Groene Buffers eindrapport by Leiedal

eindrapport groene [buffers]

Colofon

Dit document is een publicatie van: Intercommunale Leiedal President Kennedypark 10 - BE-8500 Kortrijk tel +32 56 24 16 16 - fax +32 56 22 89 03 isabelle.putseys@leiedal.be bram.tack@leiedal.be Redactie: Isabelle Putseys en Bram Tack

In samenwerking met: Paul Geerts - extern expert onderzoek best practices Luc Wallays - Landschapsarchitect Omgeving Peter Swyngedauw - Landschapsarchitect Omgeving Denis Dujardin - Landschapsarchitect TV Thiers-Dujardin Bert Busschaerts - Landschapsarchitect Studio Basta Kenny Windels - Landschapsarchitect Studio Basta

Opdrachtgever: Agentschap Natuur en Bos Stijn Loose Liesbet De Keersmaecker Coverreferentie: Oostvlietpolder -Leiden (NL) Ontwerpers architectenbureau â&#x20AC;&#x2DC;Flinterdunâ&#x20AC;&#x2122;

eindrapport groene [buffers]

Inhoudsopgave

Inleiding

Waarom? Hoe? Methodiek

6 7 8

Inspiratie

Groene Infrastructuur Inspiratiebeelden

12 16

3. Toolbox Best Practices 19

Matrix - Long list projecten 20 Aanbevelingen uit Best Practices 83

4. Workshop - ontwerpend onderzoek 85

Zwevegem Losschaert - Omgeving 88 Marke Torkonjestraat - Studio Basta 106 Avelgem Ter Muncken - TV Dujardin Thiers 124 Lessen 137

5. Samenvatting

139

eindrapport groene [buffers]

Inleiding

eindrapport groene [buffers]

Ecologisch interessantLandschappelijk ingepast

Recreatief toegankelijk Economisch interessant

ECOLOGISCH INTERESSANT (REF)

LANDSCHAPPELIJK INGEPAST (REF)

RECREATIEF TOEGANKELIJK (REF)

ECONOMISCH INTERESSANT (REF ROTTERDAM)

eindrapport groene [buffers]

Van monofunctionele groenbuffers naar groene infrastructuur

biodiversiteit; de bufferstrook als natuurlijke corridor.

Het doel van het project is te onderzoeken hoe bufferzones rond bedrijven multifunctioneel kunnen ingezet worden om meerwaarden te creëren op het vlak van: • biodiversiteit • waterbuffering • geluidsbuffering • recreatie • productie biomassa enz.

Bij een aangepast gebruik hoort een aangepaste financierings- of beheersvorm. Ook op dit vlak zien we verschillende alternatieven die win-win situaties creëren.

Waarom? Bufferzones zijn vaak relatief smalle zones, ontoegankelijk en monofunctioneel, zonder maatschappelijke meerwaarde. Het zijn vergeten stukjes (schaam)groen geworden, tussenruimtes die als enige functie heeft: de ene ruimte van de andere scheiden. Nochtans hebben ze dikwijls de potentie om deel uit te maken van een kwalitatief netwerk van groene ruimten die op zichzelf én als onderdeel van een netwerk een belangrijke ecologische, recreatieve en/of sociale waarde kunnen hebben. Zeker nu uit recente planningsprocessen blijkt dat de oppervlakte van die bufferzones steeds groter en breder wordt.

Hoe? We deelden dit project op in drie sporen die elkaar onderling hebben gevoed: Spoor 1: Analyse ‘Best practices’: binnen- en buitenlandse voorbeeldprojecten en inspiratiebeelden. Spoor 2: Ontwerpend onderzoek voor groene buffers op enkele bedrijventerreinen van Leiedal. Spoor 3: Communicatietool waarin inrichtingsprincipes voor groenbuffers in Vlaanderen worden aangereikt.

Door te zoeken naar een economische rol voor de bufferzone in plaats van de zone te bestemmen tot verloren grond, willen we de bufferzones economisch valoriseren. Daarnaast kunnen we bufferzones ook inzetten om structuur te geven aan het landschap en een meerwaarde voor hun omgeving te leveren. Door functieverweving kunnen we verschillende ruimtelijke aanspraken beter laten combineren; het bedrijventerrein als semi-publieke ruimte, als recreatieve en natuurlijke ruimte. Ook zien we opportuniteiten om de ruimtelijke invulling van de buffers aan te spreken in functie van hun rol in een regionaal netwerk van groene infrastructuur. En tenslotte, zien we potentieel dat verscholen zit in al deze stukjes groen voor het behoud en ontwikkeling van

eindrapport groene [buffers]

Methodiek In het eerste spoor werd er een externe expert aangesteld die een onderzoek gevoerd heeft naar de best practices. In het tweede spoor hebben 3 ontwerpers op elk één bedrijventerrein gewerkt in de regio Kortrijk. 10 ontwerpers aangeschreven om zich kandidaat te stellen voor het maken van een schetsontwerp voor één van drie sites. Ze werden gevraagd hun visie en referentievoorbeelden in de vorm van een presentatie te geven voor een jury. Vijf kandidaten hebben zich komen voorstellen, waarvan er telkens één per site werd geselecteerd. Met deze ontwerpers werden workshops van 5 dagen georganiseerd waarbij de drie ontwerpsessies parallel liepen zodanig dat kruisbestuiving tussen de teams mogelijk werd. Op de derde dag werd er een tussentijdse evaluatie ingelast zodanig dat gemeentelijke ambtenaren en Leiedal-medewerkers de ontwerpers van nuttige tips konden voorzien. In het laatste spoor worden de ervaring uit de twee sporen samengenomen en in een toolbox gegoten waarin inrichtingsprincipes voor mogelijke inrichting van groenbuffers in Vlaanderen worden aangereikt aan de hand van een matrix. De lessen worden gecommuniceerd aan de hand van een publicatie en een groensafari waarbij een terreinbezoek gecombineerd wordt met de presentatie van de workshopresultaten aan beleidsmensen, ontwerpers, ... . De drie sporen voedden elkaar; de lessen uit de analyse ‘best practices’ uit binnen - en buitenland werden bijv. op de startdag aan de ontwerpers voorgesteld. Maar ook de presentaties van de kandidaatontwerpers hebben in tegengestelde richting het vooronderzoek gevoed en verrijkt. Lessen uit het gevoerde proces Tot de positieve punten behoren zeker de wisselwerking tussen de verschillende sporen: - door visie en referentievoorbeelden te beoordelen als selectiecriteria bij de kandidaat-ontwerpers konden ontwerpers worden geselecteerd met de neuzen in dezelfde richting

eindrapport groene [buffers]

- door het betrekken van de expert uit de analyse bij de startdag van de workshop hadden de ontwerpers meteen enkele lessen in het achterhoofd - door het organiseren van drie parallelle workshops konden de verschillende ontwerpteams elkaar ook sturen naar een hogere kwaliteit Tot de negatieve punten behoren echter ook: - communicatie: om een betere wisselwerking te hebben tijdens workshop tussen gebruikers en het onderzoek was een tijdige uitnodiging en verspreiding noodzakelijk - drie parallelle workshops vergt veel atelierruimte (elk één ruimte) en ook veel organisatie (fieldwork, begeleiding,...); hiervoor was geen budget beschikbaar

METHODIEK Spoor 1

Spoor 2

vooronderzoek best practices

oproep kandidaatstelling

overleg en sturing lessen uit best practices

presentatie kandidaten jury

Spoor 3 publicatie

jur

groensafari

toekenning per site ...

startdag workshop

fieldwork

ontwerpend onderzoek

tussentijdse evaluatie

begeleiding worskhop

externe expert vooronderzoek externe ontwerpteams leiedal projectleider

eindpresentatie

kandidaten externe ontwerpers leiedal ontwerper RUP bedrijventerrein

leiedal medewerker immobiliaire projectontwikkeling gemeentelijk ambtenaar

eindrapport groene [buffers]

schepenen

eindrapport groene [buffers]

Inspiratie

eindrapport groene [buffers]

Groene infrastructuur

In de titel ‘Van monofunctionele buffers naar groene infrastructuur’ zit reeds de term ‘groene infrastructuur vervat. Wat wordt er hier nu juist mee bedoeld? Deze insteek wordt gehaald uit het principe van de ecosysteemdiensten; dit zijn al de goederen en diensten die ecosystemen aan de samenleving leveren’ zoals natuurlijke bescherming tegen overstroming, bestuiving door wilde insecten, natuurlijke waterzuivering, klimaatregulering, natuur-gebonden recreatie ed. Groene elementen en structuren kunnen dus beschouwd worden als infrastructuur voor de samenleving. ‘Groene infrastructuur’, als een netwerk van natuurlijke en semi-natuurlijke ruimten en onderdelen kan ingezet worden als leverancier van ecosysteemdiensten in functie van een waaier van verschillende aspecten.

Het is een actueel thema op alle schaalniveau’s en wordt onder andere door de Europese commissie in verschillende programma’s ingezet. Europa wil dan ook meer integratie van Groene Infrastructuur in zijn volgende beleidsperiode en voorziet volgende opportuniteiten: “Groene infrastructuur is gebaseerd op het beginsel dat de bescherming en bevordering van natuur en natuurlijke processen en de vele voordelen die de natuur de menselijke samenleving biedt, bewust onderdeel moeten worden gemaakt van ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling. In vergelijking met op één doel gerichte, grijze infrastructuur heeft Groene Infrastructuur vele voordelen. Zij vormt geen beperking voor gebiedsont-

eindrapport groene [buffers]

wikkeling, maar bevordert de totstandkoming van natuurlijke oplossingen wanneer deze de beste optie vormen. Zij kan soms een alternatief bieden voor of een aanvulling zijn op grijze standaardoplossingen.” De mogelijkheden voor de implementatie van groene infrastructuur komt niet alleen voor in specifieke groengebieden, maar heeft de potentie om zich te verweven in verschillende ruimtelijke programma’s. Deze studie gaat dan ook voornamelijk over groene infrastructuur op bedrijventerreinen. Een thema dat aansluit bij het duurzaamheidvraagstuk en bij het ruimtelijke vraagstuk omtrent de inpassing van de bedrijventerreinen in hun omgeving. De literatuurreferenties op de rechterpagina, hebben het vooronderzoek dan ook kunnen voeden vanuit een brede waaier perspectieven, ruimtelijk, economisch, ecologisch, etc “In Europa, waar de grote meerderheid van mensen in stedelijke gebieden woont, is het cruciaal om de uitdagingen tussen biodiversiteit en zijn netwerk van steden aan te pakken om verlies van biodiversiteit te stoppen.

Stedelijke gebieden kunnen een opportuniteit of een bedreiging zijn voor de biodiversiteit. Deze opportuniteit grijpen vraagt om een mix van kwalitatieve groene gebieden met dense en compact gebouwde zones. Hoewel biodiversiteit en ecosysteemdiensten globaal goed is, hebben regionale en lokale autoriteiten de mogelijkheid om biodiversiteit in stedelijke en ruimtelijke planningsprocessen in te schakelen. Naast het beschermen van gebieden, is het essentieel om biodiversiteit te integreren in ontwerpen op regionale en lokale schaal.”

Actueel thema Actueel thema

Actueel th

Actueel thema ActueelActueel themathema

eindrapport groene [buffers]

stadsbos/stadspark

Natuurreservaat

Begraafplaatsen

Rivier/zee/meer

Sportterreinen

Kinderspeelplaats

Straatbomen

Stedelijk Openbaar groen

Berm, plantsoen

Stadstuin, voortuin

Gecultiveerd land

Groendaken

Stedelijk PrivĂŠ groen

Gevelbeplanting

Ecosysteem diensten

(school) moestuin, lokale (CSA) boerderij, volkstuin

Ecosysteemdiensten van groene infrastructuur

Luchtfiltratie Infiltratie van regenwater/evaporatie Koele luchtcorridor Pollinatie Beleving van natuur, stilte, geur, geluid Ruimte voor recreatie Verfraaiing omgeving Stimulans zachte mobiliteit Lokale voedselproductie Sociale contacten

Functies Groene Infrastructuur Beleidsprioriteiten

doorwaadbaarheid, recreatie, beweging, vrije tijd habitat voorziening en toegang tot natuur contextualisering van ontwikkeling (in het landschap) energie productie en behoud voedsel productie en productieve landschappen overstromings- en waterbeheer koelend effect

eindrapport groene [buffers]

Economisch

Milieu

Economische groei en tewerkstelling

Bescherming and ontwikkeling van cultureel erfgoed

Sociaal Bescherming en ontwikkeling van landschap, geodiversiteit en de natuurlijke omgeving

Behoud en ontwikkeling van biodiversiteit

Klimaatverand eringsmitigatie en -adaptatie

Promoten van duurzaam transport en de nood aan autoverkeer verminderen

Gemeenschap scohesie en -educatie

Gezonde samenleving, gezondheid

Grijze Infrastructuur vs Groene Infrastructuur Tot grijze infrastructuur behoren transportinfrastructuur, riolering, gebouwen, etc. Tot groene infrastructuur kunnen we groenstroken, parken, tuinen, moeras, bos, bufferzones, etc. rekenen. Het integreren van beiden en afstemming van de functies leidt tot win-win situaties met meerwaarden op verschillende vlakken.

Groene infrastructuur toepassingen in een open verstedelijkt landschap

GI & ecosysteemdiensten

Grijze Infrastructuur - Groene infrastructuur (transportinfratructuur, (groenstroken, parken, riolering, gebouwen, tuinen, bos, moeras, ...) bufferzones,..)

Meer voordelen halen uit de integratie van grijze en groene infrastructuur verhoogde levens- en omgevingskwaliteit

verhoogde economische waarde

win-win situaties met een hoge graad van afstemming kunnen een optimum van voordelen aan het sociale, economische en milieu teruggeven

eindrapport groene [buffers]

LOOPPISTE ROND BEDRIJVENTERREIN

TRIBUNE VOOR TIJDELIJKE EVENTS IN GROENBUFFER

VOLKSTUIN IN EEN GROENBUFFER

3. C2C = Concept uit de ontwerpwereld = Gebruiken van het landschap=iets teruggeven aan het landschap =ROOFTOPFARMING vroeger: landbouwer als landschapsbouwer, nu : industrie als landschapsbouwer

WATERHOUDERIJ

RANDERIJ

.toegroeien naar nieuwe economie en nieuwe waarden in een zelfredzaam landschap

Randerij pad

verplaatsbare eco-lodge

natuurbeheer

In een randerij worden deze harde grenzen die vaak tot last zijn, opgerekt tot een rand van kleinschalig cultuureindrapport landschap. Er ontstaat zo een16landschappelijk netwerk groene [buffers] met natuurwaarden en cultuurwaarden.

natuur-recreatie & natuur-landbouw Randerij

landbouw

Deze randen beschermen de twee aangrenzende zones van elkaar, zodat ze beide tot volle ontwikkeling kunnen komen. En door de rijkdom van zijn natuurlijke en culturele verschijning verbindt het de burger met het landschap. Er zijn zo drie winnaars: de boer, de natuur en de burger.

Lijnvormige buffers LIJNVORMIGE BUFFERS

eindrapport groene [buffers]

toolbox â&#x20AC;&#x2DC;best practicesâ&#x20AC;&#x2122;

eindrapport groene [buffers]

Matrix De matrix op de volgende pagina duidt vier kenmerken aan waarop we bufferzones bij bedrijventerreinen kunnen indelen in Vlaanderen: •

• • •

De hoedanigheid nieuwe en bestaande bedrijventerreinen, waarbij er nog een onderscheid kan gemaakt worden tussen revitalisering van bestaande of reconversie naar een ander gebruik van het bedrijventerrein. De context waarin het bedrijventerrein gelegen is, nabij stedelijke omgeving of eerder in een open verstedelijkende omgeving. De schaal van de bufferzone of de schaal van de impact van de bufferzone. De hoedanigheid en invulling van koppelgebieden. Deze gebieden zijn niet bestempeld als bufferzone maar hebben op de grote schaal wel een bufferende werking door de openruimtefuncties die hier gepland zijn; het kan bv. gaan om een groot gebied bestemd voor recreatie, gelegen tussen een grootschalig bedrijventerrein en een stad bv. landschapsparken.

De matrix is ingevuld met de long list van best practices en enkele andere onderzochte bedrijventerreinen. Om de juiste referentievoorbeelden voor een willekeurig bedrijventerrein op te zoeken volg je de horizontale rijen door de kenmerken van het bedrijventerrein toe te passen op de matrix. Vervolgens word je aan de hand van de vertikale kolommen verwezen naar de juiste pagina’s en referentieprojecten.

eindrapport groene [buffers]

Projectfiches - long list BE Aalst Bedrijventerrein Siesegemkouter NL Bristol Business Park UK London Chiswick Business Park BE Sint-Katelijne-Waver KMO-zone Dreefvelden BE Puurs KMO-zone Winning NL Overpelt Bedrijventerrein Nolimpark NL Oosterhout Bedrijvenpark Park 15 NL Langedijk Bedrijvenpark Breekland BE Zwijnaarde Technologiepark NL Utrecht Papendorp Business Park NL Midden Delfland Maaslandse dam - Maasland NL Son en Breugel Bedrijvenpark Ekkersrijt NL Oost- Oosterhout Bedrijvenpark Everdenberg UK Stockley Water en golfterrein NL Schenkenschans Biomassaplantage NL Alkmaar Bedrijventerrein Boekelermeer NL Hendruk-Ido-Ambacht Bedrijventerrein Ambachtsezoom NL Moerdijk Logistiek Park Moerdijk BE Oostakker Bedrijventerrein R4-N70 NL Amersfoort Bedrijventerrein De Wieken NL Overbetuwe De Daneberg BE Veurne Suikerfabriek NL Deventer Bedrijventerrein A1 NL Venlo Klavertje 4

p22 -Be dr ij p62 ven - Be ter d rein rijv p7 ent Sie 4err seg Bed e em in B rijv kou ent oek err ter ele ein - Aa rm Bed D e lst er e rijv Wie - BE Alk enp k e ma nar k ar Am Ijss NL ers elo p2 foo p78 ord 6rt 2Bus - Be N Arn ine drij hem L ss P ven p66 ark ter H ig -N rein - Br L - Be hT isto ech A drij Bed l-N Cam 1 - De ven r L ijv ter ven p rein ter Bed enpar us - E -N Am ind kW rijv L bac hov ent ate hts en rsc err Reg Bed ezo hei ein -N ion rijv L o U mGe aal CO enp nk-sit Bed He p40 ar k BE endr rijv Ou - Be Ge ik-I enp del n d d t-B rijv o a and r Am kenp E - Be Ho bac ark eks rke ht Bre che l en N e L kla Wa Rod nd ard enr - La -N ijs n L ged Lan Oo ijk gsi stv -N nge liet L p28 r pol lan - Ch der dp4 NL Phi 8isw L e Ma li ick ide a Bus pssite np54 p70 slands NL ine - Le - Be ss P ed u ven L dr ij ogi am ark - BE ven stie Lon M kP par idd don ark kE en -U ver Mo De K den erd lfla Bed nd i b j k e r ijve rg -M -N p34 L oer nte Oo - Be dijk rre st-o drij in R -N ost ven 4-N L erh p 70 out ark p34 -O Par -N ost - Be L k1 De akk drij 5 D ane er ven Oo ste ber BE ter rho grein ut O No KM NL lim verbe O -z p a one rk - tuwe p3 -N 0O K v l L ein KM erp O-z Boo elt p60 - BE one m- Bi W P utt om inn eass ing Flo BE apl p30 - Pu odi ant - KM u n r age gs O-z BE Rea - Sc one din hen gDre ken UK e f s P v c p5 old eld han Bed 0er S en s-N rijv Bed Sin chi enp L t-K rijv eve a a enp rk D en teli -N ar k jne eH L Wa Ekk em p58 ver me ers -W rijt n- BE p44 ate Sne - So r en - Pa ek ne pen gol -N nB fter dor L rein reuge pB l-N usi S nes toc L p76 s Pa kle p42 - Su yrk - Te ike UK Utr chn rfab e cht olo riek -N gie - Ve L par urn keZw BE ijna ard eBE bufferzones in bestaande bedrijventerreinen (revitalisering)

bufferzones in bestaande bedrijventerreinen (reconversie)

bufferzones in nieuwe bedrijventerreinen

bufferzones in een stedelijke omgeving

bufferzones in een open verstedelijkende omgeving

bufferzones op lokale schaal

bufferzones op bovenlokale schaal

koppelgebieden (niet bestempeld als bufferzone) met mix woon-recreatie

koppelgebieden (niet bestempeld als bufferzone) met bedrijventerrein

eindrapport groene [buffers] 21

Siesegemkouter Aalst - Belgie

Bedrijventerrein Regionaal bedrijventerrein (96 ha) aan de rand van verstedelijk gebied, net buiten ringweg rond Aalst aan de N9, de N41 en de E40. Buffers en groenzones: 33,6 ha (35%) Crematorium (Claus en Kaan): 3 ha + 2 ha bufferzone Ontwerpers Studio Associato Bernardo Secchi Paola Vigano Opdrachtgever: Stad Aalst

Concept Vanuit de vaststelling dat een kouter niet de ideale plek is voor een bedrijventerrein, stellen de ontwerpers een nieuwsoortig industrieel park voor dat vertrekt vanuit de topografie en perceelsstructuur. De bebouwing concentreert zich in de hoger gelegen delen van het projectgebied en wordt ingepast in het bestaand raster van percelen, met uitzondering van de zones waarvan de topografie onder 22 meter ten opzichte van het zeeniveau ligt. Deze hoogtelijn deelt het gebied op in bebouwde en onbebouwde delen. De onbebouwde delen vormen samen een park; geen stedelijk park, maar eerder een natuurlandschap. Het park dringt het bedrijventerrein binnen vanuit de stad, waardoor de grenzen van de site worden overstegen. Deze compact uitgewerkte bedrijvenzones vormen een soort van gebouwde coulissen in het hernieuwde natuurlandschap dat zich rondom de lager gelegen beken ontplooit. Met dit parkvoorstel toont Studio Secchi-ViganĂ˛ aan dat het landschap van Siesegemkouter geen losse verzameling van waardevolle elementen is, dat door multifunctionele groene buffers gevrijwaard kan worden, maar een samenhangend, gelaagd geheel met een beperkte draagkracht voor de ontwikkeling van een bedrijventerrein. Status Realisatie vanaf 2014 Meer informatie www.aalst.be/default.asp?siteid=1&rubriekid=1082 www.vlaamsbouwmeester.be/renderers/news/render_nieuws. aspx?00ec82f1-b23d-43a9-b0f5-99704c1ec8ca

eindrapport groene [buffers]

MASTERPLAN SIESEGEMKOUTER

Ten westen Dit gedeelte van de buffer heeft een breedte van meer dan 50 m. De rode zone toont de oppervlakte die bestemd is als bufferzone bovenop de 50 m van de vallei en overstroombare zone.

BEEKVALLEIEN STRUCTUREREND ELEMENT

AAN DE RAND VAN VERSTEDELIJKT GEBIED

eindrapport groene [buffers]

GRONDPLAN EN CONTEXT

eindrapport groene [buffers]

CENTRALE BEEKVALLEI-DOORSTEEK

ZACHTE WEGEN, DOORWAADBAARHEID

STRUCTURERENDE WATERBUFFERS

eindrapport groene [buffers]

bristol business park

Concept Dit is vooral interessant omwille van het gebruik van sustainable urban drainage systems (SUDS) om de waterhuishouding te regelen:

Ten noorden van Bristol in een overstromingsgevoelig gebied. Business Park met kantoorgebouwen van 11,5 ha.

Sustainable urban drainage system (SUDS) Swales, which take water from the paving, create attractive features in the business park.

Bristol - UK

Ontwerpers Arup Opdrachtgever: Bristol and England properties

SUDS provide attractive landscape features that can provide cooling as well as flood prevention functions. The permeable paving comprises paving blocks with ‘notches’ at the ends to allow water to drain down, running through a grit bedding layer and into the porous sub-base. The bedding layer helps to clean the water, while the porous gravel slows the water flow rate. Permeable paving means this detention pond is much smaller than originally anticipated, maximizing space for development The detention pond provides a valuable function for people and wildlife alike. Status Laatste fase beëindigd in 2008 Meer informatie http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20110118095356/ http://www.cabe.org.uk/case-studies/bristol-business-park www.bristolandengland.co.uk www.susdrain.org/case-studies/case_studies/bristol_business_park. html

eindrapport groene [buffers]

LUCHTFOTO EN MASTERPLAN BRISTOL BUSINESS PARK

•  Business Par kantoorgebou 11,5 ha Waarom interessa Waarom interessa Sustainablev •  ten noorden Sustainable system (S system (S •  Swales, w Bristol in een •  Swales, from thew from the attractive attractive overstroming business •  business SUDS pr pr landscape gebied •  SUDS landscape provide c provide c ßood prev ßood prev •  Ontwerpers

WATERBUFFERBEKKEN (PERMANENT WET)

WADI

WATERAFSTROMING PARKING OPGEVANGEN IN DE BUFFER

eindrapport groene [buffers]

chiswick business park Bristol - UK

In West Londen, tussen het stadscentrum en de luchthaven van Heathrow. Chiswick Park is een kantoorpark van 13 hectare op brownfieldsite. Ontwerpers Richard Rogers Partnership West 8 & Charles Funke Associates (Landschap) Arup (Structural Civil & Services Engineers) Opdrachtgever Stanhope plc

Concept Het bedrijvenpark wordt omgeven door brede, informele groenbuffer die tussen de gebouwen doordringt en aansluit op parkings. De bufferzone werd ontworpen in overleg met de omwonenden. Deze buffer fungeert als biodiversiteitscorridor en tempert het urban heat island effect in de omgeving: ‘Outer landscape’: informal zone providing park-like backdrop of planting. Includes site boundaries, peripheral car parking and arterial corridors between the buildings. Het gebruik van SUDS (sustainable urban drainage systems) als onderdeel van het park. Alle gebouwen zijn gesitueerd rond een centrale vijver die recreatieve functie heeft en fungeert als waterbuffer: ‘Inner garden’: an elevated space at the centre of the site + retention lake, with a canopied timber boardwalk • Het park fungeert als een semi-publiek park. • Onderhoud gebeurt door eigen parkmanagement gefinancierd door huurders • Geen pesticiden, gedifferentiëerd maaibeheer, eigen productie compost • Overwegen biofuel-installatie Status Volledig gerealiseerd. Meer informatie http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20110118095356/http:// www.cabe.org.uk/case-studies/chiswick-park www.richardrogers.co.uk/render.aspx?siteID=1&navIDs=1,4,23,632 www.enjoy-work.com/

eindrapport groene [buffers]

Chiswick Park: bijzondere kenmerken •  SUDS (sustainable urban drainage Chiswick systems) als onderdeel van het park. •  Waterneutraal •  Natuurreservaat wordt onderhouden door bedrijvenpark.

Park: behe

•  Onderhou door eigen parkmana gefinancie huurders •  Geen pes •  ‘Inner •  ‘Inner space at gedifferen space at retentio maaibehe retentio timber b productie timber b •  ‘Outer •  Overwege •  ‘Outer zone pro installatie zone pro backdro backdro site bou site bou parking parking between between

Chiswick Chiswick Park: Park: co co

BRUG OVER DE CENTRALE WATER-AS

‘OUTER LANDSCAPE’

SCHEMA ‘INNER LANDSCAPE’ LUCHTFOTO CHISWICK eindrapport groene [buffers]

kmo zone dreefvelden Sint-Katelijne-Waver - België

Reconversie van industrieterrein voor milieubelastende bedrijven naar een lokale KMO-zone. De KMO-zone is gelegen aan de rand van de gemeente Sint-KatelijneWaver, vlak bij het dorpscentrum. Ontwerpers Intercommunale IGEMO Maxwan Anteagroup (RUP) Opdrachtgever: Gemeente Sint-Katelijne-Waver

Concept Een bestaande industriezone die slecht is geïntegreerd in de omgeving, wordt omgevormd en uitgebreid tot KMO-zone, met grote aandacht voor groene bufferzones en de aanleg van grachten en een bufferbekken in combinatie met een publieke open ruimte. Dreefvelden: 30% van de niet-bebouwde oppervlakte wordt ingericht met groen. Rond bedrijvenzone bufferstrook van 15 m. Per 100 m² parking wordt hoogstamboom voorzien, bovenop het groenpercentage van 30%. Het concentreren van de bomen aan de randen geniet de voorkeur. De groenbuffer die het bedrijfsgebied omgeeft blijft in eigendom van de bedrijven, die tevens instaan voor het onderhoud ervan. Status De wegenwerken zijn in 2012 afgerond en het bedrijventerrein is opengesteld voor het verkeer. Ook de groenaanleg is gebeurd. De bedrijfskavels worden te koop aangeboden. Meer informatie www.igemo.be/nl/Gemeenten/Gebiedsontwikkeling/ Bedrijventerreinen/Ontwikkeling/Sint-Katelijne-Waver-Dreefvelden

eindrapport groene [buffers]

GRONDPLAN DREEFVELDEN

•

bedr KM •  Aan vlak Een bestaande industr •  Ont slecht is geïntegreerd Interco omgeving, wordt omg Max (RU en uitgebreid tot KMO

Waterbufferin

•  Veel aandacht • voor gr Waterbu bufferzones en deopvang aan •  Bijkome grachten en bufferbek oppervla beektraj Dreefvelden: bu combinatie met publie met min 500.000 ruimte.

LUCHTFOTO PLANGEBIED

BUFFERBEKKEN IN COMBINATIE MET PUBLIEKE OPEN RUIMTE

BOMENRAND

eindrapport groene [buffers]

• •  Langs n 30% va ruimte oppervv groen. oppervla •  afstand Rond bv bijkome buffers •  Per 100 hoogst boveno van 30 de bom de voo •  Groenb van be

kmo zone winning-puurs Puurs - België

Nieuwe KMO-zone (5 ha) naast bestaand bedrijventerrein op voormalige bufferzone. Ligging: op knooppunt van A12-N16-N17 Ontwerpers Omgeving (RUP)

Concept Huidige landschappelijke structuur met bomenrijen wordt zoveel mogelijk bewaard, waar mogelijk gekoppeld aan de nieuwe wegenis. Bufferzones langs woonzone. Voetgangers- en fietsverbindingen maken gebied doorwaadbaar voor langzaam verkeer. Nu hoofdzakelijk in gebruik als weiland en tuinzone. Perceelsranden met wilgenrijen. Aanpalende woonzone. Bestaande begraafplaats. Publieke ‘voortuinzone’ langs N16 met landschappelijke aanleg en open waterbekken. Integratie bestaand kerkhof met nabestemming parkgebied. Laanbeplanting en open grachten langs interne ontsluitingslus. Voetgangers- en fietsverbindingen doorheen bedrijventerrein. Dichte groenbuffer (15 m) op licht verhoogde bermen langs woningen met open grachten voor vertraagde afvoer hemelwater. Groenstroken met laanbomen langs N16 en N17. Ruimte voor waterbuffering op de bedrijfspercelen en in openbaar domein (grachten of wadi’s in de bermen) en/of in de voortuinstroken langs N16 en N17. Meer informatie www.igemo.be/nl/Gemeenten/Gebiedsontwikkeling/ Bedrijventerreinen/Ontwikkeling/Sint-Katelijne-Waver-Dreefvelden

eindrapport groene [buffers]

KMO-zone

•  Nieu Gewenste naast bedri Winning – Puursvoorm •  Ligg •  Nieuwe KMO-zone (5 ha) van A naast bestaand •  Ontw bedrijventerrein op voormalige bufferzone. (RUP

BESTAANDE EN GEWENSTE RUIMTELIJKE STRUCTUUR, INRICHTINGSVOORSTEL

VOORMALIGE BUFFERZONE TOT KMO-ZONE

•  Ligging: op knooppunt van A12-N16-N17 •  Ontwerpers: Omgeving

GEBIED TUSSEN E17 EN WOONZONE

BOMENRIJ LANGS E17

eindrapport groene [buffers]

nolimpark Overpelt - BelgiĂŤ

Aanleg van een lokale KMO-zone als buffer tussen grootschalig bedrijventerrein en woonwijk, plus omvorming van bufferzone tot park. Aan de rand van verstedelijkt gebied. Ontwerpers Technum (RUP) i.o.v. Nolimpark in samenwerking met gemeente Overpelt, Regionaal Landschap Lage Kempen, Natuurpunt en ANB

Concept Dit project is een samenwerking van Nolimpark, het gemeentebestuur van Overpelt, Regionaal Landschap Lage Kempen, de lokale afdeling van Natuurpunt en het Agentschap Natuur en Bos van de Vlaamse overheid. Aanleg van een brede, polyvalente buffer (streefbreedte 100 m) tussen de uitbreiding van het bedrijventerrein en de woonwijk Overpelt-Fabriek-west. De buffer moet (naar analogie van de in Overpelt aanwezige stuifzandheuvels) een soort van kunstmatige heuvel worden die naast zijn functie als virtuele barriĂ¨re ook een speelelement kan vormen. Het moet aanzien worden als een polyvalente, groene schil, die als publieke buitenruimte voor de woonwijk Overpelt Fabriekwest en Overpelt Fabriek-oost functioneert. Hij kan gedeeltelijk bebost zijn en een padennetwerk zorgt voor duidelijke linken met de woonwijk en de bestaande (sport)activiteiten (tennis, hondenclub,...) in de bufferzone. Deel van het terrein (12 ha) met voetbalvelden wordt ontwikkeld als zone voor lokale bedrijvigheid. Deze zone vormt overgang tussen Tuinwijk en industrieterrein Nolimpark (400 ha). Tussen Industrieterrein en woonwijk komt brede, polyvalente buffer (100 m). Buffer fungeert als publieke buitenruimte voor de woonwijk. Buffer krijgt natuurfunctie als schakel in ecologische verbindingen tussen natuurgebieden in Lage Kempen. Meer informatie www.overpelt.be/nl/608/press/690/bufferzone-tussen-industrie-entuinwijk-wordt-park.html

eindrapport groene [buffers]

•

LUCHTFOTO

•  •

Nolimpark – Overpelt

Buf Buf

Deel van het terrein (1 •  Lokale KMO-zone als tussen wordt grootschalig o voetbalvelden bedrijventerrein en wo omvorming van buffer zone voor lokale bedr park. Aan de rand van verste Deze zone•  vormt over gebied. •  Samenwerking van No Tuinwijk en industrie gemeentebestuur Over Regionaal Landschap L Kempen, Natuurpunt Nolimpark (400 ha) e •  Ontwerp: Technum (R Tussen Industrieterrei woonwijk komt brede buffer (100m) Buffer fungeert als pu buitenruimte voor de Buffer krijgt natuurfu schakel in ecologische verbindingen tussen natuurgebieden in Lag

STUIFZANDHEUVEL ALS VISUELE BARRIÈRE EN TEGELIJKERTIJD SPEELELEMENT

MASTERPLAN NOLIMPARK

SIMULATIE

eindrapport groene [buffers]

bedrijvenpark everdenbergoosterhout Oost-Oosterhout - België

Nieuw aan te leggen bedrijventerrein. Het gebied situeert zich in een overgangszone tussen stedelijk gebied en open ruimte in Oosterhout (Nijmegen). Ontwerpers Bureau Ruimtewerk Zwolle Buro Beeld Op ten Noort Blijdenstein Architecten en Adviseurs H+N+S landschapsarchitecten Arcadis

Concept Het bedrijventerrein wordt landschappelijk ingepast. Behalve de directe inpassing wordt – na protest en vervolgens overleg van allerlei stakeholders - een groter gebied ter hand genomen als compensatie voor de functiewijziging van het gebied naar bedrijventerrein. Het landschapspark vervult een rol als ‘groen prikkeldraad’ omdat het verdere verstedelijking tegenhoudt. De ontwikkeling van het bedrijvenpark en van de landschapsvisie dienen gelijk op te lopen. Bedrijventerrein en landschapswaarden worden gelijktijdig gerealiseerd, waarbij de versterking van de landschapswaarden mede worden gefinancierd uit de opbrengsten van de gronduitgifte op het bedrijventerrein. De ontwikkeling van het Betuws Bedrijvenpark is alleen mogelijk indien er sluitende financiële afspraken over de uitvoering van de landschapsvisie bestaan. Voorwaarde voor de landschappelijke impuls is dat er een onherroepelijk bestemmingsplan voor het bedrijvenpark komt. De landschapsvisie dient de mogelijkheden voor wandelen en fietsen te vergroten en de kleinschaligheid van het landschap te versterken. Status Plannen zijn goedgekeurd. Aanleg gestart in 2012. Meer informatie www.park15.nl www.bureauruimtewerk.nl/projecten/1/stedelijke+ontwikkeling/28/ overbetuwe+-+mer+betuws+bedrijvenpark www.onb.nl/portfolio/2254/ www.landschapsparkdedanenberg.nl

eindrapport groene [buffers]

Bedrijvenpar overzichtelĳk Oost O Oost -O zicht op de ra

beleving van liggingintere vanui Waarom •  De randen zij •  De st vormgegeven overz zicht een gezichtbelev aa liggin aan het open •  De ra vorm (ca 50m breed een g aan h onderdeel van (ca 5 raamwerk onde raam •  Veel •  Veel aandach wand wandelpaden PLANGEBIED IN ZIJN GROTERE OMGEVING

RUIMTELIJKE STRUCTUREN

MASTERPLAN BEDRIJVENPARK EVERDENBERG

eindrapport groene [buffers]

Bufferzones Noordrand Boscomplex met wadi •

•

ZOOM BUFFERZONE NOORDZIJDE

eindrapport groene [buffers]

Groen scherm van Vijf kavel Boscomplex met wadi krentenboompjes, eiken en berken. bosstro •  Groen scherm van De hogere soorten worden dichter onderde krentenboompjes, eiken en berken. bĳ de rand van het bedrĳventerrein landsch De hogere soorten worden dichter geplant terwĳl de krentenboompjes ontwikk bĳ de rand van het bedrĳventerrein een zachte rand vormen met de woonw geplant terwĳl de krentenboompjes landschappelĳke een zachte randlaagte. vormen metals de klein In het boscomplex islaagte. ruimte voor landschappelĳke 3 kavel een aantal woonwerk-kavels •  In het boscomplex is ruimtemet voorde opgenomen. een aantal woonwerk-kavelsboerene opgenomen.

Westrand

Bufferzone Bufferzon

•  Bestaand zandpad tussen oud•  enHet Wilhelminakanaal is Westrand Zuidrand: Wilhelminakanaal de ruimtelĳke dragers va nieuw bedrijventerrein met karakteristieke beplanting met structuurplan. De eikenla •  Bestaand zandpad tussen oud en verstevigt het lĳnvormig volwassen bomen wordt •

nieuw bedrijventerrein met •  Het •  Wilhelminakanaal is eeneikenlaan van De bestaande karakteristieke beplanting meten versterkt gehandhaafd de ruimtelĳke dragers vantot het een laan omgevormd volwassen bomen wordt structuurplan. De eikenlaan •  Inenhet middengebied ligt een rĳen dik. gehandhaafd versterkt verstevigt het lĳnvormige element. In het middengebied ligt een parallel aan bedrĳfsstraat hetbestaande pad. eikenlaan wordt •  De •  Bedrĳfsbebouwing aan h bedrĳfsstraat parallel aan het pad. tot een laan van drie Deze zone wordt naast deomgevormd rĳbaanWilhelminakanaal staat n Deze zone wordt naast de rĳbaan rĳen dik. ingericht met gras en bomen. ingericht met gras en bomen. erfgrensaan maar •  Bedrĳfsbebouwing het teruggepla Wilhelminakanaal staat niet op de voorruimte dient te word erfgrens maar teruggeplaatst. ingericht als eenDetuin me voorruimte dient te worden ontstaat ingericht Zodoende als een tuin met bomen. een Zodoenderepresentatieve ontstaat een ruimte aa representatieve ruimte aan het kanaal. kanaal.

WESTELIJKE RAND

ZUIDEIIJKE RAND

OOSTELIJKE RAND

eindrapport groene [buffers]

bedrijvenpark breekland Langedijk - Nederland

Concept Tussen het bedrijventerrein en aanliggende gemeente ligt een 500 m brede, mutifunctionele bufferzone (natuur, wateropvang, recreatie). Lang braakliggende terreinen worden verpacht aan biologische landbouwers.

Bedrijvenpark Breekland Langedijk

Regionaal bedrijvenpark. In open gebied aan de rand van verstedelijk gebied.

Ontwerpers BügelHajema Adviseurs Bureau voor Ruimtelijke Ordening en Milieu Leeuwaarden MTD landschapsarchitecten ’s-Hertogenbosch

SITUERING

Meer informatie www.breekland.nl/ www.gemeentelangedijk.nl/default/Bouwen/bestemmingsplannen/ bestemmingsplanbreekland/id_321003

•  Regionaal bedrijvenpark (75 ha) in open gebied aan rand van verstedelijk gebied. •  Ontwerpers: BügelHajema / MTD landschapsarchitecten

SITUERING 500 M BREDE BUFFERZONE

eindrapport groene [buffers]

•  Reg bedr in o rand gebi •  Ont Büg land

Bufferzones

multifunctionele bufferzone (natuu wateropvang, rec •  Wadi’s voor wate •  Lang braakliggen terreinen worden aan biologische landbouwers.

Waarom interess INVULLING IN FASEN (VERPACHTEN BRAAKLIGGENDE PERCELEN)

STRUCTUURSCHETS BEDRIJVENTERREIN

•  •  •  •

•  Tussen gemeen multifu bufferz watero •  Wadi’s

Bufferzone zuiden: minstens 80 m breed Bufferzone westen: minstens 500 m breed Bufferzones worden ook gebruikt voor waterretentie Langs N504 wordt strook van 8 m opengehouden (grasland/water)

STRUCTUREREND GROEN

eindrapport groene [buffers]

technologiepark zwijnaarde Zwijnaarde - België

Aan de rand van verstedelijk gebied. Bestaand bedrijventerrein dat aanleunt bij universitaire campus en dat wordt uitgebouwd tot een wetenschapspark voor hoog- en vooral biotechnologische bedrijven. Het bouwprogramma van de Ugent (faculteit Toegepaste wetenschappen) concentreert zich op de westelijke campushelft en voorziet in een tiental universitaire complexen. De oostelijke campushelft huisvest private bedrijven die duidelijke banden hebben met de UGent. Ontwerpers Laboratorium Stadsontwerp & Stedenbouw van de UGent, o.l.v. Prof. Charles Vermeersch.

Concept De gronden op de campus Ardoyen zijn eigendom van de Universiteit Gent; op het wetenschapspark worden kavels overgedragen aan geïnteresseerde bedrijven. De eigendomsstructuren kunnen herleid worden tot 5 categorieën; enerzijds is de terreineigenaar een belangrijke speler, anderzijds zijn tijdelijke gebruiksrechten toegekend onder de vorm van erfpacht-, huur-overeenkomsten, opstalrechten of concessies. De UGent blijft het feitelijk beheer van de campusgronden in handen houden. De UGent treedt op als partner en/of uitbater van infrastructuur en voorzieningen van algemeen nut. De bufferzones maken deel uit van een totaalplan voor het technologiepark met een duidelijk parkconcept en een sterke visie op de aansluiting van het bedrijventerrein op de bredere omgeving. Doorheen deze groenbuffer zijn enkel verbindingen voor fietsers en voetgangers toegelaten. Waar het buffergroen voldoende breed is, bestaat een mogelijkheid tot kleinschalige bebouwing. Er zijn, in het kader van het parkbeheer, ook duidelijke afspraken gemaakt over het onderhoud van het parkgroen, inclusief de bufferzones. Meer informatie www.dbt.ugent.be/index.php?page=projecten/ardoyen www.ardoyen.be/ • Stad Gent (2010). Gemeentelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan Technologiepark

eindrapport groene [buffers]

•

Bufferzo totaalpla parkconc Waarom interessant? aansluitin groen alt •  Bufferzones maken deel uit van totaalplan met duidelijk parkconcept en sterke visie op met duid aansluiting op de omgeving. Het tussen be groen alterneert met bouwvolumes, met duidelijk afgelijnde variatie Bufferzones tussen bebouwde en beboste stroken stroken •  Doorheen buffer zijn enkel •  en Doorhee verbindingen voor Þetsers voetgangers toegelaten. Waar het buffergroen voldoende breed is, verbindin bestaat een mogelijkheid tot kleinschalige bebouwing. voetgang •  Duidelijke afspraken over onderhoud parkgroen, inclusief buffergro bufferzones. bestaat e

TECHNOLOGIEPARK MASTERPLAN

RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN GENT

•

‘BINNEN EN BUITEN’ GROENSTRUCTUUR

Dicht groenscherm met hoogstammige beplantingen aangevuld met struiken. Doorheen deze groenbuffer zijn enkel verbindingen voor Þetsers en voetgangers toegelaten. Mits goede landschappelijke integratie zijn hierin ook geluidsbermen of schermen toegelaten. Het buffergebied tussen de campus en de woonwijken ten oosten is plaatselijk voldoende breed voor kleinschalige bebouwing (bv. crêche, restaurant, tijdelijke huisvesting van buitenlandse vorsers, studenten), met een totale opp. van 10% van de zone en max. hoogte van 2 bouwlagen. Langs de E40: 30 meter brede nietbebouwbare zone als reservatie voor lijninfrastructuur.

eindrapport groene [buffers]

Randen/buf papendorp business park Utrecht - Nederland

Nieuw kantorenpark. In voormalig polderlandschap in nieuw stedelijk gebied in ontwikkeling. Ontwerpers OMA West 8 Wissing Stedebouw en Ruimtelijke Vormgeving i.o.v. Projectbureau Leidsche Rijn

ZICHT VANAF A2/A12

eindrapport groene [buffers]

Concept Het hele bedrijvenpark is ontworpen als een sterk gediversifiëerd parklandschap met o.m. een zeer gedetailleerd bomenplan. De bomen verdichten zich naar het centrum van het park. De buitenste rand van de bedrijvendriehoek heeft een landschappelijke uitstraling door het golvende maaiveld van gras en de bomen die verspreid staan. In het park zijn ook sporterreinen, tuinen en een volkstuincomplex ondergebracht. Door de precieze inplanting en oriëntatie van de gebouwen blijft de rand transparant. Status Sinds 2005 in ontwikkeling. Meer informatie www.oma.eu/projects/1997/papendorp www.west8.nl/projects/papendorp_business_park/ www.wissing.nl/cases/kantorenpark-papendorp www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=383992

• Groot de snelw boom duur geha de lo waar aang •  Gebi inger Rond Over gema kruid •  Na v

Utrecht Utrecht

Impressies

Nieuwkantorenpark kantorenparkininvoormalig voormalig • •  Nieuw polderlandschapininnieuw nieuwstedelijk stedelijk polderlandschap gebiedininontwikkeling ontwikkeling(Leidsche (Leidsche gebied Rijn),de degrootste grootstenieuwbouwnieuwbouw-enen Rijn), Vinex-locatievan vanNederland. Nederland. Vinex-locatie • •  Het Hettotale totaleLeidsche LeidscheRijn Rijnproject project heeft heefteen eenoppervlakte oppervlaktevan vancaca2500 2500 hectare. hectare.Papendorp Papendorpbeslaat beslaat150 150 hectare, hectare,60 60hectare hectareisisopenbaar openbaar gebied, gebied,84 84hectare hectareisisuitgeefbaar uitgeefbaarenen 66ha haisisbestaand bestaandbedrijventerrein. bedrijventerrein. • •  Ontwerpers: Ontwerpers:OMA OMA/ West / West8 8/ / Wissing WissingStedenbouw Stedenbouw PARKLANDSCHAP

LANDSCHAPPELIJKE UITSTRALING

GRONDPLAN IN ZIJN GROTERE OMGEVING EN LUCHTFOTO

eindrapport groene [buffers]

Gradatie van bomen RASTER EN GRADATIE VAN BOMEN

eindrapport groene [buffers]

Rietveld •

•  Concept diagram and masterplan for Papendorp, business district of Leidsche Rijn, Utrecht

•

•  •

MASTERPLAN

CONCEPT DIAGRAM

Bedrijvenpark ontwo gediversiÞ‘erd parkl gedetailleerd bomenp verdichten naar het c Bestaat uit dichte ker voorzieningen en bre lanen. Daaromheen s lage(re) bebouwingsd setting. De buitenste rand he landschappelijke uits golvende maaiveld v die verspreid staan. In het park zijn sport een volkstuincomple Door preciese inplan van gebouwen blijft eindrapport groene [buffers]

Maaslandse Dam – Midden-Del

maaslandse dam Midden Delfland - Nederland

Lokaal bedrijventerrein met combinatie wonen & werken In open gebied aan de rand van verstedelijk gebied. Ontwerpers OD205SL – Stedenbouw + Landschap, Delft iov Gemeente Midden-Delfland

Concept Een voormalig kassengebied wordt omgevormd tot een kleinschalig en informele ‘warmoezerij’ waar wonen en werken worden gecombineerd. Binnen een uitgekiend netwerk (‘groen casco’) van bomen, hagen, slootjes en ontsluitingsweggetjes zijn een elftal uitsparingen, de kamers, gesitueerd. Hierin zijn telkens één tot vier ondernemingen gevestigd. Status Sinds 2005 – verkoop percelen gestart in 2011

Meer informatie www.middendelfland.nl/ondernemers/ontwikkelen_42139/item/ maaslandse-dam_20917.html www.od205sl.nl/nl/project/25/maaslandse-dam-midden-delfland

MASTERPLAN COMBINATIE MAASLANDSE DAM

eindrapport groene [buffers]

•  Lo me we •  In ran geb

rand van verstedelijk gebied. •  Ontwerpers: OD205SL – Stedenbouw / Landschap Delft

VOORMALIGE KASSENSTRUCTUUR STRUCTUREERT BUFFER

eindrapport groene [buffers]

werklandschap ekkersrijt

Concept In de toekomstvisie voor de transformatie van het bedrijvenpark wordt uitgegaan van het principe dat werken volledig is geïntegreerd in het stedelijke leven. Bedrijven moeten niet weggestopt worden, maar juist toegankelijk zijn voor iedereen. Het nieuwe werklandschap wordt eigenlijk een nieuw type stedelijk gebied waar het grote publiek uiteenlopende bestemmingen vindt en waar de bedrijven een meer stimulerende omgeving krijgen. Aan de noordelijke en oostelijke randen wordt een overgangszone gemaakt waarbij het werken op Ekkersrijt wordt geïntegreerd met het wonen in Son. Het gaat om een nieuw milieu waarbij wonen en werken gecombineerd wordt (kleinschalige ontwikkelingen) langs het kanaal en de Eindhovenseweg. Met de randzone ontwikkelingen krijgt de ‘weggestopte’ wereld van de Sonse bedrijven minder barrières waardoor het meer open toegankelijk wordt voor publiek. Kleine ondernemers die er ook willen wonen zullen het bestaande Ekkersrijt moeten accepteren. De overgangszones kunnen derhalve geen pure woonlocaties zijn. Om de toegankelijkheid te vergroten moet het Science Park een recreatief knooppunt worden voor sportroutes (trimparcours, ruiterroutes, mountainbike etc.) die verbindingen leggen met omliggende gebieden (visvijver en Nieuwe Woud) en bestaande sportvoorzieningen zoals manege en mountainbikeparcours. Ook wordt voorgesteld om de aanpalende recreatiegebieden te openen op het industriegebied.

Werklandschap Ekkersrijt Son en Breugel

Son en Breugel - Nederland

Bestaand bedrijventerrein in revitalisering. Aan de rand van verstedelijk gebied.

Ontwerpers Urban Xchange Studio Marco Vermeulen i.o.v. Industrieschap Ekkersrijt, Brainport Development en Provincie Noord-Brabant

•  Bestaand bedrijventerrein (260 ha) in revitalisering. •  Aan de rand van verstedelijk gebied (Eindhoven). •  Ontwerpers: Urban Xchange / Studio Marco Vermeulen

Status Studie toekomstvisie: 2011-2012.

Meer informatie www.marcovermeulen.nl www.brainport.nl www.urbanxchange.nl/project_ekkersrijt.html www.ekkersrijt.nl/BP/

eindrapport groene [buffers]

Waarom i (Eind

CONCEPT

MASTERPLAN EKKERSRIJT

•  Ontw Xcha Verm

RUIMTELIJKE STRUCTUUR

eindrapport groene [buffers]

•  ZOOM WESTELIJKE ZONE

eindrapport groene [buffers]

recy ‘no wer kun spor loca med geïs Nog Aqu Wer land

Toegankelijkheid wordt vergroot Overgangszone voor wo wanneer het Science Park recreatief knooppunt wordt •  Aan noordelijke en oo randen wordt overgan voor sportroutes (trimparcours, gemaakt waarbij werk Ekkersrijt wordt geïnt ruiterroutes, mountainbike etc.) wonen in Son. Het gaa waarbij wonen die verbindingen leggen milieu met gecombineerd wordt l en Eindhovenseweg. omliggende gebieden (visvijver Overgangszones kunn en Nieuwe Woud) en bestaande woonlocaties zijn. •  Bestaand groen wordt sportvoorzieningen (manege en en de auto’s uit het zi mountainbikeparcours).

ZOOM MIDDENSTE ZONE

door groene randen (h grondlichamen). Rege bovengronds gebuffer

ZOOM OOSTELIJKE ZONE

eindrapport groene [buffers]

betuws bedrijvenpark park 15 Oosterhout - Nederland

eindrapport groene [buffers]

Landsc

CONCEPT

De ontwikkeling betekent dat aan huidige voornamelijk agrarische functie van het gebied recreatieve en woonfunctie wordt toegevoegd. Hiermee kan monofunctioneel (agrarisch) landschap transformeren tot multifunctioneel (parkachtig) landschap (stedelijk uitloopgebied) met betekenis voor hele regio. Water speelt belangrijke rol bij inrichting van het park. Er zal 14 hectare aan waterberging in de vorm van oppervlaktewater gerealiseerd worden.

GEBIEDSVISIE

eindrapport groene [buffers]

Buffers

Bedrijvenpark opgebouwd uit meerdere lagen •  de A15-zone, de Riefgraafzone en de bufferzone vormen, als drager van de Tussen Ooster groenstructuur, de landschappelijkeworden laag.a kenmerke •  De Rietgraaf (als primaire en representat Op die m ontsluitingsweg), de Ring (als secundaire landschap ontsluitingslus) en de aanwezige een defen Bovendie hoogspanning- en gasleidingen vormen gebiedsd behandel infrastructurele laag. •  Om een g •  Het uitgeefbaar gebied (de velden) is waarborg elzenb uiteindelijk een resultante van dezeoflagen

'kamers’ coulissela •  Indien er Doorzichten naar achterliggende gebied word zone nieu gewaarborgd door handhaving vanworden, open w zone t percelen (schapenweitjes). Nieuwede ‘groene’ bebouwing wordt verankerd in de recreatiev kinderbo landschappelijke context door Het bedrijventerr kavelgrensbeplanting die • soms tot in landschappelijk in directe inpassing agrarisch gebied doorloopt. overleg van allerl groter gebied ter compensatie voor van het gebied na

Waarom interessan

INRICHTING GEDIRIGEERD DOOR FYSISCHE STRUCTUUR

INRICHTING LANDSCHAPSPARK

eindrapport groene [buffers]

•

Het landschapspa ha) vervult een ro prikkeldraad' omd verstedelijking te

•

Bedrijventerrein e

Buffers

Voor zone langs A15 is nieuw landschap ontwikkeld met elementen uit bestaande landschap van de Betuwe. Een doorgaande lage dijk en rijen populieren vormen belangrijkste elementen. De populieren staan onder een hoek ten opzichte van de bebouwing waardoor een interessant spel tussen open en dicht en tussen afscherming en zichtbaarheid ontstaat . De schermen worden onderbroken voor twee doorkijken vanaf de snelweg het park in. In de A15 zone worden 5 windmolens geprojecteerd.

Profielen buffers

PERSPECTIEF BEDRIJVENPARK

Nieuwe robuuste landschappelijke elementen moeten verdere verstedelijking tegengaan: â&#x20AC;˘ aan zuidkant van bedrijvenpark komt 200 meter brede groene bufferzone â&#x20AC;˘ aan westkant wordt Betuwse bongerd uitgebreid als natuurlijke groene ritssluiting RANDEN BEDRIJVENPARK

eindrapport groene [buffers]

stockley park London Borough of Hillington - UK

Een state-of-the-art businesspark op een voormalige stortplaats, omringd door een publiek park. Stockley Park is gelegen in Hillingdon in West Londen. Ontwerpers Masterplanner: Arup Associates Architects: Arup Associates, Troughton McAslan, Sir Norman Foster & Partners, Geoffrey Darke Associates, Eric Parry Associates, Ian Ritchie Architects, Peter Foggo Associates, Skidmore Owings & Merrill Landscape Architects: Charles Funke Associates, Bernard Ede Associates

Concept Door de aanleg van een bedrijventerrein op een voormalige stortplaats wordt de site gesaneerd en toegankelijk gemaakt, en wordt een publiek park aangelegd, met wandelen fietspaden en een golfterrein volledig op kosten van de privé-investeerders. Status Wordt sinds de jaren ’80 gerealiseerd. Momenteel wordt derde fase uitgebouwd.

Impressies

Meer informatie www.arup.com/Projects/Stockley%20Park.aspx www.stockleypark.co.uk/

Stockley Park London Borough of Hillingdon iov Stanhope Properties Plc, Stockley Park Consortium (Kajima, PRUPIM and Aldersgate)

•

SITUERING

eindrapport groene [buffers]

Een state-of-the-art businesspark op een voormalige stortplaats, omringd door een publiek park. GOLFTERREIN

•  Het gebied is 160 ha groot, waarvan 60 ha bedrijvenpark. De rest is publiek park en golfterrein van 18 holes. PUBLIEK PARK

•

Ontwerpers: Arup / Troughton McAslan / Norman Foster &

MASTERPLAN STOCKLEY

eindrapport groene [buffers]

energiepark schenkenschans

Concept Het vuilstort wordt omgevormd tot educatiepark op het vlak van energie en groene bedrijfsvoering. In de structuurvisie wordt het energiepark aan de westen noordzijde afgeschermd door een groene wal met bossages en rietfilters, terwijl aan de noordzijde van het (fietspad langs het) Zijlsterrak een behoorlijke strook groen blijft. Over de plantage zelf liggen recreatieve routes. Dicht bij het centrum van de stad ontstaat met de Schenkenschans een vernieuwend landschap, toegankelijk voor iedereen.

Energiepark Schenkenschans Leeuwarden Energiepark Schenk Leeuwarden - Nederland

Bedrijvenpark op voormalige vuilstortlocatie. Aan de westkant van Leeuwarden. Ontwerpers Copijn Landschapsarchitecten

i.o.v. Grontmij, Oosterhof Holman en E Kwadraat

INRICHTINGSPLAN ENERGIEPARK

eindrapport groene [buffers]

Status Planningsfase.

Leeuwarde

•  Bedrijvenpark op gebied van energieopwekking, waterbeheer en reststromen op voormalige vuilstortlocatie en landbouwpercelen •  Aan de westkant van Leeuwarden •  Ontwerpers: Copijn Landschapsarchitecten Meer informatie www.energiepark-schenkenschans.nl/ www.nieuwstroomland.nl/ www.copijn.nl/energiepark-schenkenschans

•  Bedri van e water restst vuilst landb

•

‘De energieplantage’ w noordzijde afgezoomd m bekkens, waarin water w opgevangen. BioÞlters z water en zorgen voor aa biomassa voor vergister

•

Aan westen noordzijde wal met bossages en rie de noordzijde blijft stro

Waarom interessant? •  CRITERIA VISIE T.B.V. LANDSCHAPPELIJKE INPASSING

•  •

VISUALISATIE GEBIEDSONTWIKKELING

Kern van het plan is een asfaltfabriek en biovergisters. De energie die daaruit vrij komt wordt benut voor het bedrijventerrein.

Vuilstort wordt omgevormd tot educatiepark op het vlak van energie en groene bedrijfsvoering. Wordt opgenomen in recreatief netwerk. Over de plantage liggen recreatieve routes. Dicht bij het centrum van de stad ontstaat een vernieuwend landschap, toegankelijk voor iedereen. eindrapport groene [buffers]

Concept Het is een interessant voorbeeld van hoe de gemeentelijke groenstructuur doorgetrokken wordt naar een bedrijvenpark en hoe bestaande ecologische waarden geïntegreerd worden in het bedrijvenpark, met een ecologische zone en waterrijke randen die een ecologische en recreatieve functie krijgen en de overgang met het polderlandschap maken.

boekelermeer Alkmaar - Nederland

Regionaal bedrijventerrein Aan de rand van stedelijk gebied. Ontwerpers i.o.v. Gemeente Alkmaar.

Bedrijventerrein Boekelermeer Alkmaar (NL)

Status Groot deel is reeds ontwikkeld, een nieuw deel (‘Zuid’) wordt in de komende jaren ontwikkeld. Meer informatie www.detijdinruimtetafel.nl www.alkmaar.nl/eCache/45734/Boekelermeer_ bestemmingsplangebied www.deboekelermeer.nl

•  •

•

eindrapport groene [buffers]

Regionaal bedrijventerrein (390 ha) aan rand stedelijk gebied. Rond het terrein 45 hectare groen en water. Ontwerp: Kuiper Compagnons / Marieke Adrichem (inrichtingsplan groenzones)

•  Gemeentelijke wordt doorgetr bedrijvenpark •  Bestaande ecol worden geïnteg bedrijvenpark, zones en water Sfeerbee ecologische en functie krijgen polderlandscha

STRUCTUREREND GROEN

GRONDPLAN IN ZIJN GROTERE OMGEVING WATERRIJKE RANDEN

eindrapport groene [buffers]

Westelijke Ringsloot Oostelijke •  •

•

•  •

WATERRIJKE RANDEN, OVERGANG NAAR POLDERLANDSCHAP

eindrapport groene [buffers]

De zone aan de oostzijde word gekenmerkt door moerassige, p en ruige gebieden. Informeel Þetspad langs de oev vergroot Þetsnetwerk. Tevens extensieve recreatievormen als wandelen, vissen en kanovaren Oever aan kant bedrijventerrein ingericht als transparant groen van solitaire bomen en landsch struweel. Het noordelijk deel is leefgebie rugstreeppad met 3 poelen, aan met lage wallen Functioneert als een waterring waterberging bedrijventerrein

Ecologisch •

feerbeelden Sfeerbeelden •

•  •

WATERRIJKE RANDEN

eindrapport groene [buffers]

ambachtsezoom Hendrik-Ido-Ambacht - Nederland

Regionaal bedrijventerrein Het nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein Ambachtsezoom ligt opgesloten tussen bestaand stedelijk gebied op voormalig agrarisch gebied. Ontwerpers OD 205SL stedenbouw + landschap i.o.v. Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht

Concept Na onderzoek van verschillende scenario’s werd uiteindelijk gekozen voor een concept waarbij het onderliggend landschap de basis vormt. De polder wordt hierin vertaald naar een organisatiemodel voor een eigentijds werklandschap. Door deze invalshoek te kiezen borduurt het bedrijvengebied voort op de aanwezige kenmerken van het landschap en voegt er een nieuwe laag aan toe. De ‘werkpolder’ bestaat uit kavels die de aloude richting van het landschap overnemen maar op een nieuwe manier ontsloten worden; niet langs de buitenrand maar dwars door het midden. Langs de kwetsbare randen van het gebied zijn bijzondere ruimtelijk-functionele milieus ontworpen. Deze grijpen aanwezige kwaliteiten en/of structuren op en zorgen voor een inbedding van het bedrijvengebied in zijn context. De groenzone langs de Ambachtsezoom vormt een onderdeel van de belangrijke verbindingszone tussen twee ecologisch waardevolle polders. Meer informatie www.od205sl.nl/nl/project/4/ambachtsezoom-hendrik-ido-ambacht www.h-i-ambacht.nl/ambachtsezoom

eindrapport groene [buffers]

Ambachtsezoom Hendrik-Ido-Ambacht Hendrik-Ido-Ambacht •

beslaat een 10 meter brede ran boven maaiveld uitsteekt. De omkadering creëert 10-tal voor kleinere bedrijfsgebouwe representatief karakter. Gelijktijdig onttrekt de omkad bebouwing voor een deel uit h van diegene die via de Ambac

•  Nieuw bedrijventerr •  Nieuw bedrijventerrein (30ingesloten ha) ingesloten (30 ha) tussen tu bestaand stedelijk gebied Groene werk bestaand stedelijk g op voormalig agrarisch op voormalig agrari gebied. Over gebied. •  Ontwerpers: OD 205SL•  eD •  Ontwerpers: OD 2s stedenbouw + landschap stedenbouw + landsbb •

de gemeente nadert of verlaat.

PERSPECTIEF VAN DE RAND

•

GROENE WERKKAMERS

•

LUCHTFOTO EN MASTERPLAN AMBACHTSEZOOM

eindrapport groene [buffers]

D v r G b v

d 67

•

•  •

Combinatie model

Na onderzoek van verschillende scenario’s werd gekozen voor Middentocht concept waarbij onderliggend •  ca 40 m breed landschap de basis vormt. brede en 650 worden alle b De ‘werkpolder’ bestaat uit kavels •  Door openbar die de richting van het landschap ruimte te conc overnemen maar op een nieuwe weidsheid en gecreërd die b manier ontsloten worden: niet Zonering langs buitenrand maar door het midden. •  Aan zuidzijde aansluitend aa Langs randen zijn bijzondere bedrijven. ruimtelijk-functionele milieus •  Aan noordzijd ontworpen. langs Ambach deze z De groenzone is onderdeel van•  Tussen In deze zone i verbindingszone tussen twee in bedrijfsgro vegetatie op d ecologisch waardevolle polders.

RUIMTELIJKE GROENE STRUCTUUR

eindrapport groene [buffers]

Model 3: Grid Model 2: Boszoom Model 1: •

•

CONCEPT

Een brede zone van thematisch Boszoom langs de Ambachtsez ingevulde eilandjes wordt begrensd •  In boszoom zijn kamers door een 8-tal gevelwanden met opgenomen waarin kleine b kunnen vestigen. vegetatiegevels en -daken. Midden in het gebied is een •  Opgaande beplanting wordt ‘lunchpauzepark’ opgenomen; al bedrijvengebied voortgezet. het openbare groen wordt hier •  Van noord (Boszoom) naar (De Blaak) loopt de gemidd geconcerteerd aangeboden. bedrijfsgrootte geleidelijk o Met blokafmetingen van circa 100 •  Het groen is geconcentreerd bij 65 meter kunnen in het grid alleAmbachtsezoom en tussen bedrijfsgroottes een plek krijgen. bebouwing en bedrijventerr Deze strook fungeert als bu tussen de grootschalige bed en de bestaande kleinschalig bebouwing.

eindrapport groene [buffers]

logistiek park moerdijk Moerdijk - Nederland

Nieuw logistiek park in een historisch landschap langs het Hollands Diep. Aan de rand van verstedelijkt gebied. Ontwerpers Studio Marco Vermeulen & Grontmij i.o.v. Provincie Noord-Brabant en de Gemeente Moerdijk

Concept Het Logistiek Park Moerdijk zal coherent landschappelijk ingepast worden door middel van de volgende vier elementen: a. Beeldkwaliteit van de bebouwing b. Verhoogde piekwaterbassins aan de randen c. Versterking van de lijnvormige groenstructuur van de Lapdijk door middel van extra bomenrijen en een ecologische zone d. Groene entrees Grote aandacht voor integratie in het landschap op een zodanige wijze dat de zichtbaarheid vanuit het open, agrarische cultuurlandschap zoveel mogelijk wordt weggenomen. Hieraan wordt invulling gegeven door de lijnvormige groenstructuur van de historische Lapdijk te versterken door middel van extra bomenrijen aan weerszijden van de dijk. Daarnaast wordt ten zuiden van de Lapdijk een ecologische zone gerealiseerd van ca. 25 meter breed. De dubbele bomenrijen aan weerszijden van de Lapdijk (kruinhoogte ca. 15 meter) en een maximale bouwhoogte van 20 meter, zorgen ervoor dat het beeld vanuit de open polder (ook in de winter) in hoofdzaak wordt bepaald door de beplanting op de Lapdijk. In het inpassingsplan is dit opgenomen door het maximeren van de bouwhoogte en het in de bestemming ter plaatse reserveren van ruimte voor deze bomenrijen. Bovendien worden de bufferzones gebruikt. De synergie tussen gebouwen en landschap langs de zichtlocaties wordt nader uitgewerkt in een beeldkwaliteitsplan, evenals de beleving vanuit de kernen Moerdijk en Zevenbergschen Hoek en vanuit het omliggende buitengebied. Om het hele plangebied wordt een leggerwaterloop aangelegd ten behoeve van de ontwatering. Daarnaast is het noodzakelijk om aan de randen van het gebied een drietal retentiebassins te realiseren die als buffer fungeren voor het hemelwater dat op de daken valt. Door deze bassins te verhogen kan de benodigde capaciteit worden gehaald met minder ruimtebeslag. Tegelijkertijd zullen deze verhoogde bassins de loading docks vanaf de snelwegen en vanaf de Lapdijk voor een deel aan het zicht onttrekken. De verhoogde bassins fungeren als een soort groen manchet rondom het LPM en verzachten de overgang

eindrapport groene [buffers]

Logistiek Park Moerdijk Moerdijk

van landschap naar bebouwing. De randen van de bassins kunnen sculpturaal (land art) worden vormgegeven. Status In realisatie

Meer informatie www.moerdijkmeermogelijk.nl

•  Nieuw Logistiek Park aan rand verstedelijkt gebied, in historich landschap langs Hollands Diep. Het gebied wordt ingekaderd door de snelwegen A16 en A17 en een cultuurhistorische dijk, de Lapdijk. Het gebied is 190 ha bruto, waarvan ong. 150 ha netto uitgeefbaar. •  Ontwerpers: Studio Marco Vermeulen / Grontmij

PLANGEBIED PARK MOERDIJK

eindrapport groene [buffers]

Waarom interessant?

a. b c.

Het Logistiek Park wordt lan ingepast zodat zichtbaarh d open, agrarische cultuurl zoveel mogelijk wordt w a. Beeldkwaliteit van de bebo b. Verhoogde piekwaterbassi c. Versterking van de lijnvor groenstructuur van Lapd bomenrijen en ecologisc 25 meter breed d. groene entrees

MASTERPLAN MOERDIJK

eindrapport groene [buffers]

Lijnvormige groenstructuur van Verhoogde piekw Lapdijk •

•

Extra bomenrij aan weerszijden van Lapdijk. Door de nieuwe bomenrijen aan de voet van de Lapdijk te positioneren en (vanuit het veld gezien) tussen de bestaande bomen in, wordt er met in totaal vier bomenrijen een belangrijk deel van het zicht op het LPM weggenomen. Vanaf de Lapdijk zal er meer zicht zijn op het LPM, maar ook op het agrarisch landschap aan de zuidzijde. Ecologische zone van 25 meter breed: brede watergang die lijnvormige structuur van Lapdijk versterkt. Zone tussen watergang en dijk wordt gekenmerkt door gebiedseigen plas/ drasgebied met riet en ruigte en incidenteel een knotwilg.

eindrapport groene [buffers]

Verh r • die v z • die o b • Ra s v

SCHEMA

de wieken vinkenhoef Amersfoort - Nederland

Nieuw bedrijventerrein van ca. 70 ha aan de rand van de stad, grenzend aan verkeersknooppunt en aan natuurontwikkelingsgebied. Bedrijvenpark De Wieken-Vinkenhoef bevindt zich in de zuidelijke oksel van Knooppunt Hoevelaken in het oosten van Amersfoort. Ontwerpers OD205 Stedenbouw + Landschap Bureau Ruimtewerk Adecs Oost i.o.v. Gemeente Amersfoort

Concept In een bestemmingsplan werd zowel het bedrijventerrein als het toekomstige natuurgebied vastgelegd. Zo is ‘rood’ aan ‘groen’ gebonden door bijvoorbeeld de waterberging van het bedrijventerrein op de rand van het natuurgebied te realiseren. Middels vastgelegde zichtlijnen wordt het bedrijventerrein aan het buitengebied gekoppeld en vice versa. Tussen de bedrijventerreinen en gebieden waar natuur en landschap behouden en versterkt worden, zijn brede buffers gevormd. Het in 2005 opgestelde landschapsplan en Beeldkwaliteitplan voor de nieuwbouw en openbare ruimte zet in op een aantal gecombineerde functies: natuurontwikkeling, recreatief medegebruik, waterwinning en waterberging. De oude beekloop, de Horstbeek, is een hydrologische bufferzone die tevens verdroging van het beekdal tegengaat. De functie van de beken als ecologische verbindingszones is versterkt. Het bedrijvenpark grenst aan recreatiegebied Bloeidaal. Het regenwater dat op het bedrijventerrein valt, stroomt onder de Hogeweg door naar Bloeidaal en vult daar de serie van vijf grote vijvers die aan elkaar gekoppeld zijn. Status In ontwikkeling sinds 2002 Meer informatie http://wiekenvinkenhoef.nl www.od205sl.nl/nl/project/15/wieken-vinkenhoef-en-bloeidaalamersfoort www.amersfoort.nl/4/Bestemmingsplannen/Zoeken-in-alle-plannen%28via-de-kaart%29/Wieken-Vinkenhoef.html

eindrapport groene [buffers]

De Wieken Vinkenhoef Amersfoort •  In bestemmingsplan werd

ha) in landbouwgbied bedrijventerrein als hetaan ran to van stad, grenzend aan en aan natuurgebiedverkeersknooppunt vastgelegd. natuurontwikkelingsgebied. Ontwerpers: OD205 aan 'groen' • gebonden doo Stedenbouw + Landschap / Bureau Ruimtewerk / Adecs de waterberging van het Oost bedrijventerrein op de ran natuurgebied te realiseren vastgelegde zichtlijnen w bedrijventerrein aan het b gekoppeld en vice versa.

•  Nieuw bedrijventerrein (ca 70

SITUERING

•

Tussen de bedrijventerrei gebieden waar natuur en behouden en versterkt wo brede buffers gevormd.

MASTERPLAN DE WIEKEN

eindrapport groene [buffers]

suikerfabriek Veurne- België

Reconversie bedrijventerrein en wonen. De site van de voormalige suikerfabriek in Veurne, een gebied dat zich situeert tussen de historische binnenstad van Veurne en het industrieterrein Veurne I. Het gebied vormt de schakel tussen het strategisch stedelijk projectgebied “Kanaal- en Stationsomgeving”, de binnenstad en het regionaal bedrijventerrein Veurne I. Ontwerpers Omgeving, Landschapsarchitecten

VISIE . wonen

Concept Het ontwerp vormt een geslaagde overgang tussen de dorpskern en het bestaand industrieterrein. Het project omvat een woongebied, een groene buffer en nieuwe bedrijventerreinen. Deze drie zijn zo verwoven met elkaar dat ze zowel op macro-schaal als op micro- schaal een verbinding bieden aan de dorpskern langs de ene kant en het bestaande bedrijventerrein langs de andere kant. Het parkgebied dient als groenbuffer en als recreatief park voor zowel bewoners als voor personeel van de bedrijventerrein. Ook worden waterbuffers verwerkt in het park van zo’n 18,5 ha groot. De ruimtelijke structuur is gebaseerd op landschappelijke elementen eigen aan het gebied zoals de dammetjes die het gebied opdelen in kamers waarbinnen wonen en werken kan ingepast worden. De inpassing van een zacht netwerk maakt gebruik van deze dammenstructuren. Status In planning Meer informatie www.omgeving.be

PERSPECTIEF VAN DE LANDSCHAPSKAMERS

eindrapport groene [buffers]

site voormalige suikerfabriek . Veurne

SNEDE DAMMEN

GRONDPLAN IN ZIJN GROTERE OMGEVING

eindrapport groene [buffers]

bedrijventerrein a1 Deventer - Nederland

Bedrijventerrein 59 ha van het projectgebied 129 ha. Op de rand van het verstedelijkt gebied van de gemeente Deventer.

Ontwerpers ARCADIS is een internationale onderneming die advies, ontwerp-, ingenieurs- en managementdiensten levert op de gebieden infrastructuur, water, milieu en gebouwen.

Concept Een groot gebied maakt de overgang tussen de nieuwe bedrijvenkavels en het verstedelijkt gebied van Deventer. Het is een multifunctionele groenzone die zowel als park voor het dorp Epse en als buffer naar het bedrijventerrein kan dienen. Ook kunnen verschillende wooneenheden in de zone blijven bestaan. Het bedrijventerrein zelf past zich ook aan naar de overgang met de groenzone: Centraal grote bedrijven en naar de rand toe kleinere bedrijven/kantoorruimte. Status In realisatie vanaf april 2014 Meer informatie http://www.deventer.nl/a1bedrijvenpark http://a1bedrijvenparkdeventer.nl/

MASTERPLAN A1

eindrapport groene [buffers]

SIMULATIE OVERGANGSZONE

SNEDES BUFFERZONE

eindrapport groene [buffers]

klavertje 4 Venlo - Nederland

Nieuw bedrijventerrein: 5.000 hectare ten noordwesten van Venlo, gelegen tussen de snelwegen A73 en A67. Op de rand van het stedelijke gebied.

Ontwerpers Structuurvisie: Werkgroep Intergemeenteljke Greenport Venlo Werklandschap: Studio Marco Vermeulen

Concept Klavertje 4 is een innovatief ontwikkelingsgebied volgens het Cradle 2 Cradle principe waar de agro- en foodindustrie samenkomen met trade en logistiekindustrie. Het is een grootschalig ontwikkelingsgebied waar economische ontwikkeling hand in hand gaat met investeringen in landschap en natuur. Er gaat aandacht naar de landschapsstructuur, waterzuivering, ecologische ontwikkelingen,... De buffer met het buitengebied is een grootschalig gebied dat ‘verwevingszone’ wordt genoemd. Het is een overgangszone die zich bevindt tussen het bestaand landschap en de nieuwe industriële ontwikkeling. Er is plaats voor een grote verscheidenheid aan functies (wonen, (verblijfs) recreatie, agrarische bedrijven, bedrijven aan huis,...) Het gebied fungeert als broedplaats voor kleinschalige economische activiteiten en zorgt voor een geleidelijke overgang van werklandschap naar landschap. Status Eerste fase in realisatie 2010 tot 2020 Tweede fase 2020-2030 Meer informatie http://www.venlo.nl/wonen_milieu/structuurvisies/Documents/Klavertje%204/1.%20Structuurvisie%20Klavertje%204-gebied%2021%20 maart%202012.pdf http://www.venlo.nl/WONEN_MILIEU/STRUCTUURVISIES/Pages/Klavertje-4-gebied.aspx

eindrapport groene [buffers]

WERKLANDSCHAP

WATERZUIVERING, -COLLECTIE EN -INFILTRATIE

PRINCIPESCHEMA

MASTERPLAN KLAVERTJE 4

eindrapport groene [buffers]

Aanbevelingen uit best practices: hoe te komen tot valorisatie van buffers bij bedrijventerreinen? De indeling van het bedrijventerrein laten dirigeren door zijn fysische context; zoals bv. een beekvallei (Siesegemkouter). Buffers laten aankoppelen op een bovenlokaal systeem; hydrologische systemen (netwerk van beken en grachten) of regionale groenstructuren. Buffers kunnen ruimte bieden voor een collectieve opgave (zoals bijv. waterinfiltratie en –buffering) van de bedrijfsgebouwen. In de buffer, water gebruiken als katalysator voor de groene ontwikkeling zodanig dat het beheer van het groene ook kostenefficiënter kan gemaakt worden. Multifunctioneel karakter inzetten om aan te sluiten op regionale zachte netwerken (fietsen wandelpaden) waarbij missing links kunnen worden opgelost of lokale publieke ontsluiting kan worden voorzien.

Buffer kan fungeren als een semi-publiek park dat ook in de weekends doorwaadbaar is. Bufferzones kunnen de twee aanliggende functies in een gemengd ruimtegebruik laten samenkomen in de buffer. Er wordt een geïntegreerd ontwerp opgemaakt in een overgangszone bijv. een mix van wonen en werken. Bij grootschalige toepassing van de buffer is het beter te spreken van verwevingszones of overgangszones waarin bepaalde specifieke agrarische bedrijven, verblijfsrecreatie e.a. nog een plaats kunnen krijgen. Zodanig dat er een geleidelijke overgang gecreëerd wordt i.p.v. een scheiding in de vorm van een geïsoleerde restruimte. Dergelijke overgangstypologie kan bestaan uit: de meer kleinschalige kantoorfuncties, parkeerpockets, etc. die de overgang maken van een grootschalig raster naar het fijnmazige net van woningen. Inbedding van deze andere functies in een publiek parkgroen verhoogt enerzijds de aantrekkelijkheid van de bedrijven, maakt het meer klantvriendelijk en voorziet tevens de buurt van een publieke groene ruimte.

eindrapport groene [buffers]

workshop

eindrapport groene [buffers]

3 sites in een regionaal netwerk

eindrapport groene [buffers]

Situaties geselecteerde buffers

eindrapport groene [buffers]

losschaert Zwevegem

Het gaat hier om verschillende buffers rondom een nieuw regionaal bedrijventerrein in ontwikkeling. De westelijke rand betreft een relatief smalle bufferzone tussen het bedrijventerrein en de omliggende woningen en een nieuwe woonzone. Het is op het eerste gezicht misschien geen uitdagende opdracht, maar dit type van bufferzone is nu eenmaal typisch voor heel wat bufferzones rond bedrijventerreinen in het verstedelijkte Vlaanderen, waar nu al te vaak monofunctionele groenschermen worden aangebracht. De eerste uitdaging is om deze buffer op een creatieve manier met aandacht voor de bredere omgeving, zowel ruimtelijk als programmatorisch, en om de grenzen van de opdracht te verkennen en, misschien zelfs letterlijk, grenzen te verleggen. Hierbij is er ruimte om de verkoopsvoorwaarden van het bedrijventerrein aan te passen aan creatieve voorstellen.

elde

Sch

eindrapport groene [buffers]

Te onderzoeken elementen zijn: - noordelijke rand: een meerwaarde creĂŤren voor het bedrijventerrein in het ontwerp voor het bufferbekken - oostelijke rand: relatie naar het fietspad op de spoorwegberm - zuidelijke rand: overgang naar de woonprojectzone: toegang, maar ook specifiek wordt nog een oplossing gezocht om de bovengrondse waterafvoer, bovengronds zichtbaar te houden en te verwerken in de buffer tot aan de monding met de Pluimbeek

eindrapport groene [buffers]

Ontwerp

(BUFFEREN) Met deze bijdrage wenst OMGEVING zijn eigen filosofie en denkwijze omtrent â&#x20AC;&#x2DC;bufferenâ&#x20AC;&#x2122; uit te dragen en te overtuigen dat het beter kan. Net zoals op het kantoor wenst OMGEVING het woord buffer en het werkwoord bufferen niet meer in te zetten in een ruimtelijk of landschappelijke context. Het begrip dekt een negatieve, uitgeholde en monofunctionele lading Het begrip buffer(en) heeft een negatieve connotatie. Het heeft geen intrinsieke betekenis behoudens het scheiden van twee functies die elkaar (schijnbaar) niet verdragen. Veel meer dan het woord kan OMGEVING vooral de lading van het begrip niet mee uitdragen en ondersteunen. Scheiden van functies en deze afschermen door groene muren, meestal onttrokken van enige relatie tot standplaats, seizoen of plaats- en functiegebondenheid is niet meer van deze tijd. Onze ruimte in Vlaanderen is te schaars geworden om heel wat grond monofunctioneel of zelf non-functioneel in te richten. Bovendien worden groenbuffers niet ontworpen. Ze ontstaan als het residu van een plan juridische logica van scheiden, compenseren en milderen. Aanwezig potentieel wat een grotere meerwaarde kan inhouden Deze bufferzones hebben vaak een behoorlijke en in de tijd steeds groeiende maatvoering waardoor ze op zichzelf en zeker in relatie tot elkaar omvangrijke oppervlaktes innemen. De vaststelling dat op niveau van een stad en vooral op niveau van een provincie de oppervlakte bosplantsoen binnen een bufferstrook het potentieel bezit om samen een waardevol natuurgebied of bosgebied te vormen, moet ieder van ons tot nadenken stemmen. Het benadrukken van de betekenisloosheid van vele groenbuffers in bedrijventerreinen, kleine KMO zones, infrastructuurlandschappen, woongebieden, enz. mag echter niet gelijkgeschakeld worden aan het streven naar minder groen in deze gebieden. Het pleidooi van deze bijdrage richt zich echter op een driesporenreflex. Een eerste spoor

eindrapport groene [buffers]

omvat het van bij aanvang weloverwogen inzetten van groene zones tussen functies. Dit betekent dat vanuit een integraal gedachtengoed het inplannen van een kritisch reflectiemoment binnen het lopende ontwerpproces van een verkavelingsplan, inrichtingsplan, masterplan of ruimtelijk uitvoeringsplan cruciaal is. Dit omvat een goede afweging van de nut en noodzaak om groen aan de rand van een gebied of tussen twee functies in te zetten en de afweging te maken of dit wel strikt noodzakelijk is of als kan worden overgegaan naar het inzetten van groen op een andere wijze. Dit anders inzetten van groen vormt het tweede denkspoor binnen een dergelijk ontwerpproces. Kan de geplande groenstructuur een organisatorische en ruimtelijk structurerende werking hebben op het te ontwerpen gebied. Kunnen bomenrijen, struwelen en grachten geen prominentere rol vervullen dan het afschermen van twee functies. Kunnen ze de leesbaarheid en de organisatie van de site verbeteren en dragen? Tenslotte is binnen de ambitieladder nog een derde spoor dat moeten worden bewandeld tijdens het ontwerpproces, namelijk het nadenken over het programmatorisch opladen van groenstructuren. Net zoals pleinen, straten en parken in een stedelijke omgeving meervoudig gebruik bezitten kunnen ook groenstructuren in bedrijventerreinen, woonomgevingen en infrastructuurlandschappen een grotere betekenis bezitten dan een afschermende functies. Het nadenken over gecombineerd gebruik in tijd en thema zijn cruciaal in het weren van monofunctionele buffers. Waarom kan binnen een groenstructuur van een KMO site geen kleinschalige sportclub gelegen zijn? Waarom zou een jeugdbeweging geen lokaal en buitenruimte kunnen bezitten binnen een groenstructuur van een bedrijventerrein? Durven nadenken over het programmatorisch opladen van groengebieden is nodig om deze structuren meer betekenis en identiteit te geven. Bufferen is overbodig, integreren en inpassen vormen de basis Uitgangspunt blijft dat bufferzones in feite niet nodig zijn indien er op een integere wijze wordt omgegaan met de beschikbare ruimte.

Groene, intermediaire zones aan de randen van projectgebieden worden onderdeel van de ruimtelijke samenhang en worden niet gepercipieerd als aparte, vormloze buffers. Bij ontwikkelingsplannen van bedrijventerreinen en woonomgevingen dient, naast het hanteren van de verkavelingslogica, ook een landschappelijke logica gevolgd te worden waardoor het buffergroen ingeruild wordt voor landschappelijk groen met een grote meerwaarde in beleving en vermarkting van de terreinen. Via deze geïntegreerde benadering wordt het mogelijk om de groenstructuren op te laden met een meervoudig programma. De nieuwe generatie groenstructuur als kader voor ruimteparasieten Binnen onze huidige maatschappij is naast wonen en werken, vrije tijd en ontspanning een belangrijke ruimtelijke en planologische component geworden. Door de groeiende welvaart zijn de middelen en de tijd voor vrije tijd de laatste decennia exponentieel gestegen. Steeds meer mensen investeren in het beoefenen van het favoriete hobby waardoor steeds meer clubs en disciplines ontstaan. Variërend van hondenscholen (zie foto), catapultclubs, paintball, vissersclubs en hobbylandbouw over schietstanden, tennisvelden en bmx terreinen tot vliegvelden voor modelvliegtuigen (zie foto), circuits voor telegeleide auto’s en zones voor modelbouwbootjes. Alle bestaande en nieuwe vormen van vrije tijdsbesteding hebben specifieke en groeiende eisen naar infrastructuur en vooral ruimte. Omdat ze vaak allerlei negatieve of visueel onaantrekkelijke verschijningsvormen en connotaties bezitten, verschuiven ze heel dikwijls naar de stadrand, oude industriële sites of typische non-ruimtes. Ze kunnen dan ook beschouwd worden als ruimteparasieten die in feite door een kleine groep beoefenaars sterk gewaardeerd worden maar door een substantieel aandeel omwonenden als hinderlijk worden ervaren. Deze functies, die eigen zijn aan onze huidige maatschappij, hebben desondanks een duidelijke maar enigszins beperkte ruimtebehoefte. Het integreren van dergelijke nevenfuncties in een aantrekkelijk en gemeenschappelijk openbaar domein kan een monofunctionele ruimte zoals een klassieke bufferstrook opladen en verheffen tot een gevarieerd en aantrekkelijk maar

eindrapport groene [buffers]

INFRASTRUCTUREN VOOR TELEGELEIDE VLIEGTUIGEN

eindrapport groene [buffers]

INFRASTRUCTUREN VOOR HONDENCLUBS

VERTREKBASIS

JURIDISCH KADER (rup, grup,...)

NEE

IS ER EEN ONTWERP /FUNCTIE?

FLEXIBILITEIT?

NEE

DNA VAN DE PLEK

RUIMTELIJKE DIMENSIES?

ONTWERP BINNEN ENGE CONTOUR

CONTOUR IN VRAAG STELLEN

NEE

SLEUTELEN AAN V/T EN BEBOUWINGSCOËFFICIËNT

NEE

VOORKOMEN RESTRUIMTE IN ONTWERP

GEEN BUFFERS MAAR GROENSTRUCTUREN

ONDERDEEL MAKEN VAN GROTERE GROENSTRUCTUUR OF SCHAAL OPLADEN MET RUIMTEPARASIETEN EN/OF RUIMTECONSUMENTEN

NEE

UITBOUW GROEN-BLAUWE PARKSTRUCTUUR

eindrapport groene [buffers]

vooral functioneel en maatschappelijk gedragen ruimte die veel meer kan betekenen dan een groep bosplantsoen zonder meer. Een aantrekkelijke groenstructuur als drager van hedendaagse ruimteconsumenten Naast specifieke en vaak thematische ruimtebehoeftes, typisch voor de ruimteparasiet, hebben we globaal als maatschappij en bewoner van Vlaanderen en daarbuiten ook en aantal nieuwe generieke ruimteconsumenten. Zo geraken we er allen steeds meer van overtuigd dat fossiele brandstoffen als energiebron geen toekomstperspectief kent en moet alternatieven gezocht worden. Opnieuw is het monofunctioneel organiseren van alternatieven niet de zaligmakende oplossing. Het vervangen van de fossiele en milieubelastende vormen van energieopwekking zal een gevarieerd en divers aanbod moeten zijn waar bijvoorbeeld biomassa een belangrijke component van kan worden. Vanuit het opwaarderen van groenstructuren in bedrijventerreinen en woonomgevingen kan het inzetten van een aangepast groenbeheer bijdragen tot een meer duurzame collectieve energieopwekking. Ook voor de uitdagingen rond waterbeheersing, stadlandbouw en het leveren van ecosysteemdiensten kan een creatieve invulling van de klassieke buffer een toegevoegde waarde bieden waar een cumulatief voordeel vanuit zowel ruimtelijk als functioneel oogpunt uit kan ontstaan. ALLES HANGT AF VAN DE VRIJHEID EN HET MOMENTUM De hiervoor beschreven aanpak om de begrippen en de betekenis van ‘buffers’ en ‘bufferen’ uit ons ruimtelijk en landschappelijk vocabularium te weren hangt uiteraard in sterke mate af van de wil en de ambitie om op een andere manier te plannen en ons landschap op te bouwen. Daarom is het momentum binnen het denken ontwerpproces waarin over de groenstructuur kan en moet worden nagedacht cruciaal. Het ontwerpen van een gewenste ruimtelijke structuur moet dan ook altijd een geïntegreerde aanpak omvatten waarin zowel de onbebouwde als de bebouwde omgeving als evenwaardige componenten van de ruimte worden gekneed.

eindrapport groene [buffers]

RAIL heeft OMGEVING gevraagd om voor het 11ha grote terrein een landschapsplan te ontwerpen om de mogelijke impact naar de omgeving te milderen. Naast grote, speelse grondlichamen vormen groen en water de belangrijkste ruimtelijke dragers van het ontwerp. De loodsen, samen 4ha groot, worden omgeven door bloemrijke grasheuvels die bekroond worden met grote solitaire bomen. Er is nauwgezet op toegezien dat de buurtbewoners van de hervatte activiteiten op het voormalige rangeerterrein nauwelijks hinder zullen ervaren.

1 | foto bestaande toestand

2 | visualisatie overzicht

De waterbuffering en het inzetten op een kwalitatieve overgang naar de woonomgeving gebeurt aan de zijde van de Nonnenwegel door middel van een publieke parkzone. De voorgestelde vormentaal zorgt naast het beperken van de visuele hinder tevens voor een heel eigen identiteit. Het gebied zal een inspirerende en creatieve groene plek worden met plaats voor werken, rust, ontspanning, natuur en infrastructuur.

HET ONTWERP VAN HET NIEUWE SPORTPARK BULKA VOORZIET EEN PROGRAMMATORISCHE OPLADING VAN DE BUFFERS

HET ONTWERP VOOR HET RANGEERSTATIONS TE MELLE ZET BUFFERS IN ALS BLOEIENDE RUIMTELIJKE STRUCTUREN

eindrapport groene [buffers]

De groenstructuur als drager van de ontwikkeling Indien van bij aanvang van de ontwikkeling, nog voor het vastleggen van een juridisch kader zoals een RUP, de groenstructuren en de publieke ruimte kunnen worden vormgegeven, dan behoort een kwaliteitsvolle groenstructuur met identiteit en functionele waarde steeds tot de mogelijkheden. Binnen deze condities moet het mogelijk zijn om buffers in als zijn betekenissen en vormen te vermijden. De groenstructuur als omgevingskwaliteit Wanneer echter de groencomponenten pas ontworpen worden nadat de contouren van de bebouwing en infrastructuren reeds in vergevorderd stadium zijn vormgegeven, dan zijn de vrijheidsgraden en de mogelijkheden om een kwalitatieve groeninbedding reeds beperkter. Toch moet ook binnen deze omstandigheden het in vraag stellen van de contouren van zowel bebouwd als onbebouwd aan de orden kunnen komen. Op deze wijze kan de uitstraling, identiteit en waarde van een groenstructuur in sterke mate worden opgewaardeerd via het proberen aanhaken en inpassen van de groenstructuren in een groter kader. De groenstructuur als intermedium Wanneer tenslotte de contour van de groengebieden volledig zijn gedefinieerd en vastgelegd binnen een juridisch kader, dan kunnen configuratie en grenzen niet meer of in zeer beperkte mate worden gewijzigd en concentreert de ontwerpopgave zich vooral in het programmatorisch en ruimtelijk oplaten van de groenstructuur om zo veel als mogelijk aansluiting te vinden met de nabije en iets verder gelegen omgeving. DE CASE De aangeduide bufferzone is duidelijk geen maatwerk. Tuinen van 90 meter diep krijgen een even brede bufferzone dan tuinen van nauwelijks 10 meter diep. Het zal duidelijk zijn dat het belang dat gehecht

100

eindrapport groene [buffers]

IN DE GEBIEDSVISIE VOOR DE MOLENBEEKVALLEI, VOORZIET HET ONTWERP EEN BENUTTING VAN SPOORWEGTALUDS VOOR WATERCAPTERING

IN HET WEDSTRIJDONTWERP VOOR DE RECONVERSIE VAN HET VOORMALIGE MILTAIRE DOMEIN WESTAKKERS WORDT GROEN DE DRAGENDE STRUCTUUR

eindrapport groene [buffers]

101

zal worden aan de invulling van de buffer sterk zal verschillen tussen de verschillende aangelanden. Bij dergelijke opdracht beginnen wij meestal met de vraag in vraag te stellen. Is een klassieke groenbuffer wel nodig? Een beslissingsschema over de mogelijke vrijheidsgraden van invulling geeft inzicht in de mogelijke kwalitatieve ontwerpoplossingen voor deze zone. Op basis van dit beslissingsschema zijn er 3 ontwerpvoorstellen opgemaakt. Het eerste ontwerpvoorstel gaat er vanuit dat de aangeduide bufferzone vast ligt en er geen herinterpretatie mogelijk is. In dit geval komt het er op aan om de beschikbare zone zoveel mogelijk op te laden met betekenis. In deze zoektocht kwamen we tot de conclusie dat er veel functies zijn die op een parasitaire wijze gebruik maken van de ruimte. Hiermee bedoelen we functies die nauwelijks gebruik maken of belang hechten aan omgevingsfactoren. Ze zijn volledig in zichzelf georiĂŤnteerd. Er is een hele waslijst van dergelijke functies op te sommen (van hondenschool tot paintballterrein en dergelijke). Dergelijke functies zouden perfect kunnen ingepast worden in groene buffers. Het wordt op deze manier een ontwerpopgave in plaats van simpelweg dichtplanten. Een tweede voorstel gaat er vanuit dat de grenzen van de groene buffer manipuleerbaar zijn en dat het mogelijk is om een er een groengebied van te maken als onderdeel van een groenstructuur. Dit houdt in dat de groenbuffer onderdeel wordt van een groengebied die in te schakelen is in een groter geheel als onderdeel van een groenblauw en recreatief netwerk. Een derde voorstel gaat ervanuit dat bij het ontwerpen van het bedrijventerrein reeds rekening wordt gehouden met de specifieke situatie van de verkaveling. Noodzakelijke overgangszones, situering en profilering van bedrijven maken integraal deel uit van de ontwerpopgave en moeten voorkomen dat er restzones ontstaan. In plaats van de achterzijdes te accepteren en te formaliseren met een groenbuffer stellen we voor om een overgangszone te ontwerpen dat zowel als uitloper

102

eindrapport groene [buffers]

VOORSTEL 1.1 HET STUDIEGEBIED ALS SPEELBOS

VOORSTEL 1.2 HET STUDIEGEBIED ALS MULTIFUNCTIONELE MOZAÏEK

VOORSTEL 1.2 HET STUDIEGEBIED IN FUNCTIE VAN WATERRETENTIE

VOORSTEL 2.1 HERDENKEN VAN DE PROJECTGRENZEN

eindrapport groene [buffers]

103

van het woonweefsel kan worden beschouwd als een bedrijvenpark. In deze transitiezone zijn de twee andere inrichtingsvoorstellen perfect te integreren. In dit voorstel wordt er ingezet op een maximale integratie tussen het bestaande woonweefsel en het bedrijventerrein. Een monofunctionele invulling wordt voorkomen door de (rest)ruimtes op een zeer gevarieerde manier in te vullen. In het schetsvoorstel is daarom een tussenschaal geïntroduceerd die verschillende invullingen kan krijgen. Het is een verkavelingsmaat die groter is dan de individuele kavels en kleiner dan de bedrijfskavels. Zo is er onder andere ruimte voorzien voor een omzoomde buurtweide, een boomgaard, weides voor kleinvee, waterbuffering en uitbreiding van de kleine tuinen. In één van de verbindingstegen is er zelfs plaats om het woonweefsel af te bouwen. Het parkeren voor de bedrijven wordt centraal in het projectgebied georganiseerd. Op deze manier zijn er korte looplijnen naar de verschillende gebouwen en kunne deze parkeerplaatsen uit kantoortijd gebruikt worden door de gebruikers van groene ruimte.

104

eindrapport groene [buffers]

VOORSTEL 3: BUFFERS VERMIJDEN, WERKEN MET GROENSTRUCTUREN

eindrapport groene [buffers]

105

Het nieuwe lokale bedrijventerrein annex woonproject in de Torkonjestraat in Marke ligt in een dichtbebouwde omgeving vlak bij de dorpskern, maar vormt tegelijk ook de groene verbinding tussen het stadsrandbos en het open gebied rond het ontmoetingscentrum van Marke. De groene corridor tussen het bedrijventerrein en het woonproject wordt uitgerust met fietsen wandelpaden. De uitdagingen van deze site liggen dan ook in het uitwerken van de potenties van dit gebied en vernieuwende maar realistische concepten en oplossingen uit te werken voor het recreatieve programma in evenwicht met de landschappelijke en ecologische waarden en potenties, op maat en schaal van de omgeving.

torkonjestraat Marke

elde

Sch

106

eindrapport groene [buffers]

Te onderzoeken elementen zijn: - verplaatsen van het waterbufferbekken naar de bufferzone (waar die nu ge誰soleerd ligt op rondpunt dat aansluiting geeft met ventweg en Torkonjestraat) - mee te nemen: natuurlijke habitat, spelprogramma en schermfunctie - rekening te houden met de verschillende fases van uitvoering

figuur 2: Feitelijke toestand - orthofoto (2005)

RTRIJK Marke Torkonjestraat

plangebied

STAD KORTRIJK RUP 7.1 Marke Torkonjestraat luchtfoto

Legende

plangebied RUP (van toepassing op he plangebied ontwerpgebied van de buffer )

ddenschalig, mei 2012

150 Meters

schaal: 1:5

schaal: 1:5.000

eindrapport groene [buffers]

Ontwerpoproep â&#x20AC;&#x2DC;Van monofunctionele buffers naar groene infrastructuurâ&#x20AC;&#x2122;

107

Leiedal, september 20

Stad KORTRIJK RUP 7.1 Marke Torkonjestraat gewestplan

Legende Legende Stad KORTRIJK RUPplangebied 7.1 Marke Torkonjestraat RUP (van toepassing op plangebied

figuur 3: Gewestplan

het ontwerpgebied van de buffer )

gewestplan

Stad KORTRIJK RUP 7.1 Marke Torkonjestraat

woongebieden Legende

woongebieden met landelijk karakter

gewestplan

woonuitbreidingsgebieden plangebied

gemengd woon en industriegebied milieubelastende industrieën

Legende Legende

industriegebieden woongebieden

plangebied plangebiedRUP (van toepassing op het ontwerpgebied van de buffer )

woongebieden met landelijk karakter ambachtelijke bedrijven en kmo's woonuitbreidingsgebieden

reservegebied voor beperkte gemengduitbreiding woon en industriegebied industriële woongebieden

milieubelastende II reservegebied voorindustrieën beperkte

industriële uitbreiding industriegebieden

woongebieden met landelijk karakter

ontginningsgebieden ambachtelijke bedrijven en kmo's

woonuitbreidingsgebieden

ontginningsgebieden reservegebied voor beperkte

gemengd woon en industriegebied

industriële uitbreiding

milieubelastende industrieën

agrarische gebieden

reservegebied voor beperkte industriële uitbreiding landschappelijk waardevolle

industriegebieden ambachtelijke bedrijven en kmo's

gebieden ontginningsgebieden C agrarische P

ontginningsgebieden C parkgebieden

agrarische gebieden natuurgebieden

reservegebied voor beperkte industriële uitbreiding reservegebied voor beperkte industriële uitbreiding

landschappelijk waardevolle bosgebieden

agrarische gebieden

ontginningsgebieden

parkgebieden

ontginningsgebieden

gebieden voor dagrecreatie gebieden voor verbijfsrecreatie natuurgebieden

agrarische gebieden

recreatieve parkgebieden bosgebieden

# !

landschappelijk waardevolle agrarische gebieden

gebieden voor gemeenschapsgebieden voor dagrecreatie voorzieningen en openbaar nut gebieden voor verbijfsrecreatie

parkgebieden

recreatieve parkgebieden bestaande hoogspanningsleidingen

natuurgebieden

gebieden voor dagrecreatie

bosgebieden

gebieden voor gemeenschaps-

reservatiegebieden voorzieningen en openbaar nut bestaande spoorwegen !

bestaande hoogspanningsleidingen

gebieden voor verbijfsrecreatie recreatieve parkgebieden

reservatiegebieden

gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut

bestaande spoorwegen

Bron: RWO/AGIV, januari 2002

naar groene infrastructuur’

schaal: 1:10.000

bestaande hoogspanningsleidingen reservatiegebieden bestaande spoorwegen

Leiedal, september 2013

100

200 Meters

schaal: 1:10.000 0

100

200 Meters

schaal: 1:10.000 Bron: RWO/AGIV, januari 2002

Ontwerpoproep ‘Van monofunctionele buffers naar groene infrastructuur’

schaal: 1:10.000

Leiedal, september 2013 schaal: 1:10.000

108

eindrapport groene [buffers]

109

figuur 1: Situering - topografische ka

KORTRIJK 1 Marke Torkonjestraat

plangebied

STAD KORTRIJK RUP 7.1 Marke Torkonjestraat situering

Legende

plangebied plangebiedRUP (van toepassing het ontwerpgebied van de buffer

onaal Geografisch Instituut (NGI), 1997

0,5

1 Kilometers

schaal:

schaal: 1:25.000

110

eindrapport groene [buffers]

Ontwerpoproep â&#x20AC;&#x2DC;Van monofunctionele buffers naar groene infrastructuurâ&#x20AC;&#x2122;

Leiedal, septembe

Zone voor wonen in de ruime zin

Zone voor gemengde functies

Zone voor openbaar groen

Zone voor kleine en middelgrote bedrijven

Zone voor openbare wegenis en groen

100

3 9

erfgoed

op te heffen verkavelingen

k 4

7 10

Groene wandelen fietsdoorsteek k

waterbufferbekken

aslijn voor erftoegangsweg

7 8

200 Meters

overdrukken 6

6 7 5 2

schaal: 1:2.500

Ontwerpoproep â&#x20AC;&#x2DC;Van monofunctionele buffers naar groene infrastructuurâ&#x20AC;&#x2122;

Leiedal, september 2013

eindrapport groene [buffers] 10

111

or wonen in de ruime zin

or openbaar groen

plangebied RUP (van toepassing op het plangebied ontwerpgebied van de buffer )

or gemengde functies

or kleine en middelgrote bedrijven

or openbare wegenis en groen

ukken

oor erftoegangsweg

Legende

wandelen fietsdoorsteek

schaal: 1:2.500

verordenend plan

ufferbekken

effen verkavelingen

STAD KORTRIJK figuur Verordenend grafisch plan RUP4:7.1 Marke Torkonjestraat

Ontwerp

Concept “Groene infrastructuur wordt dirigent in de omgeving.” Het ontwerp van groene infrastructuur wordt gestuurd aan de hand van drie aandachtspunten die volgens Studio Basta cruciaal zijn, namelijk continuïteit, linken in de omgeving, en programmering.

CONCEPT: CONTINUÏTEIT, LINKEN IN DE OMGEVING EN PROGRAMMERING ZORGEN VOOR ZINVOLLE GROENE ZONES

Zo ontstaat een continu netwerk van rustige contraruimte waarbij lage dynamiek centraal staat. Trage wegen, ruimte, sport, ontspanning, ontmoeting, natuur, rust, stilte, verkoeling, waterberging, ... Al deze functies worden op deze manier systematisch geïntegreerd in het planproces wat de dagelijkse leefomgeving in de buurt sterk ten goede komt.

112

eindrapport groene [buffers]

AANSLUITING MARKE

HET KNOOPPUNT

HET DECOVILLESPOOR

Aansluiting Marke Om de continuïteit van het trage wegen netwerk te verzekeren wordt aan de aansluiting met het dorpsweefsel van Marke een vlotte verbinding met het bestaande wandelen speelweefsel voorzien. Een nieuw pleintje zorgt voor de ontbrekende verbinding en organiseert tegelijk alle huidige en potentiële nieuwe functies. Zo krijgt het cultureel centrum een representatieve en functionele omgeving en ontstaat er een graduele overgang van het stenige centrum naar een nieuwe groene ontwikkeling. Het pleintje kan een nieuwe karaktervolle plaats worden in het dorpsweefsel. HET KNOOPPUNT INTEGREERT ALLE OUDE EN NIEUWE FUNCTIES OP HET PLEIN EN MAAKT DE AANSLUITING (CONTINUÏTEIT) MET HET BESTAANDE SPEELWEEFSEL.

In de case-study aan de Torkonjestraat zijn er drie belangrijke ontwerpopgaves. De aansluiting met het stedelijke weefsel van Marke, het knooppunt aan de Torkonjestraat en de KMO-zone met woonwijk langs het Decovillespoor.

eindrapport groene [buffers]

113

Een nieuwe inrichting van terrasseringen op basis van het bestaande relief maakt de overgang tussen stadscentrum en groene ruimte. Het ontmoetingscentrum krijgt een representatieve plint, de terrasseringen zorgen voor een aangepaste omgeving voor de huidige evenementen, en een stedelijk pleintje verankert het geheel in zijn omgeving. De verschillende verkeerstracĂŠs en trage wegen banen zich een weg doorheen dit ontwerp. Dit plein met zijn culturele lading (1), kan samen met het stedelijke representatieve plein (2) en een groen plein met historisch karakter (3) een mooie diversiteit in het stedelijk weefsel van Marke brengen.

3 1

114

eindrapport groene [buffers]

BESTAANDE TRAGE WEG MET SPEELSWEEFSEL

NIEUW PLEIN MET VERSCHILLENDE TRACÉS

ONTMOETINGSCENTRUM

NIEUWE TRAGE WEG

TERRASSERINGEN OP BASIS VAN HET BESTAANDE RELIËF

eindrapport groene [buffers]

115

Het knooppunt Het nieuwe infrastructuur-knooppunt aan de Torkonjestraat wordt een integraal ontwerp waarbij de verschillende zones elkaar versterken. Een U-vormige cluster van nieuwe bedrijfsgebouwen vormt een representatieve inkom voor Marke. Deze gebouwen krijgen een waterpartij als plint waardoor er enerzijds een recreatieve meerwaarde voor het groene lint en de bedrijfsgebouwen ontstaat en waardoor waterbuffering en â&#x20AC;&#x201C;infiltratie gegarandeerd wordt. Verder wordt het woonweefsel geĂŻntegreerd met de aanliggende groene omgeving waardoor een kwalitatieve nieuwe woonwijk ontstaat. De groene infrastructuur infiltreert in de dagelijkse leefomgeving en wordt opgeladen met pleintjes en spelaanleidingen. Het integreren van de verschillende zones zorgt dus voor een zeer kwalitatieve omgeving.

COMBINATIE BEDRIJFSGEBOUW EN WATERBEKKEN

116

eindrapport groene [buffers]

HERSTRUCTURERING WONING -OPTIMALE GROENE BELEVING -BETERE OVERGANG PRIVÉ-PUBLIEK

In de uitgangssituatie spelen de verschillende functies niet in op elkaar. Het kantoorgebouw ligt naast de vijver en blokt een belangrijk doorzicht af. Woningen staan rug aan rug en hebben geen relatie met het omliggende landschap of openbaar groen. Het doorgaande tracé heeft weinig kwaliteit. In de nieuwe situatie spelen alle elementen op elkaar in.

BREDERE DOORGANGEN

VERWEVING PRIVÉPUBLIEK

OPTIMALISEREN PERSPECTIEF VERSTERKING GROENGEBIED

B A

HERSTRUCTURERING KOP -STERKE RELATIE KANTOOR-WATERBUFFER -ZACHTE SCHAALSPRONG NAAR DORP MARKE -RELATIE KANTOREN GROENGEBIED

eindrapport groene [buffers]

117

118

eindrapport groene [buffers]

PERSPECTIEF NAAR LANDSCHAP/KERK

PUBLIEK PLEIN ALS SCHAKELPUNT OVERGANG PRIVAAT/PUBLIEK PUBLIEK GROEN PRIVAAT GROEN

PRINCIPESNEDE *GROENE GEVEL STRAAT *PERSPECTIEF NAAR ACHTERLIGGEND PUBLIEK GROEN

eindrapport groene [buffers]

119

Het Decovillespoor De derde zone in het ontwerp wordt gestuurd door de geest van de plek. Deze site van voormalige kleiwinning wordt getekend door het Decovillespoor dat ondertussen een markante lijn in het landschap geworden is vanwege de ontstane houtwal. Langs dit spoor werd de klei naar de naburige steenbakkerij gebracht. In het nieuwe ontwerp wordt het spoor met de houtwal geflankeerd door enerzijds een speel-allée en anderzijds de groene zone. Zowel de aanliggende woonwijk als het nieuwe bedrijventerrein worden gelinkt met deze groene ruggengraat. Zo hebben de woningen een eigen tuin aan de voorkant en een veilige recreatiezone met trage ontsluiting aan de achterkant. De bedrijvenzone richt zich met zijn facade richting Torkonjestraat in functie van visibiliteit en met zijn bureau’s en woningen aan de achterliggende groenzone. Zo creëert men een aangenaam woon- en werkklimaat en zijn er in combinatie met de publieke groenzone mogelijkheden voor waterretentie, verkoeling, stof- en geurbuffering, … Anderzijds kunnen bedrijven bijdragen aan het groene karakter van de omgeving door het voorzien van interessant bedrijfsgroen. Dwarsdoorsteken doorheen dit lineaire ontwerp zorgen voor een grote permeabiliteit van de omgeving. Een laag dynamisch programma van vijvers, speelbosjes, terrassen, spelaanleidingen en collectieve initiatieven kan de groene infrastructuur verder opladen en betekenis geven.

120

eindrapport groene [buffers]

SPOOR MET HOUTWAL

DE GROENE INFRASTRUCTUUR WORDT EEN EENHEID MET DE AANLIGGENDE ZONES.

WADI

SPEELALLﾃ右

WONINGEN AAN HET GROEN

SPEELALLﾃ右

DE SPEELALLﾃ右 IS DE SLEUTEL TOT EEN INTEGRAAL ONTWEP OP BASIS VAN HET DECOVILLESPOOR.

DECOVILLESPOOR

BEDRIJVEN

GROENE CONTRARUIMTE

eindrapport groene [buffers]

121

122

eindrapport groene [buffers]

DECOVILLESPOOR

LAVA-PADEN DOORSTEEK

SPEELALLÉE

TRAGE WEG WADI’S

TORKONJESTRAAT

VENTWEG

ETALAGERUIMTE

WADI

STOCKAGERUIMTE AAN HET ZICHT ONTTROKKEN

BEDRIJFSWONING OF KANTOREN IN EEN GROENE OMGEVING

eindrapport groene [buffers]

123

Het gaat hier om een relatief klein bedrijventerrein met sportinfrastructuur dat geprangd zit tussen een ander bedrijventerrein en een woonkern, maar ook aanleunt bij een uitgestrekt natuurgebied (de Scheldemeersen) en een agrarisch landschap. De uitdaging voor deze buffer is om ontwerpmatig na te denken over een multifunctionele invulling van deze bufferzone, hoe ze ook als natuurlijke en recreatieve verbinding kan functioneren en tegelijk kan ingezet worden om de landschappelijke structuur te versterken.

ter muncken Avelgem

elde

Sch

124

eindrapport groene [buffers]

Te onderzoeken elementen zijn: - Incorporeren in fietsnetwerk - Waterbufferbekken te realiseren bij het gemeentelijk containerpark - Sportterrein in te bedden volgens ecologische voorwaarden - Verschillende scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s uit te werken: o al dan niet mogelijkheid tot verwerven percelen door de gemeente o alternatieven voor beheer van de buffer o indien de bedrijven willen uitbreiden/renoveren welke randvoorwaarden kunnen opgelegd worden?

eindrapport groene [buffers]

125

126

eindrapport groene [buffers]

ring - topografische kaart VELGEM AVELGEM Muncken Muncken

gebied ngebied RUP (van toepassing op het angebied werpgebied van de buffer )

grafisch Instituut (NGI), 1997 eografisch Instituut (NGI), 1997

250 250

500 Meters 500 Meters

schaal: 1:15.000 1:15.000 schaal: schaal: 1:15.000

eindrapport groene [buffers]

Ontwerpoproep â&#x20AC;&#x2DC;Van monofunctionele buffers naar groene infrastructuurâ&#x20AC;&#x2122;

Leiedal, september 2013

127

LOCATIE BUFFER: MISSING LINK IN DE SCHELDEMEERSEN

128

eindrapport groene [buffers]

129

Ontwerp

Van defensief naar ontmoeting Bufferen is defensief anticiperen op het andere, het naastliggende. Het is nuttiger om het over ““contactzones” te hebben. Dit haalt de negatieve connotatie uit het begrip. Twee gebieden die in de “ontmoeting” een uitwisseling veroorzaken, waarbij er een win-win ontstaat voor beide. De case-study: Een zandleemkouter in Avelgem, grenzend aan een beek (de Rijtgracht), waarnaast een fietspad dat tussen een bedrijvencomplex en die beek loopt. De gemeente voorziet, om hun containerpark in te planten op die kouter. Er is tevens een “graft” aanwezig: een aanzienlijk niveauverschil, dat het reliëf een “knik” laat maken. Er is een algemene doelstelling om de oevers van de Rijtgracht te laten vernatten in functie van het ontwikkelen van interessante gradiënten. De beek is ook een corridor tussen de Scheldemeersen, die op die plaats onderbroken worden door de bedrijvenzone. Het langslopende fietspad heeft ook potenties om in een bovenlokaal netwerk, betere verknopingen te maken.

130

eindrapport groene [buffers]

Situering en context van de betrokken casestudyhorudenties

Probleemstelling en visie

DE GRACHT

DE GRAFT

In onderhavige situatie moet een containerpark worden ingeplant en vervolgens â&#x20AC;&#x153;ingebufferdâ&#x20AC;?. Het voorstel voor inplanting van het containerpark op deze plaats, hangt samen met de organisatie en programmatie van het bredere landschap, niet alleen op kortere termijn, maar ook op middellange termijn. In het gebied is een graft aanwezig. Een graft is een niveau-kering tussen twee velden: hij wordt vaak toegepast als anti-erosie-ingreep in heuvelachtige landschappen zoals bvb. in Haspengouw. Door de graft in te zetten, ontstaan twee verschillende ruimtelijke entiteiten. De bovenliggende zone van de droge zandleemkouter, waarop het containerpark komt. Containerpark, dat met zijn dienstengebouw in de stedenbouwkundige logica van de bestaande lintbebouwing past, waardoor er geen extra centrale ruimte wordt aangesneden. Daarnaast ook de centrale zone van de kouter, die nu nog in landbouw kan blijven, maar later, indien de optie en de wens zich voordoet, kan omgezet worden in recreatiegebied, zoals in het in de bestemming voor het gebied wordt gestipuleerd.

DE KOUTER

De componenten van het bestaande landschap en hun situering eindrapport groene [buffers]

131

Snede van het principe Het grondverzet wordt zoveel mogelijk berekend in functie van een nul-saldo. De kouterrug wordt plaatselijk afgegraven, waarbij het overschot dient om de graft te organiseren. Op de graft wordt bufferbeplanting voorzien. Op de platte of licht schuine verbrede oever kan zich een Elzenbroek ontwikkelen. Het water van het containerpark kan, mits zuivering, voor extra watertoevoer zorgen voor de natte oever.

132

eindrapport groene [buffers]

Functies en win-win-meerwaarden van de contactzone: (detaillering figuur) 1. Natuurontwikkeling met een bedreigde typologie, het toekomstige Elzenbroek 2. Ecologische Corridor binnen het meersenlandschap 3. Visuele verkamering containerpark 4. Spektakelwaarde langs nieuw verknoopte bovenlokale fietstracés 5. Hemelwater containerpark helpt mee voor vernatting “bufferstrook” 6. De graft als cultuuringreep genereert een slim grondverzet-saldo 7. De graft structureert de latere ingrepen, eens de recreatiezone wordt uitgebreid

eindrapport groene [buffers]

133

De nieuwe graft die wordt aangewend en die een herhaling is van de bestaande verderop, stuurt de niveau-behandeling aan, en genereert daardoor een slim grondverzet, dat zoveel mogelijk naar een nulsaldo neigt. Dat betekent ook, zo weinig mogelijk grond afvoeren, iets wat zich uiteraard inschrijft in een duurzaamheidsstrategie. Wat wordt afgegraven wordt verder weer aangevuld, zodanig dat de bolle situatie verandert in twee vlakken, met de graft als niveau-scheiding, tussen twee ruimtelijke entiteiten met twee verschillende programma’s. Door een “kraak” in de niveaubehandeling als structurerend element in te zetten (zie snede), ontstaan een boven- en een beneden-zone. Op de bovenzone komt het containerpark met gebouw en bijhorende voorzieningen. De benedenzone wordt de zone langs de beek. Daar kan later natuurontwikkeling worden toegelaten, hetgeen, - mits bepaalde sturing -, kan omgezet worden in een Elzenbroek, een landschapstypologie die eigen is aan de streek, maar die stilaan verdwijnt. Tevens, een typologie die een interessante biodiversiteit vertegenwoordigt en die als heel specifiek beeld voor de aan de overkant voorbijrijdende fietser, een aparte betekenis kan hebben.

OP BIJGAANDE FIGUUR IS TE ZIEN HOE DE INPLANTING VAN HET CONTAINERPARK, IN FUNCTIE VAN DE BENODIGDE OPPERVLAKTE, IN HET GEBIED WORDT GEZONEERD, TOT TEGEN DE BEEK.

134

eindrapport groene [buffers]

De laaglegging van die oever past volledig in de strategie van de vernatting van deze oever. Meer nog: door deze ontwikkeling ontstaat een ecologische corridor in het meersenlandschap, - continuïteit, die tot op heden onderbroken was door het industriegebied, langs de Schelde.

SIMULATIE VAN HET PRINCIPE MET VOORAANZICHT GRAFT-ZONE

BEELD VAN VERNATTE ZONE MET ELZENBROEK, OP NIEUW GEREALISEERDE GRAFT DIE HET CONTAINERPARK INBUFFERT

BEELD “VOOR” (ZICHT OP DE BESTAANDE KOUTER)MIS

ONTWIKKELING ELZENBROEK VOOR EN OP DE GRAFT: (ELZENBROEK ALS VERDWIJNEND LANDSCHAPTYPOLOGISCH ELEMENT) OEVERZONE ALS ECOLOGISCHE CORRIDOR TUSSEN DE SCHELDEMEERSEN

Het containerpark wordt dus logischerwijze met een struweel ingekamerd, maar die inkamering valt aan de zuidzijde samen met het Elzenbroek. De bufferzone wordt dus een contact- of inwisselingszone. Het zogenaamde afschermingsaspect, wordt dus simultaan een natuurontwikkelingsmeerwaarde. Tevens wordt de aandacht gevestigd op de specifieke situatie van de bovenlokale fietsnetwerken, die nu net langs de Rijtgracht zouden kunnen verlopen, door de geplande brug over de Schelde via de oude spoorwegzate verderop.

eindrapport groene [buffers]

135

136

eindrapport groene [buffers]

Lessen uit de ontwerp-workshop Altijd de overweging maken of een bufferzone nodig is; het is niet omdat dit in plannen is opgelegd door het beleid dat het in de ruimte noodzakelijk is. Een analyse van de invulling en het gebruik van beide aanliggende zijden is daarom zeker geen overbodige stap. Buffers meenemen van bij het ontwerp van een RUP, zodanig dat de bufferzone geen geïsoleerde restruimte wordt maar kan ingeschakeld worden in het ontwerp van het bedrijventerrein om een meer functionele en logischere inrichting teweeg te brengen. Buffers geen buffers noemen, dat geeft een negatieve connotatie aan de ruimte terwijl de ruimte verschillende opportuniteiten inhoudt. Spreek eerder van een overgangsgebied waarin relaties tussen de verschillende programma’s worden uitgewerkt, zij het door te scheiden of door te verbinden. Buffers inzetten voor de buurt; door een georkestreerde toe-eigening van de aangelanden toe te laten. Georkestreerd in die zin dat de grote lijnen, de voornaamste structuren van de ruimte wel worden bepaald in het ontwerp maar de invulling kan aangepast worden naargelang de vraag. Toe-eigening van de aangelanden in die mate dat er ruimte wordt voorzien die al dan niet tijdelijk of permanent kan gebruikt worden door de buurt (voor bijv. moestuintjes, speelterrein, hondenschool, …).

Participatie bij het ontwerp van buffers kan de ontwerper helpen om te vermijden dat de buffer een restruimte zal blijven. Participatie kan het instrument zijn voor een ontwerp op maat gemaakt van de buurt, om zo de ruimte te activeren voor de omwonenden. Buffers kunnen ontbrekende trajecten in een regionaal netwerk (fietspaden, waterlopen, wandelpaden,…) op een kwalitatieve manier invullen. Buffers kunnen ook ruimte geven aan gemeenschappelijke faciliteiten die moeilijk op andere plekken in te plannen zijn. Daarbij kan zoveel mogelijk naar een win-win situatie gestreefd worden (zoals bijv. het opvangen wat afstroomt van verharde oppervlakken inzetten om een beekvallei te vernatten en zo aan biodiversiteit te winnen). Historisch gegroeide of landschappelijke elementen geven niet alleen meerwaarde aan een buffer maar kunnen het ook structureren (graft, een oud treinspoor, kouter, … ). Niet het hele buffergebied moet ontworpen worden; door alleen enkele structurerende lijnen uit te zetten in de buffer kan de invulling op langere termijn gestuurd worden en coherent blijven.

eindrapport groene [buffers]

137

138

eindrapport groene [buffers]

samenvatting

eindrapport groene [buffers]

139

Samenvatting In het kader van het project ‘Groen in de Stad’ werd het groenproject ‘van monofunctionele buffers naar groene infrastructuur’ toegekend aan de Intercommunale Leiedal. Inhoud Het project betreft een verbrede aanpak van bufferzones rond bedrijventerreinen die vaak stiefmoederlijk behandeld worden, doch een grote potentie hebben om deel uit te maken van een kwalitatief netwerk van groene en blauwe ruimten. Buffers worden steeds groter en breder en kunnen zeer multifunctioneel ingezet worden. Ze beiden vele sociale, economische en ecologische voordelen in de buurt van waar mensen wonen en werken en hebben de potentie om deel te gaan uitmaken van het groen-blauwe netwerk binnen de Vlaamse ruimtelijke structuur. Als organisatie voor regionale ontwikkeling is Leiedal op zoek naar nieuwe invullingen van bufferzones die een meerwaarde kunnen betekenen. Die moeten gevonden worden in nieuwe modellen waarmee Leiedal in het verleden reeds experimenteerde op vlak van economie, recreatie en biodiversiteit. Leiedal verkent verder de problematiek en reikt oplossingen aan die een voorbeeld kunnen zijn voor de rest van Vlaanderen. Die modellen kunnen de baten van deze stukken groen in verstedelijkt gebied optimaliseren. De onderzoeksvragen die gesteld werden, betroffen de maatschappelijke, economische (meerwaarde), landschappellijke (ruimtelijke kwaliteit) en ecologische valorisatie van buffers. Tevens wordt onderzocht hoe functieverweving kan plaatsvinden op bedrijventerreinen en hoe de financiering en het beheer dienen georganiseerd te worden.

140

eindrapport groene [buffers]

Praktisch Concreet ging het over een onderzoek in drie luiken waarbij • in een eerste luik, ‘best practices’ in het buitenland werden onderzocht met een onderdeel financieringsmodellen waar van toepassing • in een tweede luik, een workshop betreffende het ontwerp van enkele bufferzones in de regio Kortrijk werd georganiseerd waarbij de lessen uit ‘best practices’ werden toegepast • in een derde luik, de resultaten werden gecommuniceerd door middel van presentaties, een publicatie en een terreinbezoek Resultaten Uit het onderzoek is gebleken dat het woord buffer een negatieve connotatie heeft. “Het heeft geen intrinsieke betekenis behoudens het scheiden van twee functies die elkaar (schijnbaar) niet verdragen” formuleert het ontwerpteam Omgeving. Eerder wordt er verkozen voor deze residuele tussenruimtes, deze tot rest geworden ruimtes van een eigen betekenis te voorzien en hun programma te verweven met de noden in zijn lokale of regionale netwerk (ecologische of waterbeheersnoden, recreatie, stadstuintjes, speelpleintjes, etc.). Het meest zinvol is om deze opdracht mee te nemen van in het planproces, bijv. voor het opstellen van een RUP, zodanig dat de bestemming een geïntegreerd ontwerp kan toelaten waarbij ook andere functies mogelijk zijn (recreatie, wonen, economie, …). En, zodanig dat het inrichtingsplan van het bedrijventerrein samen bekeken wordt met de bufferzone van in het begin om tot een samenhangend geheel te komen. Tools die hiervoor van toepassing kunnen zijn is o.a. het financieringsmodel ‘parkmanagement’. Dit laat toe om een dergelijk geïntegreerd ontwerp op te stellen en collectief te beheren. Op het bovenlokale niveau kunnen de buffers een functie uitoefenen in groter netwerk, bijvoorbeeld het waternetwerk. Waterbekkens kunnen geïnstallleerd worden, niet alleen in functie van de collectieve regenwateropvang voor het bedrijventerrein zelf, maar ook om excessen van water uit de beek te bufferen. Door deze waterbekkens

van natuurvriendelijke oevers en een pad erdoorheen te voorzien, kan deze ‘groene infrastructuur’ ook ecologische en recreatieve functies opnemen. We concluderen dat het streven naar dergelijke groene infrastructuur in een regionaal netwerk noodzakelijk is om tot een duurzame en kwalitatieve inrichting te komen van een bedrijventerrein. Communicatie Een ANB-Groensafari, presentatie en terreinbezoek, ging door op 15 mei 2014 te Leiedal. De bedrijventerreinen Evolis en De Blokken te Zwevegem werden bezocht. De presentatie zal vervolgens te downloaden zijn op de ANB-website. De publicatie ‘Groene (Buffers)’ zal ook beschikbaar zijn vanaf 15 juni.

PROEFTUIN Z-W-VLAANDEREN 3 SITES IN EEN REGIONAAL NETWERK:

eindrapport groene [buffers]

141