντων αντιστοιχούν στο

του 7% (στα €1,08 δισεκ. φέτος από €1,0

47,9% των ελληνικών εξαγωγών (από

δισεκ.), ενώ ανοδικά κινήθηκαν και οι

49,8% πέρυσι). Η αύξηση στα Αγροτικά

εξαγωγές στα

Προϊόντα προήλθε κυρίως από την άνοδο,

από €1,48 δισεκ. ένα χρόνο νωρίτερα.

Ποτά – Καπνού, η αξία των οποίων διαμορφώθηκε στα €429,4 εκατ. (από χρόνο),

Τέλος, μείωση σημειώθηκε στις εξαγωγές

με

Πρώτων Υλών, της τάξης του 12,9% (από

αποτέλεσμα να διευρυνθεί και το μερίδιό

€564,8 εκατ. το επτάμηνο του 2015 σε

τους στο σύνολο των εξαγωγών, από 2,5%

€491,9 εκατ. την ίδια περίοδο φέτος),

το 2015 σε 3,1% φέτος. Στην κατηγορία

όπως επίσης στις εξαγωγές Ειδών και

Τροφίμων - Ζωντανών Ζώων, η οποία

Συναλλαγών

αντιπροσωπεύει περίπου το 74,4% των εξαγωγών

Αγροτικών

Προϊόντων,

Μηχανήματα και Υλικό

Μεταφορών, κατά 4,8%, στα €1,55 δισεκ.

κατά 11,6%, στη ζήτηση για προϊόντα

ένα

κατά

Χημικά και Συναφή Προϊόντα, κατά 1,1%

αποτέλεσμα να μην ξεπεράσουν τα €3,5

πριν

Ταξινομημένα

για

€2,5 δισεκ. το 2015) καθώς και για τα

Καυσίμων σημειώθηκε πτώση 22,5%, με

εκατ.

Είδη

ζήτησης

να διαμορφώνεται στα €2,3 δισεκ. (από

του

προηγούμενου έτους, ενώ στις εξαγωγές

€384,6

διεθνούς

Πρώτη Ύλη κατά 8,8%, με την αξία τους

φθάνοντας τα €3,2 δισεκ., έναντι €3 δισεκ. το

της

μη

Ταξινομημένων

κατά

Κατηγορίες, κατά 25,5% (από €397,7

οι

εκατ. πέρυσι στα €296,5 εκατ. το 2016).

εξαγωγές σημείωσαν αύξηση της τάξης του 9,1%, από €2,2δισεκ. πέρυσι σε €2,4

Σε ότι αφορά τις τάσεις των εξαγωγών ανά

δισεκ. το 2016. Στα Λάδια-Λίπη Ζωικής ή

γεωγραφική περιοχή, ήταν ουσιαστικά

Φυτικής

αμετάβλητες

Προέλευσης,

αντιπροσωπεύουν

οποία

τις

χώρες

της

Ευρωζώνης (-0,1%), στα €5,79 δισεκ., με

εξαγωγών του κλάδου Αγροτικών Προϊό-

αποτέλεσμα να κατευθυνθεί προς αυτές

ντων,

το

φέτος πάνω από το 41% των ελληνικών

επτάμηνο του 2016 στα €398,7 εκατ.,

προϊόντων. Προς την ΕΕ-28 σημειώθηκε

μειωμένη κατά 11,8% σε σχέση με το 2015

οριακή μείωση, κατά 0,3% ή €23,2 εκατ.

(€452,2 εκατ.).

Μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης που

ζήτηση

12,3%

προς

των

το

τα

διαμορφώθηκε

απορροφούν το μεγαλύτερο τμήμα των

Στις εξαγωγές Βιομηχανικών Προϊόντων

ελληνικών εξαγωγών, σημαντική αύξηση

παρουσιάστηκε μείωση της τάξης του

σημειώθηκε προς την Ολλανδία, κατά

1,5% την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου

22,8% (από €294,2 εκατ. το 2015 σε

φέτος, με την αξία τους να αγγίζει τα €6,5

€361,3 εκατ. φέτος), ενώ μικρότερη ήταν

δισεκ., από €6,6 δισεκ. πριν ένα χρόνο.

η άνοδος προς την Γερμανία, της τάξης του 90

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

3,7% (από €1 δισεκ. πέρυσι σε € 1,1 δισεκ.

μειώθηκαν κατά €9,5 εκατ. (από €61 εκατ.

φέτος). Άνοδο σημείωσαν οι εξαγωγές και

σε €51,5 εκατ.).

προς την Ισπανία, κατά 3,6% (από €421,6

Στην

εκατ. το 2015 σε €437 εκατ. φέτος).

προορισμούς,

σημειώθηκε μείωση εξαγωγών, της τάξης

χρονικό

συρρίκνωση των εξαγωγών το επτάμηνο

ζήτηση, τη Λετονία, όπου έφτασε το

Αμερικής παρουσίασαν μείωση 14,3% (από

στα €10,4 εκατ. φέτος). Στον αντίποδα, η

€891,2 εκατ. την προηγούμενη χρονιά σε

αύξηση

€763,4 εκατ. φέτος), κυρίως λόγω της

Λουξεμβούργο

μείωσης των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ, κατά

(+69,6%). Μεταξύ

των

18,3%, από τα €712,5 εκατ. το επτάμηνο υπόλοιπων

χωρών

Ιανουαρίου-Ιουλίου 2015 στα €582,3 εκατ.

της

ένα χρόνο μετά, και δευτερευόντως από τη

Ευρωπαϊκής Ένωσης, προς τις οποίες οι

μείωση των εξαγωγών προς τον Καναδά

συνολικές εξαγωγές μειώθηκαν κατά 0,8%

κατά 3,5%. Αντιθέτως, αύξηση κατά 5,1%

ή €20,3 εκατ. (από €2,4 δισεκ. το 2015 σε €2,38

δισεκ.

φέτος),

σημείωσαν οι εξαγωγές προς το Μεξικό. Οι

Βουλγαρία

εξαγωγές σημείωσαν μείωση προς τις

εξακολουθεί να αποτελεί τον κυριότερο

χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας

εξαγωγικό προορισμό, παρά τη μείωση των

Αφρικής κατά 9,4% (από €2,1 δισεκ. το

εκροών σε σχέση πέρυσι κατά 6,8% ή €50,1

εκατ.

Ιανουάριου-Ιουλίου

Οι εξαγωγές προς τις χώρες της Βόρειας

37,6% ή τα €6,3 εκατ. (από €16,7 εκατ.

στο

διάστημα

το 2016.

σημειώθηκε σε μια αγορά με σχετικά μικρή

προς

κάθετη

πέρυσι να διαμορφωθούν στα €696,6 εκατ.

του 2016 προς χώρα της Ευρωζώνης

σημειώθηκε

παρουσιάστηκε

εκατ.). Ως αποτέλεσμα, από €1 δισεκ. στο

ποσοστιαία

εξαγωγικούς

της τάξης του 34,4% (ή κατά €365,2

€405,6 εκατ. (από €410,6 εκατ. το 2015)

υψηλότερη

τους

χωρών προς τις οποίες εξάγει η Ελλάδα,

στο προηγούμενο έτος) και 1,2%, στα μεγαλύτερη

από

πτώση, η μεγαλύτερη μεταξύ όλων των

του 7,7%, στα €1,7 δισεκ. (από €1,8 δισεκ.

έναν

σημαντικότερους

Αντιθέτως, στην Ιταλία και στη Γαλλία

αντίστοιχα.

Τουρκία,

Στον

αντίποδα,

2015 σε €1,9 δισεκ. φέτος), κυρίως λόγω

θετικές

της μείωσης των εξαγωγών προς ορισμένες

εξελίξεις σημειώθηκαν σε δύο άλλες χώρες

χώρες της Βορείου Αφρικής. Συγκεκριμένα,

της ΕΕ οι οποίες απορροφούν σημαντικό

προς την Αίγυπτο περιορίστηκαν κατά

μερίδιο των ελληνικών εξαγωγών, την

32,8%, (στα €414,7 εκατ. από €616,8

Ρουμανία και την Πολωνία, προς τις οποίες

εκατ.), και στην Αλγερία κατά 9,6% (από

οι εξαγωγές ενισχύθηκαν κατά 5,4% ή

€101,6 εκατ. σε €112,4 εκατ.). Σε δύο

€22,5 εκατ., ανερχόμενες σε €439,1 εκατ.,

άλλους

και κατά 11,4% ή 22,7 εκατ., φθάνοντας

σημαντικούς

εξαγωγικούς

προορισμούς στη Μέση Ανατολή,

κατά €220,9 εκατ. Η μεγαλύτερη μείωση,

τη

Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά

της τάξης του 15,5%, σημειώθηκε προς

Εμιράτα, οι εξαγωγές μειωθήκαν κατά

στην Κροατία, όπου οι ελληνικές εξαγωγές

36,2% (στα €265,6 εκατ.) και 24,9% (στα €111,4 εκατ.) αντίστοιχα. 91

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Μειωμένη ήταν η ροή των εξαγωγών

Ισχυρή

αύξηση,

ελληνικών προϊόντων προς την Ωκεανία, με

παρουσιάστηκε στις εξαγωγές προς τις

την αξία τους το επτάμηνο του 2016 να

αγορές

διαμορφώνεται στα €77,1 εκατ., όταν την

Λατινικής Αμερικής, με την αξία τους να

ίδια περίοδο ένα χρόνο νωρίτερα είχε

διευρύνεται στα €189,6 εκατ., από €118,7

φτάσει τα €87,8 εκατ. Η μείωση των

εκατ. το ίδιο χρονικό διάστημα ένα χρόνο

εξαγωγών στην Αυστραλία ήταν της τάξης

πριν.

του 12,8% (από €80,7 εκατ. πέρυσι σε

επιδόσεων οφείλεται κυρίως στην έντονη

€70,4 εκατ. το 2016), ενώ στη Νέα

κλιμάκωση

της

Ζηλανδία σημειώθηκε πτώση 5,9% (€7,1

προϊόντων

από

εκατ. το 2015 και €6,7 εκατ. φέτος).

225,5%, η οποία διαμόρφωσε την αξία

των

κατά

χωρών

βελτίωση

της

των

ζήτησης την

59,8%, Κεντρικής-

εξαγωγικών ελληνικών

Βραζιλία,

κατά

τους στα €82,5 εκατ. το 2016, από €25,3 εκατ. το 2015. Πίνακας 3.8 Εξαγωγές κατά μονοψήφια κατηγορία σε τρέχουσες τιμές (εκατ. €) % ΜΕΤΑΒΟΛΗ

ΑΞΙΑ

ΠΡΟΪΟΝ

% ΣΥΝΘΕΣΗ

2016*

2015*

2016*/2015*

2016*

2015*

ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

3.231,0

3.038,9

6,3%

23,0%

20,1%

Τρόφιμα και Ζώα Ζωντανά

2.402,9

2.202,1

9,1%

17,1%

14,5%

Ποτά και Καπνός

429,4

384,6

11,6%

3,1%

2,5%

Λάδια και Λίπη Ζωικής ή Φυτικής Προέλευσης

398,7

452,2

-11,8%

2,8%

3,0%

ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ

491,9

564,8

-12,9%

3,5%

3,7%

Πρώτες Ύλες μη Εδώδιμες εκτός από Καύσιμα

491,9

564,8

-12,9%

3,5%

3,7%

ΚΑΥΣΙΜΑ

3.494,8

4.507,7

-22,5%

24,9%

29,8%

Ορυκτά, Καύσιμα, Λιπαντικά κ.λπ.

3.494,8

4.507,7

-22,5%

24,9%

29,8%

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

6.536,6

6.637,4

-1,5%

46,5%

43,8%

Χημικά Προϊόντα και Συναφή (μ.α.κ.)

1.596,0

1.614,3

-1,1%

11,4%

10,7%

Βιομηχανικά Είδη Ταξινομημένα κατά Πρώτη Ύλη

2.311,4

2.535,2

-8,8%

16,5%

16,7%

Μηχανήματα και Υλικό Μεταφορών

1.553,5

1.482,9

4,8%

11,1%

9,8%

Διάφορα βιομηχανικά είδη

1.075,6

1.005,0

7,0%

7,7%

6,6%

ΑΛΛΑ

296,5

397,7

-25,5%

2,1%

2,6%

Είδη και Συναλλαγές μη Ταξινομημένα κατά Κατηγορίες

296,5

397,7

-25,5%

2,1%

2,6%

ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ

14.050,7

15.146,5

-7,2%

100,0%

* Προσωρινά στοιχεία Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Π.Σ.Ε.-Κ.Ε.Ε.Μ.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Αντιθέτως,

μείωση

της

ζήτησης

των

2015), και το Χονγκ Κονγκ (-46,1%, στα

ελληνικών αγαθών σημειώθηκε στις χώρες

€34,6 εκατ. από €64,2 εκατ. πέρυσι).

της Ασίας, κατά 22,5%, στα €588,4 εκατ.

Αντιθέτως, σημαντική άνοδος εξαγωγών

από €759,1 εκατ. το 2015. Αυτή η εξέλιξη

ελληνικών

προήλθε κυρίως από τη συρρίκνωση των

καταγράφηκε προς την Κίνα (από €128,6

εξαγωγών προς τη Νότια Κορέα (-75,7%,

εκατ. το 2015 στα €178,9 εκατ. φέτος).

προϊόντων,

κατά

39,1%,

στα €52,7 εκατ. φέτος από €217,2 εκατ. το Πίνακας 3.9 Εξαγωγές ανά προορισμό την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2016 και 2015* ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΟΣΜΟΣ ΟΟΣΑ Ε.Ε. (28) Ευρωζώνη G7 Βόρεια Αμερική Χώρες BRICS Μ. Ανατολή & Β. Αφρική Βόρεια Αφρική Ωκεανία Κεντρική-Λατινική Αμερική Ασία Χώρες OPEC

ΕΞΑΓΩΓΕΣ 2016 14.050,7 8.001,5 8.173,2 5.794,5 4.505,1 763,4 434,3 1.940,2 797,4 77,1 189,6 588,4 729,6

* Τα στοιχεία και για τα δύο έτη είναι προσωρινά

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Επεξεργασία στοιχείων από το Κ.Ε.Ε.Μ.

2015 15.139,4 8.502,9 8.196,5 5.797,5 4.781,2 891,2 342,7 2.141,7 939,8 87,8 118,7 759,1 869,9

% ΜΕΤΑΒΟΛΗ 2016/2015 -7,2% -5,9% -0,3% -0,1% -5,8% -14,3% 26,7% -9,4% -15,1% -12,2% 59,8% -22,5% -16,1%

% ΣΥΝΘΕΣΗ 2016 100,0% 56,9% 58,2% 41,2% 32,1% 5,4% 3,1% 13,8% 5,7% 0,5% 1,3% 4,2% 5,2%

2015 100,0% 56,2% 54,1% 38,3% 31,6% 5,9% 2,3% 14,1% 6,2% 0,6% 0,8% 5,0% 5,7%

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 3.12 Χώρες με το μεγαλύτερο μερίδιο στις εξαγωγές ελληνικών προϊόντων (σε εκατ. €), κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2016 και 2015 1.822,3 1.682,0

Ιταλία Γερμανία

810,6 858,8

Κύπρος Τουρκία

1.061,8

696,6 734,1 684,0 629,7 595,3 712,5 582,3

Βουλγαρία Ην. Βασίλειο ΗΠΑ

415,9 487,9 416,7 439,1 421,6 437,0

Λίβανος Ρουμανία Ισπανία Αίγυπτος

414,7 410,6 405,6 294,2 361,3 343,4 312,3 416,2 265,6 219,6 233,2 198,2 220,9 219,7 217,73 210,0 207,5 128,6 178,9

Γαλλία Ολλανδία ΠΓΔΜ

Σαουδική Αραβία Γιβραλτάρ Πολωνία Βέλγιο Αλβανία Κίνα 0

300

1.095,0 1.135,1

616,8

600

900

2015

1.200

1.500

1.800

2016

Πηγή: Π.Σ.Ε.-Κ.Ε.Ε.Μ. Επεξεργασία: Ι.Ο.Β.Ε.

Ανακεφαλαιώνοντας, Ιανουαρίου-Ιουλίου

το

επτάμηνο

2016

σημειώθηκε

Επιπλέον,

αξία

των

εξαγωγών

στοιχείων για το εμπορικό ισοζύγιο, του

χωρίς

περασμένου Ιουλίου, με τα αντίστοιχα

πετρελαιοειδή-πλοία. Επισημαίνεται ότι οι

περυσινά, η οποία δεν επηρεάζεται από τα

εξαγωγικές επιδόσεις για το επτάμηνο του

capital controls, καθώς επιβλήθηκαν τον

2016 είναι οι χαμηλότερες από το 2012

ίδιο μήνα του 2015, προέκυψε ότι η πτώση

μέχρι σήμερα, σε συνολική αξία εξαγωγών.

των εξαγωγών δεν οφείλεται αποκλειστικά

Αυτή η σημαντική πτώση, σε συνδυασμό με τη

μικρής

έκτασης

υποχώρηση

σε αυτά, αλλά εν μέρει στην εξασθένιση της

στις

διεθνούς ζήτησης για ελληνικά προϊόντα.

εισαγωγές, αναδεικνύει τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας

που

συνεχίζει

να

αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία, παρά την

πολυετή

οικονομική

στην

Από τη σύγκριση των πλέον πρόσφατων

Ελλάδας τόσο στη συνολική αξία τους, όσο στην

πρόσκομμα

ανάκαμψή της.

εκτεταμένη κάμψη των εξαγωγών της και

αποτελεί

Αντιθέτως,

φθίνουσα

εισαγωγές

στο

αρχικό

τάση εξάμηνο

στις του

τρέχοντος έτους μάλλον αποτελεί κατά

προσαρμογή.

κύριο λόγω επίπτωση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, αφού φαίνεται ότι 94

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

υπάρχει σαφώς ενισχυμένη από πέρυσι

τρίμηνο του 2016 (μείωση κατά 1,8

εισαγωγική

ζήτηση.

Επομένως,

σε

ποσοστιαίες μονάδες). Επισημαίνεται ότι

περίπτωση

περαιτέρω

χαλάρωσης

των

το συγκεκριμένο τρίμηνο ήταν το ένατο

capital controls ως προς τις διεθνείς

συνεχόμενο στο οποίο σημειώθηκε μείωση

εμπορικές συναλλαγές (όχι ως προς το

του ποσοστού ανεργίας σε σύγκριση με το

περιθώριο

αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου

πιθανό

αναλήψεων),

να

τονωθούν

εισαγωγές

από

είναι

αρκετά

περισσότερο τις

οι

έτους. Ο αριθμός των ανέργων, εμφάνισε

εξαγωγές,

πτώση κατά 5,8% σε σχέση με το δεύτερο

επιδεινώνοντας το εμπορικό ισοζύγιο. Σε

κάθε

περίπτωση,

ολοκλήρωσης

της

τρίμηνο του 2015 (από τους 1.180,1 χιλ.

κατόπιν

της

επίδρασης

των

στους 1.112,1 χιλ.) και κατά 6,9% σε σχέση με

από

του έτους, μέσω της υψηλής βάσης αυτά

προηγούμενο

τρίμηνο

ήταν 2,1% υψηλότερη (στις 3.702,6 χιλ.,

εξαγωγών αγαθών στο πρώτο εξάμηνο πριν

αμέσως

(1.1951,1 χιλ. άνεργοι), ενώ η απασχόληση

capital controls στη μεταβολή των

σύγκρισης

το

3.625,5 χιλ.).

Ακολούθως, στο

σύνολο του πρώτου εξαμήνου του

επιβληθούν

τρέχοντος

πέρυσι, η μείωσή τους θα εξασθενήσει

έτους

διαμορφώθηκε

στο τρέχον εξάμηνο. Επιπλέον, είναι

στο

ανεργία

24,0%,

1,6

ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα από ότι

πιθανή η άνοδός τους σε κάποιον από

πριν

τους μήνες του τρίτου τριμήνου (π.χ.

ένα

χρόνο.

απασχόληση

διευρύνθηκε κατά 2,5%, από τις 3.565 χιλ.

τον Αύγουστο). Ως αποτέλεσμα, η

στις 3.654,5 χιλ. Τον Ιούλιο η κάμψη της μη

πτώση του συνόλου των εξαγωγών

εποχικά

στο πρώτο εξάμηνο του 2016 θα

διορθωμένης

ανεργίας

δεν

συνεχίστηκε, καθώς διαμορφώθηκε εκ νέου

μετριαστεί, υποχωρώντας στο 2,5-

στο 22,6%.

3,5% κατά μέσο όρο σε όλο το έτος. Αντιστοίχως, οι εξαγωγές εξαιρουμένων

Παρά

πλοίων

θα

ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα παρέμεινε

παραμείνουν σταθερές, είτε θα αυξηθούν

το υψηλότερο στην Ευρωζώνη-19 (ΕΖ-19)

ελαφρώς, κατά 0,5-1,0%.

από το τρίτο τρίμηνο του 2012, παρότι από

3.4

και

πετρελαιοειδών

είτε

Δυναμικού

υποχώρηση,

το

πτωτική πορεία. Την Ελλάδα ακολουθεί η Ισπανία στην οποία το ποσοστό ανεργίας

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Εργατικού

σημαντική

το δεύτερο τρίμηνο του 2014 ακολουθεί

Απασχόληση – Ανεργία

Έρευνας

τη

παρουσίασε

της

για

ενδέκατο

συνεχόμενο

τρίμηνο μείωση έναντι του αντίστοιχου

ΕΛ.ΣΤΑΤ., η μη εποχικά διορθωμένη

τριμήνου του προηγούμενου έτους, και

ανεργία στην Ελλάδα κατήλθε το

διαμορφώθηκε στο 20%, από 22,4% ένα

δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους

έτος πριν. Έπονται σε μεγάλη απόσταση η

στο 23,1%, από 24,6% το αντίστοιχο

Ιταλία, με ποσοστό 11,5%, όπου η ανεργία

τρίμηνο του 2015 (μείωση κατά 1,5

παρουσίασε

ποσοστιαίες μονάδες) και από 24,9%

υποχώρηση

για

έκτο

συνεχόμενο τρίμηνο, και η Κύπρος, με

σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο 95

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

παρόμοιο

ποσοστό

(11,4%),

όπου

με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγού-

παρέμεινε σε πτωτική τροχιά για πέμπτο

μενου έτους

συνεχόμενο τρίμηνο σε σχέση με το

γυναικών

αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου

ανδρών). Σε σύγκριση με τα αντίστοιχα

έτους.

ποσοστά ανεργίας στο σύνολο της Ε.Ζ.-19,

είχε

η ανεργία των ανδρών στην Ελλάδα το β’

ενταχθεί στο Μηχανισμό Στήριξης, με

τριμ. του 2016 ήταν 9,8 ποσοστιαίες

ποσοστό 11% (από 12,1% το β’ τριμ.

μονάδες έναντι της Ε.Ζ.-19 (9,8%). Το

πέρυσι)

σημειώθηκε

ποσοστό ανεργίας των γυναικών ήταν κατά

υποχώρηση του ποσοστού ανεργίας για

17,2 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο σε

δωδέκατο συνεχόμενο τρίμηνο. Τέλος,

σύγκριση με το αντίστοιχο στην Ε.Ζ.-19

στην Ιρλανδία η ανεργία περιορίστηκε για

(10,4%).

Στη

Πορτογαλία,

συνέχεια που

στην

ακολουθεί

στο

παρελθόν

οποία

συνεχόμενο τρίμηνο, κατερχόμενη

ηλικιακές

ομάδες

που

είναι

οι

πιο

χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας σημειώ-

20-24, 25-29 και 30-44 ετών η ανεργία

θηκαν στις Μάλτα και Γερμανία. Στην

παρουσιάζει πτώση. Πιο συγκεκριμένα, στις

πρώτη χώρα η ανεργία διαμορφώθηκε στο

ηλικίες 20-24 ετών η ανεργία κατήλθε το β’

4%, από 5,4% το ίδιο τρίμηνο του 2015.

τρίμηνο φέτος στο 48% από 48,7% πέρυσι.

Στη δεύτερη χώρα η ανεργία περιορίστηκε

Ευρύτερη είναι η μεταβολή στην ηλικιακή

στο 4,2% από 4,7% το δεύτερο τρίμηνο

κατηγορία 25-29 ετών όπου η ανεργία

πέρυσι.

υποχώρησε στο 32,6%, περίπου τρεις τις

2016,

των

παραγωγικές, δηλαδή στα άτομα ηλικίας

με

του

ανεργία

τα

Αναφορικά

τρίμηνο

της ανεργίας, το β’ τριμ. του 2016, στις

το ίδιο τρίμηνο του 2015. δεύτερο

21,6%

των

Αναφορικά με την ηλικιακή διάρθρωση

πλέον στο επίπεδο του 8,6%, έναντι 9,8%

Το

και

(28,3% η ανεργία

υπόλοιπες

ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα από το β’

μεγάλες

τριμ. του 2015 (35,7%), ενώ στα άτομα 30-

οικονομίες τις Ευρώπης, στη Γαλλία η

44 ετών μειώθηκε στο 21,5% από 23,8%

ανεργία μειώθηκε από το 10,1% το β’ τρίμ.

ένα χρόνο νωρίτερα. Τέλος, στις ηλικιακές

του 2015 στο 9,6% φέτος, ενώ στο

κατηγορίες 45-64 ετών και άνω των 65

Ηνωμένο Βασίλειο περιορίστηκε εκ νέου,

ετών η ανεργία είναι χαμηλότερη του

στο 4,8% από 5,5%.

εθνικού ποσοστού (19,1% και 11,9%, αντίστοιχα), ενώ η ηλικιακή ομάδα 15-19

Όπως κατ’ επανάληψη έχει επισημανθεί, το

ετών παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό

πρόβλημα τις ανεργίας στην Ελλάδα

ανεργίας ανάμεσα σε όλες τις ηλικιακές

είναι εντονότερο στις γυναίκες. Το

ομάδες, (57,2%, από 56,3% το β’ τριμ. του

δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους το

2015).

ποσοστό ανεργίας των γυναικών ήταν κατά οκτώ ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο σε

Σε ότι αφορά τη μακροχρόνια ανεργία,

σύγκριση με αυτό των ανδρών (27,6%

αυτή βρίσκεται – με διακυμάνσεις – σε

έναντι 19,6%), ωστόσο παρουσιάζει πτώση

πτωτική τροχιά. Το β’ τρίμηνο φέτος

για ένατο συνεχόμενο τρίμηνο σε σύγκριση

διαμορφώθηκε στο 72,2%, δηλαδή 0,9 96

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα σε σχέση

η ανεργία διαμορφώθηκε στο 11,7%, από

με

19,8% πέρυσι, ποσοστιαία πτώση που ήταν

το

αντίστοιχο

τρίμηνο

του

2015

(73,1%).

η ευρύτερη μεταξύ των περιφερειών, ενώ στο Βόρειο Αιγαίο το ποσοστό ανεργίας

Αναφορικά με το επίπεδο εκπαίδευσης,

διαμορφώθηκε 2,1 ποσοστιαίες μονάδες

σε όλες τις κατηγορίες παρουσιάζεται

χαμηλότερα έναντι του β’ τριμ. του 2015,

πτώση στην ανεργία η οποία κυμαίνεται

στο 17,3% από 19,4%. Στις περιφέρειες

από τις 0,1 (άτομα με Διδακτορικό ή Μεταπτυχιακό

Τίτλο)

μέχρι

τις

Αττική και Στερεά Ελλάδα το ποσοστό

20,9

ανεργίας μειώθηκε κατά 2,4 (από το 25%

ποσοστιαίες μονάδες (άτομα που δεν πήγαν

στο 22,6%) και 0,9 (από το 25,3% στο

καθόλου σχολείο). Tα υψηλότερα ποσοστά

24,4%) ποσοστιαίες μονάδες αντίστοιχα.

ανεργίας εμφανίζονται στα άτομα που δεν πήγαν καθόλου σχολείο (31,6% το β’ τριμ.

Σε

του 2016 από 52,5% το β’ τριμ. του 2015)

τομέων,

και στα άτομα που έχουν απολυτήριο

απασχόληση είναι σε συνεχή πτώση από β’

Γυμνασίου (27,4% από 27,9%). Σημαντική

τριμ.

μείωση της ανεργίας σημειώθηκε στα

συρρικνώθηκε οριακά, κατά 0,3%, με

άτομα που παρακολούθησαν μερικές τάξεις

αποτέλεσμα

του Δημοτικού, η οποίο κατήλθε στο 25,1%

λούμενων να διαμορφωθεί στους 471,2 χιλ.

το β’ τριμ. φέτος από 32,6% ένα έτος

από 472,4 χιλ. το ίδιο τρίμηνο πέρυσι. Στο

νωρίτερα.

ποσοστά

Δευτερογενή και τον Τριτογενή Τομέα η

ανεργίας ως προς το μορφωτικό επίπεδο

απασχόληση παρέμεινε σε ανοδική τροχιά

σημειώθηκαν στα άτομα με Διδακτορικό ή

για έκτο και δέκατο συνεχόμενο τρίμηνο

Μεταπτυχιακό Τίτλο (11,8% από 11,9% το

αντίστοιχα,

β’ τριμ. πέρυσι) και στα άτομα με πτυχίο

απασχολούμενοι

ανωτάτων σχολών (17,3% από 18,5%).

571,3 χιλ. (από 538,8 χιλ., αύξηση 6%) και

Από

τη

Τα

σκοπιά

χαμηλότερα

της

επίπεδο

βασικών

στον

του

Πρωτογενή

2014. ο

οικονομικών

Το

β’

αριθμός

με να

Τομέα

τριμ. των

φέτος

απασχο-

αποτέλεσμα

οι

διαμορφωθούν

σε

2.660 χιλ. (από 2.614,4 χιλ., άνοδος 1,7%),

περιφερειακής

αντίστοιχα.

διάρθρωσης της ανεργίας, σε εννέα από τις δεκατρείς περιφέρειες της χώρας το

Προχωρώντας

ποσοστό της παρουσιάζει μείωση. Το

επιμέρους

υψηλότερο ποσοστό ανεργίας σημειώθηκε

δραστηριότητας, σε πέντε από αυτούς

στην Δυτική Ελλάδα, όπου ανήλθε αισθητά

παρατηρείται μείωση της απασχόλησης

σε σύγκριση με πριν ένα χρόνο, στο 31,3%

(Γεωργία, Δασοκομία και Αλιεία, Χονδρικό

από 27,8%. Ακολουθεί η Δυτική Μακεδονία,

και

όπου το ποσοστό ανεργίας διαμορφώθηκε

επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες,

στο 30,6%, ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο

Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών

από το β’ τριμ. του 2015 (30,1%). Στον

και

αντίποδα, τα χαμηλότερα ποσοστά ανερ-

εργοδοτών), όμως στην πλειονότητά τους

γίας παρουσιάζονται στα Ιόνια Νησιά και

(16)

στο Βόρειο Αιγαίο. Στην πρώτη περιφέρεια

μεγαλύτερη ποσοστιαία ενίσχυση στην 97

λιανικό

στα

στοιχεία

κλάδους

εμπόριο,

Δραστηριότητες σημειώνεται

για

τους

οικονομικής

Επαγγελματικές,

νοικοκυριών αύξησή

της.

ως Η

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

απασχόληση το β’ τριμ. φέτος σημειώθηκε

(από τους 657,3 χιλ. εργαζόμενους στους

στον κλάδο Ορυχείων και Λατομείων, κατά

650,3 χιλ.).

44,2% (από τους 9,5 χιλ. στους 13,7 χιλ.

Συμπερασματικά,

απασχολούμενους), με τον κλάδο Δραστηριοτήτων

ετερόδικων

οργανισμών

κλάδο

διαθέσιμα

προκύπτει ότι η διεύρυνσή της στο δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους προήλθε

28,6% (από τους 2,1 χιλ. στους 2,7 χιλ. Στον

τα

στοιχεία απασχόλησης σε κλαδικό επίπεδο

και

φορέων να έπεται σε άνοδο, της τάξης του απασχολούμενους).

από

κυρίως από:

των

Κατασκευών η απασχόληση παρουσίασε



αύξηση κατά 3,5% (από τους 149,4 χιλ.

την άνοδο στη Δημόσια Διοίκηση και Άμυνα (+27,7 χιλ. άτομα ή +9,1%),

εργαζόμενους το β’ τριμ. του 2015 στους

κυρίως λόγω της υλοποίησης από τον

154,7 χιλ. εργαζόμενους το β’ τριμ. του

ΟΑΕΔ

2016), σε συνέχεια διεύρυνσης 2,9% το

προγραμμάτων

κοινωφελούς

εργασίας για ανέργους

προηγούμενο τρίμηνο. Στο σημαντικό για την ελληνική οικονομία κλάδο Υπηρεσιών



την άνοδο στον Τουρισμό (+18,2 χιλ.

παροχής καταλύματος και εστίασης η

άτομα ή +5,5%), παρά τη συνεχή

απασχόληση ενισχύθηκε κατά 5,5% στο

μείωση του κύκλου εργασιών στον

τρίμηνο Απριλίου – Ιουνίου, από τους 333,7

τομέα στα δύο πρώτα τρίμηνα του

χιλ. στους 351,9 χιλ. εργαζόμενους, ενώ

2016, η οποία πάντως ήταν σαφώς

στον κλάδο Δημόσιας διοίκησης και άμυνας

ηπιότερη στο β’ τριμ. σε σύγκριση με το

διευρύνθηκε κατά 8,3%, με αποτέλεσμα οι

πρώτο (-1,1%, έναντι -11,2%).

απασχολούμενοι να ανέλθουν από τους 

304,9 χιλ. στους 332,6 χιλ. Επίσης, στον

την άνοδο στη Μεταποίηση (+18,1 χιλ.

κλάδο της Μεταποίησης, η απασχόληση

άτομα ή +5,5%), με δεδομένο ότι ο

ανήλθε κατά 5,5%, με αποτέλεσμα οι

δείκτης βιομηχανικής παραγωγής το β’

απασχολούμενοι να αυξηθούν από τους 332

τρίμηνο φέτος ήταν ενισχυμένος κατά

χιλ. το β’ τριμ. πέρυσι στους 350,1 χιλ. ένα

4,8% σε σύγκριση με το αντίστοιχο

χρόνο μετά. Αντιθέτως, στο Χονδρικό και

τρίμηνο του 2015,

λιανικό εμπόριο, το οποίο πρωτοστάτησε

και παρά την εκτεταμένη υποχώρηση της

στην αντιστροφή της ανοδικής τάσης της

απασχόλησης στις Επαγγελματικές, επιστη-

ανεργίας, η απασχόληση περιορίστηκε από

μονικές και τεχνικές δραστηριότητες (-19,6

έξι τρίμηνα συνεχούς αύξησης, κατά 1,1%

χιλ. άτομα ή -9,1%).

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 3.13 Εξέλιξη του Ποσοστού του Εργατικού Δυναμικού στο Σύνολο του Πληθυσμού και του Ποσοστού των Ανέργων στο σύνολο του Εργατικού Δυναμικού 54

30 28

26 24

22 20%

18 16

12 44

10 8

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Ποσοστό εργατικού δυναμικού στο σύνολό του πληθυσμού - ΕΛΛΑΔΑ - Aριστερή κλίμακα Ποσοστό ανέργων στο σύνολο του εργατικού δυναμικού - ΕΛΛΑΔΑ - Δεξιά κλίμακα Ποσοστό ανέργων στο σύνολο του εργατικού δυναμικού - EΖ-19 - Δεξιά κλίμακα

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ – Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, Eurostat

Μεσοπρόθεσμες εκτιμήσεις

τους οποίους η υποχώρηση της ανεργίας.

Όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενες

Λιανικού Εμπορίου έχει μεταστραφεί σε

εκθέσεις, η πτώση της ανεργίας στην

πτωτική. Επιπλέον, ήδη από το τρίτο

Ελλάδα από τo το δεύτερο τρίμηνο του

τρίμηνο του 2015, έχει ενισχυθεί ιδιαίτερα

2014 οφείλεται κυρίως στην ενίσχυση της

η συμβολή της Δημόσιας διοίκησης –

απασχόλησης πρωτίστως στον κλάδο του

άμυνας

Τουρισμού

στο

ασφάλισης, λόγω της ανάκλησης πέρυσι

τη

περίπου 7.500 απολύσεων που έγιναν τα

Χονδρικό

και –

Συγκεκριμένα, η τάση την απασχόληση του

δευτερευόντως

λιανικό

εμπόριο

και

το

υποχρεωτικής

κοινωνικής

προηγούμενα έτη, αλλά κυρίως, μέσω των

Μεταποίηση. Ωστόσο

2016

έχουν

προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας τα

σημειωθεί

οποία οργανώνονται από τον ΟΑΕΔ για

ορισμένες μεταβολές στους κλάδους από

ανέργους.

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 3.10 Πληθυσμός ηλικίας 15 ετών και άνω, κατά κατάσταση απασχόλησης (σε χιλ.)

Περίοδος Αναφοράς

Γενικό Σύνολο

Ποσοστό (%) του πληθυσμού

2005 2006 2007 2008 2009 2010

9.332,4 9.374,1 9.412,3 9.435,1 9.431,1 9.399,4

52,9 53,1 52,9 53,0 53,4 53,5

4.443,6 4.527,5 4.564,1 4.610,5 4.556,0 4.389,8

Ποσοστό (%) του εργατικού δυναμικού 90,0 91,0 91,6 92,3 90,4 87,3

A΄ τρίμ. 2011 Β΄ τρίμ. 2011 Γ΄ τρίμ. 2011 Δ΄ τρίμ. 2011

9.374,4 9.373,1 9.372,2 9.371,7

53,0 52,7 52,5 52,5

4.165,5 4.124,2 4.040,8 3.886,9

83,9 83,5 82,1 79,1

Απασχολούμενοι

Άνεργοι

Ποσοστό (%) του εργατικού δυναμικού

493,6 448,2 418,4 387,9 484,7 639,4

10,0 9,0 8,4 7,8 9,6 12,7

799,6 815,6 883,5 1.028,6

16,1 16,5 17,9 20,9

2011

9.372,9

52,7

4.054,4

82,2

881,8

17,9

A΄ τρίμ. 2012 Β΄ τρίμ. 2012 Γ΄ τρίμ. 2012 Δ΄ τρίμ. 2012

9.364,7 9.351,2 9.338,0 9.325,3

52,4 52,3 52,3 52,3

3.785,0 3.729,9 3.668,0 3.597,0

77,2 76,2 75,1 73,8

1.119,1 1.163,0 1.218,4 1.279,9

22,8 23,8 24,9 26,2

2012

9.344,8

52,3

3.695,0

75,6

1.195,1

24,4

A΄ τρίμ. 2013 Β΄ τρίμ. 2013 Γ΄ τρίμ. 2013 Δ΄ τρίμ. 2013

9.316,5 9.311,7 9.307,1 9.302,7

52,0 52,2 52,2 51,8

3.504,2 3.535,0 3.533,7 3.479,9

72,4 72,7 72,8 72,2

1.336,0 1.327,9 1.320,3 1.337,2

27,6 27,3 27,2 27,8

2013

9.309,5

52,1

3.513,2

72,5

1.330,4

27,5

A΄ τρίμ. 2014 B΄ τρίμ. 2014 Γ΄ τρίμ. 2014 Δ΄ τρίμ. 2014

9.295,8 9.286,6 9.277,5 9.268,5

51,9 51,9 51,9 51,6

3.483,7 3.539,1 3.586,9 3.535,3

72,2 73,4 74,5 73,9

1.342,3 1.280,1 1.229,4 1.245,9

27,8 26,6 25,5 26,1

2014

9.282,1

51,8

3.536,3

73,5

1.274,4

26,5

A΄ τρίμ. 2015 B΄ τρίμ. 2015 Γ΄ τρίμ. 2015 Δ΄ τρίμ. 2015

9.259,1 9.250,7 9.242,3 9.234,1

51,6 51,9 52,3 52,2

3.504,4 3.625,5 3.671,1 3.641,7

73,4 75,4 76,0 75,6

1.272,5 1.180,1 1.160,5 1.174,7

26,6 24,6 24,0 24,4

2015

9.246,6

52,0

3.610,7

75,1

1.197,0

24,9

A΄ τρίμ. 2016 B΄ τρίμ. 2016

9.226,3 9.217,2

52,0 52,2

3.606,3 3.702,6

75,1 76,9

1.195,1 1.112,1

24,9 23,1

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού

Ως αποτέλεσμα, το πρώτο εξάμηνο του

δρασηριότητας στα δημόσια έργα, κυρίως

2016, ο δημόσιος τομέας δημιούργησε

στους μεγάλους οδικούς άξονες.

περισσότερες

θέσεις

εργασίας

από

οποιονδήποτε άλλο τομέα. Επίσης, στις

συνεχιζόμενη

ισχυρή

αύξηση

της

δραστηριότητας στη Μεταποίηση και στην

Κατασκευές, τον τομέα με τη μεγαλύτερη

αρχή του τρίτου τριμήνου του 2016

υποχώρηση της απασχόλησης από το

(+9,2% ο δείκτης παραγωγής τον Ιούλιο),

2008, σημειώθηκε για πρώτη φορά έκτοτε

η διαφαινόμενη από τα στοιχεία του τζίρου

στο πρώτο εξάμηνο του 2016 άνοδος της

στον Τουρισμό αφομοίωση της σημαντικής

απασχόλησης επί δύο τρίμηνα. Αυτή η

ανόδου στον κύκλο εργασιών στα έτη

τάση αντανακλά την αναθέρμανση της 100

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

2013 – 2015, η ανοδική δυναμική στις

το 2016 (π.χ. περιφερειακά αεροδρόμια,

Κατασκευές, θα αποτελέσουν τις τάσεις οι

Ελληνικό), ενδεχομένως και από μια μικρή

οποίες θα στηρίξουν την άνοδο της

αναθέρμανση της οικιστικής οικοδομικής

απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα και κατά

δραστηριότητας, κατόπιν της – μάλλον -

το τρέχον εξάμηνο. Από την άλλη πλευρά,

οριστικοποίησης

η τονωτική επίδραση του δημόσιου τομέα

επιβαρύσεων σε αυτή τον περασμένο

σε αυτή θα μετριαστεί, ενδεχομένως και να

Μάιο. Τη δημιουργία θέσεων εργασίας και

σταματήσει, καθώς οι ωφελούμενοι των

την πραγματοποίηση επενδύσεων εκτιμά-

υλοποιούμενων σε αυτή την περίοδο

ται ότι θα ευνοήσουν οι επερχόμενες

προγραμμάτων κοινωφελούς χαρακτήρα

αλλαγές

μάλλον θα είναι λιγότεροι από ότι πέρυσι.

αγοράς εργασίας οι οποίες αποτελούν

Επιπλέον,

προααπαιτούμενα για την ολοκλήρωση της

οι

αλλαγές

στην

άμεση

στο

των

φορολογικών

ρυθμιστικό

δεύτερης

στις

ελεύθερων

Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής.

επαγγελματιών από 01/01/2017, με το Ν.

Ωστόσο οι αλλαγές στην άμεση φορολογία

4387/2016

και

θα

των

προκαλέσουν

ανακα-

τις

ασφαλιστικές

του

της

φορολογία και τις ασφαλιστικές εισφορές δραστηριότητες

αξιολόγησης

πλαίσιο

τρίτου

εισφορές

των

τατάξεις, με επιπτώσεις στην απασχόλησή

ελεύθερων επαγγελματιών από την αρχή

τους

στο

του 2017, τουλάχιστον σε πρώτη φάση θα

τελευταίο τρίμηνο του 2016 και στο πρώτο

επενεργήσουν αποτρεπτικά σε επενδύσεις

του 2017. Συνεκτιμώντας αυτές τις

και αρνητικά στην απασχόληση στους

επιδράσεις

απασχόληση,

κλάδους τους. Η σημαντική δημιουργία

αναμένεται επιβράδυνση της πτώσης

θέσεων απασχόλησης από προγράμματα

της ανεργίας στο δεύτερο εξάμηνο

του ΟΑΕΔ θα συνεχιστεί: σύμφωνα με το

του 2016. Στο σύνολο του τρέχοντος

Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού

έτους αυτή θα υποχωρήσει οριακά

για το 2017, για την προστασία των

κάτω από το 24%, περίπου μία

ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, μεταξύ

ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερα από

άλλων

πέρυσι.

πρόθεσμες ευκαιρίες απασχόλησης για

τουλάχιστον

προσωρινά,

στην

έργα. Συνεπώς, υφίστανται δυνατό-

τομέα με τη μεγαλύτερη συμβολή στην

τητες διατήρησης της ανεργίας σε

εξασθένιση της ανεργίας φέτος, μάλλον θα περαιτέρω

κάμψη

πτωτική

της.

ταχύτητα

αναμένεται στον κλάδο των Κατασκευών

επενδύσεις

θα σε

έχουν

εκκινήσει

ιδιωτικοποιήσεις

έτος

για το

παραπλήσια

τέταρτο 2017,

με

την

περυσινή. Ως αποτέλεσμα, αυτή θα

στο δεύτερο εξάμηνο του ερχόμενου όταν

τροχιά

συνεχόμενο

Ιδιαίτερη κλιμάκωση της απασχόλησης

έτους,

βραχυ-

απασχοληθούν 43.000 άνεργοι σε δημόσια

απασχόλησης στους κλάδους του ιδιωτικού

σε

δημιουργηθούν

52.000 μακροχρόνια ανέργους, ενώ θα

Σε ότι αφορά το 2017, η διεύρυνση της

οδηγήσει

θα

διαμορφωθεί

οι

από 22,5%.

–

παραχωρήσεις οι οποίες ολοκληρώθηκαν

101

ελαφρώς υψηλότερα

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία

βιομηχανικών επιχειρήσεων που προβλέπει

Ερευνών Οικονομικής Συγκυρίας του ΙΟΒΕ,

άνοδο της απασχόλησής του το προσεχές

κατά

–

χρονικό διάστημα διαμορφώνεται στο 6%

Σεπτεμβρίου 2016 σε σχέση με το

(από 9%), ενώ αυξάνεται στο 13% (από

τρίμηνο Απριλίου – Ιουνίου 2016,

10%), το ποσοστό εκείνων που αναμένουν

καταγράφεται

στις

πτώση στον αριθμό των θέσεων εργασίας

προβλέψεις για τις βραχυπρόθεσμες

τους. Η μεγάλη πλειονότητα των επιχει-

προοπτικές

σε

ρήσεων του τομέα (81%) προβλέπει εκ

όλους τους υπό εξέταση τομείς της

νέου σταθερότητα σε όρους απασχόλησης.

το

τρίμηνο

Ιουλίου

επιδείνωση

της

ελληνικής

απασχόλησης

οικονομίας.

Πιο

Στις

συγκεκριμένα:

προβλέψεις

απασχόληση

παρουσίασαν

16)

σε

κατά

όμως

σύγκριση

με

μονάδες το

ίδιο

2016, το 48% (από 33%) των επιχειρή-

μεταβολή να είναι εντονότερη στις

σεων του τομέα προβλέπουν λιγότερες

Κατασκευές και το Λιανικό εμπόριο. Σε περίοδο

μεγάλη

διάστημα του 2015. Το γ’ τρίμηνο του

όλους τους τομείς, με την αρνητική

ίδια

υποδηλώνουν

μονάδες,

υψηλότερα

συγκριτικά με το προηγούμενο, σε

την

σχετικές

οποίος και διαμορφώνεται στις -42 (από -

πτώση

κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους

με

οι

πτώση στο σχετικό μέσο δείκτη, ο

Οι δείκτες στις προβλέψεις για την

σχέση

Κατασκευές,

θέσεις εργασίας, ενώ διαμορφώνεται στο

του

προηγούμενου έτους, σημειώνεται αντί-

(από

17%)

το

ποσοστό

των

ερωτηθέντων που αναμένουν άνοδο της

θετα βελτίωση στις προβλέψεις όλων των

απασχόλησης.

τομέων, με εντονότερη εκείνη στο Λιανικό εμπόριο, τις Υπηρεσίες, αλλά και τις

Σε επίπεδο επιμέρους κλάδων, η μεγάλη

Κατασκευές. Τα σχετικά μέσα ισοζύγια

πτώση του σχετικού δείκτη στις Ιδιωτικές

προβλεπόμενης απασχόλησης παραμένουν

Κατασκευές (στις -35 από +10) συνο-

αρνητικά

σε

όλους

με

δεύεται από μείωση και στα Δημόσια Έργα

εξαίρεση

το

Λιανικό

όπου

(στις -45 από -28 μονάδες κατά μέσο όρο ο

διατηρείται

ακόμη

τους

τομείς,

εμπόριο,

θετικό

πρόσημο.

δείκτης).

Αναλυτικότερα:

Στις Υπηρεσίες, οι προβλέψεις για την απασχόληση χάνουν οριακά έδαφος

Στη Βιομηχανία, το μέσο αρνητικό ισοζύγιο

των

-2

μονάδων

σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο,

των

αντίθετα με το αντίστοιχο περσινό

προβλέψεων για την απασχόληση το

διάστημα, συγκριτικά με το οποίο

τρίμηνο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου σε

έχουν

σχέση με το τρίμηνο Απριλίου –

ισοζύγιο

Ιουνίου επιδεινώνεται κατά 5 μονάδες.

μονάδες.

-6

το

μονάδων

σχετικό του

ζόμενο τρίμηνο διαμορφώνεται στις -7

επίδοση, ο μέσος τριμηνιαίος δείκτης είναι κατά

των

Έτσι,

προηγούμενου τριμήνου, κατά το εξετα-

Σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή υψηλότερος

βελτιωθεί.

μονάδες. Από τις επιχειρήσεις του τομέα,

Το

το 19% (απο 20%) αναμένει εκ νέου

εξεταζόμενο τρίμηνο, το ποσοστό των 102

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

μείωση της απασχόλησης, με το ποσοστό

αντίστοιχη περυσινή (-16 μονάδες). Tο 3%

εκείνων

των επιχειρήσεων του τομέα αναμένει και

που

προβλέπουν

αύξηση

να

κινείται στο 11% (από 14%).

πάλι μείωση των θέσεων εργασίας, ενώ το 8% (από 27%) προβλέπει άνοδο της

Σε κλαδικό επίπεδο, η τάση είναι πτωτική

απασχόλησης,

σε όλους τους τομείς, με εξαίρεση τις

με

όσους

αναμένουν

σταθερότητα να εκφράζονται από το

Χερσαίες μεταφορές μέσω αγωγών, όπου

(89%) (από 70%) του συνόλου.

καταγράφεται σχετική σταθερότητα.

Στους επιμέρους εξεταζόμενους κλάδους

Ο δείκτης των προβλέψεων για την

κατά το γ’ τρίμηνο του 2016 σημειώνεται

απασχόληση στο Λιανικό Εμπόριο

πτώση του σχετικού ισοζυγίου σε όλους,

κινείται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα

με εξαίρεση τα Είδη οικιακού εξοπλισμού,

κατά το γ’ τρίμηνο του έτους σε σχέση με

όπου και καταγράφεται οριακή βελτίωση

το προηγούμενο, στις +5 (από +24)

στο σχετικό δείκτη.

μονάδες. Η επίδοση αυτή βρίσκεται σε ανώτερα επίπεδα σε σύγκριση με την

Διάγραμμα 3.14 Προβλέψεις για την απασχόληση (ισοζύγιο απαντήσεων  διαφορά θετικών – αρνητικών απαντήσεων)

Βιομηχανία

Κατασκευές

15 10 5 0 -5 -10 -15 -20 -25 -30 -35 -40

40 20 0 -20

-40

Πηγή: ΙΟΒΕ

103

Σεπ-14

Μαρ-15

Σεπ-15

Μαρ-16

Σεπ-16

Σεπ-14

Μαρ-15

Σεπ-15

Μαρ-16

Σεπ-16

Σεπ-13

Μαρ-14

Σεπ-12

Σεπ-13

Μαρ-14

Σεπ-12

Μαρ-13

-50

Μαρ-12

-80

Σεπ-11

-40

Σεπ-16

-60

Μαρ-16

-30

Σεπ-15

-40

Σεπ-14

-20

Μαρ-15

-20

Μαρ-14

-10

Σεπ-13

Μαρ-13

Σεπ-12

Σεπ-11

Μαρ-12

Σεπ-10

Μαρ-11

Υπηρεσίες

Σεπ-10

Λιανικό Εμπόριο

Μαρ-13

Σεπ-11

Μαρ-12

Μαρ-11

-80

Σεπ-10

Σεπ-16

Μαρ-16

Σεπ-15

Μαρ-15

Σεπ-14

Σεπ-13

Μαρ-14

Μαρ-13

Σεπ-12

Μαρ-12

Σεπ-11

Σεπ-10

Μαρ-11

-60

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

3.5

2015) και τα Αλκοολούχα ποτά - Καπνός

Τιμές Καταναλωτή

(+1,4%, από +2,1% πριν ένα χρόνο).

Πρόσφατες εξελίξεις Η αποπληθωριστική τάση συνεχίζεται στην Ελληνική οικονομία στο τρίτο τρίμηνο του

Διάγραμμα 3.15 Μέση μεταβολή ΓΔΤΚ στη ΓΔΤΚ (Ιανουάριος Αύγουστος, 2006-2016)

2016 για τέταρτη διαδοχική χρονιά, ωστόσο με χαμηλότερο ρυθμό από ότι ένα χρόνο

νωρίτερα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα

4% 3,3% 2,6% 3%

0% -1%

για το φυσικό αέριο που χρησιμοποιείται για βιομηχανική χρήση από τον Ιούνιο και έχει μετακιληθεί υπηρεσίες.

στα

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ, επεξεργασία ΙΟΒΕ

Ιανουαρίου – Αυγούστου του τρέχοντος

Εστιατόρια και τα Αλκοολούχα ποτά – Καπνό

έτους, σημειώθηκε αποπληθωρισμός περίπου

οφείλονται στη νέα αύξηση του ανώτερου

1%, έναντι αποπληθωρισμού 2,2% στο ίδιο

συντελεστή του ΦΠΑ, καθώς και στην

χρονικό διάστημα πέρυσι.

επιβολή ΕΦΚ στη μπύρα.

αφορά

τις

της

και

Οι υψηλότερες τιμές στα Ξενοδοχεία-Καφέ-

ότι

σύνολο

προϊόντα

περιόδου

Σε

Στο

τελικά

-2,2% 2016

και

2015

-3%

αλλά

2014

κατάργηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης

πετρελαίου,

2013

-2%

τιμή

2006

χαμηλή

-0,4% -1,2% -0,9%

2012

μείωση στο ΓΔΤΚ συνεχίζει να συντηρεί η

2011

1,8% στην αντίστοιχη περίοδο του 2015. Τη

1,0%

2010

– Αυγούστου φέτος, έναντι υποχώρησης

1,7%

2009

διαμορφώθηκε στο 1,0% στο δίμηνο Ιουλίου

3,6%

2008

Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΓΔΤΚ)

2007

πλέον πρόσφατα στοιχεία, η πτώση του

4,6% 4,5%

επιμέρους

κλαδικές

μεταβολές στο οκτάμηνο Ιανουαρίου

Όλοι οι υπόλοιποι κλάδοι παρουσιάζουν

εκτεταμένη μείωση τιμών, ωστόσο ηπιότερη

Αυγούστου του 2016, παρουσιάζεται άνοδος

από ότι το 2015, εκτός του κλάδου της

τιμών σε 4 από τις 12 κατηγορίες αγαθών και

υπόδησής. Ο τελευταίος εμφανίζει οριακά

υπηρεσιών που περιλαμβάνονται στο Γενικό

μεγαλύτερη μείωση τιμών από πέρυσι (3,6%

Δείκτη Τιμών.

έναντι 3,5%). Αναλυτικά, εκ νέου πτώση

Σε τροχιά ανόδου κατόπιν της περυσινής τους πτώσης βρέθηκαν οι δείκτες τιμών στην Υγεία (+2,5%, έναντι -1,4% το 2015), τα Ξενοδοχεία-Καφέ-Εστιατόρια (+2,6%, από 0,3% πέρυσι) και οι Επικοινωνίες (+0,3%, από -0,05% το 2015). Με ανοδικούς αλλά μικρότερους από πέρυσι ρυθμούς συνεχίζουν να κινούνται οι τιμές σε Διατροφή – Μη αλκοολούχα ποτά (+0,4% έναντι 1,1% το 104

τιμών σημειώθηκε στο οκτάμηνο Ιανουαρίου – Αυγούστου του τρέχοντος έτους στη Στέγαση, κατά 4,5% (έναντι -7,1% το 2015), τις Μεταφορές κατά 4% (όσο και πριν ένα χρόνο, -4,3%) και την Αναψυχή (1,5% σε αμφότερα τα έτη). Ακολουθούν σε κάμψη τιμών η Εκπαίδευση, με 1,3% (από 3,2% του 2015) και τα Διαρκή αγαθά, με ρυθμό -0,2% από -2,2% ένα χρόνο νωρίτερα. Η πλέον εκτεταμένη κάμψη τιμών στη Στέγαση και τις

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Μεταφορές, αντανακλά τις επιδράσεις της

Πορτογαλία (0,5%), η Αυστρία (0,8%) και η

χαμηλής

Μάλτα

τιμής

πετρελαίου

και

της

κατάργησης του ειδικού φόρου κατανάλωσης

(1,0%).

Εξέλιξη ΓΔΤΚ στην Ελλάδα (ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές) 6% 5% 4% 3% 2% % 1% 0% -1% -2% -3%

θετική

Διάγραμμα 3.17 Εξέλιξη ΕνΔΤΚ στην Ελλάδα και στην Ευρωζώνη19 (ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές) 4% 3% 2% 1%

Αυγ. 2010 Ιαν. 2011 Ιουν. 2011 Νοε. 2011 Απρ. 2012 Σεπτ. 2012 Φεβ. 2013 Ιουλ. 2013 Δεκ. 2013 Μαι. 2014 Οκτ. 2014 Μαρ. 2015 Αυγ. 2015 Ιαν. 2016 Ιουν. 2016

ΓΔΤΚ ΑΠΌ ΕΛΣΤΑΤ

καταναλωτή

(Εν.ΔΤΚ)

-2%

δείκτης

τιμών

στην

Ελλάδα

2011 2011 2012 2012 2012 2012 2013 2013 2013 2013 2014 2014 2014 2014 2015 2015 2015 2015 2016 2016 2016

-4%

Αυγ. Νοε. Φεβ. Μαι. Αυγ. Νοε. Φεβ. Μαι. Αυγ. Νοε. Φεβ. Μαι. Αυγ. Νοε. Φεβ. Μαι. Αυγ. Νοε. Φεβ. Μαι. Αυγ.

εναρμονισμένος

-1%

-3%

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ, επεξεργασία ΙΟΒΕ

μεγαλύτερη

μεταβολή σημειώνεται στο Βέλγιο (1,7%).

για το φυσικό αέριο βιομηχανικής χρήσης. Διάγραμμα 3.16

παρουσίασε οριακή μείωση στο οκτάμηνο

Ευρωζώνη-19

Ελλάδα

του 2016, κατά 0,06% έναντι υποχώρησης κατά 1,6% στο αντίστοιχο χρονικό διάστημα πέρυσι. Σε επίπεδο Ευρωζώνης-19, η Ελλάδα κατατάσσεται στο σύνολο των χωρών με μικρή μεταβολή του Εν.ΔΤΚ. Σε αυτές συγκαταλέγονται η Ολλανδία (-0,01%), η Γερμανία (0,11%), η Γαλλία (0,15%) , η Φιλανδία (0,22%), η Ιταλία (-0,15%) και η Ιρλανδία (-0,17%).

Ισπανία (-0,8%), η Σλοβακία (-0,6%), η Σλοβενία (-0,5%), η Λετονία (-0,5%) και το (-0,4%).

Σύμφωνα

με

τα

τελευταία

στοιχεία,

Γενικός

διαθέσιμα

Δείκτης

Τιμών

Παραγωγού (ΓΔΤΠ), εγχώριας και εξωτερικής αγοράς συνολικά, υποχώρησε κατά 8,4%, στην περίοδο Ιανουαρίου - Αυγούστου του τρέχοντος έτους. Η μείωση αυτή είναι η μεγαλύτερη της τελευταίας δεκαετίας για τη

Ήπιες αρνητικές μεταβολές παρουσιάζουν η

Λουξεμβούργο

Πηγή: Eurostat, επεξεργασία ΙΟΒΕ

Τη

μεγαλύτερη

υποχώρηση τιμών παρουσιάζει για ακόμα μία φορά η Κύπρος (-1,6%). Στην ομάδα των χωρών που παρουσιάζουν ήπια θετική μεταβολή συγκαταλέγονται η Εσθονία (0,4%), η Λιθουανία (0,5%), η

συγκεκριμένη περίοδο του έτους. Η δεύτερη μεγαλύτερη υποχώρηση σημειώθηκε το 2009 (-7,9%). Αναλυτικά, στους επιμέρους κλάδους οι ισχυρότερες πτωτικές κινήσεις στο πρώτο οκτάμηνο

του

2016

σημειώθηκαν

στα

Προϊόντα οπτάνθρακα & διύλισης πετρελαίου (-27%), στο ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικό αέριο (-9,8%), λόγω της κατάργησης του 105

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

ειδικού φόρου κατανάλωσης για το φυσικό

Διάγραμμα 3.18

αέριο βιομηχανικής χρήσης, στον Ηλεκτρικό

Ετήσια εξέλιξη μέσου ΓΔΤΠ Ιουλίου - Αυγούστου στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία (ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)

εξοπλισμό (-7,1%) και στα Βασικά μέταλλα (6,8%). Μικρότερες αρνητικές μεταβολές σημειώθηκαν

μεταξύ

άλλων

στο

αργό

15%

12,5%

πετρέλαιο, στο χαρτί, στο δέρμα, στα χημικά προϊόντα, στα προϊόντα από ελαστικό, στα είδη ένδυσης και στα βασικά φαρμακευτικά

10% 8,3%

προϊόντα.

5% 2,1%

τιμής

παρουσίασαν τα Προϊόντα άνθρακα - λιγνίτη

και τα Προϊόντα καπνού (κατά 7,8% και μεταβολές

-5%

σημειώθηκαν επίσης στα λοιπά μεταποιημένα

2012

προϊόντα, στα μηχανοκίνητα οχήματα και

-8,5%

2011

-10%

2010

ύλες, στα ποτά, στα λοιπά μεταποιημένα

-6,3% -7,9%

2006

προϊόντα, στα μεταλλεύματα, στις υφαντικές

2009

θετικές

2008

Μικρές

2007

7,7%).

-0,7% -0,8%

γενικότερα στις υπηρεσίες.

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ, επεξεργασία ΙΟΒΕ

Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία

Μεσοπρόθεσμες εκτιμήσεις

(Ιούλιος 2016), σημειώνεται μικρή μείωση του δείκτη τιμών εισαγωγών στην Ελλάδα από την αρχή του έτους, κατά 6,67%. Αρνητικά κινείται ο δείκτης σε όλες τις χώρες της

Ευρωζώνης,

συνεχίζοντας

να

αντικατοπτρίζει την επίδραση των χαμηλών τιμών πετρελαίου. Η μεγαλύτερη υποχώρηση παρουσιάζεται Ακολουθούν,

στη η

Λετονία

Λιθουανία

(-8,84%). (-8,74%),η

Ολλανδία (-6,9%) η Σλοβακία (-6,1%). Έπονται η Γαλλία (-5,87%), η Ισπανία (5,7%) , η Ιταλία (-5,4%), η η Γερμανία (5,08%), , η Εσθονία (-4,18%) και η Σλοβενία (-2,2%).. Από τις παραπάνω μεταβολές τιμών εισαγόμενων προϊόντων στις χώρες της

Ευρωζώνης

παρουσιάζει

την

προκύπτει τέταρτη

υποχώρηση μεταξύ αυτών.

106

ότι

Ελλάδα

υψηλότερη

2016

μεταβολή

2015

θετική

2014

μεγαλύτερη

2013

Τη

7,9% 7,0% 5,5%

Παρά τη διαφαινόμενη από τα πρώτα διαθέσιμα στοιχεία άνοδο της κατανάλωσης στο τρίτο τρίμηνο και την αύξηση του ΦΠΑ, ο

αποπληθωρισμός

δεν

εξασθενεί.

συνέχιση του αποπληθωρισμού στο τρίτο τρίμηνο με τον ίδιο ρυθμό, παρά την αύξηση από την 1η Ιουνίου του βασικού συντελεστή ΦΠΑ, την κατάργηση της έκπτωσης του ΦΠΑ σε 9 νησιά, αντανακλά την παραμένουσα χαμηλή ζήτηση. Καθώς η μοναδική αύξηση φόρου που έχει προγραμματιστεί έως το τέλος του 2016 είναι αύξηση του ΕΦΚ στο πετρέλαιο

θέρμανσης,

δεν

προβλέπεται

ανακοπή της αποπληθωριστικής τάσης σε αυτή την περίοδο. Άλλωστε, οι χαμηλές διεθνείς τιμές του πετρελαίου, που οδήγησαν κατά κύριο λόγο στον αποπληθωρισμό, δεν φαίνεται να ανέρχονται άμεσα μετά την πρόσφατη

απόφαση

Ενεργειακού

Φόρουμ

του για

Διεθνούς

μείωση

της

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

ημερήσιας παραγωγής πετρελαίου. Δεδομένου ότι στο τελευταίο τετράμηνο του 2015 η πτώση των τιμών είχε καμφθεί, το επίπεδο του Γενικού Δείκτη Τιμών είναι σχετικά υψηλότερο από τους προηγούμενους μήνες, ευνοώντας

μια

μικρή

κλιμάκωση

του

αποπληθωρισμού ένα χρόνο μετά. Κατόπιν αυτής, η πτώση τιμών στο σύνολο του 2016 θα διαμορφωθεί στο 1,1%, 0,6 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα από

Σημαντική πληροφόρηση για την εξέλιξη των τιμών το επόμενο διάστημα παρέχουν και τα αποτελέσματα των μηνιαίων ερευνών οικονομικής συγκυρίας του ΙΟΒΕ, τα οποία συνιστούν πρόδρομες ενδείξεις για την εξέλιξή τους από την πλευρά της προσφοράς. Οι τάσεις στις προβλέψεις μεταβολών των τιμών είναι μικτές κατά το τρίτο τρίμηνο

του

2016

έναντι

του

πέρυσι.

προηγούμενου τριμήνου, με τα σχετικά

Ο βασικός παράγοντας που συντήρησε τον

στην

αποπληθωρισμό στην ελληνική οικονομία το

πρόσημα,

2016, η πτώση των τιμών του πετρελαίου,

αποπληθωριστική τάση της τελευταίας

πιθανότατα δεν θα συνεχίσει να υφίσταται

εξαετίας. Συγκεκριμένα, το ισοζύγιο τιμών

στο επόμενο έτος. Η πρόσφατη απόφαση για

το εξεταζόμενο τρίμηνο αυξάνεται οριακά σε

μείωση της διεθνούς πετρελαϊκής παραγωγής

σύγκριση με το αμέσως προηγούμενο στις

θα οδηγήσει σε άνοδο των τιμών στη

Ιδιωτικές Κατασκευές και τις Υπηρεσίες, ενώ

διάρκειά του. Ανασχετικά στη συνέχιση του

μειώνεται

αποπληθωρισμού αναμένεται να επενεργή-

περισσότερο στο Λιανικό Εμπόριο, το οποίο

σουν και οι νέοι έμμεσοι φόροι ή οι αυξήσεις

είναι και ο μόνος τομέας με θετικό ισοζύγιο

ήδη

προβλέπεται να

και κατά το τρέχον τρίμηνο. Ως προς την

εφαρμοστούν από την 1η Ιανουαρίου του

αντίστοιχη περυσινή περίοδο, οι προσδοκίες

2017 (αύξηση ΕΦΚ στο πετρέλαιο και στο

για την εξέλιξη των τιμών καταγράφουν

υγραέριο κίνησης, επιβολή τέλους στους

αρνητική μεταβολή στη Βιομηχανία και το

συνδρομητές σταθερής τηλεφωνίας, αύξηση

λιανεμπόριο. Αναλυτικότερα:

ισοζύγια να συνεχίζουν να λαμβάνουν

υπαρχόντων,

που

του φόρου κατανάλωσης στον καπνό και τα τσιγάρα, επιβολή φόρου στην εισαγωγή καφέ).

ενίσχυση

της

καταναλωτικής

ζήτησης, κυρίως από τη διεύρυνση της απασχόλησης και όχι από την αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος, το οποίο θα περιοριστεί από την άνοδο της άμεσης φορολογίας και τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές σε σύγκριση με φέτος, επίσης θα αποτρέψει μια νέα πτώση τιμών στην ελληνική

οικονομία.

άνοδος

του

Γενικού

προβλεπόμενη Δείκτη

Τιμών

Καταναλωτή το 2017 αναμένεται να είναι της τάξης του 1,3%.

πλειονότητά

τους

αρνητικά

διατηρώντας

οριακά

στη

την

Βιομηχανία

και

Στη Βιομηχανία, οι προβλέψεις της πορείας των τιμών το γ’ τρίμηνο του έτους

διαμορφώνονται

οριακά

χαμηλότερα σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο, με το σχετικό αρνητικό δείκτη να διαμορφώνεται στις -3 μονάδες, κατά 6 μονάδες ανώτερα σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό τρίμηνο. Από τις επιχειρήσεις του τομέα, το 9% (από 10%) κατά μέσο όρο προβλέπει μείωση τιμών το επόμενο διάστημα, με το 85% (από 83%) να αναμένει σταθερότητα και το 6-7% εκ νέου αύξησή τους. 107

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Στο Λιανικό Εμπόριο, ο δείκτης των +16

επίπεδο σε σχέση με την αντίστοιχη μέση

μονάδων των τιμών των επιχειρήσεων

περυσινή του επίδοση (-13 μον.). Το τρέχον

του

τρίμηνο,

τομέα

κατά

το

προηγούμενο

το

11%

(από

12%)

των

τρίμηνο υποχωρεί κατά το ήμισυ (από

επιχειρήσεων του κλάδου αναμένει εκ νέου

+3 μον. το αντίστοιχο περυσινό τρίμηνο). Το

μείωση τιμών και το 8% προβλέπει εκ νέου

τρέχον τρίμηνο, από τις επιχειρήσεις του

άνοδο.

τομέα, ένα 8% (από 6%) αναμένει πτώση τιμών βραχυπρόθεσμα, ενώ μειώνεται στο 16%

(από

21%)

το

ποσοστό

όσων

προβλέπουν άνοδό τους, με το υπόλοιπο 76% (από 73%) να αναμένει σταθερότητα. Στους επιμέρους κλάδους του λιανεμπορίου, οι μεταβολές στις προβλέψεις των τιμών το γ’ τρίμηνο του έτους, σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο είναι πτωτικές σε όλους εξ’ αυτών, με εξαίρεση τα Πολυκαταστήματα, όπου και σημειώνεται σταθερότητα. Ο

μέσος

δείκτης

πρόβλεψης

Στους επιμέρους εξεταζόμενους κλάδους, ο σχετικός

δείκτης

Ενδιάμεσους νισμούς,

τις

αυξάνεται

στους

χρηματοπιστωτικούς Διάφορες

οργα-

επιχειρηματικές

δραστηριότητες και την Πληροφορική. Τέλος,

στον

Κατασκευών, τιμών

του

τομέα το

των

Ιδιωτικών

αρνητικό

προηγούμενου

ισοζύγιο τριμήνου

περιορίζεται κατά 2 μονάδες, στις -19, επίσης υψηλότερα κατά 2 μονάδες και σε σχέση με τα αντίστοιχα περσινά επίπεδα. Το

της

23% των επιχειρήσεων του τομέα προβλέπει

μεταβολής των τιμών στις Υπηρεσίες το

υποχώρηση των τιμών του κλάδου, ενώ το

εξεταζόμενο τρίμηνο αυξάνεται οριακά

ποσοστό εκείνων που αναμένουν άνοδο είναι

σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο,

οριακό κινείται στο 3% (από 2%).

κινούμενος στις -3 μονάδες, σε υψηλότερο

108

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 3.19 Προβλέψεις για εξέλιξη τιμών στο επόμενο τρίμηνο (ισοζύγιο απαντήσεων = διαφορά θετικών – αρνητικών απαντήσεων)

Βιομηχανία

Ιδιωτικές Κατασκευές

Σεπ-16 Σεπ-16

Σεπ-15 Σεπ-15

Μαρ-16

Μαρ-15 Μαρ-15

Μαρ-16

Σεπ-14

Μαρ-14

Σεπ-14

Λιανικό Εμπόριο

Σεπ-13

Σεπ-16

Μαρ-16

Σεπ-15

Μαρ-15

Σεπ-14

Μαρ-14

Σεπ-13

Μαρ-13

Σεπ-12

Μαρ-12

Σεπ-11

Σεπ-10

Μαρ-11

-20

Σεπ-12

-15

Μαρ-13

-10

Σεπ-11

0 -5

Μαρ-12

Μαρ-11

20 10 0 -10 -20 -30 -40 -50 -60 -70 -80

Σεπ-10

Υπηρεσίες

Μαρ-14

Σεπ-13

Σεπ-12

Μαρ-13

Σεπ-11

Μαρ-12

Μαρ-11

Σεπ-10

Σεπ-16

Μαρ-16

Σεπ-15

Μαρ-15

Σεπ-14

Μαρ-14

Σεπ-13

Μαρ-13

Σεπ-12

Μαρ-12

Σεπ-11

Σεπ-10

10 5 0 -5 -10 -15 -20 -25 -30 -35 -40 -45

Μαρ-11

50 40 30 20 10 0 -10 -20 -30 -40

Πηγή: IOBE

3.6

Ισοζύγιο Πληρωμών

Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών

2015. Έτσι, διαμορφώθηκε στα €1,1 δισεκ., έναντι €1,4 δισεκ. ένα χρόνο νωρίτερα. Η σημαντική υποχώρηση του πλεονάσματος στο

Ισοζύγιο από

Υπηρεσιών τη

υπεραντι-

Στο πρώτο επτάμηνο του 2016, το έλλειμμα

σταθμίστηκε

συρρίκνωση

του

στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών

ελλείμματος του Ισοζυγίου Αγαθών αλλά και

(ΙΤΣ)13 συρρικνώθηκε κατά 22,3%, σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 13

Από τον Ιανουάριο του 2013, η κατάρτιση του ισοζυγίου αγαθών βασίζεται στα στοιχεία εξωτερικού εμπορίου της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), αντί των στοιχείων διακανονισμού τραπεζικών συναλλαγών (settlements data) τα οποία χρησιμοποιούνταν έως και το Δεκέμβριο του 2012. Επίσης, από τον Ιανουάριο του 2015 το Ισοζύγιο Πληρωμών για την Ελλάδα καταρτίζεται με βάση τη μεθοδολογία της 6ης έκδοσης του Εγχειριδίου Ισοζυγίου Πληρωμών (BPM6), το

οποίο δημοσιεύεται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις αλλαγές που επέρχονται στο Ισοζύγιο:

Τράπεζα της Ελλάδος http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Bank/News/PressReleas es/DispItem.aspx?Item_ID=4930&List_ID=1af869f3-57fb4de6-b9ae-bdfd83c66c95&Filter_by=DT

109

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

από την αύξηση του πλεονάσματος των

εκατ., παραμένοντας κοντά στα €1,2 εκατ.,

Πρωτογενών Εισοδημάτων.

ενώ οι πληρωμές για μεταφορές μειώθηκαν

Το

έλλειμμα

στο

Ισοζύγιο

Αγαθών

μειώθηκε στα €9,6 δισεκ., από €10,2 δισεκ. το 2015. Οι εξαγωγές διαμορφώθηκαν στα

αισθητά, κατά 32,5% στα €2,5 δισεκ. Οι πληρωμές για λοιπές υπηρεσίες μειώθηκαν κατά 22,6%, στα €1,8 δισεκ.

€13,8 δισεκ., σημειώνοντας υποχώρηση

To πλεόνασμα στο Ισοζύγιο Πρωτογενών

κατά 7,2% (-€1,1 δισεκ.)14, με τη μείωση να

Εισοδημάτων διαμορφώθηκε στα €930

αφορά κυρίως στις εξαγωγές καυσίμων, κατά

εκατ. στο επτάμηνο του 2016, έναντι €44

€829 εκατ. Οι εισαγωγές υποχώρησαν στα

εκατ. το 2015, κυρίως λόγω της μείωσης των

€23,3 δισεκ., (-€1,7 δισεκ.) με την κάμψη να

πληρωμών, κατά 20,5% (-€774 εκατ.). Οι

προέρχεται και πάλι από τα καύσιμα, της

εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 2,9% (+€112

τάξης των €1,9 δισεκ. Το έλλειμμα του

εκατ.). Πιο αναλυτικά, οι εισπράξεις από

Ισοζυγίου Αγαθών χωρίς καύσιμα και

εργασία υποχώρησαν κατά 27,6%, στα €76

πλοία διογκώθηκε με ρυθμό 8,8% στο

εκατ.,

επτάμηνο και διαμορφώθηκε στα €8,1 δισεκ.,

σημείωσαν πτώση 7,2%, στα €1,5 δισεκ.,

καθώς οι εξαγωγές αγαθών περιορίστηκαν

ενώ

στα €10,5 δισεκ. (€10,7 δισεκ. το 2015), ενώ

(επιδοτήσεις και φόροι επί της παραγωγής),

οι εισαγωγές ενισχύθηκαν στα €18,7 δισεκ.

καταγράφηκε μείωση 7,2%, στα €2,4 δισεκ.

(€18,2 δισεκ. το 2015).

Οι

Το πλεόνασμα στο Ισοζύγιο Υπηρεσιών υποχώρησε στο επτάμηνο του 2016 κατά 17,5%, στα €7,6 δισεκ., έναντι €9,2 δισεκ. το 2015, καθώς η μείωση των εισπράξεων ήταν διπλάσια από τη μείωση των πληρωμών σε

τα

εισοδήματα

από

στα λοιπά πρωτογενή

πληρωμές

για

επενδύσεις εισοδήματα

εισοδήματα

εργασίας

μειώθηκαν κατά 57,0%, στα €131 εκατ., για εισοδήματα

από

επενδύσεις

μειώθηκαν

20,4%, στα €2,6 δισεκ., ενώ στα λοιπά πρωτογενή εισοδήματα, σημειώθηκε αύξηση κατά 31,9%, στα €269 εκατ.

απόλυτα μεγέθη. Οι συνολικές εισπράξεις

Το έλλειμμα στο Ισοζύγιο Δευτερογενών

διαμορφώθηκαν στα €13,1 δισεκ., μειωμένες

Εισοδημάτων περιορίστηκε στα €60 εκατ.,

κατά 20,1% (-€3,3 δισεκ.) σε σχέση με

έναντι €437 εκατ. το 2015. Οι εισπράξεις

πέρυσι, ενώ οι πληρωμές διαμορφώθηκαν

διαμορφώθηκαν εκ νέου στα €1,2 δισεκ.,

στα €5,5 δισεκ., υποχωρώντας κατά 23,6%

όμως οι πληρωμές μειώθηκαν στα €1,3

(-€1,7 δισεκ). Τα έσοδα από τουρισμό

δισεκ., έναντι €1,7 δισεκ. το 2015.

διαμορφώθηκαν στα €6,8 δισεκ., μειωμένα κατά 4,8%, ενώ οι εισπράξεις από μεταφορές υποχώρησαν σημαντικά, κατά 38% (-€2,6 δισεκ.) και από λοιπές υπηρεσίες κατά 14,3% (-€340 εκατ.). Οι πληρωμές στο ταξιδιωτικό

Ισοζύγιο Κεφαλαίων Το Ισοζύγιο Κεφαλαίων15, διαμορφώθηκε στα €642 εκατ., έναντι €609 εκατ. το 2015,

σκέλος ενισχύθηκαν ελαφρώς, κατά €33 14

Τα ποσά σε παρένθεση εκφράζουν την απόλυτη μεταβολή σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά.

Το ισοζύγιο κεφαλαίων απεικονίζει τις μεταβιβάσεις κεφαλαίου, δηλαδή τις μονομερείς εισπράξεις και πληρωμές μεταξύ κατοίκων και μη κατοίκων που συνδέονται με επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Οι 15

110

μεταβιβάσεις κεφαλαίου περιλαμβάνουν κυρίως ένα μέρος των μεταβιβάσεων (εισπράξεων) από τον κοινοτικό προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Γενική Κυβέρνηση (απολήψεις από τα διαρθρωτικά ταμεία – πλην του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου – και από το Ταμείο Συνοχής βάσει των ΚΠΣ).

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

με μείωση των εισπράξεωνστα €783 εκατ.,

αντανακλά

ενώ οι πληρωμές μειώθηκαν στα €141 εκατ.

δανειζόμενου

Τέλος,

το

Συναλλαγών

Ισοζύγιο και

σχέση

μιας

δανειστή

οικονομίας

με

το

εξωτερικό, διαμορφώθηκε ελλειμματικό, στα

Τρεχουσών

Κεφαλαίων

τη

€428 εκατ., έναντι ελλείμματος €768 εκατ. το

που

2015.

Διάγραμμα 3.20 Εισαγωγές-Εξαγωγές (Ιανουάριος – Ιούλιος) 2002-2016

36,2 19,3

20,9

24,1

25,1

40,0

30,4

29,5

30,5

29,9

28,0

27,8

28,5

40 25,1

23,3

6,8

6,7 -12,6

-14,1

7,8 -16,3

8,7 -16,4

10,3

-20,1

11,4

13,0

10,4

-19,1 -24,8

11,6

-18,9

13,9

14,9

16,0

15,6

14,8

13,8

-13,1

-11,8

-12,9

-10,2

-9,6

10 0

-16,0

-10 -20

-27,0

-30 -40 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Εμπορικό Ισοζύγιο

2010

2011

2012

Εξαγωγές αγαθών

2013

2014

2015

2016

Εισαγωγές αγαθών

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος - Επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ

Διάγραμμα 3.21 Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών & Κεφαλαίων (Ιανουάριος – Ιούλιος) 2002-2016 5 0,3 0 -5,1

δισεκ. €

-5

-5,1 -7,8

-8,2

-6,3 -10

-8,4

-9,5

-9,1 -10,1

-15,9 -19,1

-19,8

-20 -21,6

-25 2004

2005

-2,4

2013

2014

-0,4

-1,4

-1,1

2015

2016

-12,8

-13,5

-15,5

2003

-2,5

-0,8

-6,3

-15

2002

-0,5

2006

2007

-17,1

-15,5 -13,3 -16,3

-22,4 2008

2009

2010

2011

2012

Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών Δανειακές Ανάγκες Οικονομίας (Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών και Κεφαλαίων)

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος - Επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ

111

δισεκ. €

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Ισοζύγιο Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών Το

Αποτίμηση Οι

ισοζύγιο

χρηματοοικονομικών

συναλλαγών διαμορφώθηκε στα -€356 εκατ. στο επτάμηνο του 2016, έναντι -€539 εκατ. το 2015.

χώρες

της

Ευρωζώνης

αντιπροσωπεύουν το 25,6% των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών παγκοσμίως, ενώ το αντίστοιχο μερίδιό τους το 2009 ήταν 28,8% και το 2004 31,4%. Αυτή η πτώση των μεριδίων μπορεί να αποδοθεί σε πολλούς

Στους επιμέρους λογαριασμούς, οι καθαρές

παράγοντες, μερικοί εκ των οποίων είναι η

απαιτήσεις

άμεσες

δυναμική άνοδος αναπτυσσόμενων χωρών,

επενδύσεις μειώθηκαν κατά €1,5 εκατ., ενώ

όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία κ.ά. που

οι καθαρές υποχρεώσεις σε μη κατοίκους

κατέλαβαν

αυξήθηκαν κατά €134 εκατ.

διεθνές εμπόριο, η ενίσχυση της ισοτιμίας

των

κατοίκων

από

Στην κατηγορία των επενδύσεων χαρτοφυλακίου, οι απαιτήσεις των κατοίκων έναντι του εξωτερικού αυξήθηκαν κατά €5,2 δισεκ.,

καθώς

σημειώθηκε

σύμφωνα

αύξηση

των

με

την

ΤτΕ,

τοποθετήσεων

κατοίκων σε ομόλογα και έντοκα γραμμάτια κατά €6,5 δισεκ., με ταυτόχρονη μείωση των επενδύσεων σε μετοχές κατά €1,5 δισεκ. Οι υποχρεώσεις σε μη κατοίκους μειώθηκαν κατά €2,3 δισεκ., λόγω της μείωσης των επενδύσεων σε ομόλογα και έντοκα γραμμάτια από μη κατοίκους. Στην κατηγορία των λοιπών επενδύσεων, οι απαιτήσεις από κατοίκους έναντι του εξωτερικού περιορίστηκαν κατά €8,8 δισεκ., με μείωση των καταθέσεων και repos κατοίκων στο εξωτερικό. Οι υποχρεώσεις επίσης μειώθηκαν κατά €2,0 δισεκ., με μείωση των καταθέσεων και repos μη κατοίκων στην Ελλάδα. Τέλος, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας διαμορφώθηκαν στα τέλη Ιουλίου του 2016 στα €6,9 δισεκ., από €5,1 δισεκ. το 2015, λόγω σημαντικής αύξησης του συναλλάγματος κατά €803 εκατ., και κατά €788 εκατ. του νομισματικού χρυσού.

του

ένα

ευρώ

εμπορικών

σημαντικό

μερίδιο

στο

έναντι

των

βασικότερων

εταίρων,

που

μείωσε

ανταγωνιστικότητα,

ενίσχυση

την του

πληθωρισμού αλλά και η αύξηση του εργατικού κόστους, ιδιαίτερα στην περίοδο μέχρι και το 2008-2009. Οι τρεις τελευταίοι παράγοντες αποτυπώνονται από κοινού στις Πραγματικές Σταθμισμένες Συναλλαγματικές Ισοτιμίες (ΠΣΣΙ - real effective exchange rates)

κάθε

χώρας.

πραγματική

σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία είναι ένα μέτρο της ανταγωνιστικότητας μιας χώρας, το οποίο λαμβάνει υπόψη του το κόστος εργασίας ή τις τιμές σε σχέση με τους κύριους ανταγωνιστές της στις διεθνείς αγορές, καθώς επίσης και τις σχετικές ονομαστικές ισοτιμίες. Μια αύξηση του δείκτη

ΠΣΣΙ

αντανακλά

απώλεια

ανταγωνιστικότητας. Η ΠΣΣΙ μπορεί να εκφραστεί σε σχέση με το μοναδιαίο κόστος εργασίας και τον δείκτη τιμών καταναλωτή. Αναλύοντας τα στοιχεία σχετικά με τη μεταβολή της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας

(2005=100),

αλλά

και

του

ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών για τις χώρες της Ευρωζώνης (ως ποσοστό του ΑΕΠ) την περίοδο 2002-2015, προκύπτει ότι στην περίοδο 2002-2008 παρόλο που σχεδόν σε όλες τις χώρες σημειώθηκε ανατίμηση,

112

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

εντούτοις εμφανίζονται μικτά αποτελέσματα

Σε κάθε περίπτωση, ενώ το 2009 10 χώρες

ως προς την εξέλιξη του ισοζυγίου αγαθών

εμφάνιζαν αρνητικό ισοζύγιο αγαθών, το

και υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με

2015

το διάγραμμα 3.20 για την περίοδο 2002-

υποχώρησε στις 5, από τις οποίες μάλιστα η

2008, βελτίωση του ισοζυγίου αγαθών και

Ελλάδα και η Λιθουανία εμφάνισαν οριακά

υπηρεσιών σημειώθηκε σε χώρες όπως η

αρνητικό

Γερμανία

την

υποτίμηση της ΠΣΣΙ μετά το 2009 επέτρεψε

όρους

τη βελτίωση του ισοζυγίου αγαθών και

πληθωρισμού). Η εξέλιξη αυτή οφείλεται από

υπηρεσιών, ενώ σημαντική επίδραση στη

τη σημαντική άνοδο των εξαγωγών τους

βελτίωση αυτή είχε η υποχώρηση του

κυρίως σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό, σε

εργατικού κόστους, όπως προκύπτει από τα

αναπτυσσόμενες

της

στοιχεία της ΠΣΣΙ σε όρους μοναδιαίου

ανάγκης εκβιομηχάνισής τους. Ωστόσο, μετά

κόστους εργασίας, καθώς σε 16 από τις 19

το 2009 παρατηρείται η ίδια τάση σε όλες τις

χώρες

χώρες, με εξαίρεση την Εσθονία και την

μεγαλύτερη σε εύρος πτώση της ισοτιμίας σε

Φινλανδία:

σε

όρους κόστους εργασίας την περίοδο 2009-

συνδυασμό με την κάμψη της ισοτιμίας

2015 σημειώθηκε στην Ιρλανδία, κατά 27%,

προκάλεσε σημαντική υποχώρηση της ΠΣΣΙ.

ενώ ακολούθησαν η Ελλάδα με 21,8%, η

Η πτώση της ΠΣΣΙ που επηρεάζει την

Ισπανία με 15%, η Κύπρος και η Πορτογαλία

ανταγωνιστικότητα και τις εξαγωγές, σε

με κάμψη 12,9% και 12,5% αντίστοιχα.

συνδυασμό

των

Επισημαίνεται ότι πρόκειται για τις πέντε

εισοδημάτων στις ευρωπαϊκές χώρες και τον

χώρες οι οποίες εφάρμοσαν πρόγραμμα

επακόλουθο περιορισμό των εισαγωγών,

οικονομικής

επέτρεψαν τη σημαντική βελτίωση του

παραπάνω χώρες μόνο σε Ιρλανδία και

ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών, σχεδόν σε

Κύπρο η μείωση του εργατικού κόστους

όλες τις χώρες και για αυτό καταγράφεται

μετακυλίθηκε επαρκώς στις τιμές (στο 60%),

αρνητική

και

με αποτέλεσμα να υποχωρεί και η ΠΣΣΙ σε

ισοζυγίου. Στην Ελλάδα, η βελτίωση της

όρους πληθωρισμού, ενώ στις υπόλοιπες

ΠΣΣΙ την περίοδο 2009-2015 έφτασε το

χώρες η διαφορά μεταξύ των δύο ισοτιμιών

7,7%, ενώ η αντίστοιχη βελτίωση στο

έφτασε

ισοζύγιο ήταν 8,9 ποσοστιαίες μονάδες του

επισημαίνεται ότι εκτός από το εργατικό

ΑΕΠ. Επισημαίνεται ότι σημαντικό τμήμα της

κόστος υπάρχουν και άλλοι παράγοντες οι

βελτίωσης του ισοζυγίου δεν προήλθε από τη

οποίοι επηρεάζουν τις τιμές, όπως το κόστος

διόρθωση

ενέργειας, οι τιμές πρώτων υλών κ.ά.

ανατίμηση

και

η της

ΠΣΣΙ

πτώση

σχέση

την

παρά (σε

οικονομίες,

με

στη

Ολλανδία,

των

λόγω

τιμών,

στασιμότητα

μεταξύ

ισοτιμίας

συναλλαγματική

ισοτιμία

αριθμός

ισοζύγιο.

σημειώθηκε

το

αυτών

Έτσι,

των

35%

σταδιακή

υποχώρησή

προσαρμογής.

40%.

χωρών

της.

Από

τις

Βεβαίως,

(ΠΣΣΙ) αλλά και από την υποχώρηση των εισοδημάτων, η οποία επέφερε μείωση των εισαγωγών, όπως προαναφέρθηκε.

113

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 3.22 Εισαγωγές-Εξαγωγές χωρίς καύσιμα και πλοία (Ιανουάριος – Ιούλιος) 2002-2016 40 27,1

16,7

21,2

18,2

19,9

27,9

22,3

30 22,3

21,2

19,1

17,3

16,9

17,8

18,2

18,6

9,8

10,7

10,5

-7,9

-7,5

5,7

8,1

6,8

6,6

6,4

8,9

8,8

8,3

10,0

9,9

-6,8

-7,4

0 -9,0

-11,0 -11,8

10,0

δισεκ. €

10 10,0

-13,0 -14,2 -14,6

-14,0

-8,1

-12,4

-10

-18,2 -17,9 -20

-30 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Εμπορικό Ισοζύγιο (χωρίς καύσιμα και πλοία)

Εξαγωγές αγαθών (χωρίς καύσιμα και πλοία)

Εισαγωγές αγαθών (χωρίς καύσιμα και πλοία)

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος - Επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ

Διάγραμμα 3.23 Μεταβολές ΠΣΣΙ (σε όρους πληθωρισμού) και Ισοζυγίου Αγαθών – Υπηρεσιών (% ΑΕΠ) 2002-2008

2009-2015

2,0

0,0 IT

FR LT

-2,0 LV -4,0

4,0

-6,0

BE IE

-8,0

-10,0 -5,0% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0%

14,0 12,0

CY ES

8,0

NL DE FR

4,0

LT BE

2,0

6,0

0,0 -2,0

FI -4,0

-20,0%

% Μεταβολή ΠΣΣΙ

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος - Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ

114

10,0

-15,0%

-10,0%

-5,0%

% Μεταβολή ΠΣΣΙ

0,0%

-6,0 5,0%

Μεταβλή Ισοζυγίου Αγαθών και Υπηρεισών (% ΑΕΠ) σε ποσοστιαίες μονάδες

16,0

Μεταβλή Ισοζυγίου Αγαθών και Υπηρεισών (% ΑΕΠ) σε ποσοστιαίες μονάδες

6,0

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 3.11 Ισοζύγιο Πληρωμών (εκατ. €) Ιανουάριος - Ιούλιος

ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ ( Ι.Α + Ι.Β + Ι.Γ + Ι.Δ ) ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ( I.Α + I.B) Ι.A ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ ( I.Α.1 - I.Α.2) ΙΣΟΖΥΓΙΟ καυσίμων ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ χωρίς καύσιμα ΙΣΟΖΥΓΙΟ πλοίων ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ χωρίς πλοία ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ χωρίς καύσιμα και πλοία I.A.1 Εξαγωγές αγαθών Καύσιμα Πλοία (πωλήσεις) Αγαθά χωρίς καύσιμα και πλοία I.A.2 Εισαγωγές αγαθών Καύσιμα Πλοία (αγορές) Αγαθά χωρίς καύσιμα και πλοία Ι.Β ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ( I.Β.1 - I.Β.2) I.B.1 Εισπράξεις Ταξιδιωτικό Μεταφορές Λοιπές υπηρεσίες I.B.2 Πληρωμές Ταξιδιωτικό Μεταφορές Λοιπές υπηρεσίες Ι.Γ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΡΩΤΟΓΕΝΩΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ (I.Γ.1 - I.Γ.2) I.Γ.1 Εισπράξεις Από εργασία (αμοιβές, μισθοί) Από επενδύσεις (τόκοι, μερίσματα, κέρδη) Λοιπά πρωτογενή εισοδήματα I.Γ.2 Πληρωμές Από εργασία (αμοιβές, μισθοί) Από επενδύσεις (τόκοι, μερίσματα, κέρδη) Λοιπά πρωτογενή εισοδήματα Ι.Δ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΩΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ (I.Δ.1 - I.Δ.2) I.Δ.1 Εισπράξεις Γενική κυβέρνηση Λοιποί τομείς I.Δ.2 Πληρωμές Γενική κυβέρνηση Λοιποί τομείς ΙΙ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ (II.1 - II.2) II.1 Εισπράξεις Γενική κυβέρνηση Λοιποί τομείς II.2 Πληρωμές Γενική κυβέρνηση Λοιποί τομείς ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ( Ι + ΙΙ) ΙII ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΧΡΗΜ/ΚΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ ( ΙII.Α+III.Β+ΙII.Γ+III.Δ ) ΙII.Α ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ * Απαιτήσεις Υποχρεώσεις ΙII.Β ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ * Απαιτήσεις Υποχρεώσεις ΙII.Γ ΛΟΙΠΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ * Απαιτήσεις Υποχρεώσεις (Δάνεια γενικής κυβέρνησης) III.Δ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΘΕΣΙΜΩΝ * * IV ΤΑΚΤΟΠΟΙΗΤΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ( Ι + ΙΙ - III + IV=0) ΥΨΟΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΘΕΣΙΜΩΝ * * * Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος I

2014 -2.394,0 -3.602,8 -12.919,3 -3.351,1 -9.568,2 -1.637,8 -11.281,5 -7.930,5 15.614,4 5.392,5 387,3 9.834,7 28.533,7 8.743,5 2.025,1 17.765,2 9.316,5 16.719,7 6.585,2 7.424,8 2.709,7 7.403,2 1.165,9 3.600,7 2.636,6 1.002,3 4.855,5 123,6 1.957,2 2.774,7 3.853,1 259,8 3.367,2 226,1 206,5 1.914,1 1.227,9 686,2 1.707,6 1.281,4 426,2 1.852,0 2.029,3 1.986,9 42,4 177,4 6,7 170,6 -542,1 1.358,3 -653,1 258,0 911,1 -3.779,3 4.604,5 8.383,9 5.305,7 -6.156,4 -11.462,1 6.866,2 485,0 1.900,3

2015 -1.376,6 -983,0 -10.211,9 -2.405,6 -7.806,3 -354,2 -9.857,7 -7.452,1 14.838,4 3.958,5 157,6 10.722,3 25.050,3 6.364,1 511,8 18.174,4 9.228,9 16.401,9 7.128,1 6.895,4 2.378,4 7.173,0 1.148,2 3.680,2 2.344,6 43,7 3.810,9 104,8 1.599,7 2.106,4 3.767,2 305,2 3.258,1 204,0 -437,3 1.238,3 702,1 536,2 1.675,6 1.155,8 519,8 608,8 820,2 786,9 33,2 211,4 3,6 207,8 -767,8 -539,3 423,5 236,7 -186,8 3.962,1 -2.969,4 -6.931,5 -4.825,0 21.507,9 26.332,8 413,4 -100,0 228,5

Ιούλιος

2016 -1.070,3 -1.940,8 -9.558,6 -1.348,6 -8.210,1 -104,1 -9.454,6 -8.106,0 13.776,4 3.129,6 114,2 10.532,6 23.335,0 4.478,1 218,2 18.638,6 7.617,9 13.098,1 6.782,5 4.277,4 2.038,2 5.480,2 1.181,2 2.483,3 1.815,7 930,4 3.923,4 75,6 1.485,3 2.362,5 2.993,0 130,7 2.593,6 268,8 -60,0 1.210,5 787,5 423,0 1.270,4 968,4 302,1 642,3 783,1 753,3 29,8 140,8 1,0 139,8 -428,0 -356,3 -1.681,8 -1.548,0 133,8 7.519,8 5.190,7 -2.329,0 -6.811,8 -8.835,4 -2.023,6 4.274,1 617,5 71,7

2014 1.308,9 1.235,6 -1.994,0 -726,1 -1.268,0 -83,1 -1.910,9 -1.184,9 2.459,7 806,5 30,4 1.622,8 4.453,7 1.532,6 113,5 2.807,6 3.229,6 4.366,0 2.774,2 1.172,1 419,6 1.136,4 197,2 538,9 400,3 60,6 625,1 20,8 284,7 319,6 564,5 47,2 497,7 19,5 12,7 205,5 106,5 98,9 192,8 110,7 82,1 10,1 25,6 17,5 8,1 15,5 0,5 15,0 1.319,0 1.280,5 -69,3 -1,6 67,7 766,2 1.304,3 538,1 613,5 -609,6 -1.223,2 881,0 -30,0 -38,5 5.032

2015 2.506,8 2.541,0 -633,7 -226,9 -406,8 0,0 -633,7 -406,8 2.237,8 565,8 0,0 1.672,0 2.871,4 792,7 0,0 2.078,7 3.174,7 3.640,2 2.956,8 470,7 212,7 465,5 182,2 208,4 75,0 -19,5 258,7 8,4 191,9 58,4 278,2 3,3 262,2 12,6 -14,7 75,1 19,5 55,6 89,8 71,6 18,2 2,4 2,7 0,4 2,3 0,3 0,0 0,3 2.509,2 2.076,1 158,2 75,7 -82,5 4.531,8 1.150,8 -3.381,0 -2.829,8 -1.717,3 1.112,6 5.009,1 216,0 -433,1 5.119

2016 1.433,1 1.758,7 -1.277,0 -234,2 -1.042,8 -21,4 -1.255,6 -1.021,4 2.171,8 500,8 6,6 1.664,4 3.448,8 735,0 28,0 2.685,8 3.035,7 3.921,4 2.853,2 683,0 385,2 885,7 243,3 359,2 283,2 -215,7 282,9 12,4 200,8 69,7 498,5 22,0 449,2 27,3 -110,0 91,0 23,2 67,8 201,0 154,7 46,3 -3,1 5,9 0,5 5,3 9,0 0,2 8,8 1.430,0 979,6 62,4 92,7 30,3 6.918,8 4.873,7 -2.045,1 -6.041,6 -3.578,6 2.463,0 -566,9 40,0 -450,4 6.904

* ( + ) αύξηση ( - ) μείωση - Σύμφωνα με τη νέα μεθοδολογία κατάρτισης του ισοζυγίου πληρωμών BPM6, η αύξηση των απαιτήσεων παρουσιάζεται με θετικό πρόσημο, ενώ η μείωση των απαιτήσεω με αρνητικό πρόσημο. Αντίστοιχα, η αύξηση των υποχρεώσεων εμφανίζεται με θετικό πρόσημο, ενώ η μείωση των υποχρεώσεων με αρνητικό πρόσημο. ** ( + ) αύξηση ( - ) μείωση - Σύμφωνα με τη νέα μεθοδολογία κατάρτισης του ισοζυγίου πληρωμών BPM6, η αύξηση των συν/κων διαθεσίμων παρουσιάζεται πλέον με θετικό πρόσημο, ενώ η μείωσ των συν/κων διαθεσίμων με αρνητικό πρόσημο. * * * Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα, σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, περιλαμβάνουν μόνο το νομισματικό χρυσό, τη "συναλλαγματική θέση" στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τα "ειδικά τραβηκτικά δικαιώματα" και τις απαιτήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος σε ξένο νόμισμα έναντι κατοίκων χωρών εκτός της ζώνης του ευρώ. Αντίθετα, δεν περιλαμβάνουν τις απαιτήσ σε ευρώ έναντι κατοίκων χωρών εκτός της ζώνης του ευρώ, τις απαιτήσεις σε συνάλλαγμα και σε ευρώ έναντι κατοίκων χωρών της ζώνης του ευρώ και τη συμμετοχή της Τράπεζας της Ελλάδος στο κεφάλαιο και στα συναλλαγματικά διαθέσιμα της ΕΚΤ.

115

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

4. Οικονομικές επιδράσεις από την ανάπτυξη της περιοχής του Ελληνικού16 4.1

Εισαγωγή

Βασική προϋπόθεση για να τεθεί η ελληνική οικονομία σε τροχιά σταθερής ανάπτυξης είναι η πραγματοποίηση σημαντικού όγκου επενδύσεων το συντομότερο δυνατό. Κρίσιμη συμβολή στο πλαίσιο αυτό έχει η υλοποίηση του προγράμματος αξιοποίησης της περιοχής του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού. Το πρόγραμμα έχει σαφείς αναπτυξιακούς στόχους, ενώ αναμένεται να έχει σημαντική θετική συμβολή και στη δημοσιονομική προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας. Το πρόγραμμα αξιοποίησης του Ελληνικού είναι ένα πολυδιάστατο έργο, στο οποίο, με βάση τον προτεινόμενο σχεδιασμό, φιλοξενούνται ποικίλες χρήσεις (κατοικία, τουρισμός – αναψυχή, εμπόριο, γραφεία, περίθαλψη, εκπαίδευση, αθλητισμός, πολιτισμός, πρότυπες αστικές υποδομές, πρόνοια και εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας). Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας για την αγορά των μετοχών της ΕΛΛΗΝΙΚΟ Α.Ε. από την Hellinikon Global I S.A., προβλέπεται η καταβολή €915 εκατ., τμηματικά, βάσει συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος που καλύπτει την περίοδο 2016-2026. Επιπλέον, η εκτέλεση του σχεδίου ανάπλασης προϋποθέτει τη διάθεση €7,2 δισεκ. για επενδύσεις μέσα σε μια 25ετή περίοδο αναφοράς. Η μελέτη εξετάζει τις οικονομικές επιδράσεις από την ανάπλαση του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού και του παράκτιου μετώπου του Αγ. Κοσμά σε όλη τη διάρκεια του επενδυτικού προγράμματος, με βάση τους όρους που προβλέπει η μεταβίβαση των μετοχών της Ελληνικό Α.Ε. στην Hellinikon Global I S.A. Η ανάλυση πραγματοποιείται σε δυο επίπεδα – επιδράσεις στην ευρύτερη περιοχή της ανάπλασης (μικροοικονομικές επιδράσεις) και επιδράσεις στο σύνολο της οικονομίας (μακροοικονομικές επιδράσεις). 4.2

Μικροοικονομικές επιδράσεις

Η επένδυση στην ανάπλαση της περιοχής του Ελληνικού οδηγεί στην ανάπτυξη αξιοσημείωτης οικονομικής δραστηριότητας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, τα έσοδα λειτουργίας που αναμένεται να δημιουργήσει η εκμετάλλευση των εγκαταστάσεων του Ελληνικού (κύκλος εργασιών) ανέρχονται σε €2,4 δισεκ. προς το τέλος της 25ετίας (το 2041), ενώ κατά μέσο όρο στη διάρκεια της περιόδου υπολογίζονται σε €1,4 δισεκ. ετησίως. Το μεγαλύτερο τμήμα των επιχειρηματικών εσόδων κατά την 25ετή περίοδο που εξετάζει η μελέτη αναμένεται να προέλθει από τη δραστηριότητα των εμπορικών κέντρων και των γραφείων (76%), ενώ σημαντικό μερίδιο προέρχεται από τις δραστηριότητες αναψυχής (12%), καθώς και από τη λειτουργία των ξενοδοχειακών μονάδων (7%). Άμεσα οφέλη θα προκύψουν και από τα δημοσιονομικά έσοδα του έργου, τα οποία δεν περιορίζονται στο τίμημα για τη μεταβίβαση των μετοχών, αλλά επεκτείνονται και σε πόρους 16

Το πλήρες κείμενο της μελέτης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του ΙΟΒΕ (http://iobe.gr/research_dtl.asp?RID=131).

117

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

από άμεση και έμμεση φορολόγηση της οικονομικής δραστηριότητας και του πλούτου που αναμένεται να δημιουργηθεί. Τα δημοσιονομικά έσοδα αυξάνονται προοδευτικά και αναμένεται να ανέλθουν σε €1,0 δισεκ. το 20ο έτος (€563 εκατ. κατά μέσο όρο στην 25ετία). Διάγραμμα 4.1:

εκατ. €

Εξέλιξη φορολογικών εσόδων την 25ετή περίοδο αναφοράς ανά πηγή 1.200 1.000 800 600

400 200 0 1o 2o 3o 4o 5o 6o 7o 8o 9o 10o 11o 12o 13o 14o 15o 16o 17o 18o 19o 20o 21o 22o 23o 24o 25o ΦΠΑ Ασφαλιστικές Εισφορές Φόρος Μεταβίβασης Εταιρική Φορολογία

Προσωπική Φορολόγηση

ΕΝΦΙΑ

Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ

Από τη δυνατότητα των υποδομών να προσελκύσουν επισκέπτες, οι οποίοι εναλλακτικά θα κατευθυνθούν σε προορισμούς εκτός της χώρας, κρίνεται εν τέλει σε μεγάλο βαθμό κατά πόσο τα παραπάνω μικροοικονομικά οφέλη από τη λειτουργία των εγκαταστάσεων θα συνεισφέρουν στην οικονομία στο σύνολό τους ή εν μέρει θα υποκαταστήσουν ήδη υφιστάμενη δραστηριότητα. Η ικανότητα δημιουργίας νέας ζήτησης δεν είναι εφικτό να προσδιοριστεί εκ των προτέρων, ωστόσο η ανάπτυξη εγκαταστάσεων, όπως σύγχρονο συνεδριακό κέντρο, υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης, καζίνο και μαρίνα, έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει μέρος του ανεκμετάλλευτου δυναμικού της χώρας στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού (όπως συνεδριακό, ιατρικό και city break) και με αυτό τον τρόπο να δημιουργήσει τη νέα ζήτηση που απαιτείται για να θεωρηθούν οι παραπάνω μικροοικονομικές επιδράσεις ως καθαρό όφελος για την εθνική οικονομία στο σύνολό τους. 4.3

Μακροοικονομικές επιδράσεις από την κατασκευή και λειτουργία του έργου

Σε μακροοικονομικό επίπεδο, η επενδυτική δραστηριότητα και οι συνέργειες που θα προκύψουν από την αξιοποίηση της περιοχής του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού οδηγούν σε ενίσχυση των υποδομών, της οικοδομικής δραστηριότητας και των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας, σε τόνωση των εισοδημάτων με ενδογενή, αλλά και αυτόνομη, μόνιμη άνοδο της ιδιωτικής κατανάλωσης, και τέλος σε θετική επίδραση στο ισοζύγιο πληρωμών από την ανάλογη εισροή ιδιωτικών κεφαλαίων.

118

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Διάγραμμα 4.2: Συνολική επίδραση στο ΑΕΠ παραγόντων προσφοράς και ζήτησης

ποσοστιαίες αποκλίσεις επιπέδων

2,5

2,0

1,5

1,0

0,5

0,0 2016

2020

2025 Παράγοντες ζήτησης

2030

2035

2040

Παράγοντες προσφοράς

Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ Σημείωση: Το αποτέλεσμα προκύπτει από τη σύγκριση του επιπέδου του ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας σε δυο σενάρια – με και χωρίς την επένδυση στο Ελληνικό.

Οι παράγοντες ζήτησης που συνδέονται με την κατασκευή και λειτουργία του έργου (εκτέλεση του επενδυτικού προγράμματος, δημιουργία εισοδημάτων από τη λειτουργία του έργου, ενίσχυση των τουριστικών εισπράξεων από το εξωτερικό) αναμένεται να επιφέρουν υψηλότερο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε όλη τη διάρκεια της κατασκευής του έργου. Στο τέλος της υπό εξέταση περιόδου (2016-2041), οι παράγοντες ζήτησης εκτιμάται ότι οδηγούν το ΑΕΠ της χώρας σε επίπεδο που θα είναι κατά €5,4 δισεκ. ή 1,7% υψηλότερο σε σύγκριση με το επίπεδο που θα έχει το ΑΕΠ εάν δεν πραγματοποιηθεί το έργο. Επιπλέον, οι παράγοντες προσφοράς που εκφράζονται από την άνοδο της παραγωγικότητας και της δυνητικής παραγωγικής ικανότητας της οικονομίας αναμένεται να ενισχύσουν το ΑΕΠ κατά €2,0 δισεκ. (+0,6%) το 2041. Συνολικά, η επένδυση στο Ελληνικό αναμένεται να οδηγήσει το ΑΕΠ σε σημαντικά υψηλότερο επίπεδο σε όλη την εξεταζόμενη περίοδο. Στο τέλος της περιόδου (το έτος 2041) το ΑΕΠ αναμένεται να είναι κατά €7,42 δισεκ. (2,4%) υψηλότερο από αυτό που θα είναι αν δεν πραγματοποιηθεί η επένδυση. Σε όρους απασχόλησης, ο αριθμός των εργαζομένων που αναμένεται να απασχοληθούν στις δραστηριότητες κατασκευής και λειτουργίας των εγκαταστάσεων του Μητροπολιτικού Πόλου Ελληνικού – Άγιου Κοσμά αυξάνεται διαχρονικά, καθώς τίθενται σε λειτουργία οι εγκαταστάσεις που προβλέπει το πρόγραμμα, ενώ συνεχίζεται η κατασκευαστική δραστηριότητα. Η απασχόληση στην περιοχή αναμένεται να ξεπεράσει τα 25 χιλ. άτομα στα μέσα της δεκαετίας του 2030, ενώ τα επόμενα έτη, με την ολοκλήρωση του κατασκευαστικού έργου, αλλά και με την πληρέστερη ανάπτυξη των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, 119

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

εκτιμάται ότι σε ετήσια βάση θα συντηρούνται περί τις 21 χιλ. θέσεις εργασίας. Λαμβάνοντας υπόψη τις ευρύτερες μακροοικονομικές αλληλεπιδράσεις, εκτιμάται ότι η επενέργεια της ανάπλασης στην απασχόληση στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας θα ξεπεράσει τις 90 χιλ. πρόσθετες θέσεις εργασίας το 2041, όπου 75 χιλ. προέρχονται από την επίδραση των παραγόντων ζήτησης και 15 χιλ. από την επίδραση των παραγόντων προσφοράς. 4.4

Αποτίμηση των επιδράσεων από την άμεση μείωση του δημοσίου χρέους

Η μεταβίβαση των μετοχών της Ελληνικό Α.Ε. στην Hellinikon Global I S.A. προσφέρει πόρους στο Ελληνικό Δημόσιο, οι οποίοι μπορεί να αξιοποιηθούν για την άμεση μείωση του δημοσίου χρέους (αγορά χρέους). Με τη μεταβίβαση αυτή αποφεύγεται η εφαρμογή ισοδύναμης περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής μείωσης του χρέους που αναγκαστικά θα έχει υφεσιακές επιπτώσεις στην οικονομία, δηλαδή απώλειες προϊόντος και θέσεων εργασίας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, με τη μεταβίβαση των μετοχών της Ελληνικό Α.Ε. στη Hellinikon Global I S.A. αποφεύγεται η απώλεια 10 χιλ. θέσεων εργασίας καθώς και μια υποχώρηση του ΑΕΠ έως κατά 0,2% (€0,3 δισεκ.) το πρώτο έτος εφαρμογής της συμφωνίας, από την ισοδύναμη περιοριστική δημοσιονομική πολιτική που θα έπρεπε να εφαρμοστεί για την κάλυψη του κενού που θα δημιουργηθεί στο επίπεδο του χρέους. Στη συνέχεια, καταγράφονται

μικρότερες,

αλλά

υπολογίσιμες

αρνητικές

επιδράσεις

σε

ορίζοντα

δεκαπενταετίας. Πίνακας 4.1: Επιδράσεις στην απασχόληση από τη μη μεταβίβαση των μετοχών της «Ελληνικό Α.Ε.» (ποσοστιαίες αποκλίσεις επιπέδων από τη βάση)

Έτη Δημόσια Κατανάλωση Δημόσιες Επενδύσεις Άμεσοι φόροι (φυσικά πρόσωπα) Φόροι Κατανάλωσης Φόροι στις Επιχειρήσεις Μέσος όρος

2016 -0,24 -0,27 -0,21 -0,22 -0,18 -0,22

2019 2021 2023 2026 2029 2031 -0,04 0,008 -0,03 -0,085 0,002 0,001 -0.11 -0,07 0,01 0,04 0,01 0,0 -0,11 -0,04 -0,01 -0,01 -0,001 0.0 -0,09 -0,03 -0,02 -0,01 -0,02 0,01 -0,08 -0,04 -0,03 -0,03 -0,01 0,0 -0,09 -0,04 -0,03 -0,01 -0,01 0,0

Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ Σημείωση: Το αποτέλεσμα προκύπτει από τη σύγκριση των βασικών μεγεθών της ελληνικής οικονομίας σε δυο σενάρια – με και χωρίς τη μεταβίβαση των μετοχών της «Ελληνικό Α.Ε.» στη «Hellinikon Global I S.A.».

Επομένως, το έργο του Ελληνικού αναμένεται να συμβάλει στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, στη δημοσιονομική προσαρμογή και στη μείωση του δημόσιου χρέους. Το έργο στο Ελληνικό, πέραν του ότι βελτιώνει το πρωτογενές πλεόνασμα, ενισχύει παράλληλα και το ονομαστικό ΑΕΠ - και οι δυο αυτοί παράγοντες δρουν προς την κατεύθυνση της μείωσης του λόγου του χρέους προς ΑΕΠ. Ειδικότερα, ο λόγος του χρέους προς ΑΕΠ εμφανίζει επιταχυνόμενη υποχώρηση στο σενάριο της πραγματοποίησης του έργου και είναι μειωμένος κατά 15 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ στο τέλος της περιόδου. 120

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

4.5

Συμπεράσματα

Η εισροή πόρων από το εξωτερικό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπτυξιακή πορεία της χώρας και την οριστική της έξοδο από την κρίση. Επομένως, εκείνο που απαιτείται τώρα είναι η ενίσχυση της αξιοπιστίας της χώρας ως ένας ασφαλής επενδυτικός προορισμός. Η μεταβίβαση των μετοχών της Ελληνικό Α.Ε. στην Hellinikon Global I S.A. και ακολούθως η αξιοποίηση της περιοχής μπορούν να συνδράμουν με καταλυτικό τρόπο προς αυτή την κατεύθυνση, στέλνοντας ένα ισχυρό σήμα ότι η Ελλάδα είναι ένας ασφαλής και ελκυστικός επενδυτικός πόλος. Η περιοχή του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού, λόγω του μεγέθους της έκτασης, του μήκους του παραλιακού μετώπου, αλλά και της εγγύτητάς της στο μητροπολιτικό κέντρο των Αθηνών, αποτελεί ένα ιδιαίτερα προνομιακό και σπάνιο περιουσιακό στοιχείο σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Η αξιοποίηση της περιοχής αναμένεται να έχει πολλαπλές θετικές επιδράσεις στην εγχώρια οικονομία και κοινωνία.

121

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

5. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ

123

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 1: Ρυθμός Μεταβολής του ΑΕΠ Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

2006 3,4 2,5 6,8 2,4 3,7 3,8 6,9 3,3 5,7 10,3 3,2 2,7 6,3 4,2 2,0 4,8 4,5 11,9 7,4 5,1 1,8 3,5 3,8 6,2 1,6 8,1 8,5 5,7 4,7 4,1

2007 3,6 3,4 7,7 2,4 3,3 0,8 5,5 3,1 3,3 7,7 3,1 2,6 5,5 3,8 1,5 5,2 4,9 10,0 11,1 8,4 4,0 3,7 0,4 7,2 2,5 6,9 10,8 6,9 3,4 5,2

2008 1,5 0,7 5,6 0,2 1,1 -0,7 2,7 0,5 -0,3 -5,4 0,5 -0,5 -2,2 1,1 -1,1 2,1 3,7 -3,6 2,6 -0,8 3,3 1,7 0,8 3,9 0,2 8,5 5,7 3,3 -0,6 0,7

Ετήσια στοιχεία (%) 2009 2010 2011 2012 -3,8 1,9 2,8 0,8 -2,3 2,7 1,8 0,2 -4,2 0,1 1,6 0,2 -2,9 2,0 2,1 0,2 -5,6 4,1 3,7 0,4 -5,1 1,6 1,2 -0,1 -4,8 2,3 2,0 -0,9 -4,4 2,1 1,8 -0,5 -4,3 -5,5 -9,1 -7,3 -14,7 2,5 7,6 5,2 -4,5 2,1 1,6 -0,9 -4,2 1,5 2,0 1,2 -5,6 0,4 2,6 0,2 -3,6 0,0 -1,0 -2,6 -5,5 1,7 0,6 -2,8 -7,4 -1,7 -0,3 -2,2 -2,0 1,4 0,4 -2,4 -14,3 -3,8 6,2 4,0 -14,8 1,6 6,0 3,8 -5,4 5,7 2,6 -0,8 -2,5 3,5 1,9 2,8 -3,8 1,4 1,7 -1,1 -6,6 0,7 1,8 -1,7 2,6 3,7 5,0 1,6 -3,0 1,9 -1,8 -4,0 -7,1 -0,8 1,1 0,6 -5,5 5,1 2,8 1,5 -7,8 1,2 0,6 -2,7 -5,2 6,0 2,7 -0,3 -8,3 3,0 2,6 -1,4

2013 0,3 0,0 1,3 0,7 0,3 -0,2 -0,5 0,2 -3,2 1,6 -0,3 2,2 1,4 -1,7 -1,7 -1,1 -5,9 3,0 3,5 4,3 4,1 -0,5 1,9 1,3 -1,1 3,5 1,4 -1,1 1,2 -0,8

2014 0,4 1,3 1,5 0,2 1,6 1,3 2,0 1,4 0,7 2,9 0,9 2,9 5,2 1,4 -0,3 -0,4 -2,5 2,4 3,0 4,1 3,7 1,0 3,7 3,3 0,9 3,0 2,5 3,0 2,3 -0,7

2015 0,9 1,4 3,0 1,3 1,7 1,2 4,2 2,0 -0,2 1,1 1,7 2,3 7,8 3,2 0,8 1,6 1,6 2,7 1,6 4,8 6,4 2,0 2,9 3,6 1,5 3,8 3,6 2,9 4,2 0,5

Πίνακας 2: Χρέος Γενικής Κυβέρνησης ως % του ΑΕΠ Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

2007 64,8 86,9 16,2 64,4 63,6 27,3 27,8 57,8 103,1 3,7 64,9 43,5 23,9 35,5 99,7 37,1 53,9 8,4 15,9 7,2 62,4 42,4 65,6 44,2 68,4 12,7 29,9 22,7 38,3 34

2008 68,5 92,4 13 68,1 65 33,4 28,7 61 109,4 4,5 68,5 51,7 42,4 39,4 102,3 38,9 45,1 18,7 14,6 14,4 62,7 54,5 71,6 46,6 71,7 13,2 28,2 21,6 36,8 32,7

2009 79,7 99,5 13,7 79 72,5 40,4 34,1 73 126,7 7 78,3 65,7 61,8 52,7 112,5 48 53,9 36,6 29 15,5 67,8 56,5 78 49,8 83,6 23,2 36 34,5 40,4 41,7

Ετήσια στοιχεία (%) 2010 2011 2012 82,4 82,2 81,6 99,6 102,2 104,1 15,5 15,3 17,6 81,7 85,2 89,6 81 78,4 79,7 42,9 46,4 45,6 38,2 39,9 44,7 78,4 81 83,8 146,2 172 159,4 6,6 5,9 9,5 83,8 86 89,3 76,6 81,8 85,3 86,8 109,3 120,2 60,1 69,5 85,4 115,3 116,4 123,2 57 63,7 69,2 56,3 65,8 79,3 47,5 42,8 41,4 36,2 37,2 39,8 19,6 19,2 22,1 67,6 69,8 67,6 59 61,7 66,4 80,6 80,8 78,3 53,3 54,4 54 96,2 111,4 126,2 29,9 34,2 37,4 40,8 43,3 51,9 38,2 46,4 53,7 37,6 36,9 37,2 47,1 48,5 52,9

2013 80,8 105,1 18 92,3 77,4 45 45,2 85,5 177 9,9 91,1 86,2 120 93,7 128,8 80,8 102,5 39,1 38,8 23,4 69,6 67,9 76,8 55,9 129 38 54,6 70,8 39,8 55,6

2014 84,2 106,7 27 95,6 74,9 45,1 42,7 86,8 178,6 10,4 92,1 88,2 107,5 99,3 132,3 85,1 108,2 40,6 40,7 23 68,3 68,2 76,2 50,4 130,2 39,9 53,5 80,8 44,9 59,3

2015 86,2 106 26,7 95,8 71,2 40,2 41,1 85,2 176,9 9,7 90,7 89,2 93,8 99,2 132,7 86,7 108,9 36,4 42,7 21,4 63,9 65,1 75,3 51,3 129 38,4 52,9 83,2 43,4 63,1

125

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Πίνακας 3: Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης ως % του ΑΕΠ Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία pΙσπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

2007 -1,3 0,1 1,1 -2,5 0,2 5,0 -0,7 -0,9 -6,7 2,7 -0,6 -3,0 0,3 2,0 -1,5 -2,4 3,2 -0,7 -0,8 4,2 -2,3 0,2 -5,1 -1,9 -3,0 -2,9 -1,9 -0,1 3,3 5,1

2008 -1,4 -1,1 1,6 -3,2 -0,2 3,2 -2,1 -2,5 -10,2 -2,7 -2,2 -5,1 -7,0 -4,4 -2,7 -2,7 0,9 -4,1 -3,1 3,3 -4,2 0,2 -3,6 -3,6 -3,8 -5,6 -2,3 -1,4 2,0 4,2

2009 -5,3 -5,4 -4,1 -7,2 -3,2 -2,8 -5,5 -6,7 -15,2 -2,2 -6,3 -10,8 -13,8 -11,0 -5,3 -5,8 -5,5 -9,1 -9,1 -0,5 -3,3 -5,4 -4,6 -7,3 -9,8 -9,1 -7,9 -5,9 -0,7 -2,5

Ετήσια στοιχεία (%) 2010 2011 2012 -4,4 -2,6 -2,2 -4,0 -4,1 -4,1 -3,2 -2,0 -0,6 -6,8 -5,1 -4,8 -4,2 -1,0 -0,1 -2,7 -2,1 -3,6 -4,4 -2,7 -4,0 -6,4 -4,5 -4,3 -11,2 -10,2 -8,8 0,2 1,2 -0,3 -6,2 -4,2 -3,7 -9,7 -7,7 -8,3 -32,3 -12,5 -8,0 -9,4 -9,5 -10,4 -4,2 -3,5 -3,0 -5,9 -7,8 -5,3 -4,8 -5,7 -5,8 -8,5 -3,4 -0,8 -6,9 -8,9 -3,1 -0,5 0,5 0,2 -3,2 -2,6 -3,6 -5,0 -4,3 -3,9 -4,5 -5,5 -2,3 -7,5 -4,9 -3,7 -11,2 -7,4 -5,7 -6,9 -5,4 -3,2 -7,5 -4,1 -4,2 -5,6 -6,6 -4,1 0,0 -0,1 -0,9 -2,6 -1,0 -2,1

2013 -1,3 -2,9 -0,8 -4,1 -0,1 -1,3 -1,3 -3,3 -12,4 -0,1 -3,0 -5,7 -5,7 -6,9 -2,9 -5,4 -4,9 -0,9 -2,6 0,7 -2,6 -2,4 -2,5 -4,0 -4,8 -2,2 -2,6 -15,0 -1,4 -2,5

2014 -2,7 -3,1 -5,4 -4,0 0,3 1,5 -1,9 -3,0 -3,6 0,8 -2,6 -5,6 -3,8 -5,9 -3,0 -5,5 -8,9 -1,6 -0,7 1,7 -2,0 -2,4 -2,3 -3,3 -7,2 -0,9 -2,7 -5,0 -1,6 -3,2

2015 -1,2 -2,6 -2,1 -3,5 0,7 -2,1 -0,4 -2,4 -7,2 0,4 -2,1 -4,4 -2,3 -5,1 -2,6 -3,2 -1,0 -1,3 -0,2 1,2 -1,5 -1,8 -2,0 -2,6 -4,4 -0,7 -3,0 -2,9 0,0 -2,7

Πίνακας 4: Ποσοστό Πληθυσμού στο Όριο της Φτώχειας ή του Κοινωνικού Αποκλεισμού Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνης (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

126

2006 17,8 21,5 61,3 18,8 20,2 16,7 18 : 29,3 22 22,1 23,7 23,3 24 25,9 : 25,4 42,2 35,9 16,5 19,5 16 31,4 39,5 25 : 26,7 17,1 16,3 17,1

2007 16,7 21,6 60,7 19 20,6 16,8 15,8 : 28,3 22 21,9 22,6 23,1 23,3 26 : 25,2 35,1 28,7 15,9 19,7 15,7 29,4 34,4 25 45,9 21,4 17,1 13,9 17,4

2008 20,6 20,8 44,8 18,5 20,1 16,3 15,3 : 28,1 21,8 21,7 23,2 23,7 23,8 25,5 : 23,3 34,2 28,3 15,5 20,1 14,9 28,2 30,5 26 44,2 20,6 18,5 14,9 17,4

Ετήσια στοιχεία (%) 2009 2010 2011 2012 19,1 18,9 19,2 18,5 20,2 20,8 21 21,6 46,2 49,2 49,1 49,3 18,5 19,2 19,3 19,1 20 19,7 19,9 19,6 17,6 18,3 18,9 17,5 14 14,4 15,3 15,4 : 23,8 24,3 24,7 27,6 27,7 31 34,6 23,4 21,7 23,1 23,4 21,6 22 22,9 23,3 22 23,2 22,7 24,1 25,7 27,3 29,4 30,0 24,7 26,1 26,7 27,2 24,9 25 28,1 29,9 : 31,1 32,6 32,6 23,5 24,6 24,6 27,1 37,9 38,2 40,1 36,2 29,6 34 33,1 32,5 17,8 17,1 16,8 18,4 20,3 21,2 22,1 23,1 15,1 15,1 15,7 15,0 29,6 29,9 31,5 33,5 27,8 27,8 27,2 26,7 24,9 25,3 24,4 25,3 43,1 41,4 40,3 43,2 19,6 20,6 20,6 20,5 17,1 18,3 19,3 19,6 15,9 15 16,1 15,6 16,9 16,9 17,9 17,2

2013 18,8 20,8 48,0 18,1 20,3 18,3 14,6 24,6 35,7 23,5 23,1 24,8 29,5 27,3 28,5 29,9 27,8 35,1 30,8 19,0 24,0 15,9 34,8 25,8 27,5 41,9 19,8 20,4 16,4 16,0

2014 19,2 21,2 40,1 18,5 20,6 17,9 14,8 24,4 36,0 26,0 23,5 24,1 27,6 29,2 28,3 29,3 27,4 32,7 27,3 19,0 23,8 16,5 31,8 24,7 27,5 39,5 18,4 20,4 16,9 17,3

2015 18,3 21,1 41,3 17,7 : 17,7 14,0 : 35,7 24,2 : 23,5 : 28,6 : : : 30,9 29,3 : 22,4 16,8 28,2 : 26,6 37,3 18,4 19,2 16,0 16,8

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16

Πίνακας 5: Πληθωρισμός Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνης (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

Ετήσια στοιχεία (%) 2013 2014 2015 2,1 1,5 0,8 1,2 0,5 0,6 0,4 -1,6 -1,1 1,0 0,6 0,1 1,6 0,8 0,1 0,5 0,4 0,2 1,4 0,4 0,3 1,5 -0,8 3,3 1,4 2,6 0,5 1,5 1,3 2,3 0,4 0,0 1,2 1,7 1,0 2,6 1,7 0,8 0,4 3,2 1,5 1,9 0,4 2,2

0,5 -1,4 0,5 0,4 1,5 0,3 -0,2 0,2 0,2 -0,3 0,7 0,2 0,7 0,8 0,3 0,0 0,1 -0,2 1,4 -0,1 0,4 0,2 1,2

0,0 -1,1 0,1 0,0 0,1 0,0 -0,6 0,1 -0,3 -1,5 0,2 -0,7 0,1 1,2 0,2 0,1 -0,7 0,5 -0,4 -0,3 -0,8 0,7 -0,2

Ιανουάριος-Αύγουστος (%) 2014 2015 2016 1,6 0,9 0,8 0,8 0,3 1,7 -1,6 -1,1 -1,6 0,7 0,0 0,2 0,9 0,1 0,1 0,4 0,3 0,0 0,4 0,3 0,4 0,7 -1,3 0,6 0,5 1,7 0,4 0,0 0,3 0,2 -0,3 0,6 0,3 1,1 0,9 0,4 0,2 0,3 -0,2 1,3 -0,1 0,6 0,2 1,3

0,0 -1,6 0,1 0,1 0,1 -0,1 -0,6 0,1 -0,2 -1,6 0,3 -0,8 0,0 1,0 0,1 -0,1 -0,8 0,4 -0,1 -0,3 -0,7 0,6 0,0

0,0 -0,1 0,4 0,0 0,4 -0,2 -0,8 -0,2 -0,9 -1,6 -0,5 0,5 -0,3 1,0 0,0 0,1 -0,4 0,6 -1,5 -0,6 -0,5 1,1 0,2

Μεταβολή (%) 2015/14 2016/15 -0,7 -0,1 -0,5 1,4 0,5 -0,5 -0,7 0,1 -0,8 0,0 -0,1 -0,3 0,0 -0,7 -0,3 -0,5 -0,5 -1,6 -0,4 -0,6 -0,2 -0,4 -1,3 -0,3 -1,1 -1,1 0,2 -0,2 -0,3 -1,1 0,7 -1,3 -0,2 -1,2 0,4 -1,3

0,1 0,1 1,5 0,3 0,0 0,4 -0,1 -0,2 -0,3 -0,8 0,0 -0,8 1,3 -0,3 -0,1 -0,1 0,2 0,4 0,1 -1,5 -0,3 0,2 0,4 0,3

Πίνακας 6: Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ (σε μονάδες αγοραστικής δύναμης, EE-28=100) Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

2007 123 115 41 107 116 121 84 100 92 68 108 118 147 103 105 61 100 60 61 260 78 137 61 53 79 42 67 87 127 118

2008 124 114 44 106 116 123 81 100 94 68 108 114 132 102 105 63 105 60 63 256 81 139 63 54 79 48 72 89 126 120

2009 126 116 45 108 115 122 83 100 95 62 108 112 129 101 105 62 106 53 56 248 84 137 64 59 81 49 71 85 123 116

Ετήσια στοιχεία (%) 2010 2011 2012 126 128 131 119 119 120 45 45 46 108 108 107 119 122 124 126 126 126 81 83 82 100 100 100 87 77 74 63 69 74 108 108 107 108 106 107 130 132 131 97 94 92 104 103 101 59 60 60 103 96 91 52 56 60 60 65 70 254 263 258 86 84 84 135 134 132 65 65 65 62 64 66 81 78 77 50 51 54 73 73 74 83 83 81 126 127 127 115 117 115

2013 131 120 46 108 124 126 83 100 74 75 107 108 131 91 98 59 84 62 73 264 86 132 66 67 77 54 76 80 124 113

2014 129 118 47 107 126 125 84 100 73 76 107 109 134 91 96 59 82 64 75 266 86 131 68 68 78 55 77 82 123 110

2015 127 117 46 106 125 124 85 100 71 74 106 110 145 92 95 58 81 64 74 271 89 129 68 69 77 57 77 83 123 108

127

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 7: Μέση Παραγωγικότητα Εργασίας (ευρώ ανά ώρα εργασίας , EE28=100) Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

2007 112,8 136,1 39,3 129,6 127,2 121,8 73 100 77,2 55 111,7 113,2 124,2 98,8 103,4 : 81,6 50,6 54,7 183,4 72,2 137,7 56,5 49,4 66,7 38 71,3 83,5 122,9 112,9

2008 112,8 135 40,3 128,7 126,9 123,9 70,4 100 78,6 55,5 111,8 111,4 116,9 98,9 105,2 61,5 85,5 47,7 56,2 176,4 73,1 138,6 59,7 49,2 66,9 43,5 74,1 83,2 121,8 113,9

2009 114,8 136,2 41,4 129,9 124,9 123,6 71,6 100 78,2 58,9 112,2 109,2 123,2 102,1 105,2 58,2 85,8 47,7 54,4 171,9 74,5 134,7 61,2 51,9 68,5 43,3 73,4 78,4 118,7 111,3

Ετήσια στοιχεία 2010 2011 2012 113,6 113,1 116,4 138,5 136,8 129,8 41,8 42,3 43,3 128,9 128,5 114,5 126,2 127,2 105,7 130,1 128,6 114,3 69,1 70,5 75,8 100 100 100 75,3 70,8 88,6 60,7 60,6 72,9 111,9 112 107,2 104,9 102,5 102,6 129,1 134,1 144,4 99,6 99,1 : 103,8 103,3 109,3 56,4 59,3 72 84,2 81 89,2 49,7 51,2 62,6 58,8 62,6 72,6 174,1 179,5 161,2 76 74,9 90,9 132,3 131,4 111,5 67,4 68 71,7 56 58 73,5 68,7 68,1 78,8 43,7 44,1 55,5 74,9 73,3 81,2 77,7 79,5 79,2 118,2 117,7 115,7 110,1 110,8 109,2

2013 116,3 129,7 43 115,7 104,9 114,2 76,3 100 90,6 72,3 107,3 102,3 140,7 : 108 72,7 87,2 62,4 74,1 165,1 90 113,1 72,4 73,6 80,2 55,8 83,1 79 113,1 108

2014 115,9 129,2 43,7 115 106,5 113,2 78,4 100 89 72,9 107,4 102,2 144,8 : 107,2 70,2 86,3 64,6 74,3 167,4 86,7 112,7 71,2 73,6 79,8 56,6 83,7 81,3 112,3 107

2015 115,5 128,6 43,4 114,4 106,6 112,6 79,4 100 85,4 69,7 107,1 102,6 180,8 : 106,5 68,8 85,3 64,3 71,8 170,9 87,8 110,7 69,8 74 78,7 59 82,8 81,2 113,2 107

Πίνακας 8: Ποσοστό Απασχόλησης Ατόμων Ηλικίας 20 -64 ετών (*) Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

2012 74,4 67,2 63,0 69,4 76,9 75,4 71,5 68,4 55,0 72,2 68,0 74,1 63,7 59,6 60,9 58,1 70,2 68,1 68,5 71,4 63,1 76,6 61,6 64,7 66,3 64,8 65,1 68,3 79,4 74,0

Ετήσια στοιχεία (%) 2013 2014 2015 74,6 74,2 74,3 67,2 67,3 67,2 63,5 65,1 67,1 69,5 69,4 69,5 77,3 77,7 78,0 75,6 75,9 76,5 72,5 73,5 74,8 68,4 69,2 70,1 52,9 53,3 54,9 73,3 74,3 76,5 67,7 68,1 68,8 74,8 76,2 76,9 65,5 67,0 68,8 58,6 59,9 62,0 59,7 59,9 60,6 57,2 59,2 60,5 67,2 67,6 68,0 69,7 70,7 72,5 69,9 71,8 73,4 71,1 72,1 70,9 64,8 66,4 67,8 75,9 75,4 76,4 63,0 66,7 68,9 64,9 66,5 67,8 65,4 67,6 69,1 64,7 65,7 66,0 65,0 65,9 67,7 67,2 67,7 69,1 79,8 80,0 80,5 73,3 73,1 72,9

β΄τρίμηνο 2014 2015 2016 74,6 74,2 74,9 67,4 66,7 67,3 65,0 66,6 68,0 69,6 69,7 70,2 77,7 77,7 78,5 75,9 76,4 77,7 73,3 74,8 76,5 69,2 69,9 71,1 53,3 55,1 56,6 74,8 76,2 77,7 68,2 68,9 70,0 76,1 76,5 77,6 66,7 68,6 70,0 59,9 62,0 63,7 59,9 60,6 62,1 59,4 60,9 62,1 67,8 68,7 69,8 71,1 72,6 73,5 71,3 73,2 75,4 72,2 71,9 70,4 66,5 67,9 69,5 75,3 76,3 77,0 66,3 68,7 71,4 66,1 67,4 69,1 67,7 69,5 70,5 66,0 66,6 66,6 65,7 67,5 69,9 68,4 69,4 70,6 80,2 80,6 81,5 74,0 73,2 73,9

Μεταβολή (%) 2015/14 2016/15 -0,4 0,7 -0,7 0,6 1,6 1,4 0,1 0,5 0,0 0,8 0,5 1,3 1,5 1,7 0,7 1,2 1,8 1,5 1,4 1,5 0,7 1,1 0,4 1,1 1,9 1,4 2,1 1,7 0,7 1,5 1,5 1,2 0,9 1,1 1,5 0,9 1,9 2,2 -0,3 -1,5 1,4 1,6 1,0 0,7 2,4 2,7 1,3 1,7 1,8 1,0 0,6 0,0 1,8 2,4 1,0 1,2 0,4 0,9 -0,8 0,7

(*) % απασχολούμενων ηλικίας 20 -64 ετών στο σύνολο του αντίστοιχου πληθυσμού

128

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 9: Ποσοστό Απασχόλησης Ατόμων Ηλικίας 55 -64 ετών(*) Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

Ετήσια στοιχεία (%) 2012 2013 2014 2015 41,6 43,8 45,1 46,3 39,5 41,7 42,7 44,0 45,7 47,4 50,0 53,0 44,5 45,6 46,9 48,7 61,6 63,6 65,6 66,2 60,8 61,7 63,2 64,7 49,3 51,6 54,0 55,5 48,7 50,1 51,8 53,3 36,5 35,6 34,0 34,3 60,5 62,6 64,0 64,5 48,6 50,0 51,7 53,3 58,1 59,8 61,0 62,2 49,3 51,3 53,0 55,6 43,9 43,2 44,3 46,9 40,3 42,7 46,2 48,3 37,5 37,8 36,2 39,0 50,7 49,6 46,9 48,2 52,8 54,8 56,4 59,4 51,7 53,4 56,2 60,4 41,0 40,5 42,5 38,5 34,7 36,3 37,8 40,4 57,6 59,2 59,9 61,7 36,1 37,9 41,7 45,3 38,7 40,6 42,5 44,3 46,5 46,9 47,8 49,9 41,6 41,8 43,1 41,1 43,1 44,0 44,8 47,0 32,9 33,5 35,4 36,6 73,0 73,6 74,0 74,5 58,2 58,5 59,1 60,0

2014 45,7 43,7 49,2 46,9 65,3 62,9 53,6 51,6 34,0 63,7 51,5 60,8 52,6 44,0 45,9 36,5 46,6 57,3 55,5 43,8 38,6 59,6 41,3 41,7 47,8 43,3 44,3 36,7 74,4 59,4

β΄τρίμηνο 2015 2016 46,1 49,5 43,8 45,6 51,6 54,8 49,1 49,8 65,7 68,4 65,3 68,2 55,6 58,2 53,1 55,3 34,0 35,7 62,5 68,1 53,2 55,3 61,8 63,6 55,4 57,2 46,7 48,8 48,6 50,7 40,8 39,1 48,4 52,9 59,0 62,1 60,3 64,8 40,1 39,4 41,8 43,5 61,7 63,2 45,1 49,8 43,0 45,3 50,4 52,2 42,2 43,5 46,7 48,8 38,2 39,5 74,4 75,5 59,5 61,2

Μεταβολή (%) 2015/14 2016/15 0,4 3,4 0,1 1,8 2,4 3,2 2,2 0,7 0,4 2,7 2,4 2,9 2,0 2,6 1,5 2,2 0,0 1,7 -1,2 5,6 1,7 2,1 1,0 1,8 2,8 1,8 2,7 2,1 2,7 2,1 4,3 -1,7 1,8 4,5 1,7 3,1 4,8 4,5 -3,7 -0,7 3,2 1,7 2,1 1,5 3,8 4,7 1,3 2,3 2,6 1,8 -1,1 1,3 2,4 2,1 1,5 1,3 0,0 1,1 0,1 1,7

(*) % απασχολούμενων ηλικίας 55-64 ετών στο σύνολο του αντίστοιχου πληθυσμού

Πίνακας 10: Μεταβολή της Απασχόλησης (άτομα ηλικίας 15 ετών και άνω)

Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Τσεχία Φινλανδία

Ετήσια στοιχεία (%) 2013 2014 2015 0,4 0,1 0,8 0,1 0,3 0,0 -0,2 1,3 1,6 -0,1 2,3 0,0 0,8 0,7 0,7 0,0 0,7 1,4 0,7 0,8 1,0 -0,3 1,3 1,1 -4,9 0,6 2,0 0,9 0,5 2,3 -0,6 0,9 0,9 0,9 2,2 1,6 2,1 -2,7 -1,8 -2,3 -4,9 1,7 1,6 1,0 3,1 -0,9 1,8 -0,2 -2,3 -0,5 0,0 -2,0 1,0

1,5 1,2 0,2 3,2 -0,4 -0,9 1,9 2,8 2,8 -0,9 5,4 1,8 2,3 0,9 1,4 0,5 0,9

2,3 2,9 0,7 1,4 -1,4 1,1 1,0 5,1 2,4 1,1 2,6 1,4 1,3 -0,2 2,4 1,0 1,4

2014 -0,1 -0,1 1,0 2,4 0,4 0,0 0,2 1,1 0,0 -0,2 0,8 2,4

β’ τρίμηνο (%) 2015 0,2 -0,7 1,0 -0,2 0,3 1,4 1,4 1,0 2,3 1,4 0,8 1,3

2016 2,2 1,1 0,6 0,6 2,5 3,3 1,3 1,6 2,1 1,7 1,8 1,8

1,4 1,2 0,3 2,3 0,0 0,1 1,0 3,6 3,3 -1,4 4,9 1,6 2,7 0,4 1,1 1,7 0,8

2,7 2,9 0,7 1,8 -1,0 0,8 1,6 6,0 2,3 1,4 3,0 1,4 1,8 0,5 2,5 0,5 1,2

2,8 2,3 2,0 1,4 2,8 -0,4 1,8 -0,3 3,3 1,1 3,3 1,2 0,8 -1,3 3,1 0,1 2,1

129

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 11: Ποσοστό Ανεργίας – Σύνολο Πληθυσμού Ετήσια στοιχεία (%) Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

2012 4,9 7,6 12,3 9,8 5,4 7,5 7,0 10,5 24,5 10,0 11,4 7,9 14,7 24,8 10,7 16,0 11,9 15,0 13,4 5,1 6,3 5,8 11,0 10,1 15,8 6,8 14,0 8,9 8,0 7,7

2013 5,4 8,4 13,0 10,3 5,2 7,0 7,0 10,9 27,5 8,6 12,0 7,6 13,1 26,1 12,1 17,3 15,9 11,9 11,8 5,9 6,4 7,3 10,2 10,3 16,4 7,1 14,2 10,1 8,0 8,2

2014 5,6 8,5 11,4 10,3 5,0 6,6 6,1 10,2 26,5 7,4 11,6 6,1 11,3 24,5 12,7 17,3 16,1 10,8 10,7 6,0 5,8 7,4 7,7 9,0 14,1 6,8 13,2 9,7 7,9 8,7

2015 5,7 8,5 9,2 10,4 4,6 6,2 5,1 9,4 24,9 6,2 10,9 5,3 9,4 22,1 11,9 16,3 15,1 9,9 9,1 6,4 5,4 6,9 6,8 7,5 12,6 6,8 11,5 9,1 7,4 9,4

β’ τρίμηνο 2014 5,6 8,6 11,3 10,2 5,0 6,4 6,2 10,3 27,0 7,2 11,6 6,2 11,6 24,7 12,4 17,1 16,2 10,7 11,1 6,0 5,8 7,6 8,1 9,2 14,4 6,8 13,4 9,6 8,0 8,6

2015 5,9 8,7 9,8 10,5 4,7 6,2 5,1 9,6 25,1 6,5 11,0 5,5 9,6 22,5 12,2 16,1 15,1 9,8 9,4 6,5 5,4 6,9 7,0 7,5 12,4 6,8 11,5 9,5 7,6 9,3

2016 6,1 8,3 8,0 9,9 4,3 6,1 4,0 8,6 23,5 6,6 10,1 4,9 8,4 20,1 11,5 13,3 12,4 9,5 8,2 6,3 4,9 6,3 5,2 6,2 11,2 6,1 9,9 8,0 6,8 9,0

Μεταβολή (%) 2015/14 2016/15 0,3 0,1 -1,5 0,3 -0,3 -0,2 -1,1 -0,7 -1,9 -0,7 -0,6 -0,7 -2,0 -2,2 -0,2 -1,0 -1,1 -0,9 -1,7 0,5 -0,4 -0,7 -1,1 -1,7 -2,0 0,0 -1,9 -0,1 -0,4 0,7

0,2 -0,4 -1,8 -0,6 -0,4 -0,1 -1,1 -1,0 -1,6 0,1 -0,9 -0,6 -1,2 -2,4 -0,7 -2,8 -2,7 -0,3 -1,2 -0,2 -0,5 -0,6 -1,8 -1,3 -1,2 -0,7 -1,6 -1,5 -0,8 -0,3

Πίνακας 12: Ποσοστό Ανεργίας στους Άνδρες Ετήσια στοιχεία (%) 2012 2013 2014 2015 Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

130

5,0 7,7 13,5 9,8 5,6 7,5 6,0 10,4 21,6 10,9 11,2 8,4 17,7 24,6 9,8 16,0 12,6 16,2 15,2 4,5 5,7 5,5 11,3 9,4 15,9 7,4 13,5 8,4 8,2 8,3

5,4 8,7 13,9 10,4 5,5 6,7 5,9 10,8 24,5 9,1 11,9 8,0 15,0 25,6 11,5 17,7 16,6 12,6 13,1 5,6 6,5 7,2 10,2 9,7 16,3 7,7 14,0 9,5 8,2 8,8

5,9 9,0 12,3 10,5 5,3 6,4 5,1 10,1 23,7 7,9 11,5 6,4 12,9 23,6 11,9 16,5 17,1 11,8 12,2 5,8 6,1 7,2 7,6 8,5 13,8 7,3 12,8 9,0 8,2 9,3

6,1 9,1 9,8 10,8 5,0 5,9 4,2 9,3 21,8 6,2 10,7 5,5 10,9 20,8 11,3 15,7 15,2 11,1 10,1 5,8 5,5 6,5 6,6 7,3 12,4 7,5 10,3 8,1 7,5 9,9

β’ τρίμηνο 2014 5,7 9,2 12,2 10,4 5,3 6,1 5,1 10,2 24,0 8,0 11,5 6,5 13,4 23,9 11,7 15,9 17,2 12,1 12,6 6,0 6,0 7,3 8,0 8,7 14,0 7,3 13,2 8,6 8,2 9,2

2015 6,2 9,6 10,7 11,0 5,1 6,0 4,3 9,5 22,1 6,4 10,9 5,7 10,9 21,1 11,6 16,1 15,2 11,2 10,5 5,9 5,5 6,6 6,8 7,3 12,4 7,5 10,3 8,5 7,7 9,8

2016 6,5 8,1 8,6 10,3 4,5 5,9 3,5 8,4 19,8 7,6 9,8 5,0 9,6 18,4 10,6 13,0 12,2 10,4 9,3 5,8 4,4 5,9 5,3 6,2 11,1 6,9 8,7 7,3 7,2 9,1

Μεταβολή (%) 2015/14 2016/15 0,5 0,4 -1,5 0,6 -0,2 -0,1 -0,8 -0,7 -1,9 -1,6 -0,6 -0,8 -2,5 -2,8 -0,1 0,2 -2,0 -0,9 -2,1 -0,1 -0,5 -0,7 -1,2 -1,4 -1,6 0,2 -2,9 -0,1 -0,5 0,6

0,3 -1,5 -2,1 -0,7 -0,6 -0,1 -0,8 -1,1 -2,3 1,2 -1,1 -0,7 -1,3 -2,7 -1,0 -3,1 -3,0 -0,8 -1,2 -0,1 -1,1 -0,7 -1,5 -1,1 -1,3 -0,6 -1,6 -1,2 -0,5 -0,7

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 13: Ποσοστό Ανεργίας στις Γυναίκες Ετήσια στοιχεία (%) 2012 2013 2014 2015 Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

4,8 7,4 10,8 9,8 5,2 7,5 8,2 10,5 28,2 9,1 11,5 7,4 11,0 25,1 11,8 16,1 11,1 14,0 11,6 5,8 7,3 6,2 10,6 10,9 15,6 6,1 14,5 9,4 7,7 7,1

5,3 8,2 11,8 10,2 4,9 7,3 8,3 10,9 31,4 8,2 12,1 7,1 10,7 26,7 13,1 16,8 15,2 11,1 10,5 6,2 6,3 7,3 10,1 11,1 16,6 6,3 14,5 10,9 7,9 7,5

5,4 7,9 10,4 10,0 4,6 6,8 7,4 10,3 30,2 6,8 11,8 5,8 9,4 25,4 13,8 18,3 15,1 9,8 9,2 6,4 5,3 7,8 7,9 9,6 14,5 6,1 13,6 10,6 7,7 8,0

5,3 7,8 8,4 9,9 4,2 6,4 6,1 9,5 28,9 6,1 11,0 5,1 7,7 23,6 12,7 17,0 14,9 8,6 8,2 7,2 5,2 7,3 7,0 7,7 12,9 5,8 12,9 10,1 7,3 8,8

β' τρίμηνο 2014 5,4 7,8 10,2 10,0 4,6 6,7 7,6 10,4 30,8 6,4 11,8 6,0 9,4 25,6 13,5 18,5 15,0 9,3 9,5 6,0 5,4 7,9 8,3 9,9 14,9 6,1 13,7 10,7 7,7 7,9

2015 5,5 7,6 8,9 9,9 4,3 6,5 6,2 9,6 28,8 6,6 11,2 5,3 8,0 24,2 13,0 16,1 15,1 8,3 8,2 7,3 5,2 7,3 7,2 7,7 12,3 5,8 13,0 10,6 7,6 8,8

2016 5,6 8,4 7,2 9,6 3,9 6,4 4,8 8,9 28,1 5,5 10,5 4,7 6,9 22,0 12,7 13,7 12,6 8,7 7,1 6,8 5,6 6,7 5,2 6,3 11,4 5,1 11,3 8,8 6,4 8,8

Μεταβολή (%) 2015/14 2016/15 0,1 -0,2 -1,3 -0,1 -0,3 -0,2 -1,4 -0,8 -2,0 0,2 -0,6 -0,7 -1,4 -1,4 -0,5 -2,4 0,1 -1,0 -1,3 1,3 -0,2 -0,6 -1,1 -2,2 -2,6 -0,3 -0,7 -0,1 -0,1 0,9

0,1 0,8 -1,7 -0,3 -0,4 -0,1 -1,4 -0,7 -0,7 -1,1 -0,7 -0,6 -1,1 -2,2 -0,3 -2,4 -2,5 0,4 -1,1 -0,5 0,4 -0,6 -2,0 -1,4 -0,9 -0,7 -1,7 -1,8 -1,2 0,0

Πίνακας 14: Ποσοστό Μακροχρόνιας Ανεργίας ( * ) Ετήσια στοιχεία (%) Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

2012 24,9 44,7 55,2 40,0 45,4 28,0 43,4 46,4 59,1 54,7 44,5 34,7 61,7 44,4 53,2 63,7 30,1 52,1 49,2 30,3 48,5 33,7 45,3 40,3 48,8 44,2 67,3 47,9 18,9 21,4

2013 24,6 46,1 57,3 40,5 44,7 25,5 43,4 49,8 67,1 44,5 47,3 36,2 60,6 49,7 56,9 63,6 38,3 48,6 42,9 30,4 45,7 35,8 48,6 42,5 56,4 45,2 70,2 51,0 18,5 20,7

2014 27,2 49,9 60,4 42,8 44,3 25,2 43,5 52,6 73,5 45,3 49,5 35,8 59,2 52,8 61,4 58,4 47,7 43,0 44,7 27,4 46,9 40,0 47,5 42,7 59,6 41,1 70,2 54,5 18,9 22,4

2015 29,2 51,7 61,2 42,6 43,6 26,9 47,3 48,2 73,1 38,3 51,2 30,7 56,2 51,6 58,1 63,0 45,3 45,3 42,9 28,4 43,6 42,9 45,6 39,3 57,4 43,9 65,8 52,3 19,6 24,4

β’ τρίμηνο (%) 2014 28,3 50,3 58,1 45,4 45,8 23,1 43,3 50,1 74,3 51,6 53,3 36,8 58,6 52,8 62,5 58,0 50,0 40,1 44,2 33,7 46,4 39,6 47,6 42,9 62,3 42,6 71,6 57,1 17,7 19,3

2015 29,2 52,1 63,2 45,2 45,5 27,3 46,9 49,4 73,1 44,1 52,5 32,0 57,4 52,5 60,3 62,8 46,8 43,1 45,5 31,9 45,2 44,9 45,9 40,8 58,0 43,7 68,4 51,5 19,8 20,5

2016 34,3 53,1 60,4 47,7 42,2 21,7 43,6 47,8 72,1 30,2 51,2 28,0 52,9 48,9 60,0 53,0 46,6 40,6 39,1 35,7 37,0 44,3 48,2 35,6 56,4 51,4 60,6 55,2 18,2 23,1

Μεταβολή (%) 2015/14 2016/15 0,9 1,8 5,1 -0,2 -0,3 4,2 3,6 -0,7 -1,2 -7,5 -0,8 -4,8 -1,2 -0,3 -2,2 4,8 -3,2 3,0 1,3 -1,8 -1,2 5,3 -1,7 -2,1 -4,3 1,1 -3,2 -5,6 2,1 1,2

5,1 1,0 -2,8 2,5 -3,3 -5,6 -3,3 -1,6 -1,0 -13,9 -1,3 -4,0 -4,5 -3,6 -0,3 -9,8 -0,2 -2,5 -6,4 3,8 -8,2 -0,6 2,3 -5,2 -1,6 7,7 -7,8 3,7 -1,6 2,6

(*) % ανέργων για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών στο σύνολο των ανέργων

131

ΙΟΒΕ “Η Ελληνική Οικονομία” τεύχος 03/16 Πίνακας 15: Ποσοστό ανεργίας στους νέους 15 έως 24 ετών

Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Δημοκρατία της Τσεχίας ΕΕ (28 χώρες) Ελλάδα Εσθονία Ευρωζώνη (19 χώρες) Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κροατία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία

132

Ετήσια στοιχεία (%) 2012 2013 2014 2015

2014

9,4 19,8 28,1 24,4 8,0 14,1 19,5 23,3 55,3 20,9 23,6 21,2 30,4 52,9 35,3 42,1 27,7 28,5 26,7 18,0 14,1 11,7 28,2 26,5 38,0 22,6 34,0 20,6 23,7 19,0

9,1 23,4 23,3 22,7 7,7 12,3 15,5 22,0 52,0 16,9 23,5 16,1 26,9 53,1 41,6 41,3 37,2 21,1 21,3 16,9 12,6 12,9 20,7 23,1 35,6 23,9 29,2 19,0 27,6 25,6

9,7 23,7 28,4 24,9 7,8 13,0 18,9 23,7 58,3 18,7 24,4 20,7 26,8 55,5 40,0 50,0 38,9 23,2 21,9 16,9 13,0 13,2 26,6 27,3 38,1 23,7 33,7 21,6 23,6 19,9

10,3 23,2 23,8 24,2 7,7 12,6 15,9 22,2 52,4 15,0 23,7 16,9 23,9 53,2 42,7 45,5 36,0 19,6 19,3 22,3 11,7 12,7 20,4 23,9 34,7 24,0 29,7 20,2 22,9 20,5

10,6 22,1 21,6 24,7 7,2 10,8 12,6 20,4 49, 13,1 22,4 14,6 20,9 48,3 40,3 43,0 32,8 16,3 16,3 17,3 11,8 11,3 17,3 20,8 32,0 21,7 26,5 16,3 20,4 22,4

β΄τρίμηνο 2015 2016 10,2 20,4 21,9 23,1 7,0 9,7 12,0 20,4 49,5 11,2 22,3 15,0 22,4 49,2 41,1 39,9 31,7 15,2 16,7 12,3 13,4 11,0 17,8 19,8 29,8 20,4 25,3 15,5 25,2 29,0

10,8 19,2 14,4 22,9 7,3 10,6 10,0 18,7 49,1 13,4 20,9 12,9 19,0 46,5 35,5 29,7 26,8 18,9 15,7 17,8 10,9 10,9 13,3 16,9 26,9 19,4 20,6 13,7 22,9 26,3

Μεταβολή (%) 2015/14 2016/15 1,1 -3,0 -1,4 0,4 -0,7 -2,6 -3,5 -1,6 -2,5 -5,7 -1,2 -1,1 -4,5 -3,9 -0,5 -1,4 -5,5 -5,9 -4,6 -4,6 0,8 -1,9 -2,9 -3,3 -5,8 -3,5 -3,9 -3,5 -2,4 3,4

0,6 -1,2 -7,5 -0,2 0,3 0,9 -2,0 -1,7 -0,4 2,2 -1,4 -2,1 -3,4 -2,7 -5,6 -10,2 -4,9 3,7 -1,0 5,5 -2,5 -0,1 -4,5 -2,9 -2,9 -1,0 -4,7 -1,8 -2,3 -2,7