བོད་ཀྱི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ངོ་སྤྲོད་དང་། ད་ལྟའི་གནས་སྟངས། སྲུང་སྐྱོབ་སྐོར།

༄༅། །བོད་ཀྱི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ངོ་སྤྲོད་དང་། ད་ལྟའི་གནས་སྟངས། སྲུང་ སྐྱོབ་སྐོར།

དང་པོ། བོད་ཀྱི་སྣོད་བཅུད་ཆགས་ཚུལ་དང་། རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག

སྤྱིར་ཁོར་ཡུག་ཅེས་པ་ནི་རང་བཞིན་འབྱུང་ཁམས་ལས་གྲུབ་པའི་ས་གཞི་དང་། རི་བོ། ནགས་ཚལ། ཆུ་བོ། རླུང་སོགས་དང་། དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་འཚོ་གནས་བྱེད་པའི་མིའི་རིགས་ གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་གཅན་གཟན་རི་དྭགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་སྲོག་ཆགས་བཅས་སྣོད་བཅུད་ལ་ ཟེར།

བཀའ་མདམས་གླེགས་བམ་བུ་ཆོས་ལེའུ་ཉི་ཤུ་པ་ལས། ༼ཤར་རྡོ་རྗེ་གདན་གྱི་བྱང་ཕྱོགས་ན། །གནས་པུར་རྒྱལ་བོད་ཅེས་བྱ་བ་ཡོད། །རི་མཐོན་པོ་གནམ་གྱི་ཀ་བ་ཡོད། །མཚོ་དམའ་མོ་གཡུ་ ཡི་མཎྜལ་ཡོད། །གངས་དཀར་པོ་ཤེལ་གྱི་མཆོད་རྟེན་ཡོད། སྤང་སེར་པོ་གསེར་གྱི་ལྷུན་པོ་ཡོད། །དྲི་ཞིམ་པོ་སྨན་གྱི་བདུག་སྤོས་ཡོད། ཚོན་བཀྲ་བ་གསེར་གྱི་མེ་ཏོག་ཡོད། །དབྱར་བཀྲ་བ་གཡུ་ ཡི་མེ་ཏོག་ཡོད། ཀྱེ་གངས་རིའི་མགོན་པོ་སྤྱན་རས་གཟིགས། །གནས་དེ་ན་ཁྱོད་ཀྱི་ཞིང་ཁམས་ ཡོད། །ཞིང་དེ་ན་ཁྱོད་ཀྱི་གདུལ་བྱ་ཡོད།༽དགའ་ལྡན་ཕུན་ཚོགས་གླིང་གི་སྤར་མ་ཁ་པའི་ཤོག་ ལྡེབ་ ༨༨ ན། ༢ ནང་གསལ་ཅེས་ཇི་ལྟར་གསུངས་པ་ལྟར་བོད་ནི་རི་མཐོ་ཞིང་། ས་གཙང་བ། བསིལ་ལ་མཛེས་པ། གངས་རིའི་ཕྲེང་བས་ཀུན་ནས་བསྐོར་བ། གསེར་དངུལ་ཟངས་ལྕགས་ལ་ སོགས་པའི་རིན་པོ་ཆེ་དུ་མའི་འབྱུང་ཁུངས། རྩི་མཆོག་དྲི་ཞིམ་ལ་བཅུད་ཆེ་བ། མོ་མཛངས་ཤིང་ ། ཕོ་དཔའ་བ། རྟ་མགྱོགས་པ་ཞེས་དམ་པ་དུ་མས་ལན་གཅིག་མ་ཡིན་པར་ཡང་ཡང་བསྔགས་ པར་མཛད་པའི་བོད་ཡུལ་གངས་ཅན་གྱི་ལྗོངས་འདི་བཞིན་སྔར་གྱི་རྒྱལ་རབས་རྣམས་སུ། སྟོད་ མངའ་རིས་སྐོར་གསུམ་རྫིང་དང་འདྲ། བར་དབུས་གཙང་རུ་བཞི་ཡུར་བ་འདྲ། སྨད་མདོ་ཁམས་ སྒང་དྲུག་ཞིང་དང་འདྲ་ཞེས་ཡུལ་གྱི་དབྱིབས་ཙམ་བསྟན་ནས། ཡུལ་དེ་དག་ཕལ་ཆེ་བ་ནགས་ ཚལ་དང་། ཆུས་ཁེངས་ཤིང་། རྗེས་སུ་རིམ་པས་ཆུ་ལམ་བྱེ་སྟེ་ལུང་པ་ཆགས། ས་ལའི་ནགས་ ཚལ་རིམ་བཞིན་བྱུང་སྟེ། གཅན་གཟན་གདུག་པ་ཅན་དང་། བྱ་དང་། རི་དྭགས་ཀྱི་གནས་ཡུལ་ ལྟ་བུར་གྱུར། དེ་ནས་མིའི་འགྲོ་བ་རིམ་བཞིན་བྱུང་ཚུལ་གསུངས་པ་རྣམས་འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་སྣོད་ བཅུད་ཁོར་ཡུག་ཆགས་ཚུལ་དང་ཡོངས་སུ་མཐུན་གྱི་ཡོད།

བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ནི་ཀི་ལོ་མི་ཊར་(སྤྱི་ལེ་)གྲུ་བཞི་མ་ས་ཡ་གཉིས་དང་འབུམ་ལྔ་ (༢༥༠༠༠༠༠)ཡོད། བོད་གཅིག་གྱུར་གྱི་རྒྱལ་རྒྱུད་རིམ་པར་བྱུང་བ་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༤ བར་ཉུང་ མཐར་ལོ་ ༢༡༢༡ འགྲོ་གི་ཡོད་ཅིང་། དེ་ཡང་འཛམ་གླིང་གི་ས་ཁྲའི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་རྩིས་ན། རྒྱ་ གར་འཕགས་པའི་ཡུལ་དང་། བལ་ཡུལ། འབྲུག་ཡུལ་སོགས་ཀྱི་བྱང་དང་། པ་ཀི་སི་ཐན་དང་། ཨཕགྷ་ནེ་སི་ཐན་སོགས་ཀྱི་ཤར། ཤར་ཏུར་ཀི་སི་ཐན་(ཤིན་ཅང་)དང་ཧོར་སོག་གི་ཡུལ་ནས་ལྷོ། རྒྱ་ནག་གི་ཡུལ་ནས་ནུབ་ཉིད་དུ་གནས་ཤིང་། གྲོང་དང་གྲོང་རྡལ་ཕལ་མོ་ཆེ་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་

མཐོ་ཚད་མི་ཊར་(སྨི་) ༤༠༠༠ འམ་ཕི་ཊི་(སྤྱི་ཁྲེ་) ༡༣༠༠༠ གི་ཐོག་ཆགས་ཡོད་པ་འདི་ནི། འཛམ་ གླིང་ནང་མིའི་འགྲོ་བ་ས་ཡ་དྲུག་གནས་སའི་ས་གཞི་མཐོ་ཤོས་ཡིན་པས་༼འཛམ་གླིང་གི་ཡངས་ རྩེ་༽ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས་ལ། ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་ཡུལ་གྲུ་ཁག་གི་ཆུ་བོ་ཆེན་པོ་ཐམས་ཆད་ཀྱི་ འབྱུང་ཁུངས་ཀྱང་བརྩི་ཆོག་པ་ཡིན། དཔེར་ན། སྟོད་མངའ་རིས་ཕྱོགས་ཀྱི་གངས་དཀར་ཏི་སིའམ། གངས་རིན་པོ་ཆེ་ནས་ཆུ་བོ་ཆེན་ པོ་བཞི་འབབ་སྟེ། ཤར་ཕྱོགས་སུ་འབབ་པའི་ཆུ་བོ་རྟ་མཆོག་ཁ་འབབ་ནི་སྟོད་ནས་གཙང་གི་ གཞུང་བརྒྱུད། དབུས་ཀྱི་སྐྱིད་ཆུ་དང་ཟླ་བསྒྲིལ་ནས་ཡར་ཀླུང་དང་། དྭགས་ཀོང་ནས་གནམ་ ལྕགས་འབར་བའི་རི་བོར་གཡས་བསྐོར་གྱིས་པད་མ་བཀོད་དང་། ཀློ་ཡུལ་བརྒྱུད་རྒྱ་གར་ཤར་ ཕྱོགས་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཨ་སམ་དང་། བྷང་ལ་དེཤ་སོགས་བརྒྱུད་རྒྱ་གར་རྒྱ་མཚོར་འབབ་པའི་ཆུ་བོ་ ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའམ་བྷར་མ་སྤུ་ཏྲར་རྒྱུག་ཚད་ནི་ཀི་ལོ་མི་ཊར་ ༢༠༥༧ ཡིན། ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་འབབ་པའི་ཆུ་བོ་རྨ་བྱ་ཁ་འབབ་ནི། སྤུ་ཧྲེང་ཕྱོགས་ནས། བལ་ཡུལ་དང་། རྒྱ་གར་ གྱི་མངའ་སྡེ་ཨུ་ཏར་པར་དེ་ཤེ་བརྒྱུད་འབབ་པ་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀས་རྩ་ཆེན་པོ་འཛིན་པའི་ཆུ་བོ་ གངྒའམ། གྷན་ཇི་ཟེར་བ་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་ནས་འབབ་པའི་ཆུ་བོ་གླང་ཆེན་ཁ་འབབ་ནི། སྟོད་ ཀྱི་མདའ་པ་དང་། མཐོ་ལྡིང་ལྕགས་ཟམ་སོགས་ནས་རྒྱ་གར་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཁུ་ནུའི་ གཞུང་བརྒྱུད་ནས་རམ་སྤུར། པན་འཇབ་སོགས་སུ་བརྒྱུགས་པར་ཆུ་བོ་སཏ་ལཇི་ཟེར།

བྱང་ཕྱོགས་ནས་འབབ་པའི་ཆུ་བོ་སེང་གེ་ཁ་འབབ་ནི། སྟོད་སྒར་ཐོག་དང་། རྒྱ་གར་བྱང་ཕྱོགས་ ཀྱི་ས་ཁུལ་ལ་དྭགས་ནས་ཀསྨིར་དང་།་པ་ཀེ་སི་ཐན་བརྒྱུད་ཨ་རབ་རྒྱ་མཚོར་འབབ་པར་ཆུ་ཨིན་ ཌསེ། སྟོད་ཕྱོགས་ཀྱི་བོང་ཆུ་ནི་ཧི་མ་ལ་ཡ་བརྒྱུད་བལ་ཡུལ་ནང་བབས་སྐབས་ཨ་རུན་ཞེས་འབོད་པ་ དང་། མཐའ་མ་ཆུ་བོ་གངྒ་དང་འདྲེས་ཡོད།

བྱང་རིགས་སྡེ་གཞི་བརྒྱུད་ནས་འབབ་པའི་ནག་ཆུ་དང་སོག་ཆུ་གཉིས་ཟླ་བསྒྲིལ་རྗེས་རྒྱལ་མོ་ རྔུལ་ཆུ་ཞེས་འབོད། ཤོ་སྟར་ལྷོ་གསུམ་དང་། ཁྱུང་པོ་དཀར་ནག དཔའ་ཤོད། བྱ་བི་སོགས་བརྒྱུད་ འབར་མའི་ནང་འབབ་པར་སིལ་ཝན་གཙང་པོ་ཡང་ཟེར། ནང་ཆེན་གྱི་འབྲོང་པ་སྟོད་སྨད་དང་། དགེ་རྒྱས་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་ནས་འབབ་པའི་རྫ་ཆུ་ དང་། ངོམ་ཆུ་གཉིས་ཆབ་མདོར་ཟླ་བསྒྲིལ་བར་གླ་ཆུའམ་༼ཟླ་ཆུ་ཡང་ཟེར་༽བྲག་གཡབ་དང་ ། སྨར་ཁམས། འཇོལ་པ་བཅས། རོང་བཙན་ཁ་བ་དཀར་པོའ་ིཤར་ངོས་ནས་འབའ་ཀློང་བརྒྱུད་ ཐའེ་ལན་ཀྲི་དང་། ལའོ་སེ། ཀམ་པོ་ཀྲི་ཡ། བིཏ་ནམ་སོགས་སུ་འབབ་པའི་ཆུ་བོ་མེ་ཀོང་ལ་རིང་ ཚན་ནི་ཀི་ལོ་མི་ཊར་ ༢༡༥༣ ཡོད། ཡང་བྱང་རྒྱབ་གདང་ལ་རི་རྒྱུད་ཀྱི་སྐུ་ལྷ་རྟེན་གདུང་རི་བོའ་ི

ལྷོ་ནུབ་མཚམས་ཀྱི་འཁྱག་རོམ་ལས་འབབ་པའི་ཆུ་བོ་འབྲི་ཆུའམ། གསེར་ལྡན་མདོ་སྟོད་འབྲི་ཆུ་ རབ་བདུན་ནས་སྒ་པ་དང་། གླིང་ཚང་། སྡེ་དགེ་དཔལ་ཡུལ། འབའ་དང་། ཀོང་རག རྒྱལ་ཐང་ ། ས་ཐང་སོགས་ཀྱི་གཞུང་བརྒྱུད། རྡོ་རྔ་རོང་ནས་ས་ཐམ་རྫོང་དབུས་གཡས་བསྐོར་གྱིས་ཧོར་ ཆེན་བརྒྱུད་འབབ་པར་(ཅིང་ཧྲའ་ཅང་།)ཡང་ཟེར། དེ་ནས་ཉག་ཆུ་དང་ཟླ་བསྒྲིལ་ཏེ་རྒྱ་ནག་གི་ སི་ཁྲོན་དང་། ཡན་ནན། ཧུའུ་པེ། ཧུའུ་ནན། ཅང་ཞི། ཨན་ཧུའེ། ཅང་སུའུ། ཧྲང་ཧེའི་སོགས་ཞིང་ ཆེན་དང་། གྲོང་ཁྱེར་བཅུ་ཙམ་བརྒྱུད་ནས་ཤར་རྒྱ་མཚོར་འབབ་པར་རྒྱ་སྐད་དུ་འབྲི་ཆུའམ་ཡང་ རྩེ་གཙང་པོ་ཞེས་འབོད་པས་རྒྱ་ནག་ནང་ཁུལ་གྱི་ཆུ་བོ་ཆེ་ཤོས་ཨང་དང་པོར་བརྩི་བ་དང་། རིང་ ཚད་ཁྱོན་བསྡོམས་ཀི་ལོ་མི་ཊར་ ༧༣༠༠ ཡོད། འབབ་ཡུལ་རྒྱ་ཁྱོན་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུང་བཞི་མ་ཁྲི་ ༡༨༠ཙམ་ཡོད་པས། འཛམ་གླིང་ནང་གི་ཆུ་བོ་ཆེ་ཤོས་གཉིས་སྟེ་གཙང་པོ་ཨཱ་མས་ཛོན་(Amazon)དང་ཆུ་བོ་ནཡེལ་(Nile)ཞེས་པ་ཕུད་པའི་ཆུང་ཆེན་ཨང་གསུམ་པ་འདི་ཡིན། མདོ་སྟོད་དབུས་ཀྱི་ཆུ་ཚན་གསུམ་མདོ་དང་། ཁྲ་སྡོམ་སྟག་མོ་གསུམ་མདོ་སོགས་ཀྱི་རི་རྒྱུད་ནས་ འབབ་པའི་སྣོལ་ཆུའམ་རྫ་ཆུ་ནི་མདོ་སྟོད་ཤར་ངོས་ཀྱི་གླིང་ཚང་དང་། ཏྲེ་ཧོར་དཀར་མཛེས། ཉག་རོང་། མི་ཉག རྨི་ལི། ཀློ་དཀར་ནག་བརྒྱུད་བབས་པར་ཉག་ཆུ་ (ཡ་ལུང་ཅང་) ཟེར་ཞིང་། གཙང་པོ་དེ་རྒྱ་ནག་གི་ཡུན་ནན་དང་། ཟི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་གཉིས་ཀྱི་ས་མཚམས་ཧོར་ཆེན་བརྒྱུད་ ཨན་ཉིང་རྫོང་ཁུལ་གྱི་༼ཏུའུ་ཁུའུ་ཧྲི་༽ཞེས་པའི་གྲུ་ཁར་འབྲི་ཆུ་དང་ཟླ་བསྒྲིལ་བ་ཡིན། མདོ་སྨད་ཨ་མདོའ་ི བ་ཡན་ཧ་རིའི་ཤར་ཕྱོགས་ནས་འབབ་པའི་ཆུ་བོ་རྨ་ཆུ་ནི་མགོ་ལོག མཛོད་ དགེ་བརྒྱུད་དེ་ཀླུ་ཆུ་དང་། བསང་ཆུ། དགུ་ཆུ། རྨེ་རུ་གངས་དཀར་ལ་སོགས་ནས་འབབ་པའི་རྨེ་ ཆུའམ། འཇུ་ལག་གི་ཆུ་བོ་བཅས་དང་ཟླ་བསྒྲིལ་རྗེས་རྒྱ་ནག་གི་ཞིང་ཆེན་ཀན་སུའུ་ཕྱོགས་སུ་ འབབས་པར་ཧཱོང་ཧཱ་(གཙང་པོ་སེར་པོ་)ཞེས་འབོད། འདི་ནང་སོག་དང་རྒྱ་ནག་གི་ཞིང་ཆེན་ བརྒྱད་ནང་བརྒྱུགས་པས་རིང་ཚད་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་ ༥༤༧༤ ཡོད། གཞན་ཡང་བོད་ནང་ཆུ་ཕྲན་ ནི་བརྗོད་ཀྱིས་མི་ལངས་སོ། བོད་ནི་ཨེ་ཤ་ཡའི་ཆུ་འབྱེད་མཚམས་ཀྱི་རི་ལྟ་བུ་དང་། ཨེ་ཤ་ཡའི་ཆུ་བོའ་ི འབྱུང་ཁུངས་གཙོ་བོ་ ཞིག་ཡིན། ཆུ་བོ་མང་ཆེ་བའི་ཆུ་རྩ་གངས་རི་དང་། འཁྱག་ཀླུང་། ས་འོག་གི་ཆུ་གཏེར་བཅས་ལ་ ཐུག་པར་བརྟེན་ཆུ་རྩ་ཧ་ཅང་བརྟན་པོ་ཡོད། བོད་ཀྱི་ས་ཆའི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱིས་ཨེ་ཤ་ཡའི་ས་ཆའི་རྒྱ་ ཁྱོན་གྱི་བརྒྱ་ཆ་ལྔ་དང་། གྲངས་ཆུང་ལྔ་ཙམ་ ༥་༥% ཟིན་གྱི་ཡོད། བོད་ཀྱི་ཆུ་བོའ་ི རྒྱུགས་ཚད་ནི་ཨེ་ཤ་ཡའི་ལོ་རེའི་ཆུ་བོའ་ི རྒྱུགས་ཚད་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ་དྲུག་དང་ ། གཏན་འཇགས་ཆུ་བོའ་ི རྒྱུགས་ཚད་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༡༡ ནས་ ༡༤ བར་ཟིན་གྱི་ཡོད་པ་དང་། བོད་ ཀྱི་ཆུ་བོའ་ི རྒྱུགས་ཚད་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༩༠ ཕྱི་རོལ་ཡུལ་ཁག་ཏུ་རྒྱུགས་འགྲོ་བས། བོད་ནང་དུ་སྤྱིའི་ རྒྱུགས་ཚད་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ་གཅིག་མིན་ཙམ་ལས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་མེད།

ཤར་གྱི་རྨ་ཆུ་ནས་ནུབ་ཀྱི་སེང་གེ་ཁ་འབབ་བར་གྱི་ཆུ་བོ་ཁག་གིས་འཛམ་གླིང་མི་འབོར་གྱི་བརྒྱ་ ཆ་ ༤༥ ཙམ་ལ་སོ་ནམ་ཞིང་ལས་དང་། མི་ཕྱུགས་ཀྱི་འཐུང་ཆུ། འཕྲོད་བསྟེན། ཆུ་གློག བཟོ་གྲྭ རྩི་ ཤིང་འདེབས་ལས་སོགས་ཀྱི་ལས་དོན་གལ་ཆེའི་ནང་ཆུའི་མཐུན་རྐྱེན་སྐྲུན་གྱི་ཡོད། བོད་ནང་རང་བྱུང་གི་མཚོ་དང་། མཚེའུ་ཉིས་སྟོང་ལྷག་ཙམ་ཡོད་པ་དེ་དག་གི་རྒྱ་ཁྱོན་ཀི་ལོ་ མི་ཊར་གྲུ་བཞིན་མ་སུམ་ཁྲི་ལྔ་སྟོང་ ༣༥༠༠༠ ལྷག་ཙམ་ཟིན་པ་དང་། དེའི་ཁྲོད་དུ་བོད་མི་ཚོས་ ཤིན་ཏུ་རྩ་ཆེར་བརྩི་བའི་མཚོ་དང་། མཚེའུ་ཀྱང་མང་པོ་ཡོད། བོད་ཀྱི་ས་བབ་གྱེན་ཐུ་གཟར་ བའི་དབང་གིས་གཙང་ཆུ་རྣམས་ལ་ཆུ་ཤུགས་ཀྱི་གློག་མལ་ཝ་ཀྲི་འབུམ་ཝཊ་ཉིས་འབུམ་ལྔ་ཁྲི་ ༢༥༠༠༠༠ ལྷག་ཙམ་འདོན་ཐུབ་པའི་ནུས་པ་ལྡན་ཡོད། འཛམ་གླིང་ཐོག་ཆུ་ཤུགས་ཀྱི་གློག་འདོན་ ཚད་མཐོ་ཤོས་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཆོག་པ་ཡིན། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བ་གཅིག་པུར་ཆ བཞག་ནའང་། ཆུ་ཤུགས་ཀྱི་གློག་ལམ་ག་ཝ་ཀྲི་ ༢༠༠༠༠༠ མཁོ་འདོན་བྱེད་ཐུབ་པ་ནུས་པ་ཡོད་ པ་རེད།

རང་རེའི་ཕ་ཡུལ་བསིལ་ལྡན་ཁ་བའི་ལྗོངས་འདིར་དེ་འདྲའི་ཆུ་ཀླུང་བཟང་པོ་མང་དག་ཅིག་ ཡོད་པས་མ་ཚད། ཡིད་དུ་འོང་བའི་མཚོ་དང་མཚེའུ་ཡང་མང་པོ་ཡོད་པ་རྣམས་ནི་གངས་ཅན་ གསེར་གྱི་ས་གཞི་ལ་གཡུ་ཡིས་ཕྲ་བཏབ་པ་དང་མཚུངས་ཤིང་། གཡའ་དག་པའི་མེ་ལོང་བཞིན་ དྭངས་ཤིང་གསལ་བའི་བྱང་གི་གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ་༼དིང་རི་ནོར་༽ནི་འཛམ་གླིང་སྟེང་གི་མཚོ་ མོ་མཐོ་ཤོས་ཡིན་པ་དང་། མཚོ་ཡི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་ ༡༩༤༠ ཡོད། ཨ་མདོ་ས་ཁུལ་གྱི་མཚོ་ཁྲི་ཤོར་རྒྱལ་མོ་(ཀོ་ཀོ་ནོར)འམ། ཡོངས་སུ་གྲགས་པའི་མཚོ་སྔོན་པོའ་ི རྒྱ་ ཁྱོན་ལ་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་ ༤༥༨༣ ཡོད་པས་གནམ་སྔོན་མོའ་ི དུམ་བུ་ཞིག་ས་ལ་ལྷུང་བ་ དང་མཚུངས། དེ་ནི་རིན་ཆེན་གྱི་གཏེར་མཛོད་གཅིག་དང་། མཚོ་གནས་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་བང་ མཛོད་ཅིག་ཀྱང་ཡིན། གཞན་ཡང་། མཐོ་ཚད་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ཀྱི་མི་ཊར་ ༤༥༨༨ ཡོད་པ་ཕྱི་ནང་ཆོས་སྡེ་གཉིས་ཀས་ རྩེ་ཆེར་འཛིན་པའི་སྟོད་མངའ་རིས་ཀྱི་མ་ཕམ་གཡུ་མཚོ་དང་། ངང་ལ་རིང་མཚོ། དང་ར་གཡུ་ མཚོ། ཟི་ལིང་མཚོ། ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ། ལྷ་མོའ་ི བླ་མཚོ། ཡིད་ལྷུང་མཚོ། མཚོ་སྐྱ་རིང་། ༼ཚ་ གན་ནོར་༽དང་། མཚོ་སྔོ་རིང་༼ཨ་ལག་ནོར་༽སྟོང་རིའི་མཚོ་ནག་ལ་སོགས་པའི་མཚོ་དང་ མཚེའུ་ཡི་གྲངས་ཉིན་སྟོང་ ༢༠༠༠ ལྷག་ཡོད། སྙན་གྲགས་ཅན་གྱི་གངས་རི་ནི་བོན་དང་། ནང་པ། ཧིན་དུའི་ཆོས་ལུགས་ཚང་མས་རྩ་ཆེར་ འཛིན་པའི་སྟོད་མངའ་རིས་ཕྱོགས་ཀྱི་གངས་དཀར་ཏི་སེའམ། གངས་རིན་པོ་ཆེ་ཡིན། དེ་དག་ གི་མཐོ་ཚད་ནི་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་མི་ཊར་ ༧༧༥༧ ཡོད། བལ་བོད་ཀྱི་ས་མཚམས་སུ་གངས་རྒྱལ་མོ་མཐོན་མཐིང་འམ། མཁར་རྟའི་ཇོ་མོ་གླང་མ་ཞེས་

འཛམ་གླིང་ནང་གི་གངས་རི་མཐོ་ཤོས་སུ་བརྩིས་པར་དེར་མཐོ་ཚད་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་མི་ཊར་ ༨༨༤༨་༡༣ ཡོད། དེ་བཞིན་བོད་འབྲུག་གི་ས་མཚམས་སུ། སྐུ་ལ་ཁ་རི་དང་། ཕག་རིའི་ཇོ་མོ་ལྷ་རི། གཞན་ཡང་ གནས་ཆེན་ཙ་རི་ཏྲ། གངས་དཀར་ཤ་མེད། གཙང་གི་ཕྱོགས་སུ་གནོད་སྦྱིན་གང་བཟང་དང་ ། ཇོ་མོ་མཁའ་རེག དབུས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་མཐོ་ཚད་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་མི་ཊར་ ༧༡༡༡ ཡོད་པའི་ གཉན་ཆེན་ཐང་ལྷ་དང་། ཡར་ལྷ་ཤམ་བུ། བསམ་གཏན་གངས་བཟང་།

མདོ་སྨད་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་ཨ་མྱེས་རྨ་ཆེན་སྤོམ་ར། (རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་མཐོ་ཚད་མི་ཊར་ ༧༢༨༢ ) གསེར་རྟའི་འབྲོང་རི་སྨུག་པོ། གཉན་པོ་གཡུ་རྩེ། བ་ཡན་ཧ་རི་མཐོ་ཚད་རྒྱ་མཚོའི་ངོ་ནས་ མི་ཊར་ ༧་༠༠༠ ལྷག་ཙམ་ཡོད། གདང་ལ་(རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་མི་ཊར་ ༧་༧༢༡) སྐུ་བླ་རི་བོ་རྒྱ་ མཚོའི་ངོས་ནས་མི་ཊར་ ༤༠༠༠ ཡན་ཡིན།

ཁམས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་མི་ཉག་གངས་དཀར། རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་ཕི་ཊི་ ༢༤༩༡༠ ཆུ་དམར་གངས་ ཆགས། རྨེ་རི་གངས་དཀར། རོང་བཙན་ཁ་བ་དཀར་པོ་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ནས་མཐོ་ཚད་ཕི་ཊི་ ༢༤༡༠༠ གངས་དཀར་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་དང་། རྨེ་རུ་གངས་དཀར་སོགས་ཤིན་ཏུ་མཐོ་བའི་ གངས་རི་དང་། སྲ་ཞིང་མཁྲེགས་པའི་བྲག་རི། རྫ་རི། སྤང་རི། གཡའ་རི། ནགས་རི། སོགས་ གསེར་གྱི་མཎྜལ་ལ་རིན་པོ་ཆེའི་ཚོམ་བུ་བཀོད་པ་ལྟ་བུ་ཡོད།

བོད་བྱང་ཤར་ཕྱོགས་སུ་མ་བཅོས་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པའི་རྩྭ་ཐང་ནི་ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་ལ། མུ་མཐའ་ མེད་པ། དེའི་སྟེང་དུ་མཛེས་སྡུག་རྣམ་པར་བཀྲ་བའི་མེ་ཏོག་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་འཛུམ་ཞལ་དགོད་པ་ དང་། སྣ་བའི་བཅུད་དུ་སྨིན་པའི་དྲི་བསུང་ཕྱོགས་བཅུར་འཐུལ་བ། གྱ་གྱུར་འབབ་པའི་ཆུ་ཕྲན་ གྱི་སྒྲ་དབྱངས་ལྷང་ལྷང་དུ་སྒྲོག་པ་བཅས་ལྟ་ན་སྡུག་ཅིང་ཡིད་དབང་འཕྲོག་པའི་ཡུལ་ལྗོངས་ ཡོད།

འོན་ཀྱང་ཕྱི་ལོ་༡༩༤༩ལོར་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་རྒྱ་ཁབ་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཤིང་། དེའི་རྗེས་ ༡༩༨༩ ལོར་བོད་ས་ཡོངས་རྫོགས་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱས་པ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་སྣོད་བཅུད་ཁོར་ཡུག་ལ་ཧ་ ཅང་ཉམས་ཉེས་ཚབས་ཆེན་བཟོས་ཡོད་པ་ནི། དཔེར་ན། བོད་ཀྱི་ནགས་ཚལ་ལ་གང་བྱུང་གིས་ གཅོད་འབྲེག་དང་། རྩ་ཆེའི་སྨན་རྩྭ་འབོར་ཆེན་བསྔོགས་འདོན་ཚད་མེད་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་ཏུ་འོར་ འདྲེན་བྱས་པ། རྒྱ་ཆེ་བའི་རྩྭ་ཐང་ལ་གནོད་སྐྱོན་བཏང་བས་རྩྭ་ཐང་མི་ཉུང་བ་ཞིག་རྩ་གཏོར་ སོང་ཤིང་། རིན་ཆེན་གྱི་གཏེར་ཁ་ཁག་བསྔོག་འདོན་བཅས་བྱས་ཏེ་རྒྱ་ནག་ཏུ་འོར་འདྲེན་བྱས་ པ། རི་དྭགས་དང་། གཅན་གཟན་གང་བྱུང་གིས་བསད་ནས། པགས་པ་དང་། ཁུ་ལུ། གླ་རྩི། ཁྲག་ ཪྭ། དོམ་མཁྲིས་སོགས་བཅོམ་འཁྱེར་ཐོག་བོད་ཡུལ་དེ་བཞིན་རྡུན་ཕྲན་བཟོ་ཡུལ་གྱི་བསྟི་གནས་ སུ་བསྒྱུར་བ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་མི་སེར་གནས་སྤོ་བྱ་ཡུལ་ལ་བསྒྱུར་བ་སོགས་བོད་ཀྱི་རང་བྱུང་

ཁོར་ཡུག་དང་། བོད་མི་རིགས་རྩ་བརླག་ཏུ་འགྲོ་རྒྱུའི་ཉེན་ཚབས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་ཛ་དྲག་གི་དུས་ ལ་བསླེབས་ཡོད་པ་བཅས་ཀྱི་སྐོར་གཤམ་གསལ་ལེ་ཚན་སོ་སོར་ཞིབ་ཕྲ་འཁོད་ཡོད། གཉིས་པ། གདོད་མའི་ནགས་ཚལ་ལ་ཡ་ང་སྙིང་རྗེ་མེད་པའི་གཅོད་འབྲེག

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ ལོར་བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་ནགས་ཚལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ཀི་ལོ་མི་ཊར་(སྤྱི་ལེ་) གྲུ་བཞི་མ་ ཉིས་འབུམ་ཉི་ཁྲི་ཆིག་སྟོང་བརྒྱད་བརྒྱ་(༢༢༡༨༠༠)ཙམ་ཡོད་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧ལོར་ནགས་ ཚལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ཀི་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་གཅིག་འབུམ་སུམ་ཁྲི་བཞི་སྟོང་(༡༣༤༠༠༠) ལས་ལྷག་ མེད་པར་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་ཉུང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། བོད་ཀྱི་ནགས་ཚལ་ཕལ་ཆེ་བ་ས་བབ་དམའ་བའི་ལྷོ་ ཤར་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་དང་གཙང་པོའ་ི གཡས་གཡོན་གྱི་རི་འདབས་སུ་ཆགས་ཡོད་པ་ དང་། དེ་དག་མང་ཆེ་བ་ནི་ལོ་ཉིས་བརྒྱའི་སྔོན་ནས་སྐྱེས་པའི་རྩི་ཤིང་ཤ་སྟག་ཡིན། དེའི་ཁྲོད་ཀྱི་ ཤིང་རིགས་གཙོ་བོ་ནི་ས་མཐོའ་ི སྟེང་དུ་སྐྱེ་བའི་གསོམ་ཤིང་དང་། སྒྲོན་ཤིང་། ཐང་ཤིང་། ཤུག་པ་ སོགས་ཤིང་སྣ་རིགས་འདྲ་མིན་མང་པོ་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་ལྷོ་ཕྱོགས་རླན་གཤེར་ཁུལ་གྱི་མི་ ཌར་(སྨི་)༣༨༠༠ ནས་ཅུང་སྨ་ཤས་ཆེ་བའི་བྱང་ཕྱོགས་ཁུལ་གྱི་མི་ཌར་ ༤༣༠༠ བར་དུ་སྐྱེ་འཚར་ ཡོང་གི་ཡོད། ཤིང་ནགས་ཀྱི་ཆ་སྙོམས་མཐུག་ཚད་ལ་ཆ་བཞག་ན། ཧེག་ཊར་(ཀུང་ཆིང་)རེར་ མི་ཌར་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་མ་ ༢༧༢ རེ་ཟིན་གྱི་ཡོད་ཅིང་། བོད་དབུས་ཁུལ་གྱི་ཐང་ཤིང་སོགས་ ཤིང་རིགས་ཀྱི་ཆ་སྙོམས་མཐུག་ཚད་དེ་ཧེག་ཊར་རེར་མི་ཌར་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་མ་ ༢༣༠༠ ཙམ་ཟིན་གྱི་ཡོད་པས་མཐུག་ཚད་ནི་འཛམ་གླིང་གི་མཐོ་ཤོས་ལ་སླེབས་ཀྱི་ཡོད། བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་ཁག་ཏུ་རྒྱ་ནག་གིས་འཁོར་ལམ་ཇི་ཙམ་གསར་སྐྲུན་བྱས་པ་ དེ་ཙམ་གྱིས་ནགས་ཚལ་གཅོད་ཚད་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། འཁོར་ལམ་རྣམས་ནི་རྒྱ་དམག་དང་ ། ནགས་ཚལ་ལས་ཁུངས་གཉིས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་དམིགས་ཏེ་བཟོ་སྐྲུན་བྱས་པ་དང་། དེ་དག་ནི་ ཆེད་དུ་བཏང་བའི་འགྲོ་གྲོན་རྣམས་ནི་བོད་ཡར་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུའི་འགྲོ་གྲོན་གྱི་ཁོངས་སུ་བཏང་ ཡོད། དེ་སྔ་གཅོད་འབྲེག་གཏན་ནས་བྱེད་མྱོང་མེད་པའི་ནགས་ཚལ་ཁག་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ ཡུག་གཅིག་བཅད་དེ་རི་ཀླུང་མང་ཆེ་བ་སྐྱ་ཐེར་ཐེར་བཟོས་ཡོད། ཤིང་ནགས་གཅོད་འབྲེག་ ནི་བོད་ནང་ལས་ཀ་སྤྲོད་ཡུལ་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་གྲས་ཡིན། དཔེར་ན། ཀོང་པོ་ཁུལ་གཅིག་པུར་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ལོར་ནས་བཟུང་དམག་མི་དང་། བོད་མི་བཙོན་པ་ཉིས་ཁྲི་ལྷག་ཙམ་གྱིས་ཤིང་ནགས་ གཅོད་འབྲེག་དང་། དབོར་འདྲེན་གྱི་ལས་ཀ་བྱས་མྱོང་ཡོད་པ་ཡིན།

བོད་གཞུང་ཕྱི་དྲིལ་ལྷན་ཁང་ནས་བོད་ཀྱི་ཤིང་ཆའི་སྐོར་ལ་ཉམས་ཞིབ་གནང་བར་གཞིགས་ ན། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༤ ལོ་བར་བོད་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་མ་གནས་ཨ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་ ༨༤ ཙམ་གྱི་ཤིང་ཆ་དབོར་འདྲེན་བྱས་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་རྒྱ་མི་ཁོ་རང་ཚོའི་ཉམས་ཞིབ་པ་ཞིག་ གིས་བརྗོད་གསལ་ལྟར་ན། འདས་པའི་མི་ལོ་སུམ་ཅུའི་རིང་བོད་དང་། རྒྱ་ནག་གི་རྩི་ཤིང་ནགས་ ཚལ་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༢༨ ཤིང་ཆ་གཅོད་འབྲེག་བྱས་རྐྱེན་རྩ་བརླག་ཏུ་ཕྱིན་ཡོད་པ་དང་

། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༠ ནང་བེད་སྤྱོད་འཕེར་བའི་ནགས་ཚལ་ནས་ལོ་དྲུག་ཙམ་ལྡེང་བའི་ནགས་ཚལ་ མ་གཏོགས་ལྷག་མེད། བོད་ཀྱི་རྩི་ཤིང་ནགས་ཚལ་ཁྱབ་ཆེ་བའི་བྱང་ཤར་ཁུལ་གྱི་ནགས་ཚལ་ བརྒྱ་ཆ་༧༨ འདས་པའི་ལོ་ངོ་ ༤༠ ནང་གཙང་འབྲེག་བྱས་ཟིན་ཅིང་། ལྷག་པར་དུ་བཅད་ཟིན་ པའི་ཤིང་སྡོང་ལ་བདག་གཉེར་ཡག་པོ་མ་བྱས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྡོམ་དུམ་རྣམས་ཆུ་འགྲམ་སོགས་ སུ་བོར་བརླགས་སོང་བ་དང་། ཤིང་རུལ་ཐེབས་པ། ཤིང་བཅད་པའི་ཤུལ་རྩི་ཤིང་གསར་འདེབས་ ཉུང་ཤས་ཤིག་བྱས་ཡོད་ཀྱང་བདག་སྐྱོང་མ་བྱས་པར་བརྟེན་ཕལ་ཆེར་བ་རང་སྐམ་ཐེབས་ཡོད་ པ་རེད། ཅེས་གསལ།

གོང་གསལ་ཚུལ་མིན་བྱ་སྤྱོད་དེ་དག་གི་རྐྱེན་པས་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་དོ་མཉམ་པའི་རྟེན་འཚོ་ ལ་གཏོར་བརླག་ཚབས་ཆེན་ཐེབས་ཏེ་ས་ཡི་བཅུད་ཉམས་པ་དང་། ཆར་ཆུ་ཉུང་དུ་སོང་ཞིང་། བྱེ་ རླུང་ལྡང་འགོ་ཚུགས་པ་དང་། ཆུ་ལོག་བྱུང་བ། ས་བརྡིབས་ཤོར་བ་སོགས་ས་ཆུ་སྲུང་འཛིན་བྱེད་ མ་ཐུབ་པར་ས་ཆ་མང་པོ་གྲོག་རོང་དུ་གྱུར་ཡོད། རྒྱ་གཞུང་གི་ཡིག་ཆ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ཕྱི་ཟླ་ ༩ ནང་ཁུལ་དཔྱད་ཡིག་འདོན་ཐེངས་ ༢ པའི་ནང་ ལིའུ་ཨུ་ལིང་གིས་བྲིས་པའི། ༼གྲོ་མོར་རི་སྡོམ་ནགས་གསོ་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུགས་ཀྱི་ གནད་དོན་༽ཞེས་པའི་ནང་འཁོད་དོན། ལོ་རབས་ལྔ་བཅུའི་འགོ་སྟོད་དུ་གྲོ་མོ་ལུང་ཤུར་གྱི་ ཕྱོགས་གཉིས་སུ་ཆུ་བོ་ལྷུང་ལྷུང་རྒྱུགས་ཤིང་གྲོང་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཁོར་མོ་ཡུག་ཏུ་གདོད་མའི་ ནགས་ཚལ་སྟུག་པོས་ཀུན་ནས་བཀླུབས་པའི་སྔོ་བསངས་ཅན་གྱི་རི་བོ་ཡིན་པས། ཡུལ་ལྗོངས་ མཛེས་ཤིང་ལྟ་ན་སྡུག་ལ་གནམ་གཤིས་ཚ་གྲང་སྙོམས་པ། རི་བོ་སྔོ་ལྗང་ཅན་དུ་འགྱུར་བའི་སྤྱིའི་ གསོག་ཚད་དེ་ཕལ་ཆེར་སྤྱི་ལེ་(ཀི་ལོ་མི་ཊར་)རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་ཚོ་ ༧༨༠ ལྷག་ཙམ་ཡོད་ པ་རེད། འོན་ཀྱང་མིག་སྔར་གདོད་མའི་ནགས་ཚལ་མང་ཆེ་བ་འཕྲོག་བཅོམ་རང་བཞིན་ལྡན་ པའི་གཅོད་འབྲེག་དང་། ཡ་ང་སྙིང་རྗེ་མེད་པའི་མེ་ཕུང་གི་ཁྲོད་དུ་རྩ་བའི་ཆ་ནས་མིང་གི་ལྷག་ མར་གྱུར་ཟིན་ཞེས་དང་། ཡང་འགོ་བརྗོད་གཉིས་པ། ༼ཤིང་ཆ་གང་བྱུང་གཅོད་འབྲེག་བྱས་རྐྱེན་རང་བྱུང་གི་ཁམས་ཆེན་ པོའ་ི ངན་ལན་ལོག་པ་༽ ཞེས་པའི་ནང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༧ ལོའ་ི སྔོན་དུ་གྲོ་མོར་ཤིང་གཅོད་རུ་ཁག་ འདྲ་མིན་ ༣༠ ལྷག་ཙམ་ཡོད་པ་དེ་དག་གིས་གདོད་མའི་ནགས་ཚལ་ལ་རང་སྣང་གང་ཤར་གྱི་ སྒོ་ནས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་གཅོད་འབྲེག་གི་བྱ་བའི་འདུ་འགོད་ལ་ཞུགས་པ། གཅོད་འབྲེག་བྱས་ པའི་ནགས་ཤུལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ཀུང་ཆིང་(ཧེག་ཊར་)༡༧༤༠༠ ལྷག་ཟིན་པ་དང་། ནགས་ཚལ་གྱི་སྐྱེ་ དངོས་ཚོམ་བུར་ཡ་ང་བའི་གནོད་འཚེ་ཕོག་པ་མ་ཟད། སྐྱེ་དངོས་ཁོར་ཡུག་ཀྱང་དོ་མི་མཉམ་ པར་གྱུར་སྟབས། ལོ་རབས་བདུན་ཅུར་སླེབས་ནས་བཟུང་ནགས་ཁུལ་དུ་དེ་སྔ་བྱུང་མྱོང་མེད་ པའི་བྱེ་རླུང་ལྡང་འགོ་ཚུགས་ཤིང་། དྲག་ཆར་བསྟུད་མར་བབས་པ་དང་། གནམ་གཤིས་གྲང་དུ་ སོང་པ། སྔར་ཆུ་ལོག་མི་མང་ཙམ་ཡང་ཐོས་རྒྱུ་མེད་པའི་གྲོ་མོར་གྲོ་མོ་གཙང་པོའ་ི ཆུ་ལོག་བྱུང་ བ། ས་བརྡིབས་དང་། འདམ་རྡོའ་ི ཆུ་རུད་སོགས་རྒྱུན་མི་ཆད་པར་ཐོན་ནས་མི་དམངས་ཀྱི་ཚེ་ སྲོག་དང་རྒྱུ་ནོར་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཚབས་ཆེན་བཟོས་པ་དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ་༡༩༦༧ ལོར་ཆུ་འབི་ཐང་

དུ་བཅའ་སྡོད་དཔུང་སྡེ་ཞིག་གིས་ཆུ་འབི་ཕུར་མགོ་དམར་གཅེས་བུར་བཏོན་པ་ལྟ་བུའི་ཤིང་ གཅོད་ཀྱི་བྱ་ཐབས་བཟུང་ནས་བཅད་པའི་ཤིང་ཆ་དང་ལྕུག་ཕྲན་རྣམས་ལུང་ཤུར་དུ་སྡེབ་སྤུངས་ བྱས་ཏེ་དུས་ཐོག་ཏུ་དབོར་འདྲེན་གཙང་བཟོ་མ་བྱུང་པར་དེ་མུར་ཆར་ཞོད་སླེབས་ཏེ་ཉིན་ཤས་ བསྟུད་མར་ཆར་པ་བབས་པས། རི་སྟེང་ནས་མར་རྒྱུག་པའི་ཆུས་སྐམ་རུལ་དུ་སོང་བའི་ཤིང་དུམ་ ཡལ་ལྕུག་རྣམས་ཆབས་ཅིག་འཁྱེར་ཡོང་སྟེ་དེ་སྔ་རྒྱུ་ཆ་ཕུང་གསོག་བྱ་ཡུལ་སྡེ་གསོག་གིས་ཤིང་ རགས་ལྟ་བུ་ཆགས་ནས་ཆུ་ལམ་འགག་པ་དང་། ལུང་ཤུར་གྱི་གཟར་ཚད་ཅུང་ཆེར་ཁར་མགོ་ དམར་གཅེར་བུར་བཏོན་པ་ལྟ་བུའི་ཤིང་གཅོད་ཀྱི་བྱ་ཐབས་བཟུང་བས་ས་ངོས་ལ་འགེབས་ གཡོགས་དང་བྲལ་ཞིང་སྐྱ་ཐེར་དུ་ཐོན་སྟབས། ཆར་ཆུ་རྣམས་འགོག་རྐྱེན་མེད་པར་མྱུར་དུ་ཐུར་ རྒྱུག་གིས་ཉིན་རེ་བཞིན་ཇེ་ཆེར་སོང་མཐར་ཤིང་རགས་གཏོར་ཏེ་ཤྭ་འོད་ཀྱི་རྣམ་པར་གྱུར་པ་ རེད། ཉིན་ཤས་ཆར་རྒྱུན་ཆད་མེད་ཀྱི་རྐྱེན་པས་རྨང་རྡོ་ཤྭ་འོད་ཀྱིས་བདས་སྟབས་ཕྱོགས་གཉིས་ ཀྱི་རི་ལྡེབས་ནས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་འདམ་རྡོ་འདྲེད་ཤོར་གྱི་རྣམ་པ་ཆགས་པ་དེ་དག་ཡང་བསྐྱར་ རྡོ་ཤིང་དང་འདམ་བག་བཅས་ལས་གྲུབ་པའི་རགས་ལྟ་བུར་གྱུར་ཅིང་། རི་སྟེང་ནས་རྒྱུག་པའི་ ཆུ་རྒྱུན་མི་ཆད་པར་མང་དུ་གསོག་པ་དང་། གནོན་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་སོང་ནས་སླར་ཡང་རགས་ གཏོར་ཏེ་ཤུགས་དྲག་ཆེན་པོས་མདུན་དུ་རྒྱུགས་པས། སྨད་རྒྱུད་དུ་བཅའ་སྡོད་དཔུང་སྡེ་ཞིག་གི་ ཁང་པ་དང་། དངོས་ཟོག་རྣམས་འཁྱེར་བ་མ་ཟད། སྐབས་དེ་རང་ལ་མི་ ༢༧ སྟབས་མི་ལེགས་ པར་རྐྱེན་ལམ་དུ་ཤོར་བ་རེད། ཅེས་དང་། ཡང་མར་ཙམ་ནས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༣ ལོར་རིན་ཆེན་སྒང་ལའང་གོང་བཞིན་དྲག་ཆར་ བབས་རྗེས་ཤྭ་འོད་ཀྱི་རྐྱེན་པས་རུ་ཁག་དང་པོ་དང་གཉིས་པའི་ཁྱིམ་དུད་བཞི་བཅུ་ལྷག་ཙམ་ གྱི་ཁང་པ་དང་། ས་ཞིང་། དེ་བཞིན་སྐབས་དེའི་གྲོ་མོའ་ི ནགས་ར་རྙིང་པའི་ཤིང་ཆ་རྣམས་དང་ ། ཐབ་ཚང་གཅིག ཆུས་འགུལ་སོག་ལེ་གཅིག རླངས་འཁོར་གཉིས་བཅས་འཁྱེར་བ་རེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༠ ལོར་གྲོ་མོ་སྟོད་ཆར་གནས་པའི་དགའ་གླིང་སྒང་རི་ལྡེབས་སུ་ནགས་ཚལ་གྱི་སྐྱེ་དངོས་ ཚོམ་བུ་མེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཆར་པ་ཡུན་རིང་བབས་རྗེས་གནམ་རྡོ་འདྲེད་ཤོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ ཐོན་ཏེ་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཁང་པ་བདུན་དང་། ས་ཞིང་ཁག་གཅིག་འཁྱེར་བ་སོགས་ཀྱི་གནད་དོན་ ལྷགས་འདུག ཅེས་གསལ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ ལོར་ཨ་མདོ་རྔ་པ་ཁུལ་གྱི་ནགས་ཚལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོམ་ནི་ཧེག་ཊར་ ༢༢༠༠༠༠༠ དང་ ། ཤིང་ཆ་གསོག་ཚད་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་མ་ ༣༤༠༠༠༠༠༠ ཙམ་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༠ ལོར་ནགས་ ཚལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ཧེག་ཊར་ ༡༡༧༠༠༠༠༠ དང་། ཤིང་ཆ་གསོག་ཚད་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་མ་ ༡༨༠༠༠༠༠༠༠ བར་ཉུང་དུ་སོང་ཡོད། (རྔ་པ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ། ཟི་ཁྲོན་དཔར་བསྐྲུན་ ཁང་ནས་ ༡༩༨༤ ལོར་བཏོན་པའི་དེབ་ཤོག་གྲངས་ ༡༤༩ ནས་ ༡༥༤ བར་གསལ།

དེ་མཚུངས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༤ བར་ལོ་སུམ་ཅུའི་རིང་ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཟེར་བ་ནས་ ཤིང་ཆ་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་མ་ ༤༣༠༠༠༠༠༠ རྒྱ་ནག་ཏུ་དབོར་འདྲེན་བྱས་ཡོད་པ་རེད། ཤིང་ཆ་

དེ་དག་གི་རིང་ཚད་ནི་མི་ཊར་གསུམ་དང་ཞེང་ཚད་སན་ཌི་མི་ཊར་ (ལིའི་སྨི་) སུམ་ཅུ་ཐམ་པ་ ཡིན། གལ་ཏེ་ཤིང་ཆ་དེ་དག་མཐུད་བརྒྱབ་པ་ཡིན་ན་སའི་གོ་ལར་བསྐོར་བ་གཉིས་འཁོར་གྱི་ ཡོད་པ་རེད། ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ། ཀན་སུའུ་མི་དམངས་དཔར་བསྐྲུན་ཁང་ནས་ ཕྱི་ལོ ༡༩༨༧ ལོར་བཏོན་པའི་དེབ་ཤོག་གྲངས་ ༡༤༨ནང་གསལ་ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༦ ལོས་ནས་བསྟུད་མར་ལོ་གསུམ་བཞིའི་རིང་ལྷོ་ཁ་ཁུལ་དུ་ཐན་པ་ཚབས་ཆེན་བྱུང་ ནས་ལོ་ངོ་བཅུ་གྲངས་སོང་བའི་ཤིང་སྡོད་རྣམས་ཀྱང་རྩ་སྐམ་ཐེབས་ཡོད་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ལོའ་ི ཟླ་ ༡༡ ནས་ ༡༩༩༠ ལོའ་ི ཟླ་ ༤ བར་ནག་ཆུ་ཁུལ་དང་། སྦྲ་ཆེན། ལྷ་རི། འབྲི་རུ། དེ་བཞིན་ གཞིས་ཀ་རྩེ་དང་། ཕན་པོ། འབྲི་གུང་སོགས་སུ་སྔར་མཐོར་མ་མྱོང་བའི་གངས་སྐྱོན་ཚབས་ ཆེན་བྱུང་སྟེ་ཕྱུགས་ཟོག་འབུམ་ཕྲག་དང་། འབྲོག་པ་བརྒྱ་ཕྲག་གི་ཚེ་སྲོག་ལ་གོད་ཆག་བྱུང་བ་ སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་རྣམས་འདིར་དཔེ་མཚོན་ཙམ་དྲངས་པ་ལས། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཀྱི་རང་ བྱུང་ཁོར་ཡུག་ལ་གཏོར་བཤིགས་ཚབས་ཆེན་བཏང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་བོད་ཀྱི་སྣོད་བཅུད་ལ་དེ་སྔ་ མཐོང་ཐོས་དཀོན་པའི་རང་བྱུང་གནོད་འཚེ་སྣ་ཚོགས་ཕོག་དང་འཕོག་བཞིན་ཡོད་པ་མཐའ་ དག་བརྗོད་དཀའ་བ་ཞིག་ཡིན། རྒྱ་ནག་མི་མང་འཐུས་ཚོགས་ཐོག ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོར་དབྱར་ཁ་རྨ་ཆུའི་སྨད་རྒྱུད་དུ་ཡོད་པའི་ རྒྱ་ནག་གི་ཞིང་ཆེན་ཧོ་ནན་དང་། ཨན་ཧུའེ། ཅང་སུའུ་བཅས་ལ་ཆུ་ལོག་གི་གནོད་པ་ཚབས་ ཆེན་བྱུང་སྟེ་མི་ ༢༠༤༤ ཤི་བ་དང་། མི་བྱེ་བ་གཅིག་ལྷག་གི་ཁྱིམ་ཚང་མེད་པར་བཟོས་པ་དང་ ། དཔལ་འབྱོར་གྱི་གྱོང་གུན་ཨ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་བརྒྱ་དང་ལྔ་བཅུར་སླེབས་པ་རེད། དེ་བཞིན་ཟི་ ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་ལའང་ཆུ་ལོག་གི་གནོད་པ་ཚབས་ཆེན་བྱུང་བ་རེད། ཅེས་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ སྐོར་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོའ་ི ཟླ་ ༩ ཚེས་ ༢༡ གི་ཕ་རན་སིའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་རླུང་འཕྲིན་ཁང་ནས་རྒྱང་ བསྲིངས་བྱས་ཡོད་པ་དང་། རྒྱ་གར་དང་། བྷང་ལ་དེཤ། བལ་ཡུལ་སོགས་ལའང་ལོ་ལྟར་ཆུ་ལོག་ གི་གནོད་པ་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བཞིན་པ་དེ་དག་ཀྱང་བོད་ནང་གི་ནགས་ཚལ་རྩ་མེད་དུ་འགྲོ་བཞི་པ་ ལས་བྱུང་བ་གོང་གསལ་གྱི་དོན་དངོས་དེ་དག་ནས་ར་སྤྲོད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། བོད་ཀྱི་ནགས་ཚལ་དང་སྤང་ལྗོངས་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་རྒྱུ་འདི་བོད་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་པུའི་ལས་ འགན་ཙམ་མིན་པར། ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་རྒྱ་གར་དང་། རྒྱ་ནག བལ་ཡུལ། འབྲུག བྷང་ལ་ དེཤ། འབར་མ། པ་ཀི་སི་ཐན། ཨིན་ཌོ་ཅི་ན་སོགས་ལའང་ཐད་ཀར་འབྲེལ་བ་ཆགས་པ་ཞིག་ ཡིན།

བོད་མི་ཚོས་ཤིང་སྣ་འདེབས་འཛུགས་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་ནས་སོ་ སོའ་ི གནས་ཡུལ་གང་སར་ཤིང་སྣ་འདེབས་འཛུགས་བྱ་དགོས། འདིའི་སྐོར་སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་ སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༠ ལོའ་ི ཟླ་ ༡༢ ཚེས་ ༢༩ ཉིན་གནས་མཆོག་ཝ་ར་ ཎ་སིར་དུས་འཁོར་དབང་ཆེན་གྱི་རྗེས་དྲན་དང་། ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་སླད་བྱང་ཆུབ་ཤིང་ངམ།

དཔག་བསམ་ཤིང་གི་མཚོན་བྱེད་དུ་འབྲས་ལྡན་ཤིང་སྣའི་ས་བོན་འགྲེམས་སྤེལ་མཛད་སྐབས་ བསྩལ་བའི་བཀའ་སློབ་ནང་།

སྔར་ཡིན་ན་འཛམ་གླིང་ཐོག་མི་རྣམས་ལ་དགོས་མཁོ་ཆེ་བ་ས་ཞིང་ཙམ་ཡིན་ཞིང་། དེ་མིན་ ཁོར་ཡུག་གི་སྐྱེ་དངོས་གཞན་རྣམས་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས་དོན་མེད། འོན་ཀྱང་དེང་སྐབས་ མི་འབོར་ཤིང་ཏུ་མང་པོ་འཕར་བའི་ཁར། རྫས་རྡུལ་འདྲ་མིན་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་དེས་ཁོར་ཡུག་ གི་སྐྱེ་དངོས་ནགས་ཚལ་ལ་གཏོར་བཤིག་འཕོག་སྟབས་ཆར་ཆུ་དུས་སུ་མ་འབབ་པ་དང་། ཚ་ ཚད་ཀྱང་རིམ་བཞིན་ཆེ་རུ་སོང་ནས་སྲིད་པའི་གངས་རི་བཞུ་བ་སོགས་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ ལྡོག་གི་རྐྱེན་པས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་སྨོས་ཅི། སྲོག་ཆགས་འབུ་སྲིན་ཕྲ་མོ་ཡན་ལ་ཡང་གནོད་ འཚེ་ཕོག་དང་འཕོག་བཞིན་པའི་གནས་ཚུལ་ཚབས་ཆེ་ཞིག་ཡོད་པ་དེར་དེང་སང་འཛམ་གླིང་ ཐོག་ནས་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

སྔར་བོད་ཀྱི་སྲིད་པའི་གངས་རི་དེ་ཚོར་གངས་ཤིན་ཏུ་མཐུག་པོ་ཡོད་ཅིང་། མི་རྒན་པ་ཚོའི་ ཤོད་རྒྱུན་ལ་ཁོང་ཚོ་ན་གཞོན་སྐབས་གངས་རི་དེ་དག་ལ་གངས་མཐུག་པོ་ཡོད། ད་ཆ་དུས་ཀྱི་ མཐའ་ལ་ཐུག་ཡོད་པ་འདྲ། གངས་ཉུང་དུ་འགྲོ་གི་འདུག་ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་གནམ་ གཤིས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ནི་དལ་པོ་ཞིག་ཡིན་པས་ལོ་ཁྲི་ལྷག་འགྲོ་སྐབས་གཞི་ནས་མངོན་ཐུབ་པ་དེ་ ནི་ཆོས་ཉིད་ཡིན། འཛམ་གླིང་ཐོག་གི་སྲོག་ཆགས་དང་། སྐྱེ་དངོས་རྣམས་ཀྱང་དེ་དང་བསྟུན་ ནས་འགྱུར་བ་འགྲོ་གི་ཡོད། མིའི་ལུས་ཁམས་ཀྱང་ཕྱིའི་གནམ་གཤིས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་འཚམས་པོ་ ཞིག་ལ་བརྟེན་ཏེ་མི་ཐོག་ནས་མི་ཐོག་འབྲེལ་ཏེ་འགྱུར་བ་འགྲོ་གི་ཡོད། མི་འབོར་མང་དུ་སོང་ ནས་འབུད་ཤིང་གིས་མཚོན་པའི་ཉེ་འཁོར་གྱི་ཤིང་སྣ་བེད་སྤྱོད་དང་། ལྷག་པར་ས་ཞིང་ཕྲུ་ འདུལ་ཆེད་ནགས་ཚལ་མང་པོ་གཅོད་འབྲེག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། བོད་ལ་ཆ་བཞག་ན་དེང་སང་རྒྱ་མིས་བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་ནགས་ཚལ་དེ་ཚོ་མི་ཞིག་གི་མགོ་ལ་ སྐྲ་བཞར་བ་ལྟར་རྩ་མེད་བཟོས་འདུག དེ་ནི་ནགས་ཚལ་རྩ་མེད་བཟོས་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། བོད་མི་རང་ལ་བདག་པའི་ཐོབ་ཐང་ལ་གནོད་འཚེ་བཏང་བ་ཞིག་ཡིན། དེ་བཞིན་འཛམ་གླིང་ ནང་ཨ་མི་རི་ཀས་གཙོས་པའི་ས་ཁུལ་མང་པོར་ནགས་ཚལ་ཉུང་དུ་འགྲོ་དང་འགྲོ་བཞིན་པ་ བཅས་ཀྱིས་གནམ་གཤིས་རང་བཞིན་ངང་གིས་འགྱུར་བ་འགྲོ་བའི་གནས་ཚུལ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ ཐེབས་ཏེ་གློ་བུར་འགྱུར་ལྡོག་གིས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་སྲོག་ཆགས་མཐའ་དག་ འཁོས་སུ་མ་ཕེབས་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ཡོང་གི་ཡོད།

དེ་བཞིན་བཟོ་ལས་དར་རྒྱས་ཆེ་བའི་ཡུལ་ཁག་ནང་གི་རྫས་རྡུལ་འགའ་ཞིག་གིས་ཕྱིའི་འབྱུང་ ཁམས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་བཏང་བ་དེ་ནི་ཤིན་ཏུ་ཉེན་ཁ་ཆེ་བའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། གནས་ཚུལ་ དེ་རིགས་ང་ཚོ་བོད་པར་གཏམ་གསར་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་འཛམ་གླིང་ཐོག་ནས་དོ་སྣང་ ཤུགས་ཆེ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། ང་རང་ཚོའི་ཁ་ནས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཆད་ཅེས་བརྗོད་མཁན་

ཞིག་གིས་དེའི་ཐད་བྱ་བ་བསྒྲུབ་རྒྱུ་ནི་ང་རང་ཚོའི་ལས་འགན་ཡིན་ལ། ངོས་རང་ལའང་དེའི་ འགན་ཡོད་པར་བརྟེན་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་། ད་ལྟ་དང་མ་འོངས་པའི་མི་རབས་རྣམས་ སྔོ་ལྗང་གི་གྲིབ་བསིལ་དང་འབྲས་བུ་བཟང་པོར་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡོང་ཆེད་ད་ལོ་དུས་འཁོར་ དབང་ཆེན་གྱི་མི་ཚོགས་འདུ་འཛོམས་དང་བསྟུན་སྔ་ལོའ་ི ནོ་བེལ་ཞི་བདེའི་བྱ་དགའ་དངུལ་ འབབ་ཀྱི་འཕྲོས་ནས་འབྲས་ལྡན་ཤིང་གི་སོན་རྩ་འདི་དག་ཉོ་སྒྲུབ་ཀྱིས་དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་མདུན་ ལ་བཤམས་ནས་བྱིན་རླབས་དང་སྨོན་ལམ་བཟང་པོས་མཚམས་སྦྱར་ཏེ་ད་ལྟ་ཁུལ་སོ་སོའ་ི འཐུས་མིར་(ས་བོན་ལེན་མཁན་གྲས་སུ་འཛམ་གླིང་གླིང་ཆེན་ཚང་མའི་སྐུ་ཚབ་ཡོད་) འགྲེམས་ སྤེལ་བྱ་རྒྱུ་ཡིན། དེའི་ནང་མངར་ཁམ་དང་། སྟར་ཁ། པ་པི་ཡ། ཨམ་རུ་ཏ་སོགས་ས་བབ་མཐོ་ དམའ་སོ་སོར་འཚམས་པའི་ས་བོན་ཡོད་ན་ས་ཁུལ་སོ་སོར་འདེབས་འཛུགས་བདག་གཉེར་བྱེད་ སྟངས་ས་གནས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ཅན་ལ་སྐད་ཆ་དྲིད་ནས་ཚང་མས་ངོས་ཀྱི་རེ་བའི་དམིགས་ཡུལ་ བཟང་པོ་འགྲུབ་ཐུབ་པའི་འབད་བརྩོན་གནང་རོགས། ཞེས་བཀའ་བསྩལ། བོད་གངས་ལྗོངས་ཀྱི་ས་འབབ་ཆགས་ཚུལ་ཁག་ས་ཆ་མཐོ་དམའི་ཁྱད་པར་གྱི་རྐྱེན་པས་གནམ་ གཤིས་འདྲ་མིན་གྱི་ས་ཁུལ་ནང་ཡོད་པའི་རྩི་ཤིང་ནགས་ཚལ་གྱི་ཐོན་ཁུངས་ནི་ཆེས་སྣ་མང་ ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན།

ནགས་ཚལ་དེའི་ཁྲོད་སྐྱེས་པའི་རྩི་ཤིང་གི་རིགས་གྲངས་ལས་འདས་པའི་ཁོངས་ནས་དཔེ་ མཚོན་ཁ་ཤས་ཞུས་ན་གཤམ་གསལ་ལྟར། སྐྱ་ཚེ། སྐྱེ་ཡག སྐྱེར་པ། སྐྲག་པ་ཤིང་། བཀྲག་རྩི་ཤིང་ ། ཁྲེད་པ། མཁྲེགས་ཤིང་། ག་བུར་ཤིང་། གྲ་མ་ཤིང་། གྲོ་བ། གླང་མ། གླ་ཚེར། སྒྲོན་ཤིང་། རྒྱ་ལྕང་། ལྕང་དཀར། ལྕང་ནག ལྕགས་ཤིང་། ཇ་ཤིང་། སྙུག་མ། སྟག་པ། སྟག་ཁྲ། སྟག་དམར། སྟག་དཀར། ཐང་ཤིང་། ཐང་དཀར། ཐང་ནག ཐང་མ་སྒྲོན་ཤིང་། ཐང་མོ། གདུང་ཤིང་། འདྲེ་ཚེར་མ། དར་ ཤིང་། སྣ་ལེན། སྤ་མ། སྤེན་ནག སྤེན་དཀར། བེ་དོ། སྦྱར་པ། སྦྱར་སྐྱ། སྦྱར་ནག བ་ལུ། སྦ། པོ་དེ་ ཙེ། པེ་ལོ། དམར་ཚེར། མ་ཞོག་གྲུ་བཞི། ཚར་པ། ཚེར་ཐུང་། མཛོ་མོ་ཤིང་། རྫ་ལྕགས། གཟེ་རྒོད། འོམ་བུ། ཡོ་འབོག་ཤིང་། རི་མཐོའ་ི ཐང་ཤིང་། རི་མཐོའ་ི དར་ཤིང་། ལི་ཤིང་། ཤིང་མངར། ཤུག་པ། སེང་ལྡེང་། སུ་ལུ། བསེ་ཤིང་། སེ་བ། གསོམ་དཀར། གསོམ་ནག གསོམ་ཤིང་། གསོམ་དཀར་ལ་ སོགས་ཀྱི་ཁྲོད་ནས་རྩི་ཤིང་རིགས་འགའ་ཤས་ཤིག་བོད་གངས་ལྗོངས་ཀྱི་ས་ཁུལ་གཅིག་པུར་མ་ གཏོགས་ཕྱི་རྒྱལ་ས་གནས་གཞན་ནང་མཐོང་རྒྱུ་མེད། གཞན་ཡང་། འབྲས་བུ་ཅན་གྱི་རྩི་ཤིང་ ཁོངས་སུ་ཀུ་ཤུ་དང་། སྐུར་རི། ཁམ་བུ། མངའ་རི། ཅོ་ལོ། ཆུ་རྒུན་འབྲུམ། སྟར་ཁ། སྟར་བུ་ཤིང་། ཚ་ ལུ་མ། ཚ་ལུ་མ་ཞན་པ། འབྲི་རྟ་ས་འཛིན། རི་སྐྱེས་སེའུ་དམར་ཆུང་། ལི། ས་དམའ་སའི་ཤིང་ཏོག་ ངང་ལག སེ་འབྲུ། སེ་འབྲུམ་སོགས་མང་པོ་ཡོད། དེ་བཞིན་དུ་མི་རྣམས་ཀྱི་མིག་དབང་དང་ཡིད་ལ་སྤྲོ་བ་ཚོར་བྱེད་ཀྱི་སྤྱན་གཟིགས་རྩི་ཤིང་སྟེ་ མེ་ཏོག་གི་གྲས་སུ་སྐལ་བཟང་དང་། ཁྲ་ཐིག གུར་ཀུམ། རྒྱ་སྲན། རྒྱ་བྱམས། གངས་ལྷ། སྒྲོལ་མ། རྒྱལ་མཚན་སྲན་མ། སྒམ་བཞུ། ལྕང་མ། ཅུན་རྩི་ལན། མཆུ་ཟླ་བ། འཇམ་དབྱངས། ཉི་མ། ཏི་ལུང་

། སྟག་གཟིག ཐག་འཁྱུད། དྲང་སྲོང་། པད་མ། འབྲུག ཡང་ཇུན། རིགས་གསུམ། ལོ་གསར། སེར་ ཆེན། སྲན་མའི་མེ་ཏོག ཧ་ལོ། ཧས་ཐང་། ཧོ་ཀྲིན། ལྷ་ཀླུ་སོགས་མི་འདྲ་བ་ཤིན་ཏུ་མང་། གོང་ གསལ་མེ་ཏོག་ནང་རྒྱ་ནག་དང་རྒྱ་གར་གྱི་མིང་འགའ་ཤས་ཡོད་པ་དེ་ཚོའི་ས་བོན་རྣམས་ཡུལ་ དེ་དག་ནས་ཡོང་བ་ཡིན། གསུམ་པ། བོད་ཀྱི་སྨན་རྩྭ་དང་རྩ་ཆེའི་སྨན་རྒྱུའི་རིགས་དབོར་འཁྱེར།

ནགས་ཚལ་གཅོད་པ་ནང་བཞིན་བོད་ཀྱི་སྨན་རྩྭ་སྣ་ཚོགས་ཀྱང་ཚད་མེད་དུ་སྔོག་འདོན་བྱེད་ པ་དཔེར་ན། མགོ་ལོག་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་སྙིང་བསྡུས། ཞེས་པའི་རྒྱ་ཡིག་ དེབ་ནང་འཁོད་གསལ།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༨ ལོ་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༣ ལོའ་ི བར་ལོ་ལྔའི་རིང་ཨ་མདོ་མགོ་ལོག་བོད་རིགས་རང་ སྐྱོང་ཁུལ་གཅིག་པུ་ནས་རྒྱ་གཞུང་གིས་ལྕུམ་རྒྱ་མ་(ཀི་ལོ་གྷེ་རམ་ཕྱེད་ཀ) ༢༠༣༤༠༠ ལྷག་དང་། ཨ་བྷི་ཥ་ རྒྱ་མ་ ༧༠༠༠༠ དབྱར་རྩ་དགུན་འབུ་རྒྱ་མ་ ༡༨༣༠༠༠ ལྷག ཀྱི་ལྕེ་རྒྱ་མ་ ༧༢༠༠༠ ལྷག གྲོ་ མ་རྒྱ་མ་ ༡༧༡༠༠ ཤྭ་བའི་ཁྲག་རྭ་གྲངས་ ༩༤༠༨ སོགས་བསྡུས་ཚུལ་བྲིས་འདུག

ཡིག་ཆ་དེ་གཞིར་བཟུང་ནས་ཚོད་རྩིས་ཤིག་བྱས་ན་ལོ་སུམ་ཅུའི་རིང་མགོ་ལོག་ཁུལ་གཅིག་པུ་ ནས་རྒྱ་དམར་གྱི་ལྕུམ་རྒྱ་མ་ ༡༢༢༡༠༠༠༠ ལྷག་དང་། ཨ་བྷི་ཥ་ རྒྱ་མ་ ༣༧༠༠༠༠ དབྱར་རྩྭ་དགུན་ འབུ་རྒྱ་མ་ ༡༠༩༨༠༠ ཀྱི་ལྕེ་རྒྱ་མ་ ༤༣༢༠༠༠ ཤྭ་བའི་ཁྲག་ཪྭ་གྲངས་ ༤༧༠༤༨ གྲོ་མ་རྒྱ་མ་ ༡༧༧༠༠ འཁྱེར་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ། དེ་མིན་ད་དུང་གླ་རྩི་དང་། དོམ་མཁྲེས། མེ་ཏོག་གངས་ལྷ། ཀོ་ཤ མགོ་ རམ་སོགས་རྩ་ཆེའི་སྨན་སྣ་ཆེས་མང་པོ་ཁྱེར་ཡོད་པ་གསལ་པོ་རེད། ཨ་ལག་ཙ་ཡུས་བསྟན་ འཛིན་དཔལ་འབར་གྱི་འབྲི་རྩོམ་ལྟར་ན། གོང་གསལ་དེ་རྣམས་ཆེས་ཉུང་དུ་བཏང་བའི་གྲངས་ ཀ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས་དོན་དངོས་ནི་དེ་ལས་ལྡབ་མང་པོས་མང་བ་ཡོད་པ་རེད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧ ལོར་རྒྱ་ནག་གི་དབང་འཛིན་པ་ཆེ་ཤོས་ཏེང་ཤའོ་ཕིང་གི་བུས་མཚོ་སྔོན་གྱི་སྨན་ རིགས་ཚོང་ཁང་ཞིག་ནས་དབྱར་རྩྭ་དགུན་འབུ་རྒྱ་མ་ཁྲི་ཚོ་ལྔ་རིན་གོང་ཧ་ཅང་དམའ་བའི་ཐོག་ ནས་ཉོས་ཏེ་ཧོང་ཀོང་༼ཤང་ཀང་༽དུ་འདྲེན་པའི་ལམ་ཁར་རྒྱ་ནག་ཤི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་སྤྱི་བདེའི་ མི་སྣས་བཀག་སྟབས་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཅེན་གྱི་ཧྲུའུ་ཅི་དབྱིན་ཁེ་ཧྲེན་གྱིས་ཐད་ཀར་མི་ཞིག་ཆེད་ མངགས་བཏང་སྟེ་གློད་བཅུག་པ་རེད། དེ་རིགས་ནི་གོང་གསལ་གྱི་གྲངས་ཀའི་ནང་གཅིག་ཀྱང་ བཀོད་ཡོད་པ་མ་རེད། ཅེས་བྲིས་ཡོད། དེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་གང་ས་ནས་སྨན་རྩྭ་སོགས་ཤིན་ཏུ་ཁྱོན་ཆེ་གཅོད་འབྲེག་བྱས་ནས་རྒྱ་ ནག་ཏུ་དབོར་འདྲེན་བྱས་དང་བྱེད་བཞིན་པ་རེད། བོད་ལ་སྨན་རྩྭའི་རིགས་མི་འདྲ་བ་སྟོང་ཕྲག་ལས་བརྒལ་བའི་ཁྲོད་ནས་རིགས་འགའ་ཞིག་གི་

མིང་ནི།

༼ཀ༽ ཀོ་ཤ། ཀཎཌ་ཀ་རི། ཀུའུ་ཅིང་ཚའོ། ཀོན་པ་གབ་སྐྱེས། ཀྱི་ལྕེ་དཀར་པོ། ཀྱི་ལྕེ་ནག་པོ། ཀང་པན་ཀུའེ། ཀླུ་བདུད་རྡོ་རྗེ་མཆོག ཀླུ་བདུད་རྡོ་རྗེ་དམན་པ། དཀར་པོ་ཆིག་ཐུབ། སྐྱི་བ། སྐྱེར་ པ་ནག་པོ། སྐྱེར་པ་དཀར་པོ། སྐྱེས་པ་དོར་བཏགས། སྐྲག་པ་ཤིང་། སྐྲ་བཟང་། སྐམ་སྐྱེས་བྱིན་ ཚལ། རྐྱལ་པ་ཆུ་ཐུབ། སྐྱེར་རྒོད། ༼ཁ༽ ཁའེ་ཁུན་ཙི། ཁུ་བྱུག་རྩྭ་ལྗང་། ཁུར་མང་། ཁུའུ་སྲན། ཁམ་བུ། མཁན་ཆུང་སེར་མགོ། ཁྲག་ ཁྲོག ཁྲོན་བུ། ཁྱི་མིག ༼ག༽ ག་དུར། ག་བྲ། གའུ་ནང་སྙིགས། གང་ག་ཆུང་། གོ་འདྲ། གོ་སྙོད། གུར་གུམ། གུར་ཏིག གྲ་ མ་ཤིང་། ག་བྷ་དྲ། གྲོ་མ། གྲོ་ལོ་དམར་པོ། དགུན་འདུས་ཤིང་། གླ་བ་སྲད་མ། གླང་ན་མེ་ཏོག རྒུ་ དྲུས། རྒྱ་སྤོས། རྒྱ་སལ། རྒྱ་རྩི་དུག་ལོ་དམར་པོ། རྒྱ་རྩི་དུག་ལོ། རྒྱ་ཁུར། རྒྱ་ཤོ། རྒྱ་སལ་རིགས། རྒྱུ་ མཁྲིས་མཆོག སྒ་སྐྱ། སདྒ་དམར། སྒ་རྒོད། སྒ་ཏིག་ནག་པོ། སྒོང་ཐོག་པ། སྒོང་དབྱིབས་ཅིན་ དབྱིང་མེ་ཏོག སྒོག་པ། སྒྲོ་ཤང་རྩེ། གླ་སྒང་། ༼ང༽ མངར་ཁམ། སྔོ་ག་བུར། སྔོ་སྤྲིན་ལོ་མ་ཆུང་བ། སྔོ་སྤྲིན་ལོ་མ་ཆེ་བ། སྔོ་དུག་མོ་ཉུང་། སྔོ་ གི་གསོར་བྱེ། སྔོ་སྒ། སྔོ་སྒ་ཤ་ལ་ཡུ་རིང་། སྔོ་སྲུབ། སྔོ་སྒྲོ་ཤང་རྩེ། སྔོ་སྤྱི་ཞུར། སྔོ་ཆུ་སྲིན་སྡེར་མོ། སྔོ་སྟག་ཤ སྔོ་བུ་རིགས་དང་པོ།

༼ཅ༽ ཅིན་ཀང་ཐེང་། ཅུས་སན་ཆི། ལྕ་བ་གཡུང་བ། ཅིའུ་ཚལ་གྱི་འབྲུ་གུ། ལྕ་རྒོད། ལྕགས་ཏིག་ ནག་པོ། ལྕ་ཉོབ། ལྕེ་ཚ། ཅིས་ཧྲོན་ཚའོ། ལྕགས་ཏིག་ར་མགོ་མ། ལྕམ་པ། ལྕུམ་ཆུ་མ་རྩི། ལྕུམ་རྩ་ ནག་པོ། ༼ཆ༽ ཆི་ཕི་ཁ་ཞན་པ། ཆན་ཅིན་ཐེང་། ཆེ་དབྱི། ཆུ་རྩ། ཆུ་རྩི་ནག་པོ། ཆུ་ལྡུམ། ཆུ་ལྡུམ་ཨོ་ དཀར། ཆུ་རུག་སྦག་ལག ཆུ་གཡེང་རྩ། ༼ཇ༽ ཤ་ཤང་དབང་ཕྱུག འཇིབ་རྩི་སྨུག་པོ། ཇ་ཤིང་། ལྗི་དུག

༼ཉ༽ ཉེ་ཤིང་ཕོ། ཉེ་ཤིང་མོ། ཉི་མ་མེ་ཏོག གཉེར་འཛོམས་མེ་ཏོག སྙི་བ། སྙ་ལོ།

༼ཏ༽ ཏ་ཝན་ཧྭ། ཏང་ཀུན་དཀར་པོ། རྟ་ལྦགས་དཀར་པོ། རྟག་ངུ་སེར་པོ། རྟ་ལྤགས་ནག་པོ། རྟག་ངུ་། སྟག་ཤ་དཀར་པོ། སྟག་ཚེར། སྟག་མ་ཤིང་མེ་ཏོག་སེར་པོ། སྟག་གཟིག་མེ་ཏོག སྟར་ བུ། སྒ་གཟིགས་མེ་ཏོག་ཞན་པ། སྟོང་ཟིལ། སྟར་ཀ་ཤིང་། སྟག་མ་ཤིང་མེ་ཏོག་དམར་པོ། སྟག་ གཟིགས་མེ་ཏོག་ལི་སེར། སྟག་ཆུང་།

༼ཐ༽ ཐ་རམ། ཐང་ཕྲོམ་ལང་ཐང་རྩེ། ཐང་ཕྲོམ་ནག་པོ། ཐང་ནག་རི་བོའ་ི ཐང་ཤིང་། ཐར་ནུ། ཐལ་ཀ་རྡོ་རྗེ། ཐལ་ཀ་རྡོ་རྗེ་ཞན་པ། ཐུལ་པ་ཆེ་བ། ཐུལ་པ་ཆུང་བ། ཐུའུ་པའི་ཅི། ཐར་ནུ་ལོ་མ་ ཆུང་བ། ཐེན་ཞང་ལུའུ། ཐང་མ་སྒྲོན་ཤིང་། ཐན་ཞོན་ཧྭ།

༼ད༽ ད་ཏྲིག དན་ཁྲ། དྭ་ལིས། དྭ་རྒོད། དྭ་བ་ལོ་མ་གཅིག་སྐྱེས་ཅན། དན་རོག དུམ་མོ་ཉུང་ ། དོང་ག མདོག་ལྡན། འདམ་བུ་ཀ་ར་དམན་པ། འདམ་རྩྭ། དྲེས་མ། འདམ་བུ་ཀ་ར་མཆོག དྲེན་ ཧྲེན་སན་ཆི། དྷ་དུ་ར། ལྡིང་རྔ། སྡོང་ཕུང་། ལྡུམ་བུ་རེ་རལ། ལྡུམ་བུ་ཁྲག་གཅོད། འདྲེ་ཚེར་མ། ལྡུམ་བུ་བྱང་ཆུབ། ༼ན༽ ནཱ་ག་གེར་སེར། ནཱ་ག་པུཥཔེ། ནད་པ་འབྱར་མ།

༼པ༽ སྤ་ཡག་རྩ་བ། པཱ་ཡུའེ་ཀྭ། པའི་ཉེའུ་ཞི། པུ་དཀར་མུ་ལ་མཆོག པུ་ཤེལ་རྩི། པུ་ཤེལ་རྩི་ ལོ་མ་ཆེ་བ། པུ་དཀར་མུ་ལ་དམན་པ། དཔའ་བོ་དཀར་པོ། པར་པ་ཏ། པད་མ་གེ་སར། པད་མ་ དམར་པོ། པད་མ་སེར་པོ། པྲི་ཡང་ཀུང་། སྤང་སྤོས། སྤང་རྒྱན་དཀར་པོ། སྤང་རྒྱན་ནག་པོ། སྤང་ རྒྱན་མེ་ཏོག་སེར་སྐྱ། སྤང་རྩི་དོ་པོ། སྤང་རྒྱན་སྔོ་ནག སྤང་རྒྱན་ཁྲ་བོ། སྤང་རམ་ལོ་མ་ཆུང་བ། སྤང་རམ་ལོ་མ་ཆེ་བ། སྤྲ་རྒོད། སྤྲག་གཡུང་། སྤྲ་བ་ཆེ་བ། སྤྲ་བ་ཆུང་བ། སྤྲེལ་སྨྱུག སྤྲེལ་སྨྱུག་ཞན་ པ། སྤྱང་ཆེར་མེ་ཏོག་ཆེ་བ། སྤྲུ་དཀར། སྤྲ་ནག སྤྱང་ཚེར་ནག་པོ། སྤྱང་ཚེར་དཀར་པོ། སྤྱང་ཚེ་ ལོ་མ་ཕྲ་བ། ༼ཕ༽ ཕ་བ་དགོ་དགོ། ཕེ་ལན། ཕུ་ལིང་། ཕུར་ནག

༼བ༽ བ་ལེ་ཀ བྱར་པན་ཆུ་རྩི། དབྱི་མོང་དཀར་པོ། བ་སྤྲུ། བྲག་སྐྱ་ཧ་པོ། སྦྲུལ་ཞགས་ཆེ་བ། བེ་ ལྗང་རེ་རལ། བྲག་སྤོས་ཆེ་བ། འབྲས་སྒང་ལོ་ལྡན། བོང་ང་ནག་པོ་མེ་ཏོག་སེར་པོ། བྲེ་ག འབྲི་ རྟ་ས་འཛིན་དམན་པ། བ་ས་ཀ། དབྱི་མོང་ཁྲ་བོ། བྱི་རུག་སེར་པོ། བ་ལེ་ཀ་ཞན་པ། སྦྲུལ་ཞགས་ ཆུང་བ། བྱི་རུག་ནག་པོ། བོང་ང་ནག་པོ། སྦན་ཉན་ཆིང་། བྱི་ན་ས། བེ་དོ་ཤིང་། འབྲི་རྟ་ས་འཛིན་ མཆོག བྱིའུ་སྟར་ཀ་མཆོག བ་ལུ། བྱ་རྒོད་སྤོས། བྱང་ཆུབ་ཤིང་། བ་ལང་ལྕ་བ། བྱི་རུག་སྨུག་ པོ། (བྲ་བོའ་ི ལོ་མ་འདྲ་བའི་སྟག་བོང་ང་ནག་པོ་ལོ་མ་ཕྲ་བ། བྱི་སྲན་གང་བུ་ཅན། གཟིགས་མེ་ ཏོག) བོང་དཀར། བྱིའུ་ལ་ཕུག བྲག་སྤོས། བྱ་རྐང་། འབུང་ཤ། བྲག་སྤོས་ཆུང་བ། བྱི་ཚེར། བྲ་ མ། དབང་ལག་དམན་པ། བྱི་སྲན་དཀར་པོ། བྲག་སྐྱེས་བྱི་སྲན་དཀར་པོ། དབྱི་མོང་ནག་པོ། བྱི་ བཟུང་། བྲག་སྤོས་འབྲིང་བ། འབྲས་བུ་སྒོར་བའི་དྲེས་མ། འབུ་སུ་ཧང་འབྲུ་གུ་ཡོད་པ། དབང་ ལག་མཆོག སྦར་ལེན། འབྲི་མོག ༼མ༽ མ་པེན་ཚའོ། མ་མ་སྒོ་ལྕགས། མ་མ་རྒྱས་རྒྱས། མ་ཡ་ཆི། མ་ནིང་ཀོ་ཏྲ། མ་ནུ། མེ་ཏོག་ ལུག་མིག མེ་ཏོག་གངས་ལྷ། མང་ཁྲང་ཚའོ། མིང་ཅན་སེར་པོ། མིག་སྨན། མིག་སྨན་མཆུ་རིང་

། མུའུ་ཞན་ཚའོ། དམར་རུ་མགོ་ནག མྱང་རྩི་སྤྲས། སྨུག་ཆུང་འདེན་ཡོན། སྨྱུག་མ། སྨྱུག་འདྲ། ༼སྨྱུག་ཚིགས་ཅན་དམར་རུ་མགོ་ནག༽ ༼མེ་ཏོག་ཉིན་མཚན་མའི་ཤུན་པགས།༽སྨག་ཤིང་། མོག་རོ་སེར་པོ། སྨྱུག་མཚེ།

༼ཙ༽ ཙམ་པ་ཀ། ཙའོ་ཀྲུའེ། ཙའེ་ཅིང་། བཙོད། རྩ་མཁྲིས་མཆོག རྩྭ་རམ་པ། རྩྭ་འབྲུ། རྩ་འབྲུ་ ལོ་མ་ཕྲ་བ། རྩ་རྨ་མདོངས་ལོ་མ་ཆེ་བ། རྩྭ་འདག་ཁྱུད། རྩ་མཁྲིས། དམན་པ། རྩད་གཡུང་། རྩ་རྨ་ མདོངས་ལོ་མ་ཆུང་བ། རྩད་རྒོད། ༼ཚ༽ ཚ་ལུ་མ་ཞན་པ། ཚེར་སྦོམ་སྦྱང་ཚེར་ནག་པོ། ཚན་ཨུའུ་རྩི། ཚེར་ཉུང་སྤྱང་ཚེར། ཚང་ བོང་། ཚེར་སྔོན། ཚང་ཀྲུའུ། ཚུའུ་ཅང་ཚའོ། ཚེར་ཐུང་མཛོ་མོ་ཤིང་། མཚེ་ལྡུམ།

༼ ཛ༽ མཛོ་མོ་ཤིང་། རྫ་ཆུའི་སྟག་གཟིག་མེ་ཏོག ༼ཝ༽ ཝུའུ་ཅ་ཤིང་རིང་བ། ཝ་ཡའུ་ཅ་ཤིང་གི་ ཤུན་ལྤགས། ༼ཞ༽ ཞུ་མཁན། ཞི་ཅན་ཚའོ། ཞིམ་ཐིག་ནག་པོ། ཞིམ་ཐིག་ཆུ་འཇིབ།

༼ཟ༽ ཟཱ་པོ། ཟུར་ལུགས་ཆུ་རྩི། ཟངས་རྩི་དཀར་པོ། ཟཱ་པོ་ལོ་མ་ཉག་ཅན། ཟུར་ལུགས་སྙི་པ། (ཟངས་ཏིག་འདྲ་པའི་ལྕགས་ཟི་ར་སེར་པོ། གཟེ་མ་ར་མགོ། ཏིག་དཀར་པོ།) ཟི་ར་དཀར་པོ། ཟིན་ཏིག གཟའ་བདུད་དཀར་པོ། གཟའ་བདུད་ནག་པོ།

༼འ༽ འུ་སུ། འོན་བུ། འོལ་མོ་སེར་ལོ་མ་ཆུང་བ། འུ་ལུ་ཞན་པ། འོམ་བུ་མེ་ཏོག་ཟིང་དམར། འོམ་ མོ་སེ་ལོ་མ་ཆེ་བ། ༼ཡ༽ ཡ་ཀྲི་ཚའོ། ཡང་ཨེར་ལན། ཡུ་གུ་ཤིང་ནག་པོ། ཡུ་གུ་ཤིང་དཀར་པོ། གཡེར་མ། གཡེར་ ཤིང་པ། ཡོག་ཆུང་། ཡོ་འབོག་སི་ལིང་ལྗང་པ། ཡན་ལིང་ཚའོ། ཡུ་མོ་མདེའུ་བྱིན། ཡོན་སེའུ། ཡོན་ཕྷན་པེ་ཅུའེ། ཡོན་ཀྲི།

༼ར༽ ར་མཉེ། རི་སྐྱེས་བྲ་བོ། རོག་གསལ། རི་ཤོ། རིང་ཙའོ་ཚའོ། རེ་རལ་ཆུང་བ། རི་སྐྱེས་སེའུ་ དམར་ཆུང་། རིང་གི་སྐྱེར་པ། རེ་ལྕག་པ། རི་སྐྱེས་སྒོང་ལ་ཕུག་གི་འབྲུ་གུ། ༼ལ༽ ལོ་རྩེ་རྣོ་བའི་དྭ་རྒོད། ལོ་མ་བདུན་ཅན་དྭ་བ། ལུག་རུ་སེར་པོ། ལོ་མ་གསུམ་ཅན་དྭ་བ། ལུག་ཆུང་། ལུག་རུ་སྨུག་པོ། ལོ་མ་ཕྲ་བའི་ལྕ་བ། ལུག་མིག་ནག་པོ་ཆུང་པ། ལུག་མིག་ནག་པོ། ལོ་མ་ཆེ་བའི་མོའུ་ལན། ལུག་གཉེ། ལུག་མུར། ལོ་མ་ཆེ་བའི་ཟེར་སེར་པོ། ལི་ཤི་ལོ་མ་ཆུང་བ། ལུག་མིག ལི་ཤི། (ལོ་མ་ཁྲ་ཅན་དམར་རིལ་མགོ་ནག) ལུག་སུག ལུག་གསོས་མེ་ཏོག

༼ཤ༽ ཤིང་སྐྱུ་རུ་མ། ཤ་ཁུ་ཚའོ། ཤུ་དག་དམར་པོ། ཤིང་ད་བྱིད། ཤིང་དྲིལ་དམར་པོ། ཤུག་པའི་ འབྲུ་གུ། ཤིང་ད་བྱིད་ལོ་མ་ཉག་ཅན། ཤང་དྲིལ་སེར་པོ། ཤུག་པ་ཚེར་ཅན། ཤིང་ཚ། ཤང་ཡ་ཧྲིན། ཤོ་མང་། ཤིང་བ་ཤ་ཀ། ཤུད་ཏོན། ཤིང་བལ། ཤིང་ག་བུར། ཤུ་དག་ནག་པོ། ཤིང་ད་བྱིད་ལོ་མ་ ཉག་ཅན། ༼ས༽ སེ་བ། སོག་ཀ་པ། སྲོ་ལོ་དམར་པོ། སེ་འབྲུ། སུམ་ཅི་ཏིག སྲོ་ལོ་སུག་འདྲ། སེ་ཡབ། སང་ ཅི་ཧྲེང་། གསེར་གྱི་མེ་ཏོག སེ་ཡབ་ལོ་མ་ཆུང་བ། སྲད་དཀར། གསེར་གྱི་ཕུད་པ། སེ་སྒོད་ཚེ་མ་ མེད་པ། སྲད་སེར། སྲུབ་ཀ། སེར་པོ་རྒུ་དུས། སྲོལ་གོང་སེར་པོ། སླེ་ཏྲེས། སེང་གེ་ཟིལ་པ། སྲོ་ལོ་ སྨུག་པོ། གསེར་སྐུད། སོ་མ་ར་ཙ་ནག་པོའ་ི འབྲུ་གུ། སྲོ་ལོ་དཀར་པོ། བསེ་ཡབ། སའུ་ཧྲན་ཧུའུ། གསེར་ལྡེང་།

༼ཧ༽ ཧ་ལོ་དམར་པོ། ཧོང་ཆིན། ཧྲེན་ཚི་ཀུའུ། ཧ་ལོ། ཧོང་ལེན་སྨུག་པོ། ཧི་མ་ལ་ཡའི་མེ་ཏོག་ གངས་ལྷ། ཧོ་ཡི་མོའུ་ཧུའུ། ཧྲན་ཝ་སུང་། ཧྲུའུ་ཡུས་ལོ་མ་ཟུར་གསུམ། ཧོང་ལེན། ཧྲེན་ཀན། ཧྲུའུ་ ཡུས། ཧྲིན་ཅིང་ཚའོ།

༼ཨ༽ ཨ་བྷི་ར། ཨ་བྱག་གཟེར་འཇོམས། ཨར་ཡེ་ལན། ཨ་རྩྭ་མགོ་རིལ། ཨ་བྱག་ཚེར་སྔོན། ཨ་བྷི་ ཥ་ དམན་པ། ཨ་བྷི་ཥ་ མཆོག ཨུད་པལ་སྔོན་པོ། ཨ་ཝ། ཨ་བྷི་ཥ་ མེ་ཏོག་སེར་པོ། ཨུག་ཆོས་མེ་ཏོག་ མང་བ། ཨུག་ཆོས་དམར་པོ། བཞི་པ། རྩྭ་ཐང་ལ་གཏོར་སྐྱོན་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བ།

བོད་ཀྱི་ས་མཐོའ་ི ཐང་ཆེན། བོད་ཀྱི་ས་མཐོའ་ི ཐང་ཆེན་ནི་འཛམ་གླིང་ནང་གཞི་རྒྱ་ཆེ་ལ་ དམིགས་བསལ་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་ཡིན་རུང་རྒྱ་ནག་གིས་མུ་མཐུད་ཉམས་ཉེས་གཏོང་བཞིན་ ཡོད། བོད་ཀྱི་ས་མཐོའ་ི ཐང་ཆེན་གྱིས་ཨེ་ཤ་ཡའི་མཁའ་རླུང་གི་རྒྱུག་ཚད་དང་གནམ་གཤིས་ལ་ ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་པ་མ་ཟད། བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་སའི་གོ་ལའི་ཕྱེད་ཙམ་གྱི་གནམ་གཤིས་ ལའང་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་ཡོང་བཞིན་པ་ཚན་རིག་པས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཡོད།

དེ་བཞིན་ས་ཆ་གྱེན་ཐུར་དང་། རླན་གཤེར། ཚ་གྲང་མི་སྙོམས་པའི་གནས་སྟངས་ཀྱིས་རྐྱེན་ པས་ཤིང་ནགས་བསྐྱར་གསོ་དཀའ་བ་དང་། གསར་འཛུགས་བྱེད་རྒྱུ་ཆེས་ཉུང་བ་སོགས་ཀྱི་ གནས་ཚུལ་འོག་རྒྱ་མིས་ཤིང་ནགས་རྣམས་ཡུན་གཅིག་ཏུ་བཅད་པ་དེས་བོད་ཀྱི་ནགས་ཚལ་ ཐོན་ཁུངས་ལ་སླར་གསོ་ཐུབ་ཐབས་བྲལ་བའི་གནོད་འཚེ་ཚབས་ཆེན་ཕོག་གི་ཡོད། ཅེས་བོད་ གཞུང་ཕྱི་དྲིལ་ལས་ཁུངས་ནས་ཕྱི་ལོ་༡༩༩༣ ལོར་བཏོན་པའི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ལམ་ནས་བོད་ཀྱི་ བདེན་པ་ར་སྤྲོད་ཞེས་པའི་ཤོག་གྲངས་ ༡༢༢ ནང་གསལ།

བོད་ཀྱི་ས་ཁྱོན་གྱི་བརྒྱ་ཆ་བདུན་བཅུ་ཙམ་རྩྭ་ཐང་ཡིན་ཞིང་། དེ་དག་ནི་འབྲོག་ལས་གཙོ་བོར་ བྱེད་པའི་བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྨང་གཞི་ཡིན་པ་མ་ཟད། སྒོ་ཕྱུགས་སེམས་ཅན་ས་ ཡ་བདུན་བཅུ་ཙམ་དང་། འབྲོག་པ་མང་ཚོགས་ས་ཡ་གཅིག་ཙམ་གྱི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེའི་འཚོ་རྟེན་ ཞིག་ཀྱང་ཡིན། རྩྭ་ཐང་དེ་དག་གི་རང་བྱུང་ཆ་རྐྱེན་དེ་ཙམ་བརྟན་པོ་མེད་ཀྱང་བོད་ཀྱི་འབྲོག་པ་ མང་ཚོགས་ཚོས་ལོ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོའ་ི ཉམས་མྱོང་ལ་བརྟེན་ནས་རྩྭ་ཐང་གི་དོན་དངོས་གནས་ ཚུལ་དང་བསྟུན་ཏེ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། རྩྭ་ཁར་གཞིགས་ནས་སྐྱས་སྤོ་བྱེད་པ་དང་། རྩྭ་ཐང་ གི་སྐྱེ་འཚར་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ཐབས་སུ་སྤྱི་སྒེར་གཉིས་ཀས་འགན་ཁུར་ལེན་པ་སོགས་ནི་བོད་ མིའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་གོམས་གཤིས་ཡིན། འདས་པའི་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་བཞིའི་རིང་རྩྭ་ཐང་དེ་ཚོར་གནོད་སྐྱོན་ཆེན་པོ་བཏང་ཡོད་པ་ནི། རྒྱ་ མི་གཞིས་ཆགས་པ་ཚོའི་ཆེད་དུ་རྩྭ་ཐང་ལ་གནོད་ཚབས་ཆེན་པོ་ཕོག་སྟེ་ས་ཆ་མང་པོ་ཞིག་ རྩྭ་ར་དང་ཞིང་ལས་གཉིས་ཀར་ཕན་ཐོགས་མེད་པའི་བྱེ་ཐང་དུ་གྱུར་ཡོད། དེར་རྐྱེས་པས་ བོད་སྤྱི་དང་། ལྷག་པར་མདོ་སྨད་ཨ་མདོའ་ི ཁུལ་གྱི་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་རྩྭ་ཐང་བེད་མེད་དུ་གྱུར་ ཡོད། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཀྱི་འབྲོག་པའི་སྒོ་ཕྱུགས་སེམས་ཅན་འཚོ་སྐྱོང་བྱེད་ཡུལ་རྩྭ་ཐང་གི་ས་ གཤིས་ལ་བསམ་གཞིགས་སྤུ་ཙམ་མེད་པར་འབྲོག་པའི་ཁྲོད་ནས་བཙན་འཕྲོག་བྱས་ཏེ་རྒྱ་མི་ གཞིས་ཆགས་པ་ཚོར་སྤྲད་པར་བརྟེན་བོད་ཀྱི་འབྲོག་པ་རྣམས་ཀྱི་སྔར་སྲོལ་སྐྱས་སྤོ་བའི་ས་ རྒྱ་ཆུང་དུ་སོང་བ་དང་། རྩྭ་ཐང་ལའང་སླར་གསོ་ཐུབ་ཐབས་མེད་པའི་གནོད་འཚེ་ཆེན་པོ་བྱུང་ ཡོད། ཨ་མདོ་ཁུལ་༼རྨ་ཆུ་རྫོང་༽ལ་ས་ཁྱོན་ཀི་ལོ་མི་ཊར་(སྤྱི་ལེ་)གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་གཅིག་ཡོད་པ་ ནས་གསུམ་ཆ་གཅིག་རྒྱ་དམག་གི་རྟ་ལུག་སོགས་སྒོ་ཕྱུགས་སེམས་ཅན་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་ཡུལ་ གྱི་ཕྱུགས་ར་བཟོས་པ་དང་། དེ་བཞིན་རྔ་པ་དང་མགོ་ལོག་ཁུལ་གྱི་རྩྭ་ཐང་ལེགས་པ་ཚང་མ་ རྒྱ་མིའི་དགོས་མཁོར་སྤྱོད་ཡོད། དེས་རྐྱེན་པས་དེང་སྐབས་བོད་ཀྱི་འབྲོག་སའི་ས་ཁུལ་ཁག་ ལ་རྩྭ་ཐང་དང་ཆུའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཆེད་བོད་མི་ནང་ཁུལ་མ་མཐུན་པ་དང་མི་གསོད་ཁྲག་སྦྱོར་ གྱི་གནས་ཚུལ་ཐོན་པ་འདི་དག་གཞི་རྩ་རྒྱ་མིས་བཟོས་པ་ཞིག་ཡིན་པས་བོད་མི་རྣམས་འདིའི་ རིགས་ལ་མགོ་མི་འཁོར་བ་བྱ་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་ནས་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན། སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས་ཕྱི་ལོ་༡༩༩༣ཕྱི་ཟླ་༩ཚེས་༤ཉིན་ཨ་རིའི་གྲོང་ ཁྱེར་ཅིན་ཁ་ཁོའ་ི ནང་ཞབས་སོར་བཀའ་དྲིན་བསྐྱངས་སྐབས་བོད་ཀྱི་རྩྭ་ཐང་སྲུང་སྐྱོབ་སྐོར་ལ་ བསྩལ་བའི་བཀའ་སློབ་ནང་།

བར་ལམ་གནས་ཚུལ་གོ་ཐོས་བྱུང་བ་ཞིག་ལ་ང་རང་ཚོ་བོད་ཀྱི་རྩ་ཐང་རྒྱ་རྒྱུད་དང་། འབྲོག་ ཁུལ་ཁག་ཅིག་ལ་རྩྭ་ཆུའི་ཐོབ་ཐང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཡས་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་ཕྲ་མོའ་ི ཐོག་ནང་ཁུལ་དམ་ ཚིག་མི་གཙང་བའི་འཁྲུག་པ་རྒྱག་གི་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་འདུག གནས་ཚུལ་དེ་ཚོའི་གྲས་ དངོས་གནས་དྲང་གནས་བློ་ཕམ་གྱི་རང་བཞིན་ཞིག་རེད། ང་རང་ཚོ་ནང་ཁུལ་རྟག་ཏུ་དོན་

ཆུང་དེ་འདྲའི་ཐོག་གཅིག་གིས་གཅིག་ལ་རྩོད་རྙོགས་ནས་མཐའ་མ་མི་གསོད་ཚུན་ཆད་ཡོང་ གི་ཡོད་པའི་འཁྲུག་རྐྱེན་ཡོད་དུས། ང་ཚོ་སྤྱིའི་བོད་གངས་ཅན་གྱི་གནས་བབས་གང་འདྲ་ཞིག་ ཐོག་གནས་བསྡད་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་འོག་དོན་རྩ་ཕྲ་མོ་ཞིག་གི་ཐོག་ཕུན་ཚུན་འཁྲུག་རྩོད་ བརྒྱབ་ནས་བསྡད་ན་ཐབས་སྡུག་རེད། དེ་འདྲ་རྩ་བ་ནས་བྱེད་རྒྱུ་ཡོད་པ་མ་རེད། ཕྲུན་བུ་ཕྲན་ བུའི་བསམ་ཚུལ་རིང་ཐུང་དང་། ཐོབ་ཐང་སྐོར་ལ་རྩོད་པ་རྒྱག་ཡས་ལྟ་བུ་ཡོང་སྲིད་ཀྱང་དེ་ དག་ཕུན་ཚུན་སྐད་ཆ་བཤད་ནས་ཉན་ཤེས་གོ་ཤེས་ཡོད་པ་བྱས་ནས། རྩོད་པ་ཆོས་ཕྱོགས་སུ་ ཞི་བ། ཟེར་གསུངས་པ་ལྟར་བྱས་ནས་བསམ་བློ་རྒྱ་ཆེ་ས་དང་། གུ་ཡངས་ས་ནས་གཏོང་ཡས་ དེ་དགལ་ཆེན་པོ་རེད་མ་གཏོགས་བསྟན་པ་སྤྱི་རྒུད་ཀྱི་ཆེ་ས་ནས་བསམ་བློ་འཁོར་མི་ཐུབ་པར་ འཕྲལ་སེལ་གྱི་དོན་རྩ་ཆུང་ཆུང་གཅིག་གིས་ཐོག་ནས་ནང་ཁུལ་དམ་ཚིག་མི་གཙང་བ་བྱས་ ནས་གཅིག་གི་གཅིག་ལ་འཁོན་འཛིན་བྱས་ནས་བསྡད་པ་ཡིན་ན། དངོས་གནས་ཆོས་དང་དམ་ ཚིག་གང་སྤྱིའི་ཐོག་ནས་མ་འོས་པ་ཞིག་རེད་ལ། དེ་ཙམ་མ་ཟད་ཡུལ་ནང་དེ་ལ་དེར་བརྟེན་གྱི་ ཡུལ་ལྷ་གཞི་བདག་རྣམས་ཀྱང་འཁྲུག་རྐྱེན་བྱུང་བ་སོགས་ཀྱི་རྐྱེན་པས་ཡུལ་ནང་ལ་རང་བཞིན་ གྱི་ནད་རིམས་འདྲ་མིན་ཡོང་བ་དང་། ཆར་ཆུ་དུས་འབབ་མེད་པ་སོགས་ཀྱི་རྐྱེན་ལ་འགྲོ་སྲིད་ པ་ཞིག་རེད། ང་རང་ཚོ་ནི་འཕགས་པ་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་གདུལ་ཞིང་བྱས་ནས་མ་ཎི་འདྲེན་ མཁན་གཅིག་གྱུར་དང་། རྩམ་པ་ཟ་མཁན་གཅིག་གྱུར་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་ང་ཚོས་བསམ་བློ་རྒྱ་ཆེ་ ས་ནས་བཏང་ནས་དོན་རྩ་ཆུང་ཆུང་ཐོག་གཅིག་གིས་གཅིག་ལ་འགལ་ཟླ་འཁོན་རྩོད་བྱེད་ཡད་ དེ་ཡག་པོ་མ་རེད། དེ་འདྲ་མ་བྱེད་རོགས་ཟེར་ངས་དེ་རིང་ཆེད་མངགས་ནན་ཏན་བྱས་ནས་ བཤད་ཀྱི་ཡོད་པས་དེ་ཁྱེད་རང་ཚོ་ཚང་མའི་བློ་ལ་འཇགས་པ་བྱེད་རོགས། ཅེས་བཀའ་བསྩལ་ ཡོད། རྩ་ཐང་གི་སྤུས་ཀ་ཞན་དུ་འགྲོ་བའི་རྒྱུ་མཚན་གཞན་ཞིག་ནི་བོད་ཀྱི་ཤའི་ཐོན་སྐྱེད་རྣམས་རྒྱ་ ནག་ནང་ཁུལ་དུ་དབོར་འདྲེན་ཤུགས་ཆེ་བྱས་པས་མ་ཚད་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལའང་ཚོང་ འབྲེལ་སྤེལ་བའི་དབང་གིས་རེད། དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༩ ལོར་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་སྐུ་ ཚབ་དང་པོའ་ི གྲས་ཀྱི་ཚོགས་མི་བློ་བཟང་དར་རྒྱས་ལགས་ཆབ་ཆའི་བཤས་ར་གཏོང་ས་ཤིག་ལ་ གཟིགས་བསྐོར་དུ་ཕེབས་སྐབས་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་དོན། དེར་ཉིན་རེར་ར་ལུག་གྲངས་ ༢༠༠༠ ལྷག་སྡེབ་གསོད་བཏང་སྟེ་ཤ་རྣམས་རྒྱ་ནག་དང་། ཧོང་ ཀོང་སོགས་ལ་ཚོང་གི་ཡོད་པ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་འདུག དེ་བཞིན་རྔ་པ་སོགས་ཨ་མདོ་དང་ ། ཁམས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒུ་མདོ་ས་ཁུལ་ཁག་ལ་དེང་རབས་ཅན་གྱི་འཕྲུལ་འཁོར་བཤས་རའི་ལས་གྲྭ་མི་ ཉུང་བ་ཞིག་བཙུགས་ཏེ་ཤ་རྣམས་ཨུ་རུ་སུ་དང་། ཁ་ཆེའི་རྒྱ་ཁབ་ཁག་ལའང་ཚོང་འབྲེལ་བྱེད་ ཀྱི་ཡོད་པ་ལྟར་དགོས་མཁོ་འདི་དག་འགྲུབ་ཆེད་བོད་མིར་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་ཕྱུགས་མང་པོ་གསོ་ འཕེལ་བྱེད་དུ་བཅུག་སྟེ། རྩྭ་ཐང་གི་རྒྱ་ཁྱོན་སྔར་ལས་ཇེ་ཆུང་དུ་སོང་ཞིང་སྤུས་ཀ་ཡང་ཇེ་ཞན་ དུ་འགྲོ་བ་དེ་ལྟར་རེད།

གཞན་ཡང་ཨ་མདོའ་ི ནང་དཔལ་ལྡན་དང་། གསེར་ཐང་། དངུལ་ཐང་། རྐང་ཚ་སོགས་ས་ཁུལ་ གྱི་རྒྱ་ཆེ་བའི་རྩྭ་ཐང་རྣམས་རྒྱ་གཞུང་གི་དྲག་པོའ་ི བསྟི་གནས་སུ་བསྒྱུར་བཞིན་པར་བརྟེན། ཕྱི་ ལོ་ ༡༩༩༡ ལོའ་ི ཕྱི་ཟླ་༧ཚེས་༢༢ཉིན། ལུང་པ་དེའི་འབྲོག་པ་ཚོས་རྩྭ་ཐང་རྣམས་ཕྱིར་སྤྲོད་བྱེད་ དགོས་པའི་ངོ་རྒོལ་གྱི་ལས་འགུལ་ཞིག་ཟི་ལིང་དུ་སྤེལ་བ་རེད། མདོར་ན་བོད་ཀྱི་རྩྭ་ཐང་གིས། ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤེ་ཡའི་ཆར་ཞོད་(monsoon)དུས་ཚོད་དང་། ཆར་ ཞོད་ཀྱི་ཚད་སོགས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་སྐོར་ཚན་རིག་པ་ཚོས་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ ཡོད་པ་ལྟར་རྩྭ་ཐང་ཉམས་པ་སོར་ཆུད་དང་། མི་ཉམས་གཅེས་སྲུང་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་ནས་གལ་ ཆེན་པོ་ཡིན། ལྔ་པ། རང་བྱུང་གི་གཏེར་ཁ་སྔོག་འདོན་སྐོར།

སྔ་མོའ་ི བོད་མིའི་གོམས་གཤིས་ལ་ས་གཏེར་སྔོག་འདོན་སྐོར་ལ་བཤད་སྲོལ་མི་འདྲ་བ་གསུམ་ ཙམ་ཡོད། དང་པོ། ས་གཏེར་དེ་དག་ནི་མི་མ་ཡིན་གྱིས་བདག་ཏུ་བཟུང་པའི་དངོས་པོར་བརྟེན་ སྔོག་འདོན་བྱས་ན། དེ་དག་གིས་ཀོ་ལོང་ཕྲག་དོག་བྱས་ཏེ་ཡུལ་ལ་ཆར་ཆུ་དུས་སུ་མི་འབབ་ པ་དང་། ནད་ཡམས། མུ་གེ འཁྲུག་རྩོད་ལ་སོགས་པ་ཡོང་གནས་བརྗོད་པ་དང་། གཉིས་པ། ས་ གཏེར་བཏོན་ན་ཡུལ་གྱི་ས་བཅུད་ཉམས་ཏེ་ཞིང་འབྲོག་ཐོན་སྐྱེད་དང་། དཔལ་འབྱོར་ལ་གནོད་ ཚུལ་བརྗོད་པ། གསུམ་པ། ས་གཏེར་གང་དུ་ཡོད་པ་ལུང་པ་སོ་སོའ་ི ཡུལ་མིས་ཤེས་ཀྱི་ཡོད་ཀྱང་ ། སྔོག་འདོན་བྱས་ན་སྐལ་པ་བཟང་པོའ་ི ཇ་ཆང་། དུས་ཚོད་ངན་པའི་ཁྲལ་ལ་འཇགས་ཡོང་ཞེས་ བཤད་སྲོལ་ཡོད་པ་བཅས་རེད། བོད་རང་བཙན་ཡིན་པའི་སྐབས་གཏེར་ཁ་དེ་དག་གཞུང་དང་། ས་བདག་སོ་སོས་སྐབས་བསྟུན་ དགོས་མཁོ་ལྟ་བུར་ཕྲན་བུ་རེ་སྔོག་འདོན་བྱེད་པ་ལས། རྒྱུན་དུ་སྔོག་འདོན་གྱི་ལས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་ རིགས་གང་ཡང་མེད། འོན་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་བཙན་བཟུང་བྱས་རྗེས་བོད་ཀྱི་གཏེར་ཁ་ཁག་ ལ་ཞིབ་འཇུག་དང་འབྲེལ་རྒྱ་ཆེའི་སྔོག་འདོན་བྱེད་འགོ་དངོས་སུ་བཙུགས་པ་རེད།

བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་བདེ་སྲུང་བོད་གནས་ཉམས་ཞིབ་ཁང་ནས་རྒྱ་མིས་བཏོན་པའི་བོད་རྒྱའི་ ཡིག་རིགས་དང་། ལྷ་སའི་བོད་སྐད་རླུང་འཕྲིན་སོགས་ད་ཡོད་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་རིགས་ཁག་ ལ་ཉམས་ཞིབ་བྱས་པ་བརྒྱུད་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་ཡོངས་སུ་གཏེར་དངོས་རིགས་འདྲ་མིན་གྲངས་ ལས་འདས་པ་ཡོད་ཁོངས་ནས་ད་བར་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བའི་གཏེར་དངོས་རིགས་མི་འདྲ་བ་ ༡༢༧ ཡོད་པའི་སྐོར་གྱི་དེབ་༼རིན་ཆེན་གཏེར་དངོས་ཀྱི་ཡོངས་སུ་ཕྱུག་པའི་གངས་ཅན་བོད་༽ ཅེས་པ་ཞིག་འགྲེམས་སྤེལ་གནང་ཡོད་པ་དེའི་ནང་། ད་བར་ར་སྤྲོད་བྱུང་བའི་གཏེར་ཁ་བརྒྱ་དང་ཉི་ཤུ་རྩ་དྲུག་ནི་གཤམ་གསལ་ལྟར་རེད། ཀོ། ཀོ་ ལྕགས། ཀུའུ་ཧྲི། ཤེལ་རྡོ་ལྕི་བ། རྒྱ་མཚལ་ལྕོག་ལ། ཀླུས་ཧ་རྗའ། ཀླུས་ཧྭ་སྣའ། ཀླུས་ཧ་མ་འིལ།

ཀླུས་ཧ་ལིའི། ཀླུས་ཀྲུའུ་ཧྲེ། ཁྲོ་ལྕགས། གྱོ་མོ་དཀར་པོ། རྒུའུ། སྒན་ལན་ཧྲེ། གྷའ། སྒྲའ། དངུལ། དངུལ་ཆུ། དངུལ་རྡོ། ལྕགས་ཁབ་ལེན། ལྕགས། ལྕགས་དམར། ཅའ། ལྕགས་རྒྱུ་སྨུག ཆན་ཤིན། ཆུ་ ཤེལ། ཆུ་ཤེལ་གྱི་རྡོ། འཇིམ་པ། རྗའ། རྗའ་ཡན། ཉི་མ་ཁ་ཆུ་དཀར་པོ། ཉི་མ་ཁ་ཆུ་ནག་པོ། ཉི་མ་ ཁ་ཆུ་དཀར་པོའ་ི བྲག་རྡོ། ཐའི། ཐིའི། ཐལ་མའང་། དའན། དྭངས་གསལ་ཤེལ་རྡོ། དྭངས་གསལ་ ཤེལ་རྡོའ་ི རྡོ། རྡོ་དྭངས་གསལ་ཤེས་རྡོའ་ི བྲག་རྡོ། དུའུ། དུང་ཆན་ཤིན། རྡོ་སོལ། རྡོ་ཞོའ་ི བྲག་རྡོ། རྡོ་ རྒྱུས་བྱ་བལ་མ། རྡོ་ཞོའ་ི རྡོ། རྡོ་ནར་མོ། རྡོ་སྣུམ། རྡོ་ཀ་མ་རུ་པ། རྡོ་ཀ་མ་རུ་པའི་བྲག་རྡོ། རྡོ་སོལ་ རྒྱུ་སྨུག རྡོ་རྗེ་ཕ་ལམ། རྡོ་སྣུམ་མཉམ་དོན་པའི་རླངས། ལྡན། རྡོ་རྗེ་ཕ་ལམ་གྱི་བྱེ་མ། ན་མའམ་ལ་ མག་ནག་པོ། ནིའི། ནིའི་ཧུའི་ཡན། སྣས། སྣུམ་ལྡན་རྡོ། སྣའ། པེའི། པིང་ཀྲོའུ་ཧྲི། སྤོས་ཤེལ། པིས། ཕའན། ཕན། ཕང་ཇལ་ཧྲེ། བིའི། བུལ་ཏོག བྱེ་རྡོ་རིང་པོ། འབྲུག་རིས་ཅན་གྱི་རྡོ། རྦའི་ཨུའུ། རྦའི་ ཡུན་ཧྲེ། རྦོའ།ོ རྦོའ་ོ སྣས། དབྱིའི། དབྱིན། མའང་། མང་ཤའོ། མ་འིལ། མུ་ཟི། རྨུའུ། ཚེལ། ཚྭ། ཚ་ལ་ དཀར་པོ། མཚེའུའི་ཚྭ། ཞ་ཉེ། ཟངས། ཡིང་ཧྲེ། དབྱིང་ཧྲེ། གཡུ། གཡང་ཌི། ཡའུ། རག་གན། རང་ བྱུང་རླངས་པ། རུའུ། ལིའི། ལིན། ལིང་ངལ། ལིའི་ཧུའི། གཤའ་དཀར། ཏི་ཚ། ཤའོ། ཤེལ་ཀོ། ཤིའུ། གསེར། གསེར་དཀར་པོ། སི། ཧ་ཡང་། ཧོང་ཐལ། ཧའི་ཐལ། ཧུའི་ཐིའི། ཧ་ཤིག ཧྭ་ཀང་ཡན། ཧྲ་ ཧྲེ། ཧྲེ་དབྱིང་ཧྲའ། ཧྲིན། རྡོ་སྣག ཨུའུ། དཀར་ཡོལ། ལྕགས་རྡོ། ངར་ལྕགས། གཤའ་རྡོ། རོས་ཚ། སོགས་དང་། རྒྱ་ནག་གི་ཚན་རིག་པ་ཚོས་ད་དུང་གཏེར་ཁ་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་བཞིན་པ་རེད། (༡) འཛམ་གླིང་གི་མདུན་གྲལ་དུ་སླེབས་པའི་གཏེར་རྫས།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༨ ཟླ། ༢ ཚེས་ ༨ ནས་ཚེས་ ༡༤ བར་གྱི་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་ཀུན་ཁྱབ་རླུང་འཕྲིན་ ཁང་ནས། ཆབ་མདོ་ས་ཁུལ་དུ་ཊོན་(ཏུན་) (Ton) ༤༨༠ ལྷག་ཙམན་ཡོད་པའི་ཟངས་(Copper) གཏེར་ཞིག་རྙེད་པ་དེ་ནི་འཛམ་གླིང་ནང་གི་ཟངས་གཏེར་ཆེ་བའི་གྲས་ཤིག་རེད་ཅེས་ དང་། བོད་ལྗོངས་དཔལ་འབྱོར་འཚོལ་ཞིབ་ཟེར་བའི་རྒྱ་ཡིག་ཡིག་ཆ་ཤོག་གྲངས་ ༡༨ ཡིག་ ཕྲེང་ ༡༩ པར། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ཡུའུ་(Uranium)དང་། ཚ་ལ་དཀར་པོའ་ི གཏེར་ཁའི་ (Borax)གསོག་ཚད་འཛམ་གླིང་གི་ཨང་དང་པོ་རེད་ཅེས་འཁོད་ཡོད་པ་དང་། ཡང་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༠ ཟླ་ ༨ ཚེས་ ༢ ཉིན་གྱི་པེ་ཅིང་བོད་སྐད་རླུང་འཕྲིན་ནས། ལྷོ་ཁ་ས་ཁུལ་ཆུ་གསུམ་རྫོང་ དུ་ཡོད་པའི་ནོར་བུ་ས་ཀོ་ལྕགས་(Chromite) གཏེར་ཁའི་ཐོན་ཚད་རྒྱ་ནག་ནང་གི་ཡག་ཤོས་ ཤིག་དང་། སྤུས་ཚད་འཛམ་གླིང་གི་ཨང་དང་པོ་རེད་ཅེས་དང་། ཡང་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༤ ལོར་བཏོན་ པའི་མཚོ་ནུབ་བོད་རིགས་སོག་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་སྤྱི་བཤད་ཞེས་པའི་རྒྱ་ཡིག་དེབ་ནང་ ། ཚྭ་འདམ་གཤོངས་སའི་ཚྭ་ལ་དཀར་པོའ་ི ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་ཚད་ ༡༩༧༤ ལོ་ནས་བཟུང་ལོ་རེར་ ཊོན་ ༢༠༠༠ ཡས་མས་ཡིན་པ་དང་། སྤུས་ཚད་འཛམ་གླིང་གི་ཨང་དང་པོར་སླེབས་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་ ། ༡༩༧༤ ལོ་ནས་ད་བར་གྱི་ལོ་ངོ་ ༢༠ ལྷག་ཙམ་ནང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ཚྭ་ལ་དཀར་པོ་ཊོན་ ༤༧༠༠༠ ལྷག་ཙམ་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་པར་ཡོང་འབབ་དངུལ་དམར་སྒོར་ ༡༡༠༠༠༠༠༠༠ ལྷག་ཙམ་བྱུང་བ་ རེད་ཅེས་གསལ་ཡོད་པ་རེད།

(༢) རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མདུན་གྲལ་དུ་སླེབས་པའི་གཏེར་རྫས།

བོད་ལྗོངས་དཔལ་འབྱོར་འཚོལ་ཞིབ་ཟེར་བའི་རྒྱ་ཡིག་ཡིག་ཆའི་ནང་། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ ཀྱི་ཟངས་ཀྱི་གཏེར་ཁའི་གསོག་ཚད་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཨང་གསུམ་པ་རེད་ཅེས་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༨ ལོར་བཏོན་པའི་ཚྭ་འདམ་གཤོངས་སའི་ཚྭ་མཚོ་ཞེས་པའི་རྒྱ་ཡིག་དེབ་ཤོག་གྲངས་ ༢༣༣ ནང་། ཚྭ་འདམ་གཤོངས་སའི་ཚྭ་མཚོ་ནས་ཐོན་པའི་རྗའ་ (KAILIUM) དང་། ལིའི་ (LITHIUM) ཡི་ཐོན་ཁུངས་ནི་རང་རྒྱལ་གྱི་ཨང་དང་པོ་རེད་ཅེས་དང་། ཡང་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༤ ལོར་བཏོན་ པའི་མཚོ་ནུབ་ཁུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས་ཞེས་པའི་རྒྱ་ཡིག་དེབ་ནང་། ཚྭ་འདམ་གཤོངས་ སའི་རྡོ་རྒྱུས་བྱ་བལ་མའི་ (ASBESTOS) གཏེར་ཁ་ནི་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གཞི་ཁྱོན་ཆེ་བའི་གཏེར་ རིའི་གྲས་ཤིག་ཡིན་ཞིང་། དེ་ནས་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་པའི་རྡོ་རྒྱུས་བྱ་བལ་མ་རྣམས་པེ་ཅིན་དང་ ། ཐན་ཅིན། ཤི་ཨན། ཁྲུང་ཆིང་། ནན་ཅིན། ཧྲང་ཡང་སོགས་རྒྱལ་ནང་གི་རྡོ་རྒྱུས་བྱ་བལ་མའི་ བཟོ་གྲྭ་དང་། རྫས་འགྱུར་བཟོ་གྲྭ་ ༧༠ ལྷག་ཙམ་ལ་བཙོང་པ་ཕུད། ཐག་རིང་ཀོ་རི་ཡ་དང་། ཉི་ ཧོང་། ཤར་ལྷོ་ཨེ་ཤ་ཡ། ཡོ་རོབ་བཅས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་ཕྱིར་ཚོང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་རེད་ཅེས་དང་ ། གཏེར་ཁུལ་དེ་ནི་ཕྱི་ལོ་༡༩༥༨ ལོར་བཙུགས་པ་དང་། ད་ཆ་རང་རྒྱལ་གྱི་རྡོ་རྒྱུས་བྱ་བལ་མ་ ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་སའི་རྟེན་གཞི་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཟིན་པ་རེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༢ ནས་ ༡༩༨༢ བར་ གྱི་ལོ་ངོ་༢༠ ལྷག་ཙམ་རིང་རྡོ་རྒྱུས་བྱ་བལ་མ་ཊོན་ ༢༠༠༠༠༠ ཐོན་སྐྱེད་བྱས་པའི་ནང་ནས་ཊོན་ ༩༠༠༠༠ ཕྱིར་བཙོངས་བྱས་པར་ཡོང་འབབ་ཨ་རིའི་སྒོར་མོ་ ༣༥༥༥༠༠༠ བྱུང་ནས་རང་རྒྱལ་གྱི་ དེང་རབས་ཅན་བཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་ཐོག་ལེགས་སྐྱེས་ཕུལ་བ་རེད་ཅེས་དང་། ཡང་ཚྭ་འདམ་ གཤོངས་སའི་དབུས་སུ་གནས་པའི་ཤིའི་ཐལ་རི་བོ་(ཤིའི་ཞེས་པའི་དོན་ནི་གཤའ་དཀར་དང་ ཐལ་ཞེས་པའི་དོན་ནི་ལྕགས་ཡིན་) ཞེས་པ་དེར་ཞ་ཉེ་ (LEAD) དང་། ཤིན་ (ZINC) གཤའ་ དཀར་ (TIN) ཟངས་ (COPPER) ཐིའི་ (ANTIMONY) གསེར་ (GOLD) དངུལ་ (SILVER) ཆན་ཤིན་(གསེར་དང་དངུལ་འདྲེས་པའི་གཏེར་རྫས་ཤིག) སོགས་གཏེར་རྫས་རིགས་མི་ འདྲ་བ་བཅུ་ཕྲག་ཁ་ཤས་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་གི་ནང་ནས་གསོག་ཚད་ཊོན་ ༢༧༠༠༠༠༠ ཟིན་ པའི་ཤིའི་ཐལ་རི་བོའ་ི ཆན་ཤིན་གཏེར་ཁ་ནི་མིག་སྔའི་རང་རྒྱལ་གྱི་ཆན་ཤིན་གཏེར་ཁ་ཆེ་ཤོས་ དེ་ཡིན་པར་བརྟེན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལོ་ལྔ་ཚན་གྱི་འཆར་གཞི་དྲུག་པའི་གལ་ཆེའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ རྣམ་གྲངས་ཁོངས་སུ་བཞག་པ་རེད་ཅེས་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༦ ལོ་ནས་བཟུང་ཤིའི་ཐལ་རི་བོ་ནས་ གསེར་དངུལ་ཞ་ཉེ་ལ་སོགས་པའི་གཏེར་རྫས་སྔོག་འདོན་བྱེད་བཞིན་པར་ལོ་རེར་བཟོ་ལས་ཀྱི་ སྤྱིའི་རིན་ཐང་སྒོར་ ༨༠༠༠༠༠༠༠ ཟིན་གྱི་ཡོད་རེད། ཅེས་འཁོད་ཡོད་པ་རེད། (༣) རྒྱ་ནག་ཞིང་ཆེན་ནང་ཅུང་དཀོན་ཞིང་། སྐད་གྲགས་ཆེ་བའི་གཏེར་རྫས།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༥ལོར་བཏོན་པའི་རྔ་བ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས་ཞེས་ པའི་རྒྱ་ཡིག་དེབ་ནང་། མིག་སྔར་རང་རྒྱལ་ལ་རྡོ་རྗེ་ཕ་ལམ་གྱི་བྱེ་མའི་ ( EMERY) གཏེར་ཁ་ གསུམ་རང་ཡོད་པ་ནས་གཅིག་རྒྱ་ནག་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ནང་ཡོད་པ་ཕུད། དེ་འཕྲོས་གཉིས་

རྔ་པ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ཝུན་ཁྲོན་རྫོང་དང་། ལི་རྫོང་། ༼བོད་སྐད་དུ་བཀྲིས་གླིང་ ཟེར་༽དུ་ཡོད་ཅིང་། ཕྱི་ལོ ༡༩༧༢ ལོར་ཝུན་ཁྲོན་རྫོང་དུ་རྡོ་རྗེ་ཕ་ལམ་གྱི་བྱེ་མའི་བཟོ་གྲྭ་ཞིག་ བཙུགས་པར་ཁྱོན་བསྡོམས་ལས་མི་ ༡༧༩ ཡོད་རེད་ཅེས་འཁོད་ཡོད་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧ ལོར་བཏོན་པའི་དཀར་མཛེས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས་ཞེས་པའི་རྒྱ་ ཡིག་དེབ་ནང་། བདེ་ཆེན་རྫོང་གི་རྒྱུ་རྒྱུས་བྱ་བལ་མའི་གཏེར་ཁའི་གསོག་ཚད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ པ་མ་ཟད། སྤུས་ཀ་ཡང་ལེགས་པ་དང་། དེ་ནི་ཡུན་ནན་ནུབ་བྱང་ཁུལ་གྱི་རྡོ་རྒྱུས་བྱ་བལ་མའི་ གཏེར་ཁ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་རེད་ཅེས་དང་། དེ་བཞིན་རོང་བྲག་རྡོང་གི་ཉི་མ་ཁ་ཆུའི་གཏེར་ཁ་ནི་ རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་ཀུན་ཏུ་སྐད་གྲགས་ཆེན་པོ་ཡོད་རེད་ཅེས་འཁོད་ཡོད་པ་བཅས་གོང་གསལ་ དཔེ་མཚོན་དེ་དག་གི་ཐོག་ནས་རང་རེའི་བོད་ཀྱི་རིན་ཆེན་གཏེར་དངོས་རྣམས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ གིས་སྔོག་འདོན་བྱས་ནས་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཐབས་བྲལ་བའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཁེ་ཕན་ཆེན་པོ་ ལེན་གྱི་ཡོད་པར་ར་སྤྲོད་བྱུང་ཡོད། ཡང་ཁག་གཅིག་གིས་བོད་ལ་རྡོ་སྣུམ་གྱི་ཐོན་ཁུངས་ཨེ་ཡོད་སྙམ་ནས་ཐེ་ཚོམ་བྱེད་མཁན་ཡང་ ཡོང་སྲིད། མཚོ་ནུབ་ཁུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས་ཞེས་པའི་རྒྱ་ཡིག་དེབ་ནང་། ལོ་ངོ་ ༢༠ ལྷག་ ཙམ་རིང་དཀའ་སྤྱད་འབད་བརྩོན་བྱས་པ་བརྒྱུད་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༢ ལོར་ཚྭ་འདམ་གཤོངས་ས་ནས་ སྣུམ་ཞིང་ ༡༨ དང་། རང་བྱུང་རླངས་ཞི་ཁག་ ༨ བཙལ་རྙེད་ཐུབ་ཅིང་། བརྟག་དཔྱད་བྱས་པར་ གཞིགས་ན། རྡོ་སྣུམ་(PERTOLEUM) གྱི་གསོགས་ཚད་ཊོན་ ༡༢༡༤༡༠༠༠༠ ཟིན་པ་དང་། རང་ བྱུང་རླངས་པའི་གསོག་ཚད་སྨི་(མི་ཊར་) རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་མ་ (CUBIC METRE) དུང་ ཕྱུར་༨༩ ཟིན་གྱི་ཡོད་པས་ཚྭ་གཤོངས་ནི་རང་རྒྱལ་གྱི་སྐམ་སའི་རྡོ་སྣུམ་ཐོན་ཡུལ་ས་གནས་ གཙོ་ཆེ་བ་ཞིག་རེད་ཅེས་དང་། ཚྭ་གཤོངས་གི་རྡོ་སྣུམ་བཟོ་ལས་གོང་འཕེལ་གཏོང་ཆེད་ཉེ་ ལམ་ལོ་ཤས་ནང་རིང་ཚད་མི་ཊར་ ༤༠༠༠ ནས་ ༥༠༠༠ བར་གྱི་གསོར་འབིགས་འཕྲུལ་འཁོར་ཁ་ ཤས་བཙུགས་ནས་ཚྭ་གཤོངས་ཀྱི་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་རྡོ་སྣུམ་སྔོག་འདོན་གྱི་ལས་དོན་ལ་རྔམ་གཞི་ བརྟན་པོ་ཞིག་བཏིང་པ་རེད་ཅེས་འཁོད་ཡོད་པ་འདིས་བོད་ལ་རྡོ་སྣུམ་གྱི་ཐོན་ཁུངས་ཡོད་པ་ ཙམ་མ་ཟད། ལོི་ ༢༠ སྔོན་ནས་སྔོག་འདོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། ད་དུང་མུ་མཐུད་སྔོག་འདོན་ བྱ་རྩིས་ཡོད་པའི་དཔང་རྟགས་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་རེད། དེ་བས་ཐུགས་སྣང་དགོས་པ་ཞིག་ལ། འཛམ་གླིང་ནང་ཆེ་དཀོན་པའི་གཏེར་རྫས་ཡའུ་ (URANIUM) ནི་རྡུན་ཕྲན་གྱི་རྒྱུ་ཆར་ཧ་ཅང་མཁོ་བའི་གཏེར་དངོས་ཤིག་ཡིན། དེ་ནི་འཛམ་གླིང་ ནང་གི་གསོག་ཚད་དང་པོ་རེད་ཅེས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༢ ལོར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ཧྲུའུ་ཅི་དབྱིན་ ཕྷ་ཐང་གིས་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་པ་རེད།

གཏེར་རྫས་དེ་དག་སྟོད་སྒར་དང་། ཁམས་རི་བོ་ཆེ།་ཨ་མདོ་ཐེ་བོ་དང་། མཛོད་དགེ་རྔ་པ་སོགས་ ནས་ཐོན་གྱི་ཡོད་པ་རེད། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཀྱི་གཏེར་ཁ་སྔོག་འདོན་འདི་ལྟར་བྱས་ཀྱང་གཏེར་ཁའི་བདག་པོ་བོད་མིར་

ཕན་ཐོགས་གང་ཡང་མ་བྱང་བའི་ཐོག འདིས་བོད་ཀྱི་སྣོད་བཅུད་དང་། རང་བྱུང་རྟེན་འཚོའི་ ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་ཚེ་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་འཕོག་གི་ཡོད་པ་གཤམ་གསལ་ལྟར་ཡིན།

ཀ༽ ས་བཅུད་ཉམས་ནས་ཆར་ཆུ་དུས་ཐོག་ཏུ་མི་བབས་པ་དང་། ས་འོག་གི་ཆུའི་འབྱུང་ཁུངས་ སྐམ་འགྲོ་བ། ཁ ༽གཏེར་ཁ་གང་དུ་སྔོག་འདོན་བྱེད་བཞིན་པའི་མི་མང་ལ་བརྡབ་གསིག་དང་། འགའ་ཤས་ སྡོད་ཁྱིམ་སྤོ་དགོས་པ། རྩྭ་ཐང་མེད་པ་བཟོས་པ། ས་ཞིང་མེད་པ་བཟོས་པ་སོགས། ག ༽ སྣུམ་འཁོར་སོཌ་འགྲོ་ལམ་བཟོས་རྐྱེན་ས་སྟོང་དང་། རྩི་ཤིང་ནཌ་ཚལ་རྒྱ་ཁྱོན་ཆུང་དུས་ སོང་བས་ཡུལ་ལུང་གི་ས་ཟོས་པ་དང་། སྲོག་ཆགས་ཀྱི་སྡོད་གནས་ཀྱང་རྒྱ་ཆུང་དུ་འགྲོ་བ། ང ༽ གཏེར་ཁ་སྔོག་འདོན་ཆེད་རྒྱ་མི་ཕོན་ཆེ་བོད་ནང་གཞིས་ཆགས་སུ་ཡོང་བཞིན་པ། ཅ ༽ བོད་ཀྱི་རང་བཞིན་གྱི་ནོར་བུའི་བང་མཛོད་སྟོང་པ་བཟོ་བ།

ཆ ༽ ཡུའུ་གཏེར་ཁ་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་འདི་རྡུལ་ཕྲན་བཟོ་སྐྲུན་གྱི་བསྟི་གནས་དང་ ། དེའི་སྙིགས་རོ་རྣམས་བོད་ནང་ཕུང་གསོག་བྱེད་ཡུལ་དུ་འགྱུར་བ་འདི་ནི་ཧ་ཅང་ཛ་དྲག་གི་ གནད་དོན་ཞིག་ཆགས་ཡོད། དཔེར་ན། རྡུལ་ཕྲན་སྙིགས་རོས་རྐྱེས་པས་བོད་ཀྱི་ཆུ་བོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་ལྡན་ (གཙངབ་དང་ ། མངར་བ། བསིལ་བ། འཇམ་པ། ཡང་བ། དྭངས་པ། མགྲིན་པ་ལ་མི་གནོད་པ། ལྟོ་བ་ལ་ཕན་ པ་) རྣམས་པ་འབགས་གཙོག་ཤོར་ཚེ་འཛམ་གླིང་གི་མི་འབོར་ཕྱེད་ཙམ་གྱི་ཚེ་སྲོག་དང་ཐད་ ཀར་འབྲེལ་བ་ཆགས་པ་མ་ཟད། ཆུ་བོ་ཁག་ལ་གནས་པའི་ཉ་སྲམ་དང་། འབུ་སྲིན་སོགས་སྲོག་ ཆགས་སྣ་ཚོགས་དང་། རྩི་ཤིང་ནགས་ཚལ་དང་བཅས་པའི་ཁོར་ཡུག་རྩ་མེད་འགྲོ་རྒྱུའི་ཉེན་ཁ་ རྒྱུན་དུ་གནས་ཡོད་པ་རེད།

ཕྱི་ལོ་ ༩༢ ཕྱི་ཟླ ༩ ནང་རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་བཏོན་པའི་(བོད་ལྗོངས་ཀྱི་བདག་དབང་གཏོགས་ ཁོངས་དང་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་ཚུལ།) བོད་དོན་ཐོག་དེབ་ཐེར་དཀར་པོ་ཟེར་བའི་ལེའུ་ ༡༡ པའི་ (འཚོ་གནས་བྱ་ཡུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱུང་ཚུལ་སྐོར་) ཞེས་པའི་ནང་། བོད་ཀྱི་ཆུ་ བོ་མང་པོ་ཞིག་ལ་འབགས་བཙོག་བཟོས་ཡོད་པ་ཁས་ལེན་བྱས་པ་འདི་ནི་ཤིན་ཏུ་ཛ་དྲག་ཅན་ གྱི་གནད་དོན་ཞིག་རེད། འདིས་ད་བར་ང་ཚོས་བོད་ནང་གི་ཁོར་ཡུག་སྐོར་ཏེར་འདིན་བྱས་པ་ རྣམས་བདེན་པ་ཡིན་པ་རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་དངོས་སུ་ངོས་ལེན་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན།

༼གསར་བརྡོ་སྐོག ༡༩༩༣ ཟླ་ ༧ པ་ཙམ་ནས། མཚོ་སྔོན་ཁོངས་རྩེ་ཁོག་རྫོང་སྟོབས་ལྡན་ཞང་ཁེ་

རིའི་ཆུ་རྔའི་གསེར་རྡེའུ་ཞེས་པའི་ས་ཆར། རྒྱ་མི་ཁྲི་ ༢༠ ཡོང་སྟེ་ས་ཆ་ཉོས་ནས་གསེར་བརྐོས་ ཏེ་རིན་འབབ་རྒྱ་གཞུང་ལ་འབུལ་གྱི་ཡོད་འདུག རོབ་ཀོང་ཞོ་འོང་དུའང་རྒྱ་མི་ ༢༠༠ ནས་༣༠༠ བར་གྱིས་གསེར་སྔོག་འདོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། གསེར་གྱི་བཟོ་གྲྭ་རེབ་ཀོང་རྫོང་ཐོག་ཏུ་ཡོད་ འདུག་ཞེས་ ༩༤ ཟླ་ ༡༠ ཚེས་ ༡༥ ཉིན་གྱི་རྡ་རམ་ས་ལའི་དམངས་གཙོ་གསར་ཤོག་ཏུ་འཁོད།༽

ད་དུང་། གེར་ཁ་སྔོག་འདོན་བྱ་རྒྱའི་ཐད་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་སྔོག་ རྒྱུ་ཡིན་ཞེས་འདི་ནི་གནས་ཚུལ་ཛ་དྲག་ཅིག་རེད། བོད་མི་མི་རེ་ངོ་རེ་ནས་སོ་སོའ་ི གནས་ཡུལ་ གྱི་ས་ཁུལ་ཁག་ནང་གཏེར་ཁ་ག་རེ་སྔོག་གི་ཡོད་མེད་དང་། གལ་ཏེ། སྔོག་གི་ཡོད་ན་དེས་ཡུལ་ གྱི་ཁོར་ཡུག་དང་། གནམ་གཤིས། མི། སྲོག་ཆགས་བཅས་པར་གནོད་སྐྱོན་དང་། འགྱུར་བ་ག་རེ་ བྱུང་མིན། གཏེར་ཁ་སྔོག་མཁན་གྱི་རྒྱ་མིའི་གྲངས་ག་ཚོད་ཡོད་མེད། གཏེར་ཁ་བསྔོགས་པ་དེས་ ས་གནས་དེ་གའི་ཡུལ་མིར་ཕན་ཐོགས་ཡོད་མེད་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ། ཞིབ་ཕྲ་ཤེས་ཐུབ་པ་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེན་པོ་རེད། མདོར་ན་བོད་ཀྱི་ས་གཏེར་སྔོག་འདོན་གྱི་ཁེ་འབབ་ ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོ་བར་ང་ཚོས་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་གཅིག་པུར་ཆ་མཚོན་ན་རྒྱ་མིའི་སྒོར་དུང་ཕྱུར་ བཅོ་ལྔ་དང་བྱེ་བ་བཞི་ས་ཡ་བཞི་དྲུག་འབུམ་ལྔ་ཁྲི་(༡༥༤༤༦༥༠༠༠༠)བྱུང་ཡོད། ༼བོད་མིའི་སྙིང་སྟོབས།༽

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོར་ལྷ་སའི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་གནས་པའི་མ་ལ་གྲོ་གུང་དཀར་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་རྒྱ་མ་ ཁུལ་གྱི་རྒྱ་ཆེའི་ཞིང་པ་མང་ཚོགས་ཚོས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་ཡུལ་དེར་གཏེར་ཁ་སྔོག་འདོན་ གྱི་ལས་གྲྭ་བཙུགས་པ་དེས་ཡུལ་གྱི་སྣོད་བཅུད་དང་རྟེན་འཚོའི་ཁོར་ཡུག་ལ་སོགས་ལ་གནོད་ འཚེ་ཚབས་ཆེན་བཟོས་པར་གཞི་རྒྱ་ཆེན་བའི་ངོ་རྒོལ་རྔམ་སྟོན་ཁྲོམ་སྐོར་ཞིག་སྤེལ་ཡོད། ལས་ འགུལ་འདི་ནི་བོད་མིའི་དྲང་བདེན་གྱི་ལས་འགུལ་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་། རྒྱ་གཞུང་ནས་དྲག་པོའ་ི བཙན་གནོན་འོག་ཐུབ་བསྟན་ཡེ་ཤེས་དང་ནང་མི་གཉིས་ཀྱི་གཙོས་པའི་མི་ཁག་ཅིག་ལ་ལོ་ བཅོ་ལྔ་བཙོན་བཅུག་བྱེད་རྒྱུའི་ཁྲིམས་ཐག་བཅད་ཞིང་། ཡང་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ བོད་ཟླ་དང་པོའ་ི ཚེས་བཅོ་ལྔ་ཉིན་རྒྱ་མཚོ་དང་། ཀརྨ། སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་བཅས་མི་གསུམ་སྐབས་དེའི་ངོ་རྒོལ་གྱི་ སྦྱར་ཡིག་སྦྱར་མཁན་གྲས་སུ་སྐྱོན་འཛུགས་ཀྱིས་འཛིན་བཟུང་བྱས་ཡོད།

རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ལོས་ནས་བཟུང་ཁུལ་དེའི་མང་ཚོགས་ལ་འཇིགས་སྐུལ་དང་ བརྙས་བཅོས། དེ་བཞིན་བཙན་འདེད་ཀྱིས་གླ་མེད་ལམ་བཟོ་བྱེད་བཅུག་ཡོད་པ་དེར། བོད་མི་ ཚོས་(ཤང་དང་རུ་ཁག་) བཅོ་ལྔའི་འགོ་ཁྲིད་བརྒྱུད་ནས་རྒྱ་གཞུང་ལ་ལས་གྲྭ་དེས་ཡུལ་མིར་ གནོད་པ་མ་གཏོགས་ཕན་པ་མེད་པའི་གནས་ཚུལ་ཇི་མ་ཇི་བཞིན་སྙན་སེང་ཡང་ཡང་ཞུས་པ་ སྟེ། དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༠ ལོའ་ི ནང་ཡུལ་འདིར་གཏེར་ཁ་བསྔོགས་པ་དང་རྡོ་ཞོ་༼རྡོ་དཀར་༽ བསྲེགས་པ་སོགས་པའི་རྐྱེན་གྱིས། ལུང་པར་ཆར་ཆུ་དུས་སུ་མི་འབབ་པ་དང་། སེར་བ་དང་སད་ སོགས་ཀྱིས་ལོ་ཏོག་རྣམས་འཇིག་པ། མི་ཕྱུགས་ལ་ནད་ཕོག་པ། ཆུའི་འབྱུང་ཁུངས་སྐམ་འགྲོ་བ་

དང་། ཡང་ཕྱི་ལོ་༡༩༩༠ ལོའ་ི ལོ་སྨད་དུ་རྒྱ་མར་ལོ་ཏོག་བསྡུ་རན་མཚམས་སུ་སེར་བ་སྔར་གཏོང་ མྱོང་མེད་པ་ཞིག་བཏང་བས། རུ་ཁག་དང་པོ་ནས་དགུ་པ་བར་ལོ་འབྲས་བྲེ་གང་ཡང་བསྡུ་རྒྱུ་མ་ བྱུང་བར་བརྟེན་ཞིང་པ་མང་ཚོགས་རྣམས་ངུ་འབོད་ཀྱིས་ཁེངས་པའི་གནས་ཚུལ་ཐོན་ཡོད།

དེ་དག་ལ་རྒྱ་གཞུང་ནས་ལན་འདེབས་གང་ཡང་མ་བྱས་པར་སྔར་བས་གདུག་རྩུབ་ཀྱིས་ལས་ འགུལ་ཁག་མཚམས་འཇོག་མེད་པར་མུ་མཐུད་སྤེལ་མཐར་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོའ་ི ལོ་སྟོད་ལ་གཏེར་ འདོན་གྱི་འཕྲུལ་ཆས་ཆེ་ཁག་དབོར་འདྲེན་གྱིས་ལམ་ཁ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་བཟོས་ཚར་ནས་ས་ གཏེར་སྔོག་འདོན་དངོས་སུ་འགོ་ཚུགས་ཡོད། དེར་བརྟེན། མ་འོངས་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་དང་བོད་ མིའི་ཚེ་སྲོག་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་ཡོང་ཆེད་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཚོགས་པ་དང་། བོད་དོན་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པ་ཁག་ནས་ཤུགས་ཆེའི་རོགས་རམ་ཡོང་བའི་རེ་སྐུལ་ཞུ་གོ་ཡོད། དྲུག་པ། སྲོག་ཆགས་ཀྱི་ཐོན་ཁུངས་འཇིགས་ལ་ཉེ་བ།

ཕྱི་ལོ་ ༡༧༤༢ ལོར་བོད་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་དབུ་བརྙེས་ནས་བཟུང་ ལོ་ལྟར་རི་དྭགས་སེམས་ཅན་གྱི་སྲུང་སྐྱོབ་ཆེད་རི་ཀླུང་རྩ་ཚིག་གམ། རི་རྒྱ་ཀླུང་རྒྱ་བསྡམས་པའི་ ཁྲིམས་སྲོལ་ཡོད་པ་རེད། དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༤ ལོར་རི་རྒྱ་ཀླུང་རྒྱ་བསྡམས་རྒྱུའི་རྩ་ཚིགས་ ནང་།

༼རང་ཅག་བསིལ་ལྡན་ལྗོངས་འདིའི་ལྷ་སྐལ་འཕགས་མཆོག་ཕྱག་ན་པད་མོའ་ི ཟློས་གར་༧གོང་ ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གི་སྐུ་འཕྱའི་༧ཞབས་བརྟན་དང་། ༧རྒྱལ་བསྟན་ཆབ་སྲིད་སྐྱེ་ འགྲོ་ཡོངས་ལ་ཕན་བདེའི་ལེགས་ཚོགས་གོང་འཕེལ་འབྱུར་ཐབས་བཅས་ཀྱི་ཆེད་སྡེ་སྣོད་སོ་ སོའ་ི ཁྱབ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པར་དུད་འགྲོ་ཆེ་ཕྲའི་སྲོག་ལ་བདོ་བའི་གནོད་གཙེར་ཆེ་ངེས་ཀྱི་ གཅན་གཟན་ཕར་སྤྱང་ཕུད། དེ་བྱིངས་བྱ་དང་རི་དྭགས་ཉ་སྲམ་སོགས་རི་ཀླུང་སྐམ་གཤེར་ ལ་གནས་པའི་སྲོག་ཆགས་དབུགས་ཐོག་ཆེ་ཕྲ་ཡོངས་ལ་མི་འཇིགས་སྲོག་གི་སྐྱབས་སྦྱིན་རྒྱ་ བསྡེམས་བཙན་དམིགས་སུ་ཆེ་བའི་དམ་བསྒྲགས་དང་། དེ་མཚུངས་ལྕགས་འབྲུག་ནས་བཟུང་ གྲོང་སྡེ་སོ་སོར་ཟླ་རེའི་ཉ་སྟོང་བརྒྱད་གསུམ་དང་ཆོ་འཕྲུལ་ཟླ་བ། ས་ག་ཟླ་བ། དྲུག་པ་ཚེས་བཞི། དགུ་པ་ལྷ་བབས། ལྔ་མཆོད་ཆེན་མོ་བཅས་ཀྱི་དུས་ཆེན་རིང་དང་བཅས་པར་དམར་ཁེ་དང་། ཉེ་ མཁོ་བཤས་གཏོང་བྱ་མི་གང་ས་ནས་སྲོག་གཅོད་གཏན་ནས་མི་ཆོག་པ་བཅས་ཀྱིས་རྒྱས་དཔྱད་ སོང་དོན་ལྟར་རང་ཁོངས་རྒྱ་ཁྱབ་ལ་ཁྲིམས་འདོམས་འཇུག་གནོན་དམ་བཅིངས་དགོས་རྒྱུ་སྨིས་ ཅི། རྫོང་གཞིས་གཞན་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུའང་ཚུལ་མི་འགལ་སྤྱོད་རིགས་ཡོད་མེད་གསང་ཉུལ་ རྟོགས་ཞིབ་ལྷོད་མེད་བགྱིད་དེ་དངོས་ཐོག་ར་འཕྲོད་ཡོད་ཚེད་སྐབས་སྦྱར་སོ་སོར་འདི་གར་རྒྱུ་ མཚན་ཁ་གསལ་ངེས་བསྲིངས་དགོས་རྒྱུ། ཞེས་འཁོད་པ་དང་། བོད་མིས་སྲོག་ཆགས་ཀུན་ལ་གནོད་འཚེ་མི་བྱེད་པའི་ཐད་སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་ པོ་མཆོག་ནས་བཀའ་སློབ་བསྩལ་བའི་ནང་།

༼བོད་མི་ཚོས་སྲོག་ཆགས་སེམས་ཅན་ཀུན་ལ་བརྩེ་མཐོང་བྱེད་པ་དང་། མིའམ། དུད་འགྲོའ་ི དབྱེ་བ་མེད་པར་འགྲོ་བ་སེམས་ཅན་མཐའ་དག་ལ་གནོད་ཅིང་འཚེ་བ་སྤོང་བའི་བསམ་པ་མ་ བཅོས་རང་གཤིས་སུ་ཡོད་པའི་བག་ཆགས་འདི་ནི་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཆོས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ལས་ བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན།༽ཞེས་དང་། ཨ་ལག་ཙ་ཡུས་བསྟན་འཛིན་དཔལ་འབར་གྱི་འབྲི་རྩོམ་ལྟར་ན། བོད་ནི་རང་བྱུང་གི་སྲོག་ ཆགས་ཀྱི་གླིང་ག་ཞིག་ཏུ་གནས་ཡོད་པ་རེད། འོན་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་བཙན་འཕྲོག་བྱས་ པ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་ས་སྟེང་གི་རི་དྭགས་དང་། ནམ་མཁའི་བྱ། ས་འོག་འབུ་སྲིན་སོགས་སྲོག་ ཆགས་མཐོང་ཚད་གསོད་བཟུང་གིས་རྩ་མེད་བཟོ་བཞིན་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ ལོའ་ི གོང་མཚོ་ སྔོན་བོང་སྟག་གོང་མ་དང་། ཆིས་ལེན་རི་བོ། མཚོ་ནུབ་ཀྱི་མུའུ་ལིས་དང་། པུའུ་ལིང་། ཏུའུ་ལན་ རྫོང་གི་ཀུའུ་ལིས། མཚོ་ནུབ་ཀྱི་གདང་ལ་ས་ཁུལ་སོགས་སུ་འབྲོང་ཁྱུ་དང་ཁྱུ་བྱས་ནས་རྒྱུགས་ ཤིང་། མགོ་ལོག་གི་འབྲོག་ཐང་རྣམས་སུ་རྐྱང་བརྒྱ་ཕྲག་དུ་མ་ཁྱུ་བྱས་ནས་འཚོ་བཞིན་ཡོད་ན་ ཡང་། ད་ལྟ་གཅིག་ཀྱང་མཐོང་རྒྱུ་མེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༨ ལོས་ནས་ ༡༩ ༦༠ ལོའ་ི བར་ཐེངས་མང་ པོར་རྒྱ་མིའི་དམག་དཔུང་དང་། དྲག་ཆས་ལས་བྱེད་རུ་ཁག་ཟེར་བ་སོགས་ཀྱིས་འབྲོང་དང་ ། རྐྱང་གི་ཁྱུ་ཚོགས་ཡོད་སར་ཕྱོགས་གང་ས་ནས་སྐད་ཆེན་པོ་བརྒྱབ་སྟེ་རྐྱང་བརྒྱ་ཕྲག་མང་པོ་ ལུང་པའམ་ས་ཁུག་ཅིག་ཏུ་བསྡུས་ནས་མེ་མདའ་སྦག་སྦག་དྲག་ཆར་བབས་པ་བཞིན་འཕངས་ ཏེ་སྡེབ་གསོད་བྱས་རྗེས་རླངས་འཁོར་མང་པོའ་ི ནང་བཅུག་ནས་རྒྱ་ཡུལ་དུ་དྲངས་པ་རེད། གནས་ཚུལ་འདི་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཚང་མར་གཅིག་མཚུངས་སུ་བྱུང་ཡོད། དེ་བཞིན་མཚོ་ལྷོའ་ི ཆབ་ཆ་ས་ཁུལ་གྱི་མུ་གེའི་ཐང་༼ད་ལྟ་བདེ་སྐྱིད་ཐང་ཟེར་༽ཞེས་པ་དེར་སྔོན་ཆད་སྲོག་ཆགས་ དགོ་བ་བརྒྱ་ཕྲག་མང་པོ་ཡོད་ཀྱང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩།༡༩༧༠ ལོའ་ི བར་རྒྱ་དམར་གྱིས་མཚན་མོར་ རླངས་འཁོར་མང་པོ་གློག་མ་སྤར་བར་དགོ་བའི་ཁྱུ་ཚོགས་ཡོད་སར་བཏང་ཡོང་བ་དང་། དེ་ ནས་གློ་བུར་གློག་སྤར་པ་ན་དགོ་བ་ཚང་མ་གློག་སྒྲོན་གྱི་མདུན་དུ་རྒྱུག་ཡོང་མ་ཐག་མེ་མདའ་ སྦག་སྦག་བརྒྱབ་སྟེ་གཅིག་ཀྱང་མ་ལུས་པར་བསད་རྗེས་རླངས་འཁོར་དུ་བཅུགས་ནས་རྒྱ་ཡུལ་ དུ་དྲངས་པ་ཡུལ་མི་ཆོས་བཤད་བཞིན་པའི་གནས་ཚུལ་རེད། ངའི་ཕ་ཡུལ་ཙ་ཡུལ་ས་ཆའི་ ནགས་ཚལ་ནང་སྔོན་ཆད་གླ་བ་མང་པོ་མཆོང་ལྡིང་བྱེད་པ་མི་ཚོས་རྟག་པར་མཐོང་མོད། ད་ལྟ་ གཅིག་ཀྱང་མཐོང་རྒྱུ་མེད།

གཞན་ཡང་མཚོ་སྔོན་ཁྲི་ཤོར་རྒྱལ་མོ་དང་། མཚོ་སྐྱ་རེངས། སྔོ་རེངས། རྨ་ཆུ་སོགས་ཀྱི་ནང་ལ་ རྟག་པར་གྲུ་བཏང་སྟེ་ཉ་ཊོན་ཁྲི་མང་པོ་འཇུས་ཏེ་རྒྱ་ཡུལ་དུ་འདྲེན་བཞིན་ཡོད། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ ཆེན་གྱི་སྡོམ་རྩིས་ལས་ཁུངས་དང་། རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་ཁྱབ་ཆུ་ཐོན་ཅུས་ནས་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་ པའི་ནང་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ལོ་ནས་ ༡༩༨༣ ལོའ་ི བར་གྱི་ལོ་ཉེར་བཞིའི་ནང་མཚོ་སྔོན་ཁྲི་ཤོར་རྒྱལ་ མོའ་ི ནང་ནས་ཉ་རིགས་སྣ་ཚོགས་ཊོན་(ཏུན་) ༨༤༢༢༡ བཟུང་ནས་རྒྱ་ཡུལ་དུ་བཏང་བ་དང་ ། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ཡོངས་རྫོགས་ནས་ཉ་རིགས་སྣ་ཚོགས་ཊོན་ ༡༧༩༦༦༣ བཟུང་ནས་རྒྱ་ ཡུལ་དུ་བཏང་ཚུལ་འཁོད་འདུག མཚོ་སྔོན་པོའ་ི མཚོ་ཁ་གཅིག་པུར་རྒྱ་དམར་གྱི་རྒྱལ་གཉེར་ཉ་ འཛིན་ར་བ་ལྔ་དང་། འཕྲུལ་ཆས་གྲུ་གཟིངས་རུ་ཁག་གཅིག གྲུ་གཟིངས་བཟོ་གྲྭ་གཅིག་བཅས་

བཙུགས་ཤིང་། ཉ་འཛིན་པའི་ཆེད་ལས་མི་སྣ་སུམ་སྟོང་ལྷག་ཡོད། དེ་དག་གིས་ད་ལྟའི་བར་རྒྱུན་ མ་ཆད་པར་ཉ་འཛིན་བཞིན་ཡོད། ཅེས་འཁོད་འདུག དེ་བཞིན་བོད་ནང་ཡོད་པའི་སྤྲེའུ་ལ་མཚོན་ན། ལྷག་པར་བལ་ཡུལ་དང་ཁད་ཉེའི་སྤྲེའུ་རྣམས་ དགུན་ཁ་གནམ་གཤིས་གྲང་སྐབས་བལ་ཡུལ་དུ་ཡོང་སྟེ་དབྱར་ཁ་རང་ཡུལ་དུ་ཕྱིར་ལོག་བྱེད་ ཀྱི་ཡོད་ཀྱང་། དེ་ལྟ་བུའི་འཚེ་བ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་བྱུང་སྟབས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༩ ལོར་བལ་ཡུལ་དུ་ ཡོང་སྟེ་སྐྱབས་བཅོལ་དུ་བསྡད་པ་ལས། རང་ཡུལ་དུ་ཕྱིར་ལོག་མ་བྱས་་པ་རེད། དེ་བཞིན་རྐྱང་ དང་། འབྲོང་། གངས་གཟིག་ཁག་གཅིག་ལཱ་དགས་སུ་སྐྱབས་བཅོལ་བྱས་བསྡད་ཡོད་པ་རེད། ཁོང་ཚོ་དུད་འགྲོ་ཡིན་རུང་རང་སྲོག་ལ་རྩ་ཆེར་འཛིན་གྱི་ཡོད། འོན་ཀྱང་རྒྱ་ནག་ནས་བོད་ཀྱི་ མི་ཕྱུགས་ཀུན་གྱི་སྲོག་ལ་ཕངས་མེད་ལག་རྩེད་དེ་ལྟ་བུ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།

ཁོ་པ་ཚོས་གང་བྱུང་གིས་རི་དྭགས་བརྒྱབ་པས་མ་ཚད། ད་དུང་རྩ་མེད་དུ་འགྲོ་ལ་ཉེ་བའི་སྲོག་ ཆགས་རྣམས་ལ་ཕྱི་རྒྱལ་འབྱོར་ལྡན་པ་ཚོར་རི་དྭགས་རྒྱག་ཆོག་པའི་གོ་སྐབས་སྤྲོད་རྒྱུར་ཁྱབ་ བསྒྲགས་བྱས་ཏེ། བོད་ཀྱི་ཨ་མདོ་དང་ཁམས་ལ་སོགས་པའི་ས་ཁུལ་ནང་རི་དྭགས་རྒྱབ་བཅུག་ བཞིན་ཡོད། དཔེར་ན། ཨ་རི་དང་། ཡོ་རོབ་ཀྱི་འབྱོར་ལྡན་ཚོའི་ཁྲོད་ནས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ གཙོད་གཅིག་ལ་རིན་འབབ་ཨ་སྒོར་ ༣༥༠༠༠ དང་གཉན་གཅིག་ལ་ཨ་སྒོར་ ༢༣༠༠༠ ཤྭ་བ་མཆུ་ དཀར་གཅིག་ལ་ཨ་སྒོར་༡༣༠༠༠ གནའ་བ་གཅིག་ལ་ཨ་སྒོར་ ༧༠༠༠ ཤྭ་བ་ཁྲ་རིས་གཅིག་ལ་ཨ་ སྒོར་ ༣༨༠༠ བཅས་བླངས་ཀྱི་ཡོད་པས། རི་དྭགས་ལྷག་མ་རྣམས་ཀྱང་རྩ་མེད་གཏོང་བཞིན་ཡོད། འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་གང་དུའང་མེད་པའི་སྲོག་ཆགས་དོམ་ཁྲའམ་བྱི་ལ་དོམ་(PANDA) ནི་བོད་ནང་འཚོ་ཞིང་གནས་ཀྱི་ཡོད་ཀྱང་། དེང་སང་དོམ་ཁྲ་གྲངས་ ༡༠༠༠ ལས་ཉུང་ བ་ཞིག་མ་གཏོགས་ལྷག་མེད། དོམ་ཁྲ་དེ་ནི་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་བཙོངས་ནས་རིན་ འབབ་ཚད་ལས་འདས་པ་ལེན་གྱི་ཡོད་པ་མ་ཟད། འདི་དག་རྒྱ་ནག་དང་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་ དབར་འབྲེལ་བཟང་པོ་བཟོ་ཆེད་ཀྱི་ལག་རྟགས་སམ་འབུལ་རྟགེན་དུ་གྱུར་བར་བརྟེན་བོད་ ཀྱི་དོམ་ཁྲ་འདི་འཛམ་གླིང་ཡུལ་ཁག་གི་སྤྱན་གཟིགས་ཁང་ཕལ་ཆེ་བར་ཡོིད་པ་རེད། དོམ་ཁྲ་ འདིའི་པགས་པ་རེར་ཐའེ་ཝན་(Taiwan) ནང་ཨ་སྒོར་ ༤༠༠༠༠ བྱས་ནས་ཚོང་གི་ཡོད་པ་ཕྱི་ ལོ་ ༡༩༩༢ ལོའ་ི ཕྱི་ཟླ་ ༥ བདུན་རེའི་གསར་ཤོག་ (Newsweek) ནང་ཐོན་ཡོད་པ་རེད། དེ་ བཞིན་ད་ཆ་རྒྱ་ནག་གིས་སྲིད་བྱུས་གསར་པ་ཞིག་ཡིན་ཁུལ་བྱས་ནས་བོད་ནང་(རང་བྱུང་སྲུང་ སྐྱོབ་ས་ཁུལ་) ཞེས་པ་དཔེར་ན། ཇོ་མོ་གླང་མའི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ། བྱང་ཐང་རི་དྭགས་སྲུང་ སྐྱོབ། གནམ་མཚོ་བྱའི་སྲུང་སྐྱོབ། དེ་བཞིན་ཤྭ་བ་དང་། བྱ་ཁྲུང་ཁྲུང་སྲུང་སྐྱོབ་སོགས། མིང་སྣ་ ཚོགས་བཏགས་ནས་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང་འབྲེལ་བ་བྱས་ནས་དེའི་ཆེད་ཨ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་ མང་པོ་ལེན་གྱི་ཡོད། ཇོ་མོ་གླང་མའམ། ཧི་མ་ལ་ཡའི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་གཅིག་པུར་མཚོན་ན་( ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༨ ནས་ ༡༩༨༩ ལོའ་ི བར་ཨ་སྒོར་ ༧༡༩༠༠༠ ཐམ་པ་རོགས་རམ་ཐོབ་ཡོད་པ་རེད། དེ་ བཞིན་བོད་ཀྱི་འབྲོང་དང་། རྐྱང་། དོམ་ཁྲ། དོམ་སྨུག་པོ། གངས་གཟིག གཙོད། གཉན། བ་མེན།

བྱ་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་སོགས་འཛམ་གླིང་ནང་ཤིན་ཏུ་དཀོན་ཞིང་། རྩ་བརླག་ཏུ་འགྲོ་ཉེན་གྲས་སུ་ ཚུད་ཡོད་སྟབས་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ནས་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་མང་པོའ་ི འགྲོ་སོང་གཏོང་གི་ཡོད་པ་ རེད། འདི་དག་དོན་དངོས་བོད་ཀྱི་སྲོག་ཆགས་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་ཕན་གྱི་ཡོད་དམ་མེད། རྒྱ་མིས་ དངུལ་འབོར་དེ་ཚོ་བེད་སྤྱོད་ཇི་ལྟར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་བརྟག་ཞིབ་ནན་པོ་བྱ་རྒྱུའང་གལ་ཆེན་ པོ་ཆགས་ཡོད།

རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ཐོག་སེམས་ཁུར་ཡོད་ཚུལ་གྱི་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་དགོས་པའི་རྒྱུ་ མཚན་ནི། སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ཉམས་དམས་ འགྲོ་བཞིན་པར་ཐུགས་འཚབ་གནང་ཞིང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོག་ནས་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ལ་ཐུགས་ཁུར་ དང་རོགས་རམ་ཆེན་པོ་གནང་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་ཡང་ཡང་གནང་དང་གནང་མུས་ཡིན་ པ་དང་གཅིག གཉིས་པ། བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གི་ཐོག་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་ཤིན་ཏུ་མཁོ་བའི་ཕྱི་རྒྱལ་ དངུལ་དུང་ཕྱུར་མང་པོ་ཐོབ་ཀྱི་ཡོད་པ་བཅས་རེད། འདི་དག་ནི་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གི་མཛད་འཕྲིན་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཤ་ སྟག་རེད། དེང་སང་རི་དྭགས་སམ་ཁྱི་ར་རྒྱབ་ཐལ་སོང་བས་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རིགས་འགའ་ཞིག་ དང་། ལྷག་པར་ལུས་ཕུང་ཆེ་རིགས་ཀྱི་འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་རྩེ་མེད་དུ་འགྲོ་ཉེན་ཡོད་པ་རེད། ཁེ་ཕན་ཁོ་ནའི་དོན་དུ་བྱས་པའི་རྒྱའི་སྨན་རྫས་སུ་སྤྱོད་པའི་གངས་རིའི་གཟིག གླ་བ། དོམ་ སོགས་སྲོག་ཆགས་འགའ་ཞིག་གི་པགས་པ་དང་། གླ་རྩི། གི་ཝང་། ཤྭ་རྭ། སྟག་རུས། དོམ་ལག དོམ་མཁྲིས་སོགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་བོད་མི་དང་རྒྱ་མི་གཉིས་ཀའི་མི་སེར་ལ་ཁྲལ་འགེལ་དང་། ཉོ་ སྒྲུབ་བཅས་བྱས་ཏེ་ཁྱི་ར་རྒྱག་རྒྱུའི་བསྐལ་མ་གཏོང་གི་ཡོད། ནགས་ཚལ་རྩ་གཅོད་དང་། སྒོ་ ཕྱུགས་རྩྭ་ཁར་འཚོ་ཐལ་སོང་བ་དང་། སོ་ནམ་ཞིང་འདེབས་བྱེད་ཐལ་ཕྱིན་པ་དང་། རྒྱའི་མི་ རིགས་གནས་སྤོས་ཀྱིས་བོད་ནང་མི་འབོར་གྱི་གྲངས་ཚད་འཕར་བ་སོགས་ཀྱིས་རྐྱེན་བྱས་ཏེ་ སྲོག་ཆགས་ཁྱབ་ཁུལ་གྱི་གཞི་རྒྱ་ཆུང་དུ་སོང་བ་དང་། དེ་དག་གི་གྲངས་འབོར་ཡང་ཇེ་ཉུང་དུ་ སོང་ནས་རྩ་སྟོངས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།

ད་ཆ་བོད་ནང་རི་དྭགས་སེམས་ཅན་གང་ལྷག་པ་རྣམས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུ་བོད་མི་ཚང་མའི་ལས་ འགན་ཡིན། དེ་ནི་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོའ་ི བཀའ་སློབ་ལས། (གངས་རིའི་གཟིག གླ་བ། དོམ། ཤྭ་བ་སོགས་ཀྱི་ར་ཅོ། པགས་པ། ནང་གི་དབང་པོ། རུས་པ། མཆིན་པ། གཙོད་ཀྱི་ཁུ་ལུ་སོགས་ཀྱི་ཚོང་རྒྱག་མི་རུང་། ཡང་བོད་མིའི་གོམས་གཤིས་ལ་སྲམ་ པགས་དང་། སྟག་པགས་སོགས་གོས་ཀྱི་མཐའ་རྒྱན་ལ་རྒྱག་སྲོལ་ཡོད་ཀྱང་ད་ཆ་དེ་ལྟར་རྒྱག་མི་ རུང་།) ཞེས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོའ་ི སྨོན་ལམ་གསུང་ཆོས་སྐབས་མང་ཚོགས་ལ་བཀའ་སློབ་གནང་ ཡོད་ལ། སླར་ཡང་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༣ ཟླ་ ༣ ཚེས་ ༡ཉིན་བོད་ནས་ཕེབས་པའི་བོད་མི་ཁག་ཅིག་ལ་བཀའ་

སློབ་བསྩལ་དོན། ༼ལྟོགས་སྐོམ་གྱི་དཀའ་ངལ་མེད་ཚེ་ཁྱི་ར་མ་བརྒྱབ་ན་ཡག་པོ་རེད།༽ ཅེས་ ཀྱང་བཀའ་ཕེབས་པ་དེ་དག་བོད་མི་ཚོས་ངེས་པར་དུ་སེམས་ལ་བཞག་ནས་ལག་ལེན་ངོ་མའི་ ཐོག་འཁྱོལ་བ་བྱེད་དགོས། དེ་ཡང་རྒྱ་མིས་བོད་ཀྱི་གཡག་དང་། འབྲི། ར་ལུག་བཅས་ཤིན་ཏུ་ ཕོན་ཆེ་ཞིག་དེང་དུས་འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་བཤས་ར་བཙུགས་ཏེ་བསད། ཤ་རྣམས་ལྕགས་ཀྲིང་ བརྒྱབ་སྟེ་ཡོ་རོབ་དང་། ཨ་རབ། ཧོང་ཀོང་སོགས་ལ་འཚོང་གི་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་གནའ་ བའི་ཤ་རྣམས་ཇར་མན་ལ་གཏོང་གི་ཡོད་སྲོལ་འདུག

༡༩༩༣ ཕྱི་ཟླ་ ༡ ཚེས་ ༡ ཉིན་སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས་བོད་ནས་ གསར་དུ་ཕེབས་པའི་བོད་མི་ཁག་གཅིག་ལ་བསྩལ་བའི་བཀའ་སློབ་ནང་། ༼བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་འབྲོག་པ་གཙོ་བོར་གྱུར་བའི་ས་གནས་མང་པོ་ཞིག་ལ་ཁྱི་ར་རྒྱག་མཁན་མང་ པོ་ཡོད་པ་འདྲ། སྔར་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་སྐབས་དང་། དཔལ་འབྱོར་བཀག་སྡོམས་བྱེད་ པའི་སྐབས་རྒྱ་མི་ཁོ་རང་ཚོས་འགྲོ་སོང་གཏོང་མི་དགོས་པར། བོད་མི་ཚོས། སྔོ་ཡོད་ཚད་དང་ ། རི་དྭགས་ཡོད་ཚད་བསད་ནས་བཟས་ན་འགྲིག་གི་རེད་ཟེར་བ་དང་། སོ་སོ་ཟ་རྒྱུ་མེད་པ་དང་ ། ལྟོགས་རིས་ཀྱིས་ཤི་རྒྱུའི་ཉེན་ཁ་ཡོད་ན་གནས་ཚུལ་ཁག་ཁག་རེད། དེ་རིང་ཁ་ས་དེ་འདྲའི་ རང་ཉེན་ཁ་མེད་པའི་སྐབས་ལ་ཚོང་གི་དོན་དག་ལ་གླ་རྩི་དང་། ཤྭ་བའི་རྭ་ཅོ་ཟེར་བ་སོགས་ལ་ དམིགས་ནས་གང་བྱུང་མང་བྱུང་དུ་རི་དྭགས་རྒྱག་ཡས་དེ་ཡག་པོ་ཡོད་པ་མ་རེད། སྤྱིར་བཏང་ འཛམ་བུ་གླིང་འདིའི་སྒང་ལ་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཡས་ནང་ལ། བདག་ཏུ་མ་བཟུང་བའི་ རི་དྭགས་རིགས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཡས་གལ་ཆེན་པོར་བརྩི་གི་ཡོད་པ་རེད། ང་རང་ཚོ་བོད་པ་ལ་ ཆ་བཞག་ན། དེ་སྔ་བོད་ལ་རི་རྒྱ་ཀླུང་རྒྱ་བསྡམས་ཞེས། རི་དྭགས་རྒྱག་ཡས་དང་གཅིག ཉ་ཟིན་ ཡས་དང་གཉིས། དེ་ཚོའི་གྲས་ནི་སྔ་མོ་ཡིན་ན་རི་རྒྱ་ཀླུང་རྒྱ་བསྡམས་ཡས་དེ་གང་བྱུང་མང་བྱུང་ གསོད་ཡས་ཀྱི་ལུགས་སྲོལ་ཡོད་པ་མ་རེད། བྱས་མ་ཆོག་པ་རེད། དེ་འདྲའི་ཐོག་ནས་དེ་སྔ་བོད་ ལ་བདག་ཏུ་མ་བཟུང་བའི་རི་དྭགས། འབྲོག་ས་དང་། བྱང་ཐང་ས་ཁུལ་ལ་ཕྱིན་པ་ཡིན་ན་རི་ དྭགས་འདྲ་མི་འདྲ་མང་པོ་ཞེ་དྲག་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་ཞིག་རེད་དེ། དེ་རིང་ཁ་ས་ཞེ་དྲག་ཉུང་ཉུང་ ཆགས་འདུག་ག དེ་འདྲའི་རི་དྭགས་རིགས་ཁ་ཤས་རྩ་མེད་དུ་ཕྱིན་ཚར་འདུག་ཟེར་གྱི་འདུག་ ག དེ་འདྲ་ཡིན་དུས་དེ་རིང་ཁ་ས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་སྟངས་ཕྲན་བུའི་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པའི་ སྐབས་ལ་ལྟོགས་རིས་ཤི་ཡས་ཀྱི་ཉེན་ཁ་ཡོད་པ་མ་རེད་དེ། ཡང་ཚོང་གི་དོན་དག་ལ་བརྔམས་ ནས་རི་དྭགས་རྒྱག་མཁན་ཁ་ཤས་ཡོད་བཟོ་འདུག དེ་བྱེད་རྒྱུ་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་གནད་འགག་ ཅིག་རེད།༽ ཅེས་བཀའ་ཕེབས་ཡོད། སྤྱིར་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་བདག་ཏུ་བཟུང་བའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་གྲས་སུ་གཡག་དང་། རྟ། ལུག དྲེལ། བོང་བུ། བ་ཕྱུགས། གླང་། འབྲི། མཛོ། ར། རྔ་མོང་། ཁྱི། ཞི་མི། བྱ་དེ་ལ་སོགས་མང་པོ་ཡོད། བདག་ཏུ་མ་བཟུང་ཞིང་རི་ཀླུང་གང་སར་འཚོ་བའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རིགས་དང་། གྲངས་འབོར་ ནི་དེ་བས་ཀྱང་མང་བ་ཡོད། དཔེར་ན། སྐམ་སར་འཚོ་བའི་བདག་མེད་སྲོག་ཆགས་སུ་འབྲོང་

དང་། དོམ་ཁྲ། (བྱི་ལ་དོམ་) རྐྱང་། སྤྲེའུ་རྔ་རིང་། གཉན། སྤྲེའུ་སྤུ་གསེར། དོམ་ཁྲ་ཆུང་(བྱི་ལ་ དོམ་ཆུང་བ་) གཙོད། གཡི། དགོ་བ།་(རྒོ་བ་) གླ་བ། སྟག གཟིག་ཐིག་མ། གསའ་(གངས་གཟིག་ ) གཟིག་སྐྱ། (གཟིག) ཨོག་དཀར། ཤྭ་བ་སེར་ཆེན། ཤྭ་བ་མཆུ་དཀར། དུལ་ཤྭ། ཤྭ་བ་ཁྲ་རིས། ཤྭ་ བ་མགོ་ཟིང་། དྲེད་མོང་། འཕྱི་བ། གནའ་བ། (རྣ་བ།) སྲམ། དོམ། ཕག་རྒོད། ཝ་མོ་ལ་སོགས་རི་ དྭགས་དང་། གཅན་གཟན་གྱི་རིགས་སྣ་ཚོགས་པ། རི་དྭགས་དང་གཅན་གཟན་གྱི་བྱེ་བའི་སྐོར་ ལ་དམངས་ཁྲོད་དུ་(སྡེར་མོ་ཅན་ལ་གཅན་གཟན་དང་། རྨིག་པ་ཅན་ལ་རི་དྭགས་) ཟེར་བ་དང་ ། ཡང་(ཆུ་ལྕེས་འདག་(འབྱོག་) པ་ལ་གཅན་གཟན་དང་། ཆུ་མཆུ་ཏོས་འཐུང་བ་ལ་རི་དྭགས། ཞེས་འབོད་སྲོལ་ཡོད།

དེ་བཞིན་སྐམ་གཤེར་གཉིས་གང་རུང་ཞིག་ལ་འཚོ་བའི་འདབ་ཆགས་བྱའི་ཁོངས་སུ་ཁྲུང་ ཁྲུང་སྐེ་ནག་དང་། བྱ་བང་དཀར་པོ། བྱ་བང་ནག་པོ། ཁྲུང་ཁྲུང་མགོ་ཁྲ། དེ་བོ། ཁྲ། བྱ་རྒོད། བྱ་ གླག ངང་པ། སྤིང་ཀྱུ་མ། སྐྱ་ཀ། སྐྱར་མོ། ཁྭ་ཏ། ཁུ་བྱུག ཁུག་རྟ། རྒོ་བོ། མཐིང་རིལ་ཅོ་མོ། ངུར་ པ། འཇོམ་མོ། ཅོ་ཀ། ལྕུག་ག སྤུ་ཤུད། དེ་པོ། བྱ་གོང་མོ། མཆིལ་པ། དེང་དེང་མ། ནེ་ཙོ། བྱ་རོག འུག་པ། འོལ་པ། སྲེག་པ། སྲིན་བྱ། ཨབ་བྱིའུ། རི་བྱིའུ་ལ་སོགས་པའི་རྣམ་པ་དང་གྲངས་འབོར་ ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཡོད་པ་མ་ཟད། ད་དུང་སྐམ་གཤེར་གཉིས་འཚོ་དང་། གོག་བགྲོད་ཅན་གྱི་ སྲོག་ཆགས་གྲས་སུ་སྦལ་པ་དང་། རུ་སྦལ། སྦྲུལ། ཙངས་པ་ཁ་རལ། བྱེ་མ་མྱུ་གུ་བཅས་དང་། ཉའི་ རིགས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་ཀྱང་གང་ལ་གང་འཚམ་ཞིག་ཡོད། གཞན་དེང་སྐབས་ཀྱི་སྲོག་ཆགས་རིག་པའི་ཚན་རིག་གི་ཁོངས་ནས་སྲོག་ཆགས་ལ་དབྱེ་བ་ རིམ་པ་ཕྱེ་པ་སྟེ་གདོད་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་དང་། ནང་ཁྲོལ་མེད་པའི་སྲོག་ཆགས། གཟུགས་ལེབ་ སྲོག་ཆགས། གཟུགས་ནར་ཅན་གྱི་སྲོག་ཆགས། ལོང་ཚིགས་སྲོག་ཆགས། ལུས་མཉེན་སྲོག་ ཆགས། ཡན་ལག་ཚིགས་ཅན་སྲོག་ཆགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་ནང་ཚན་ཡོངས་སུ་ཚང་བ་ཞིག་ བོད་གངས་ལྗོངས་སུ་འཚོ་གནས་བྱེད་ཞིང་། དེའི་ཁྲོད་ཀྱི་རིགས་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ནི་འཛམ་གླིང་ ཡུལ་གྲུ་གཞན་ནང་མཐོང་རྒྱུ་དཀོན་པའི་སྲོག་ཆགས་ཡིན། དེར་བརྟེན་རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ གང་ལྷག་པ་རྣམས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུ་བོད་མི་ཚང་མའི་ལས་འགན་ཡིན་པ་སེམས་བཅངས་བྱེད་ དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་ནན་པོ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ༼སྤྱིར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ནང་ལ་འཛམ་གླིང་ཐོག་མཐོང་རྒྱུ་དཀོན་པའི་རྩ་ཆེའི་སྲོག་ཆགས་ ཀྱི་རྣམ་གྲངས།༽ བྱ་རིགས་རྣམ་གྲངས། ༡༡༥ ཉ་རིགས་རྣམ་གྲངས། ༤༩༧ འབུ་སྲིན་རྣམ་གྲངས། ༢༣༠༤ སྐམ་གཤེར་གཉིས་འཚོའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས། ༤༤ གོག་བགྲོད་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས། ༥༦

འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས། ༡༣༧ བཅས་ཡོད་པ་འཁོད་ཀྱང་། ཞིབ་ཕྲའི་གྲངས་འབོར་དེ་དག་གི་ག་ལ་ཚད། ༼བོད་ལྗོངས་ཀྱི་རྩ་ཆེའི་མཐོང་དཀོན་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་སྤྱི་བཤད།༽ ཟེར་བའི་བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་ ཆེན་མོའ་ི སློབ་གྲྭའི་དུས་དེབ་ཤོག་གྲང་ ༧༩ ནང་གསལ། བདུན་པ། བོད་ནི་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་སྙིགས་རོ་དོར་ཡུལ་དང་། རྡུལ་ཕྲན་གྱི་གོ་ཚོན་བཟོ་སྐྲུན་བྱ་ཡུལ་ དུ་གྱུར་པ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧ ཕྱི་ཟླ་ ༩ ཚེས ༢༡ ནིན་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཚོགས་ཆུང་ ཐོག་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས་ཞི་བདེའི་སྔོན་འགྲོའ་ི གྲོས་འཆར་དོན་ཚན་ལྔ་ འདོན་གནང་མཛད་པའི་དོན་ཚན་བཞི་པའི་ནང་། ༼བོད་ཀྱི་རང་བཞིན་འབྱུང་ཁམས་ཀྱི་ཁོར་ ཡུག་བཟང་པོའ་ི གནས་སྟངས་སྔར་སོར་ཆུད་ཐབས་དང་། སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་དགོས་པའི་ཐོག བོད་ ནང་རྒྱ་ནག་གི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་པ་དང་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་སྙིགས་རོ་རྣམས་ཕུང་ གསོག་བྱེད་འཆར་བཅས་མཚམས་འཇོག་དགོས་རྒྱུ།༽ ཞེས་དང་། ཡང་༧གོང་ས་མཆོག་གིས། ༼ད་ཆ་ཁོར་ཡུག་གི་ཤུལ་ལྷག་ཅུང་ཟད་ལུས་པ་དེ་དག་ལ་ངེས་པར་དུ་སྲུང་སྐྱོབ་དང་། རང་ བྱུང་ཁམས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གནས་སྟངས་སྔར་སོར་ཆ་སྙོམས་འབྱུང་ཐབས་སུ་དོན་དམ་གྱི་འབད་ རྩོལ་ལྷོད་མེད་བྱ་དགོས་པ་ཡིན། རྒྱ་མིས་བོད་ནང་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཐོན་སྐྱེད་བཟོ་སྐྲུན་བྱ་ ཡུལ་བྱེད་པ་དང་། རྒྱ་མི་རང་ཉིད་ཀྱི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་སྙིགས་རོ་ཕུང་གསོག་བྱེད་འཆར་ ཡོད་པ་མ་ཟད། རྒྱལ་ཁབ་གཞན་གྱི་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་དུག་རྫས་སྙིགས་རོའང་གླ་དངུལ་སྤྲོད་ལེན་གྱི་ ཐོག་ནས་བོད་ནང་ཕུང་གསོག་བྱ་རྒྱུར་རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་ཁས་ལེན་བྱས་འདུག་༽ཅེས་བཀའ་ བསྩལ་ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༣ ལོའ་ི ཕྱི་ཟླ་ ༣ པའི་ནང་ཨ་རིའི་རྒྱལ་ས་ཝ་ཤིན་ཊོན་དུ་ཡོད་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་ཀྱི་ ལས་འགུལ་ཁང་གིས་(རྡུལ་ཕྲན་གྱི་བོད་) ཅེས་པའི་སྙན་ཐོའ་ི ནང་འཁོད་དོན་དུ།

ཨ་མདོར་ཡོད་པའི་རྒྱ་ནག་ནུབ་བྱང་གི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་ཉམས་ཞིབ་དང་གོ་ལག་བཟོ་ བཀོད་བསྟི་གནས་དགུ་པ་ཞེས་པ་འདིས་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་སྙིགས་རོ་ཁྱོན་ཆེ་བོད་ནང་སྦས་པའི་ གནས་ཚུལ་ཐོན་ཡོད། རྡུལ་ཕྲན་གྱི་སྙིགས་རོ་སྣང་མེད་ཀྱིས་དོར་བ་དང་། སྙིགས་རོ་རྣམས་ས་ དོང་གཏིང་རིང་པོ་མ་ཡིན་པའི་ནང་འཕེན་གྱི་ཡོད། བསྟི་གནས་དགུ་པས་རྡུལ་ཕྲན་སྙིགས་རོའ་ི རྣམ་པ་དང་མང་ཉུང་ཇི་ཙམ་སྦས་ཀྱི་ཡོད་པ་ད་ལྟ་ཆ་ཚང་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་ཀྱི་མེད། ཅེས་གསལ་ ཡོད། རྡུལ་སྙིགས་དེའི་བརྒྱུད་རིལ་ལས་ཀ་བོད་ནང་བྱེད་པ་དང་། རྔ་པ་ཁུལ་དུ་རྡུལ་སྙིགས་ བཟོ་ལས་ཁང་ཡོད་པའི་ཉེ་འགྲམ་གྱི་ཆུ་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཏེ་ཡུལ་མི་མང་པོ་འཆི་སྐྱོན་བྱུང་ཡོད། དེ་ བཞིན་ས་ཁུལ་དེ་དག་གི་ནང་ཕྲུ་གུ་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་མང་པོ་སྐྱེ་བ་སོགས་ཡུལ་མི་ཚོས་བརྗོད་ ཀྱི་ཡོད། ཨ་མདོའ་ི ནང་འཐུང་ཆུ་བེད་སྤྱོད་རུང་བའི་ས་འོག་གི་ཆུ་ཉུང་ཉུང་ལས་མེད་པ་དེ་དག་

ལ་ས་སྟེང་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་འབགས་བཙོག་འཕོག་ཉེན་ཡོད་པ་མཐོང་གསལ་ཡིན། ཕྱི་ལོ་༡༩༧༦ ལོ་ ཤར་བ་ནས་བཟུང་ཨ་མདོ་ཐེ་བོ་དང་མཛོ་དགེ་གཉིས་ནང་རྡུལ་སྙིགས་གསོག་འཇོག་གི་ལས་ ཀ་བྱེད་བཞིན་པ་རེད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོར་ཨ་རིའི་གྲོང་ཁྱེར་གནོད་འཚེ་ཅན་གྱི་བཙོག་སྙིགས་ཁག་རྫས་ལུད་ཡིན་ ཁུལ་གྱིས་རྒྱ་ནག་བརྒྱུད་བོད་ནང་གསོག་འཇོག་བྱེད་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་ཡོད་སྐོར་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཞི་ བའི་ཁོར་ཡུག་ཚོགས་པས་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། སྙིགས་རོ་དེ་དག་ཨ་རིའི་ནང་རྫས་ལུད་དུ་ བཅོས་ནས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་སྐབས་ནད་གཞི་འདྲ་མིན་ལངས་པའི་གནས་ཚུལ་བྱུང་ཡོད་པ་རེད། ཕྱོགས་མཚུངས། ཕྱི་ལོ་༡༩༨༠ ལོའ་ི ལོ་སྟོད་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་ཡོ་རོབ་རྒྱལ་ཁབ་ཇར་མན་ནི་དང་ ། སུད་སི་གཙོས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་རྡུལ་ཕྲན་སྙིགས་རོ་བོད་ནང་གསོག་འཇོག་བྱ་རྒྱུ་དང་ དེའི་རིབ་འབབ་ཨ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་ ༥༡ ནས་ ༥༢ བར་རྒྱ་ནག་ལ་སྤྲོད་རྒྱུ་བྱས་ཡོད་པ་རེད། ཉེ་ བའི་ཆར་ཐའེ་ཝན་གོ་མིན་ཏང་གི་རྡུལ་ཕྲན་སྙིགས་རོ་ཡང་བོད་དང་། ཤར་ཏུར་ཀི་སི་ཐཱན་ནང་ གསོག་འཇོག་བྱ་རྒྱུའི་གྲོས་མཐུན་བཞག་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད། དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ ༡༩༨༧ ལོར་ཨ་མདོ་བླ་བྲང་ལྷ་སྡེ་ཉི་མ་ནས་ཡིན་པའི་མགོན་པོ་དོན་གྲུབ་ཐེ་བོ་རྫོང་གི་གསང་བའི་ གཏེར་ཁ་ ༧༩༢ དང་ ༤༠༥ ཡོན་ཅུ་འབར་རྫས་དང་། རྡུལ་ཕྲན་དུག་རྫས་སྦྱོར་ས་བཅས་ལ་ བལྟ་སྐོར་དུ་འགྲོ་སྐབས་རྒྱ་མིའི་དཔོན་རིགས་ཤིག་གི་ངོ་སྤྲོད་བྱས་དོན།

༼རྡུལ་ཕྲན་བཟོ་སྐྲུན་ཁང་ནས་དུག་ཆུ་རྣམས་འབྲུག་ཆུའི་གཙང་པོའ་ི མགྱོགས་ཚད་དང་བསྟུན་ ནས་འབྲུག་ཆུར་འདྲེན་གྱི་ཡོད། གལ་སྲིད་ཚད་ལས་བརྒལ་ན་འབྲུག་ཆུའི་ནང་གི་སྲོག་ཆགས་ དང་། ཆུ་འཐུང་མཁན་གྱི་མི་ལ་སོགས་པའི་སྐྱེ་དངོས་བཅས་ཚང་མར་གནོད་སྐྱོན་ཚད་མེད་ ཡོང་གི་རེད།༽ཅེས་བཤད་པ་ལྟར་སྔོན་ཆད་ས་གནས་དེར་འབྲུ་རིགས་ཐོན་སྐྱེད་བཟང་ཞིང་ དར་བའི་ཡུལ་ཞིག་ཡིན་ཡང་ད་ཆ་ལོ་ཉེས་དང་། ནད་ཡམས་མང་པོ་ཁྱབ་བརྡལ་བྱུང་བ་མ་ཟད། བྱིས་པ་གསར་བཙས་རྣམས་ནད་ཅན་དང་ལུས་སྟོབས་ཞན་པ། དབང་པོ་མི་གསལ་བ། ཡན་ ལག་མ་ཚང་བཅས་ཡིན་དང་། ཕྱོགས་ཟོག་ཀྱང་མང་པོ་ཤི་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་རེད། འདི་ལྟ་བུའི་ གནས་ཚུལ་བྱང་གི་ནག་ཆུ་ས་ཁུལ་ལའང་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་ལ། དེང་སྐབས་ཨ་མདོའ་ི ནང་ མཚོ་དང་མཚེའུ། རྒྱུགས་ཆུ་དང་འབབ་ཆུ་སོགས་མང་པོ་ཞིག་སྐམ་འགྲོ་བ་དང་། སྔར་ལོ་རྒྱུས་ ནང་བྱུང་མ་མྱོང་པའི་ཐན་པ་ཡང་ཡོང་བཞིན་པ་སོགས་ནི་ས་ཁུལ་དེ་དག་ནང་རྡུལ་ཕྲན་བཟོ་ སྐྲུན་དང་། རྡུལ་ཕྲན་སྙིགས་རོ་གསོག་འཇོག་བྱས་པའི་ངན་འབྲས་རེད། དེར་བརྟེན། བོད་ནང་ རྡུལ་སྙིགས་ཀྱི་གསོག་ཚད་དེ་མཐོ་པོར་སླེབས་ཡོད་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཆོག དཔེར་ན། བོད་ནང་རྡུལ་ཕྲན་དང་། རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་ལྟེ་གནས་ཡོད་སྐོར་ཕྱོགས་གང་ས་ ནས་གནས་ཚུལ་ཡང་ཡང་ཐོན་ཡོད། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདའི་རྩེ་མོར་སྦྲགས་ པའི་རྡུལ་ཕྲན་གྱི​ི་སྦར་མདེལ་ ༩༠ སྐོར་བོད་ནང་གཏན་འཇོག་བྱས་ཡོད་པ་རེད། དེ་ཡང་བོད་ ཀྱི་ས་གནས་དགྲ་ཤུ་དང་། སྟོང་འཁོར་གཉིས་ནང་རྒྱ་མིའི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་བཟོ་གྲྭ་ཡོད་

གནས་བརྗོད་པ་ལྟར་ས་གནས་འདི་གཉིས་ནི་བོད་བྱང་ཤར་ཨ་མདོའ་ི ཁུལ་དུ་ཡོད། དགྲ་ཤུར་ ཁུལ་ལ་ཡོད་པའི་རྒྱ་ནག་གི་གཞི་རིམ་གོ་མཚོན་བརྟག་ཞིབ་ཁང་དང་། གོ་ལག་བཟོ་བཀོད་ཁང་ གཉིས་ནི་ཕྱི་ལོ་དྲུག་ཅུའི་འགོ་སྟོད་ནང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་པ་ཞིག་རེད། ཨ་མེ་རི་ཀའི་རྒྱལ་ས་ཝ་ཤིན་ཊོན་ནང་ཡོད་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་ཀྱི་ལས་འགུལ་ཁང་གིས་བཏོན་ པའི་༼རྡུལ་ཕྲན་གྱི་བོད་༽ཅེས་པའི་ནང་བཤད་པར་གཞིགས་ན། གོ་ལག་བཟོ་བཀོད་ཁང་དེ་ མཚོ་སྔོན་པོའ་ི ཉེ་འགྲམ་དུ་ཡོད་པ་དང་། དེ་ལ་ནུབ་བྱང་རྡུལ་ཕྲན་གོ་མཚོན་བརྟག་ཞིབ་དང་གོ་ ལག་བཟོ་བཀོད་ཁང་གི་བསྟི་གནས་དགུ་པ་ཞེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་། ལས་གཞི་འདི་རྒྱ་ནག་ ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་རྡུལ་ཕྲན་ལས་གཞིའི་ཁོངས་ཀྱི་གསང་བའི་སྒྲིག་འཛུགས་གལ་གནད་ཆེ་ཤོས་ ཤིག་ཡིན་པ་དང་། ད་ཆ་དམག་དཔུང་གི་གོ་ལག་ཀྱང་བཟོ་སྐྲུན་བྱས་ནས་སྲུང་སྐྱོབ་ཐོག་གལ་ གནད་ཆེ་ཤོས་སུ་གྱུར་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཕྱི་ལོ་བདུན་ཅུ་ཙམ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་འབར་ རྫས་རིགས་བཟོ་བསྐྲུན་བྱས་བཀོད་བྱ་ཡུལ་ལྟེ་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་པས་རྡུལ་ཕྲན་འབར་མདེལ་ ཡར་རྒྱས་དང་། རྡུལ་ཕྲན་འོད་ཀྱི་རྫས་སྦྱོར་སོགས་རྡུལ་ཕྲན་གོ་མཚོན་གྱི་རིགས་ཉམས་ཞིབ་ ཆེད་བེད་སྤྱོད་ཀྱང་གཏོང་གི་ཡོད་པ་རེད། མེ་ཤུགས་འཕུར་མདེལ་གྱི་ལྟེ་གནས་རྣམས་ནི་ཨ་མདོ་མཚོ་སྔོན་པོའ་ི ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་དང་ ། དབུས་གཙང་ཕྱོགས་ཀྱི་ནག་ཆུ་ཁ་གཉིས་ལ་ཡོད། ༼ལྟེ་གནས་གཙོ་བོ་དེ་ནག་ཆུའི་ནུབ་བྱང་ ཁུལ་དུ་ཡོད་ཚུལ་ཤོད་ཀྱི་ཡོད།༽ ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༡ ལོར་བོད་ནང་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་དང་པོ་དབོར་ འདྲེན་གྱིས་ཨ་མདོའ་ི བྱང་རྒྱུད་ས་གནས་ཚྭ་འདམ་དུ་རྩ་འཛུགས་བྱས་སྐོར་༼རྡུལ་ཕྲན་གྱི་བོད་ ༽ཅེས་པའི་ནང་གསལ་ཡོད། ད་ལྟ་རྒྱ་ནག་ལ་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདེལ་རྩེ་མོའ་ི རྡུལ་ཕྲན་འབར་ རྫས་གྲངས་ ༣༠༠ ནས་ ༤༠༠ བར་ཡོད་པའི་ཁོངས་ནས་བཅུ་ཕྲག་འགའ་ཞིག་བོད་ནང་བཞག་ ཡོད་པར་ཡིད་ཆེས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བོད་ཀྱི་ས་ཐོག་ལ་བཞག་པའི་རྒྱ་ནག་གི་མེ་ཤུགས་འཕུར་ མདེལ་ཁག་འདྲུད་འཐེན་མོ་ཊ་བེད་སྤྱད་དེ་དབོར་འདྲེན་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། གྲངས་འབོར་དང་ས་ གནས་གང་དུ་ཡོད་མིན་ད་དུང་ཞིབ་ཕྲ་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་པ་མ་རེད།

དགྲ་ཤུའི་ནུབ་ངོས་སུ་རྒྱ་ནག་གིས་ཊིས་ཨེབ་བཞི་པ་ DF-4 ཞེས་པའི་རྡུལ་ཕྲན་མེ་ཤུགས་ འཕུར་མདེལ་འགྲེམས་འཇོག་བྱས་ཡོད་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་བདུན་ཅུའི་ནང་ཚྭ་འདམ་དུ་རྡུལ་ཕྲན་མེ་ ཤུགས་འཕུར་མདེལ་འཕེན་གཏོང་ས་ཚུགས་ཡོད་པ་རེད། གནས་ཚུལ་ཐོན་པར་གཞིགས་ན་ཚྭ་ འདམ་ཆེ་བའི་ས་གནས་གཉིས་ནང་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདེལ་འཕེན་གཏོང་བྱེད་ཡུལ་གྱི་ཉེ་འཁྲིས་ སུ་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདེལ་གཉིས་ས་འོག་གོ་མཛོད་ནང་ཉར་འཇོག་བྱས་སྐོར་བཤད་ཡོད་པ་ རེད། ཚྭ་འདམ་ཆུང་བའི་ནང་དུའང་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདེལ་འགྲེམས་འཇོག་དང་འཕེན་གཏོང་ བྱ་ཡུལ་བཟོས་ཡོད་པ་རེད། བོད་ནང་རྡུལ་ཕྲན་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདེལ་གྱི་རྟེན་གཞི་གཞན་ ཞིག་ཚྭ་འདམ་ཆེ་བ་ནས་ཀི་ལོ་མི་ཊར་(སྤྱི་ལེ་) ༢༠༠ ཙམ་གྱི་ལྷོ་ཤར་དུ་ཡོད་པའི་བདེ་གླིང་ཁར་ ཡོད། དེར་ DF-4 ཞེས་པའི་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདེལ་དང་། དེ་དག་འཕེན་གཏོང་བྱ་ཡུལ་ཁག་

བཞི་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཨ་མདོའ་ི ནང་གི་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདེལ་རུ་ཤོག་གི་སྤྱི་ཁྱབ་ལས་ཁུངས་ ཀྱང་དེར་ཡོད།

དེས་མ་ཚད་ཨ་མདོའ་ི ནང་རྡུལ་ཕྲན་གོ་མཚོན་གྱི་སྡེ་ཚན་གསར་པ་ཞིག་ཆེད་འཛུགས་བྱས་ ཡོད་པ་དེའི་ནང་ཨ་མེ་རི་ཀ་དང་། ཡོ་རོབ། ཨེ་ཤེ་ཡའི་ས་ཁུལ་ཡོངས་རྫོགས་བཅས་རྒྱང་ཐག་ ཀི་ལོ་མི་ཊར་ ༨༠༠༠ སྐོར་ལ་འཕེན་གཏོང་ཐུབ་པའི་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདེལ་ཡོད་པའི་སྐོར་དང་། གཏོར་སྐྱོན་སི་ཨེསེ་ཨེསེ་བཞི་པ་ CSS-4 ཞེས་པའི་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདེལ་བཞི་ཙམ་ཡོད་པའི་ གནས་ཚུལ་ཐོན་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༨ ལོའ་ི ཕྱི་ཟླ་ ༩ ཚེས་ ༡༧ ཉིན་(པེ་ཅིང་མི་མང་ཉིན་རེའི་གསར་ཤོག་) ནང་གནས་ ཚུལ་ཐོན་གསལ་ལ། ལོ་དེར་རྒྱ་མིས་གསར་བསྐྲུན་བྱས་པའི་དུག་རྫས་(CHEMICAL WARFARE) ཤིག་ས་མཐོའ་ི གནས་བབས་མཐོ་བའི་བོད་ནང་དུག་རྫས་དམག་གི་སྦྱོར་བརྡར་ཐོག་ བེད་སྤྱོད་བྱས་ལུགས་སྐོར་འཁོད་ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༢ ལོའ་ི ཕྱི་ཟླ་ ༧ ཚེས་ ༣ ནིན་ཨུ་རུ་སུའི་ཏ་སེ་TASS གསར་ཤོག་ཐོག་གནས་ཚུལ་ སྤེལ་གསལ་ལྟར་ན། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་མང་པོ་ཞིག་ནང་གནས་སྡོད་བོད་མི་ཚོར་ རྡུལ་ཕྲན་འོད་དྲོད་ཤུགས་ཚད་ཀྱིས་གནོད་སྐྱོན་ཇི་ཙམ་ཡོང་གི་ཡོད་མེད་སྐོར་ཤེས་རྟོགས་བྱེད་ ཆེད་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་དེ་ཚོའི་ནང་བརྟག་དཔྱད་བྱས་ཡོད་པ་རེད། དེ་མཚུངས་དྲག་པོའ་ི གསང་ བའི་རྟེན་གཞི་བོད་ཀྱི་ས་གནས་གང་སར་ཡོད་པ་རེད། བརྒྱད་པ། བོད་ཡུལ་རྒྱ་ཡུལ་དུ་གྱུར་ལ་ཉེ་བ།

༼ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་མཆོག་གིས། (བོད་ནང་རྒྱ་མི་གཅིག་གི་འགྲོ་སོང་དེ་རྒྱ་ནག་ ནང་རྒྱ་མི་བཞིའི་འགྲོ་སོང་ཡིན། ཁོང་ཚོ་གསོ་སྐྱོང་ཆེད་བོད་ཀྱི་འགྲོ་གྲོན་གཏོང་དགོས་དོན་ གང་ཡིན་ནམ། བོད་ནང་ཕན་ཐོགས་མེད་པའི་རྒྱ་མི་མང་པོ་གཏོང་རྒྱུའི་སྲིད་བྱུས་དེས་བོད་ལ་ གནོད་སྐྱོན་བཏང་ཡོད། ཐོག་མར་རྒྱ་མི་སྟོང་ཕྲག་ཁ་ཤས་གཏོང་འགོ་ཚུགས་ཀྱང་ད་ཆ་དེ་ལས་ ལྡབ་མང་བ་ཡོང་གི་ཡོད།) ཅེས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧ ལོའ་ི ཟླ་ ༣ ཚེས་ ༨ ཉིན་པེ་ཅིང་དུ་རྒྱལ་ཡོངས་མི་ མང་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་མང་འཐུས་ཚོགས་རྒྱུན་ལས་ཚོགས་ཆུང་ གི་ཚོགས་འདུར་གསུངས་ཡོད།༽

རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་རྒྱ་མི་གནས་སྤོ་དང་བོད་མིའི་མི་འབོར་འཕེལ་རྒྱས་བཀག་འགོག་བྱེད་ པའི་མི་འབོར་གྱི་སྲིད་བྱུས་དེ་གཉིས་ནི་བོད་མི་རྣམས་རང་གི་ལུང་པའི་ནང་མངོན་མེད་གྲངས་ ཉུང་མི་རིགས་སུ་བསྒྱུར་ནས་བོད་མིའི་རང་བཙན་ལས་འགུལ་གྱི་ནུས་ཤུགས་གཅོག་ཐབས་བྱེད་ པའི་ཕུགས་གནོད་ཆེ་བའི་སྲིད་བྱུས་ཤིག་རེད། དོ་སྣང་ཅན་མང་པོས་ཀྱང་དེ་ནི་༼བོད་ཅེས་

པ་རྩ་མེད་བཟོ་རྒྱུའི་རྒྱ་ནག་གི་ཐབས་ལམ་མཐའ་མ་དེ་རེད་༽ ཅེས་བརྗོད་པ་འདི་བདེན་པ་ ཆགས་ཡོད།

བོད་ནང་རྒྱ་མི་སྤོ་ཤུགས་བྱེད་པ་དེ་རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་བྱུས་ཤིག་ཡིན་པ་ནི། དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༢ ལོར་མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་བྲིས་པའི་(བོད་ནང་ལས་ཀ་བྱེད་དུ་འགྲོ་བའི་རྒྱུས་སྟོན་) ཟེར་བའི་སྲིད་ བྱུས་འོག་རྒྱ་མི་བོད་ནང་གཞིས་སྤོས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཐོག་མ་དེ་བྱུང་ཡོད། ༼བོད་རང་སྐྱོང་ ལྗོངས་༽ཟེར་བའི་ནང་མི་འབོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འཆར་གཞི་དོན་ཚན་ལྔ་ཟེར་བའི་ནང་མའོ་ཙེ་ ཏུང་གིས་བརྗོད་དོན། ༼བོད་ནི་ས་ཁྱོན་ཆེ་ལ་མི་འབོར་ཉུང་བའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་སྟབས་དེའི་ ནང་མི་འབོར་སྤར་དགོས་པ་ཡིན། ད་ཡོད་ས་ཡ་གཉིས་གསུམ་ནས་ས་ཡ་ལྔ་དྲུག་དང་། དེ་རྗེས་ ས་ཡ་བཅུ་བརྒལ་བ་སྤར་ཐབས་བྱེད་དགོས།༽ ཞེས་བཤད་ཡོད། (ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༢ ཟླ་ ༡༡ ཚེས་ ༢༢ ཉིན་གྱི་རྒྱ་ནག་མི་མང་ཉིན་རེའི་གསར་ཤོག་ ནང་གསལ།) དེ་ནས་ལོ་སོ་གཉིས་ཕྱིན་པའི་རྗེས་ཀྱི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧ ལོའ་ི ཟླ་ ༧ ནང་བོད་ནང་རྒྱ་མི་གནས་སྤོ་ བྱ་རྒྱུའི་ཐད་ཏིང་ཞའོ་ཕིང་གི་ངན་སེམས་གསལ་པོ་ར་འཕྲོད་བྱུང་ཡོད། ཁོ་པས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧ ལོའ་ི ཟླ་ ༦ ཚེས་ ༢༩ ཉིན་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཟུར་པ་འཇི་མི་ཀ་ཊར་མཇལ་འཕྲད་སྐབས་ ༼བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་རང་བྱུང་ཐོན་རྫས་རྣམས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཆེད་མི་ས་ཡ་གཉིས་ཀྱི་ ཉུང་དྲགས་ཡོད་སྟབས་རྒྱ་མི་མང་པོ་གཏོང་དགོས་པ་འདི་གལ་ཆེན་པོ་མཐོང་གི་འདུག༽ ཅེས་ བཤད་ཡོད། རུ་ཀྲར་གསར་ཁང་གི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧ ལོའ་ི ཟླ་ ༧ ཚེས་ ༣༠ ཉིན་བཏོན་པའི་གསར་ གནས་ནང་གསལ།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༨ ལོའ་ི ཟླ་ ༩ ཚེས་ ༢༧ ཉིན་རྒྱ་གར་གྱི་ཉིན་རེའི་གསར་ཤོག་ཊཨིམསེ་ཨོཕ་ཨིན་ ཌི་ཡའི་ཐོག་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་སྲིད་གཞུང་གི་ཚོགས་གཙོ་གཞོན་པ་མའོ་རོ་པིས་ བོད་ལྗོངས་ནང་རྒྱ་རིགས་༼དམག་མི་མ་ཡིན་པ་༽གྲངས་འབོར་ས་ཡ་གཅིག་ཙམ་ཡོད་སྐོར་ བཤད་པ་རེད་ཅེས་བཀོད་འདུག ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༥ ལོར་ལྷ་ས་གཅིག་པུའི་ནང་རྒྱ་མི་ཞི་བའི་མི་མང་ གཏན་སྡོད་བྱེད་མཁན་ལྔ་ཁྲི་ནས་དྲུག་ཁྲི་བར་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༥ ལོ་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༨ ལོའ་ི བར་ལྷ་སའི་ནང་རྒྱ་མི་གཏན་སྡོད་བྱེད་མཁན་ལྡན་གཉིས་ཙམ་འཕར་ཡོད། འགྱུར་བ་གསར་ པ་དེས་བོད་མིར་དཀར་ངལ་འཕྲད་ཀྱི་ཡོད་པ། ༼བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་༽ཟེར་བའི་གཞུང་གིས་ ཀྱང་ངོས་ལེན་བྱས་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ལོའ་ི ཟླ་ ༣ པར་རྒྱ་ནག་མི་མང་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་ གྱི་ཚོགས་གཙོ་གཞོན་པ་ང་ཕོད་ངག་དབང་འཇིགས་མེད་ཀྱིས་(ད་ཆ་རྒྱ་རིགས་ཚོང་པ་དང་ གཞིས་ཆགས་བྱེད་མཁན་མང་པོ་༼ལྷ་ས་ཁོ་ནའི་ནང་རྒྱ་རིགས་འབུམ་གཅིག་ཙམ་ཡོད་༽ བོད་ ནང་འབྱོར་བ་དེས་མི་མང་གི་བདེ་འཇགས་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཆེན་པོ་བཟོས་ཡོད་ཅེས་གསུངས་ ཡོད་པ་རེད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༠ ལོར་རྒྱ་ནག་གི་མི་འབོར་གྲངས་ཐོ་ཞིབ་བཤེར་ཐེངས་བཞི་པ་བྱེད་སྐབས་མདོ་ ཁམས་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཁག་ནང་རྒྱ་མིའི་མི་གྲངས་ ༤༩༢༧༣༦༩ ༼སོག་པོའ་ི རིགས་ཁ་ཤས་ཚུད་ཡོད་ ༽ཡོད་སྐོར་གསལ་ཡོད། ཡིན་ནའང་གྲངས་ཐོར་འཁོད་པའི་མི་གཉིས་རེ་ཡོད་ས་ཐོ་མ་འཁོད་ པའི་མི་རེ་ཡོད་ཅེས་བཤད་ཐུབ་པ་ཡིན། དེར་བརྟེན་ས་ཁུལ་དེ་དག་ལ་རྒྱ་མི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ གྲངས་འབོར་ནི་ས་ཡ་བདུན་དང་ཕྱེ་ཀ་ཡས་མས་ཤིག་ཡོད་པ་རེད།

དེང་སྐབས་བོད་ནང་བོད་མི་དང་རྒྱ་མིའི་མི་འབོར་(ས་ཡའི་ནང་) དབུས་གཙང་། བོད་མི་ས་ཡ། ༢་༡ རྒྱ་མི་ས་ཡ། ༡་༤ མདོ་སྟོད། བོད་མི་ས་ཡ། ༣ རྒྱ་མི་ས་ཡ། ༣་༧ མདོ་སྨད། བོད་མི་ས་ཡ། ༡ རྒྱ་མི་ས་ཡ། ༢་༧ བསྡོམས་བོད་མི་ས་ཡ་ ༦་༡ རྒྱ་མི་ས་ཡ། ༧་༦ ཕྱི་དྲིལ་ལས་ཁུངས་ནས་ ༡༩༩༢ ལོར་བཏོན་པའི་དེབ། (བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་དང་འཛུགས་སྐྲུན་ ༣) ཞེས་པའི་ཤོག་གྲངས་ ༤༥ ནང་གསལ།༽ བོད་ནང་ཡོད་པའི་རྒྱ་མིའི་ལས་བྱེད་ཚོར་ལྟ་སྐྱོང་།

རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ནང་རྒྱ་མི་གནས་སྤོ་བྱ་རྒྱུར་སྐུལ་སློང་ཆེད་བོད་ནང་གནས་སྤོ་བྱེད་ མཁན་ཚོར་(དཀལ་ངལ་ཅན་གྱི་ས་ཁུལ་)ཞེས་དམིགས་བསལ་གྱི་ཁེ་ཕན་མང་པོ་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད། གཤམ་གསལ་གྱི་གནས་ཚུལ་ནས་བོད་མིར་ཐོབ་པའི་ཁེ་ཕན་ལས་རྒྱ་མིར་སྤྲད་པའི་ཁེ་ཕན་ཆེ་ བ་ཡོད་པ་གསལ་པོ་ཤེས་ཐུབ། རྒྱ་ནག་གིས་རྒྱ་མི་བོད་ནང་འགྲོ་མཁན་ཚོར་ལས་ཀའི་ཆ་རྐྱེན་ དང་ཐོབ་ཐང་བོད་མི་ལས་བཟང་བ་ཡོད་སྐོར་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་པའི་ནང་(ཡར་རྒྱས་སོང་ བའི་ས་ཁུལ་༼རྒྱ་ནག་༽ནས་ཡོང་བའི་ལས་བྱེད་ཚོས་ས་གནས་དེ་གར་སྤྱོད་པའི་རྩམ་པ་དང་ ཤ་རྗེན་པར་བརྟེན་མི་ཐུབ། ཁོང་ཚོར་སྡོད་ཁང་དང་སྨན་ཁང་། གློག་བརྙན་ཁང་། ཕྲུ་གུའི་ཆེད་ སློབ་གྲྭ་སོགས་དགོས་ངེས་ཡིན།) ཞེས་བཤད་ཡོད། ༼ཝང་དང་པའོ་གཉིས་ནས་བྲིས་པའི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོར་ལོན་ཌོན་ནས་ཐོན་པའི་ཉམ་ཐག་ཕོན་ཆེ་ཞེས་པའི་ཤོག་གྲངས་ ༡༤༨ ནང་༽གསལ་ ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོའ་ི ཟླ་བདུན་པ་དང་བརྒྱད་པའི་ནང་བསྡོམས་རྩིས་བྱས་པའི་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ ཁག་ ༤ དང་ ༩༤ ལོར་ས་ཁུལ་ ༡ ནང་རྒྱ་མི་དང་བོད་པས་གཉེར་བའི་ཚོང་ཁང་གི་བསྡུར་ཚད། ལྷ་ས། རྒྱ་མིའི་ཚོང་ཁང་། ༡༡༩༢༧ བོད་པའི་ཚོང་ཁང་། ༣༠༠ བསྡོམས་གྲངས། ༡༢༢༢༧ ཆབ་མདོ། རྒྱ་མིའི་ཚོང་ཁང་། ༧༤༨ བོད་པའི་ཚོང་ཁང་། ༩༢ བསྡོམས་གྲངས། ༨༤༠ ཚ་བ་དཔའ་ཤོད། རྒྱ་མིའི་ཚོང་ཁང་། ༡༣༣ བོད་པའི་ཚོང་ཁང་། ༡༥ བསྡོམས་གྲངས། ༡༤༨ སྤོ་བོ་སྤྲ་མོག རྒྱ་མིའི་ཚོང་ཁང་། ༢༢༩ བོད་པའི་ཚོང་ཁང་། ༣ བསྡོམས་གྲངས། ༢༣༢

སེང་གེ་ཁ་འབབ། རྒྱ་མིའི་ཚོང་ཁང་། ༡༥༣ བོད་པའི་ཚོང་ཁང་། ༧ ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གིས་ གཉེར་བ། ༡༠ བསྡོམས་གྲངས། ༡༧༠ བོད་གཞུང་ཕྱི་འབྲེལ་དང་དྲིལ་བསྒྲགས་ལས་ཁུངས་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༣ ལོར་སྟོན་པའི་༼དངོས་ ཡོད་ཀྱི་ལམ་ནས་བོད་ཀྱི་བདེན་པ་ར་སྤྲོད།༽ ཞེས་པའི་ཤོག་གྲངས་ ༡༡༦།༧ དང་། འབྲེལ་ཡོད་ ཡིག་ཆའི་ནང་གསལ། བོད་སྡོད་རྒྱ་མིའི་ལས་བྱེད་ཚོི་འཚོ་སྐྱོང་བྱེད་སླད་འགྲོ་གྲོན་ཁྱོན་ཆེ་བཏང་བའི་ཁོངས་ནས་ཆ་ ཤས་ཤིག སྡོད་ཁང་དང་། འཕྲོད་བསྟེན་ཁང་། རིག་གཞུང་སློབ་སྦྱོང་སོགས་ཀྱི་མཐུན་རྐྱེན་ལ་ གཏོང་གི་ཡོད་པ་དང་། དེ་མིན་ཁ་གསབ་ཀྱི་འགྲོ་གྲོན་ཤུགས་ཆེ་བ་ས་བབས་མཐོ་བའི་གུན་ གསབ་དང་། གྲོ་ཞིབ་དང་འབྲས་བོད་ནང་དབོར་འདྲེན་བྱས་པའི་བདལ་གླའི་ཁ་གསབ་བཅས་ ལ་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།

བོད་ནང་ཡོད་པའི་རྒྱ་མི་ལས་བྱེད་ཚོའི་གླ་འབབ་རྒྱ་ནག་གི་གླ་ཕོགས་ལས་བརྒྱ་ཆ་ ༨༧ གྱིས་ མཐོ་བ་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད། ལྷག་པར་བོད་ནང་དུས་ཡུན་ཇི་ཙམ་རིང་བ་བསྡད་ན་དེ་ཙམ་གྱིས་ཁེ་ཕན་ ཆེ་བ་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད། བོད་ནང་ལོ་གཅིག་དང་ཟླ་བ་དྲུག་ལས་ཀ་བྱས་ན་རྒྱ་ནག་ཏུ་ཟླ་བ་གསུམ་ གུང་གསེང་ལ་འགྲོ་ཆོག་ཅིང་། ལམ་གྲོན་ཆ་ཚང་རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། དེ་བཞིན་བོད་ནང་ཡོད་པའི་རྒྱ་མིའི་ཚོང་པ་ཚོར་དམིགས་བསལ་ཁྲལ་ཆག་ཐོག་སྐྱེད་ཀ་ཆུང་ བའི་བུ་ལོན་ཡང་གཏོང་གི་ཡོད། འོན་ཀྱང་། བོད་མི་ཚོར་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་ཚོང་ལས་བྱེད་ཆོག་ པའི་བཀའ་འཁྲོལ་ཐོབ་རྒྱུ་ཡང་ཧ་ཅང་གི་ཁག་པོ་ཡོད་པ་རེད། ཅེས་(དངོས་ཡོད་ཀྱི་ལམ་ནས་ བོད་ཀྱི་བདེན་པ་ར་སྤྲོད་) ཤོག་གྲངས་ ༡༡༢ པར་གསལ་ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོའ་ི ལོ་མཇུག་ཏུ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་ཡར་ རྒྱས་ཆེད་བོད་ཕྱི་ཕྱོགས་ལ་སྒོ་ཕྱེ་བ་ཡིན། ཞེས་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་པ་འདི་ནི་དོན་དངོས་རྒྱ་མི་ བོད་ནང་གཞིས་ཆགས་བྱ་རྒྱུར་ཆོད་སེམས་བསྐུལ་མ་གཏོང་བའི་དོན་དུ་བྱས་པ་ཞིག་རེད། རྒྱ་ནག་ནང་ལས་མེད་འཁྱམ་པོ་ཕོན་ཆེ་ཡོད་པ་རྣམས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་༼བོད་རང་སྐྱོང་ ལྗོངས་༽ཟེར་བའི་ནང་སྤོ་ཞུགས་བྱ་རྒྱུར་བསྐུལ་མ་བྱེད་བཞིན་པ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་གྲོ་ མ་དང་། ཨེ་མ་སྒང་། འཕན་པོ། ལྷོ་ཁ་རྩེ་ཐང་། སྟོད་ལུང་བདེ་ཆེན། སྙེ་མོ། ཀོང་པོ་ཉིང་ཁྲི། མལ་ གྲོ་རྒྱ་མ་སོགས་ནང་གྲོང་སྡེ་གསར་པ་འཛུགས་བསྐྲུན་བྱ་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་འགོད་བཞིན་པ་རེད། དེང་སང་རྒྱ་ནག་ནང་གསར་རྒྱག་བྱེད་བཞིན་པའི་གྲོག་རོང་གསུམ་གྱི་ཆུ་རགས་འཆར་གཞི་ དེས་རྐྱེན་པས་རྒྱ་མི་མང་པོ་སྡོད་གནས་ལ་དཀའ་ངལ་འཕྲད་པར་བརྟེན་ཁོང་ཚོ་གོང་གསལ་ས་ གནས་དེ་དག་ནང་སྤོ་ཞུགས་བྱ་རྒྱུ་རེད།

རྒྱ་མི་འབོར་ཆེན་གནས་སྤོ་བྱེད་པའི་ལས་འགུལ་འདི་ཛ་དྲག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་པ་དཔེར་ན། དེང་ སྐབས་རྒྱ་མི་ཁྱོན་ཆེ་བོད་དུ་གནས་སྤོས་ཏེ་གྲོང་ཁྱེར་ཆེ་ཁག་གི་ཁེ་ལས་ཚན་པ་རྣམས་སྨོས་ ཅི། ཐ་ན་སྐྲ་བཞར་ཁང་དང་། རྐང་འཁོར་བཟོ་བཅོས། ལྷམ་གསར་རྒྱག་རྒྱུ་ཡན་གྱི་ལས་རིགས་ ཚང་མ་རྒྱ་མི་གཞིས་ཆགས་པ་ཚོས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ལ། ད་དུང་མཐའ་ཁུལ་གྲོང་གསེར་ཁག་ལ་སིམ་ འཛུལ་བྱས་ཏེ་བོད་འདི་རྒྱ་ནག་གི་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་དུ་རྒྱ་བསྐྱེད་བྱེད་རྒྱུའི་གནས་ཚུལ་འདི་ ཉིན་རེ་བཞིན་ཉེ་ཚབས་ཅན་དུ་འགྱུར་འགྲོ་བས། བོད་མི་ཚོས་རང་རང་གི་ལས་རིགས་ཁག་ ཡག་པོ་གཉེར་ནས་ཁོ་པ་ཚོར་གོ་སྐབས་མི་སྤྲོད་པ་བྱ་རྒྱུ་ནི་མིག་སྔའི་ཛ་དྲག་གི་འཐབ་རྩོད་ ཅིག་ཡིན་ན་དེ་དོན་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་བྱེད་དགོས་པའི་དུས་ལ་སླེབས་ཡོད། སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས་ཞི་བདེའི་གྲོས་འཆར་དོན་ཚན་ལྔ་པའི་ནང་ གསེས་དོན་ཚན་གཉིས་པར་རྒྱ་མི་ཁྱོན་ཆེ་བོད་དུ་གནས་སྤོས་བྱེད་པ་འདི་མཚམས་འཇོག་ དགོས་སྐོར་ལ་བཀའ་གནང་དོན།

༼པེ་ཅིང་གཞུང་ནས་བོད་ཀྱི་དཀའ་རྙོག་སེལ་བའི་མཐའ་མའི་ཐབས་ལམ་ལྟ་བུར་རྒྱ་མི་ཁྱོན་ཆེ་ བོད་དུ་བཏང་སྟེ་ཡུལ་གྱི་བདག་པོ་བོད་མི་རྣམས་ཐོབ་ཐང་བྲལ་བའི་མངོན་མེད་གྲངས་ཉུང་མི་ རིགས་ཤིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཐབས་བྱེད་བཞིན་པ་དེ་དག་མཚམས་འཇོག་བྱེད་དགོས།

བོད་དུ་རྒྱ་མིའི་མི་སེར་འབོར་ཆེན་གནས་སྤོས་བྱེད་མུས་འདི་བཞིན་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ ལོའ་ི མཉམ་ འབྲེལ་རྒྱ་ཚོགས་ཀྱི་ཇི་ནི་ཝའི་གྲོས་མཐུན་ཐེངས་བཞི་པའི་འབྲུ་དོན་དང་ཡོངས་སུ་རྩ་འགལ་དུ་ གྱུར་པ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། བོད་མི་རྣམས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་མི་རིགས་ ཐ་དད་དུ་གནས་པ་དེ་རྩ་བརླག་ཏུ་འགྲོ་ཉེན་ཡོད། ང་ཚོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཤར་ཕྱོགས་ས་ཁུལ་ནང་ བོད་མི་ལས་རྒྱ་མི་ཧ་ཅང་གིས་མང་བ་ཡོད་ཅིང་། དཔེར་ན་ངོས་སྐྱེས་ཡུལ་ཨ་མདོར་ཆ་མཚོན་ ན། རྒྱ་ནག་རང་ཉིད་ནས་བཏོན་པའི་མི་འབོར་སྡོམས་ཐོའ་ི ནང་རྒྱ་མི་ས་ཡ་གཉིས་དང་ཕྱེད་ཀ་ དང་། བོད་མི་བདུན་འབུམ་ལྔ་ཁྲི་ཙམ་ལས་མེད་ལུགས་བཤད་ཡོད། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་སྤེལ་ བའི་གནས་ཚུལ་ཁག་ནང་བོད་དབུས། ལྷོ་ཁུལ་ས་གནས་ཁག་གཏོགས་པའི་བོད་རང་སྐྱོང་ ལྗོངས། ཟེར་བའི་ས་ཁྱོན་གྱི་ནང་དུའང་བོད་མིའི་མི་འབོར་ལས་རྒྱ་མིའི་མི་འབོར་མང་བ་ཡོད་ པ་ཁས་ལེན་བྱས་ཡོད། དེང་སྐབས་བོད་ཡུལ་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་རྒྱ་མི་གཞིས་ཆགས་པ་ས་ཡ་བདུན་དང་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་ཟིན་ ཏེ། བོད་ཀྱི་མི་འབོར་ས་ཡ་དྲུག་ལས་རྒྱ་མི་མང་བ་ཆགས་ཡོད། རྒྱ་མིས་དེང་སྐབས་བོད་རང་ སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་བོད་ཡུལ་དབུས་དང་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་བོད་མི་ས་ཡ་གཅིག་དང་འབུམ་དགུ་ ཡོད་པ་ལྟར་ཁུལ་དེའི་བོད་མིའི་མི་འབོར་དེ་ཡང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཤིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཟིན་པར་ རྒྱ་ནག་རང་གིས་ངོས་ལེན་བྱས་ཡོད།

གོང་གསལ་རྒྱ་མིའི་མི་འབོར་འདི་དག་ལ་རགས་རྩིས་ཤིག་བྱས་ན་རྒྱ་མིའི་དཔུང་དམག་འབུམ་ གསུམ་ནས་ལྔ་བར་ཡོད་པ་རྣམས་ཚུད་མེད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་རྒྱ་མིའི་དཔུང་ དམག་གྲངས་འབོར་ཉིས་འབུམ་ལྔ་ཁྲི་ཙམ་ཡོད། བོད་མི་རྣམས་མི་སྡེའི་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་ཏུ་འཚོ་གནས་ཐུབ་ཐབས་སུ་རྒྱ་མི་འབོར་ཆེན་གནས་སྤོ་ བྱེད་པའི་ལས་འགུལ་དེ་དག་མཚམས་འཇོག་བྱེད་དགོས་ཐོག ད་ཡོད་བོད་ནང་འབྱོར་ཟིན་ པའི་རྒྱ་མི་གཞིས་ཆགས་པ་རྣམས་རྒྱ་ནག་ཏུ་ཕྱིར་ལོག་བྱ་དགོས་པ་ནི་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུགས་ ཤིག་ཡིན། དེ་མིན་རིང་པོར་མི་ཏོགས་པར་བོད་མི་རྣམས་ཕྱི་རྒྱལ་ལྟ་སྐོར་བས་ལྟད་མོ་བལྟ་ ཡུལ་ཙམ་དང་། སྔ་རབས་བཟང་པོའ་ི རྗེས་ཤུལ་ཙམ་དུ་འགྱུར་རྒྱུར་གདོན་མི་ཟ་བ་ཡིན།༽ཞེས་ གསུངས་ཡོད།

དེས་མ་ཚད ༡༩༩༢ ལོའ་ི ཟླ་ ༥ ཚེས་ ༡༢ ཉིན་ཟི་ཁྲོན་ནང་ཀྲུང་དབྱང་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་ གྱུར་པུའུ་དང་། ཀྲུང་དབྱང་ཕྱི་འབྲེལ་པུའུ། རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་པུའུ། ཁྲིན་ཏུའུ་དམག་ཁུལ་ ཁང་། བོད་དང་ཟི་ཁྲོན། མཚོ་སྔོན། ཀན་སུའུ། ཡུན་ནན་བཅས་ཀྱི་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་ པུའུ་བཅས་ཀྱི་འགོ་འཛིན་མི་གྲངས་ ༨༠ སྐོར་ཆེས་གསང་བའི་ཐོག་ནས་ཚོགས་བསྐོང་བྱས་ པའི་གྲོས་ཆོད་གཅིག་ལ། རྒྱ་མི་ཁྱོན་ཆེ་བོད་དུ་བཅུག་ནས་མི་འབོར་བསྡུར་ཚད་ཐོག་བསྒྱུར་ བ་བཏང་སྟེ་སོག་པོ་དང་། ཤིན་ཅང་བཞིན་མི་འབོར་ཐོག་ནས་ལངས་རྒྱུ་མེད་པ་བཟོ་རྒྱུ། ཞེས་ གསལ་ཡོད་ལ། ཉེ་བའི་ཆར་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༤ ལོའ་ི ཟླ་ ༦ པར་ཧོང་ཀོང་ནས་སྟོན་པའི་དུས་དེབ་ (ཆན་ཧྲའོ་) ཐོག་ཐོན་གསལ། རྒྱ་དམར་གཞུང་ནས་བོད་ཀྱི་ནང་གཏོང་རྒྱུའི་རྒྱ་དམག་དང་ དྲག་ཆས་ཉེན་རྟོགས་བཅས་པའི་མི་དེ་དག་གི་ཐེམ་ཐོ་དོ་བདག་སོ་སོ་དང་ཆབས་ཅིག་བོད་ ལ་འཁྱེར་དགོས་པའི་དམག་དོན་སྲིད་བྱུས་ཤིག་གསང་བའི་ཐོག་གཏན་འབེབས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་ ཞིང་ཆེན་ཁག་གི་དམག་ཁུལ་ཁང་དང་། འོག་རིམ་དྲག་ཆས་པུའུ་ཁག་ལ་བརྡ་ཐོ་ཞིག་བཏང་ ཡོད། གནས་དོན་འདིར་དམག་དོན་ཉམས་ཞིབ་མཁས་པ་ཚོས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པར་གཞིགས་ ན་བོད་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་རྒྱའི་དམག་མི་གྲངས་ལྔ་འབུམ་སྐོར་དང་། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བར་ རྒྱ་དམག་ཉིས་འབུམ་ལྔ་ཁྲི་ཙམ་ཡོད། དེར་བརྟེན་ལོ་རེར་བོད་ཡོངས་ལ་རྒྱ་དམག་ཆིག་འབུམ་ ལྔ་ཁྲི་སྐོར་དང་། དེ་རྣམས་ཀྱི་བཟའ་མི་བུ་ཕྲུག་བསྣན་ན་བོད་ལ་ལོ་རེར་གཞུང་འབྲེལ་གཏན་ འབེབས་ཀྱི་ཞི་དྲག་གཉིས་ཀྱི་རྒྱ་མི་གཞིས་ཆགས་པ་འབུམ་གཉིས་ནས་འབུམ་གསུམ་བར་ཡོང་ རྒྱུ་བཅས་པར་གཞིགས་ན་ད་དུང་བོད་ནང་རྒྱ་མི་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་རྒྱུ་གཏན་འཁེལ་བ་དང་། བོད་ ནང་རྒྱ་མི་སྤོ་ཤུགས་བྱེད་པ་དེ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་གཏན་འབེབས་སྲིད་བྱུས་ཞིག་ཡིན་པ་ར་སྤྲོད་ བྱུང་བ་རེད། རྒྱ་གྲོ་དང་། བོད་རང་བཙན།

བོད་ནང་གནས་སྤོ་བྱས་དང་བྱེད་བཞིན་པའི་རྒྱ་མི་ས་ཡ་མང་པོ་ཡོད་པ་དེ་དག་བོད་ནང་

གཏན་འཇགས་གནས་སྡོད་ཐུབ་མིན་གྱི​ི་གནད་དོན་གལ་ཆེའི་གྲས་ཤིག་ནི་ཁོ་པ་ཚོར་འབྲུ་ རིགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་སྒྲུབ་རྒྱུ་དེ་རེད། དེར་བརྟེན། (བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འཛུགས་སྐྲུན་རོགས་དངུལ་ )ཟེར་བའི་ཁྲོད་ནས་བོད་ནང་གྲོ་འབྲས་དབོར་འདྲེན་ཏོག་འགྲོ་གྲོན་ཤུགས་ཆེན་བཏང་དང་ གཏོང་མུས་ཡིན་པ་དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་གྲོ་དང་ འབྲས་ཊོན་(ཏུན་) ༧༠༠༠༠ ནས་ ༡༠༠༠༠༠ བར་དང་། རྒྱ་མིའི་མི་འབོར་ཧ་ཅང་མང་བའི་ཨ་མདོ་ ཁུལ་ལ་ཊོན་ ༣༠༠༠༠༠ ལྷག་ཙམ་དབོར་འདྲེན་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། དེ་དག་གིས་རྒྱ་མིའི་དགོས་མཁོ་ གཏན་དུ་སྒྲུབ་རྒྱུ་ཧ་ཅང་དཀའ་བར་བརྟེན་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་འགོ་ཁྲིད་ཚོ་ཡང་ཧང་སང་གི་ཡོད། དཀའ་ངལ་དེ་སེལ་རྒྱུར་སྔ་ས་ནས་བྱ་ཐབས་རིམ་པ་སྒྲིགས་ཡོད་ཀྱང་གྲུབ་འབྲས་ཐོན་མེད། དཔེར་ན། ༡༩༦༠ ལོའ་ི ལོ་སྟོད་ནས་བཟུང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་ས་ཁམས་དང་། གནམ་ གཤིས་སོགས་དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས་དང་ཡོངས་སུ་འགལ་ཏེ་བོད་ཀྱི་ཞིང་པ་ཚོར་བཙན་ དབང་གིས་གྲོ་རིགས་བཏབ་ཏུ་བཅུག་ཡོད་ཅིང་། གྲོ་འདེབས་ཡུལ་གྱི་ཞིང་སའི་ནང་རྫས་ལུད་ ཕོན་ཆེ་བེད་སྤྱོད་བཏང་བའི་དབང་གིས་ས་རྒྱུའི་སྤུས་ཚད་ཉམས་པ་སོགས་ས་བབས་དང་མི་ འཚམས་པ་གྲོ་བཏབ་ལས་འགུལ་དུས་སྐབས་ཤིག་མཚམས་འཇོག་བྱེད་དགོས་བྱུང་ཡོད།

དེང་སྐབས་སླར་ཡང་བོད་ནང་ཡོད་པའི་རྒྱ་མི་རྣམས་སྲ་བརྟན་ཐོག་འཚོ་ཐབས་ཡོང་ཆེད་ གྲོའ་ི ཐོན་སྐྱེད་ལས་དོན་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་བ་དང་། མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་འཛམ་གླིང་ཟ་ཆས་ འཆར་འགོད་ཚན་པས་ཡང་རྒྱ་གཞུང་གི་གཡོ་སྒྱུའི་གཏམ་སྙན་ལ་རྨོངས་ནས་བོད་པའི་ཞིང་ པ་ཁག་ཅིག་ལ་དཔལ་འབྱོར་སོགས་ཀྱི་རོགས་རམ་སྤྲད་དེ་རྒྱ་མིར་མཁོ་བའི་གྲོ་འདེབས་རྒྱུའི་ འབོད་སྐུལ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པར་བརྟེན་འདིས་བོད་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་དང་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་ ཚབས་འཕོག་པའི་སྐོར་བོད་གཞུང་ཕྱི་དྲིལ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྡེ་ཚན་དང་། བོད་པའི་ ཚོགས་པ་ཁག རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པ་ཁག་བཅས་ནས་མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ ཀྱི་མཐུན་འགྱུར་དེ་དག་མཚམས་འཇོག་ཡོང་བའི་རེ་འབོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པས་རྒྱ་ཆེའི་བོད་ མི་རྣམས་ཀྱིས་དོན་འདིར་ཐུགས་སྣང་དང་། ཤེས་རྟོགས་གནང་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་ནས་གལ་ཆེའ།ོ ། དགུ་པ། བོད་ནང་གི་སྤྱི་ཚོགས་འཛུགས་སྐྲུན་སྐོར།

མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་གོང་འཕེལ་དང་ཡར་རྒྱས་ཡོང་བར་འཛུགས་སྐྲུན་ནི་མེད་དུ་མི་ རུང་བ་ཞིག་ཡིན་ཡང་། ཕུགས་རྒྱང་རིང་བའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་ནི་དོན་དམ་ལྡན་པ་ ཞིག་ཡིན་དགོས། བོད་ནང་གི་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གཞི་ནི་དོན་དམ་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་དགོས། བོད་ནང་གི་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གཞིའི་ཐོག་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ནས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་ དུ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཡར་རྒྱས་སྡེ་ཚན་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོར་ལམ་སྟོན་གནང་བ་ཞིག་ བཟུང་སྲུང་བརྩི་ཞུ་རྒྱུར་བརྟེན། བོད་ནང་གི་(ཡར་རྒྱས་འཛུགས་སྐྲུན་)ཟེར་བ་དེ་དག་ཀྱང་ མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ལམ་སྟོན་ལྟར་ལག་བསྟར་གནང་རྒྱུ་གལ་ཆེ་བ་ཡིན།

མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ནས་ཡར་རྒྱས་ཅན་གྱི་འཛུགས་སྐྲུན་ལམ་སྟོན་ནང་། འགྲོ་བ་མི​ིའི་ ཡར་རྒྱས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་མི་མང་ལ་འདེམས་སྒྲུག་གི་མཐུན་རྐྱེན་མང་དུ་བཏང་ ཏེ། ཡར་རྒྱས་ཀྱི་ལས་གཞི་རྣམས་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ཐོག་དེའི་ནང་མི་མང་རྣམས་རྒྱ་ ཆེར་འཛུལ་ཞུགས་ཐུབ་པ་བྱ་རྒྱུ་ཡིན། འདེམས་སྒྲུག་ཅེས་པའི་ཁོངས་སུ་མི་མང་ལ་ཡོང་འབབ་ དང་འཚོ་བའི་གོ་སྐབས། དེ་བཞིན་མི་མི་རེ་ངོ་རེ་ནས་ཀྱང་སྤྱི་པའི་ལས་དོན་ལ་ཐག་གཅོད་བྱེ་ དཔའི་ནང་འཛུལ་ཞུགས་ཆ་ཚང་དང་། ཆབ་སྲིད་དང་། དཔའ་འབྱོར། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ བཅས་ཀྱི་ཁེ་དབང་ལོངས་སུ་སྤྱོད་ཐུབ་པ་དགོས་རྒྱུ་ཡིན། ཞེས་འཁོད་ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ ལོར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་སར་བཙན་འཛུལ་བྱེད་སྒོ་ཚུགས་པ་ནས་བཟུང་ རིམ་བཞིན་བོད་ཀྱི་ནང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་རིང་ལུགས་ལ་བརྟེན་པའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་སྲིད་བྱུས་ ཆ་ཚང་བ་ཞིག་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་འཛིན་སྐྱོང་དང་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་དབང་ ཆ་ཚང་མ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་ཞི་དྲག་གི་སྡེ་ཚན་གྱིས་བཟུང་ནས་བོད་མི་ཚོའི་འཚོ་གནས་དང་ ། རིག་གཞུང་བཅས་པར་ཉམས་ཆག་ཆེན་པོ་བཏང་ཞིང་། བོད་མི་ས་ཡ་གཅིག་བརྒལ་བ་དུས་ མིན་གྱིས་རྐྱེན་འདས་དང་། བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་དྲུག་སྟོིང་ལྷག་རྩ་གཏོར་བཏང་ཡོད་པ། དེ་བཞིན་ ལོ་རབས་དྲུག་ཅུ་བདུན་ཅུའི་ནང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་དེ་སྔ་བྱུང་མྱོང་མེད་པའི་མུ་གེ་ཆེན་པོ་ བྱུང་བ་དང་། ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པའི་ནང་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གནས་སྟངས་དེ་ལོ་རབས་ དྲུག་ཅུ་པ་དང་བདུན་ཅུ་པའི་དུས་དང་བསྡུར་ན་ཕྲན་བུའི་བཟང་དུ་སོང་ཡོད་ཀྱང་། བོད་མིའི་ གནས་སྟངས་ནི་ད་དུང་བོད་སྡོད་རྒྱ་མི་ཚོ་ལས་ཞན་པ་ཡོད་པ་རེད། བོད་མི་ཚོ་ད་ཆའང་རང་གི་ཡུལ་དུ་མི་སེར་རིམ་པ་གཉིས་པའི་གནས་སྟངས་ཀྱི་འོག་མི་རིགས་ དབྱེ་འབྱེད་སྲིད་བྱུས་ཀྱི་མཐོང་ཆུང་དང་བརྙས་བཅོས་མྱོང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ལག་ལེན་ངོ་མའི་ ཐོག་བོད་མི་ཚོའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཐོབ་ཐང་ནི་རྒྱ་མི་ཚོ་ལས་ཞན་པ་ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་མི་ ཚོའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་། ཆབ་སྲིད། རིག་གཞུང་བཅས་པའི་རང་དབང་གི་ཐོབ་ཐང་ རྣམས་ལ་བརྩི་མེད་རྡོག་རོལ་དང་བཏང་དང་གཏོང་བཞིན་པ་རེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོའ་ི པྱི་ཟླ་ ༥ པའི་ནང་༼བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་༽ཞེས་འབོད་པའི་བོད་གངས་ ལྗོངས་ཀྱི་ས་ཁུལ་དེ་དག་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དམིགས་བསལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་ས་ཁུལ་ཟེར་བ་ ཞིག་ཏུ་བསྒྱུར་བཞིན་པ་ཡིན། དེས་རྐྱེན་པས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་རྒྱ་མི་གནས་ སྤོ་གཏན་སྡོད་དེ་སྔ་ལས་ཆེས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་རྒྱུ་ཡིན་པ་གསལ་པོ་རེད། རྒྱ་གཞུང་ནས་སྤེལ་ བའི་དཔལ་འབྱོར་༼འཛུགས་སྐྲུན་༽དེ་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་ཁག་གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་ བ་ལས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་འབྲོག་ཁུལ་དང་གྲོང་གསེབ་ས་ཁུལ་རྣམས་གཙོ་བོར་འཇོག་མེད་ལ། ཁམས་དང་ཨ་མདོའ་ི རྒྱ་ཆེའི་ས་ཁུལ་ཁག་ཀྱང་དེའི་ཁོངས་སུ་ཚུད་མེད་པ་རེད།

དེ་བཞིན་དུ། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བར་སྐབས་ནས་དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་སྲིད་བྱུས་ཟེར་ བ་ཞིག་ལག་ལེན་བསྟར་བའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་རྒྱའི་སྲིད་དབང་བོད་ནང་སྲ་བརྟན་དུ་བཏང་སྟེ་ ཁེ་ཕན་ཆེན་པོ་འགྲུབ་ཐབས་དང་། རྒྱ་མི་ཕོན་ཆེ་བོད་ནང་གནས་སྤོ་བྱ་རྒྱུ་དེ་རེད། དེ་ལྟ་བུའི་ དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་སྲིད་བྱུས་དེས་བོད་ཀྱི་རང་བྱུང་གཏེར་ཁ་ཁག་སྔོག་འདོན་གྱི་ མཚོན་པའི་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཁེ་ཕན་ཕལ་ཆེར་བ་རྒྱ་ནག་གཞུང་དང་བོད་ནང་བཅའ་ སྡོད་རྒྱའི་དམངས་དམག་རྣམས་ཀྱི་ལག་ཏུ་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་རེད།

༼བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ནོར་སྲིད་ཐིང་གི་ཐིང་ཀྲང་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་གནང་བའི་(བོད་རང་སྐྱོང་ ལྗོངས་ཀྱི ༡༩༩༣ ལོའ་ི ནོར་སྲིད་ངེས་རྩིས་དང་། ༡༩༩༤ ལོའ་ི ནོར་སྲིད་སྔོན་རྩིས་འཆར་ཟིན་གྱི་ སྙན་སྒྲོན་) ནང་། འགྲོ་གྲོན་གཞན་དག་སྒོར་ཁྲི་ ༤༢༤༧༣ བཏང་ཟིན། ཞེས་འཁོད་འདུག གོ་བ་ ལེན་དཀའ་བའི་འགྲོ་གྲོན་གཞན་དག་ཅེས་པ་དེ་ནི་གཞི་རྩའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་འགྲོ་གྲོན་ལས་ ཀྱང་འབོར་ཆེ་བ་འདུག་པས་འགྲོ་གྲོན་ཤིན་ཏུ་ཕོན་ཆེན་འདི་འདྲ་ཡང་སྙིང་གང་གི་ཐད་བེད་ སྤྱོད་བྱས་པ་དང་། དེས་ཕན་ནུས་གང་འདྲ་ཞིག་ཐོན་ཡོད་མེད་ང་ཚོར་བློ་མོས་ཡིད་རངས་ཐུབ་ པའི་གསལ་བཤད་གནང་རྒྱུའི་རེ་འདུན་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ཞེས་པ་སྲིད་གྲོས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་སྐབས་དྲུག་པའི་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་ གཉིས་པ། (བསྡུས་གསལ་གསར་འགྱུར་) འདོན་ཐེངས་བཅུ་དྲུག་པ་ ༡༩༩༤ ལོའ་ི ཟླ་ ༥ ཚེས་ ༡༨ ཉིན་གྱི་ཚོགས་ཆེན་ཡིག་ཆའི་ཤོག་གྲངས་ ༣ པའི་ནང་གསལ།༽

ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོའི་ཆུ་ཤུགས་གློག་ཁང་ཟེར་བའི་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཆ་མཚོན་ན། ཡར་འབྲོག་ གཡུ་མཚོ་ནི་བོད་གངས་ལྗོངས་ཀྱི་མཚོ་ཆེན་བཞིའི་ཡ་གྱལ་ཡིན་ཞིང་། དེ་སྔ་བོད་རང་བཙན་ གྱི་སྐབས་བོད་མིའི་དམངས་ཁྲོད་དུ། (ལྷ་ཡུལ་བདེ་བ་ཅན་གྱི་ཞིང་ཁམས་དང་། ནམ་མཁའི་ དབྱིངས་ཀྱི་སྐར་ཚོགས་དེ་དག་དང་། གཡུ་མཚོའི་འགྲམ་དུ་འཚོ་བའི་ལུག་ཕྱུགས་མཚུངས།) ཅེས་ཁ་རྒྱུན་དུ་བཤད་བཞིན་པ་དེས་སྐབས་འདིའི་དོ་མཉམ་པའི་རྟེན་མཚོའི་ཁོར་ཡུག་གསལ་ ཡོད། འོན་ཀྱང་རྒྱ་མིས་བོད་ས་ཡོངས་རྫོགས་བཙན་བཟུང་རྗེས་ཀྱི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༣ ལོ་ནས་ཡིད་ འོང་ལྟ་ན་སྡུག་པའི་ས་གནས་དེར་གཏོར་སྐྱོན་གྱི་ལས་སྒོ་བརྩམས་ཤིང་། ཕྱི་ལོ ༡༩༨༥ ལོར་ ༼ཡར་འབྲོག་ཆུ་ཤུགས་གློག་ཁང་༽ཟེར་བའི་ལས་གྲྭ་དངོས་སུ་ཚུགས་པ་ཡིན། ཡིན་ནའང་། བོད་མི་དམངས་དང་། ལྷག་པར་དུ་ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་དང་ང་ཕོད་རྣམ་གཉིས་ ཀྱིས་གློག་ཁང་རྒྱག་རྒྱུར་ངོ་རྒོལ་གནང་སྟབས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༦ ལོའ་ི ཕྱི་ཟླ་ ༧ཕའི་ནང་འཛུགས་ སྐྲུན་ཕྱིར་འགྱངས་ཡུད་ཙམ་བྱས་ཀྱང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ལོའ་ི ལོ་སྟོད་ལ་ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་ རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་དགོངས་པ་ཆོས་དབྱིངས་སུ་ཐིམ་མ་ཐག་ཏུ་ལོ་དེ་གའི་ཕྱི་ཟླ་ ༨ པའི་ནང་སླར་ ཡང་ལས་གྲྭ་བསྐྱར་སྒོ་ཚུགས་པ་རེད། ལས་དྲྭ་དེའི་ནང་དམིགས་བསལ་རྒྱ་དམག་གྲངས་ ༡༥༠༠ ལྷག་ཙམ་ཆེད་དུ་བཙུགས་ནས་ཡུལ་གྱི་བདག་པོ་བོད་མི་ཚོ་དེའི་ཉེ་འགྲམ་དུ་འགྲོ་བསྐྱོད་ཙམ་ ཡང་མི་ཆོག་པ་བཟོས་ཡོད་པ་མ་ཟད།

ཡང་འབྲོག་གཡུ་མཚོའི་རྟེན་འཚོའི་ཁོར་ཡུག་ལ་ཉམས་དམས་དང་བོད་མིའི་ལུས་ཁམས་ལ་ ནད་སྐྱོན་བཏང་བཞིན་ཡོད། དཔེར་ན། དེ་སྔ་ཡར་འབྲོག་དཔལ་དི་གཞིས་འོག་༼ཤང་༽ གྲ་ མ་ལུང་གྲོང་ཚོར་ཐེམ་དུད་གྲངས་ ༢༧ དང་མི་གྲངས་ ༡༧༡ ཡོད་པ་རྣམས་ལ་ས་ཞིང་སོན་ཁལ་ ༤༠༨ ལྷག་ཡོད་ཀྱང་། ༼འཛུགས་སྐྲུན་༽དེའི་ཁོངས་ས་ཞིང་སོན་ཁལ་ ༧༤ ལྷག་ཚུད་ནས་མང་ ཚོགས་ལ་གྱོང་གུན་བྱུང་ཞིང་། ཆུ་མིག་ཁག་ལ་འབག་བཙོག་ཤོར་ནས་སྐམ་པས་འཐུང་ཆུ་ལ་ དཀའ་ངལ་འཕྲད་པ་དང་ད་ཆ་ཕྲན་བུ་ལྷག་པའི་ཆུ་རྣམས་ནས་དྲི་ངན་བྲོ་བ་དང་། མིའི་གྲོད་པ་ བཤལ་བ། མགོའ་ི སྐྲ་བུད་པ། གདོང་པའི་ལྤགས་མདོག་གྱུར་ལ་སོགས་པའི་གནས་ཚུལ་ཐོན་ཡོད། རིའི་ཁོག་པའི་ནང་ནས་གཏེར་རྫས་བསྔོག་ཆེད་འབར་རྫས་ཁག་གང་བྱུང་གིས་བེད་སྤྱོད་བྱས་ རྐྱེན་༼ཉའི་བང་མཛོད་དུ་བརྩི་བའི་ཡར་འབྲོག་མཚོ་༽ ཡི་ཁ་དབྱིངས་སུ་སྐབས་སྐབས་ལ་ཉའི་ རོ་ཡིས་ཁེངས་ཤིང་། རྩྭ་རའི་ཐོན་ཁུངས་ཡང་ཉམས་ནས་ཡུལ་ལྗོངས་ཀྱི་མཛེས་རྒྱན་ལ་གནོད་ པ་དང་། (འཛུགས་སྐྲུན་) ལ་ཁ་དཀྲི་གཡར་ཏེ་གནས་སྡོད་བྱེད་མཁན་གྱི་རྒྱ་མི་ཚོས་གང་བྱུང་ གིས་རི་དྭགས་རྒྱབ་པར་བརྟེན་ད་ཕན་ཅུང་ཟད་ལྷག་པའི་རྩ་ཆེའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རིགས་རྣམས་ ཀྱང་རྩ་སྟོང་འགྲོ་ཉེ་ལ་སླེབས་ཡོད།

༼བོད་ཀྱི་ཉི་འོད་ནུས་ཤུགས་ནི་ས་ཧ་ར་ཕུད་པའི་འཛམ་གླིང་ནང་གི་མཐོ་ཤོས་སུ་སླེབས་ཀྱི་ཡོད་ པ་དང་། ཆ་སྙོམསད་བྱ་སན་ལོ་རེར་ཉི་འོད་ནུས་ཚད་སན་ཌི་མི་ཀྲར་གཅིག་གི་ནང་ཉི་འོད་ཀྱི་ ཚ་ཤུགས་ཀི་ལོ་ཁེ་ལོ་རི་ ༢༠༠ (KILOCALORIES PER CM) ཟིན་གྱི་ཡོད་ཅིང་། ས་འོག་ཚ་ ནུས་ཀྱི་ཐོན་ཁུངས་ཀྱང་དེ་མཚུངས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཡོད། བོད་དུ་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་འཚེ་ མི་ཕོག་པའི་ནུས་པའི་འབྱུང་ཁུངས་ཤིན་ཏུ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་དེ་འདྲ་ཡོད་བཞིན་དུ་རྒྱ་ནག་ གིས་ལུང་གཡང་འགག་ཆུ་ཤུགས་གློག་ཁང་དང་། ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོའི་ཆུ་ཤུགས་གློག་ཁང་ སོགས་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་པའི་ལས་གྲྭ་གསར་འཛུགས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། ༽ དེ་བཞིན་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༣ ཕྱི་ཟླ་ ༨ ཚེས་ ༢༧ ཉིན་གྱི་མཚན་མོ་མདོ་སྨད་ཆབ་ཆ་ས་ཁུལ་གྱི་རྒྱ་ ར་འགག་ཆུ་མཛོད་འཐོར་ཞིག་གྱུར་ནས་ཆུ་ལོག་གིས་མི་གྲངས་ ༣༠༠ ཙམ་ལ་སྲོག་སྐྱོན་བྱུང་ བ་དང་། མི་མང་པོ་ཞིག་གར་སོང་ཆ་མེད་གྱུར་པ། སྡོད་ཁང་དང་ཞིང་ཁ། གཞུང་ལམ་སོགས་ ཆུ་སྐྱོན་གྱིས་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༡༧ ལྷག་གི་གྱོང་གུན་དང་གནོད་འཚེ་ཚབས་ཆེན་ཕོག་ཡོད་ཅིང་། ཁྱོན་བསྡོམས་མི་གྲངས་ཇི་ཙམ་སྲོག་སྐྱོན་བྱུང་མིན་ད་དུང་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་མེད།

ཆབ་ཆའི་རྒྱ་ར་འགག་གི་ཆུ་མཛོད་དེ་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༥ ལོར་ལས་གྲྭ་འགོ་བཙུགས་ཏེ་ ༡༩༨༩ ལོ་ཟིན་མ་ཐག་ནས་ཆུ་ཛར་འགོ་ཚུགས་ཡོད་པ་རེད། སྐབས་དེ་དུས་ནས་བོད་མི་རྒན་རབས་ རྣམས་ཀྱི་ཤེས་ཚོར་མཐོང་སྣང་ལ་ཆུ་མཛོད་དེས་ཡུལ་མིའི་ཚེ་སྲོག་རྒྱུ་ནོར་ལ་གནོད་པའི་གཞི་ ལས་ཡུལ་ལ་ཕན་པའི་དགེ་མཚན་གང་ཡང་མེད་པ་གླེང་སློང་བྱུང་བདེས་ད་རེས་དངོས་སུ་མ་ འོངས་སྔོན་ཤེས་ལྟ་བུའི་བདེན་པའི་ཚིག་གི་ར་མདའ་འཕྲོད་པ་ཞེས་བྱུང་ཡོད། ༡༩༩༠ ལོར་ཁུལ་ དེར་ས་ཡོམ་ཤུགས་ཆེ་བརྒྱབ་པའི་རྗེས་སུ་ཡང་རྒྱ་མིས་སྔོན་འགོག་གི་ལས་ཀ་རྩ་བ་ནས་བྱས་

མེད། གནས་ཚུལ་དེ་དག་ལ་དཔྱད་ན་རྒྱ་མིས་བོད་ནང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་ཟེར་བ་དེས་དོན་ དངོས་བོད་མི་མང་ལ་ཕན་ཐོགས་ཇི་ཡོད་དང་ཁོ་པ་ཚོའི་དམིགས་ཡུལ་གང་འདྲ་ཡིན་པ་ར་ སྤྲོད་གསལ་པོ་བྱས་པ་རེད།

བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་གི་ཡངས་པ་ཅན་ས་འོག་ཚ་ནུས་གློག་ཁང་གི་འཛུགས་སྐྲུན་ ལའང་མཚོན་ན། ད་ཕན་ལོ་ངོ་ ༢༠ ལྷག་ཕྱིན་ཡོད་པ་རེད། གློག་ཁང་དེར་ལས་བཟོ་པ་ཁྱོན་ བསྡོམས་མི་གྲངས་ཆིག་སྟོང་ཡས་མས་ཤིག་ཡོད་པའི་ཁྲོད་ནས་རྒྱ་མིའི་གྲངས་འབོར་བརྒྱ་ཆ་ ༧༠།༨༠ ཟིན་པ་དང་། བོད་མིའི་གྲངས་འབོར་བརྒྱ་ཆ་ ༢༠ ཙམ་ཟིན་པའི་ནང་ནས་ས་གནས་དེ་ གའི་བོད་རིགས་ལས་བཟོ་པ་གྲངས་གཉིས་གསུམ་ཙམ་ལས་མེད། འཛུགས་སྐྲུན་དེས་ཁུལ་དེའི་ མི་མང་དང་། ས་གནས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གནས་བབ་ལ་གནོད་སྐྱོན་གང་ཙམ་ཞིག་བཟོས་ཡོད་དམ་ ཞེ་ན། དེ་སྔ་ཁུལ་དེར་ཆུ་མིག་གྲངས་ ༣ སྟེ་རྒྱལ་ཚབ་ཆུ་མཚན་དང་། མཚོ་དུར་རླངས། མཚོ་ པིར་པིར་གསུམ་ཡོད་པ་ད་ཆ་སྐམ་ཞིང་། ཞུ་དཀར་རྫོང་ནང་གི་ཞུ་དཀར་ཆུ་འགོ་ཟེར་བའི་ ཆུ་མིག་དེས་ཁུལ་དེའི་མི་དང་། སྒོ་ཕྱུགས་རྣམས་ལ་དབྱར་དགུན་གཉིས་ཀའི་འཐུང་ཆུ་ལྡེང་ ངེས་བཞིན་པ་ཡོད་ཀྱང་། དེང་སྐབས་རིམ་བཞིན་སྐམ་འགྲོ་བས་མི་ཕྱུགས་རྣམས་ཀྱི་འཐུང་ཆུ་ རྒྱང་ཐག་ཀི་ལོ་མི་ཊར་(སྤྱི་ལེ་) གཅིག་གི་སར་ལེན་པར་འགྲོ་དགོས་པ་དང་། གློག་ཀང་དེའི་ འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་གནོད་སྐྱོན་འོག་དོང་དང་དུག་རྫས་ཀྱིས་ཕྱུགས་རིགས་བརྒྱ་ཡན་ཤི་སྐྱོན་དང་ ། མི་གྲངས་ ༡༠ ཙམ་ཞིག་ཆུ་འཁོལ་མའི་ནང་ལྷུང་ནས་འཆི་བའི་གནས་ཚུལ་ཐོན་མྱོང་ཡོད་ལ། རྩྭ་ཐང་དང་། ནགས་ཤིང་མང་པོ་གང་སར་གང་བྱུང་གིས་འགྲོ་ལམ་བཟོས་རྐྱེན་རྩ་གཏོར་བཏང་ ཡོད།

དེང་སྐབས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གཙོས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོག་གི་གཞུང་སྒེར་ཚོགས་ པ་མང་པོས་བོད་ནང་གི་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བ་དང་། དཔལ་འབྱོར་གནས་སྟངས་ལ་ འགྱུར་བ་གཏོང་ཆེད་དཔལ་འབྱོར་གྱི་མ་རྩ་རྣམས་བོད་ནང་གསོག་འཇོག་བྱེད་མུས་ཡིན། ཡིན་ ནའང་། དཔལ་འབྱོར་གྱི་རོགས་དངུལ་རྣམས་ས་གནས་ས་ཐོག་དེ་གའི་བོད་མིའི་ལག་ཏུ་ཡོངས་ སུ་ཆ་ཚང་རགས་ཐུབ་རྒྱུ་ནི་ཉིན་མོའ་ི རྨི་ལམ་དང་མཚུངས། དཔེར་ན། བོད་ནང་གི་(༣༣༥༧) ལས་གྲྭ་ཞེས་པར་མཚོན་ན། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོར་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་འབྲུ་རིགས་འཆར་ འགོད་ཚན་པ་ནས་ལོ་ལྟར་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་ཁོངས་མལ་གྲོ་གུང་དཀར་རྫོང་འབྲི་གུང་གཞིས་ཀ་ (ཆུས་)དང་རིན་ཆེན་གླིང་གྲོང་ཚོར་གཉེར་པའི་ཆུ་བེད་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ནང་ཚན་ཆུ་ཡུར་ལས་ གྲྭར་རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཡར་རྒྱས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་དགོངས་འདུན་ དང་ཡོངས་སུ་འགལ་བའི་སྲིད་བྱུས་ཤིག་ལག་བསྟར་བྱེད་པ་སྟེ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོར་ཆུ་ཡུར་བཟོ་ རྒྱུའི་ལས་ཀ་རྣམས་ཁུལ་དེའི་མང་ཚོགས་ལ་སྤྲད་ཀྱང་། ཕྱི་ལོ་ ༩༢ ལོ་ནས་བཟུང་ལས་གྲྭ་དེའི་ ལས་ཀ་ཆ་ཚང་རྒྱ་ནག་ནང་ཁུལ་ནས་ཡོང་བའི་རྒྱ་མི་ཨར་ལས་པ་མི་གྲངས་ ༡༣༠༠ ལྷག་ཞིག་ ཡོད་པའི་ཚོགས་པ་འདིར་སྤྲད་པ་དང་། ཁུལ་དེའི་བོད་མི་རྣམས་ལས་མེད་དུ་གྱར་ནས་སྔར་ བཞིན་འཚོ་བ་ལ་དཀའ་ངལ་འཕྲད་ཀྱི་ཡོད། རྒྱ་མི་ཨར་ལས་པ་ཚོས་བཟོས་པའི་ཆུ་ཡུར་ནས་

ཆུ་འཛག་པ་དང་ཆུ་ཡུར་གྱི་ཆུ་ཁ་རལ་འགྲོ་བའི་གནས་ཚུལ་ཐོན་ཞིང་། གནམ་གཤིས་ཚ་བ་ ཆེ་བའི་སྐབས་ཆུ་ཡུར་ཉེ་འགྲམ་གྱི་ཞིང་ཁ་རྣམས་ལ་ཆུ་འདྲེན་ཐབས་བྲལ་ནས་སྟོན་ཐོག་ཁག་ འཚིག་འགྲོ་བའི་ཉེན་འཚབ་བཟོ་བཞིན་ཡོད། རྒྱ་གཞུང་ནས་སླར་ཡང་རྒྱ་མི་ཨར་ལས་པ་ཚོར་ཆུ་ཡུར་བཟོ་བཅོས་ཀྱི་ལས་ཀ་སྤྲད་པར་ཁུལ་ དའེི་མང་ཚོགས་ནས་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པ་སྟེ། ཕྱི་ལོི་ ༩༢༡ ལོར་བཀྲིས་སྒང་གཞིས་འོག་༼ཤང་༽ ནས་ཡིན་པའི་བོད་མི་སྦྱིན་པ་ལགས་ཀྱིས་དེའི་ཐད་བསམ་འཆར་བཏོན་པར་ཁོང་གི་དེ་སྔའི་ ལས་གནས་ནས་གནས་དབྱུང་དུ་བཏང་ཡོད། དེ་བཞིན་ ༣༣༥༧ ལས་གྲྭའི་ཁོང་ནས་བོད་མི་ ཚོར་གྲོ་ཞིབ་དང་འབྲས་སོགས་ཀྱི་རོགས་སྐྱོར་ཡོད་ཀྱང་། དེ་རྣམས་ཁོ་པ་ཚོའི་ཟླ་རེའི་གླ་ཆའི་ ཁོངས་སུ་རྩིས་པ་དང་། སྤྲད་པའི་གྲོ་ཞིབ་རས་ཁུག་གཅིག་ལ་རྒྱ་གཞུང་ནས་གཏན་འབེབས་ བྱས་པའི་རིན་གོང་ལས་མང་བ་རྒྱ་སྒོར་ ༡༠༠ ལེན་པའི་གནས་ཚུལ་བྱུང་མྱོང་ཡོད།

རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ནས་ལྟ་སྐོར་ལ་ཕེབས་མཁན་རྣམས་ལ་ངོ་ལྐོག་ རྒྱབ་མདུན་གྱི་ལས་ཀ་བྱེད་པ་སྟེ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོར་རིན་ཆེན་གླིང་གྲོང་ཚོར་མཉམ་འབྲེལ་ རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ལྟ་སྐོར་ཚོགས་པ་མ་ཕེབས་སྔོན་དུ་ ༣༣༥༧ ལས་གྲྭའི་ལས་བྱེད་དང་། སྤྱི་བདེ་ མི་སྣས་མང་ཚོགས་རྣམས་ལ་བཤད་དོན། ༼ལྟ་སྐོར་ཚོགས་པ་ཡོང་སྐབས་ཁྱེད་རང་ཚོས་ཡོང་ འབབ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ནས་ལས་གྲྭ་དེ་ལ་གནང་བའི་འབྲས་གྲོ་ཞིབ་ཐོག་ཉིན་ལྟར་གླ་ སྒོར་ ༢༠ ནས་ ༣༠ བར་རགས་ཀྱི་འདུག ཞེས་ལན་རྒྱབ་དགོས་པ་ཡིན། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་མ་ལབ་ ཚེ་དུས་བཀག་བཙོན་བཅུག་ལོ་གཉིས་གསུམ་བྱེད་རྒྱུ་མ་ཟད། མཐའ་ན་སྲོག་ཐོག་གི་ཉེས་ཆད་ གཅོད་རྒྱུ་རེད།༽ ཅེས་སྡིག་རྭ་བཏང་ཡོད། དེ་བཞིན་མལ་གྲོ་འབྲི་གུང་ལ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ལྟ་སྐོར་ཚོགས་པ་ཞིག་ཕེབས་ སྐབས་རྒྱ་གཞུང་ནས་དང་ཐོག་མལ་གྲོ་གུང་དཀར་རྫོང་དུ་ལྟ་སྐོར་བ་ཚོར་གསོལ་ཚིགས་བཤམ་ ནས་མགོ་འཁོར་བའི་དུས་དང་བསྟུན་ཏེ་ཆུ་ཡུར་བཟོ་ཡུལ་གྱི་ས་གནས་ནང་ཡོད་པའི་རྒྱ་མི་ ཨར་ལས་པ་རྣམས་རི་ལ་བཏང་ཞིང་། ཆུ་ཡུར་བཟོ་རྒྱུའི་ལས་ཀ་དེ་དག་ཉིན་གཅིག་རིང་འབྲི་ གུང་(ཆུས་)ཀྱི་བོད་མི་མང་ཚོགས་ལ་སྤྲད་ནས་ཆུ་ཚོད་རེར་གླ་ཆ་རྒྱ་སྒོར་ ༡༥ སྤྲད་པའི་གནས་ ཚུལ་ཐོན་མྱོང་ཡོད་པ་ས་གནས་བོད་མིས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། རྒྱ་གཞུང་ནས་བོད་ནང་ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་ཅན་གྱི་འཛུགས་སྐྲུན་སྤེལ་བའི་ཁྱབ་བསྒྲགས་ བྱེད་བཞིན་པ་དང་། ཕྱི་རྒྱལ་མི་སྣའི་ལྟ་སྐོར་བྱེད་ཡུལ་ལྟེ་གནས་སུ་གྱུར་བའི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སར་ ཕྱི་ཚུལ་མཛེས་པའི་ཁང་པ་ཐོགས་རྩེགས་ཅན་མང་པོ་བརྒྱབ་ཡོད། ལྷག་པར་ཕྱི་ལོ་ ༨༥ ལོར་ འཛུགས་སྐྲུན་རྣམ་གྲངས་ ༤༣ ཟེར་བ་བརྒྱབ་ནས་ད་ཆ་ལོ་བཅུ་ཟིན་ཞིང་། འཛུགས་སྐྲུན་དེ་ དག་གི་ཁེ་ཕན་མང་ཆེ་བ་རྒྱ་ནག་ཞིང་ཆེན་ཁག་ནས་ཡོང་བའི་རྒྱ་མི་ཨར་ལས་པ་དང་། ཚོང་ ལས་པ། བོད་ནང་རྒྱ་མི་གནས་སྡོད་པ་ཚོར་ཞབས་འདེགས་ཞུ་བཞིན་པ་དེང་སྐབས་ཚང་མས་

མངོན་སུམ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད།

རྒྱ་གཞུང་ནས་བོད་ཀྱི་འཛུགས་སྐྲུན་རྣམས་གྲངས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་རེ་ཤས་གཙོ་བཟུང་ བྱེད་བ་ལས་རྒྱ་ཆེའི་ཞིང་འབྲོག་ས་ཁུལ་མང་པོ་ཞིག་ད་དུང་ཡང་དབུལ་ཞིང་ཕོངས་པ་དང་། རྒྱ་ དམར་གཞུང་རང་ནས་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་དངོས་པོའ་ི དཔལ་ཡོན་གྱི་འཛུགས་སྐྲུན་དང་བསམ་ པའི་དཔལ་ཡོན་གྱི་འཛུགས་སྐྲུན་ཞེས་རིགས་གཉིས་སུ་ཕྱེ་སྟེ་དེ་རྣམས་དུས་མཉམ་དུ་གོང་ འཕེལ་དགོས་ལུགས་བརྗོད་ཀྱང་། བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་ཤེས་རིག་དང་། ཚན་རིག་ལ་གོང་འཕེལ་ འགྲོ་བར་ཕན་ནུས་བྱུང་མེད་སྐོར་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་ཀུན་ཁྱབ་རླུང་འཕྲིན་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ གསར་འགོད་པ་ཤང་ཞའོ་ལིང་དང་བོད་ལྗོངས་སློབ་གསོའ་ི ཆེད་བསྐོས་གསར་འགོད་པ་ཀྲང་ ཅིང་གཉིས་ནས་སྤེལ་བའི་(ཆབ་མདོའ་ི གསོའ་ི སྐྱོ་གནས་ཀྱི་དྲན་ཐོ་) ཞེས་པའི་རྒྱ་ཡིག་རྩོམ་ ཡིག་ཅིག་ནང་ནས་དཔང་རྟགས་རྒྱུ་མཚན་དྲངས་ན། ༼ཆབ་མདོ་ནི་ཧ་ཅང་དབུལ་ཞིང་ཕོངས་ པ་ཞིག་རེད། དབུལ་ཞིང་ཕོངས་པའི་རྐྱེན་རྩ་གང་ལ་ཐུག་ཡོད་དམ་ཟེར་ན། སློབ་གསོ་རྗེས་ལུས་ ཡིན་པ་རེད།༽ཅེས་དང་དེའི་རྒྱུ་མཚན་དུ། ཆབ་མདོ་ས་ཁུལ་གྱི་སློབ་ལོ་སོན་པའི་བྱིས་པ་ཁྲི་ཚོ་ ༡༡ ལྷག་ཙམ་ནང་ནས་ཁྲི་བདུན་ལྷག་ཙམ་མཐོང་ཐོས་གང་ཡང་མེད་པའི་ཐང་སྟོང་དང་། ཤེས་ རྨོངས་ཀྱི་གནས་སུ་ལུས་ཡོད། ས་རྒྱ་ཆེ་བའི་འཇོ་མདའ་རྫོང་ལ་ལོ་བདུན་ནས་བཅུ་བཞི་བར་ གྱི་བྱིས་པ་སློབ་གྲྭ་འགྲོ་མཁན་ ༡༥༣༡ ལས་མེད་པ་དང་། སློབ་གྲྭར་ཞུགས་ཚད་བརྒྱ་ཆ་༡༢ དང་ གྲངས་ཆུང་བཞི་ཟིན་པ་དེ་གཅིག་བྱས་ན་འཛམ་གླིང་གི་ཨང་དང་པོ་རེད་ཅེས་ཧང་སང་སང་ བྱེད་ཆོག མངའ་རིས་ས་གནས་ཀྱི་ས་ཁུལ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་དང་ཉིང་ཁྲི་ས་གནས་ཀྱི་ས་ཁུལ་འགའ་ཞིག་ ལ་ད་དུང་ཡང་འགྱུར་བ་གཏན་ནས་ཕྱིན་མེད་པར་མི་རྣམས་ཀྱིས་༼རྙིང་པ་བཞི་༽ཞེས་འབོད་ སྲོལ་འདུག་པ་སྟེ། མི་རྣམས་དེ་སྔའི་ཁང་རྙིང་ཁོ་ནར་སྡོད་པ་དང་། གྱོན་ཆས་རྩབ་རལ་གྱོན་ པ། འཕྲང་ལམ་དོག་པོར་འགྲོ་འོང་བྱེད་པ། མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློའ་ི རྣམ་པའང་རྙིང་པ་ཡིན་པ་ བཅས་ཡིན། ཞེས་པ་སྲིད་གྲོས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་སྐབས་དྲུག་པའི་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་ གཉིས་པ། ༼བསྡུས་གསལ་གསར་འགྱུར་༽འདོན་ཐེངས་བཅུ་དྲུག་པ། ༡༩༩༤ ལོའ་ི ཟླ་ ༥ ཚེས་ ༡༨ ཉིན་གྱི་ཚོགས་ཆེན་ཡིག་ཆའི་ཤོག་གྲངས་༤ པའི་ནང་གསལ་ཡོད།

གོ་འཇོ་རྫོང་གིས་ ༡༩༩༢ ལོར་བོད་ལྗོངས་འཛིན་གྲྭའི་སློབ་མ་བསྡུ་བའི་ཡིག་རྒྱུགས་ལེན་སྐབས་ ཡིག་རྒྱུགས་འཕྲོད་མཁན་གཅིག་ཀྱང་མེད། ཡིག་རྨོངས་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༧༨ ཟིན་གྱི་ཡོད་ཅིང་། ཕྱེད་ ཡིག་རྨོངས་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ་ཟིན་ཚད་ནི་དེ་དེ་བས་ཧ་ཅང་མཐོ་པོ་ཡིན་པ་སྨོས་མེད་རེད། ཅེས་པའི་ བརྗོད་བབས་ནས་གསལ་མཁྱེན་དང་དེ་ཁུལ་གྱི་འཛུགས་སྐྲུན་ཐད་ལའང་རྩོམ་ཡིག་ནང་། (འདི་ ལོའ་ི (༩༣) ཕྱི་ཟླ་ ༤ ཚེས་ ༢༠ ནིན། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་སློབ་གསོ་ཚན་རིག་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་དང་ ། ཆབ་མདོ་ས་ཁུལ་སློབ་གསོ་ལུས་རྩལ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་འབྲེལ་ཡོད་བློ་མཐུན་ཚོས་བྲག་

གཡབ་རྫོང་སྐྱིད་ཐང་ཤང་སློབ་ཆུང་ལ་རྟོག་ཞིབ་བྱེད་པར་ཕྱིན་པ་རེད། ཁོང་ཚོས། སློབ་ཕྲུག་མི་ གྲངས་དྲུག་གི་ཤིང་གི་ཅོག་རྩེ་རིང་པོ་གཅིག་གི་ཐོག་རྩི་རིལ་འུ་རིལ་བྱས་ནས་བསྡད་ཡོད་པ་ མ་ཟད། སྡོད་སའི་རྐུབ་སྟེགས་ཀྱང་གཏན་ནས་མེད་པའི་གནས་ཚུལ་དངོས་སུ་མཐོང་ཡོད་ཅེས་ དང་། རྫོང་ཅི་ཅི་ཅིག་གི་བརྒྱ་ཆ་༢༠ ཡན་གྱི་དམངས་བཙུགས་སློབ་ཆུང་ནི་ཕལ་ཆེར་ལོ་ཧྲིལ་པོ་ དགེ་རྒན་གྱི་ཁྱིམ་དུ་སློབ་ཚན་ཚུགས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། སློབ་གྲྭའི་ནང་ཉམས་གསོ་བྱས་མེད་པའི་ ཁང་གོག་ཁ་ཤས་ཡོད་པ་དེ་དག་ཀྱང་སྟོང་པ་སྟོང་རྐྱང་རེད། སློབ་གསོ་ལུས་རྩལ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ ཁང་གི་ཉེ་དུས་ཀྱི་བསྡོམས་རྩིས་ལྟར་ན། ས་ཁུལ་ཡོངས་སུ་ཉེན་ཁ་ཅན་གྱི་སློབ་ཁང་གིས་སྔར་ བཞིན་བརྒྱ་ཆ་ ༢༠ ཟིན་གྱི་ཡོད། ཅེས་མཐོང་ཆོས་ཀྱིས་བཀོད་འདུག བོད་ནང་གི་ཞབས་བྲོ་ཁང་དང་། ཨ་རག་བཟོ་གྲྭ་ལ་སོགས་པའི་ཐོགས་རྩེགས་ཁང་ཆེན་སྣ་ ཚོགས་འགྲོ་གྲོན་རྣམས་གོང་གསལ་ཆབ་མདོ་ས་ཁུལ་དང་འདྲ་བའི་ས་ཆ་མང་པོའ་ི ནང་གི་ བོད་ཕྲུག་མི་རབས་རྗེས་མ་ཚོའི་སློབ་གསོའ་ི བྱ་གཞག་ཐོག་བཏང་ན་གང་འདྲ་ཡོད་དམ། ད་ དུང་དངངས་སྐྲག་སྐྱེ་དགོས་པ་ཞིག་ལ་བོད་དུ་རྒྱ་མིའི་མི་འབོར་གྱི་གྲངས་སྣོན་བྱེད་མུས་ཡིན་ པའི་སྐབས་འདིར་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༥ ལོའ་ི ༼བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་༽ཟེར་བར་བཙུགས་ནས་ལོ་ ངོ་ ༣༠ འཁོར་བའི་དུས་དྲན་གྱི་ཆེད་འཛུགས་སྐྲུན་རྣམ་གྲངས་ ༧༢ སླར་ཡང་བསྐྲུན་རྒྱུ་ཡིན་ པ་དེའི་ལས་མི་ཡོངས་རྒྱ་ནག་ནང་ཁུལ་ནས་དྲངས་རྒྱུ་ཡིན་པ་སྨོས་ཅི་དགོས། འཛུགས་སྐྲུན་ དེའི་ཁོངས་བོད་མིའི་སློབ་གསོ་ཤེས་རིག་ལ་དམིགས་པ་ག་ཚོད་ཡོད་དམ། དེ་ལས་ལྡོག་ཏེ་ཁའ་ རོའ་ོ ok ཞེས་མིང་སྙན་པོ་སྣ་ཚོགས་བཏགས་ནས་བོད་ཀྱི་གཞོན་སྐྱེས་རྣམས་དུས་ཚོད་ཡོད་ རྒུ་འཁྱམས་ཁང་དེ་ཚོའི་ནང་རོལ་ནས་གཞོན་ནུ་གང་ཙམ་ཞིག་འཕྲོག་བརླག་འགྲོ་བཞིན་པ་ ཡིན་ནམ། དེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་རང་བྱུང་གི་ནུས་པའི་ཐོན་ཁུངས་ཁག་གང་མང་རྒྱ་ནག་ནང་ཁུལ་ དུ་དབོར་འདྲེན་ཡོང་ཐབས་སུ་གཞོགས་འདེགས་ཀྱི་ཡན་ལག་འཛྲུགས་སྐྲུན་ཕོན་ཆེན་བསྐྲུན་ བཞིན་པ་རེད།

དེ་ལྟར་ན་བོད་ནང་གི་འཛུགས་སྐྲུན་ཐམས་ཅད་བོད་མི་དམངས་ལ་ཕན་ཐོགས་བྱུང་ཐབས་ དང་། ས་གནས་ས་ཐོག་ཀྱི་བོད་མིའི་རེ་འདུན་དང་དགོས་མཁོར་བསམ་ཞིབ་གནང་དགོས་པ་ དེ་ཡིན། བོད་མི་ཚོར་དཔལ་འབྱོར་དང་། ཤེས་རིག འཕྲོད་བསྟེན་བཅས་ཀྱི་མཐུན་རྐྱེན་དང་ དགོས་མཁོ་བསྐྲུན་རྒྱུ་གཙོ་བོར་དམིགས་པ་དང་ཆབས་ཅིག་ས་གནས་སོ་སོའ་ི མི་མང་ནས་རང་ ཉིད་ལ་རོགས་རམ་ཅི་འདྲ་ཞིག་དགོིས་པའི་རེ་འདུན་དང་ཐག་གཅོད་ཀྱི་གོ་སྐབས་ཀྱང་ཡོད་པ་ ཞིག་ངེས་པར་དུ་དགོས། འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་ཁག་ཐག་གཅོད་དང་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་ བྱ་རིམ་ནང་། ༡། ས་ཐོག་ས་གནས་ཀྱི་བོད་མི་ཚོ་མཉམ་དུ་འཛུལ་ཞུགས་ཆོག་པ་དང་། ཁོ་པ་ཚོར་སྨྲ་བརྗོད་ རང་དབང་ཡོད་དགོས་རྒྱུ།

༢། འཛུགས་སྐྲུན་དེ་དག་ཡུལ་གྱི་ས་བབ་ཆ་རྐྱེན་དང་དགོས་མཁོ་སོགས་ལ་གཞིགས་ཐོག་མི་ མང་ནས་བཏོན་པའི་བསམ་འཆར་ལ་བསམ་གཞིགས་ཀྱང་བྱེད་དགོས་རྒྱུ། ༣། འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པའི་སྐབས་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་སྐྱོན་མི་འཕོག་པ་ཡོང་རྒྱུ།

༤། བོད་མིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ལ་གནོད་སྐྱོན་མི་ཡོང་བ་དགོས་ རྒྱུ། ༥། འཛུགས་སྐྲུན་འདི་མི་མང་ནས་བྱེད་དགོས་པ་དང་། མི་མང་གིས་ཆེད་དུ་ཡིན་པའི་ལྟ་བ་ ཡོད་དགོས་པ་ཡིན།

འཛུགས་སྐྲུན་དེ་ཕྱིའི་དངོས་པོ་དང་དཔལ་འབྱོར་གཅིག་པུར་དམིགས་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་ ངེས་པར་དུ་དེས་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་། ཆབ་སྲིད། རིག་གཞུང་བཅས་ལ་ཡང་ཡར་རྒྱས་ གོང་འཕེལ་ཡོང་རྒྱུར་ཕན་ནུས་ལྡན་པ་ཞིག་དགོས་རྒྱུ་མ་ཟད། དུས་རབས་དེའི་མི་གཅིག་པུར་ དམིགས་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་མ་འོངས་མི་རབས་རྗེས་མ་རྣམས་ལའང་ཕན་ནུས་ལྡན་པ་ཞིག་ ངེས་པར་དགོས། གལ་སྲིད་དེ་ལྟར་མ་བྱུང་ཚེ། བོད་ནང་གི་དཔལ་འབྱོར་ལ་ཡར་རྒྱས་ཇི་ལྟར་ བྱུང་ཡང་དེ་ཙམ་གྱིས་ངོ་མཚར་དང་། ཧ་ལས་དགོས་དོན་གང་ཡང་མེད།

དེར་བརྟེན་བོད་མིའི་བླ་ན་མེད་པའི་དབུ་ཁྲིད་དང་། འཛམ་གླིང་ཞི་བདེའི་དེད་དཔོན་སྤྱི་ནོར་ ༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༣ ཕྱི་ཟླ་ ༣ ཚེས་ ༡༠ ཉིན་ཡོངས་ཁྱབ་ གསུང་འཕྲིན་ནང་གསལ་པོ་བཀའ་གནང་དོན།

ཉེ་དུས་རྒྱ་མིའི་ཁྱབ་བསྒྲགས་ནང་གསལ་དུ་ཁོང་ཚོས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ས་ཁུལ་ དེ་དམིགས་བསལ་དཔལ་འབྱོར་ས་ཁུལ་ཞིག་ཏུ་བསྒྱུར་རྒྱུ་ཡིན་ལུགས་བརྗོད་འདུག་པ་དེར་ གཞི་རྩའི་དགའ་བསུ་བྱེད་འོས་ཀྱང་། རྒྱ་མིའི་སྲིད་བྱུས་གསར་པ་དེས་དུས་ཡིན་རིང་པོའ་ི རྗེས་ སུ་བོད་མིའི་རིག་གཞུང་གི་ངོ་བོ་དང་། བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་བཅས་པ་འཚོ་གནས་ཡོང་མིན་ཐད་ ཤུགས་རྐྱེན་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཐེབས་རྒྱུར་དངངས་འཚབ་བྱེད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད། བོད་མིའི་ ཁེ་ཕན་གཙོ་བཟུང་མ་བྱས་ན། སྲིད་བྱུས་དེས་རྐྱེན་པས་ད་དུང་བོད་ནང་རྒྱ་མི་ཇེ་མང་སྤོ་ཞུགས་ བྱེད་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་རུ་འགྲོ་རྒྱུ་དང་། དེས་བོད་མི་རྣམས་རང་ཉིད་ཀྱི་ལུང་པར་གྲངས་ཉུང་ ནུས་མེད་དུ་གྱུར་ཏེ་བོད་ཡོངས་རྫོགས་རྒྱ་མིའི་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་མཐར་ཕྱིན་པར་འགྱུར་རྒྱུ་དང་། དེའི་དབང་གིས་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ལ་ཉེན་ཚབས་ཆེན་པོ་འཕོག་ངེས་ཡིན། ཅེས་བསྩལ་ཡོད། བཅུ་པ། མ་འོངས་བོད་གངས་ལྗོངས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་གནས་སྟངས།

མ་འོངས་པའི་བོད་གངས་ལྗོངས་དེ་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་བསྟི་གནས་ཤིག་ཏུ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་ རྒྱུ་ནི་སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ཟླ ༢ ཚེས་ ༢༧ ཉིན་ འགྲེམས་སྤེལ་མཛད་པའི་(མ་འོངས་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལམ་སྟོན་དང་། རྩ་ཁྲིམས་སྙིང་དོན་) གྱི་ དོན་ཚན་གཉིས་པ་ཆབ་སྲིད་རང་བཞིན་གྱི་སྡེ་ཚན་ནང་འཁོད་དོན།

༼བོད་དང་། ཉེ་སྐོར་ཡུལ་ཁག འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་ཕན་བདེའི་ཆེད། འཚེ་མེད་ཞི་བའི་ ལྟ་བར་གཞི་བཅོལ་བའི་རང་དབང་དང་། སྤྱི་ཚོགས་བདེ་དོན། ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ། མང་གཙོ། མཉམ་འབྲེལ། ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་བཅས་པའི་ཞི་བདེའི་བསྟི་གནས་ཤིག་བསྐྲུན་རྒྱུ་དང་། བོད་ཀྱི་ཡུལ་ཁམས་ནི་འཚེ་མེད་བྱམས་བརྩེ་ལྡན་པའི་ཞི་བའི་བསྟི་གནས་དང་། ཁོར་ཡུག་སྲུང་ སྐྱོབ་ཀྱི་བསྟི་གནས་ཤིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཐོག བར་གནས་ཀྱི་ངོ་བོར་གནས་ཏེ་དོན་གནད་གང་ཅིའི་ ཐོག་དམག་འཐབ་སྤོང་རྒྱུ།༽ ཞེས་མ་འོངས་པའི་བོད་གངས་ལྗོངས་དེ་བཞིན་འཛམ་གླིང་ནང་ གི་མི་དང་མི་མིན་གྱི་སྐྱེ་འགྲོ་ཀུན་ཞི་བདེ་བག་ཕེབས་སུ་འཚོ་བའི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་བསྟི་ གནས་ཤིག་ཏུ་བསྒྱུར་རྒྱུར་ལམ་སྟོན་གནང་ཡོད། བོད་མི་ཚོས་སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གི་བཀའ་སློབ་སྙིང་དབུས་སུ་ བཅངས་ཏེ་སྤྱིར་ཁོང་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་དོ་སྣང་དང་སློབ་སྦྱོང་། ལྷག་པར་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་ སྐྱོབ་ལ་དོ་སྣང་དང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་བྱ་གཞག་ནང་ཧུར་འབད་ཀྱིས་བཞུགས་དགོས་པ་ནི་ ཧ་ཅང་གལ་ཆེ་ཞིང་། རང་ཉིད་གང་དུ་གནས་པའི་ས་གནས་དེའི་ཁོར་ཡུག་གཙང་སྦྲར་བདག་ གཅེས་བྱ་རྒྱུ་ཡང་ཤིན་ཏུ་ནས་གལ་ཆེ་བ་ལགས་སོ།། ཤིང་སྤེལ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༤ ལོར་རི་རྒྱ་ཀླུང་རྒྱ་བསྡམས་རྒྱུའི་རྩ་ཚིགས།

རང་ཅག་བསིལ་ལྡན་ལྗོངས་འདིའི་ལྷ་སྐལ་འཕགས་མཆོག་ཕྱག་ན་པད་མོའ་ི ཟློས་གར་༧གོང་ ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གི་སྐུ་འཕྱའི་༧ཞབས་བརྟན་དང་། ༧རྒྱལ་བསྟན་ཆབ་སྲིད་སྐྱེ་ འགྲོ་ཡོངས་ལ་ཕན་བདེའི་ལེགས་ཚོགས་གོང་འཕེལ་འབྱུར་ཐབས་བཅས་ཀྱི་ཆེད་སྡེ་སྣོད་སོ་ སོའ་ི ཁྱབ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པར་དུད་འགྲོ་ཆེ་ཕྲའི་སྲོག་ལ་བདོ་བའི་གནོད་གཙེར་ཆེ་ངེས་ཀྱི་ གཅན་གཟན་ཕར་སྤྱང་ཕུད། དེ་བྱིངས་བྱ་དང་རི་དྭགས་ཉ་སྲམ་སོགས་རི་ཀླུང་སྐམ་གཤེར་ ལ་གནས་པའི་སྲོག་ཆགས་དབུགས་ཐོག་ཆེ་ཕྲ་ཡོངས་ལ་མི་འཇིགས་སྲོག་གི་སྐྱབས་སྦྱིན་རྒྱ་ བསྡེམས་བཙན་དམིགས་སུ་ཆེ་བའི་དམ་བསྒྲགས་དང་། དེ་མཚུངས་ལྕགས་འབྲུག་ནས་བཟུང་ གྲོང་སྡེ་སོ་སོར་ཟླ་རེའི་ཉ་སྟོང་བརྒྱད་གསུམ་དང་ཆོ་འཕྲུལ་ཟླ་བ། ས་ག་ཟླ་བ། དྲུག་པ་ཚེས་བཞི། དགུ་པ་ལྷ་བབས། ལྔ་མཆོད་ཆེན་མོ་བཅས་ཀྱི་དུས་ཆེན་རིང་དང་བཅས་པར་དམར་ཁེ་དང་། ཉེ་ མཁོ་བཤས་གཏོང་བྱ་མི་གང་ས་ནས་སྲོག་གཅོད་གཏན་ནས་མི་ཆོག་པ་བཅས་ཀྱིས་རྒྱས་དཔྱད་ སོང་དོན་ལྟར་རང་ཁོངས་རྒྱ་ཁྱབ་ལ་ཁྲིམས་འདོམས་འཇུག་གནོན་དམ་བཅིངས་དགོས་རྒྱུ་སྨྲོས་ ཅི། རྫོང་གཞིས་གཞན་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུའང་ཚུལ་མི་འགལ་སྤྱོད་རིགས་ཡོད་མེད་གསང་ཉུལ་

རྟོགས་ཞིབ་ལྷོད་མེད་བགྱིད་དེ་དངོས་ཐོག་ར་འཕྲོད་ཡོད་ཚེད་སྐབས་སྦྱར་སོ་སོར་འདི་གར་རྒྱུ་ མཚན་ཁ་གསལ་ངེས་བསྲིངས་དགོས་རྒྱུའི་འཆར་འཕར་རྩ་ཚིག་དང་། འདི་ནས་ཆེད་དམིགས་ བཀོད་རྒྱ་སྔ་ཕྱི་བཅས་རིམ་པར་སོང་ཡང་གླེན་གདེང་ཚོད་རྩིས་སྤྱི་སྒོས་བདེ་ཐབས་ཀྱི་བཀོད་ དོན་ལ་བརྩི་མེད་བསམ་ཤེས་དོ་འཁུར་དམན་པའི་རྐྱེན་དབང་ངམ། སྣེ་མོ་བ་གཙོ་དྲག་དང་ བཅས་པས་རྩ་འཛིན་བྱ་ཡུལ་རྩ་ཚིག་དང་། བཀོད་ཐམས་རྣམས་གསར་རྙིང་འཕོ་ལེན་སྐབས་ རྩིས་སྤྲོད་རྩིས་ལེན་བྱ་ཐུབ་ཙམ་ལས་རྣམ་ཀུན་སྤྲོད་ཁོངས་དཀར་ཆགས་བསྒྲིལ་འཐུམ་ཁོངས་ སུ་བཞག་སྟེ་དགོད་སོན་རྟོགས་ཞིབ་ཆུང་སྐྱོན་གྱི་ངང་ཚུལ་ཇི་ཡིན་གང་ལྟར་འཇུག་གནོན་བག་ ལ་ཞི་བའི་ཚུལ་མིན་རིགས་མེད་དམ་སྙམས་པ་ཤུགས་བསྟན་གྱིས་འདི་ལོ་གཞུང་བསྟན་དགྲ་ ལྷའི་གཙོ་བོ་གནས་ཆུང་ཆོས་རྒྱལ་ཆེན་པོ་ནོར་གླིང་གཟིམ་ཆུང་ཉི་འོད་དུ་དབྱར་གསོལ་སྤྱན་ འདྲེན་ཐོག་རྡོ་རྗེའི་བཀའ་ལུང་རྩལ་དོན་དུ། རྒྱ་ཁྱབ་ཡོངས་ལ་རི་ཀླུང་རྒྱ་བསྡོམས་ནན་འདོམས་ དགོས་རྒྱུ་ཕེབས་པར་བརྟེན་འདི་ནས་ཀྱང་བཀོད་རྩ་ཕྱིའི་འབྲུ་དོན་ཚུལ་གནས་ཡོད་མེད་ད་ དུང་ཕྱི་ནང་གསང་གསུམ་དུ་ཉང་གནོན་བགྱིད་རྒྱུ་མ་ཟད། གལ་ཏེ་འཆར་ཅན་ཡིན་དབང་ གིས་བཀོད་རྩ་འགལ་འཛོལ་དུ་འགྲོ་རིགས་སུ་ཐད་ནས་བགྱིས་པ་འདི་གར་གོ་ཐོས་སམ། སྣེ་མོ་ ལས་བྱེད་ནས་རྒྱུ་མཚན་འབྱོར་པ། གཞན་དག་ནས་ཞུ་འབོད་བྱས་རིགས་སོགས་ཤར་ཚེ་འགལ་ པ་པོ་དྲག་ཞན་སུ་ཡིན་རུང་བདག་གིར་བྱས་པའི་ལས་འབྲས་ཆུད་མི་འཛའ་བའི་འགལ་ཉེས་ རང་ཐོག་ཏུ་མྱོང་དགོས་སྨོས་ཅི། ཁྱེད་རང་སྣེ་སྡོད་སུ་འདྲའི་ཁྱབ་ཁོངས་ཡིན་རུང་སྣེ་སྡོད་ལས་ འཁུར་ཚ་ལེན་ཐོག་ཉེས་པ་ཐེག་པར་དཀར་བ་གཅོད་ངེས་ཡིན་གཤིས་དེ་ལྟར་མ་དགོས་པའི་ སྤྱི་སྒོས་བདེ་ཐབས་དང་། རང་རང་ལས་འབྲས་ཁེ་ཉེན་གང་སར་བསམ་ཤེས་སྤང་བླངས་འཛོལ་ མེད་ཀྱིས་ཁྱེད་རང་སྣེ་མོ་ལས་འཛིན་ངོ་མའམ་ས་གནས་སོ་སོར་རྟག་སྡོད་དང་འབྲེལ་བའི་ཁྱབ་ ཁོངས་སུ་རི་ཀླུང་རྒྱ་བསྡེམས་དང་། གྲོང་སྡེ་སོ་སོར་ཡང་དུས་ཆེན་གོང་འཁོད་རྣམས་ལ་དམར་ ཁེ་སྲོག་གཅོད་གཏན་ནས་མི་ཆོག་པའི་དམ་བསྒྲགས་ཚ་ནན་དང་། དེ་མཚུངས་དགུན་ཐོག་ བཤས་དུས་སྐབས་ཀྱང་དུད་འགྲོ་བརྒྱ་ཕྲག་མང་པོ་དུས་གཅིག་ཏུ་སྲོག་གཅོད་སྡིག་གཙིར་གྱི་ འདོད་བརྔམས་དམར་ཁེ་ཚོད་མེད་བྱེད་པའི་རིགས་མེད་པའི་ངེས་པ་མི་འདུག་པ་དེ་དག་ཀྱང་ འདི་ལོ་ནས་བཟུང་ཉེར་འཁོ་ཉོ་ཚོང་སྲོག་གཅོད་ཕྲན་བུའི་མ་བགྱིས་མཐུ་མེད་ཡོང་གནས་ལས། དེ་མིན་སྔར་ལུགས་དུད་འགྲོ་གྲངས་མང་སྲོག་གཅོད་དེ་རིགས་ནམ་ཡང་མི་ཆོག་པའི་མཐའ་ འདོམས་ངེས་ནན་དང་འབྲེལ་བའི་དམ་བསྒྲགས་རྒྱུན་བསྲིངས་ཚུལ་བཞིན་དགོས་རྒྱུ་མ་ཟད། ལྷག་པར་རྒྱ་ཁྱབ་སྣེ་སྡོད་ཆེ་ཕྲ་དང་། མི་ཆོས་གཙང་མ་བཅུ་དྲུག་གི་ལུགས་ཟུང་ཁྲིམས་བཟང་ ལ་རྟག་ཏུ་བདེ་དགེར་སྤྱོད་པའི་བླངས་དོར་བྱེད་སྒོའ་ི སྐོར་དེ་སྔ་ས་ཁྱི་ལོ་རྩལ་བའི་སྦུག་དམ་རྩ་ ཚིག་དོན་ཚན་ལྔ་པ་དང་། དེ་དག་གི་དགོངས་དོན་རྩ་བར་བཟུངས་ཏེ་བོད་རྗེ་སྲིད་སྐྱོང་ན་རིམ་ ནས་འཇུག་གནོན་རྩ་ཚིག་བཀའ་ཤག་ནས་རྒྱབ་གནོན་བཀོད་རྩ་བཅས་རིམ་པར་རྩལ་བའི་ འབྲུ་དོན་ལ་རྩ་འཛིན་འཇུག་གནོན་ཁྱབ་བསྡོམས་བླངས་དོར་འཛོལ་མེད་རྒྱུན་བསྲིངས་སུ་སྤྱད་ ངོས། འདི་བྱས་༧སྙན་ཞུ་ཁམས་དྭངས་ངེས་འབུལ་དགོས་རྒྱུ་བཅས་དེ་དོན་ཡིད་འདོམས་གྱིས། ཤིང་སྤྲེལ་ཟླ་ ༧ ཚེས་ ༢༨ ལ།།

༢། བོད་ནང་རང་འཚོ་ཐུབ་པའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་སྤེལ་འདོད་ཡོད་མཁན་གྱི་བོད་མི་ རྣམས་ལ་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ནས་ལམ་སྟོན།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ ལོར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་སར་བཙན་འཛུལ་བྱེད་འགོ་ཚུགས་པ་ནས་བཟུང་ རིམ་བཞིན་བོད་ཀྱི་ནང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་རིང་ལུགས་ལ་བརྟེན་པའི་༼འཛུགས་སྐྲུན་༽གྱི་སྲིད་ བྱུས་ཆ་ཚང་བ་ཞིག་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་པ་རེད། བོད་ཀྱི་འཛིན་སྐྱོང་དང་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ དབང་ཆ་ཚང་མ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་ཞི་དྲག་སྡེ་ཚན་གྱིས་བཟུང་ནས་བོད་མི་ཚོའི་འཚོ་གནས་ དང་། རིག་གཞུང་བཅས་པར་ཉམས་ཆག་ཆེན་པོ་བཏང་བ་དང་། བོད་མི་ས་ཡ་གཅིག་བརྒལ་བ་ དུས་མིན་གྱི་རྐྱེན་འདས་བཏང་བ། བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་དྲུག་སྟོང་ལྷག་ཙམ་རྩ་གཏོར་བཏང་ཡོད་པ་ རེད། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བར་སྐབས་ནས་དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་སྲིད་བྱུས་ཟེར་བ་ཞིག་ ལག་ལེན་བསྟར་བ་འདིའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་རྒྱའི་སྲིད་དབང་བོད་ནང་སྲ་བརྟན་དུ་བཏང་སྟེ་ ཁེ་ཕན་ཆེན་པོ་འགྲུབ་ཐབས་དང་། རྒྱ་མི་ཕོན་ཆེ་བོད་ནང་གནས་སྤོ་བྱ་རྒྱུ་དེ་རེད། དེ་ལྟ་བུའི་ དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་སྲིད་བྱུས་བཟུང་བ་དེས་བོད་ཀྱི་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་རྣམས་སྔོག་ འདོན་གྱི་མཚོན་པའི་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཁེ་ཕན་ཕལ་ཆེ་བ་རྒྱ་ནག་གཞུང་དང་བོད་སྡོད་ རྒྱ་མི་རྣམས་ཀྱི་ལག་ཏུ་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་རེད། ལོ་རབས་ལྔ་བཅུ་པའི་གོང་གི་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གནས་སྟངས་ནི་འཕྲུལ་ལས་ལ་བརྟེན་པའི་ སྤྲོས་པ་ཆེན་པོ་མེད་ཀྱང་། ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བར་རང་མཁོ་རང་ལྡེང་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། བོད་འདི་རྒྱ་ནག་གིས་བཙན་བཟུང་བྱས་རྗེས་ལོ་རབས་དྲུག་ཅུ་པ་དང་། ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུའི་ ནང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་སྔ་བྱུང་མྱོང་མེད་པའི་མུ་གེ་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་དང་། ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་ པའི་ནང་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གནས་སྟངས་དེ་ལོ་རབས་དྲུག་ཅུ་པ་དང་བདུན་ཅུ་པའི་དུས་ དང་བསྡུར་ན་ཕྲན་བུའི་བཟང་དུ་སོང་ཡོད་ཀྱང་། བོད་མིའི་གནས་སྟངས་ནི་ད་དུང་བོད་སྡོད་ རྒྱ་མི་ཚོ་ལས་ཞན་པ་ཡོད་པ་དང་། བོད་མི་ཚོ་ད་ཆ་རང་གི་ཡུལ་དུ་མི་སེར་རིམ་པ་གཉིས་པའི་ གནས་སྟངས་འོག་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་སྲིད་བྱུས་ཀྱི་མཐོང་ཆུང་དང་བརྙས་བཅོས་མྱོང་དགོས་ ཀྱི་ཡོད། ལག་ལེན་ངོ་མའི་ཐོག་བོད་མིའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཐོབ་ཐང་ནི་རྒྱ་མི་ཚོས་ལས་ཞན་པ་ ཡོད་པ་མ་ཟད། ཁོང་ཚོའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་། ཆབ་སྲིད། རིག་གཞུང་བཅས་པའི་རང་ དབང་གི་ཐོབ་ཐང་རྣམས་བརྩི་མེད་རྡོག་རོལ་བཏང་དང་གཏོང་བཞིན་པ་རེད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོའ་ི ཕྱི་ཟླ་ ༥ པའི་ནང་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཞེས་འབོད་པའི་བོད་གངས་ལྗོངས་ ཀྱི་ས་ཁུལ་དེ་དག་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དམིགས་བསལ་དཔལ་འབྱོར་ས་ཁུལ་ཟེར་བར་སྒྱུར་རྒྱུའི་ གསལ་བསྒྲགས་བྱས་པ་རེད། དེས་རྐྱེན་པས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་རྒྱ་མི་གནས་ སྤོས་གཏན་སྡོད་དེ་སྔ་ལས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་རྒྱུ་ཡིན་པ་གསལ་པོ་རེད། རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་སྤེལ་ བའི་དཔལ་འབྱོར་(འཛུགས་སྐྲུན་)དེ་གྲོང་ཁྱེར་དང་། གྲོང་རྡལ་ཁག་གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་ཡོད་ པ་ལས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་གྲོང་གསེབ་ས་ཁུལ་དང་། ཁམས་དང་ཨ་མདོའ་ི ས་ཆ་རྒྱ་ཆེ་རྣམས་དེའི་

ཁོངས་སུ་ཚུད་མེད་པ་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ནས་གསལ་པོ་ཤེས་ཀྱི་ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༣ ཕྱི་ཟླ་ ༣ ཚེས་ ༡༠ ཉིན་སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་དུས་ དྲན་གྱི་ཡོངས་ཁྱབ་གསུང་འཕྲིན་ནང་།

ཉེ་དུས་རྒྱ་མིའི་ཁྱབ་བསྒྲགས་ནང་གསལ་དུ་ཁོང་ཚོས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ས་ཁུལ་ དེ་དམིགས་བསལ་དཔལ་འབྱོར་ས་ཁུལ་ཞིག་ཏུ་བསྒྱུར་རྒྱུ་ཡིན་ལུགས་བརྗོད་འདུག་པ་དེར་ གཞི་རྩའི་དགའ་བསུ་བྱེད་འོས་ཀྱང་། རྒྱ་མིའི་སྲིད་བྱུས་གསར་པ་དེས་དུས་ཡུན་རིང་པོའ་ི རྗེས་ སུ་བོད་མིའི་རིག་གཞུང་གི་ངོ་བོ་དང་། བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་བཅས་པ་འཚོ་གནས་ཡོང་མིན་ཐད་ ཤུགས་རྐྱེན་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཐེབས་རྒྱུར་དངངས་འཚབ་བྱེད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད། བོད་མིའི་ ཁེ་ཕན་གཙོ་བཟུང་མ་བྱས་ན། སྲིད་བྱུས་དེས་རྐྱེན་པས་ད་དུང་བོད་ནང་རྒྱ་མི་ཇེ་མང་སྤོ་ཞུགས་ བྱེད་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་རུ་འགྲོ་རྒྱུ་དང་། དེས་བོད་མི་རྣམས་རང་ཉིད་ཀྱི་ལུང་པར་གྲངས་ཉུང་ ནུས་མེད་དུ་གྱུར་ཏེ་བོད་ཡོངས་རྫོགས་རྒྱའི་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་མཐར་ཕྱིན་པར་འགྱུར་རྒྱུ་དང་ ། དེའི་དབང་གིས་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ལ་ཉེན་ཚབས་ཆེན་པོ་འཕོག་ངེས་ཡིན། ཞེས་བཀའ་གནང་ ཡོད། ༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས་བོད་ནང་རྒྱལ་སྤྱིའི་རོགས་རམ་གནང་བར་རྒྱབ་ སྐྱོར་གནང་གི་ཡོད་ཀྱང་། དེའི་ཁེ་ཕན་བོད་མི་ཚོར་ཐོབ་པ་ཞིག་དགོས་སྐོར་ནན་ཏན་གྱིས་ གསུངས་ཡོད། དེ་བཞིན་བོད་ནང་མ་རྩ་འཛུགས་འཇོག་གནང་དེ་དག་༧གོང་ས་མཆོག་གི་ཞི་ བའི་གྲོས་འཆར་དོན་ཚན་ལྔའི་དགོངས་དོན་དང་མཚུངས་པ་ཞིག་དགོས་ཤིང་། མ་འོངས་བོད་ ཀྱི་ཆ་སྲིད་ལམ་སྟོན་གྱི་དགོངས་དོན་ལྟར་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་ཁག་གིས་བོད་ནང་དཔལ་ འབྱོར་དང་། སྤྱི་ཚོགས། རིག་གཞུང་། ཁོར་ཡུག་བཅས་འཚོ་གནས་ཡོང་ཐུབ་པ་ཞིག་དགོས་པ་ ཡིན། དེ་བཞིན་སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གི་༼མ་འོངས་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ སྟོན་དང་། རྩ་ཁྲིམས་སྙིང་དོན་༽ ནང་། ༼བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་རང་བཞིན་ནི། བོད་དང་། ཉེ་སྐོར་ ཡུལ་ཁག འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་ཕན་བདེའི་ཆེད། འཚེ་མེད་ཞི་བའི་ལྟ་བར་གཞི་བཅོལ་ བའི་རང་དབང་དང་། སྤྱི་ཚོགས་བདེ་དོན། ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ། མང་གཙོ། མཉམ་འབྲེལ། ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་བཅས་པའི་ཞི་བདེའི་བསྟི་གནས་ཤིག་བསྐྲུན་རྒྱུ་ཡིན་༽ཞེས་གསལ་ ཡོད། བོད་མིའི་དགོས་འདུན་ཤེས་ཐུབ་པ་བྱ་དགོས།

བོད་གཞུང་ནས་བོད་ནང་དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་འདོད་ཡོད་མཁན་བོད་མི་ཚོར་རེ་ འདུན་ཞུ་རྒྱུར་བོད་ནང་གི་འཛུགས་སྐྲུན་ཐམས་ཅད་བོད་ནང་ཡོད་པའི་བོད་མི་མང་ལ་ཕན་

ཐོགས་འབྱུང་ཐབས་དང་། འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཡུལ་ས་གནས་ས་ཐོག་གི་བོད་མིའི་རེ་འདུན་དང་ དགོས་མཁོ་གྲུབ་ཐབས་སུ་དམིགས་དགོས་པ་འདི་ཡིན། བོད་ནང་གི་བོད་མི་ཚོར་དཔལ་འབྱོར་ དང་། ཤེས་རིག འཕྲོད་བསྟེན་བཅས་ཀྱི་མཐུན་རྐྱེན་དགོས་མཁོ་སྐྲུན་རྒྱུ་རྣམས་གཙོ་ཆེ་ཤོས་ ཡིན། ཡིན་ནའང་ས་གནས་སོ་སོའ་ི བོད་མི་ཚོར་རང་ཉིད་ལ་རོགས་རམ་ཅི་འདྲ་ཞིག་དགོས་ མིན་དང་། བེད་སྤྱོད་གཏོང་ཕྱོགས་ཀྱི་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་ཡོད་པ་ཞིག་དགོས། འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་ཁག་ཐག་གཅོད་དང་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་བྱ་རིམ་ནང་ས་གནས་ས་ ཐོག་གི་བོད་མི་ཚོ་མཉམ་དུ་འཛུལ་ཞུགས་ཆོག་པ་དང་། སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་རང་དབང་ཡོད་པ་ཞིག་ དགོས་ལ། འཛུགས་སྐྲུན་དེ་དག་ཡུལ་གྱི་ས་བབ་ཆ་རྐྱེན་དང་དགོས་མཁོ་སོགས་ལ་གཞིགས་ ཐོག་མི་མང་གིས་བཏོན་པའི་བསམ་འཆར་ལ་བསམ་གཞིགས་བྱ་དགོས། འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ སྐབས་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་སྐྱོན་མི་ཡོང་བ་དང་། བོད་མིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་། ཆབ་ སྲིད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ལ་གནོད་སྐྱོན་མི་ཡོང་བ་དགོས་པ་མ་ཟད། གཞི་རྩའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལྟ་བ་ དེ་བོད་མི་མང་གི་ཆེད་དུ་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་བོད་མི་ཚོར་དགོས་པའི་འཛུགས་སྐྲུན་རྣམས་བོད་ མི་རང་ཉིད་ནས་སྐྲུན་དགོས་པ་རེད།

འཛུགས་སྐྲུན་དེ་ཕྱིའི་དངོས་པོ་དང་དཔལ་འབྱོར་གཅིག་པུར་དམིགས་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་ངེས་ པར་དུ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་། ཆབ་སྲིད། རིག་གཞུང་བཅས་ལ་ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་ཡོང་ རྒྱུར་ཕན་ནུས་ལྡན་པ་ཞིག་དགོས། བོད་གཞུང་ནས་བསམ་འཆར་ནན་པོ་ཞུ་རྒྱུ་ཞིག་ལ་ཡར་ རྒྱས་ཞེས་པ་འདི་ཕྱི་དངོས་པོའ་ི འཚོ་བའི་ཡར་རྒྱས་གཅིག་པུ་མིན་པར། བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ དང་། ཡ་རབས་སྤྱོད་བཟང་གི་རིག་གཞུང་ལ་ཕན་ཪོགས་ཡོད་པ་ཞིག་དགོས་པ་དང་། དེ་ཡང་ མི་མང་གི་བསམ་འཆར་ཉན་འཇོག་དང་། མཉམ་ལས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་ཕན་ ཐོགས་ཡོད་པ་སོགས་མདོར་ན་ཡར་རྒྱས་དེ་བོད་མི་རྣམས་སོ་སོའ་ི རྐང་པའི་སྟེང་ལངས་ཐུབ་ པ་ཞིག་དགོས་རྒྱུ། བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གིས་བཏོན་པའི་རང་འཚོ་ཐུབ་པའི་འཛུགས་སྐྲུན་ གྱི་དགོངས་གཞི་གཙོ་བོ་ནི་དུས་རབས་འདིའི་མི་གཅིག་པུར་ཙམ་མིན་པར་མ་འོངས་པའི་མི་ རབས་རྣམས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་འདུན་པ་ལ་དམིགས་པ་ཞིག་ཡིན། གོང་གསལ་དམིགས་ཡུལ་ལྟར་བོད་ནང་གི་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གཞི་རྣམས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོར་ མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཡར་རྒྱས་སྡེ་ཚན་གྱི་འཆར་གཞི་གཞིར་བཟུང་ལག་ལེན་བསྟར་རྒྱུ་ གལ་ཆེ། དེའི་ནང་ཡར་རྒྱས་སྡེ་ཚན་གྱིས་འཛུགས་སྐྲུན་ཐད་ལམ་སྟོན་གནང་དོན། (འགྲོ་བ་མིའི་ ཡར་རྒྱས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་མི་མང་ལ་འཛུགས་སྐྲུན་འདེམས་སྒྲུག་གི་མཐུན་རྐྱེན་མང་ དུ་བཏང་སྟེ་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་ལས་གཞི་རྣམས་མང་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ཐོག་དེའི་ནང་མི་མང་རྣམས་ རྒྱ་ཆེར་འཛུལ་ཞུགས་བྱ་རྒྱུ་ཡིན། འདེམས་སྒྲུག་ཅེས་པ་འདིའི་ཁོངས་སུ་མི་མང་ལ་ཡོང་འབབ་ དང་། འཚོ་བའི་གོ་སྐབས། ཤེས་ཡོན། འཕྲོད་བསྟེན། གཙང་ཞིང་ཉེན་མེད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་བཅས་ ཚུད་ཡོད། དེ་བཞིན་མི་མི་རེ་ངོ་རེ་ནས་ཀྱང་སྤྱིའི་པའི་ལས་དོན་ལ་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་ནང་

འཛུལ་ཞུགས་ཆ་ཚང་དང་། ཆབ་སྲིད་དང་། དཔལ་འབྱོར། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བཅས་ཀྱི་ཁེ་ དབང་ལོང་སུ་སྤྱོད་ཐུབ་པ་དགོས་རྒྱུ་ཡིན། ཞེས་འཁོད་ཡོད། འཛུགས་སྐྲུན་སྲིད་བྱུས་ཀྱི་ཕུགས་རྒྱང་རིང་བའི་དམིགས་ཡུལ།

༡། བོད་ས་ཡོངས་རྫོགས་འཚེ་མེད་ཞི་བའི་བསྟི་གནས་ཤིག་ཏུ་བསྒྱུར་རྒྱུ་ནི་དེ་སྔའི་བོད་དེ་ཞི་ བདེ་བར་གནས་ཀྱི་གནའ་བོའ་ི བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ངོ་བོ་དང་མཐུན་ཞིང་གླིང་ཕྲན་ཨེ་ཤ་ཡའི་ནང་ ཞི་བདེ་དང་། བག་ཕེབས་གོང་འཕེལ་བཅས་བསྐྲུན་རྒྱུར་འབད་རྒྱུ་ཡིན། ༢། བོད་འདི་མང་གཙོའི་ངོ་བོ་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཞིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཏེ། སྐྱེ་བོ་ཡོངས་རྫོགས་ལ་ཕོ་མོ་ དང་། རིགས་རུས། སྐྱེས་ཡུལ། ཆོས་ལུགས་སོགས་ཀྱི་དབྱེ་བ་མེད་པར་ཆོས་དང་། རིག་གཞུང་། དཔལ་འབྱོར་བཅས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཁག་ལོངས་སུ་སྤྱོད་ཆོག་པ་བྱ་རྒྱུ།

༣། ཉམས་ཆག་འགྲོ་སླ་བའི་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་འདི་ཉམས་པ་སོ་ཆུད་དང་། མི་ཉམས་གཅེས་སྲུང་ བྱ་རྒྱུ། ༤། བོད་མི་རྣམས་མི་སེར་གྲལ་རིམ་གཉིས་པར་ལྷུང་བཞིན་པའི་ལམ་སྲོལ་དེ་ཁ་བསྒྱུར་བྱས་ཏེ། རང་གི་མདུན་ལམ་ལ་སྟངས་འཛིན་གྱི་རང་དབང་ཆ་ཚང་སྔར་སོར་ཆུད་ཐབས་བྱ་རྒྱུ། འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་སྐབས་འཕྲལ་དམིགས་ཡུལ།

༡། བོད་མི་མང་ཡོངས་རྫོགས་ལ་འཕྲོད་བསྟེན་དང་། ཤེས་ཡོན་སོགས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་སྤྲོད་རྒྱུ་དང་ ། ལྷག་པར་དུ་གྲོང་གསེབ་ས་ཁུལ་ནང་འཕྲོད་བསྟེན་དང་། ཤེས་ཡོན་གྱི་ཆ་རྐྱེན་འཛུགས་སྐྲུན་ ཆེད་དམིགས་བསལ་དོ་སྣང་ཡོང་ཐབས།

༢། བོད་མི་དར་གཞོན་ཚང་མར་བོད་ཀྱི་གནའ་བོའ་ི རིག་གཞུང་དང་། དེང་དུས་འཛམ་གླིང་གི་ རྨང་གཞིའི་ཤེས་ཡོན་དང་ལག་རྩལ་ཁག་ལ་སློབ་སྦྱོང་གི་གོ་སྐབས་བསྐྲུན་ཐབས་བྱ་རྒྱུ། ༣། བོད་མིའི་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུ།

༤། གྲོང་གསེབ་ས་ཁུལ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་ནང་བོད་མིར་ལས་ཀ་ཐོབ་ཆེད་ཀྱི་ལས་གཞི་ཁག་བརྩམ་ རྒྱུ།

༥། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་། ཆོས། གསོ་རིག གནའ་བོའ་ི སྒྱུ་རྩལ། ལག་ཤེས། ཚན་རིག་

སོགས་སྔར་སོར་ཆུད་ཐབས་དང་། གཅེས་འཛིན་རྒྱུ།

༦། བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་། ཆབ་སྲིད། དཔལ་འབྱོར་བཅས་ཀྱི་འགན་གཙོ་བོ་བོད་མིས་འཁུར་ ཐུབ་པ་ཡོང་ཆེད་དཔལ་འབྱོར་དང་། ལག་རྩལ། འཛིན་སྐྱོང་། དོ་དམ་གཙོ་གཉེར་བཅས་ཀྱི་ དམིག་བཀར་ལས་རིགས་ཀྱི་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་རྒྱུ། ༧། བོད་ནང་དང་། དེ་བཞིན་བོད་དང་ཕྱི་རྒྱལ་ཁག་དབར་གྱི་འགྲིམ་འགྲུལ་སྐྱེལ་འདྲེན་གྱི་ཆ་ རྐྱེན་ཡར་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུ། ༨། བོད་མི་ཚོར་བོ་དནང་དང་ཕྱི་རྒྱལ་ཡུལ་གྲུའི་ནང་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ སྤྲད་རྒྱུ། མ་རྩ་འཇོག་མཁན་དང་ལས་གཞི་འཛུགས་སྐྲུན་གནང་མཁན་ཚོར་ལམ་སྟོན།

གོང་གསལ་དམིགས་ཡུལ་རྣམས་ལ་གཞི་བཞག་སྟེ་བོད་ནང་ཡར་རྒྱས་འཛུགས་བསྐྲུན་གྱི་ལས་ གཞིར་ཞུགས་མཁན་བོད་མི་ཚོར་ལམ་སྟོན། ༡། འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་ཁག་གཞི་རྒྱུ་ཆུང་བ་དང་། དེའི་འཛིན་སྐྱོང་གི་དབང་ཆ་རྣམས་ བོད་མི་མང་ལ་དབང་བ་ལས་གཅིག་སྡུད་མིན་པ། འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྤྱོད་པའི་འཕྲུལ་ཆས་ རྣམས་ས་གནས་ཀྱི་ས་བབ་དང་མཐུན་ཞིང་། མི་མང་ནས་བསྐྲུན་ཐུབ་ལ་བེད་སྤྱོད་ཀྱང་བྱེད་ ཐུབ་པ་ཞིག་ཡོང་རྒྱུར་འབད་བརྩོན་གནང་རྒྱུ།

༢། ཡར་རྒྱས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་ཁག་གིས་བོད་མི་ཚོར་རང་འཚོ་རང་ལྡེང་ཐུབ་པ་ཞིག་ དང་། འཆར་གཞི་དང་ལས་གཞི་ཁག་ས་གནས་རང་ཁོངས་ཀྱིས་བསྐྱར་གསོ་ཐུབ་པའི་ཐོན་ ཁུངས་ལ་གཞི་བཅོལ་རྒྱུའི་འབད་བརྩོན་གནང་རྒྱུ།

༣། ལས་གཞི་ཁག་ནས་བོད་མིའི་རིག་གཞུང་དང་། མི་ཚེའི་གོམས་གཤིས། དེ་བཞིན་བོད་མིའི་ རེ་འདུན་བཅས་ལ་བརྩི་བཀུར་དགོས་པར་མ་ཟད། བོད་མིའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སེམས་ ཁམས་དང་། སྲོལ་བཟང་བཅས་ལའང་བརྩི་བཀུར་གནང་དགོས། ༤། རྒྱ་མི་བོད་ནང་གནས་སྤོ་བྱ་རྒྱུའི་ཆ་རྐྱེན་དུ་གྱུར་པའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་རྣམས་སྤེལ་ རྒྱུ་མཚམས་འཇོག་བྱེད་དགོས། ༥། འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གཞིའི་ནང་བོད་མི་ལག་རྩལ་དང་། ཤེས་ཡོན་ལྡན་པ་རྣམས་ལ་ལས་ཀ་ སྤྲོད་རྒྱུ་དེ་དམིགས་བསལ་གྱི་གལ་ཆེར་བརྩི་རྒྱུ་དང་། ལག་རྩལ་དང་། ཤེས་ཡོན་མེད་པ་རྣམས་

ལ་ཤེས་ཡོན་སྦྱོར་བརྡར་སྤྲོད་ཐུབས་བྱེད་རྒྱུ་དང་། བབ་བསྟུན་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་སྐད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་ སྤྲོད་ཐབས་བྱེད་དགོས།

༦། ས་གནས་ཀྱི་བོད་མི་རྣམས་ལ་འཛུགས་སྐྲུན་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ཆ་ཚང་སྤྲད་ནས། ཁོང་ཚོས་ བསམ་འཆར་འདོན་དགོས་པའི་བསླབ་བྱ་དང་འབོད་སྐུལ་བྱེད་དགོས།

༧། བོད་ཀྱི་བུད་མེད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་དང་། བདེ་དོན། གོང་མཐོར་གཏོང་ཆེད་དམིགས་བསལ་གྱི་དོ་ སྣང་གནང་དགོས་རྒྱུ། ༨། ལས་གཞི་ཁག་སྤེལ་མཁན་གྱི་འབྲེལ་ཡོད་འགན་འཛིན་དང་། སྦྱིན་བདག མ་རྩའི་བདག་ པོ་ཁག་ཚོས་རང་རང་གི་ལས་གཞི་ལ་ཉམས་ཞིབ་ཡང་ཡང་གནང་སྟེ་ལས་གཞི་དེ་དག་གོང་ གསལ་གྱི་ལམ་སྟོན་དང་མཐུན་མིན། དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་དང་ཐོག་ལས་གཞི་སྤེལ་ འགོ་མ་ཚུགས་གོང་ཁས་ལེན་བྱས་པའི་གྲོས་མཐུན་དོན་འཁྱོལ་བྱུང་ཡོད་མེད་བརྟག་ཞིབ་ གནང་དགོས། དེང་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུགས་ཀྱི་ལས་རིགས་དགོས་ངེས་ཁག

གོང་གསལ་ལམ་སྟོན་རྣམས་སེམས་བཅངས་ཀྱིས་གཤམ་གསལ་ལས་རིགས་ཁག་སྤེལ་རྒྱུར་བོད་ གཞུང་ནས་རྒྱབ་གཉེར་བྱ་རྒྱུ་ཡིན། ༡། གྲོང་གསེབ་མི་མང་གི་འཕྲོད་བསྟེན། ༢། གྲོང་གསེབ་མི་མང་གི་ཤེས་ཡོན།

༣། མིའི་ཤེས་ཡོན་ཡར་རྒྱས་དང་། སྦྱོར་བརྡར་འདྲ་མིན་གྱི་འཛུགས་སྐྲུན།

༤། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་འཛུགས་སྐྲུན་སྡེ་ཚན་ཁག་དང་། ཤེས་ལྡན་པ་སྣ་ཚོགས་ཐོན་པའི་འཛུགས་ བསྐྲུན་བྱ་ཐབས།

༥། འོས་མཚམས་སམ་བབས་བསྟུན་གྱི་འཕྲུལ་ཆས་བེད་སྤྱོད་ལ་བརྟེན་པའི་གཞི་རྒྱ་ཆུང་བའི་ ལས་གཞི། ༦། གནའ་བོའ་ི གསོ་རིག་གི་སྦྱོར་བརྡར། ༧། མི་རྒན་པར་ཤེས་ཡོན་སྤྲོད་ཐབས།

༨། ཕྱུགས་གསོའ་ི ལས་རིགས། ༩། ཤིང་འབྲས་འདེབས་ལས།

༡༠། རྒྱུན་འཁྱོངས་འཚོ་གནས་ཐུབ་པའི་ཞིང་ལས། ༡༡། གནའ་བོའ་ི སྒྱུ་རྩལ་དང་། ལག་རྩལ།

༡༢། ཁོར་ཡུག་རྒྱུན་འཁྱོངས་འཚོ་གནས་ཐུབ་པའི་ཡུལ་སྐོར་སྤྲོ་འཆམ། ༡༣། བལ་གྱི་ཐོན་ལས་བཟོ་རིགས། ༡༤། རྩི་ཤིང་འདེབས་ལས།

༡༥། སྨན་རྩྭ་འདེབས་ལས།

༡༧། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་ས་གནས་དང་། གནའ་ཤུལ། པར་ཁང་སོགས་རིག་གཞུང་གི་ བལྟེ་གནས་ཁག་ཉམས་གསོ་བྱ་ཐབས།