zomer staat het leven stil’

In Nederland zegt zo’n één miljoen ouderen zich regelmatig eenzaam te voelen. Je zou het misschien niet denken, maar naast de feestdagen blijkt vooral de zomer een moeilijke tijd. Kinderen en kleinkinderen zijn op vakantie, activiteiten vallen stil. ‘Niets zo erg als alleen binnen zitten als buiten de zon schijnt.’

‘Wie wil een puzzelboekje ruilen tegen dit plantje? Of deze mooie pantoffels? Nog nooit gedragen hoor ik net.

Wat zegt u? U hoeft er niets voor terug? Een buitenkansje mensen!’ Vandaag staat de seniorenclub van het Leger des Heils in Amsterdam Oost in het teken van het ruilen van spulletjes.

Maar het geroezemoes op de achtergrond doet vermoeden dat de meeste ouderen vooral gekomen zijn voor een gezellig praatje. Op de verschillende tafeltjes in de grote ruimte liggen de boekjes met songteksten voor de liederen die ze straks samen gaan zingen. Mevrouw Van Donge (85) vindt het zingen het leukst. ‘Ik ken de meeste liedjes uit m’n hoofd.’ Ze kijkt iedere week weer uit naar de club. ‘Meestal is het de enige dag van de week dat ik buiten kom.’

Ze vindt het heel erg dat de seniorenclub in de zomer zes weken haar deuren sluit. ‘Ik snap het wel, de majoor heeft ook recht op vakantie, maar voor mij is het vreselijk. De seniorenclub brengt een beetje vrolijkheid in m’n leven.’ Tijdens die lange weken in de zomer zijn de medewerkers van de thuiszorg de enige mensen die mevrouw Van Donge nog ziet.

Stilte in de zomer

Ze is niet de enige die opziet tegen de zomer. In Nederland zijn ongeveer een miljoen ouderen eenzaam, waarvan zo’n 200.000 zelfs extreem eenzaam, blijkt uit onderzoek van het Ouderenfonds. In de zomer worden veel ouderen extra geconfronteerd met die eenzaamheid weet Anja Machielse, als sociaal wetenschapper aan de Universiteit van Humanistiek in Utrecht gespecialiseerd in eenzaamheid. ‘De nadruk ligt vaak op feestdagen zoals kerst, maar eenzaamheid is voor ouderen vaak zeker zo erg in de zomer.’

Verenigingen en instellingen met activiteiten die zorgen voor een welkome afleiding, zijn vaak

'Ik eet elke week met dames die ook alleen wonen' juist dán dicht. De kinderen en kleinkinderen zijn op vakantie. ‘Veel ouderen vertellen me dat ze de rest van het jaar genieten van de bedrijvigheid om zich heen en het begroeten van mensen die langslopen, maar dat in de zomer de wereld stil lijkt te staan. Niet alleen de familie is op vakantie, ook de vertrouwde verzorgers en de buurvrouw die elke dag zwaait.’

Het is een probleem voor veel ouderen: het sociale netwerk wordt kleiner, door overlijden van familieleden, vrienden of partner. Machielse: ‘En vaak gaat ook de gezondheid achteruit, waardoor veel ouderen minder zelfstandig zijn en zonder hulp nergens heen kunnen. Ook vrienden zijn minder mobiel, wat afspreken moeilijker maakt.’ Daarnaast is eenzaamheid een zelfversterkend proces. ‘Jarenlang eenzaam zijn is funest voor je eigenwaarde. Mensen kunnen de overtuiging ontwikkelen dat ze geen aantrekkelijk gezelschap zijn en trekken zichzelf terug.’

Breien en een plantje

Vroeger was mevrouw Van Donge in de zomer nooit thuis. ‘Als er iets te doen was, was ik erbij. Ik deed mee met de avondvierdaagse, zat bij de padvinders, ging kamperen.’ En samen met twee vriendinnen en mede-heilssoldates, ging ze ieder jaar met het Leger des Heils op vakantie naar Lunteren. Nu gaat dat niet meer. ‘Ik heb te veel verzorging nodig en wil anderen niet tot last zijn.’ En de vriendinnen waarmee ze vaak uitstapjes maakte, zijn drie en vier jaar geleden overleden. ‘We hadden afgesproken dat we tegelijk zouden gaan, maar ze hielden zich niet aan de afspraak. Nu ben ik alleen over, vreselijk.’

Ook mevrouw Cornelisse (90) weet wat eenzaamheid is. Twintig jaar geleden overleed haar man, ze waren dertig jaar samen. ‘Echte eenzaamheid is het ergste dat er is. Dan ben je bijna niet te troosten; mensen die dat nooit hebben meegemaakt, kunnen dat niet begrijpen.’ Tegenwoordig voelt ze zich nog wel eens alleen, maar gelukkig nooit meer echt eenzaam. Al blijft de zomer een lastige periode, als de activiteiten waar ze graag heengaat tijdelijk stoppen. Want normaal eet ze elke middag bij het Leger des Heils. Het geeft haar dag een doel zonder dat ze daar veel voor hoeft te doen. Gelukkig lukt het haar ook in de zomer aardig om haar dagen te vullen. ‘Vaak ga ik breien of koop ik een plantje. Daar kan ik de hele dag naar kijken. En in de lift knoop ik altijd een praatje met

Maatschappelijk Probleem

Volgens Anja Machielse, gespecialiseerd in onderzoek naar sociaal isolement, is eenzaamheid onder ouderen niet alleen een probleem van ouderen zelf, maar ook van de maatschappij. ‘De sociale netwerken van mensen zijn in deze tijd minder stabiel en vanzelfsprekend.’

‘Eenzaamheid is van alle tijden, maar de manier waarop we tegenwoordig leven, speelt wel een rol. De gezinnen zijn kleiner dan vroeger en familieleden wonen vaak ook nog eens verder van elkaar af. Ook komen gebroken gezinnen vaker voor en zien ouderen hun kleinkinderen minder. Daarnaast leven we meer op onszelf. Contact met de buren is niet vanzelfsprekend, zeker niet in de stad. Het probleem gaat ons allemaal aan. Ik vind dat iedereen zich bewust moet zijn van het feit dat veel mensen in onze samenleving eenzaam zijn. Langdurige gevoelens van eenzaamheid zijn slecht voor de gezondheid en als mensen zich terugtrekken uit de samenleving, beginnen de problemen vaak pas echt. Financiële problemen, psychische problemen: als iemand in een neerwaartse spiraal belandt, worden de kosten voor de maatschappij alleen maar hoger.’

Mevrouw Veerkamp (95 jaar) woont in verzorgingstehuis Het Flevohuis in Amsterdam en voelt zich helemaal niet eenzaam. Haar remedie: ‘Elke dag lees ik uitgebreid de krant, ’s middags doe ik een dutje en ik lees ontzettend veel boeken. Daarnaast eet ik elke week samen met de dames die ook alleen in het verzorgingstehuis wonen.’ iemand aan. Veel mensen fleuren ervan op.’ Want mevrouw Cornelisse ziet veel eenzaamheid om zich heen in verpleeghuis Flevoland in Amsterdam waar ze woont. Maar erover praten, gebeurt meestal niet. ‘Mensen gaan het uit de weg: het is zo’n groot onderwerp, moeilijk om erover te beginnen. Een ander kan zich ongemakkelijk voelen. Terwijl het juist fijn is als mensen van elkaar weten dat ze niet de enigen zijn. Ik vind dat mensen erover moeten praten.’

Machielse ziet dat ook. ‘Veel ouderen schamen zich ervoor en dat maakt het ingewikkeld voor de omgeving om iets te doen. Een gesprek erover wordt snel beladen.’ Een tip voor de omgeving is dan ook: ‘Maak gewoon eens een praatje met iemand. Niet over zijn of haar eenzaamheid, maar over het weer bijvoorbeeld. Klein menselijk contact is de eerste stap, je hoeft het eenzaamheidsprobleem niet op te lossen.’ Mensen willen vaak alleen maar gezien worden en zich gekend weten.

‘Ik hoor vaak: “Als iemand maar eens zwaaide, dan weet ik dat ik door iemand ben gezien.”

Voor veel mensen is dat normaal, maar voor iemand die eenzaam is, van grote waarde. Elk contact is winst.’

Gebrek aan zelfstandigheid

Vooral het gebrek aan zelfstandigheid omdat het lichaam niet meer doet wat de geest wil, valt mevrouw Van Donge zwaar. ‘Mensen vragen soms of ik het red en dan zeg ik dat het allemaal wel gaat, omdat ik mensen niet tot last wil zijn.’

In haar huiskamer doen vier gekleurde mannetjes op televisie een raar dansje. Mevrouw Van Donge lacht erom. ‘Ik kijk het liefst naar

Het leven van mevrouw Van Donge (85) speelt zich vooral af in de leunstoel in de hoek van haar Amsterdamse bovenwoning. Ze is slecht ter been en wil ze naar buiten dan is ze afhankelijk van de hulp van anderen. Ze slijt haar dagen vooral voor de televisie. Het puzzelboekje, telefoon, tv-gids en afstandsbediening liggen binnen handbereik. 'Soms wil ik gillen van frustratie, omdat ik alleen maar in die stoel zit.’

Geef de ontwikkeling van vriendschappen de tijd. Vriendschap ontstaat niet van de één op andere dag.

Activiteiten Van Het Leger Die W L Doorgaan In De Zomer

Voor het Leger des Heils is de bestrijding van eenzaamheid een belangrijk thema. En gelukkig zijn er ook activiteiten die niet stilliggen in de zomermaanden. Een paar voorbeelden: kinderprogramma’s zoals de Teletubbies. En ’s avonds spelletjes: Lingo en Per Seconde Wijzer. Liever geen zielige programma’s. Dan zit ik meteen te janken. Ik voel me vaak al ellendig genoeg, daar heb ik geen televisie voor nodig.’

• De "Come-Inn" van het korps Waterweg Centraal in Vlaardingen blijft de hele zomerperiode open. De huiskamer van de buurt, waar je een praatje kunt maken, de krant kunt lezen of spelletjes kunt doen. En niet te vergeten de gezamenlijke lunch. Elke maandag open van 11.00 tot 15.30, u kunt elk moment binnen komen lopen.

• Ook de kledingwinkel en koffie-inloop van het korps Winschoten/Pekela is gewoon open in vakantietijd. Maandag tot en met vrijdag van 13.30 tot 15.30 uur en donderdagochtend van 9.00 tot 11.30 uur.

• En zo zijn er gelukkig nog meer: ook het Korps Amsterdam West blijft actief in de zomermaanden, met een seniorenclub en drie keer per week open huis.

Bel even naar een korps bij u in de buurt om te vragen of ze open zijn.

Tips Tegen Eenzaamheid

Verbeter bestaande contacten, zoek bijvoorbeeld naar gemeenschappelijke interesses.

Maak eenzaamheid bespreekbaar, durf hulp te vragen. Mensen willen vaak graag helpen.

Neem een huisdier, uit onderzoek blijkt dat bijvoorbeeld een hond of kat eenzaamheid helpt verminderen.

Kijk voor meer tips en activiteiten eens op www. eenzaamheid.nl.

Neem de wijk

Geen stadswijk zonder speelvoorzieningen. Soms staat er één afgeleefde wipkip, soms stuit je op een heus speelparadijs waar (klein)kinderen urenlang klimmen en klauteren, met enthousiaste vrijwilligers en goede (sanitaire) voorzieningen.

Vroaarrr!

Twee aanraders:

• De Bosspeeltuin (Leidsche Rijn/Vleuten, Máximapark) www.debosspeeltuin.nl

• Fort Drakensteijn (Schiedam, Beatrixpark) www.fortdrakensteijn.nl

In het zicht van de haven Mooi(zuid):stadje Thorn

Duikers, sleepboten, mariniers, de Holland-Amerika Lijn; op 6, 7 en 8 september zijn de Wereldhavendagen in Rotterdam. Op de Kop van Zuid trekt de havenstad alles uit de kast. Het evenemententerrein is gratis toegankelijk. Tip: pak de waterbus! Met de Aqualiner maak je voor een paar euro een onvergetelijke reis. www.wereldhavendagen.nl

Een parel, dit Limburgse dorp met zijn witgekalkte huizen. In “het witte stadje” wemelt het van galerietjes en floreert het culturele leven. Twee rivaliserende harmonieorkesten, beide landelijk vermaard, stonden centraal in de documentaire “Bokken en geiten”. Tip: maak de wandeling naar de prachtige kapel Onder de Linden (1,5 km buiten het dorp). www.vvvmiddenlimburg.nl

Oké, oké, het is misschien beter om ze om te smeden tot ploegscharen, maar zolang we zwaarden hebben, kun je net zo goed gaan bekijken. Voor nop, want de krijgsmacht zoekt rekruten én laat zich graag zien. Deze zomer adviseren wij de Luchtmachtdagen. Op 20 en 21 juni op vliegbasis Gilze-Rijen. Stormbanen, vliegshows en - actueel! - onze basis in Mali wordt nagebouwd. www.defensie.nl/onderwerpen/luchtmachtdagen

Betoverend park

Lekker slenteren door stadjes en dorpjes vol rijksmonumenten kost niks. We noemen in elke windstreek één gratis “openluchtmuseum”. In het noorden gaan we voor de puntgave vesting van Bourtange. Je waant je hier in de Middeleeuwen. Elke zondagmiddag om drie uur vuurt een historisch geklede theatercompagnie een kanon af. www.bourtange.nl

Mooi(west):dorp

Marken

Ja ja, dat Volendam kennen we nu wel. Maar gebruik het palingdorp eens als opstapplaats naar Marken. Met zijn smalle steegjes en groene houten huisjes, gebouwd op terpen. De prijs voor de overvaart is schappelijk, en het vlaggenschip van de reder heet - we houden u niet voor de gek - de “Jan Smit”. Wandel zeker even naar de meest fotogenieke vuurtoren van het land: het Paard van Marken. www.rondmarken.nl

Mooi dorp (noord): Bourtange I woke up this morning…

...en ik ging naar Raalte, Overijssel. Waar met Pinksteren barbecues roken en blues-artiesten ronken. Dit jaar komen Jools Holland, The Boom Band en Lee Fields. Voor de kids wordt een tof speeldorp opgetrokken. Voor de ribs moet je betalen, voor de rest niet. www.ribsenblues.nl

Die Uitmarkt, die vindt u wel hè? Maar óók in Amsterdam (en stiekem veel leuker) zijn de gratis voorstellingen in het openluchttheater van het Vondelpark. De sfeer doet niet onder voor die in Central Park (New York) of Hyde Park (Londen). En er treden alléén maar topartiesten op! Gratis, maar ‘t is wel zo aardig om een euro (of twee) te storten in de “fooienpot”. www.openluchttheater.nl