Blue Planet Magazine 5 by leonidas pertropoulos

FR EE

Διμηνιαίο περιοδικό για τον πλανήτη Γη και τους κατοίκους του ~ teyxoσ 5

ISSN: 1791-3993

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΝΩΕ Costa Rica

Κατασκευή Αυτόνομης κοινότητας

οι λυκοι του yellowstone

EDiTORiAL

Eφιάλτης Κόκκινο ποτάμι πνίγει την τρικυμία στην γλώσσα.

Κόκκινο ποτάμι πνίγει την τρικυμία στην γλώσσα. Στους κίτρινους βαλτότοπους του Αμαζονίου, ο Boto υγρός στάζει υποσχέσεις προς την θάλασσα.Τα χέρια είναι σήμερα μαύρα, κανείς δεν ακούει. Κόκκινα μάτια παρακολουθούν. Το δελφίνι έχει φίλο ένα ψάρι, το ψάρι είναι γαλάζιο σαν τα μάτια της ύαιανας, η ύαιανα αρπάζει το μωρό από την μητέρα και εκείνη έντρομη ξυπνάει σε ένα βρώμικο κλουβί. Τώρα απλανή τα χρόνια κυλάνε μέσα στις οπές του δέρματος, το χώμα έχει κάνει λακκούβες, με το ίδιο πάντα μονοπάτι Λεωνίδας Παπανίκος

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

BLUE PL A NET

Η αναπνοή, χάλκινα τσιμέντα ποτισμένα χρόνο τρομάζουν τον φύλακα, το πρωινό αρχή απόδρασης, μια λακκούβα στον χώρο. Τίποτε δεν προετοίμαζε για εκείνο το χάδι του ήλιου, πάνω στο πάνινο βλέμμα του βράχου. Είναι μερικές φορές που τα πάντα σταματούν και κανείς δεν βρίσκει τα δεσμά που κρατούν ανάποδα το μέσα έξω. Μια μεγάλη μηχανή ρουφάει την ανάσα μας και την κόβει μυριάδες κύβους, συσκευασμένους σε γυάλινα βάζα με φορμόλη, τροφή για τα πέτρινα χρόνια. Τα ψυχρά παιδιά της Γαίας κοσκινίζουν τους καρπούς μας με τσιμέντο και ρινίσματα στην σκέψη.

Kleanthous 11,

Hermes Advertising And Publishing

Ilioupoli, P. C 16345,

Παπανίκος Λεωνίδας, Εκδότης,

Attiki,

info@haap. gr,

Ιορδάνης Σταυρίδης,

Σύμβουλος έκδοσης,

jordan. stavridis@haap. gr,

Χάρης Μαχαίρας,

Καλλιτεχνική διεύθυνση, info@happyartists. gr

Ιjaz Bhatti,

Διεύθυνση φωτογραφίας bhatti@haap.gr

ΣΥΝΤΑΞΗ

Εκτύπωση- Βιβλιοδεσία:

Συντονισμός Σύνταξης- Επιμέλεια

Αφοι Στάντζου & ΣΙΑ Ο. Ε.

Tel. (+30) 2111199758 - 9 Fax: 2109768364 www. haap. gr email: info@haap. gr www. blue-planet. gr email: info@blue-planet. gr Υπεύθυνος σύμφωνα με τον νόμο Παπανίκος Λεωνίδας, Κλεάνθους 11, Κ.

Λέανδρος Κυριακόπουλος,

Ηλιούπολη,16345

leandros. kyriakopoulos@haap. gr,

Aγγελικη Αργυρούδη

Εμπορικός τομέας

angie. argyroudi@haap. gr

Γεώργιος Γεωργακάκος, Υπεύθυνος διαφήμισης

Κείμενα

george. georgakos@haap. gr

Ιωάννης Βασιλόπουλος Χρήστος Κατρούτσος Νίκη Κυριακοπούλου Γιάννης Ίσσαρης Tonia Bhatti Κώστας Μαυραγάνης Νίκος Ματσόπουλος Μετάφραση

Φωτογράφοι

Ijaz Bhatti, Tonia Bhatti, Αλέξης Μπαρζός, Ιορδανίδης Σταύρος, Ιωάννης Βασιλόπουλος, Παπανίκος Λεωνίδας,Γιάννης Ίσσαρης, Επιστημονικοί σύμβουλοι

Πέτρος Πετρίδης, Ανθρωπολογία Αρετή Μπανάκου, Ανθρωπολογία Γεώργιος Κυριαζόπουλος - Ψυχολογία Διαμαντής Θωμάς, Ιατρική Χάρης Κουτσούλας, Βιολογία Ιωάννης Βασιλόπουλος, Φαρμακολογία Ijaz Bhatti, Iορδάνης Σταυρίδης Αποστολές Σύμβουλος περιβάλλοντος Γιάννης Ίσσαρης, Ωκεανογράφος, Υποβρύχιος Φωτογραφός

(ISSN 1791-3993) is published every two months by Hermes Advertising &

Για επικοινωνία με το διαφημιστικό τμήμα:

Publishing

Τηλ: 211 1199758-9, Fax: 210 9768364 email: info@blue-planet. gr

Το Blue Planet Magazine ιδρύθηκε από την Hermes

Για εγγραφές νέων συνδρομητών: Τηλ : 211 1199758-9, Fax: 210 9768364 Εγγραφή μέσω internet: www. blue-planet. gr Εξυπηρέτηση συνδρομητών: (διευκρινήσεις, αλλαγές, παραλαβές) Τηλ : 211 1199758-9, Fax: 210 9768364 Email: info@haap. gr Ετήσια συνδρομή (6 τεύχη/ μέσω ΕΛ. ΤΑ. ): Εσωτερικού: Aπλά Συστημένα Κύπρος-Ευρώπη-Τουρκία: Απλά Συστημένα Λοιπές χώρες: Απλά Συστημένα

το 2007 με στόχο την επιμόρφωση και την ευαισθητοποίηση πάνω σε επιστημονικά προγράμματα, εξερευνητικές αποστολές, περιβαλλοντολογικές μελέτες και γενικότερα στην γνώση των πραγμάτων πάνω στον πλανήτη Γη και βέβαια, πέρα από αυτόν μέχρι τα έγκατα του σύμπαντος. 24€ 36€ 36€ 48€ 40€ 54€

Coordinator

Νάσος Κάτρης

Advertising & Publishing

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

BLUE PL A NET

Ήρα Καββαδία

Blue Planet Magazine

Διευκρίνηση: Το περιοδικό Blue Planet

Τεχνική υποστήριξη

έιναι δωρεάν διανομής, σε συγκεκριμένα

Νίκος Κοσμόπουλος, Γιώργος Τζιγκουνάκης support@haap. gr

σημεία σε όλη την Ελλάδα. Το κόστος των

χωρίς να έχει παραγγελθεί.

συνδρομών, είναι για αυτούς που δεν έχουν

Συνεργαστήκαμε

την δυνατότητα να το βρούν και για όσους

για αυτό το τεύχος

Διανομές-Eκδηλώσεις

δεν προλαβαίνουν, λόγω της ταχύτατης

με τις οργανώσεις:

Παπανίκος Δημήτρης, Υπεύθυνος Διανομής Ελλάδας Υπεύθυνος Promotion dimitris. papanikos@haap. gr

εξάντλησής του. Η τιμή περιλαμβάνει το

Wildlifekosmos, , Mindwind,

κόστος αποστολής και συσκευασίας καθώς

Nasa, Εθνικό Αστεροσκοπείο

και έξοδα προσωπικού.

Αθηνών. TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΦΩΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ:

12-18

Φωτογράφοι άγριας ζωήςΠοσειδωνιεσ: λιβαδια του βυθου

οι λυκοι του yellowstone Στο Εθνικό Πάρκο Yellowstone η πορεία του γκρίζου λύκου είναι από τις πιο πολύπλοκες στην ιστορία της αμερικανικής άγριας ζωής. Red List

20-26

costa rica:

η κιβωτοσ του νωε

Tόσο κοντά, τόσο μακριά

28-50

Αυτόνομες κοινότητες στη σύγχρονη κοινωνία

BLUE PL A NET

Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας, γνωστότερη ως Βόρεια Κορέα, αποτελεί σε διεθνές επίπεδο ένα από τα πιο απομονωμένα κράτη του σύγχρονου κόσμου.

επιστροφη στην πολη

54-62

ματιεσ στο Σύμπαν

ΕΠΙΣΤΗΜH

64-76

Η εποχή την οποία ζούμε, είναι μιά εποχή κρίσεως. Πολλά προβλήματα μαστίζουν την κοιανωνία μας. Προβλήματα κοινωνικά, οικονομικά και προπαντός έλλειψη αξιών. Επικρατεί η τάση για μιά συνεχώς αυξανόμενη αναζήτηση ευδαιμονίας μέσα από τα υλικά αγαθά. Οι παλιές αξίες για την αναζήτηση της γνώσης και του ωραίου δείχνουν να έχουν χαθεί. Ολα θυσιάζονται στον βωμό της παραγωγικότητας και

Τεχνολογία

78-86

Εξελίξεις στην υγεία των αρθρώσεων aγριοτριανταφυλλια Rose hips

Ο θαυμαστός κόσμος των φυτών

87-90

Το άγριο τριαντάφυλλο πέρα από την ομορφιά του μπορεί να προσφέρει ανακούφιση όχι μόνο από τον πόνο της καθημερινότητας αλλά και από εκείνο της αρθρίτιδας. TEYXOΣ 5

NEA AΠΟ ΤΟΝ ΜΠΛΕ ΠΛΑΝΗΤΗ Φωτογραφία: Flickr- Sami Keinanen, Wikipedia

BLUE PL A NET

Σπάνιο ερπετό αποκτά απογόνους σε ηλικία 111 ετών Κείμενο: Κατρούτσος Χρήστος

Κάποτε είχαμε εκπλαγεί με τα αποτελέσματα που είχε το Βιάγκρα σε μεγάλες ηλικίες. Στο μουσείο Σάουθλαντ της Νέας Ζηλανδίας είδαν πως ενίοτε η φύση θέλει το χρόνο και τον τρόπο της! Ο Χένρι, ένα σπανιότατο ερπετό της Νέας Ζηλανδίας, κατάφερε σε ηλικία 111 ετών να αποκτήσει απόγονους! Ο Χένρι ανήκει στο είδος τουατάρα το οποίο είναι ο μοναδικός εκπρόσωπος της υφομοταξίας των σφηνόδοντων που συνυπήρχαν με τους δεινόσαυρους πριν από 200-225 εκατομμύρια χρόνια περίπου και το μόνο που επιβίωσε από την εποχή εκείνη. Ένα ζωντανό «απολίθωμα» δηλαδή. Τα τουατάρα ζουν για 150 έως 250 χρόνια και αποτελούν ενδημικό είδος της Νέας Ζηλανδίας. Για να αναπτυχθούν πλήρως απαιτούνται επτά χρόνια ενώ είναι σε θέση να αποκτήσουν απογόνους μετά από είκοσι. Εξωτερικά ένα τουατάρα μοιάζει με χαμαιλέοντα και έχει μήκος 60 εκατοστών. Ως πριν λίγο, ο Χένρι ήταν ένας «στρυφνός γέρος» αφού εδώ και 40 χρόνια που είχε μεταφερθεί στο ζωολογικό κήπο είχε επιθετικές στάσεις ως προς τα αντίστοιχα θηλυκά. Επίσης, ήταν υπέρβαρος και τεμπέλης και τίποτε δεν προοιώνιζε ότι θα είναι ιδιαίτερα δραστήριος με την «γηραιά κυρία» Μίλντεντ, 80 ετών, η οποία γέννησε 12 αβγά, με μόνο ένα εξ αυτών να μην έχει εκκολαφθεί. Για να μην ρίχνουμε όμως όλο το φταίξιμο στο χαρακτήρα του Χένρι, η μειωμένη του λίμπιντο ίσως οφείλετο και σε όγκο που είχε στα γεννητικά όργανα αφού μετά την αφαίρεση του το 2002, υπήρξαν σημάδια για διάθεση σεξουαλικής δραστηριότητας. «Είναι η ολοκλήρωση μιας ιστορίας αγάπης» σχολίασε η Λίντσεϊ Χέιζλι, υπεύθυνη του μουσείου για τα φιλοξενούμενα τουατάρα. Φυσικά, μιας και συνήθως τα αρσενικά του είδους τρώνε ό, τι κινείται και είναι μικρό δεν περιμένουμε να φανεί και στοργικός πατέρας. Σίγουρα, οι υπάλληλοι του κήπου έχουν γνώση και θα αφήσουν για λίγο τα μικρά μακριά από το δύστροπο μπαμπά. TEYXOΣ 5

NEA AΠΟ ΤΟΝ ΜΠΛΕ ΠΛΑΝΗΤΗ Φωτογραφία: Flickr- Dan Diffentale

Λυκαίο Όρος, ο Δίας «φανερώνεται» στην Αρκαδία 8

BLUE PL A NET

Κείμενο: Κατρούτσος Χρήστος

:Στο Λυκαίο όρος, στην Αρκαδία, όπου λατρευόταν ο Λύκαιος Δίας, διενεργούνται ανασκαφές αμερικανικής αρχαιολογικής αποστολής των πανεπιστημίων της Αριζόνα και Πενσυλβάνια που ξεκίνησαν το 2004 με άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού. Η περιοχή απέχει 33 περίπου χιλιόμετρα από την Μεγαλόπολή. Το όρος δεσπόζει προσφέροντας μοναδική θέα. Το εγχείρημα κρίνεται ιδιαιτέρως σπουδαίο καθώς η εν λόγω περιοχή έχει να ανασκαφεί πάνω από ένα αιώνα. (Κουρουνιώτης 1902-04, Κοντόπουλος το 1897). Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως σπουδαία ευρήματα όπως κόκαλα από θυσίες ζώων (3.000 π.Χ.) και ένα χάλκινο ανθρώπινο χέρι με έναν κεραυνό. Επίσης, κοντά στο χέρι βρέθηκε φουλγκουρίτης, υλικό ομοιάζον με γυαλί που δημιουργείται όταν κεραυνός λιώσει χώμα ή άμμο. Στο βωμό αναφέρεται ο αρχαίος περιηγητής και γεωγράφος Παυσανίας σαν σωρό χώματος. Ο βωμός και το άβατο τέμενος, ευρισκόμενα στην κορυφή, αποτελούσαν το μεγάλο υπαίθριο Ιερό, σεβαστό και ομφαλός του κόσμου όπως πιστεύετο. Κάποια περιοχή του ονομαζόταν Κρητέα, εκεί κατά τους τότε Αρκάδες γεννήθηκε ο Δίας και όχι στην Κρήτη. Ο Παυσανίας δεν ομιλεί περαιτέρω για θυσίες στο βωμό λέγοντας χαρακτηριστικά: « Δεν θα μου ήταν ευχάριστο να πω περισσότερα για τη θυσία, ας τα αφήσουμε λοιπόν εκεί που ήταν και είναι». Κάποιοι ισχυρίζονται ότι τελούνταν ανθρωποθυσίες στο σημείο αυτό, ίσως, από έλξη μύθου που ανέφερε ότι ο Λυκάονας έδωσε στο Δία ανθρωποκρεωφαγία. Ο μύθος και εδώ εμπλέκεται σε ανεξιχνίαστο υφάδι… Ο επικεφαλής της αποστολής Δρ. Ρομάνο δηλώνει πως δεν θα εκπλαγεί αν βρει ανάλογα στοιχεία. Στο όρος αναπτύχθηκε αγώνας, τα Λύκεια, πριν από τα Ολύμπια αναπτύσσοντας το «Αρκαδικό ιδεώδες» ενθουσιάζοντας τον ποιητή Σίλερ να ομολογήσει το περίφημο «et ego in Arcadia» . Ο άνθρωπος εδώ, ζήτησε την ένωση με το υπερβατικό, με διάφορους τρόπους, ίσως και σφαλερούς, προσπαθώντας να «εξευμενίσει» φυσικά φαινόμενα. Και τούτο σαν ένα παιδί που αναζητούσε... TEYXOΣ 5

NEA AΠΟ ΤΟΝ ΜΠΛΕ ΠΛΑΝΗΤΗ Φωτογραφία: Lucinda Backwell

BLUE PL A NET

Οι πιο αρχαίες ανθρώπινες τρίχες σε απολιθωμένα περιττώματα ύαινας; Κείμενο: Κατρούτσος Χρήστος Επιστήμονες ανακάλυψαν ευρήματα με τρίχες, σε σπηλιά της περιοχής Στερκφοντέιν στη Νότιο Αφρική. Εικάζεται πως είναι ανθρώπινες και οι αρχαιότερες που έχουν βρεθεί ποτέ. Οι τρίχες που βρέθηκαν είναι σε πετρώματα ηλικίας 195.000 με 257.000 ετών ενώ ως σήμερα, τα αρχαιότερα δείγματα τριχών ήταν 9.000 ετών από μια κινεζική μούμια. Tο δείγμα προέρχεται από περιττώματα ύαινας, ένα είδος που ζει ακόμη στις σπηλιές της περιοχής. Το ανθρώπινο είδος δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί καθώς, αρχεία ανθρώπινων απολιθωμάτων από την εποχή εκείνη είναι εξαιρετικά σπάνια. Η παλαιοανθρωπολόγος Λουσίντα Μπάκγουελ στο πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ, πιστεύει όπως η ηλικία των τριχών καλύπτει μια περίοδο από τότε που εικάζεται πως εμφανίζεται ο άνθρωπος ( Homo Sapiens) και υπερκαλύπτει εκείνη που προσδιορίζει την ύπαρξη και το τέλος του Homo heidelbergensis. Η παλαιοανθρωπολόγος υποστήριξε για τις συγκεκριμένες τρίχες ότι: « μπορεί να ανήκουν οι τρίχες και σε κάποιο νέο είδος που ακόμα δεν έχει αναγνωριστεί». Η ανακάλυψη όπως γίνεται κατανοητό είναι εξόχως σημαντική αφού αναπροσαρμόζει τον χρονικό χάρτη της παρουσίας του ανθρώπου.

TEYXOΣ 5

Φωτο γεΩγραφία

Κείμενο - Φωτογραφία: Γιάννης Ίσσαρης Επιμέλεια κειμένων: Ήρα Καββαδία

Ο εξοπλισμός για την υποβρύχια φωτογράφηση είναι μία χορηγία της Econoptics www.econoptics.gr

ΓΙΑΝΝΗΣ ΙΣΣΑΡΗΣ

Ποσειδωνίες: Λιβάδια του βυθού Η Μεσόγειος είναι πηγή έμπνευσης, είναι η γενέτειρα της κουλτούρας μας, ένα κομμάτι από εμάς… Μια σχετικά μικρή θάλασσα συγκριτικά με τους ωκεανούς, εξακολουθεί να κρατάει καλά κρυμμένα τα μυστικά και τις ομορφιές της από το ανυποψίαστο μάτι. Λίγα χιλιόμετρα έξω από τα αστικά κέντρα, ένας «άγριος» κόσμος εξακολουθεί να ζει στους δικούς του ρυθμούς, αντιστεκόμενος εδώ και χιλιάδες χρόνια την ανθρώπινη κατάχρηση.

BLUE PL A NET

Mystic Blue YΣ. Το μέλλον της Μεσογείου είναι στο χέρι του καθενός μας. 2 ευρώ+ από τη πώληση κάθε ημερολογίου θα διατεθεί προκειμένου να τοποθετηθούν μόνιμα αγκυροβόλια για τη προστασία των υποθαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας Posidonia Oceanica, του πνεύμονα της Μεσογείου, παρέχοντας ταυτόχρονα ένα ασφαλές απάγκιο στους ναυτικούς.

Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο: www.mystic-blue.org www.yissaris.com

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

BLUE PL A NET

Ο Γιάννης Ίσσαρης, υποβρύχιος φωτογράφος και θαλάσσιος επιστήμονας, θα σας γνωρίσει μερικούς από τους γνωστούς άγνωστους της Μεσογείου. Ελπίζουμε ότι οι επόμενες γενιές θα έχουν την ευκαιρία να τους ανακαλύψουν όχι μόνο μέσα από φωτογραφίες αλλά και στο φυσικό τους περιβάλλον.Η Μεσόγειος εξακολουθεί να είναι πηγή ζωής και ομορφιάς. Ας πάρουμε μια βαθιά ανάσα για να καταδυθούμε σε αυτό το μαγευτικό κομμάτι του εαυτού μας.

Φωτο γεΩγραφία

Κίτρινες ανεμώνες Parazoanthus axinellae Απλώνοντας τα πλοκάμια για τη σύλληψη θρεπτικών σωματιδίων, οι μικρές αυτές ανεμώνες βασίζονται στο τοπικό ρεύμα του νερού για την τροφή τους. Τις συναντούμε μακριά από την έντονη ακτινοβολία του ηλίου, συνήθως σε σπηλιές ή σε σκοτεινά βαθιά νερά, πάντα πάνω στην επιφάνεια του κίτρινου σπόγγου-ξενιστή Axinella damicornis.

BLUE PL A NET

Αχινός Paracentrotus lividus Ίσως ο πιο κοινός κάτοικος των ρηχών νερών της Μεσογείου, ο αχινός πολλές φορές περνάει αδιάφορος. Μια πιο κοντινή ματιά είναι αρκετή για να μας αποκαλύψει την κρυμμένη του πολυπλοκότητα και την ομορφιά της δομής τoυ.

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Φωτο γεΩγραφία

BLUE PL A NET

Υδρομέδουσα Olindias phosphorica Τα ταξίδια στο διάστημα με αστρονομική ταχύτητα είναι κάτι που σίγουρα η φωσφορίζουσα μέδουσα δε μπορεί να κάνει. Παρόλα αυτά, με τη βοήθεια της παλλόμενης ομπρέλας της, κατορθώνει να καλύπτει τις κινητικές της ανάγκες. Μονίμως περιτριγυρισμένη από το στοιχείο που αποτελεί και τη βάση της ύπαρξής της, όπως υπονοεί και το όνομα της, η υδρομέδουσα αποτελείται από νερό σε ποσοστό μεγαλύτερο του 95%. Τα ρηχά παράκτια

Αστερίας Astropecten sp. Το τρία θεωρείται ως ο μαγικός αριθμός της φύσης αλλά τα περισσότερα θαλάσσια πλάσματα δε δίνουν σημασία σε αυτούς τους ανθρωποκεντρικούς κανόνες. Με πέντε πόδια που μπορούν να αναγεννηθούν αν χαθούν, η συμμετρία του πέντε έχει περισσότερο νόημα γι’ αυτόν τον αστερία και για πολλούς συγγενείς του στο υποβρύχιο βασίλειο.

νερά συχνά «στοιχειώνονται» από τη διακριτική τους παρουσία.

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Φωτο γεΩγραφία

Φωτογραφική Πραγματικότητα Έχει να κάνει με φωτογραφία; Έχει να κάνει μ'εμάς.

Μέδουσα Pelagia noctiluca

Αυτό το δηλητηριώδες σφιχταγκάλιασμα μπορεί να είναι

επίπονο για τους ανθρώπους αλλά δεν αποτελεί πραγματική απειλή για τους ομοειδείς της! Παρασυρόμενη από τα ρεύματα διανύει ένα ατέλειωτο ταξίδι που τη πορεία την καθορίζει ο καιρός.

www. photoreality. gr TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Ο δικτυακός τόπος για την Φωτογραφία.

BLUE PL A NET

red

Η ιστορία των γκρίζων λύκων

list

του Yellowstone Κείμενο: Νίκη Κυριακοπούλου Φωτογραφία: Michael Burdic

Τα φυλλοβόλα δάση, οι Εθνικοί Δρυμοί και τα Εθνικά Πάρκα της βόρειας Αμερικής είναι από τα μέρη που ζoυν δεκάδες αγέλες γκρίζων λύκων. Η ηφαιστειακή καλδέρα Yellowstone, αποτελεί Εθνικό Πάρκο που εκετείνεται από το Idaho έως τη Montana. Στο Εθνικό Πάρκο Yellowstone η πορεία του γκρίζου λύκου είναι από τις πιο πολύπλοκες στην ιστορία της αμερικανικής άγριας ζωής.

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

BLUE PL A NET

TEYXOΣ 5

BLUE PL A NET

ο 1926 σκοτώθηκε ο τελευταίος γκρί- Η κορυφή της τροφικής αλυσίδας ήταν επιτακτιζος λύκος με την εφαρμογή του πρό- κό να περάσει σε ζώα που θα καταναλώνουν τα γραμματος ’’Εξόντωσης των θηρευ- αρπακτικά. Έτσι ανέκυψε η επανεισαγωγή δεκάτών Yellowstone’’. Χρειάστηκε να δων αγελών γκρίζων λύκων στο Yellowstone. περάσουν επτά δεκαετίες για την Η ζωτική σημασία της επανεισαγωγής του γκρίεπανείσοδο του είδους στο πάρκο. Η επαναφο- ζου λύκου στο Εθνικό Πάρκο αποδείχτηκε από τη ρά έγινε στο πλαίσιο προγραμμάτων προσέγγι- μελέτη εμπειρικών δεδομένων των δύο επιστησης της βιολογικής συμπεριφοράς των γκρίζων μόνων. Στη μελέτη βεβαίωναν ότι η παρουσία του λύκων και της προστασίας της ζωικής ποικιλίας γκρίζου λύκου, ως κορυφαίου καταναλωτή στην του Εθνικού Πάρκου. O Christopher Wilmers τροφική αλυσίδα, μετριάζει σημαντικά την ανακαεπιστήμονας από το τμήμα πολιτικής και διαχεί- τάταξη της τροφικής διαθεσιμότητας. Ας τονιστεί ρισης περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο της Καλι- πως από την τελευταία εξαρτάται η επιβίωση και φόρνια και ο Wayne Getz επίσης ερευνητής στο η αναπαραγωγή των υπόλοιπων ειδών του Πάρίδιο τμήμα, με προϋπηρεσία στο τμήμα θηλαστι- κου. Ο Μάρτιος και ο Απρίλιος ήταν τα σημεία κών του πανεπιστημίου της Πρετόριας στη Ν. αναφοράς για το ‘ταμείο’ τροφικών πόρων με Αφρική, έκαναν μία έρευνα με θέμα: ’’Οι γκρίζοι ή χωρίς τους λύκους. Στο σενάριο χωρίς τους λύκοι ως απομονωτές της αλλαγής κλίματος στο λύκους, η διαθεσιμότητα τροφικών πόρων μειώYellowstone’’. Σκοπός της νεται κατά 27% το Μάρτιο και κατά 66% τον Απρίλιο. έρευνας που πραγματοΑντίθετα, στο σενάριο με ποιήθηκε στο Yellowstone ήταν η κατανόηση της τους λύκους αποκαλύφθηαλληλεπίδρασης των κλικε μείωση των αντίσοιχων ματικών αλλαγών στους πόρων μόνο 4% τον Μάρπληθυσμούς και στις κοιτιο και 11% τον Απρίλιο. νότητες των έμβιων οργαΗ επανεισαγωγή του γκρίΣκοπός της ζου λύκου στον τεράστιο νισμών. Σε αυτό το πλαίέρευνας που πλούτο άγριας ζωής του σιο επαληθεύτηκε η κοιπραγματοποιήθηκε Yellowstone ξεκίνησε το νοτική θεωρία σταθερόστο Yellowstone 1995. Αρχικά πιάστηκαν τητας που προβλέπει ότι ο ήταν η κατανόηση της με στημένες παγίδες, 14 αντίκτυπος της κλιματικής αλληλεπίδρασης των καναδέζικοι γκρίζοι λύκοι, αλλαγής στις κοινότητες κλιματικών αλλαγών μπορεί να ποικίλει ανάλοπου βρίσκονταν σε ανεξάρστους πληθυσμούς γα με τα επίπεδα ποικιλοτητες περιοχές ο καθένας. και στις κοινότητες μορφίας των ειδών. Κάτι Μετά οι λύκοι μεταφέρθητων έμβιων καν για συγκεκριμένη χροπου έλλειπε από το Πάρκο οργανισμών. νική περίοδο και υπό την Yellowstone. παρακολούθηση βιολόγων Ο μέσος όρος της θερμοσε χώρους εγκλιματισμού. κρασίας της Γης έχει αυξηΑπό εκεί ήταν έτοιμοι, τελιθεί κατά 0,6 οC τα τελευκά, να ενταχθούν στην κοιταία 100 χρόνια και προνωνία του Yellowstone. βλέπεται να φτάσει τους Στα επόμενα χρόνια η διαδικασία επαναλείφθηκε. Κι 1,4 - 5,8 οC μέσα στον επόμενο αιώνα. Σήμερα, ο αριθμός των ημερών με έτσι δεκάδες αγέλες γκρίζων λύκων ελευθερώτο χιόνι στο έδαφος, λόγω των μειωμένων χιο- θηκαν εντός των ορίων του Πάρκου. Ακριβώς νοπτώσεων και λόγω του αυξανόμενου αριθ- επειδή τα Πάρκα δημιουργούνται για τη διασφάμού ημερών με τις θερμοκρασίες άνω του σημεί- λιση της βιοποικιλότητας αυτές οι κινήσεις ήταν ου ψύξεως, δείχνουν ότι οι χειμώνες γίνονται ιδιαίτερα σημαντικές. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι συντομότεροι στο Yellowstone. Κατά συνέπεια, βιολόγοι χαιρέτιζαν την επανείσοδο του γκρίζου τα αρπακτικά έχουν ευκολότερη πρόσβαση στην λύκου στο Yellowstone ως ευλογία. Η παρουσία τροφή, ενώ ταυτόχρονα μειώνουν τις ενεργειακές των γρίζων λύκων προστατεύει μικρά ζώα που δαπάνες που απαιτούνται για τη μετακίνησή τους. σχεδόν εξαφανίζονταν από τα κογιότ, τις αλεπούΜε αυτές τις συνθήκες τα αρπακτικά αυξάνουν δες και τα αρπακτικά που τα κατασπάραζαν. Στο τον πληθυσμό τους, ενώ η διαθεσιμότητα τρο- Yellowstone με την επανείσοδο των γκρίζων φής για τα υπόλοιπα είδη περιορίζεται δραματικά. λύκων η ζωή αναπνέει και αναπτύσσεται ομαλά. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

BLUE PL A NET

ι λύκοι μπορεί να εντοπιστούν σε κάθε σημείο μέσα στο πάρκο, αρκεί να υπάρχει τροφή. Εάν αυτό δεν ισχύει, περνούν τα όρια του πάρκου. Οι λύκοι για να βρούν τροφή μπορούν να περιπλανηθούν έως και 30 μίλια την ημέρα. Σήμερα, πολιτείες όπως είναι το Idaho, που δέχονται συχνά επισκέψεις από τους λύκους τάσσονται υπέρ της εξολόθρευσης των λύκων, όταν αυτοί ξεφεύγουν από τα όρια του πάρκου. Στις 15 Μαρτίου 2008 ένας γρίζος λύκος επιτέθηκε σε κοπάδι προβάτων στη Montana. Η επίθεσή του κόστισε τη ζωή σε 8 από αυτά και τον τραυματισμό άλλων δύο. Η ιστορία αυτή παρέλασε στις ειδήσεις ως πρώτο θέμα επειδή επρόκειτο για ‘’Λύκο’’, παρόλο που σαν φαινόμενο είναι συχνό με θηρευτές άλλοτε κογιότ κι άλλοτε αλεπούδες. Ο λύκος στη Montana δεν απείλησε ανθρώπους. Φυσικά, οι επιθέσεις

TEYXOΣ 5

των λύκων σε προσπελάσιμα κτήματα δε σταματούν με το να κυνηγήσουμε τον λύκο-παραβάτη. Κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος διαμαρτύρεται για τον θηρευτή που σκοτώνεται σε ιδιωτική γη επειδή δεν μπορεί να διαβάσει την πινακίδα ‘’ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ’’σε έναν φράκτη με τρία συρματοπλέγματα. Από τη μία πρόκειται για μία περίπτωση που δε χωρά λεκτική επικοινωνία. Από την άλλη η χρήση του δικαιώματος από τους αγρότες να ρίχνουν στο ψαχνό με το που αντικρύσουν θηρευτή στη γη τους είναι ατελέσφορη. Καθώς έτσι δεν εκπαιδεύουν τον επόμενο θηρευτή να μη μιμηθεί τον προηγούμενο. Εφόσον οι αγρότες πληρώνονται για τα απολεσθέντα ζώα τους όταν αποδεδειγμένα έχουν σκοτωθεί από λύκο, χρειάζεται να λάβουν περισσότερο αποτελεσματικά μέτρα για την προστασία της περιουσίας τους. Οι κτηματίες με οικόσιτα ζώα μπορούν να υψώσουν την περίφραξή τους στα τρία μέτρα και να μην είναι από συρματόπλεγμα. Είναι βέβαιο ότι οι απώλειες μπορούν να αποφευχθούν αμφίπλευρα με αυτό. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

äÞÝëêíÜëáêÚ ãÜëìáêÚ

ìÞíîêÚ Ċ

äçìêÓëÜäáßç ìê äÞÓÓÜëá Ôāĉ āùĉýą ćýą ĎúčĊ ýyĈú

$"/0/ 41&&%-*5& &9 ** ìĊ ćĊČēĂýùĊ ĂĈýđ ĎĄđ $BOPO

*5;"; .ØÜìá *+"; #)"55* ê ĂĐĎĊăČèĂĊđ ĎĄđ ïăČąýđ ßĐøđ

BLUE PL A NET

îëêéáÜ $"/0/ 4-3 ìê ×ÞâáéàãÜ ãáÜÚ éÞÜÚ ÞØêîàÚ TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

*44/

Τα μεγάλα φορτηγά σκοτώνουν περισσότερα οικόσιτα ζώα κάθε χρόνο στους αυτοκινητόδρομους από όσα οι λύκοι. Οι οδηγοί πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί την ώρα της οδήγησης και να μην απασχολούνται με το κινητό κατά τη διάρκειά της. Μία ακόμη ομάδα που προξενεί προβλήματα είναι αυτή των κυνηγών. Το κράτος πρέπει παραδειγματικά να τιμωρεί όσους κυνηγούς δε συμμορφώνονται με τους νόμους. Τα προβλήματα λύνονται όταν αλλάζουν οι συνειδήσεις. Η οικολογική θεώρηση της ζωής δείχνει ξεκάθαρα ότι όλα συνδέονται με όλα. Άνθρωποι και ζώα μοιραζόμαστε τη ζωή και τη φύση στον ίδιο πλανήτη, για αυτό το μόνο που έχουμε να χωρίσουμε είναι οι περιοχές που επιτρέπεται να κινείται ο καθένας.

BLUE PL A NET

! ΡΕΙ Ο Φ ΛΟ ΚΥΚ

Η σύγχρονη κιβωτός του Νώε:

Κόστα Ρίκα

Tόσο κοντά

τόσο μακριά

Στην ερώτηση, αν σε μια καταπράσινη στενή λωρίδα γης, που σε κανένα σημείο το πλάτος της δεν ξεπερνά τα 280 χιλ., θα μπορούσε να κρύβεται ένας επίγειος παράδεισος, η απάντηση είναι, ανεπιφύλακτα, ναι. Ο επίγειος αυτός παράδεισος, ονομάζεται Κόστα Ρίκα. Βρίσκεται στην κεντρική Αμερική καθώς ερωτοτροπεί γλυκά ανάμεσα σε δυο ωκεανούς: τον Ατλαντικό με την εξωτική Καραϊβική να της χαρίζει μαγευτικές παραλίες στα ανατολικά, και τον Ειρηνικό στα δυτικά.

Κείμενα: Tonia Bhatti Επιμέλεια Κειμένου: Σέβη Τσαμπουνάρη ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ijaz Bhatti

www.wildlifecosmos.com TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

BLUE PL A NET

α οστ bluπ λη e plο anet

αναζήτηση της έμπνευσης και της περιπέτειας μας έφερε στο Σαν Χοσέ-την πρωτεύουσα της Κόστα Ρίκα-με το καταπληκτικό κλίμα, το οποίο διεθνώς συγκαταλέγεται ανάμεσα στα τρία καλύτερα κλίματα του πλανήτη. Πρόκειται για μια μικρή, αλλά εντυπωσιακή πρωτεύουσα με επιβλητικά δημόσια κτίρια, πολλά πάρκα και όμορφες πλατείες. Κείτεται στην καρδιά μιας εύφορης κοιλάδας και αποτελεί μια ιδανική βάση για την έναρξη της εξερεύνησης της χώρας. Αρχές Φεβρουαρίου, η περίοδος των βροχών έχει τελειώσει. Ο Αρκτούρος, ντόπιος οδηγός και πιστός σύντροφος μας για τις επόμενες εβδομάδες, μας συμβουλεύει πως θα πρέπει να ξεκινήσουμε το ταξίδι μας από την Καραϊβική, με τις μακριές και πολλές φορές ερημικές παραλίες που μαστιγώνονται ανελέητα από τα άγρια κύματα ,τα οποία προσελκύουν τους λάτρεις του σέρφ. 31

Η περιοχή της Καραϊβικής διαφέρει κατά πολύ από την υπόλοιπη χώρα. Το κλίμα εδώ είναι υγρό και η βλάστηση τροπική. Κατά μήκος της Καραϊβικής και με κατεύθυνση προς το νότο, βρίσκεται το εθνικό πάρκο της Καχουΐτα με την ομώνυμη πόλη, που πήρε το όνομα της από την λέξη των ιθαγενών, « cawi» για το μαόνι. Το πάρκο λοιπόν αυτό, έκτασης 10840 στρεμμάτων, καλύπτεται από δάση βροχής όπου μπορεί κανείς να συναντήσει πολλά είδη άγριας ζωής που κατοικούν στην παραλία. Πρωταγωνιστές, περίεργοι πίθηκοι με λευκά πρόσωπα, οι γνωστοί καπουτσίνοι, που βρίσκονται σε αδιάκοπη κίνηση. Έχοντας εξοικειωθεί με τους επισκέπτες του πάρκου, διστακτικά πλησιάζουν για να αρπάξουν κάθε τι φαγώσιμο.

BLUE PL A NET

Μπορεί κανείς να διασχίσει το πάρκο με τα πόδια ,έχοντας βέβαια πάντοτε υπόψη του τα φίδια, που αρκετά από αυτά κουλουριάζονται νωχελικά στις εσοχές των φοινικόδεντρων. Οι βραδύποδες επίσης παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς με τις αργές κινήσεις τους, σου δημιουργούν την αίσθηση

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

ΣΤΗΝ ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΕΙΔΗ ΦΥΤΩΝ ΔΙΑΔΕΧΟΝΤΑΙ ΤΟ ΕΝΑ ΤΟ ΑΛΛΟ ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΥΓΡΕΣ ΖΟΥΓΚΛΕΣ. ΣΠΑΝΙΑ ΕΙΔΗ ΦΥΤΩΝ ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΙ ΜΟΝΟ ΕΔΩ.Ο ΟΡΟΣ «ΝΕΑ ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΝΩΕ» ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΕΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΑΥΤΟ:ΤΗΝ ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ.

BLUE PL A NET

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

ότι παρακολουθείς κάποια ταινία σε αργή κίνηση. Πάρα πολλά είδη εξωτικών πτηνών σε συντροφεύουν κατά την διάρκεια της πεζοπορίας, όπως οι πολύχρωμοι επιβλητικοί και φασαριόζοι παπαγάλοι, τα τουκάν με τα εντυπωσιακά ράμφη τους, η πράσινη ίβις και άλλα πολλά.

Η άφιξη μας στο εθνικό πάρκο Τορτούγερο συνοδεύεται από καταρρακτώδη βροχή, η οποία πεισματικά αρνείται να κοπάσει. Αυτό, προς έκπληξη όλων μας, καθώς βρισκόμαστε στην καρδιά της ξηρής περιόδου και κάτι τέτοιο δεν δικαιολογεί-

Κατηφορίζοντας συναντάμε το εθνικό πάρκο Σάντα Ράσα όπου μπορεί κανείς εύκολα να παρατηρήσει πάνω από 250 είδη πουλιών, επιβλητικά ιγκουάνα, μυρμηγκοφάγους, δασύποδες, ελάφια και ιαγουάρους, οι οποίοι δυστυχώς σπάνια εμφανίζονται. Το τοπίο και οι κλιματολογικές συνθήκες συνεχώς εναλλάσσονται καθώς η απόσταση μιας πόλης από την άλλη, αρκεί για να βρεθεί σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον. Η έντονη βιοποικιλότητα της χώρας παραμένει αξιοσημείωτη. Η χερσόνησος της Νικόγια είναι γεμάτη από υγροτόπους, που χαρίζει απλόχερα ο ζωτικής σημασίας ποταμός Τεμπισκέ, ιδανικό ορμητήριο για την παρακολούθηση πουλιών.

BLUE PL A NET

Η επιρροή της γειτονικής Τζαμάικα είναι ιδιαίτερα αισθητή σε όλη την περιοχή. Οι δυνατοί ρυθμοί της ρέγκε μουσικής, η πικάντικη τοπική κουζίνα, η διάλεκτος και οι αργοί ρυθμοί των κατοίκων, δημιουργούν ένα ιδιαίτερα ευχάριστο και χαλαρωτικό κλίμα. Με την δύση του ήλιου και μόλις το σκοτάδι αρχίζει να πέφτει διπλά στο κύμα, τουρίστες και ντόπιοι γίνονται ένα, χορεύοντας και τραγουδώντας διπλά στις φωτιές που αρχίζουν να ανάβουν η μια μετά την άλλη κατά μήκος της παραλίας. Έχει όμως φτάσει η στιγμή που πρέπει να συνεχίσουμε το ταξίδι μας με κατεύθυνση προς το βορρά, κατά μήκος της Καραϊβικής. Με λύπη αποχωριζόμαστε την γοητευτική Καχουΐτα αλλά μας παρηγορεί το γεγονός ότι ο επόμενος προορισμός μας είναι ένα από τα δημοφιλέστερα πάρκα της χώρας, το εθνικό πάρκο Τορτούγερο. Η ζούγκλα είναι τόσο πυκνή και αδιαπέραστη ώστε η πρόσβαση γίνεται μόνο αεροπορικώς ή με μηχανοκίνητες βάρκες. Περνάμε από την περιοχή του Πουέρτο Λιμόν, μια αδιάφορη πόλη-λιμάνι, η οποία αρχίζει να αποκτά κάποιο ενδιαφέρον στα μέσα κάθε Οκτώβρη, όταν καταφθάνει το καρναβάλι. Τότε χιλιάδες Κοσταρικανοί συρρέουν στην πόλη για να πάρουν μέρος σε διάφορες παρελάσεις με πολύχρωμες, εντυπωσιακές στολές προσφέροντας μια νότα ξεγνοιασιάς και κεφιού στην κουρασμένη πόλη.

ται. Η υγρή περίοδος ξεκινά τον Μάιο και διαρκεί έως τα τέλη Οκτωβρίου. Ο χρόνος μας πιέζει και η βροχή μετατρέπεται σε καταιγίδα. Μοναδική μας ελπίδα, η αναχώρηση για την επαρχία Γουανακάστε την πιο ξηρή και ζεστή περιοχή της Κόστα Ρίκα. Φτάνουμε στα βόρεια της επαρχίας Γουανακάστε, κοντά στα σύνορα με την Νικαράγουα, μια περιοχή με πανύψηλους ορεινούς όγκους και το μεγαλοπρεπές ενεργό ηφαίστειο Ρινκόν Δε Λα Βιέχα. Οι θερμές πηγές, οι λίμνες λάσπης καθώς και διάφορα σπάνια είδη άγριας ζωής καθιστούν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την περιοχή.

Το απομακρυσμένο εθνικό πάρκο του Πάλο Βέρδε μαγνητίζει τους φυσιολάτρες καθώς η αραιή του βλάστηση δίνει την δυνατότητα του εύκολου εντοπισμού διαφόρων θηλαστικών όπως κοάτι, μυρμηγκοφάγων και αγκούτι. Τα δαιδαλώδη κανάλια, που δημιουργεί ο ποταμός Τεμπισκέ, προσφέρουν τη δυνατότητα για θαυμάσιες ημερήσιες εκδρομές με διάφορες βάρκες. Η παρατήρηση πουλιών καθώς και κροκοδείλων αποτελεί μαγευτικό θέαμα Στο στόμιο του κόλπου της χερσονήσου Νικόγια σχηματίζονται πολλά μικροσκοπικά νησάκια τα οποία προτιμούν αρκετά είδη

ΤΟ TOUCAN Ή RAMPHASTOS SULFURATUS ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΠΙΟ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΙΜΑ ΕΞΩΤΙΚΑ ΠΟΥΛΙΑ, ΛΟΓΩ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ, ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΠΟΛΥΧΡΩΜΟ ΡΑΜΦΟΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΟΝΤΟ ΜΑΥΡΟ ΚΟΡΜΟ ΤΟΥ.ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΛΛΑ ΕΙΔΗ TOUCAN, ΠΟΛΛΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΧΕΙΛΟΣ ΤΗΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗΣ.

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

TO BOTHREIECHIS SCHLEGELII ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΗΣ ΟΧΙΑ ΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΑΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΤΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ. ΑΥΤΑ ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΔΕΝΔΡΟΒΙΑ ΦΙΔΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΧΡΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥΣ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΑ «ΜΑΤΟΚΛΑΔΑ» ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥΣ. ΕΧΕΙ ΠΑΡΕΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΕΡΜΑΝΟ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟ,HERMANN SCHLEGEL.

BLUE PL A NET

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

39 Η συνάντηση των ποταμών Landura και Lapatria Delta. Το καφέ χρώμα προέρχεται από ηφαιστειογενη πετρώματα.

πουλιών για να φτιάξουν τις φωλιές τους καθώς η πρόσβαση επισκεπτών απαγορεύεται. Ενδιαφέρουσες είναι και εδώ οι παραλίες και οι διάφοροι κολπίσκοι με την κατάλευκη άμμο προσφέροντας στους ταξιδιώτες ευχάριστες δραστηριότητες, όπως οι καταδύσεις, το ψάρεμα, και το σέρφινγκ. Συνεχίζοντας την διαδρομή μας κατά μήκος της ακτογραμμής του Ειρηνικού, το δημοφιλές πάρκο του Μανουέλ Αντόνιο συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών καθώς τα μεγάλα και καλοδιατηρημένα μονοπάτια του προσφέρονται για πεζοπορία και παρακολούθηση της άγριας ζωής. Οι παπαγάλοι και τα τουκάν είναι τα πιο συνηθισμένα πουλιά. Εξίσου γοητευτικό και αξιοπρόσεκτο είναι και το χωριουδάκι Μανουέλ Αντόνιο, το οποίο αποτελεί σημείο συνάντησης νεαρών, κυρίως, ατόμων από ολόκληρο τον κόσμο που έρχονται εδώ για

BLUE PL A NET

να απολαύσουν τις εξωτικές παραλίες κάνοντας καταδύσεις και σέρφινγκ. Λατρεμένος προορισμός των σέρφερς είναι η πόλη Ντομινίκαλ, που μαγεύει με τα δυνατά κύματα της παραλίας της. Από την ακτή, αν κανείς είναι τυχερός, μπορεί να δει καμία φορά φάλαινες και δελφίνια. Καιρός όμως για έντονη δράση και πάλι καθώς το μαγευτικό εθνικό πάρκο Κορκοβάδου αποτελεί τον επόμενο προορισμό μας. Αξίζει να υποστεί κάνεις την έντονη υγρασία και ζέστη της περιοχής προκειμένου να βρεθεί κοντά στο οικολογικό αυτό θαύμα των 41.5000 στρεμμάτων τροπικού δάσους βροχής. Τα μανγκρόβια έλη δημιουργούν μια επίσης εντυπωσιακή ατμόσφαιρα. Εκτός από τα πολλά είδη θηλαστικών που θα συναντήσετε, τα ερπετά παίζουν επίσης πρωταγωνιστικό ρόλο. TEYXOΣ 5

ΑΝΤΙΚΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΕΝΟ ΜΙΑ ΣΑΥΡΑ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ BASILISCUS VITTATUS ΕΛΟΧΕΥΕΙ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗ ΛΕΙΑ.ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΑΥΡΑ ΠΟΥ ΖΕΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

BLUE PL A NET

Ο ALOUATTA PALLIATA Ή ΑΛΛΙΩΣ «Ο ΧΡΥΣΟΣ ΠΙΘΗΚΟΣ ΠΟΥ ΦΩΝΑΖΕΙ» ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΕΙΔΟΣ ΤΟΥ «ΝΕΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΩΝ ΠΙΘΗΚΩΝ».ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΔΙΑΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΠΙΘΗΚΩΝ ΠΟΥ ΣΥΧΝΑ αΚΟΥΓΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΓΡΙΑ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ. ΠΑΙΡΝΕΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΚΡΥ ΤΡΙΧΩΜΑ ΠΟΥ ΠΕΦΤΕΙ ΣΤΑ ΠΛΑΓΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ. TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

BLUE PL A NET

οι αράχνες των τροπικών δασών υφαίνουν διαφορετικούς ιστούς ανάλογα με το ειδος τους και χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνικές κυνηγιού. Τα χρώματά τους ποικίλουν, ενώ τα κίτρινα σημάδια στην πλάτη τους -όπως σε αυτήν την φωτογραφία-προειδοποιούν τυχόν θυρευτή για την τοξικότητά τους.

Ένας άλλος γοητευτικός πρωταγωνιστής είναι και ο δενδρόβιος βάτραχος με τα κόκκινα μάτια αλλά και άπειροι άλλοι δηλητηριώδεις βάτραχοι. Το πάρκο περιλαμβάνει τον μεγαλύτερο σε αριθμό πληθυσμό παπαγάλων «άρα μακάο», οι οποίοι σας συντροφεύουν πετώντας πάνω από τα κεφάλια σας ενώ διασχίζετε τα μονοπάτια του πάρκου. Υπάρχουν επίσης πολλά ρυάκια και ποταμοί που θα πρέπει να διασχίσετε. Σε πολλά σημεία χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή καθώς υπάρχουν διάφορα δηλητηριώδη φίδια και κροκόδειλοι. Το Κορκοβάδου αποτελεί ιδανικό τόπο συνάντησης μεγάλων αιλουροειδών, όπως ο ιαγουάρος. Χρει-

άζεται όμως πολύ υπομονή, πολύς χρόνος και αρκετή εύνοια από τη θεά τύχη. Η συνεχής εναλλαγή του τοπίου, του κλίματος, των παραστάσεων χαρίζουν στην Κόστα Ρίκα μια γοητευτική ατμόσφαιρα και στον ταξιδιώτη την έντονη επιθυμία να δει και να γευθεί όσο πιο πολλά μπορεί. Η κούραση και η ταλαιπωρία εξαφανίζονται με έναν τρόπο μαγικό και η επιθυμία για έντονη δράση ανανεώνεται διαρκώς. Για να μην αδικήσουμε τους Κοσταρικανούς θα πρέπει να αναφέρουμε ότι είναι τρομερά φιλόξενος λαός, με χαμογελαστούς καλοσυνάτους ανθρώπους, πρόθυμους να εξυπηρετήσουν τον ταξιδιώτη. Είναι περήφανοι TEYXOΣ 5

ΜΕ ΤΑ ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΑ ΦΤΕΡΑ ΤΗΣ Η ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ CALIGO EURILOCHUS SULANUS ΣΚΑΡΦΑΛΩΝΕΙ ΣΕ ΕΝΑ ΚΑΤΑΠΡΑΣΙΝΟ ΦΥΛΛΟ ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΔΥΣΒΑΤΑ ΔΑΣΗ ΤΗΣ ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

BLUE PL A NET

ΕΙΝΑΙ ΓΝΩΣΤΟ ΟΤΙ Η ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΠΙΣΗΜΑ ΣΤΡΑΤΟ. ΟΜΩΣ ΟΛΟΙ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΞΕΡΟΥΝ ΤΟΝ «ΜΥΣΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΤΗΣ ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ».ΓΙΑΤΙ, «ΣΤΡΑΤΟ ΤΗΣ ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ» ΟΝΟΜΑΖΟΥΝ ΤΑ ΣΜΗΝΗ ΠΑΠΙΑΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΚΛΥΖΟΥΝ ΤΙΣ ΛΙΜΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ. ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΠΙΑ DENTDROCYGNA AUTOMNALIS. ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΣΗΣ ΓΝΩΣΤΗ ΚΑΙ ΩΣ TEYXOΣ 5

Η «ΠΑΠΙΑ ΠΟΥ ΣΦΥΡΙΖΕΙ» ΛΟΓΩ ΤΩΝ ΗΧΩΝ ΠΟΥ ΚΑΝΕΙ.ΜΕ ΕΝΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΝΑ ΚΥΜΑΙΝΕΤΑΙ ΣΕ 1,550,000 ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΜΠΕΙ ΣΤΗΝ ΛΙΣΤΑ ΤΗΣ IUCN. ΠΑΡΟΛΑ ΑΥΤΑ ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΝΔΙΑΙΤΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ, ΕΧΟΥΝ ΜΕΙΩΣΕΙ ΔΡΑΜΑΤΙΚΑ ΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΔΕΚΕΤΙΕΣ. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Το Dominicalito Island ειναι νησί μόνο κατά το ήμιση και αυτό συμβαίνει λόγω παλλίροιας. Κατά την διάρκεια πλημμυρίδας γίνεται νησί και κατά την διάρκεια της άμπωτης συνδέεται με την στεριά, όπου μπορεί κάποιος να περπατήσει και να ανέβει πάνω.

BLUE PL A NET

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Το ηφαίστειο Arenal της Costa Rica,είναι ένα από τα πιο ενεργά ηφαίστεια της Γης,βγάζει συνεχώς λευκούς καπνούς και ξεσπαέι καθημερινά με εκρήξεις λάβας.

Ο ΚΑΦΕΣ BRADYPUS VARIEGATUS, ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΙΑ ΕΙΔΗ ΒΡΑΔΥΠΟΥΣ ΠΟΥ ΖΟΥΝ ΣΤΗΝ ΝΟΤΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ. ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΙΟ ΔΙΑΔΕΔΟΜΕΝΟ ΕΙΔΟΣ ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΡΕΘΕΙ ΣΕ ΠΟΛΛΑ ΕΙΔΗ ΕΝΔΙΑΙΤΗΜΑΤΩΝ, ΟΠΩΣ ΚΑΤΑΠΡΑΣΙΝΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΞΗΡΑ ΔΑΣΗ. Ο ΒΡΑΔΥΠΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΜΟΝΑΧΙΚΟ, ΝΥΧΤΟΒΙΟ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΟΒΙΟ ΖΩΟ ΠΟΥ ΤΡΕΦΕΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΦΥΛΛΑ ΠΟΛΛΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ. ΤΑ ΘΗΛΥΚΑ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ ΑΦΗΝΟΥΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟΥΣ ΔΥΝΑΤΟΥΣ ΗΧΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ. ΑΥΤΟΣ Ο ΗΧΟΣ ΜΟΙΑΖΕΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΣΑΝ ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΦΩΝΑΖΕΙ.

για την χώρα τους και διατηρούν τις παραδόσεις τους. Η ειρηνική ατμόσφαιρα της χώρας και η πολιτική σταθερότητα της, οδηγεί πολλούς Βορειοαμερικανικής καταγωγής αλλά και Ευρωπαίους στο να εγκαθίστανται μόνιμα τα τελευταία χρόνια, απολαμβάνοντας έτσι τον ήλιο, τον καθαρό αέρα και τον καταγάλανο ουρανό της Κόστα Ρίκα. Ο μικρός τροπικός παράδεισος φαντάζει πελώριος και ο χρόνος είναι ο μόνος εχθρός μας καθώς κυλάει ανελέητα. Φθάνοντας στην νότια κεντρική περιοχή, σχεδόν στα σύνορα με τον γειτονικό Παναμά, μας περιμένει το αφιλόξενο πάρκο Λα Αμιστάδ μέρος του οποίου ανήκει στον Παναμά. Ο ορεινός όγκος της Ταλαμάνκα δημιουργεί ένα εντελώς άγριο σκηνικό αφού τα περισσότερα από τα μονοπάτια που σχηματίζονται είναι δύσβατα και πολλά από αυτά απροσπέλαστα.

BLUE PL A NET

Η όλη περιοχή αποτελεί μια πρόκληση για τον ταξιδιώτη. Είναι ένα στοίχημα με τον ίδιο σου τον εαυτό και η κατάλληλη ευκαιρία για να βρεις ή ίσως και να ξεπεράσεις τα όρια σου. Ελάχιστοι άνθρωποι κατοικούν εδώ και το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής παραμένει ανεξερεύνητο. Οι ιαγουάροι, τα πούμα και οι τάπιροι μεγαλώνουν εδώ ανενόχλητοι απολαμβάνοντας την άγρια ομορφιά της φύσης. Είναι το μοναδικό μέρος της Κόστα Ρίκα όπου αν είναι κάνεις πολύ τυχερός ίσως συναντήσει το υπό εξαφάνιση είδος του θρασαετού, ένα νέο είδος αετού που ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα, με ύψος πάνω από ένα μετρό. Το πάρκο έχει έκταση 1.910.000 στρέμματα και είναι το μεγαλύτερο της χώρας. Εδώ επίσης βρίσκονται και οι προστατευμένες περιοχές των ιθαγενών, οι οποίοι ζουν και απολαμβάνουν την απομόνωση τους διατηρώντας παράλληλα τα TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Οι καταρράκτες El Toro μαγεύουν.Το πλούσιο τοπίο συμπληρώνειτην εικόνα και αποτυπώνει μια εικόνα σπάνιας ομορφιάς με την πυκνή ζούγκλα και τα χιλιάδες ζώα και φυτά.

BLUE PL A NET

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

www.wild-anima.gr

BLUE PL A NET

ANHIGA-ANHIGA- »ΠΟΥΛΙ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ» Ή «ΠΟΥΛΙ-ΦΙΔΙ» ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΟ «ANHIGA» ΣΤΗΝ ΒΡΑΖΙΛΙΑΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ TUPI. ΕΙΝΑΙ ΠΟΥΛΙ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΑΝΤΑΤΑΙ ΜΟΝΟ ΣΕ ΘΕΡΜΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΟΠΩΣ Η ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ. ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΣΑΝ «ΠΟΥΛΙ-ΦΙΔΙ» ΤΟ ΠΗΡΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΚΟΛΥΜΠΑΕΙ, ΕΧΟΝΤΑΣ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΡΟ ΜΟΝΟ ΤΟ ΛΑΙΜΟ ΤΟΥ. ΤΑ ΦΤΕΡΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΔΙΑΒΡΟΧΑ ΣΑΝ ΑΥΤΑ ΤΗΣ ΠΑΠΙΑΣ ΚΑΛΥΜΜΕΝΑ ΜΕ ΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΛΑΔΙ.

ήθη και τα έθιμα τους .Η πρόσβαση σε αυτά τα μέρη είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Δεν κουράζομαι να επαναλαμβάνω πώς μια τόσο μικρή χωρά μπορεί να σε κρατά σε συνεχή υπερδιέγερση. Όρεξη να υπάρχει και οι προκλήσεις για νέες περιπέτειες δεν σταματούν.... Για να μην δημιουργηθεί βέβαια καμία παρεξήγηση, οφείλω να τονίσω πως η Κόστα Ρίκα αποτελεί ιδανικό τόπο χαλάρωσης και ξεγνοιασιάς για όσους αναζητούν κάτι τέτοιο. Είναι τελικά θέμα ιδιοσυγκρασίας η συλλογή εμπειριών και γνώσεων είτε με τον ένα είτε με τον άλλο τρόπο. Με πυξίδα τη δίψα για νέες παραστάσεις, φτάνουμε στην περίφημη Λαγούνα Δε Αρέναλ, την τεχνη-

τή λίμνη με τα καταγάλανα νερά και τον επιβλητικό γίγαντα, το ομώνυμο ενεργό ηφαίστειο να δεσπόζει πάνω από αυτήν. Οι συνεχείς εκρήξεις του ηφαιστείου με τις τεράστιες μαύρες πέτρες να κατρακυλούν στις πλαγιές του, συνθέτουν ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό σκηνικό το οποίο φτάνει στην κορύφωση του κατά την διάρκεια της νύχτας με την καυτή κατακόκκινη λάβα να αγκαλιάζει τις πλαγιές του. Σε μια χώρα που σφύζει από άγρια ζωή και ειδυλλιακά τοπία, ο χρόνος κυλάει σαν νερό και τα όνειρα διακόπτονται απότομα. Μπορούν όμως να επαναληφθούν. Θέληση να υπάρχει..... TEYXOΣ 5

ËÄÑ¸ÏÐÁ Ê½ ÃÕÎ¹ÏËÕÊ ÏÌ¹ÐÅ ÐËÕÓ »ÌÃ ×ÎÍÑÒÆÐÇÉÒºÕ ¤ÆÊ¹ÄÔÌ¿: 210 9510075 • 6972664675

Αυτόνομες κοινότητες στη σύγχρονη κοινωνία

BLUE PL A NET

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

Κείμενα:

Οικονομική κρίση. Τρομοκρατία. Διαφθορά. Πόλεμος. Συμφέροντα. Όροι οι οποίοι συναντώνται καθημερινά από όποιον παρακολουθεί τα τεκταινόμενα στην επικαιρότητα οποιασδήποτε χώρας του δυτικού κόσμου. Άλλοτε κραταιές οικονομίες καταρρέουν, πάλαι ποτέ εταιρικοί κολοσσοί ψυχορραγούν, ενώ όλος ο κόσμος αναμένει με κομμένη την ανάσα την «επόμενη μέρα», που θα καθορίσει και το μέλλον του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο άλλωστε αποτελεί και το «σήμα κατατεθέν», θα έλεγε κανείς, του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού.

Κώστας Μαυραγάνης

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

λος ο κόσμος; Ίσως όχι! Ένα μοτίβο το οποίο είχε ξεκινήσει κατά τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου μεταλλάχθηκε, άλλαξε θεματολογία, προσαρμόστηκε στα σημερινά δεδομένα και έχει εξελιχθεί σε μια νέα μόδα, η οποία και εμφανίζεται ταχύτατα ανερχόμενη τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Ο λόγος για το σχεδιασμό και τη δημιουργία αυτονόμων κοινοτήτων, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να λειτουργούν πρακτικά έξω από τον υπόλοιπο κόσμο: αυτάρκεις, αυτοδιοικούμενες και, όπως ισχυρίζονται οι δημιουργοί τους, πλήρως λειτουργικές.

BLUE PL A NET

Η όλη «μόδα» ξεκίνησε μαζί με τον Ψυχρό Πόλεμο. Μπροστά στο φάσμα ενός παγκοσμίου θερμοπυρηνικού πολέμου, ήταν πολλοί αυτοί οι οποίοι ανησυχούσαν για την «επόμενη μέρα»: τις δοκιμασίες από τις οποίες θα έπρεπε να περάσουν οι επιζώντες για να δημιουργήσουν έναν νέο κόσμο μέσα από τις στάχτες του παλιού. Η κατασκευή πυρηνικών καταφυγίων έγινε σύνηθες φαινόμενο στις ΗΠΑ. Ωστόσο, υπήρχαν και αυτοί που πήγαν λίγο παραπέρα: αντί για ένα αποκομμένο καταφύγιο, προχώρησαν στο σχεδιασμό (και σε κάποιες περιπτώσεις, στη δημιουργία) ολοκλήρων κοινοτήτων. Κοινοτήτων που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν το μέλλον της ανθρώπινης φυλής, ακόμα και μετά από την κατάρρευση του πολιτισμού όπως τον ξέρουμε. Τα χρόνια πέρασαν και οι διεθνείς συνθήκες άλλαξαν: η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης έφερε τον Ψυχρό Πόλεμο στο τέλος του. Ο πυρηνικός πόλεμος, που μερικές δεκαετίες πριν το 1990 θεωρούνταν ως κάτι που θα ήταν αναπόφευκτο, ξαφνικά πέρασε στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που θεώρησαν – αφελώς – πως για τη Γη ξημέρωνε μια νέα εποχή ειρήνης. Τα πράγματα έχουν, δυστυχώς ή ευτυχώς, την τάση να αλλάζουν γρήγορα. Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ο πλανήτης Γη είναι ένα επικίνδυνο μέρος να ζει κανείς: πόλεμοι, τρομοκρατία, ανεργία, οικονομικές κρίσεις και άλλα παρόμοια προβληματίζουν την κοινή γνώμη σχεδόν σε κάθε γωνιά του κόσμου.

νικών καταφυγίων/ οικισμών, άνθρωποι οι οποίοι έχουν κουραστεί από την εξέλιξη του δυτικού κόσμου και θεωρούν πως το καπιταλιστικό σύστημα καταρρέει, αποσύρονται και ετοιμάζονται για την «μετακαπιταλιστική εποχή», χτίζοντας πλήρως αυτόνομες κοινότητες οι οποίες λειτουργούν εκτός των πλαισίων του συστήματος.

ΚΑΛΛΤΕΧΝΙΚΟΙ ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ CHRISTIANIA, ΔΑΝΙΑ

Μία από αυτές τις περιπτώσεις είναι η Christiania στη Δανία (κοντά στην Κοπεγχάγη). Γνωστή στα δανέζικα ως Fristaden Christiania («Ελεύθερη

Γι’ αυτό λοιπόν κάποιοι αποφάσισαν πολύ απλά να… απέχουν. Σε μια άλλη εκδοχή της «μόδας» των πυρηTEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Πόλη Christiania») , ξεκίνησε το 1971 ως μια τυπική περίπτωση squatting (κατάληψη μη χρησιμοποιουμένης περιοχής από άτομα συγκεκριμένων ιδεολογιών). Σήμερα είναι μια αυτοδιοικούμενη πόλη 850 κατοίκων και έκτασης 34 εκταρίων, η οποία αν και είναι ανοιχτή σε όλους όσους θέλουν να την επισκεφτούν ή να μείνουν εκεί, λειτουργεί αποκομμένη από την υπόλοιπη χώρα. Λειτουργώντας ως ένα μεγάλο κοινόβιο (κολλεκτιβιστικό μοντέλο), είναι οικονομικά, διατροφικά και διοικητικά αυτόνομη: οι πολίτες παράγουν

μόνοι τους τα τρόφιμά τους, χτίζουν και συντηρούν τα σπίτια τους και λαμβάνουν άμεσα τις αποφάσεις πάνω στα θέματα που τους απασχολούν. Παρά τα προβλήματα που έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς (τα οποία πολλές φορές είχαν να κάνουν με την ελεύθερη διακίνηση κάνναβης στην πόλη), η Christiania θεωρείται ως ένα επιτυχημένο κοινωνικό πείραμα, τόσο από κοινωνιολόγους που έχουν ασχοληθεί με το θέμα, όσο και από τους κατοίκους της, οι οποίοι χαρακτηρίζουν την πόλη τους ως ένα καταφύγιο για όσους έχουν απορριφθεί από το σύστημα: ανύπαντρες μητέρες, χρήστες ναρκωτικών, αστέγους κλπ.

BLUE PL A NET

Πρόκειται για την πιο πρόσφατη τάση στις ΗΠΑ και εν αντιθέσει με την Ευρώπη, όπου το squatting και η δημιουργία κοινοβίων γίνονται κυρίως από άτομα ακροαριστερών/ αντιεξουσιαστικών πεποιθήσεων, στην Αμερική πρόκειται για ολόκληρη κατηγορία επαγγελματικών δραστηριοτήτων: προγράμματα και επιχειρήσεις που ειδικεύονται στο στήσιμο και λειτουργία κοινοτήτων που θα μπορέσουν να επιζήσουν την «επόμενη μέρα». Ένα από αυτά είναι το Venus Project. Στεγάζεται σε ένα ερευνητικό κέντρο στο Venus της Φλόριντα, σε μια έκταση 21,5 στρεμμάτων και ο σκοπός του, όπως παρατίθεται από το ίδιο το πρόγραμμα, είναι να «επανεξετάσει τις αξίες της σύγχρονης κοινωνίας, να προσδιορίσει την έννοια της ανθρώπινης κοινωνίας και του πολιτισμού και να δημιουργήσει ένα κοινωνικό μοντέλο το οποίο θα μπορεί να εγγυηθεί ένα προοδευτικό μέλλον για

το earthship κατασκεαυζει οικολογικα σπιτια ενεργειακα αυτονομα και εναρονισμενα απολυτα με το φυσικο περιβαλλον

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Η πιο «ισχυρή» πρόταση γύρω από τη δημιουργία και λειτουργία εντελώς ανεξαρτήτων και «εκτός δικτύου» (“off the Grid”: μια από τις εκφράσεις-μόττο των εταιρειών που ασχολούνται με το αντικείμενο) συνοικισμών στις ΗΠΑ και γενικότερα στον κόσμο ακούει στον όρο “Earthship”. Δεν πρόκειται για πλοίο, αλλά για σπίτι και ξεκίνησε ως μια επιχειρηματική ιδέα η οποία γνώρισε και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Δημιουργία της Earthship Biotecture, πρόκειται ούτε λίγο ούτε πολύ για έναν οικισμό ο οποίος δεν έχει ανάγκη…τίποτα. Η ενεργειακή του τροφοδοσία γίνεται μέσω ηλαικών συλλεκτών, τα οικήματα είναι κατασκευασμένα από υλικά που είναι είτε ανακυκλωμένα είτε είναι εύκολο να βρεθούν στην περιοχή (Τάος, Νέο Μεξικό), είναι ειδικά σχεδιασμένα για να συγκρατούν τη θερμότητα και διαθέτουν

BLUE PL A NET

Εκεί όμως που η Christiania είχε ξεκινήσει ως μια απλή κατάληψη μιας παλιάς στρατιωτικής βάσης για τη δημιουργία μιας παιδικής χαράς, κάποιοι άλλοι φρόντισαν από νωρίς να κινηθούν πολύ πιο γρήγορα και μεθοδικά! Ο λόγος φυσικά για τους Αμερικανούς, οι οποίοι στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου ήταν πρώτοι στις μελέτες και τα προγράμματα για την κατασκευή καταφυγίων σε περίπτωση πολέμου. Πλέον, τα μετα-αποκαλυπτικά σενάρια έχουν να κάνουν με την ολοκληρωτική κατάρρευση του οικονομικού συστήματος και ως εκ τούτου του πολιτισμού όπως τον ξέρουμε.

την ανθρωπότητα». Οι συμμετέχοντες στο ερευνητικό πρόγραμμα διαβιώνουν μέσα στην έκταση που καταλαμβάνει το ερευνητικό κέντρο, επιδιώκοντας την πλήρη αυτονομία/ αυτάρκεια από τον έξω κόσμο και το υπάρχον πολιτικοοικονομικό/ κοινωνικό σύστημα. Βασικό χαρακτηριστικό του Venus Project είναι η ολοκληρωτική και πλήρης απόρριψη της έννοιας του χρήματος όσον αφορά την εσωτερική του λειτουργία: η αρχή που ακολουθείται είναι η λεγόμενη “Resource Based Economy”, δηλαδή ένα οικονομικό μοντέλο το οποίο βασίζεται στην άμεση ανταλλαγή αγαθών. Η σημαντικότερη διαφορά του με τις ευρωπαϊκές περιπτώσεις κοινοβίων είναι η ιδιαίτερη έμφαση που δίνεται στην τεχνολογία: τα εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα κατέχουν εξέχουσα θέση στο Venus Project (καθώς ο Ζακ Φρέσκο, «πατέρας» του προγράμματος θεωρεί πως η τεχνολογική και επιστημονική πρόοδος είναι το «κλειδί» για το μέλλον), τη στιγμή που σε περιπτώσεις σαν την Christiania μεγαλύτερη βάση δίνεται στη δημιουργία ενός είδους «κοινωνικού καταφυγίου» για τους απορριφθέντες από το σύστημα παρά στην έρευνα και τεχνολογική πρόοδο. Αξίζει να σημειωθεί πως πολλά από τα μελλοντικά πλάνα του Venus Project έχουν να κάνουν με σχέδια υποθαλασσίων αποικιών, καθώς και με ολόκληρες διαστημικές πόλεις σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη.

BLUE PL A NET

παλια λαστιχα αυτοκινητων και γυαλινα μπουκαλια ειναι οι πρωτεσ υλεσ για την κατασκευη των earthship

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Feng Shui Research Center Greece τα δικά τους –φυσικά- συστήματα εξαερισμού. Ο οικισμός ονομάζεται Greater World Community (Ευρύτερη Διεθνής Κοινότητα) και ιδρύθηκε το 1998. Είναι εντελώς αυτάρκης όσον αφορά τις ενεργειακές του ανάγκες, έχει το δικό του υδραγωγείο, διαθέτει δικό του σύστημα αποθήκευσης/ επεξεργασίας των λυμάτων και παράγει το δικό της βιοντήζελ (ένα είδος φυτικού καυσίμου το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κανονικά ντηζελοκίνητα οχήματα και δεν είναι παράγωγο πετρελαίου). Όσον αφορά τις διατροφικές ανάγκες των κατοίκων του, οι βιολογικές του καλλιέργειες παρέχουν όλα τα απαραίτητα. Όταν είχε ξεκινήσει το όλο πρόγραμμα (1970), επρόκειτο για ένα πείραμα όσον αφορά τη δυνατότητα δημιουργίας μιας πλήρως φιλικής προς το περιβάλλον πόλης. Σχεδόν σαράντα χρόνια μετά, η Greater World Community έχει εξελιχθεί σε έναν πρώτης τάξης τουριστικό προορισμό, που είναι εξαιρετικά δημοφιλής με επιχειρηματίες οι οποίοι θέλουν να αφήσουν για λίγο πίσω τα προβλήματα της καθημερινής ζωής και να ζήσουν

κάπου «εκτός». Δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις ατόμων τα οποία έχουν μετακομίσει μόνιμα στην εν λόγω κοινότητα. Αντίστοιχες δραστηριότητες γίνονται και σε ευρωπαϊκό έδαφος: δύο οικισμοί Earthship έχουν ξεκινήσει ήδη στην Μ. Βρετανία (ένας το 2004 στο Κίνγκχορν της Σκωτίας και ένας το 2005 στο Μπράιτον), ενώ από το 2007 έχει γίνει πραγματικότητα το πρώτο γαλλικό Earthship, στο χωριό Γκερ. Τάσεις φυγής; Απογοήτευση από την εξέλιξη του θεωρούμενου ως ανεπτυγμένου δυτικού πολιτισμού; Λήψη μέτρων βασισμένη σε λογικά συμπεράσματα όσον αφορά το μέλλον του κόσμου μας; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει ακόμη. Ωστόσο, σε όλες τις περιπτώσεις, οι οικισμοί στήθηκαν και κατοικήθηκαν από ανθρώπους οι οποίοι ήταν αποφασισμένοι να αποδείξουν πως μια πλήρως αυτόνομη και εκτός συστήματος ζωή είναι εφικτή - αρκεί να υπάρχει θέληση. Το αν αξίζει βέβαια, είναι εντελώς άλλη συζήτηση… TEYXOΣ 5

Ερευνητικό Κέντρο Feng Shui Ελλάδας Εφαρµογή του Αυθεντικού Κινέζικου Fengshui σε Επαγγελµατικούς Χώρους και Οικίες Σεµινάρια - ∆ιαλέξεις - Μαθήµατα Αλληλογραφίας Γίνετε επαγγελµατίες Σύµβουλοι feng shui παρακολουθώντας τα σεµινάρια του FSRC Greece και αποκτήστε Επαγγελµατική Αναγνώριση

BLUE PL A NET

από το FSRC, Feng Shui Research Center τη σχολή του Master Joseph Yu. Τάκης Καραγιαννόπουλος Πιστοποιηµένος Σύµβουλος Feng Shui και εξουσιοδοτηµένος ∆άσκαλος στην Ελλάδα από το FSRC Canada του Master Joseph Yu. Επίσηµος Μέντορας των FSRC Correspondence Courses στα ελληνικά

Ελικώνος 30, Τ.Κ.11364 •Κυψέλη Αθήνα, Τηλ: 211-4002615, Κιν: 697-7210817 http://www.fengshuipower.gr / info@fengshuipower.gr IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Η εποχή την οποία ζούμε, είναι μιά εποχή κρίσεως. Πολλά προβλήματα μαστίζουν την κοινωνία μας. Προβλήματα κοινωνικά, οικονομικά και προπαντός έλλειψη αξιών. Επικρατεί η τάση για μιά συνεχώς αυξανόμενη αναζήτηση ευδαιμονίας μέσα από τα υλικά αγαθά. Οι παλιές αξίες για την αναζήτηση της γνώσης και του ωραίου δείχνουν να έχουν χαθεί. Ολα θυσιάζονται στον βωμό της παραγωγικότητας και

KAI MEΛΛΟΝ

ματιεσ στο

BLUE PL A NET

Κείμενα:

Νίκος Ματσόπουλος

Αστρονόμος, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών

Φωτογραφία: Παπανίκος Λεωνίδας,

NASA, Flickr

TEYXOΣ 5

του κέρδους. Ο άνθρωπος όμως είναι όν πνευματικό και η ύπαρξή του μαστίζεται από τα αιώνια ερωτήματα: ποιός είμαι; που πηγαίνω; τι είναι ο κόσμος που με περιβάλλει; πως είναι δομημένος; πως γεννήθηκε το Σύμπαν και τι θα απογίνει; ερωτήματα που ίσως δεν έχουν απάντηση, αλλά η προσπάθεια για την ανεύρεση των απαντήσεων ήταν εκείνη που σημάδεψε την πορεία του ανθρώπινου είδους και θεμελίωσε τον πολιτισμό του. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Κενταύρου. Το αστέρι αυτό απέχει 4.3 έτη φωτός - το ένα έτος φωτός είναι μια μονάδα μέτρησης αποστάσεων και ισούται με την απόσταση που διανύει το φώς σε ένα χρόνο, δηλ περίπου 9.5 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα - από την Γη. Το διαστημόπλοιό μας θα έφθανε εκεί μετά από 40 χιλιάδες χρόνια, και οι μετρήσεις που θα έκανε θα χρειαζόταν 4.3 χρόνια για να σταλούν πίσω στη Γη. Μετά από τόσο καιρό είναι αμφίβολο εάν θα υπήρχαν κάποιοι στον πλανήτη μας για να συλλέξουν τις παρατηρήσεις του διαστημοπλοίου μας. Σίγουρα δεν είναι τα διαστημόπλοια τα οχήματα για το ταξίδι μας, τουλάχιστον στα πιό μακρυνά ουράνια σώματα. Θα φανεί περίεργο, αλλά όλη η σύγχρονη γνώση που έχουμε για το Σύμπαν, βασίζεται στις πληροφορίες που ζηλότυπα κρύβουν οι αμυδρές και τρεμουλιαστές ακτίνες φωτός, που μας στέλνουν τα άστρα. Χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια για να μπορέσει η επιστήμη να αποκωδικοποιήσει το φώς που φτάνει, μετά από χιλιάδες περιπέτειες, στη Γη. Χρειάστηκε μεγάλοι επιστήμονες να αφιερώσουν την ζωή τους, στην αναζήτηση των νόμων και της φύσης του φωτός, και ικανοί τεχνικοί να κατασκευάσουν τα κατάλληλα όργανα για την ανάλυσή και την μέτρησή του. Εδώ, πρέπει να πούμε ότι όταν μιλάμε για φώς, δεν εννοούμε μόνο αυτό που βλέπουν τα μάτια μας. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι και άλλες ακτινοβολίες, αόρατες στο μάτι, είναι στην ουσία φώς. Τα ραδιοφωνικά σήματα, οι ακτίνες Χ, η ραδιενέργεια (ακτίνες γ), τα μικροκύμματα, οι υπεριώδεις και οι υπέρυθρες ακτινοβολίες, όλα μαζύ αποτελούν το φως ή όπως λένε οι ειδικοί την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Τα ουράνια σώματα με την σειρά τους στέλνουν απ’όλες αυτές τις ακτινοβολίες. Η ατμόσφαιρα που μας περιβάλλει, δεν επι-

Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά, νέοι κόσμοι παραπληρωματικοί σε αυτούς που είχαμε μέχρι τότε δεί αποκαλύφθηκαν. Τα ήδη γνωστά αντικείμενα άλλαξαν πρόσωπο, και τα είδαμε έτσι όπως δεν τα είχαμε δεί ποτέ άλλοτε. Σε περιοχές του Σύμπαντος, όπου μέχρι τότε δεν είχε παρατηρηθεί τίποτε, βρέθηκαν εκατομμύρια αντικείμενα, δίνοντας μιά πιό πολύπλοκη αλλά και πιό πλήρη εικόνα του Σύμπαντος. ‘

TEYXOΣ 5

ενα απο τα πιO μικρα ραδιοτηλεσκοπια του κοσμου στην Canberra Deep Space Communications. φωτογρφια: Prescott Pym (fLICKR) τρέπει την διέλευση όλων των ακτινοβολιών στην επιφάνεια της Γης. Αυτό είναι καλό για τα έμβια όντα, μιάς και πολλές από αυτές, όπως οι υπεριώδεις, οι ακτίνες Χ και οι ακτίνες γ, είναι βλαβερές για την ζωή. Η μητέρα Γη προφυλάσει καλά τα παιδιά της. Επιτρέπει την διέλευση του φωτός που βλέπουμε και τις ραδιοφωνικές ακτινοβολίες, που αποτελούν, σύμφωνα με την ορολογία των ειδικών το οπτικό και το ραδιοφωνικό παράθυρο, αντίστοιχα. Χρειάστηκε να μπούμε για τα καλά στην διαστημική εποχή, για να μπορέσουμε να παρατηρήσουμε το Σύμπαν και στις άλλες ακτινοβολίες, με παρατηρητήρια που τέθηκαν σε τροχιά γύρω από την Γη, και μακρυά απο την πυκνή ατμόσφαιρα που την περιβάλλει. Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά, νέοι κόσμοι παραπληρωματικοί σε αυτούς που είχαμε μέχρι τότε δεί αποκαλύφθηκαν. Τα ήδη γνωστά αντικείμενα άλλαξαν πρόσωπο, και τα είδαμε έτσι όπως δεν τα είχαμε δεί ποτέ άλλοτε. Σε περιοχές του Σύμπαντος, όπου μέχρι τότε δεν είχε παρατηIAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

ρηθεί τίποτε, βρέθηκαν εκατομμύρια αντικείμενα, δίνοντας μιά πιό πολύπλοκη αλλά και πιό πλήρη εικόνα του Σύμπαντος. ‘Ετσι βρέθηκαν πολλά από τα κομμάτια του κοσμικού πάζλ, που καλούνται οι αστρονόμοι να συνθέσουν. Το έργο όμως δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί και ίσως να μην ολοκληρωθει ποτέ. Για να αναλυθεί το φως των ουρανίων σωμάτων, χρειάζεται ένας συλλέκτης ο οποίος να είναι σε θέση να μαζέψει όσο το δυνατό περισσότερο από το αμυδρό φως των ουράνιων σωμάτων. Ο συλλέκτης αυτός είναι το τηλεσκόπιο. Ανάλογα με τι είδους ακτινοβολία θέλουμε να παρατηρήσουμε, χρησιμοποιούμε το κατάλληλο τηλεσκόπιο. ‘Ετσι άν παρατηρούμε στο ορατό φως, χρειαζόμαστε το κλασσικό οπτικό τηλεσκόπιο, ενώ για τις ραδιοφωνικές ακτινοβολίες, το ραδιοτηλεσκόπιο. Υπάρχουν επίσης τηλεσκόπια ακτίνων Χ, ακτίνων γ κτλ. Το οπτικό αστρονομικό τηλεσκόπιο είναι μιά απλή στην βάση της κατασκευή. Αποτελείται από ένα μεγάλο συγκλίνοντα φακό ή κάτοπτρο

BLUE PL A NET

ενασχόληση με τα ουράνια φαινόμενα, δεν είναι προνόμιο των ειδικών. Πολλοί απλοί άνθρωποι συνάπτουν μιά σχέση, ερωτική θα μπορούσα να πω, με τον έναστρο ουρανό και τα φαινόμενα που συμβαίνουν σ’αυτόν. Μιά σχέση που οδηγεί σε μιά καλύτερη θεώρηση του κόσμου και της ζωής. Το άπειρο δίνει,ξαφνικά, το πρώτο του χάδι και αφήνει την ανθρώπινη ύπαρξη να πλανάται μέσα του, γεμάτη δέος και θαυμασμό. Ο θαυμασμός όμως είναι η βάση της φιλοσοφίας και της επιστήμης και εκείνος που ένοιωσε την πνοή του απείρου, δεν είναι πιά ο ίδιος. ‘Εχει ξαναγεννηθεί σε άλλους κόσμους μεγαλύτερους, πιό λαμπερούς και σίγουρα πιό συναρπαστικούς. Εχει γίνει συνοδοιπόρος με τα μεγάλα πνεύματα του ανθρώπινου γένους, σε μιά πορεία ατέρμονη, στους κόλπους του θαυμαστού και η ζωή του αποκτά νόημα και σκοπό. Για τα ταξειδεύσει κανείς χρειάζεται κάποιο όχημα. ‘Ομως τί είδους όχημα μπορεί να μας οδηγήσει στα πέρατα του Σύμπαντος; Είναι αλήθεια ότι έχουμε κατασκευάσει διαστημόπλοια και διαστημοσυσκευές, με τα οποία επισκεφθήκαμε τα πιό κοντινά μας ουράνια σώματα, την Σελήνη και τους πλανήτες. Αυτά αποτελούν θαυμάσια επιτεύγματα της τεχνολογίας και δίκαια η ανθρωπότητα είναι υπερήφανη. Τι γίνεται όμως με τα άστρα και τους μακρυνούς γαλαξίες που βρίσκονται τόσο μακρυά, ώστε ακόμη και το φώς, που κινείται με την φανταστική ταχύτητα των τριακοσίων χιλιάδων χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο, να χρειάζεται χιλιάδες ή και δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσει στη Γη μας; Σίγουρα τα διαστημόπλοια που κατασκευάζουμε δεν επαρκούν. Φανταστείτε για παράδειγμα να θέλαμε να στείλουμε ένα διαστημόπλοιο στο πιό κοντινό άστρο, που είναι το τριπλό σύστημα α του

Ο πιό μεγάλος εχθρός της παρατήρησης των ουρανίων σωμάτων, με οπτικά τηλεσκόπια, είναι η ατμόσφαιρα της Γης. Για να γίνουν καλές παρατηρήσεις και να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο οι δυνατότητες ενός τηλεσκοπίου, πρέπει στον τόπο που θα εγκατασταθεί να επικρατούν άριστες μετεωρολογικές συνθήκες.

Η ανθρωπότητα εξερευνά τα σώματα του Ηλιακού μας Συστήματος, χρησιμοποιώντας διαστημοσυσκευές όπως η εικονιζόμενη Mars Odyssey ΦΩΤΟΦΡΑΦΙΑ : NASA

παραβολικού σχήματος, που καλείται αντικειμενικός ή αντοφθάλμιος. Οι αντοφθάλμιοι, είναι συγκλίνοντες, συγκεντρώνουν δηλαδή το φώς που δέχονται, σε ένα σημείο το οποίο καλείται κύρια εστία του τηλεσκοπίου. Το είδωλο που σχηματίζεται στην κύρια εστία, μπορούμε να το παρατηρήσουμε με σύστημα φακών το οποίο καλείται προσοφθάλμιο σύστημα. Υπάρχουν πολλές παραλλαγές τηλεσκοπίων, ανάλογα με τι αντοφθάλμιο χρησιμοποιούν, τι είδους στήριγμα έχουν κτλ.Υπάρχουν τα διοπτρικά τηλεσκόπια, των οποίων ο αντοφθάλμιος είναι ένα σύστημα φακών, τα Νευτώνια

κατοπτρικά τηλεσκόπια, στα οποία ο παρατηρητής βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του σωλήνα, τα κατοπτρικά τηλεσκόπια τύπου Casegrain, στα οποία ο παρατηρητής βρίσκεται στο πίσω μέρος του σωλήνα, οι γιγάντιες φωτογραφικές μηχανές - τηλεσκόπια τύπου Schmidt κά. Η απόδοση των τηλεσκοπίων εξαρτάται από την ποιότητα της κατασκευής τους - η μεγαλύτερη ανωμαλία που επιτρέπεται στα οπτικά μέρη ενός τηλεσκοπίου είναι της τάξεως του ενός δισεκατομμυριοστού της ίντσας - και το μέγεθος του φακού ή του κατόπτρου τους. ‘Οσο πιό μεγάλη διάμετρο έχουν τα τηλεσκόTEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

To ιστορικό τηλεσκόπιο Newall που βρίσκεται στο Αστεροσκοπείο Πεντέλης, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα μεγάλου διοπτρικού τηλεσκοπίου. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: NASA

η θερμοκρασία του αέρα να είναι σταθερή κατά την διάρκεια της παρατήρησης,η υγρασία να είναι μικρή, να μην πνέουν άνεμοι με μεγάλη ταχύτητα και γενικά να μην υπάρχουν αστάθειες στις αέριες μάζες που υπάρχουν επάνω από το τηλεσκόπιο. Επίσης μεγάλο κακό κάνουν στις παρατηρήσεις η ατμοσφαιρική ρύπανση και τα διάχυτα φώτα των πόλεων. Αυτοί είναι, σε γενικές γραμμές, οι λόγοι που ωθούν τους αστρονόμους, να εγκαθιστούν τα τηλεσκόπια τους σε ψηλά βουνά μακρυά από τον πολιτισμό και τις ανέσεις. Η πιό καλή λύση θα ήταν να εγκατασταθούν τηλεσκόπια έξω από την ατμόσφαιρα,

BLUE PL A NET

πια, τόσο πιό αμυδρά αντικείμενα παρατηρούν, άρα τόσο πιό μακρυά βλέπουμε στο Σύμπαν. ‘Ομως, δεν είναι μόνον αυτό. Οσο μεγαλύτερη διάμετρο έχει το τηλεσκόπιο μας, τόσο πιό καλά διαχωρίζει τις λεπτομέρειες που υπάρχουν στην επιφάνεια των πλησιέστερων ουράνιων σωμάτων. Για να γίνει πιό κατανοητή αυτή η ιδιότητα των τηλεσκοπίων θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα: ‘Οταν παρατηρούμε μία πόλη από μακρυά, βλέπουμε μία λευκή συνεχή εικόνα χωρίς λεπτομέρειες. Αυτό συμβαίνει γιατί το μάτι μας, που στην πραγματικότητα είναι ένα μικρό τηλεσκόπιο διαμέτρου μισού εκατοστού του μέτρου, έχει μικρή διακριτική ικανότητα. ‘Οταν oμως παρατηρήσουμε την ίδια πόλη, από το ίδιο σημείο, με ένα τηλεσκόπιο, θα δούμε κτίρια, αυτοκίνητα και άλλες λεπτομέρειες. ‘Ενα τυπικό ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο, έχει διάμετρο, του φακού ή του κατόπτρου του, 15 - 20 εκατοστά του μέτρου. Στα μεγάλα αστεροσκοπεία υπάρχουν τηλεσκόπια με διάμετρο τεσσάρων, πέντε ή ακόμη και δέκα μέτρα ( το τηλεσκόπιο Keck στο αστεροσκοπείο Mauna Kea στην Χαβάη ). ‘Οσο πιό μεγάλο είναι ένα τηλεσκόπιο, τόσο πιό μεγάλο είναι το βάρος του αντοφθαλμίου και συνεπώς του στηρίγματός του. Ετσι τα μεγάλα τηλεσκόπια ζυγίζουν 300 ακόμη και 500 τόννους, γεγονός το οποίο συνεπάγεται τρομερές δυσκολίες στην κατασκευή τους που αυξάνουν με την σειρά τους, το κόστος, σε αστρονομικά ύψη. Ο πιό μεγάλος εχθρός της παρατήρησης των ουρανίων σωμάτων, με οπτικά τηλεσκόπια, είναι η ατμόσφαιρα της Γης. Για να γίνουν καλές παρατηρήσεις και να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο οι δυνατότητες ενός τηλεσκοπίου, πρέπει στον τόπο που θα εγκατασταθεί να επικρατούν άριστες μετεωρολογικές συνθήκες. Δεν πρέπει να υπάρχουν σύννεφα,

BLUE PL A NET

ραδιοτηλεσκόπιΑ ΑΝΙΧΝΕΥΟΥΝ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Lee Otis

ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟ VLT (Very Large Telescope) ΣΤΟ Cerro Paranal, ΧΙΛΗ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Dirk TEYXOΣ 5 Essl

ραδιοτηλεσκοπιο ΣΕ ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΜΑ- ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Prescott Pym

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Ο θόλος του τηλεσκοπίου Gemini North σε υψόμετρο 4000 μέτρων.

στην επιφάνεια της Σελήνης ή στο διάστημα. Το κόστος όμως για τέτοια εγχειρήματα είναι πολύ μεγάλο. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι σήμερα οι αστρονόμοι έχουν στην διάθεσή τους αρκετά μικρά παρατηρητήρια σε τροχιά γύρω από την Γη, καθώς και το μεγάλο διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, που έχει διάμετρο 2.5μέτρων. Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι το τηλεσκόπιο Hubble έχει πολύ καλύτερη απόδοση από το τηλεσκόπιο των πέντε ή των έξι μέτρων που βρίσκονται πάνω στην Γη. Στην κύρια εστία, δηλαδή εκεί που συγκεντρώνονται οι ακτίνες του φωτός από το αντικείμενο που παρατηρούμε, τοποθετουν οι επιστήμονες διάφορα πολύπλοκα όργανα, φωτόμετρα, φασματογράφους, ειδικές κάμερες κά, με τα οποία αναλύουν το φώς και εξάγουν σπουδαία επιστημονικά συμπεράσματα. Παραδείγματος χάριν, με το φωτόμετρο βρίσκουμε την λαμπρότητα των ουρανίων αντικειμένων και πως μεταβάλλεται. Με τον φασματογράφο την χημική τους σύσταση, την διεύθυνση της κίνη-

σης τους και την ταχύτητά τους. Με αυτές τις βασικές τεχνικές και με άλλες πολύπλοκες αναλύσεις βελτιώνουμε συνεχώς την εικόνα που έχουμε για το Σύμπαν. Πολλές φορές, με το ίδιο τηλεσκόπιο αλλά με πιό προηγμένα βοηθητικά όργανα, μπορούμε να διπλασιάσουμε τις ικανότητες του τηλεσκοπίου μας και να παρατηρήσουμε πιό αμυδρά και μακρυνά ουράνια αντικείμενα. Η εποχή που οι αστρονόμοι παρατηρούσαν με το μάτι τους και κατέγραφαν αυτά που έβλεπαν έχει περάσει προ πολλού. Σήμερα η Αστρονομία χρησιμοποιεί την τελευταία λέξη της τεχνολογίας και των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Η παρατήρηση ραδιοφωνικών ακτινοβολιών που προέρχονται από το διάστημα, έγινε για πρώτη φορά το 1932. Τότε ο Karl Jansky, ένας μηχανικός στα εργαστήρια της εταιρείας Bell Telephone ανέλαβε να μελετήσει πηγές παραμβολών στα ραδιοφωνικά τηλεπικοινωνιακά σήματα. Σύντομα εντόπισε εκπομπή ραδιοφωνικών ακτινοβολιών από το διάστημα και TEYXOΣ 5

BLUE PL A NET

Ένα από τα τέσσερα τηλεσκόπια που αποτελούν το VLT (Very Large Telescope) με διάμετρο κατόπτρου 8 μέτρα.

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Ο Αστροναύτης F. Story Musgrave, ΣΤΗΡΙΖΟΜΕΝΟΣ ΣΤΟΝ ΒΡΑΧΙΟΝΑ Remote Manipulator System (RMS), ΤΟΠΟΘΕΤΕΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΑ ΚΑΛΛΥΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΓΝΟΤΟΜΕΤΡΑ ΤΟΥ Hubble Space Telescope (HST)

BLUE PL A NET

Σύγχρονο ραδιοτηλεσκόπιο

συγκεκριμένα από τον Γαλαξία μας. Παρ’ όλο που δημοσίευσε την ανακάλυψή του αυτή σε επιστημονικά περιοδικά το 1935, κανείς δεν έδωσε ιδιαίτερη σημασία. Μόνο ένας, που δεν ήταν αστρονόμος αλλά μηχανικός, πρόσεξε τις δημοσιεύσεις του Jansky και αποφάσισε να τις επαληθεύσει. Ο άνθρωπος αυτός ήταν ο Grote Reber. Kατασκεύασε μιά παραβολική κεραία διαμέτρου 9.5 μέτρων, στο σπίτι του στο Wheaton κοντά στο Chicago. Στις αρχές του 1939 είχε επαληθεύσει την ανακάλυψη του Jansky και το 1940 δημοσίευσε τα πρώτα

αποτελέσματά του. Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, δεν επέτρεψε να γίνουν γνωστές οι παρατηρήσεις του Reber. Αυτός όμως συνέχισε να εργάζεται παρατηρώντας την ραδιοφωνική ακτινοβολία που έστελνε ο Γαλαξίας μας και το 1945 δημοσίευσε ένα ραδιοφωνικό χάρτη του Γαλαξία. Από εκεί και ύστερα η ραδιοαστρονομία γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη συμπληρώνοντας την εικόνα που είχαμε για το Σύμπαν από τα οπτικά τηλεσκόπια. Τα ραδιοτηλεσκόπια, μοιάζουν με τα κατοπτρικά TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

BLUE PL A NET

οπτικά τηλεσκόπια. ‘Εχουν και αυτά ένα μεγάλο παραβολικό κάτοπτρο, όχι από γυαλί αλλα συνήθως από μεταλλικά φύλλα, που συγκεντρώνει την ραδιο-ακτινοβολία στην κύρια εστία. Εκεί με ειδικές ηλεκτρονικές διατάξεις, τα σήματα ενισχύονται και κατόπιν αναλύονται έτσι ώστε να μπορούμε να πάρουμε τις πληροφορίες που θέλουμε. Είναι αυτονόητο, ότι με τα ραδιοτηλεσκόπια δεν “βλέπουμε”, με την γνωστή έννοια του όρου, αλλά καταγράφουμε καμπύλες οι οποίες αναπαριστούν την ένταση της ραδιοφωνικής ακτινοβολίας στα διάφορα σημεία του ουρανού. Οι διάφορες εικόνες, που υπάρχουν σε βιβλία και περιοδικά, είναι τεχνητές αναπαραστάσεις που δημιουργούνται μετά από ειδική επεξεργασία με ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Η ακρίβεια που απαιτείται στα κάτοπτρα των ραδιοτηλεσκοπίων, είναι πολύ πιό μικρή απ’ότι στα οπτικά κατοπτρικά τηλεσκόπια. Αυτό έχει σαν συνέπεια την κατασκευή πολύ μεγαλύτερων κατόπτρων - κεραιών. Το μεγαλύτερο μονό ραδιοτηλεσκόπιο έχει διάμετρο 305 μέτρων και βρίσκεται στο Arecibo στο Πόρτο Ρίκο. Οι επιστήμονες έχουν επιτύχει, με την τεχνική της ραδιοσυμβολομετρίας, να δημιουργήσουν ραδιοτηλεσκόπια πολύ μεγάλων διαστάσεων. Τα ραδιοσυμβολόμετρα, αποτελούνται από πολλά συμβατικά ραδιοτηλεσκόπια σε διάταξη “Υ”, τα οποία συγκεντρώνουν τα ραδιοφωνικά σήματα που συλλέγουν, στον ίδιο ηλεκτρονικό υπολογιστή, με αποτέλεσμα, οι κεραίες αυτές να λειτουργούν σαν ένα μεγάλο ραδιοτηλεσκόπιο. Το πιό μεγάλο ραδιοσυμβολόμετρο, βρίσκεται στο Soccoro στην έρημο του Νέου Μεξικού στις ΗΠΑ, και αποτελείται από 27 ραδιοτηλεσκόπια, διαμέτρου 25 μέτρων το καθένα, που λειτουργούν σαν ένα ραδιοτηλεσκόπιο με διάμετρο 19 χιλιόμετρα. Οι παρατηρήσεις με τα ραδιοτηλεσκόπια, δεν επηρεάζονται από το φώς της ημέρας και τα σύννεφα, προσφέροντας την δυνατότητα στους αστρονόμους, να παρατηρούν ολόκληρο το εικοσιτετράωρο.

Οι υπεριώδεις, οι ακτίνες χ και γ δεν διαπερνούν την ατμόσφαιρα της Γης. Γι’αυτό τα ειδικά τηλεσκόπια που παρατηρούν το Σύμπαν σε αυτές τις ακτινοβολίες, τοποθετούνται στο διάστημα. Από την δεκαετία του 1960, που στην ουσία άρχισαν τα διαστημικά προγράμματα, πολλά τέτοια παρατηρητήρια έχουν τεθεί σε τροχιά αλλάζοντας την εικόνα που είχαμε για το Σύμπαν, δίνοντας μια πιό πλήρη περιγραφή των ουράνιων σωμάτων και παρέχοντας στους επιστήμονες τις απαραίτητες πληροφορίες, για την κατανόηση των πολύπλοκων φυσικών διαδικασιών που συμβαίνουν στο πρότυπο εργαστήριο του Σύμπαντος. Εκτός από τις ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες που μας στέλνουν τα ουράνια σώματα, λαμβάνουμε και άλλου είδους εκπομπές. Χείμαρος από φορτισμένα σωματίδια, που αποτελούν την κοσμική ακτινοβολία, φτάνει κάθε στιγμή στη Γή μας. Επίσης σωματίδια-φαντάσματα που δεν αλληλεπιδρούν με την ύλη, τα νετρίνα, διαπερνούν σε μεγάλους αριθμούς τα σώματά μας. Τέλος πρέπει να υπάρχουν και τα περίφημα κύμματα βαρύτητας, που προβλέπονται από την θεωρία της σχετικότητας του A. Einstein. ‘Ολα αυτά πρέπει να παρατηρούνται και να μετρούνται για να έχουμε μια πιό πλήρη εικόνα για το Σύμπαν. Οι συσκευές με τις οποίες παρατηρούμε, ή προσπαθούμε να παρατηρήσουμε, τα νετρίνα, την κοσμική ακτινοβολία και τα κύμματα βαρύτητας, δεν μοιάζουν με τα γνωστά τηλεσκόπια που περιγράψαμε πιό πάνω και μια, έστω και στοιχειώδης, περιγραφή τους ξεφεύγει από τα όρια αυτού του άρθρου. Παρ’ όλα αυτά όμως μπορούμε να τις θεωρούμε σαν μερικά από τα μάτια που επινόησε ο άνθρωπος, για να “δεί” καλύτερα τον κόσμο που τον περιβάλλει. Tα τηλεσκόπια λοιπόν είναι το όχημα με το οποίο θα ταξειδεύσουμε στα βάθη του Σύμπαντος. Όχημα όμως χωρίς κατάλληλο οδηγό, δεν οδηγεί πουθενά. Οδηγός μας θα είναι ο ανθρώπινος νους, η λογική, και η επιστημονική μέθοδος.

Είναι αυτονόητο, ότι με τα ραδιοτηλεσκόπια δεν “βλέπουμε”, με την γνωστή έννοια του όρου, αλλά καταγράφουμε καμπύλες οι οποίες αναπαριστούν την ένταση της ραδιοφωνικής ακτινοβολίας στα διάφορα σημεία του ουρανού.

TEYXOΣ 5

Για ανθρώπους όλων των ηλικιών που αγαπούν τη γνώση και τη δράση!

VVV DSL@F@YHMD DT

Ù Ø Ø Ù Ø Ù Ø % Ù Ø Ø Ù Ø + Ø 4 ¡ ¡ Ø Ø Ø Û (

Εξελίξεις στην υγεία των αρθρώσεων βοτανα

& θεραπειες

Κείμενα: Ιωάννης Βασιλόπουλος ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: rob-FLICKR COMMON CREATIVE

TEYXOΣ 5

Γλουκοσαμίνη Η Γλουκοσαμίνη (C6H13NO5) είναι ένα αμινοσάκχαρο απαραίτητο για την παραγωγή του συνδετικού ιστού στον οργανισμό. Παράγεται φυσικά στο σώμα από γλυκόζη και το αμινοξύ γλουταμίνη. Η γλουκοσαμίνη βρίσκεται σε αρκετές ποσότητες στα κελύφη αστακού, μυδιών, κάβουρα και γαρίδας. Μπορεί όμως και να παρασκευαστεί εργαστηριακά. Παίζει σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό του αρθρικού υγρού, των οστών, των συνδέσμων, των τενόντων, των νυχιών του δέρματος, των ματιών και των βλεννωδών εκκρίσεων της πεπτικής, αναπνευστικής και της ουροφόρου οδού. Είναι υπεύθυνη για την κινητοποίηση της παρασκευής ουσιών που είναι απαραίτητες για τη σωστή λειτουργία των αρθρώσεων, αλλά και για την κινητοποίηση επιδιόρθρωσής τους. Χρήσιμη σε περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας και εν γένει σε εκφυλιIAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Μηχανισμός δράσης Η γλουκοσαμίνη βοηθά στο να διατηρεί τις αρθρώσεις και τους μύες υγιής. Απαιτείται από το χόνδρο, τους τένοντες και τους συνδέσμους για την ανανέωση του συνδετικού ιστού εντός και γύρω από τις αρθρώσεις. Η γλουκοσαμίνη ενεργοποιεί την παραγωγή περισσότερου κολλαγόνου και πρωτεογλυκανών, η ποσότητα των οποίων είναι ευθέως ανάλογη.Με τη σειρά τους παγιδεύουν περισσότερη ποσότητα νερού στο χόνδρο. Είναι απαραίτητη για την παραγωγή πρωτεϊνών, ονόματι γλουκοσαμινογλυκάνες.Οι τελευταίες δεσμεύουν νερό στο χονδρικό πλέγμα και μπορεί να φτάνουν στις 10000 ανά μόριο πρωτεογλυκάνης. Βοηθά λοιπόν έτσι το σώμα να διορθώσει τραυματισμένο ή διαβρωμένο χόνδρο, με το να ενισχύει την παραγωγή πρωτεογλυκανών και γλουκοσαμινογλυκανών. Η γλουκοσαμίνη κανονικοποιεί το μεταβολισμό, βοηθώντας έτσι στο να διατηρεί το χόνδρο από την αποσύνθεσή του. Το ερώτημα που γεννάται είναι ότι αφού παράγεται φυσικά από το σώμα γιατί να χρειάζεται ένα συμπλήρωμα; Το σώμα μπορεί να παράγει μόνο μια περιορισμένη ποσότητα γλουκοσαμίνης και κατά συνέπεια δεν είναι πάντα ικανό να παράγει περισσότερη όπως απαιτείται σε ρευματοειδής νόσους, φλεγμονώδης παθήσεις και τραυματισμούς, στην διάρκεια των οποίων η διαθέσιμη από τον οργανισμό γλουκοσαμίνη δεν επιτρέπει την ιδανική θεραπεία. Επιπλέον, με την γήρανση, η ικανότητα του οργανισμού να παράγει γλουκοσαμίνη από γλυκόζη και γλουταμίνη μειώνεται λόγω των χαμηλών επιπέδων του μετατρεπτικού ενζύμου γλουκοσαμίνης συνθετάσης. Ενδείξεις Επίσημα η γλουκοσαμίνη ενδείκνυται για την οστεοαρθρίτιδα, η οποία είναι μια κοινή νόσος που επηρεάζει τις αρθρώσεις όπου ο χόνδρος που προστατεύει τις απολήξεις των οστών εκφυλίζεται, με αποτέλεσμα την τριβή και φθορά τους συνοδευόμενη από πόνο. Τραυματισμό ιστών και φλεγμονή αρθρώσεων. Βοηθά στην ανακούφιση από τους πόνους της

Photograph: Claudia Marcelloni

Μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχουν ουσίες που μπορούν να βοηθήσουν όσουν αντιμετωπίζουν αρθριτικές νόσους που συνοδεύονται από πόνο και δυσκαμψία όπως η οστεοαρθρίτιδα. Η εργασία αυτή αποσκοπεί στο να μελετήσουμε κάποιες από αυτές, οι οποίες όχι μόνο ανακουφίζουν από τον πόνο και τη φλεγμονή, αλλά επιπλέον αναδομούν τον κατεστραμμένο χόνδρο. Στο τέλος θα αναφέρουμε κάποιες συμβουλές για καλύτερα αποτελέσματα και μείωση των συμπτωμάτων. Να σημειώσουμε δε, ότι ασθενείς που βρίσκονται σε οποιαδήποτε αγωγή θα πρέπει να ζητήσουν την συγκατάθεση του θεράποντος ιατρού τους πριν δοκιμάσουν οποιοδήποτε από τα παρακάτω.

στικές καταστάσεις των αρθρώσεων, σε αθλητικούς τραυματισμούς, ενώ βοηθάει την αναδόμηση των ιστών μέσα και γύρω από τις αρθρώσεις. Είναι δε χρήσιμη στην ενδυνάμωση και ακεραιότητα των εσωτερικών τοιχωμάτων των αρτηριών(ενδοθήλιο) και των φλεβών. Συντελεί επίσης και στην σταθεροποίηση της δομής του ενδοθηλίου του εντέρου.

BLUE PL A NET

Γενικά Πριν προχωρήσουμε ας δούμε εν συντομία πως λειτουργεί ο χόνδρος για να γίνει πιο κατανοητός ο ρόλος των ουσιών που θα αναφέρουμε. Ο αρθρικός χόνδρος είναι ζωτικής σημασίας καθώς επιτρέπει στις απολήξεις των οστών να γλιστρούν ομαλά και εύκολα το ένα στο άλλο. Ο χόνδρος αποτελείται από 65-80% νερό και λειτουργεί σαν σπόγγος που διαποτίζει το αρθρικό υγρό όταν η άρθρωση είναι σε χαλάρωση, και το πιέζει έξω όταν ασκείται πίεση. Δρα λίγο πολύ σαν αμορτισέρ. Άλλα συστατικά είναι το κολλαγόνο και οι πρωτεογλυκάνες ( μεγάλα μόρια αποτελούμενα από πρωτεϊνες και σάκχαρα). Για να είναι υγιής μια άρθρωση θα πρέπει να βρίσκεται σε καλή λειτουργία η συνεργασία νερού, κολλαγόνου και προτεογλυκανών. Το νερό χρειάζεται για την θρέψη και την λίπανση. Οι πρωτεογλυκάνες συνυφαίνονται στους ιστούς του κολλαγόνου δημιουργώντας ένα πυκνό δίκτυ μέσα στο χόνδρο. Κάνουν το χόνδρο ελαστικό, έτσι ώστε να επιστρέφει όταν κινούμαστε, και παγιδεύουν νερό γρήγορα, απορροφώντας νερό όταν δεν υπάρχει πίεση στο χόνδρο. Έτσι ο χόνδρος ανταποκρίνεται στις κινήσεις μας και αποροφά τους κραδασμούς δίχως να σπά ή να ραγίζει όταν βρίσκεται σε πίεση. Το κολλαγόνο είναι παρόν σε διαφορετικές μορφές και διάφορα μέρη του σώματος. Παίζει σημαντικό ρόλο στο χόνδρο, θέτωντας σε λειτουργία την ελαστικότητα, την ικανότητα να αποροφά τους κραδασμούς και επίσης το να διατηρεί τις πρωτεογλυκάνες στην θέση τους.

γ ι α

τ ι ς

α ρ θ ρ ώ σ ε ι ς

Χονδροϊτίνη

Μηχανισμός δράσης Ήδη αναπτύχθυκε ο ρόλος της γλουκοσαμίνης για την παραγωγή πρωτεογλυκανών. Η χονδροϊτίνη διασφαλίζει τη δέσμευση και κατακράτηση νερού στο χόνδρο από τις πρωτεογλυκάνες. Έχει ιδιαίτερη σημασία η δράση της καθώς το αρθρικό υγρό απορροφά τους κραδασμούς στον χόνδρο. Το υγρό παρέχει θρεTEYXOΣ 5

Η Health Perception ηγείται της εκστρατείας “Love Your Joints” και μέσω της ιστοσελίδας της www.loveyourjoints.com παρέχει χρήσιμες συμβουλές διατροφής, άσκησης και διατροφικών συμπληρωμάτων για την ανακούφιση και ενίσχυση των αρθρώσεων.

GLUCOsamine & Chondroitin

Συνδυασμός γλουκοζαμίνης και χονδροϊτίνης σε υγρή μορφή με ευχάριστη γεύση φράουλας

JOINT-flex Glucosamine & Chondroitin HCL

GLUCOsamax extra

Θειική γλουκοζαμίνη και θειική χονδροϊτίνη με MSM, Ωμέγα-3 και καρπούς αγριοτριανταφυλλιάς για επιπλέον προστασία

Αποτελεσματική προστασία για τις αρθρώσεις σε 1 μόνο ταμπλέτα

GLUCOsamax original 1500mg

Η Health Perception ιδρύθηκε το 1989 από τον χρυσό Ολυμπιονίκη στην κολύμβηση David Wilkie MBE και ήταν η πρώτη που “σύστησε” στο ευρύ κοινό της Μεγάλης Βρετανίας τα προϊόντα γλουκοζαμίνης. Σήμερα η Health Perception αποτελεί μέρος του Ομίλου William Ransom & Son Plc και παρέχει μια ευρεία γκάμα προϊόντων γλουκοζαμίνης, αντιοξειδωτικών και φυτικών σκευασμάτων, που κατασκευάζονται από φυσικά υλικά βάσει των αυστηρότερων προδιαγραφών ποιότητας.

GLUCOsamine & Chondroitin

81 Γλουκοζαμίνη και Χονδροϊτίνη με extra αντιοξειδωτική δράση για την ολοκληρωμένη φροντίδα του αρθρικού χόνδρου

Γενικά Η θεϊκή χονδροϊτίνη αποτελεί θα λέγαμε το αδερφάκι της γλουκοσαμίνης ιδιαίτερα σε ότι αφορά την αντιμετώπιση της οστεαρθρίτιδας αλλά και των αθλητικών τραυματισμών (αρθρώσεων, τενώντων, συνδέσμων). Είναι ένας βλεννοπολυσακχαρίτης που παράγεται φυσικά στον οργανισμό και αποτελεί βασικό δομικό στοιχείο του χόνδρου των αρθρώσεων και εν γένει του συνδετικού ιστού. Χρήσιμη για την επαναδόμηση των ιστών μέσα και γύρω από τις αρθρώσεις. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι η χορήγηση χονδροϊτίνης μείωνει τον πόνο, το πρήξιμο και την ακαμψία σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα όπως και τον εκπτωτικό ρυθμό της νόσου. Εν αντιθέση με τα ΜΣΑΦ η χονδροϊτίνη συνδυάζει ένα πολύ καλό προφίλ ασφαλείας και αποτελεσματικότητας.

Ενίσχυση των αρθρώσεων εύκολα και γευστικά αναβράζουσες τáìðëέôåò με γεύση φρούτων

ISO-PLUS

φ ρ ο ν τ ί δ α

BLUE PL A NET

Χορήγηση Η γλουκοσαμίνη κυκλοφορεί με την μορφή δισκίων , κάψουλας, γέλης, αναβράζοντος δισκίου και υγρού/χυμού. Υπάρχουν αρκετές μορφές που καλύπτονται από τα ταμεία αλλά και άλλες που δεν χρειάζονται ιατρική συνταγή. Προσοχή στα έκδοχα σε κάποια από τα σκευάσματα.Για την οστεοαρθρίτιδα συνίσαται δοσολογία των 1500mg ημερησίως διαιρούμενες σε τρεις ίσες δόσεις. Για τραυματισμούς (διαστρέμματα, ρήξεις) χρησιμοποιήστε τις από του στόματος μορφές σε χαμηλότερο δοσολογικό σχήμα παρράλληλα με επάλειψη γλουκοσαμίνης γέλης τοπικά στο σημείο του τραυματισμού/πόνου(ακολουθήστε πιστά τις οδηγίες). Μετά από ένα μήνα μπορείτε να δείτε αποτελέσματα τα οποία και θα διαρκέσουν. Με χαρά αναφέρουμε για τους χορτοφάγους αλλά και εκείνους με δυσανεξία στα θαλλασινά (τροφική αλλεργία)ότι διατίθεται μορφή γλουκοσαμίνης που μπορούν να πάρουν με ασφάλεια. Αυτή είναι η D-Glucosamine Hydrochloride (HCL).Ιδιαίτερη προσοχή συνίσταται στην προέλευσή της,καθώς αρκετοί παραγωγοί πωλούν την εν λόγω γλουκοσαμίνη για χορτοφάγους, παρόλο το γεγονός ότι η προέλευσή του είναι από χιτίνη(chitin) η οποία είναι αποτέλεσμα από άλεσμα/θρυματισμό κελύφων από μαλάκια. Δύο είναι οι απόλυτες μορφές γλουκοσαμίνης για φυτοφάγους.Εκείνη από καλαμπόκι η οποία παρασκευάζεται στις Η.Π.Α και η άλλη

που παρασκευάζεται από ένα μύκητα ονόματι Aspergillus niger.Η τελευταία υπάρχει διαθέσιμη στο ελληνικό εμπόριο. Προειδοποιήσεις – προφυλάξεις Μελέτες έχουν θέσει την πιθανότητα η γλουκοσαμίνη να συντελεί στην αντίσαση της ινσουλίνης. Αυτό ίσως είναι θεωρητικό, από την ικανότητά της να επηρεάζει το ένζυμο που χρειάζεται να ρυθμίσει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Εντούτις, διαθέσιμα στοιχεία δεν προτείνουν ότι λήψη γλουκοσαμίνης μπορεί να πυροδοτήσει ή να επιτείνει την αντίσταση στην ινσουλίνη ή υψηλό σάκχαρο. Είναι όμως συνετό να γίνεται έλεγχος του σακχάρου όταν χορηγήται χρόνια η γλουκοσαμίνη και οι πάσχοντες από διαβήτη θα πρέπει να συμβουλευτούν τον ιατρό τους πρίν τη λήψη της. Οι ανεπιθύμητες ενέργεις στην δόση που αναφέρθηκε περιορίσθηκαν σε ήπιες αναστρέψιμες γαστρεντερικές διαταραχές. Σε έρευνα με ασθενείς που είχαν πεπτικό έλκος και σε άλλους που τους χορηγούνταν διουρητικά υπήρχε μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν αυτές τις ανεπιθύμητες ενέργειες.

C r e a t i v e

μέσης και πίεση των αρθρώσεων. Επιταχύνει την διαδικασία επούλωσης μετά από τραυματισμό στις αρθρώσεις. Προληπτικά μπορεί να χορηγηθεί σε εκείνους που ασκούν υψηλή πίεση στις αρθρώσεις τους όπως αθλητές,ιππείς κ.λ.π. Τα αποτελέσματα είναι ακόμη πιο θεαματικά όταν συνδυάζεται με χονδροϊτίνη και MSM όπως αναφέρουν σύγχρονες μελέτες που έδειξαν υπεροχή του συνδυασμού αλλά και μονοθεραπείας (γλουκοσαμίνη) έναντι των συμβατικών ΜΣΑΦ(μη στεροειδών αντιφλεγμωνωδών φαρμάκων) όπως η παρακεταμόλη. Οι δημοφιλείς μελέτες GAIT (Glucosamine/Chondroitin Arthritis Intervention Trial) και GUIDE (The Glucosamine Unum-in-Die (Once a Day) Efficacy ) απέδειξαν την ανωτερότητά της έναντι εικονικού φαρμάκου και ΜΣΑΦ της σελεκοξίμπης και με καλύτερο προφίλ ασφαλείας. Η GAIT διεξήχθη σε 13 πανεπιστήμια στην Αμερική ενώ η GUIDE σε 13 νοσοκομεία στην Ευρώπη.Περισσότερα μπορείτε να βρείτε στον ιστοτόπο www.glucosamine-arthritis.org .

Health & Nutrition

ISO-PLUS

Á.Å. IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

ðñïôåßíåé...öõóéêÜ!

ÁÈÇÍÁ: 210 95 79 707 - FAX: 210 95 72 169, e-mail: info@iso-plus.gr, www.iso-plus.gr • ÂÏÑÅÉÁ ÅËËÁÄÁ: 2310 526522

Ενδείξεις Οι μελέτες GAIT και GUIDE που αναφέρθησαν προηγουμένως είναι χαρακτηριστικές για την χρήση της στη αντιμετώπιση της οστεοραρθρίτιδας στο γόνατο. Ο συνδυασμός της χονδροιτίνης με τη γλουκοσαμίνη μπορούν να επιφέρουν περισσότερη μείωση των συμπτωμάτων απ΄ότι οι μονοθεραπείες. Έχει φανεί ότι δρά και κατά της αθηροσκλήρωσης, (σε υψηλές αρχικά δόσεις ) οπότε ασθενείς που έχουν σαν συνοδό νόσημα και την αθηροσκλήρωση ευεργετούνται διπλά. Απαιτείται όμως μεγαλύτερη επιστημονική τεκμηρίωση για το δεύτερο. Έχει μελετηθεί και σε καρδιακές νόσους, νόσο Alzheimer και οστεοπόρωση. Ωστόσο οι έρευνες δεν είναι αρκετές για να αποτελέσουν επίσημη ένδειξη της.

Χορήγηση Το ποσό της χονδροϊτίνης που υπάρχει στις τροφές είναι δύσκολο να μετρηθεί και γιαυτό είναι αναγκαία τα συμπληρώματα της.Υπάρχουν σχεδόν στις ίδιες μορφές όπως και της γλουκοσαμίνης. Η συνιστόμενη δόση για ενήλικες είναι 400mg δυο φορές ημερησίως ή 800mg άπαξ ημερησίως σε από του στόματος μορφή. Όπως αναφέρθηκε υπάρχει και σε μορφή γέλης σε συνδυασμό με γλουκοσαμίνη /και MSM που θα μπορούσε κάλλιστα να συμπληρώσει την προηγούμενη μορφή για καλύτερα αποτελέσματα. Οι συνδυασμοί υπάρχουν και σε μορφή από του στόματος που μπορεί να περιέχουν και Μαγγάνιο. Προσοχή ιδιαίτερη στην ποσότητα του Μαγγανίου διότι κάποια σκευάσματα υπερβαίνουν την συνιστώμενη ημερήσια δόση (11mg ημερησίως ). Έχει παρουσιαστεί επίσης το φαινόμενο σε κάποιες εταιρείες η ποσότητα των ενεργών συστατικών να είναι λιγότερη από την αναγραφόμενη, φροντίστε λοιπόν το σκεύασμά σας να έρχεται από αξιόπιστη εταιρεία.

BLUE PL A NET

πτικά συστατικά στην άρθρωση και είναι η μόνη οδός, λόγω του ότι στα σημεία αυτά δεν υπάρχει παροχή αίματος. Κατά την κίνηση η πίεση αλλάζει στην άρθρωση προκαλλώντας το υγρό να διαπερνά μέσα και έξω παρέχοντας λίπανση και θρέψη. Το υγρό εμποδίζει το χόνδρο στο να στεγνώνει, να γίνεται λεπτός και εύθραυστος. Η χονδροϊτίνη επίσης αναστέλει τη δράση των ενζύμων που φαγώνουν το χόνδρο. Ενεργοποιεί τη παραγωγή πρωτεογλυκανών και κολλαγόνου.

Προειδοποιήσεις – προφυλάξεις Η χονδροϊτίνη είναι ασφαλής και καλά ανεκτή. Έχουν αναφερθεί ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες όπως διάρροια, δυσκοιλιότητα και πονόκοιλοι. Παρόλαυτά , συνίσταται προσοχή στην συγχορήγηση με αντιπηκτικά όπως βαρφαρίνη και

TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

ηπαρίνη καθώς μπορεί να επιφέρουν αιμοραγικές επιπλοκές. Επίσης όσοι παίρνουν ΜΣΑΦ πρέπει επίσης να είναι προσεκτικοί. Συμπληρώνουμε ότι για τους ασθενείς με καρκίνο του προστάτη, σε κάποιες μελέτες αναφέρθηκε ότι παρουσίασαν υψηλότερο ποσό χονδροϊτίνης απότι σε υγιείς ασθενείς. Ωστόσο αυτό δε σημαίνει ότι η χονδροϊτίνη μπορεί να δημιουργήσει καρκίνο προστάτη.

Χορήγηση Η μόνη ελεγχομενη μελέτη που χρησιμοποιήται η MSM είναι στα άνω των 2000 mg ημερησίως για την αντιμετώπιση της οστεοραρθίτιδας. Χρειάζονται όμως περισσότερες μελέτες για τον προσδιορισμό του δοσολογικού σχήματος. Υπάρχει στη μορφή δισκίων, ταμπλέτας, χυμού αλλά και gel σε συνδυασμό με άλλα συστατικά όπως αλόη, γλουκοσαμίνη, χονδροϊτίνη κ.α. Προειδοποιήσεις –Προφυλάξεις Μέχρι στιγμής δεν έχουν εμφανιστεί σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες και η βιβλιογραφία στην χορήγησή της είναι περιορισμένη. Όπως και με τα προηγούμενα σκευάσματα είναι σημαντικό να ελέγχουμε την πηγή τους, αφού η αρκετή MSM παρασκευάζεται από πετροχημικά στοιχεία, δηλαδή παραπροϊόντα από την παραγωγή λαδιών και πετρελαίου.Η MSM υπάρχει και σε ηψηλά βιοδιαθέσιμη μορφή προερχόμενη από πεύκο με απόσταξη.Μόνο στον Καναδά όμως. Υαλουρονικό οξύ Οι πρωτεογλυκάνες που αναφέραμε προηγου-

Χορήγηση Χρησιμοποιείται ενδοαθρική έγχυση για τον περιορισμό των συμπτωμάτων της αρθρίτιδας. Πιο συχνή είναι η εφαρμογή της στα γόνατα. Είναι μια ασφαλής μέθοδος με μηδαμινές ανεπιθύμητες ενέργειες και με αποτελέσματα που μπορούν να φθάσουν σε διάρκεια έως και δώδεκα μήνες. Ωστόσο, δεν ανταποκρίνονται όλοι οι ασθενείς στη θεραπεία αυτή. Υπάρχει έγκριση για τις ενέσεις υαλουρονικού οξέος στον πόνο της οστεοαρθρίτιδας. Ο θεράπων ιατρός θα κρίνει το που και αν απαιτούνται.Η μεγάλη πρόκληση για την ουσία αυτή είναι ότι η περιορισμένη απορρόφησή της από τον πεπτικό σωλήνα. Ως αποτέλεσμα, ο μόνος τρόπος χορήγησή της ως τώρα ήταν με μορφή ένεσης. Οι προσπάθειες πολλών επιστημόνων για την από του στόματος χορήγηση υαλουρονικού οξέως καρποφόρησαν. Ήδη στην Aμερική κυκλοφορεί το υαλουρονικό οξύ σε υγρή μορφή και με έγκριση από το FDA (Food and Drug Association) όπως το Baxyl και το Βaxyl extra. Στη χώρα μας υπάρχει σαν συμπλήρωμα διατροφής.

BLUE PL A NET

Μεθυλσουλφονυλμεθάνη (MSM) Είναι ένα φυσικό οργανικό προϊόν. Συναντάται σε μικρές ποσότητες στη φύση και έχει εντοπισθεί σε μικρή ποσότητα στα ούρα. Προάγγελος της δημιουργήται αρχικά από το πλακτόν του ωκεανού και απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα, όπου και αλληλεπδιρά με το όζον και το ηλιακό φώς.Επιστρέφει στην γή σαν MSM με την βροχή. Δεν έχει γίνει μέτρηση στην ποσότητά του στις τροφές. Χρησιμοποιήται κατά κύριο λόγο στην οστεοραρθίτιδα, όμως έχει και το επιπρόσθετο προσόν να είναι δομικό συστατικό της κερατίνης( ουσίας που βρίσκεται στα μαλλιά, τα νύχια), το κολλαγόνο, και την ελαστίνη (προσδίδει ελαστικότητα στο δέρμα και τις εσωτερικές μεμβράνες). Μια πρόσφατη διπλή τυφλή μελέτη σε Ινδικό Πανεπιστήμιο βρήκε ότι ο συνδυασμός της γλουκοσαμίνης με MSM ήταν κατά πολύ ανώτερος απότι οι μονοθεραπείες.

μένως συνδέονται με μόρια νερού και σχηματίζουν έτσι ένα ημίσκληρο gel που ονομάζεται υαλουρονικό οξύ. Το συγκεκριμένο βρίσκεται σχεδόν σε όλους τους συνδετικούς ιστούς και ο ρόλος του είναι να καθορίζει το ιξώδες (ρευστότητα) και την ευκαμψία του κυτοπλάσματος ( ουσία που παρεμβάλλεται μεταξύ πυρήνα και κυτταρικής μεμβράνης). Λιπαίνει τις αρθρώσεις και απορροφά τους κραδασμούς στις αρθρώσεις. Παράλληλα προσφέρει ενυδάτωση στο δέρμα όπως και άλλες λειτουργίες. Το υαλουρονικό οξύ περιορίζει την τριβή μεταξύ των χόνδρων. Με τη γήρανση αλλά και την επιδείνωση της αρθρίτιδας η ποσότητα υαλουρονικού οξέος στο αρθρικό υγρό μειώνεται. Καναδοί ερευνητές, μελέτησαν την χορήγηση 2 ενέσεων υαλουρονικού οξέος σε 158 αθλητές με διάστρεμμα αστραγάλου και διαπίστωσαν ότι όχι μόνο απάλυναν τον πόνο αλλά επιτάχυναν και την ανάρρωση.

Αναστολέας Υαλουρονιδάσης Ένα νέο επαναστατικό φάρμακο έρχεται να σφραγίσει μια νέα πιθανή εφαρμογή της νανοτεχνολογίας στην ιατρική. Ο λόγος γίνεται για τον αναστολέα του ενζύμου της υαλουρονιδάσης τον SPL7013. Το ένζυμο αυτό, το οποίο παρουσιάζει ιδιαίτερη δραστηριότητα στις αρθρίτιδες, αναλύει το υαλουρονικό οξύ. Αναστέλλοντας λοιπόν την δράση του μπορεί TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

δυνητικά να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα ιατρικών σκευασμάτων με υαλουρονικό οξύ που χρησιμοποιούνται στις περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας και ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Είναι πολύ πιθανό να λάβει επίσημη ένδειξη για την αντιμετώπιση των παθήσεων αυτών. Η φαρμακευτική εταιρία Starpharma Holdings έχει υποβάλει αίτηση για δικαιώματα ευρεσιτεχνίας για την χρήση του SPL7013. Το συνένζυμο αυτό είναι προϊόν δενδριτικής νανοτεχνολογίας DNT ( dentritic nano technology) –για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε το σχετικό άρθρο στο www.blue-planet.gr - . Η δράση του αναστολέα εντοπίστηκε αρχικά στη διάρκεια μελετών(που συνεχίζονται) για αντισυλληπτικό gel αφού η υαλουρονιδάση εμπλέκεται συν των άλλων και στη διαδικασία γονιμοποίησης. Αναμένουμε λοιπόν για το πότε το επαναστατικό αυτό σκεύασμα θα βαπτισθεί στην φαρμακευτική αγορά.

• Βιταμίνη C- εμπλέκεται στην δόμηση του κολλαγόνου και είναι ισχυρή αντιοξειδωτική ουσία. • Μαγγάνιο– σημαντικό για την παραγωγή των σημαντικών για τον χόνδρο συμπλεγμάτων. Φυστίκια, φασόλια, ξηρά βερίκοκα και η βρώμη είναι πλούσια σε αυτό το μέταλλο. • DL-φαινυλαλανίνη (DLPA) – ανακουφίζει από πόνο αλλά εάν υπάρχει μεταβολική διαταραχή

Να τονίσουμε Ότι αν και οι ουσίες αυτές είναι γενικά ασφαλείς, παρακαλούνται όσοι προτίθενται να λάβουν οποιοδήποτε από τα παραπάνω, να συμβουλευτούν τον θεράποντα ιατρό τους και ιδιαίτερα εκείνοι που βρίσκονται σε φαρμακευτική αγωγή. TEYXOΣ 5

aγριοτριανταφυλλια

Το άγριο τριαντάφυλλο πέρα από την ομορφιά του μπορεί να προσφέρει ανακούφιση όχι μόνο από τον πόνο της καθημερινότητας αλλά και από εκείνο της αρθρίτιδας. Παρακάτω θα αναφέρουμε μελέτες και δεδομένα που έχουν γίνει με τον καρπό του φρούτου της αγριοτριανταφυλλιάς (Rose-hip) γνωστού και με το όνομα «κυνόρροδο» και συγκεκριμένα της ποικιλίας Rosa Canina.

βοτανα

& θεραπειες

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Κείμενα: Ιωάννης Βασιλόπουλος ΦΩΤΟΓΡΑΦΙεσ: flickr , Mindwind

BLUE PL A NET

Επιπρόσθετες πληροφορίες Οποιοδήποτε από τα παραπάνω συμπληρώματα χρειάζεται τουλάχιστο ένα μήνα για να αρχίσει να δρα. Οι ειδικοί λοιπόν προτείνουν αντιφλεγμονώδη ή παυσίπονα σκευάσματα παράλληλα αλλά και στη συνέχεια της χορήγησης του κυρίως σκευάσματος. Πέρα από τα συμβατικά μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη σας παραθέτουμε κάποιες ουσίες και βότανα που χρησιμοποιούνται συχνά για την αντιμετώπιση των ρευματικών πόνων και της συνοδού φλεγμονής. Τα πιο συνήθη βότανα είναι το αρπαγόφυτο (Devil’s Claw harpagophytum procumbens), ουνκάρια ( Cat’s Claw- Uncaria tomentosa), το αϊλάκι (Sarsaparilla root), και πρόσφατα σκόνη από φλοιό και σπόρο από τον καρπό αγριοτριανταφυλλιάς (Rose hip)- θα μελετηθεί αναλυτικά. Βρομελίνη -Pinneaple bromelain ( να μη λαμβάνεται μαζί με αντιπηκτικά) και η πιπερόριζα- ginger (προσοχή εαν υπάρχει υψηλή αρτηριακή πίεση) κατέχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση. Αυξήστε την λήψη της βιταμίνης B5 (παντοθενικό οξύ) – μειώνει την πρωινή δυσκαμψία και τον πόνο.

δεν θα μπορείτε να την απορροφήσετε. • Σελήνιο – ένα μέταλλο με αντιοξειδωτική δράση που μειώνει τον πόνο και τη φλεγμονή. Βρίσκεται άφθονο στα θαλασσινά, τον τόνο, εάν τρώτε κρέας στο συκώτι, στο σιταρόσπορο, τα πίτουρα , τα λαχανικά (ειδικά τα κρεμμύδια και το μπρόκολο), τις τομάτες και τα φιστίκια. Αύξηση λήψης των ακόρεστων λιπαρών οξέων ωμέγα 3 και 6. Κατ’αυτό το τρόπο θα βελτιώσετε την ευκινησία των αρθρώσεων. Φυσικές πηγές πλούσιες σε αυτά εκτός από ψάρια, είναι, το ιπποφαές, το λινέλαιο, το νυχτολούλουδο,μην το πάρετε εαν είχατε ιστορικό επιληψίας, το μποράγκο και κουκουτσέλαιο από μαύρη σταφίδα. • Χυμός αλόης – βοηθά στην επισκευή των κατεστραμμένων ιστών με το να αναπαράγει τα κύτταρα. Προτιμάτε σκευάσματα που έχουν πιστοποίηση του συμβουλίου αλόης στις συσκευασίες τους. • Συνένζυμο Q10 – είναι ένα από τα πιο ισχυρά αντιοξειδωτικά που χρησιμοποιείται και σε αρκετές εκφυλιστικές νόσους. Είναι όμως ακριβό. • Δοκιμάστε επίσης το πανίσχυρο pycnogenol (απόσταγμα από γαλλικό παραθαλάσσιο πεύκο) και το άσπρο τσάϊ. • Αιθέρια έλαια – κάντε μασάζ με δενδρολίβανο, γιουνίπερο, χαμομήλι και πιπερόριζα έχοντας σαν βάση το λάδι από κουκουτσέλαιο σταφυλιού για καλύτερη διείσδυση. • Μειώστε την ποσότητα άλατος, αποφύγετε τις τοξίνες και περιορίστε το σωματικό βάρος. Η άσκηση στα όρια που φυσικά που μπορεί ο καθένας, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην καλύτερη κυκλοφορία του αίματος και την ενδυνάμωση συνδέσμων και τενόντων στις αρθρώσεις. Μια ήπια μορφή που παράλληλα προσφέρει και ευεξία είναι το ταϊ-τζί και οι ασκήσεις τσί-γκόνγκ. Οι εναλλακτικές αυτές θεραπείες έχουν μελετηθεί τόσο στην Ανατολή όπως και στη Δύση με αποτελέσματα ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Όλα όσα αναφέραμε παραπάνω μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο για να βοηθήσουν όσους αντιμετωπίζουν αρθριτικές ενοχλήσεις, αλλά και σαν μέσο πρόληψης και προστασίας του μυοσκελετικού από έντονη καταπόνηση.

BLUE PL A NET

Περιγραφή Η αγριοτριανταφυλλιά περιέχει επτά βιταμίνες με ιδιαίτερα υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη C. Κατά την παράδοση το άγριο τριαντάφυλλο χρησιμοποιούνταν σαν τονωτικό, για εντερικές ενοχλήσεις σαν διουρητικό αλλά και υπναγωγό. Το αφέψημά του χρησιμοποιούνταν για εσωτερική αλλά και εξωτερική χρήση(γαργάρες και στα μάτια με κομπρέσα). Θα εστιάσουμε περισσότερο στην εφαρμογή που έχουν οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς για την ανακούφιση από τον πόνο και την δυσκαμψία στους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το πώς η φύση μας διδάσκει και δίνει θεραπευτικές λύσεις σε καθημερινά μας ζητήματα. Το ενδιαφέρον προκλήθηκε το 1980 από ένα αγρότη στην Δανία με το όνομα Erik Hansen που έπασχε από οστεοαρθρίτιδα. Παρατήρησε μεγάλη βελτίωση όταν δοκίμασε μια μαρμελάδα από μια φίλη του που χρησιμοποίησε καρπούς από ντόπια αγριοτριανταφυλλιά. Κονιορτοποιώντας τους καρπούς βοήθησε και άλλους σε τέτοιο αριθμό που με επιστολές τους κίνησε το επιστημονικό ενδιαφέρον για συστηματική μελέτη. Χρήση και έρευνες “Rose-hip ‘remedy’ for arthritis.” Ήταν ο τίτλος της είδησης του BBC την Δευτέρα 18 Ιουν. 2007. Το μήνυμα ήταν ότι, οι καρποί αγριοτριανταφυλλιάς (Rose-hips) μπορούν να προσφέρουν ένα φτηνό και αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση της εξασθενητικής ρευατοειδούς αρθρίτιδας όπως προτείνει έρευνα από τη Γερμανία και τη Δανία.

Ο λόγος γίνεται για το σκεύασμα LitoZin, το οποίο κυκλοφορεί στα φαρμακεία, και στο οποίο αναφέρονται τα περισσότερα στοιχεία που αναγράφονται παρακάτω. Η πρώτη πιθανόν μελέτη που αναφέρεται η αξία των εναλλακτικών φαρμάκων και συγκεκριμένα των Rose-hips είναι εκείνη του 2001 από τους Rossnagel και Willich στην πανεπιστημιακή κλινική του Humbolt στο Βερολίνο. Αναφέρεται ότι σε εργαστηριακά πειράματα το απόσταγμα από Rose-hip αναστέλλει το οξειδωτικό στρές. Επίσης ότι μειώθηκαν οι δείκτες φλεγμονής σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα όπως και τα συμπτώματα. Δεδομένα από τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη δείχνουν όχι μόνο την σημαντική μείωση του πόνου αλλά και μεγαλύτερη ευκαμψία. Το 2004 διεξήχθη μελέτη με σκόνη από σπόρους αγριοτριανταφυλλιάς της ποικιλίας Rosa Canina στο ινστιτούτο κλινικών ερευνών του Kolding στη Δανία. Μια διπλή τυφλή τυχαιοποιημένη μελέτη με τη σκόνη και εικονικό φάρμακο που συμμετείχαν 112 ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα για τρείς μήνες. Συνολικά αξιολογήθηκαν, πόνος στις αρθρώσεις, ευκινησία και ευεξία ( διάθεση, ύπνος και ενέργεια). Η μελέτη έδειξε ότι οι ασθενείς που λάμβαναν την εναλλακτική θεραπεία είχαν ποσοστό ανταπόκρισης 66% έναντι 36% με εικονικό φάρμακο. Δεν φανερώθηκαν σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες σε καμία ομάδα, γεγονός που δείχνει όχι μόνο την αποτελεσματικότητα αλλά και την ασφάλεια του καρπού της αγριοτριανταφυλλιάς. Ένα χρόνο αργότερα το τμήμα κλινικής βιοχημείας του επαρχιακού νοσοκομείου Gentoffe στην Κοπεγχάγη ανέλαβε μια τυχαιοποιημέTEYXOΣ 5

νη διπλή τυφλή κλινική μελέτη με ελεγχόμενο εικονικό φάρμακο και κονιορτοποιημένους καρπούς και κέλυφος από τον καρπό αγριοτριανταφυλλιάς Rosa Canina. Ο σκοπός ήταν να εξετασθεί πόσο μειώνεται ο πόνος σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα γοφού η γόνατου και διήρκησε συνολικά έξι μήνες. Η δυσκαμψία, δυσκινησία και συνολική σοβαρότητα της ασθένειας μετρήθηκε βάσει του ερωτηματολογίου WOMAC ( Western Ontario and McMaster

universities). Συμπερασματικά, υπήρχε καλύτερη βαθμολογία με την εναλλακτική θεραπεία, βελτίωση των συμπτωμάτων και μεωμένη χρήση της επείγουσας αγωγής. Οι Chrubasic και συνεργάτες, συνέλλεξαν στοιχεία από διάφορες άλλες μελέτες τονίζοντας την αποτελεσματικότητα των σπόρων και φλοιού της Rosa Canina για τους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα. Το 2007 δημοσιεύθηκε στο περιοδικό εθνοφαρμακολογίας από τους Deliorman και συνεργάτες του

100% Rose-hip

100% φυσικό προϊόν

οστεοαρθριτικό πόνο. Ενεργά συστατικά Λιποφιλικά συστατικά λέγεται ότι εμπλέκονται στο μηχανισμό δράσης. Οι Ερευνητές του πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης καθόρισαν το ενεργό συστατικό το οποίο είναι ένα μείγμα γλυκοσιδίου το οποίο πήρε την πατέντα με το όνομα GOPO®. Ο Erik και ο γιός του αφιέρωσαν περισσότερο από είκοσι χρόνια για να δημιουργήσουν τέτοια ποικιλία που να δίνει συγκεντρώσεις GOPO® δεκαπλάσιες από εκείνες των συνηθισμένων ποικιλιών αγριοτριανταφυλλιάς. Έχει διαφορετικό μηχανισμό δράσης από εκείνη της γλουκοσαμίνης και της χονδροϊτίνης που σημαίνει ότι μπορεί να λαμβάνεται παράλληλα με αυτή. Δοσολογία

Kλινικά τεκµηριωµένο πρωτότυπο προϊόν από τη ∆ανία, το οποίο παράγεται από την σκόνη του φλοιού και των σπόρων του καρπού Rose-hip της αγριοτριανταφυλλιάς Rosa Canina, 91

και προσφέρει σηµαντική βοήθεια στην αντιµετώπιση της oστεοαρθρίτιδας Συµπλήρωµα ∆ιατροφής

ΚΟΝΙΣ

Στο εμπόριο υπάρχει με την μορφή κάψουλας αλλά και σκόνης. Ζητήστε τη βοήθεια του φαρμακοποιού και ειδικού για τις κατάλληλες δοσολογίες. Έως τώρα, δεν υπάρχουν γνωστές φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις με την κονιορτοποιημένη μορφή rosehips από τη Rosa Canina.

ΚΑΨΟΥΛΕΣ

Προσοχή: Όπως ισχύει με οποιοδήποτε βότανο ή συμπλήρωμα διατροφής, μην κάνετε χρήση εάν βρίσκεστε σε φαρμακευτική αγωγή και/ δίχως να συμβουλευτείτε τον θεράποντα ιατρό σας.

Σε συνεργασία με το www.newsfinder.org

∆ιατίθεται στα φαρµακεία Αρ. Γνωστ. ΕΟΦ: 53241-2/6-8-2007

PHARMAZAC A.E. • Ναούσης 31 • 104 47 Αθήνα TEYXOΣ 5

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009 Τηλ.: -210 3418890 • Fax: 210

3418887

BLUE PL A NET

πανεπιστιμίου Gazi στην Τουρκία, η αντιφλεγμονώδης δράση και η μείωση στην ευαισθησία του ερεθίσματος πόνου με τη χρήση αποστάγματος των φρούτων της Rosa Canina L. Οι ερευνητές θεωρούν ότι πρέπει να υπάρχει συνέργεια ενεργών συστατικών στην οποία και αποδίδουν τα αποτελέσματά τους. Μια μετανάλυση από τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες δημοσιεύθηκε το 2008 από τους Christensen και συνεργάτες του νοσοκομείου Drederksberg στη Δανία. Το αντικείμενο της ήταν το κατά πόσον η σκόνη της αγριοτριανταφυλλιάς Rosa Canina μειώνει τον πόνο στους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα. Η εργασία αυτή μέχρι τώρα έχει δείξει ότι όντως το η σκόνη του καρπού μειώνει τον πόνο στους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα. Ωστόσο χρειάζονται μεγαλύτερες και μακροχρόνιες μελέτες για την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια. Η πιο μεγάλη σε χρόνο μελέτη που δημοσιεύθηκε ήταν η μονοετής αξιολόγηση της χρήσης σκόνης από Rosa Canina σε παροξύνσεις χρόνιου πόνου, ειδικά μη καθορισμένου πόνου στην πλάτη(non specific low back pain - nslbp). Οι Chrubasik και συνεργάτες από το ιατροδικαστικό τμήμα του πανεπιστημίου Freihburg στην Γερμανία μελέτησαν 152 ασθενείς με οξείες παροξύνσεις χρόνιου πόνου (μέση, γοφούς και γόνατο). Τελικά 77 ασθενείς ολοκλήρωσαν τη μελέτη και στους οποίους φάνηκε συνολική βελτίωση ανεξαρτήτως από την ομάδα που συμμετείχαν. Δεν παρουσιάσθηκαν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες. Σαν συμπέρασμα η σκόνη από τους σπόρους της αγριοτριανταφυλλιάς Rosa Canina χρίζει περισσοτέρων οριστικών μελετών σαν μια πιθανή επιλογή για την μακροχρόνια αντιμετώπιση nslbp, με η χωρίς

παντοθενικο οξυ (Bitaminh b5) βοτανα

Περιγραφή Η βιταμίνη Β5 μπορεί να βρεθεί σε όλα τα ζωντανά κύτταρα γνωστή και ως παντοθενικό οξύ (παντού) αποτελεί μια από τις οκτώ υδατοδιαλυτές βιταμίνες του συμπλέγματος Β, που σαν κύριο ρόλο έχουν την μετατροπή των υδατανθράκων σε γλυκόζη, η καύση της οποίας μας δίνει την ενέργεια. Είναι σημαντικές για την διάσπαση λιπών και πρωτεϊνών αλλά και για τη διατήρηση του μυϊκού τόνου στον γαστρεντερικό σωλήνα. Παράλληλα ευνοούν την υγεία στο νευρικό σύστημα, το δέρμα, τα μαλλιά, τα μάτια, το στόμα και το ήπαρ. Λειτουργίες στο σώμα Πέρα από την συνεισφορά της στη διάσπαση λιπών και υδατανθράκων η βιταμίνη Β5 είναι υψίστης σημασίας για το σχηματισμό ερυθρών αιμοσφαιρίων όπως σεξουαλικών και στρεσογόνων ορμονών που παράγονται στους αδένες των επινεφριδίων. Συντελεί στην διατήρηση υγιούς γαστρεντερικού, βοηθά το σώμα να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικότερα άλλες βιταμίνες, ιδιαίτερα την βιταμίνη Β2(ριβοφλαβίνη). Αρκετές φορές αναφέρεται και σαν την χαλαρωτική βιταμίνη διότι πιστεύεται πως βελτιώνει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και κατά συνέπεια βοηθά τον οργανισμό να ανταπεξέλθει σε στρεσογόνες καταστάσεις. Η παντεθίνη, μια ενεργή σταθερή μορφή του παντοθενικού οξέος έχει κερδίσει αρκετή προσοχή τα πρόσφατα χρόνια σαν μια πιθανή αγωγή για την υψηλή χοληστερόλη. Η πανθανόλη που αποτελεί μια ακόμη μορφή της B5 συναντάται συχνά σε προϊόντα για τα μαλλιά με το σκεπτικό ότι τους δίνει λάμψη και απαλότητα. Χρήσεις Εργαστηριακές μελέτες, λίγες σε ανθρώπους,

Κείμενα: Ιωάννης Βασιλόπουλος ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: mindwind

προτείνουν ότι η Β5 μπορεί να επιταχύνει την επούλωση πληγών, ιδιαίτερα μετά από χειρουργείο. Αυτό μπορεί να είναι βάσιμο εάν η Β5 συνοδεύεται με βιταμίνη C. Είναι επιτακτικής σημασίας, όσοι έχουν υποστεί εγκαύματα, να λαμβάνουν επαρκείς ποσότητες από θρεπτικά συστατικά στη καθημερινή διατροφή τους λόγω της απώλειας που προκαλείται. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο για μολύνσεις, μειώνει το χρόνο επούλωσης και επιμηκύνει την νοσηλεία. Παρόλο που δεν είναι ακόμη σαφές ποια ακριβώς στοιχεία είναι τα πιο ευεργετικά για ανθρώπους με εγκαύματα αρκετές μελέτες προτείνουν ότι πολυβιταμινούχα με σύμπλεγμα βιταμινών Β μπορεί να βοηθήσουν την ανάρρωση. Στα τελευταία 20 χρόνια αναδυόμενες μελέτες προτείνουν ότι οι υψηλές δόσεις της παντεθίνης μπορεί να βοηθήσει ασθενείς με υψηλά τριγλυκερίδια ή χοληστερόλη. Παρόλο που οι μελέτες αυτές συμπεριλάμβαναν μικρό αριθμό ασθενών. Ωστόσο, τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, αφού όχι μόνο μειώθηκαν τα επίπεδα τους, φάνηκε αύξηση στην HDL(την καλή). Η παντεθίνη έχει μελετηθεί και σε παιδιά με υψηλή χοληστερόλη. Υπό μελέτη είναι και η χρήση της παντεθίνης σε καρδιακές νόσους και στην απώλεια βάρους. Η χρήση που έχει αρκετό ενδιαφέρον είναι στην αρθρίτιδα. Ερευνητές αναφέρουν ότι τα επίπεδα του παντοθενικού οξέος είναι χαμηλότερα σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα απ’ότι σε υγιείς. Μια μελέτη που διεξήχθη την δεκαετία του 80 συμπέρανε ότι 2γραμμάρια ημερησίως παντοθενικού οξέος βελτίωσε τα συμπτώματα της αρθρίτιδας, συμπεριλαμβανομένων, πρωινή δυσκαμψία και πόνο. Παρόλα αυτά απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να εξακριβωθούν τα ευρήματα αυτά. Όμοια, παχύσαρκοι που έπασχαν από οστεTEYXOΣ 5

οαρθρίτιδα είχαν βελτίωση στα συμπτώματά τους όταν λάμβαναν κατάλληλη ποσότητα βιταμίνης Β5 και όντας σε πρόγραμμα απώλειας βάρους. Κύριες Πηγές Όπως αναφέραμε και προηγούμενα το παντοθενικό οξύ, πηγάζει από την ελληνική λέξη παντού και αυτό γιατί είναι διαθέσιμο σε μεγάλη ποικιλία τροφών. Οι πλουσιότερες πηγές βιταμίνης Β5 παρουσιάζονται στα ακόλουθα, μαγιά μπύρας, καλαμπόκι, μπρόκολο, κουνουπίδι, ντομάτα, αβοκάντο, φακές, αυγό(κρόκος), βοδινό(ιδιαίτερα σηκώτι και νεφροί), γαλοπούλα, πάπια, κοτόπουλο, γάλα, αρακάς, φιστίκια, σόγια, ηλιόσποροι, ολικής αλέσεως ψωμί και δημητριακά, αστακός, φύτρο σιταριού και στο σολομός. Ενδείξεις έλλειψης Αν και βρίσκεται στις περισσότερες τροφές είναι

IAΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

Δοσολογία και λήψη Οι δόσεις κυμαίνονται από 1,7mg στα βρέφη μέχρι 5mg στους εφήβους και ενήλικες. Στην κύηση και τη γαλουχία 6 με 7mg αντίστοιχα. Οι υψηλότερες δόσεις θα πρέπει πάντα να συστήνονται από ειδικό και σε ειδικές περιπτώσεις όπως, στη ρευματοειδή αρθρίτιδα (2γρ ημερησίως), στα υψηλά τριγλυκερίδια και χοληστερόλη (300mg παντεθίνης τρείς φορές ημερησίως). Η βιταμίνη B5 θα πρέπει να λαμβάνεται με νερό κατά προτίμηση μετά το φαγητό. Η λήψη οποιασδήποτε βιταμίνης του συμπλέγματος Β για αρκετό καιρό μπορεί να δημιουργήσει αστάθεια σε άλλες βιταμίνες του συμπλέγματος. Για το λόγο αυτό συνίσταται η παράλληλη χορήγηση του συμπλέγματος Β με τη μονήρη βιταμίνη που επιθυμούμε. Αλληλεπιδράσεις Το παντοθενικό οξύ θα πρέπει να αποφεύγεται με το αντιβιοτικό τετρακυκλίνη καθώς παρεμβαίνει στην απορρόφηση και την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου αυτού. Γενικά οι βιταμίνες της ομάδας Β θα πρέπει να χορηγούνται σε διαφορετικούς χρόνους από την τετρακυκλίνη.

Προσοχή: Όπως ισχύει με οποιοδήποτε βότανο ή συμπλήρωμα διατροφής, μην κάνετε χρήση εάν βρίσκεστε σε φαρμακευτική αγωγή, και/ή δίχως να συμβουλευτείτε τον θεράποντα ιατρό σας. Σε συνεργασία με το: www.newsfinder.org

BLUE PL A NET

& θεραπειες

λίγο σπάνιο να φανεί σημαντική έλλειψη σε αυτή τη βιταμίνη. Η ζέστη, η επεξεργασία, το μαγείρεμα, ο αλκοόλ, τα οξέα και η κονσερβοποίηση μπορεί να μειώσει τις ποσότητες βιταμίνης Β5 στις τροφές. Χαμηλά επίπεδα μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα όπως, κόπωση, αϋπνία, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, εμέτους, κοιλιακούς πόνους, κάψιμο στα πόδια και μολύνσεις στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα.

FR EE

BLUE PLANET Επιθυμώ να γίνω συνδρομητής M A G A Z I N E

Αθήνα: BIBΛΙΟΠΩΛΕΙΑ EΛEYΘEPOYΔAKHΣ, Πανεπιστημίου 17 / Aγ. Iωάννου 102, Aγ. Παρασκευή / Kηφισίας 268, Kηφισιά • ΠAΠAΣΩTHPIOY Στουρνάρη 35 & Tζωρτζ / Στουρνάρη 49A & Πατησίων / Kολοκοτρώνη 10 Kηφισιά / A. Παπανδρέου 13 Γλυφάδα • ΜΙΚΡΟΣ ΚΟΡΑΗΣ Παπάγου 7 & Αριστοφάνους, Χαλάνδρι • ΙΑΝΟΣ Σταδίου 24 / Golden Hall • ΚΕΔΡΟΣ Στοά του βιβλίου • ΒΑΒΕΛ Λόντου1, Εξάρχεια • ΛΕΜΟΝΙ Ηρακλειδών 22, Θησείο • Πολιτεία - Ασκληπιού 1- 3 • ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ - Γραβιάς 3- 5 • ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Πεσματζόγλου 5 & Σταδίου

CAFÉ-RESTAURANTS

BLUE PL A NET

BIOS, Πειραιώς 84 • Booze, Κολοκοτρώνη 57 • MAGAZE, Αιόλου 33, MAMACA’S, Περσεφώνης 4 • JACKSON HALL, Μηλιώνη 4 • Tribeca, Σκουφά 44 • BIG APPLE Σκουφά 69 • AL BUON Κανάρη & Μηλιώνη 1 • ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ, Δελφών 5 • PASSEPARTOUT, Σκουφά 47-49 • ΣΚΟΥΦΑΚΙ, Σκουφά 47-49 • It Fresh Food, Σκουφά 37 • Pasaji, Βουκουρεστίου 3 • MINT, Αμφιτρίτης 1, Π. Φάληρο • Π, Ευπατρίδων 7 • Στάβλος Ηρακλειδών 10 • PAPERMONN, Βουκουρεστίου & Σταδίου • REST, Ακαδημίας 84 • BACARO, Σοφοκλέους 1 • ΦΙΡΙ ΦΙΡΙ, Υπερείδου 1, Πλάκα • RICH -Ζησιμοπούλου και Λαζαράκη, Γλυφάδα • WUNDERBAR, Θεμιστοκλέους 80, Εξάρχεια • CRUISER, Μαρίνα Φλοίσβου • The seven Jokers, Βουλής 7 • HOXTON, Βουτάδων 42 • Μουσείο Ηρακλειδών, Ηρακλειδών 22 • GAZARTE - Βουτάδων 32- 34 • UNDERGROUND, Σκουφά 35, Κολωνάκι-Κυριαζή 14-16 Κηφισιά • PSAROKOKALO, Σόλωνος 119, Αθήνα • Cozi, Ζησιμοπούλου 12, Γλυφάδα • SEIZA EATERING CAFE, Λαζαράκη 45, Γλυφάδα • POCO A POCO, Γερουλάνου 75, Αργυρούπολη • CREAM, Γερουλάνου 77, Αργυρούπολη • ΑΙΓΛΗ , Πλ.Ελευθερίας, Κορυδαλλός • BLE, Ακτή Ηλίου, Άλιμος • ROSEBUD , Ομήρου 60 & Σκουφά • COFFE AVENUE, Πλ.Ν.Σμύρνης • PUTUMAYO WORLD CAFE, Κ.Παλαιολόγου 17, Ν.Σμύρνη • BIG APPLE SOUTH, π .λεωφ. Ποσειδώνος 1 &Μωραϊτίνη 3 Δέλτα Φαλήρου • QUINTA , Yμηττού 101-103, Παγκράτι • ENVY CAFE , the mall, Μαρούσι • -Κoλοκοτρώνη 34 & Φιλαδέλφεως 2, Κεφαλάρι

ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ FAIR TRADE HELLAS, Νίκης 30 • ORIGIN STORES, Τσακάλωφ 15, Κολωνάκι • MASTIHA SHOP ΣΥΝΤΑΓΜΑ, Πανεπιστημίου 6 & Kριεζώτου

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ & ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ • ΠΑΝΤΕΙΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ • DEREE COLLEGE Γραβιάς 6, Αγ. Παρασκευή • ΓΑΛΛΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Σίνα 31 • GOETHE, Ομήρου 14- 16 • ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, Μέγαρο της Βουλής • ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΚΗΣ, Βασ. Σοφίας & Κόκκαλη • ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ, Πειραιώς 138 & ΑνδρόνικουΚουμπάρη 1 / Βας. Σοφίας • NATURAL HEALTH SCIENCE, Πανδρόσου 31, Π. Φάληρο • ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, Σωκράτους 24, Κηφισιά

ΑΘΛΗΤΙΚΑ-TREKKING WILDSPORT, Καλλιρόης και Ηρακλέους 2 • ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ, Δεκελείας 23-25, Ν. Χαλκηδόνα / Λ. Βουλιαγμένης 587, Αργυρούπολη • ΚΛΑΟΥΔΑΤΟΣ, Πατησίων 52 / Περιστέρι Stock, Λυσία 35 • Οδύσεια Sport, Θεμιστοκλέους 44 • Paraclub Αθήνα, Χωρικών 4, Γλυφάδα • VOYAGER, Σόλωνος 22, Γούναρη 119, Γλυφάδα • PATHFINDER, Καλλιρόης 39 • Mountain Path, Εμμανουήλ Μπενάκη 22 • COLUMBIA, Κηφισιά Κυριαζή 24 • ALPA MAYO, Χ. Τρικούπη 6-10 • POLO, Ζησιμοπούλου 62, Π. Φάληρο PUMAΚολωνάκι

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΑΜΑΡΑΝΤΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ, Αριστοφάνους & Θέτιδος 1, Χαλάνδρι / Πεντέλης 34, Χαλάνδρι / Καυκάσου 64 και Αιγαίου, Κορυδαλλό / Ελαιών 15, Ν.Κηφισιά • ΦΙΛΟΙΚΟ, Μαρίνου Αντύπα 84, Ηλιούπολη / Αρχιπελάγους 4, Άνω Γλυφάδα • KAMPOS MARKET, Πλ. Εσπερόδων, Γλυφάδα • ΚΗΠΟΣ ΑΓΓΕΛΟΥ, Χίου 18, Χαλάνδρι • Λωτός, Λ. Μαραθώνος 49 • PRASINA BIOMARKET, Λ. Πεντέλης 97 • Λέων, Λ. Βουλιαγμένης 43-47 (εντός ΑΒ Βασιλόπουλο) • ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ, Πατησίων 289 • ALL NATURE, Διονύσου 3, Μαρούσι • ΒΙΟ-ΥΓΕΙΑ, Πλ.Ευτέρπης 3, Μαρούσι

HOTELS - SPA-ΚΕΝΤΡΑ ΟΜΟΡΦΙΑΣ GR. BRETAGNE HOTEL’S LOBBY, Πλ. Συντάγματος • KING GEORGE PALACE SPA, Πλ. Συντάγματος • HOLIDAY INN SPA, 40, 2 χλμ Aττική οδό • DIVANI APOLLON PALACE & SPA, Αγ. Νικολάου 10 και Ηλίου, Βουλιαγμένη • LA PRAIRE LUXURY TREATMENTS, Κανάρη 24 • Life Gallery Athens, Θησέως 103 Εκάλη • EARTH SPA, Μ. Ασίας 13 και Βάρναλη, Ν . Ερυθραία • SENSIA SPA & GYM STUDIO, St George Lycabettus • Asana, Φαίδρας 6 & Παναγούλη

ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΑ • JOE WEIDER, Λ. Βουλιαγμένης 409 Α’, Ηλιούπολη / Όθωνος 77 & Τατοϊου, Κηφισιά / Αγίου Ιωάννου 43, Αγ. Παρασκευή / Φωκίωνος Νέγρη 30, Κυψέλη / Δαβάκη 37, Καλλιθέα / Φωκίωνος Νέγρη 30, Κυψέλη / Δημ. Διαμαντίδη 51, Κορυδαλλός / Λαμπράκη 87, Πειραιάς / Φιλολάου 64, Παγκράτι • OVERALL Κεφαλληνίας 1 & Γερασίμου • GYM TONIC , Λ.Βουλιαγμένης 96, Γλυφάδα • HOLMES PLACE, Βουκουρεστίου και Σταδίου 4 / Μαρούσι, Αγ. Κωνσταντίνου 40, Μαρούσι

Προσωπική συνδρομή Νέα συνδρομή

Ανανέωση συνδρομής

Συνδρομή-δώρο Νέα συνδρομή

Ανανέωση συνδρομής

ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ

KOMΜΩΤΗΡΙΑ

ΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΙΝΑΙ ΔΩΡΟ ΓΙΑ

ΟΝΟΜΑ

ΕΠΩΝΥΜΟ

ΟΔΟΣ

X-STUDIOS, Γ.Παπανδρέου 23, Ζωγράφου / Φορμίωνος 200, Βύρωνας / Μεσογείων 224, Πύργος Αθηνών / Λ.Αθηνών, Ρέντη / Ανδρούτσου & Μπουμπουλίνας 182, Πειραιάς • MAIK ARTISTIC TEAM, Γεννηματά 61, Γλυφάδα / Κηφισίας 41-45, Μαρούσι / Σόλωνος 58, Αθήνα • ANDREW BANNER, Tσακάλωφ 19, Κολωνάκι • HAIRSTYLIST ELEFTHERIOS Χρεμωνίδου 11, Παγκράτι, 2107561845

ΑΡΙΘΜΟΣ

ΟΝΟΜΑ

ΠΟΛΗ

ΟΔΟΣ

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΠΟΛΗ

ΗΜΕΡ. ΓΕΝΝΗΣΗΣ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΗΜΕΡ. ΓΕΝΝΗΣΗΣ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ

Α. Φ. Μ.

Δ. Ο. Υ.

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Α. Φ. Μ.

Δ. Ο. Υ.

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ Θεσσαλονίκη:

Για την ανανέωση της συνδρομής-δώρο, θα ήθελα να επικοινωνήσετε με τον; δωρητή παραλήπτη

Εσωτερικού:

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΙΑΝΟΣ Αριστοτέλους 7 • ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ Tσιμισκή 87 • CITY HOTEL CENTRAL SPA Τσιμισκή & Κομνηνών, Θεσσαλονίκη • BIOCAFE Magenta (Cafè/Bar), Aλ . Σβώλου 42, Θεσσαλονίκη • MASTIHA SHOP Kαρόλου Nτηλ 15 / Mediterranean Cosmos, 11ο χλμ. Eθν. Oδού Θεσ/κης-Mουδανιών, Πυλαία • Woodland (trekking), Ικτίνου - Μοναστηρίου 4-6Πασσαλίδη 84 • ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ • MOJO (café), Πλ.Αριστοτέλους • SUKI (café), Πλ.Αριστοτέλους • ΑΕΡΑΣ (café), Λ.Νίκης 13, κέντρο • HUMAN (gym), Τσιμισκή , κέντρο • GYMNASIUM (gym), Τσιμισκή εμπορικό κέντρο

Aπλά

24€

Συστημένα

36€

Κύπρος-Ευρώπη-Τουρκία: Απλά

36€

Συστημένα

48€

Λοιπές χώρες: Απλά

40€

Συστημένα

54€

επιβεβαίωση παράδοσης (με υπογραφή ή με εισαγωγή σε προσωπικό γραμματοκιβώτιο) και ειδοποίηση σε περίπτωση

STAVEDO (Bar/ Εστιατόριο), Ναυτικός Όμιλος Χαλκίδος • SABBIA SUMMER CLUB, Παραλία Αλυκές • BEAUTY COLLECTION SHOP -Ερμού 23 • ΤΕΙ ΧΑΛΚΙΔΟΣ, Ψαχνά Ευβοίας

απουσίας. Ολοκληρώνεται δε πριν την κυκλοφορία του

Με κατάθεση σε Λογαριασμό τραπέζης: Αρ. λογαριασμού. Εurobank : 0026-0320-24-0100564392 Παρακαλούμε επισυνάψτε αντίγραφο του αποδεικτικού πληρωμής στο κουπόνι συνδρομής.

περιοδικού στις περιοχές Αθήνας. Θεαοαλονίκης και σε μεγάλο μέρος της λοιπής χώρας.

Ημερομηνία: ΟΡΟΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

TEYXOΣ 5

ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΕΩΣΗΣ

Αlpha Βank: 135/002101-303099, Η διανομή με υπηρεσία συστημένου συμπεριλαμβάνει

Χαλκίδα:

Recycle

ΑΡΙΘΜΟΣ

/ 2008

Υπογραφή:

1) Αίτηση συνδρομής που φτάνει στα γραφεία μας μέχρι την 1η κάθε μήνα ξεκινά με το τεύχος του επόμενου μήνα Για εγγραφείτε συνδρομητές BLUE τεύχους έχετε MAGAZINE το δικαίωμα να το εφόσον η συνδρομή έχεινα εξοφληθεί. 2) Εντός δέκα ημερών από τηνστο παράδοση του 1ουPLANET επιστρέψετε και να ακυρώσετεσυμπληρώστε την συνδρομή σας. 3)το Αντικατάσταση κακέκτυπων τευχών δεχόμαστε μέσα σε διάστημα 2 παρόν και στείλτε το στη διεύθυνση: μηνών από την παραλαβή τους και αφού έχει προηγηθεί η επιστροφή τους στα γραφείο μας 4) Η διανομή του περιοδικού Κλεάνθους 11, 16345 Αθήνα Τηλέφωνο επικοινωνίας: 21111. 99758 γίνεται μέσω ΕΛΤΑ. 5) Το πιστοποιητικό μέλους αποστέλλεται εντός 30 ημερών οπό την παραλαβή του πρώτου τεύχους. 6) Παλαιότερα τεύχη δίδονται ταχυδρομικά. Τηλ. 2111199758-9. 7) Αλλαγές στη συνδρομή σας, για τις οποίες μας έχετε ενημερώσει έως την 1η κάθε μήνα θα ισχύουν για το επόμενο τεύχος 8) Τα στοιχεία σας τηρούνται αηό την εκδότρια εταιρεία Hermes Advertising And Publishing σε σχετικό αρχείο.

∆ηµιουργείστε τη νέα σας εικόνα στο Internet µε το ευφυές σύστηµα διαχείρισης περιεχοµένου INCOM της OVERRON

BLUE PL A NET

Παρέχουµε εγγύηση εµφάνισης στις πρώτες θέσεις κατάταξης των µεγαλύτερων Μηχανών Αναζήτησης Google & Yahoo !!!

ΜΑΣ ΕΜΠΙΣΤΕΥΟΝΤΑΙ: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Ποιοτικές και αξιόπιστες λύσεις στην κατασκευή ιστοσελίδων, portals, e-shop, internet-extranet εφαρµογών

Intelligent Communication & Innovation TEYXOΣ 5

AB ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ INFOQUEST BED&BATH ROYAL OLYMPIC HOTEL BRIGHT Ειδικός Φωτισµός ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ Γ.Ν.Α. FARMEDIA ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ

www.overronet.com 28ης Οκτωβρίου 10-12, Ν. Ιωνία ΤΚ 14231 Τηλ: 210 27.17.471 Fax: 211-4000861 e-mail: info@overronet.com Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Εξυπηρέτησης Πελατών

Μετά απο μια εξαντλητική ημέρα στις ανατολικές ακτές του Μεξικού, ο φακός του Branko Lurichevic αποθανάτιζει ένα ζευγαρι άγρια άλογα. Στο βάθος ξεχωρίζει ο χαρακτηριστικός φτερωτός ελέφαντας.

Περισσότερα στο...