De macht van het schoonheidsideaal en de vrouwelijke adolescent

De macht van het schoonheidsideaal en de vrouwelijke adolescent “Waar komt het schoonheidsideaal onder de adolescente meisjes vandaan, waardoor heeft dit zo veel macht en wat zijn de gevolgen hiervan�.

Myrthe Foole

Afstudeerscriptie Myrthe Foole m.foole@student.ArtEZ.nl

Docent Beeldende Kunst en Vormgeving Studiejaar 4

Afstudeerbegeleider Margreet Brinkman Tweede lezer Kirsten Portier Versienummer 1 Plaats Deventer Datum 5 Juni 2017

“De paradox van het schoonheidsideaal: �Mensen die extrinsieke doelen, zoals aantrekkelijkheid, populariteit, of financieel succes nastreven, verwachten dat het behalen van die doelen een positievere toekomst met zich meebrengt, zowel op korte als lange termijn blijkt dat mensen die intrinsieke doelen zoals zelfontwikkeling en een bijdrage leveren aan de samenleving nastreven, gelukkiger zijn dan mensen die extrinsieke doelen nastreven. Het paradoxale gevolg is dat mensen met extrinsieke doelen naar hun doelen blijven ijveren, ook al worden ze er niet gelukkiger van.

De theorie van Sheldon etmal. biedt een mogelijke verklaring voor de bereidheid van vrouwen om het onrealistische beeld van slankheid te bereiken. Vrouwen die een extrinsiek doel zoals slankheid nastreven zullen ondanks een daling in gewicht niet gelukkiger worden. Toch zullen ze dit doel blijven nastreven omwille van de gedachte dat ze nog slanker moeten zijn om echt gelukkig te zijn.�

Sheldon etmal

0

INSIDE

Inleiding

1 De geschiedenis van het ideaalbeeld

2 De vrouwelijke adolescent Adolescere Seksuele volwassenwording Lichamelijke ontwikkeling

3 Het zelfbeeld van de vrouwelijke adolescent en hoe deze gevormd wordt.

Het zelfbeeld Invloeden van buitenaf Secundaire geslachtskenmerken Het hedendaagse schoonheidsideaal

4 Media en haar macht Media als vergrootglas van ideaalbeelden Social Media De vooroordelen over de man en de vrouw door de invloed van de media Objectivering doormiddel van media

5 De gevolgen De eetstoornissen Cosmetische en plastische chirurgie

6 Conclusie

+ Bronnen

6

Voorwoord

Voor u ligt het eindproduct van mijn afstudeeronderzoek, mijn scriptie ‘De macht van het schoonheidsideaal en de vrouwelijke adolescent’ een onderzoek naar “Waar komt het schoonheidsideaal onder de adolescente meisjes vandaan, waardoor heeft dit zo veel macht en wat zijn de gevolgen hiervan”. Deze scriptie is geschreven in het kader van mijn opleiding Docent Beeldende Kunst en Vormgeving aan Hogeschool voor de kusten ArtEZ te Arnhem en is daarmee het kroonstuk op mijn vierjarige opleiding. Het onderwerp van deze scriptie heeft mij zeer geïnteresseerd waardoor het leren over dit onderwerp mij heel erg enthousiast maakte.

Sinds ik mij kan heugen ben ik bezig geweest met het lichaam, het was de fascinatie voor het verzorgen ervan maar ook het zelf model staan voor de camera. In de periode dat ik zelf voor de camera stond, heb ik ervaren dat deze wereld waar wij nu in leven een harde wereld is. Dit komt naar mijn idee door het beeld wat de media ons laat zien. “Het ideaalbeeld waar wij aan zouden moeten voldoen”. Ik vind dit een complex idee aangezien mijn hersenen mij vertellen dat het voldoen aan het ideaalbeeld wat nu heerst, bijna onmogelijk is.

Toch, ben ik er zowel bewust als onbewust mee bezig.

Hier zal ik niet de enige in zijn.

Met mijn vorige studie ben ik afgestudeerd als mode Designmedewerker. Hier was ik al veel met de mode bezig, en met het ontwerpen van kleding op maat van de modellen. Nu bijna vier jaar later ben ik hier nog steeds mee bezig. Dit gaf voor mij de doorslag dat ik graag meer onderzoek zou willen doen naar het hedendaagse ideaalbeeld, en waar dit nu eigenlijk vandaan komt, en wat het voor een gevolgen heeft.

De totstandkoming van dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door een aantal personen die ik dan ook graag hartelijk wil bedanken voor hun hulp bij deze scriptie.

Myrthe Foole

Inleiding

Vier jaar terug heb ik mijn opleiding als Designer op het MBO afgesloten. De interesse in deze modeopleiding kwam voort uit het bezig willen zijn met het menselijke lichaam. Nadat ik deze opleiding had afgesloten ben ik op het ArtEZ begonnen als met de opleiding voor docent Beeldende Kunst en Vormgeving. Het eerste jaar was ik hier al bijna mee gestopt aangezien ik de modebranche miste. Toch heb ik de opleiding doorgezet omdat dit voor mij op dat moment goed voelde.

Tijdens deze studie leerde ik veel over het gedrag van leerlingen en mensen in het algemeen. Waar het gedrag vandaan komt en wat hier de gevolgen van kunnen zijn. Hier ontstond een connectie voor mij. De mode en de mens. De mode en zijn daarin bestaand ideaalbeeld over hoe kleding getoond wordt (op het liefst zo dun mogelijke modellen) en de mens met zijn gedachtes en wat er in het hoofd om gaat in bepaalde situaties.

Hieruit ontstond voor mij de interesse en de vraag hoe de mens beĂŻnvloed wordt door het ideaalbeeld. Aangezien ik de modewereld ook vanuit het perspectief heb beken doormiddel van het model fotograferen en het zelf model staan. Een bekend fenomeen is dat modellen vaak lang en slank moeten zijn om het te kunnen maken in deze modewereld, iets wat ik voor een lange periode als mijn eigen ideaal heb gezien.

Desondanks begreep ik niet waarom men vond dat hier aan voldaan moest worden, en wat ervoor zorgde dat men ook de keuzes maakte om bewust de desbetreffende levensstijl aan te nemen, aangezien dit vaak geen gezonde leefstijl is. Hierdoor is bij mij de vraag gaan spelen wat er daadwerkelijk belangrijker is bij deze mensen, het uiterlijk of hen gezondheid?

De centrale vraag in deze scriptie is als volgt: Waar komt het schoonheidsideaal onder de adolescente meisjes vandaan, waardoor heeft dit zo veel macht en wat zijn de gevolgen hiervan?

Deze vraag is de hoofdvraag van mijn scriptie. Ik heb mij specifiek gericht op de vrouwen, omdat ik mijn scriptie wou toespitsen op de vrouwelijke adolescent omdat de modewereld en het ideaalbeeld meer gericht is op vrouwen. Ik heb deze vraag opgesplitst in zes verschillende hoofdstukken die uiteenlopen van de historie van het ideaalbeeld, tot aan de gevolgen die vast zitten aan het schoonheidsideaalbeeld en wat

7

dit met de mens doet, en wat er in de toekomst zou kunnen gebeuren. Dit zal ik toelichten doormiddel van verschillende documentaires en boeken die ik heb gezien zoals: “Beperkt Houdbaar” van Sunny Bergman en “Psychologie van het Uiterlijk” door Liesbeth Woertman.

In mijn conclusie zal ik proberen een helder antwoord te formuleren op mijn onderzoeksvraag en advies geven vanuit een toekomstperspectief. Dit zal ik doormiddel van mijn hieronder opgestelde deelvragen proberen te beantwoorden; -

Wat is het verleden van het schoonheidsideaal, met betrekking tot de culturele achtergrond, tot +- honderd jaar terug.

-

Wat is adolescentie en hoe vormt een vrouwelijke adolescent zich?

EN Welke lichamelijke/geestelijke veranderingen maakt zij door in deze periode en waardoor ontstaat er gevoeligheid voor trends.

-

Wat is het hedendaagse schoonheidsideaal en hoe gaat dit samen met het adolescent zijn?

-

Is het hedendaagse schoonheidsideaal haalbaar?

-

Wat is de positie van media in dit geheel? En heeft de media daadwerkelijk zo veel macht?

8

-

Wat zijn de gevolgen van het schoonheidsideaal?

In het eerste hoofdstuk behandel ik voornamelijk de historie van het ideaalbeeld,

en waar deze vandaan komt. Ik doe tekstueel onderzoek welke ik versterk doormiddel van beelden waarmee ik mijn verhaal versterk. In het tweede hoofdstuk behandel ik de adolescent en de verschillende fases die vrouwelijke adolescenten doormaken. Hier moet gedacht worden aan zowel uiterlijke als innerlijke veranderingen die in deze periode essentieel zijn voor de keuzes die gemaakt worden in deze periode. In het derde hoofdstuk behandel ik deze twee samen: Hoe gaan het ideaalbeeld en de vrouwelijke adolescent samen en wat het hedendaagse schoonheidsideaal voor een invloed heeft op deze jong vrouwelijke adolescenten. Het hedendaagse schoonheidsideaal wordt voornamelijk versterkt door de media van deze tijd, zoals bijvoorbeeld Instagram.

Daarom wijd ik mijn vierde hoofdstuk aan wat voor een macht de media hebben en wat de uitwerkingen op de jong adolescenten hiervan is. In dit hoofdstuk behandel ik voornamelijk een aantal mediabronnen die naar mijn idee leidend zijn in dit proces van het ideaalbeeld. Het hoofdstuk vijf gaat daarom over een aantal effecten van het ideaalbeeld en wat dit met de jong adolescenten zouden kunnen doen, en wat er later zou kunnen gebeuren als het op de voet door gaat zoals het nu gaat. In het laatste hoofdstuk zal ik mijn conclusie toelichten doormiddel van een samenvatting van de tekst en mijn visie hierop.

Doormiddel van het onderzoek dat ik gedaan heb hoop ik tot een conclusie te komen op mijn vraag. Deze zal ik doormiddel van voorbeelden zo goed als mogelijk proberen te onderbouwen, om op deze manier een helder verhaal neer te zetten.

De geschiedenis van het ideaalbeeld

hoofdstuk 1

1

10

Het eerste hoofdstuk handelt over hoe het ideale vrouwbeeld van (voornamelijk) de westerse wereld is veranderd door de jaren heen, maar ook wat belangrijke zaken zijn geweest waardoor het “ideaal” is veranderd. Ik zal deze “idealen” proberen te verhelderen doormiddel van beeldmateriaal. Ik heb verschillende bronnen hiervoor gebruikt om zo’n realistisch als mogelijk beeld te krijgen over wat het ideaalbeeld de afgelopen eeuwen is geweest.

Het idee van een schoonheidsideaal gaat eeuwen terug, zelfs tot voor 1300 voor v Chr. Tot deze periode was het belangrijkste dat de vrouw gezond was en zich kon voortplanten. De mannen waren op jacht en de vrouwen daarentegen bleven voornamelijk thuis, de grootste prioriteit was een gezonde baby op de wereld kunnen zetten. Bijkomstigheden hierbij waren vaak dat de vrouw brede heupen had en volle borsten, een teken dat zij niet ondervoed was. Een gezond lichaam was in deze periode van vaak voorkomende ziekten essentieel, het ideaal was het hebben van een gezond lichaam.

500 Jaar v. Chr. In de tijd van Perikles, maakte Griekenland een cruciale culturele groei van Athene door. Toen werd met name gekeken naar eerlijkheid, loyaliteit en harmonie. Totdat de eerste Griekse filosofen de definitie van schoonheid begonnen te bevragen. Wat maakt een persoon nu “mooi”? Plato kwam

1. Evoscience, “The concept of women beauty over the centuries.” Evoscience. 9 Oktober 2016.Http://evoscience. com/beauty/concept-women-beauty-centuries/ .

in deze periode met de “gulden-snede”. Hiermee wou hij met betrekking tot het gezicht zeggen dat de breedte van het gezicht 2/3 van de lengte van het gezicht moet zijn, hierbij is ook van belang dat het gezicht aan beide kanten precies gelijk is, dus symmetrisch. Nu meer dan 2000 jaar later is deze theorie opnieuw getest, en is deze als juist erkend. Wij als mens zijn van nature aangetrokken tot symmetrie. Ook werden de Grieken niet alleen aangetrokken door symmetrie maar ook door lang blond haar wat destijds werd geassocieerd met jong en flirterig.

De Romeinen namen veel elementen over van de Grieken, voornamelijk op het culturele aspect. Hierbij moet er gedacht worden aan vrouwen met lang blond haar (dit zien wij vandaag de dag nog steeds terug) en veel veranderde er niet in deze periode, behalve dat de vrouw soms een heel ritueel onderging om het haar te ontkleuren om aan dit ideaalbeeld te kunnen voldoen. Hierbij moet gedacht worden aan; bleek, as, geitenvet, duivenpoep en saffraan.

Vaak leed dit tot ernstige haaruitval.

In de middeleeuwen werd het vrouwelijk ideaal in de westerse wereld steeds complexer. In deze tijd werden vrouwen gezien als “jagers” die probeerden een man voor zich te winnen die hen zou onderdompelen in rijkdom. Ze zou met behulp van mode en schoonheid haar rijkdom kunnen laten zien. De meeste kritiek kwam van de geestelijken, zij waren tegen het al te opzichtig dragen van bijvoorbeeld juwelen. Op het moment dat de vrouw een man had gevonden, hoefde zij niet meer te “jagen”. Op dat moment werd er van de vrouw verwacht dat zij haar haar zou verbergen om zo niet met andere mannen te “flirten”. Alleen maagden mochten het haar nog los dragen.

In tegenstelling tot de romeinse periode, werd blond haar in deze periode minder gewaardeerd. Kenmerkend voor de middeleeuwen was dat vrouwen de haar haren donkerder maakten door middel van een chemische samenstelling.

11

2.

In de overgangsperiode van de middeleeuwen naar de renaissance, begonnen kunstenaars te rebelleren tegen het gegeven hoe men verwacht het leven te leiden en de ingeplante ideeen die werden uitgedragen door priesters. In de renaissance werden twee concepten ontdekt; het menselijke lichaam welke nu vaker werd afgebeeld, denk hier aan de Birth of Venus van Botticelli (zie figuur 1) en het technische perspectief .

De renaissance was een periode, waarin kunstenaars de puurheid en jeugdige schoonheid weer als mooi beschouwen. Dit In vergelijking tot de voorbeelden uit de Griekse periode.

Een bijzonder kenmerk voor deze periode van kunst was het naakt en dan voornamelijk de borsten van de vrouw. Naaktheid werd zelfs zichtbaar in religieuze schilderijen of schilderingen die over het moederschap gingen. Eén van de meest voorkomende schilderingen was de schildering van de maagd die een kind borstvoeding geeft. Ondanks dat Maria geschilderd is met een naakte borst, bleef zij een onbeschadigd symbool van de schoonheid. Destijds was het zien van een naakte borst meer geaccepteerd dan dat het nu is. Er was kritiek wanneer zij enkels of schouders lieten zien.

De bleke huid was een onderscheidend element dat het gevoel van zuiverheid verhoogde. Rode wangen was een teken van rebellie en zonde.

12 Figuur 1: De Geboorte van Venus, Botticelli

2. Evoscience, ‘The concept of women beauty over the centuries’, (z.d.): 4 pars. [online blog], 9 Oktober 2016.

Virtue & Beauty: Leonardo’s Ginevra De ‘Benci was een prachtige reeks renaissance portretten (zie figuur 2). De nadruk lag op de portretten van de vrouw, dit was goed terug te vinden in Florence in de tweede helft van de 15e eeuw. De charme die de bleke huid destijds had, verloor zijn charme niet tot aan de 20e eeuw. Het was een teken van schoonheid en goede smaak. 3 In de Tudor-periode in Engeland, hadden vrouwen een gezond en vol lichaam. Hierbij moet gedacht worden aan volle borsten en brede heupen. Dit noemde men gezond, en men was in de veronderstelling dat zij op deze manier het beste een gezond kind ter wereld konden brengen. Ondanks dat dit als mooi gezien werd, hadden de mannen toch de voorkeur voor vrouwen met kleine borsten. Dit leidde ertoe dat vrouwen strak ingesnoerd werden om zo de borsten optisch te doen verkleinen. Dit is terug te zien in de jurken uit die periode. Dit was strijdig met het idee over een gezond lichaam, omdat wanneer de korsetten te strak aangesnoerd worden je organen beklemd kunnen raken.

Iemand die de bleke huid aanmoedigde was Elizabeth I, de dochter van Henry VIII. Ondanks dat haar vader een gemixte smaak wat betreft vrouwen had, wou Elizabeth het idee rechtzetten over de maagdelijke koningin. Ook verkondigde Elizabeth dat de vrouwelijke schoonheid zit in een lichaam dat in verhouding is, en men kan dit zien aan de dikte van de enkels.

In de 18e eeuw werden vrouwen gecategoriseerd als decoratie. Vrouwen moesten er mooi uit zien en moesten een lust voor het oog zijn. Dus zou je kunnen zeggen dat de vrouw werd gezien als mooi object die het leven aangenamer maakte voor de man.

Een eeuw later veranderde de maatstaf van schoonheid.

Mooie vrouwen waren niet meer zwak of zwaar met een fragile taille, het haar was nu het meest belangrijke accessoire. De vrouwen droegen het haar in grote knotten. Deze knot werd vaak doorbonden met linten, veren of strikken. Hoe hoger en of groter de knot, hoe groter de rijkdom van de familie van de vrouw.

notitie

notitie

Figuur 2: Virtue & Beauty, Leonardo’s Ginevra De Benci, 1475

13 3. National Gallery of Art, “Virtue and Beauty’. Leonardo's "Ginevra de Benci and Renaissance Portraits of Women,” Nga. z.d., http://www.nga.gov/content/ngaweb/features/slideshows/ virtue-and-beauty.html#slide_ 5Victorian fashion.

In het victoriaanse tijdperk, vanaf 1837, waren opnieuw de bleke gezichten als schoonheidsideaal teruggekeerd.

Ondanks dat ĂŠĂŠn van de belangrijkste elementen van het victoriaanse tijdperk de omvang van de vrouwen was, waren hier veel verschillende elementen van verschillende culturen terug te vinden. Er moet hier gedacht worden aan Frans, Engels of bijvoorbeeld Amerikaans. Dit was veel al terug te zien in hoe de vrouw zich kleedde.

Het korset werd steeds extremer ingezet. Het zandloperfiguur was het ideaalbeeld voor het vrouwelijke lichaam. In de tijd die wij nu kennen is een modellentaille van zestig cm al enorm slank. Maar in deze periode gingen de vrouwen verder. De taille was gemiddeld veertig cm (figuur 3).

Voor de vrouw zelf was dit niet ideaal. Hier kwam het idee van wie mooi wil zijn moet pijn leiden sterk naar voren. Het lichaam leed hier enorm onder, want er werden ribben verwijderd. Wanneer gedurende een langere periode een korset zo strak werd gedragen, werd er ook geen stabiliteit meer aan de romp/rug verleend wanneer het korset uitgedaan werd. Het lichaam zonder korset kon als het ware dubbelklappen doordat het te weinig steun heeft. Orgaan-falen kwamen hierdoor ook steeds meer voor.

14

Een ander voorbeeld van een hulpmiddel om het ideaalbeeld te bereiken was een neusspalk die met een masker op het gezicht gelegd werd om zo de neus te verkleinen (figuur 4).

Figuur 3: Gibson Girl, Taille, eind 1800

Begin 1900 kon men nog veel terugzien uit de vorige eeuw. Er was behoefde aan vernieuwing. Modernisme was in aantocht.

Als we kijken naar de kledingtrend die er heerste is het nog steeds de periode van de Belle Epoque, de periode van welvaart. Deze periode liep door tot aan de eerste wereldoorlog. Kenmerkende kunst in deze periode was de Art Nouveaux, dit was voornamelijk in Parijs goed te zien. Er kan hier gedacht worden aan de metrostations en architectuur in het algemeen.

In deze periode kende de “welgestelde vrouw” geen honger. Het vollere vrouw was het ideaal, dit was zo omdat er zo een groot contrast gecreeerd kon worden in het lichaam, bij een erg slanke vrouw zou dit niet bereikt kunnen worden. Niet alleen de vrouwen droegen deze korsetten, de kinderen droegen deze ook. Het korset verving op den duur het ondergoed.

Deze korsetten zouden gezien kunnen worden als gezondheidskorsetten.

De kledingtrend in deze periode was voornamelijk bedoeld voor de welgestelde echtgenotes. Jean Phillipe Worth en zijn broer Gaston Worth waren hier de ontwerpers. De trend voor de vrouwen was nu voornamelijk de S-lijn. Denk hierbij aan het gebruik van het korset, dit was gebruikelijk in deze periode om zo het gewilde figuur te creeren. Het gewilde figuur werd nog steeds gevormd door het korset, maar de borstpartij was nu belangrijker dan de heuppartij.

In principe hielp het korset bij de houding, en werd de buikzone platgedrukt. De taille moest strak en slank zijn, dus bij het dragen van zo’n korset kwam, was er helaas geen hoog draagcomfort.

De korsetten werden in deze periode dan ook zo genoemd. Dit waren de voorlopers van de Liberty Bodice (figuur 5).

4 In deze tijd ontstond ook de reformbeweging. Deze beweging werd opgericht door vrouwen uit landen als Engeland, Duitsland, Oostenrijk, Rusland, Italie en Nederland. Zij protesteerde tegen het dragen van een korset dat een tal van lichamelijk klachten veroorzaakte. Volgens deze beweging moest er minder ondergoed gedragen worden.

Figuur 4: Univasive nose Job, begin 1900

4. Fleur de Papier, “Mode geschiedenis 1900 tot 1950,” Kunst en cultuur, 10 Mei, 2012. http:// kunst-en- cultuur.infonu. nl/geschiedenis/97207-mode-geschiedenis-1900-tot-1950.html.

15

Hier werd op ingespeeld door Paul Poiret (figuur 6). Hij schafte 1906 daarom het korset in één keer af. De vrouw moest kunnen bewegen. Hiervoor ontwierp hij kleding waarin de vrouw jeugdig, slank en levendig leek. Deze golf werd ook wel de La Nouveaux Vague genoemd, en dit veranderede de mode drastisch. Poiret ontwierp in deze tijd ook de eerste bh, dit was voor de vrouw die toch graag een soortgelijk korset wou dragen.

In de periode van 1910 tot en met 1930 hing de sfeer van de eerste wereldoorlog in de lucht. Mensen begonnen zich hierop te kleden, het werd allemaal soberder, en de diversiteit aan stoffen werd minder. Mannen werden steeds vaker opgeroepen om zich in te zetten voor het leger, nadat bekend werd dat er nog lang geen einde aan de oorlog kwam in 1915. Dit leidde tot dat de vrouwen de banen van de mannen moesten overnemen. Er kon niet goed gewerkt worden in “high-end fashion” die de vrouwen destijds droegen. Hierop was de reactie vanuit de modebranche functionele kleding, het werd allemaal mannelijker voor de vrouwen. Denk hierbij aan pantalons en mantelpakken met strakke pasvormen.

16

De oorlog raakte ten einde en de mode-industrie kon zich creatiever uitten. Dit leidde tot grote sprongen in de mode in een korte periode. Inmiddels kennen wij de term “confectiemaat” bij het kopen van kleding. Dit is in deze periode bedacht. Het zorgde ervoor dat de mode toegankelijker werd voor het grote publiek en niet alleen meer voor de rijken weggelegd. Het werd haalbaar om de modieuze kleding zelf thuis te naaien, deze werd vaak rijkelijk versierd.

Gepaard met lange sjaals en opvallende kettingen danste men de dansrages van toen, de Charleston en de Shimmy.

Tussen 1920 en 1930 wilden vrouwen dat het lichaam nagenoeg vormloos was. Ze wilden net zo plat zijn als de mannen. Een totaal ander ideaalbeeld dan het ideaalbeeld van voorgaande eeuw. Je zou kunnen zeggen dat vrouwelijkheid “uit” was. Om een bijna vormloos figuur te bereiken moesten de vrouwen veel sporten, of zeer weinig eten.

Het was anders niet haalbaar om aan deze jongensachtige look te voldoen.

Het vrouwelijke silhouet dat door de oorlog was vervangen door de mannelijke silhouetten kwamen langzaamaan terug. De taille kwam terug en in 1927 verdwenen alle mannelijke aspecten in de vrouwenmode. De vrouw moest weer aantrekkelijk zijn, hiervoor werden de billen, borsten en de heupen opnieuw geaccentueerd.

In deze periode rees een groot modetalent op: Coco Chanel. Deze vrouw beschikt over een groot talent om moderne en functionele kleding te ontwerpen. Haar grootste meesterstuk ontwierp zij in 1926, le petite robe noire, een kort: zwart simpel jurkje (the little black dress). Dit werd een internationaal succes. Deze jurk kon met van alles worden gecombineerd.

Figuur 5 Liberty Bodice, 1925

17 Figuur 6 Liberty Bodice, 1925

Begin jaren 30 schokte Elsa Schiaparelli de modewereld met haar japonnen die schuin werden afgeknipt. Een nieuwe hoofdkleur werd geïntroduceerd “shocking pink”. Kleding werd in deze steeds extravaganter. Het nieuwe silhouet van de vrouw was: brede schouders, en dit werd extra geaccentueerd door de schoudervulling en de smalle heupen. Dit was het nieuwe ideaal, de “driehoeklook”. Lauren Bacall (figuur 7) was in deze periode een bekend model. Zij deed veel werk voor bijvoorbeeld: Harper’s Bazaar. Haar figuur is erg slank en je kunt op de foto zien dat zij geen brede heupen heeft. Rondingen heeft zij wel maar niet in overdaad.

In 1947 werd een nieuwe modeontwerper bekend: Christian Dior. Hij ontwierp de ‘New Look’, halflange volle rokken waar soms wel twintig meter stof aan werd besteed. Er kwam veel kritiek op deze rokken want voor veel vrouwen was dit niet betaalbaar, toch sloeg deze nieuwe look goed aan. Vrouwennamen het heft in eigen hand en naaiden onder hun rok extra stukken stof waardoor hun oude rokken langer werden. Doordat veel vrouwen toch belangstelling toonden in deze mode kwam de rok vanaf 1948 in de winkels terecht.

18

De oorlog is voorbij, het jaar 1950 nadert.

Dit is een periode voor een nieuwe start.

De modewereld komt in een stroomversnelling. Vrouwen waren meer gespierd en afgetraind. Dit is nog wat overgebleven is van de oorlog. Men was toen gewend om veel te fietsen en liep veel.

De vrouwelijkheid kwam weer terug, de vrouw moest er erg vrouwelijk uitzien en om deze reden kwamen de curves terug. In deze periode is er een theorie bedacht die stelde dat wanneer mannen naar borsten keken na welke ramp dan ook (net als een hongerige baby die naar zijn moeder kijkt) dat de man zich dan beter voelde. Dit maakt duidelijk dat de erogene zones steeds meer aandacht kregen. Marilyn Monroe (figuur 8) bracht het welbekende zandloperfiguur terug.

Fiuur 7 Lauren Bacall, 1930

Figuur 8 Marilyn Monroe, 1950

5. Het ideaalbeeld uit de Jaren zestig was voornamelijk slank en rank. Wanneer je een vrouw was die niet veel rondingen had en erg slank was, werd je gezien als een aantrekkelijke vrouw. Vrouwen die ondergewicht hadden werden gezien als de ideale schoonheid. Net als voor modellen en actrices. Twiggy (figuur 9) was nog maar zestien jaar in 1965. Haar smalle frame en jongensachtige look onderscheidde haar van de concurrentie. Ze werd een internationaal supermodel, die altijd up to date was met de laatste trends.

20

Het uiterlijk van Twiggy gaf andere modellen en jonge fans het idee dat haar slankheid de sleutel naar succes was. Toch veranderde het gewicht van het merendeel van de bevolking in Amerika, men werd zwaarder. Twiggy was één van de eersten, en zij legde daarom de lat hoog voor andere modellen. Dun en succesvol dat was het helemaal. En dat terwijl de gemiddelde vrouw steeds meer begon te wegen.

Vrouwen werden in deze periode ook als reclamebeeld gebruikt. Dit werd gedaan om bijvoorbeeld de aandacht van de mannen te trekken.

Denk aan een advertentie van bijvoorbeeld een biertje. Ook Playboy begon zijn standaarden bij te schaven, slanke en dunne vrouwen waren populair, dus zij vertoonden dit ook in hun magazine. Eenmaal toen de slankere vrouw het nieuwe “ideaal” werd, kregen in advertenties deze slanke modellen de overhand. Het was lust voor het mannelijk oog. Hieruit blijkt dat het nog steeds een dominante mannelijke samenleving was waar mannen hoger op de ladder stonden dan de vrouwen. Vrouwen verhieven wel steeds meer hun stemmen om gelijkheid tussen de man en vrouw te creeren, toch hadden zij nog een lange weg te gaan.

5. Idealiststyle. ´Beauty Ideal Over The Decades Part 7: The 60’s’. Beauty Ideal Over Decades. (2014): 12 pars, 20 november 2016.

Figuur 9 Twiggy, 1960

Figuur 10 Barbara Minty, 1970

In 1970 wogen de modellen maar liefst acht procent minder dan de gemiddelde vrouw. Het gewicht bleef door de jaren heen steeds lager te worden. Daarentegen was er een kleine groep vrouwen die hier graag tegen in ging, zij kozen juist meer voor een naturelle look maar zij gingen ook voor gezonder en dunner. Dit deden zij alleen op hun eigen manier. Het ging niet meer over het ‘vel over been’ fenomeen, maar eerder om het droogtrainen van het lichaam. Toch werden nog steeds in de tijdschriften de vrouwen neergezet als een sekssymbool voor het mannelijke oog. Hiernaast zie je Barbara Minty (figuur 10)) een model uit de jaren zeventig. Het idee ‘dun, dunner, dunst’ wordt hier steeds meer omarmt.

Concurrentie bij modellen onderling was goed merkbaar.

Karen Carpenter(figuur 11) is hier een goed voorbeeld van. Een bekende zangeres uit deze tijd overleed aan een overdoses laxeermiddelen. Met als reden dat zij obsessief bezig was met het dun blijven, en nog dunner worden. Hierna werd Anorexia sterk in de spotlights gezet.

6.

6. Evolution of Female Body Image. ‘1960s Female Body Image’. (2012): 2 pars [online blog], 23 november 2016.

Figuur 11 Karen Carpenter, 1975

In deze periode werd ook het corrigerend ondergoed bedacht. Om zo te laten zien dat de vrouwen ook slank konden zijn zonder hier zoveel voor te trainen.

Tegelijkertijd ging er een tweede feministische tegengolf van start. Vrouwen stonden altijd in de keuken en deden het huishouden omdat dit van hen werd verwacht. Dit ging gelijk op met het veranderlijke stereotype ideaalbeeld van de vrouw. Vrouwen pikten dit niet langer, toch zag je nog steeds erg veel dat vrouwen binnen het plaa tje probeerde te passen, het ideaal kan zeer verschillend zijn voor de verschillende culturen. Maar in de westerse cultuur was het belangrijk de vrouw slank en afgetraind was.

21

Nog steeds gold het fenomeen van dun naar dunner naarmate de jaren vorderden. Eind Jaren tachtig is het gemiddelde model drieentwintig procent lichter dan de gemiddelde vrouw. Dieten werd een trend en de trend was om kilo’s te verbranden. 7.

7. Idealiststyle, “Beauty Ideal Over The Decades,” Idealiststyle, 14 Maart, 2014, http://www.idealiststyle.com/ blog/beauty-ideal-over-the-decades-part-7-the-60s.

‘Eating disorders’ werd een belangrijke benaming. Mensen werden zich er steeds meer van bewust dat dit een probleem was. Toch zette het probleem door. Als men vanuit het heden terugblikt vaag je je af waarom. De eetproblematiek die mede als gevolg van deze trend optrad moet toch het leven van velen moet hebben gekost. Een voorbeeld hiervan was het leven van Karen Carpenter, een bekendheid uit deze periode. Als het een doorsnee vrouw was geweest, waren wij dan nu zo bekend met het probleem geweest? Waarschijnlijk zou het niet zoveel aandacht hebben gekregen. Hierbij kun je ook duidelijk het klassenverschil in de samenleving zien.

In de jaren negentig is, net zoals in de voorgaande jaren, de slanke vrouw het ideaalbeeld.

Voor de meeste was dit ideaalbeeld zo goed als onhaalbaar zonder dat zij hun gezondheid in gevaar zouden brengen. Ondanks dat de slanke vrouw de trend was, wilde de mensen wel graag grote borsten zien bij de vrouw. Zoals bijvoorbeeld Pamela Anderson, zij is hier een goed voorbeeld van. In deze tijd ontstond ook het “crashdieet”.

Figuur 13 Pamela Anderson, Baywatch, 1990

Het idee hierachter was om zo min mogelijk voedingsstoffen binnen te krijgen, en erg snel slank worden. Niet goed voor de gezondheid, en om te zorgen dat deze dieten zo goed mogelijk werkten werden er steeds meer dieetpillen op de markt gebracht. Doordat er veel “voorbeeldvrouwen” te zien waren ging de dieetleeftijd steeds verder omlaag, om zo ook maar even slank te zijn als bijvoorbeeld het model Pamela Anderson.

De bekende ‘Waif’ look werd bekend onder de modellen. Het accentueren van de jeugd en extreme slankheid.

Aan het eind van de jaren 90’s waren er twee verschillende idealen aanwezig.

De één zoals Kate Moss (figuur 12) het jeugdige en dunne, maar toch natuurlijke. Naast het nauwelijks haalbare slank gevormde lichaam met implantaten zoals bij Pamela Anderson (figuur 13). De mensheid heeft nog steeds niet geaccepteerd hoe de vrouw er volledig naturel uitziet, zonder dieten of implantaten.

Hierbij zetten deze bekendheden de trend voor de jongere generatie, die dit gaat zien als een ideaalbeeld.

Figuur 12 Kate Moss, 1990

23

Seksualisering is één van de grootste veranderingen in de 21e eeuw. Vrouwen werden aangemoedigd om zelfstandig, jeugdig maar toch een stoere uitstraling te hebben en tegelijkertijd ook nog seksueel bevrijd te zijn. Zoals bijvoorbeeld de vrouwen van Seks In The City. De meest jeugdige sterren werden ingezet op de rol van de meest sexy sekssymbolen, of dochters van beroemdheden die de zogeheten “it-girls” werden op televisie. Reality tv werd een belangrijk thema, je kon nu beroemd zijn door het alleen al “beroemd” zijn en dit uit te buitten. Kijk bijvoorbeeld naar de Lady Gaga van nu, dat is de Madonna van toen.

Hier begon een geheel nieuw level met de obsessies om maar beroemd te zijn. Hier kwamen vaak vreemde acties bij kijken, om maar meer aandacht te trekken. Dit was nodig in deze periode om gehoord te worden. De kleding die werd gedragen werd steeds meer naakt, en de videoclips die werden gefilmd kon je bijna beschouwen als softporno.

Dit kwam doordat de kleding die werd gedragen bijna alleen nog maar bestond uit lingerie, zoals op figuur 14 is te zien.

Ik vind dat Cher Sarkisian hier ook een goed voorbeeld van is. Zij was alleen al iets eerder van de partij als je kijkt naar de kleding uit de clip “If I could turn back time”. Hier draagt ze schaarse kleding en is ze een van de wat meer voorlopende vrouwen die op deze manier veel aandacht trekt. Dit voert zij in latere jaren ook nog door. Ze wisselt nog veel van “gedaante” door middel van bijvoorbeeld het gebruik van pruiken om nog meer op te vallen. Een goed fenomeen hiervoor is “peakocking”. Hier wil ik mee zeggen dat vrouwen zich steeds extravaganter zijn gaan kleden en gedragen. 9.

Figuur 14 Cher Sarkisian, If I could turnback time, 1989

Later in 2000 kwamen Beyonce en Jennifer Lopez in met hen ‘healthy curves’. Met hun gemixte afkomst maakte zij het gemakkelijk om geaccepteerd te worden door meerdere doelgroepen, hen exotische uiterlijk was erg gewild in deze 9. Idealiststyle, “Beauty Ideal Over The Decades,” Idealiststyle, 14 Maart, 2014, http://www.idealiststyle.com/blog/ beauty-ideal-over-the-decades-part7-the-60s.

‘‘

‘‘

Het lijkt zo te zijn dat zoals je geboren BENT, niet meer genoeg was.

periode. Dit is heel wat anders dan de trend die heerste vanaf de jaren tachtig, ‘heroïne chique’. Toch hield het hier niet. De term “tanorexia” ontstond. Wat is tanorexia? Het is de drang om een mooi gekleurde teint te hebben, net als de idolen, zoals bijvoorbeeld Beyonce. Zij had van nature al een getinte huid. Maar dit bestond ook andersom, bijvoorbeeld als we naar Micheal Jackson kijken. De lichte mensen wilden graag een bruine teint, en de donkere mensen wilden graag blank zijn. Het lijkt zo te zijn dat zoals je geboren was, was niet meer genoeg was.

Anorexia begon een steeds groter fenomeen te worden. Iets wat in de afgelopen jaren steeds bekender was geworden doormiddel van de media. 10 Het had vele jonge meiden beïnvloed en zorgde voor dramatische hoogten in sterfgevallen. De media hebben veel invloed hierop gehad, en nog steeds spelen zij een zeer grote rol.

10 “Wat is Anorexia Nervosa – feiten en cijfers,” Proud3bme, Bezocht 2 december, 2016. http://www.proud2bme.nl/info/Anorexia/Feiten_en_cijfers.

Modellen en tv-actrices zoals Lindsay Lohan, Keira Knightley en Tara Reid hebben stuk voor stuk geleden aan deze geestelijke ziekte. Zij waren zo bekend, dat zij ook als rolmodel werden gezien door jonge meiden. Deze jonge meiden hadden het idee dat je zo slank moest zijn om in het “perfecte” plaatje te passen.

In de afgelopen eeuwen is er dus een sterke verandering in het ideaalbeeld¬. Het ene moment is deze slank, het andere moment is het juist vol. De culturele aspecten die in desbetreffende tijdsperiode gelde zijn van grote invloed op hoe de vrouw er uit zou moeten zien, en hoe er naar de vrouw gekeken word. De trend van superslank, of slank met gevormde borsten heeft een aantal jaar geduurd en nog steeds wordt dit als ideaal gezien. Cosmetische chirurgie wordt steeds meer als hulpmateriaal gezien.

25

De vrouwelijke adolescent

Hoofdstuk 2

In dit hoofdstuk ga ik het hebben over hoe de vrouwelijke adolescent zich vormt. Hiermee bedoel ik de adolescentiefase ga ik omschrijven en ik ga mij verdiepen in de uitleg waarom vrouwelijke adolescenten juist in deze periode zo kwetsbaar zijn voor invloeden. Ik probeer er in dit hoofdstuk achter te komen waarom adolescenten meisjes zo kwetsbaar zijn voor het beeld wat de media hen proberen aan te leren als standaard. Wanneer gaat deze fase van start en wat zijn de veranderingen die een adolescent doormaakt en wat heeft dit voor een effecten? Dat probeer ik in dit hoofdstuk te beantwoorden.

Adolescere

Het woord adolescentie stamt oorspronkelijk af van het Latijnse werkwoord, adolescere. Dit betekent feitelijk opgroeien. Per cultuur is het verschillend welke leeftijden er binnen de term adolescentie vallen. In het algemeen zou dit vanaf tien tot plus minus vijfentwintig jaar zijn. In deze periode maken je hersenen één van de belangrijkste groeispurten door. In de hersenen bevindt zich in deze periode een grote verschuiving plaats als het gaat om de organisatie.

De veranderingen die in de hersenen plaatsvinden worden bepaald door de snelheid waarmee het gebeurt Deze snelheid is bepalend voor verschillende vaardigheden en de ontwikkeling hiervan.

In het boek: “Het puberende brein” beschrijft Eveline Crone wat er de laatste jaren ontdekt is over de hersen van de jongeren die op weg zijn naar volwassenheid, dus de adolescent. Ze onderzoekt verschillende perspectieven van het adolescenten brein zoals bijvoorbeeld, waarom vrienden ineens een stuk belangrijker zijn dan de ouders. Zij beschrijft ook in het boek dat de adolescentiefase niet alleen een tijd van risico’s en veranderingen is maar juist ook een periode van verschillende mogelijkheden.

27

28

Eveline Crone vertelt over de veranderingen in haar boek.

Zij vertelt over de term; de risicofase. Dit kan leiden tot ondoordachte keuzes, maar wat is nou precies zo’n risicofase? Dit is een fase wanneer twee verschillende “risico” gebieden tegelijkertijd reageren, dit zou kunnen leiden tot een botsing waardoor er een andere reactie naar voren treedt dan gepland. Bijvoorbeeld: Als het gebied dat belangrijk is voor ‘emotionele kicks’ in gang wordt gezet, maar het gebied dat belangrijk is voor het temmen van emoties nog aan het rijpen is, dan bevindt de adolescent zich tijdelijk in een ‘risicofase’ 11 In 1900 benoemde psycholoog Stanley Hall de adolescentie als een tijd van Storm en Stress 12 (Sturm und Drangbeweging). Zij ondervond dat er steeds drie conflicten terugkeerde: Het eerste conflict zijn de ouders, het tweede conflict: de stemmingswisselingen en het derde conflict: het risicovolle gedrag. Dit idee over Storm en Stress heeft veel veranderd naar de kijk naar adolescentie. Want de driften die een adolescent doormaakt komen voornamelijk door het gedrag dat verandert en de omgang met emoties die veranderen. Wanneer deze tegelijkertijd optreden zorgt dit vaak voor ongecontroleerde uitbarstingen, de Storm en Stress beweging maakt duidelijk voor de buitenstaanders (ouders/leraren) wat de adolescent doormaakt. Om zo een geschikte manier te vinden om hier mee om te gaan.

11 Eveline Crone, Het puberende brein (Amsterdam: Bert Bakker, 2010). 15.

12 Romeo Vitelli, “Storming into Adulthood,” Psychology today, 30 September, 2013, https://www.psychologytoday.com/blog/media-spotlight/201309/storming-adulthood.

Anna Freud is de dochter van Sigmund Freud en vanaf haar veertiende toonde zij haar interesse al voor psychoanalyse.

13 Zij was zo gefascineerd door deze theorie van de Storm en stress dat zij durfde te beweren dat de “Sturm und Drang” periode nodig was voor een gezonde ontwikkeling. 14 Het trio Junger, Mesman en Meeus vonden dat deze theorie niet geheel waar was. Adolescenten zijn verschillende individuen, en de één zal bepaalde fases heftiger ervaren dan andere. Ongeveer vijftien procent van de adolescenten ervaren een heftige Sturm und Drang fase. Wel is het zo, dat er veel adolescenten de Storm en Stress vaker ervaren dan niet ervaren, alleen niet in de heftigheid die Anna Freud gedacht heeft. Uit deze vergelijking komt naar voren dat niet iedere adolescent het zelfde is en dus niet met elkaar vergeleken kan worden. Maar wel is het onderzoek van Stanley Hall bruikbaar om te begrijpen wat een meisje doormaakt wanneer zij deze periode wel doormaakt.

13 Michiel Westenberg, “De jeugd van tegenwoordig!.” De psycholoog, (Leiden: Universiteit Leiden, z.d.), 547.

14 Anne Marie Sandler, “Anna Freud,”Psychonalysis, 2015, http:// psychoanalysis.org.uk/our-authors-andheorists/ anna-freud.

Kenmerkend voor deze periode van de adolescent is dat en niet alleen geestelijke veranderingen plaatsvinden maar juist ook zeker de veranderingen in het lichaam. Deze veranderingen tezamen zorgen voor een behoorlijke rollercoaster genaamd de puberteit. Dit zou je ook wel de seksuele volwassenwording kunnen noemen.

15 Ter verduidelijking, de adolescentiefase loopt vanaf de tiende tot plusminus tweeentwintig jaar.

De puberteit is een aparte fase die tijdens de adolescentie plaatsvindt.

Dit is van ongeveer tien jaar tot plusminus vijftien jaar. Het verschil tussen de adolescent en de puber ligt voornamelijk in de innerlijke en uiterlijke veranderingen. In de puberteit veranderen voornamelijk de lengte en de secundaire lichaamsgroei. In de tijd van adolescentie groeien voornamelijk de hersenen.

Geestelijke en sociale volwassenheid ontstaan.

15 “SIG Hematologie Isolatie wat betekent dat voor een puber” (Onderzoeksverslag, Landelijk Overleg Verpleegkundige Stamcel Transplantatie, z.d.), 1-17.

29

30

Seksuele volwassenwording

De seksuele volwassenwording treedt het sterkst naar voren tussen de leeftijd van tien tot veertien jaar. Hier zijn de uiterlijke kenmerken eerder te zien bij de meisjes dan bij de jongens. In deze periode zijn de adolescenten voornamelijk het onzekerst en vergelijken zij zichzelf veel met anderen.

Dit is volkomen normaal, maar voor de pubers kan dit erg lastig zijn. De jongens willen graag juist de puberteit in, ze worden vaak wat breder en ze krijgen de baard in de keel.

Bij meisjes is dit vaak omgekeerd, zij willen liever niet het lichaam van een vrouw krijgen. Zij worden onzeker omdat er heupvorming en borstvorming ontstaat. De hormonen zijn hier de oorzaak van.

Er zijn drie belangrijke veranderingen die plaatsvinden binnen de adolescentie, de lichamelijke ontwikkeling, de cognitieve ontwikkeling en de sociaal-emotionele ontwikkeling.

In deze periode moet er ook rekening gehouden worden dat iedereen zich in een ander tempo zich ontwikkeld. Zo kan bijvoorbeeld een jongen van zeventien heel volwassen overkomen maar zeker op bepaalde momenten nog terugschieten in zijn oude kinderlijke patroon, dit komt doordat de hersenen zich nog steeds aan het ontwikkelen is en dit duurt tot plus minus tweeentwintig jaar (met uitschieters) 16 Bij de sociaal emotionele ontwikkeling gaat dit van start wanneer zij ongeveer tien zijn (rekening houdend met verschillende adolescenten). Een belangrijke verandering die plaatsvindt, is dat de jonge adolescenten zich gaan afzetten tegen zijn of haar ouders, vroeger waren zij alles, maar nu is dit niet meer “cool� genoeg en daarom zetten zij zich af. De focus van het goed doen voor de ouders gaat naar het goed doen voor een leeftijdgenoten. Zij willen niet met hun keuzes buiten de boot vallen, en de groepsdruk is hierdoor erg hoog. Denk hierbij bijvoorbeeld aan; er zijn een aantal koplopers die graag stoer doen, en zij roken voor de klas de eerste sigaret. Hierdoor leggen zij druk bij andere jonge adolescenten, met het idee dat zij dit ook moeten doen omdat zij er anders niet bij horen.

16 Huub Nellis & Yvonne van Sark, Puber brein binnenstebuiten (Utrecht/Antwerpen: Kosmos Uitgevers, 2014), 19-28.

Het er niet bij horen in deze periode is cruciaal omdat dit voor een groot verschil kan zorgen voor de rest van de middelbareschooltijd.

Een ander belangrijk element is dat de vroege adolescent in het hier en nu leeft, consequenties komen vaak pas later binnen. In deze periode kunnen zij nog terugvallen op de ouders. Ook kunnen zij wanneer er iets niet volgens hun zin gaat flink uit de bocht schieten omdat zij een hele verandering door gaan binnen het emotionele spectrum. Wanneer de jongeren de leeftijd van veertien tot plus minus zestien bereiken beginnen zij vaak aan zichzelf te twijfelen en denken in deze periode veel na over de keuzes die zij maken, toch zijn deze keuzes nog niet vaak rationeel. 17 Bijvoorbeeld: wanneer er rond gaat dat je beste vriendin over je heeft gepraat achter je rug om, en jij haar daarom een keer boos aan kijkt, kan dit de vriendin compleet van slag maken.

17 Huub Nellis & Yvonne van Sark, Puber brein binnenstebuiten (Utrecht/Antwerpen: Kosmos Uitgevers, 2014), 19-28.

31

Langzaamaan begint het “eigen ik” steeds meer vorm te krijgen, en durven zij steeds meer af te stappen van de groepsdruk. Veelal wordt er in deze periode geexperimenteerd met kleding of bijvoorbeeld drugs, en hierdoor nemen zij veel risico’s. Naast deze risico’s treden stemmingswisselingen sterk naar voren.

32

Wanneer de jongvolwassen adolescenten de leeftijd van zestien tot ongeveer tweeentwintig bereiken, stappen zij in een periode waarin zij steeds meer zelfbewust worden. De identiteit die in de vorige fase zich aan het vormen was gaat nu richting zijn vaste vorm. Zij beginnen zich steeds meer te richten op een positiever zelfbeeld. De groepsdruk die er heerste is afgenomen, en de keuzes kunnen goed voor zichzelf gemaakt worden. Wanneer deze keuzes gemaakt worden zal men er zich ook met verantwoording naar gedragen. Zij zullen daarvoor ook eerder vooruitdenken en ook nagaan of de keuzes die gemaakt worden daadwerkelijk de beste zijn. Ze zullen hier ook kritisch op terugblikken. Toch zullen zij zo nu en dan terugvallen in hun onvolwassenheid en dit is volkomen normaal. Denk hierbij aan een modelwerknemer die de leeftijd van twintig jaar heeft; wanneer de modelwerknemer een nieuwe groep vrienden ontmoet kan hij/zij zich hier compleet door mee laten slepen. Waarbij de volwassenen denken; “maar hij was toch een volwassene?”. In principe is hij/zij ook op weg hier naar toe maar het is nog net een paar jaar te vroeg.

Lichamelijke ontwikkeling

Als we kijken naar de lichamelijke ontwikkeling verandert er het meeste in de periode van tien tot en met zestien jaar. De belangrijkste veranderingen binnen het lichaam zijn de hormonale. Bij de vrouwen begint deze verandering als zij hun eerste menstruatie krijgen, dit zal rond hun elfde of twaalfde jaar zijn. Hier zal in het begin niet heel veel van worden gemerkt, tot op het punt dat het lichaam zichtbaar begint te veranderen, en er bijvoorbeeld meer vet word opgeslagen rondom de buik en de heupen. Dit is nieuw voor haar en kan een zekere periode van onzekerheid geven. Hier wil ik het meer over gaan hebben in het hoofdstuk 3: De vrouwelijke adolescent en het beeld van het schoonheidsideaal. Het lichaam maakt rond het twaalfde en dertiende jaar een groeispurt door. Het principe van binnen naar buiten komt hier ook aan te pas. Eerst de onderarmen en -benen groeien in de lengte en daarna pas de bovenarmen en -benen. Daarna volgen bij de meiden al snel de heupen. Door al deze veranderingen in het lichaam kunnen adolescenten vaak nog niet alles bijhouden wat er gebeurt en zij kunnen hierdoor erg onzeker worden. Rond de leeftijd van vijftien en zestien is het lichaam zo goed als uitgegroeid, dit eindigt met de geslachtsklieren. Maar de hersenen zijn op deze leeftijd nog vol in groei. Zie bladzijde zeventien voor meer uitleg uiterlijke en innerlijke veranderingen van de adolescente vrouw en wat dit voor een gevolgen met zich mee sleept.

33

Het mensenbrein is nog volop in ontwikkeling tot het vijfentwintigste levensjaar. 18 Je zou kunnen zeggen dat het brein aan het finetunen is. Dit houdt in dat het steeds soepeler aan het denken is. Het gedeelte wat tijdens de puberteit en de adolescentiefase nog het meeste moet rijpen is het voorste gedeelte van het brein. Dit is het gedeelte waar het controlecentrum zit. Dit is de aanleiding voor het gedrag wat er tijdens deze periode voornamelijk wordt vertoond in allerlei gebieden. De prefrontale cortex in de frontaalkrab kan je ook wel de “topmanager” noemen van het brein.

34

De prefrontale cortex zit in het voorste gedeelte van het brein (figuur 15), het gedeelte dat tijdens de puberteit nog volop in ontwikkeling is 19 Omdat deze nog zo lang in ontwikkeling is, zijn de adolescenten nog niet honderd procent in staat om weloverwogen keuzes te maken. Hierdoor kunnen de consequenties over een langere termijn ook minder goed uitpakken dan waar zij op hadden gehoopt.

Een voorbeeld hiervan zou ik willen koppelen aan de jonge meiden die in deze periode zo’n verandering ondergaan. Bijvoorbeeld: een jong meisje met de leeftijd van zeventien jaar, zij is onzeker want haar lichaam komt net uit de puberteit, en toch is ze er nog niet helemaal aan gewend. Zij beslist daarom op dieet te gaan, want ze wil er graag zo uitzien zoals in de bladen, de bladen waar alle slanke beroemdheden in staan. Wat zij niet beseft is dat bij negen van deze tien beroemdheden er een hele levensstijl op aan gepast is om zo slank te zijn, en daarnaast ook make-up en of fotoshop wordt gebruikt. Toch wil het meisje er zo uit zien, en dit binnen een vrij korte tijd.

Zij begint voeding over te slaan, en krijgt niet de juiste voedingsstoffen binnen die nodig zijn

Figuur 15 De prefrontale cortex

18 Huub Nellis & Yvonne van Sark, Puber brein binnenstebuiten (Utrecht/Antwerpen: Kosmos Uitgevers, 2014), 4-28.

19 Rachel van de Pol, “Hoe het brein van pubers werkt,” Dokter dokter, 13 Oktober, 2016.

Https://www.dokterdokter.nl/gezond-leven/puber/hoe-het-brein-vanpubers-werkt/.

om goed te groeien. Zij staat niet stil bij het idee dat zij haar gezondheid in gevaar brengt. Haar prioriteiten liggen bij het afvallen, het slank worden/zijn. Dit kan met haar instelling snel door slaan in een groter probleem, en de keuze om bijna al haar eten te laten staan. Deze keuze kan tot veel meer leiden dan alleen gezondheidsproblemen, alleen dit meisje van zeventien beseft zich niet wat de consequenties zijn van haar keuze.

Op latere leeftijd, rond het vijfentwintigste levensjaar worden deze keuzes veelal anders gemaakt doordat de frontale cortex hieruit gegroeid is, en er wordt nagedacht over keuzes in de toekomst, en wat de consequenties zijn van de desbetreffende keuzes. In deze periode speelt de amygdala in combinatie met nucleus accumbens en isula een grote rol in de schommelingen op het emotionele vlak van de adolescent. Normaal zit hier een rem op qua de keuzes die gemaakt worden, alleen doordat deze zich in de frontale kwab bevind en deze nog niet is uitgegroeid, wordt dit verstoord. De verbinding tussen de prefrontale cortex en de amygdala is nog niet goed afgesteld, en dit veroorzaakt als het ware de kortsluiting. In deze periode zijn de adolescenten ook minder gevoelig voor straf, en juist heel gevoelig voor een beloning. Ook vinden zij het lastig om te beoordelen wanneer iemand nou teleurgesteld of boos is. Zij missen hier nog de connectie van, richting het zestiende of zeventiende jaar krijgen zij langzaamaan deze blik wel.

35

In dit hoofdstuk heb ik gezocht naar een verklaring voor wie de vrouwelijke adolescent is en wat zij mentaal mee maken. Dit is een belangrijk om het brein van een adolescent te begrijpen, aangezien zij op een andere manier denken en handelen. Pas rond het vijfentwintigste levensjaar is het brein volledig volgroeid. Dit verklaart veel ongecontroleerde keuzes die in de periode van tien tot vijfentwintig. Het besef wat de gevolgen van een desbetreffende keuze zou kunnen zijn is er nog niet volledig. Het lichaam groeit als het ware, harder dan het brein. Deze langs elkaar lopende veranderingen kunnen nog weleens voor ‘kortsluiting zorgen’.

Het zelfbeeld van de vrouwelijke adolescent en hoe deze gevormd wordt

Hoofdstuk 3

Het zelfbeeld

In dit hoofdstuk behandel ik het zelfbeeld van de adolescent en hoe deze is gevormd. Hier kijk ik naar de adolescent zelf maar ook naar wat er buitenshuis van invloed is en hoe de secundaire geslachtskenmerken in dit geheel van toepassing zijn. 20 21

20 Lliesbeth Woertman, Moeders Mooiste, de schone schijn van het uiterlijk.

(Amsterdam: Pearson Benelux Clinical, 2003).

21 Liesbeth Woertman, Psychologie van het Uiterlijk tevreden met het uiterlijk, maar de perfectie lokt, (Amsterdam: Pearson Benelux B.V., 2013).

22 Lliesbeth Woertman, Moeders Mooiste, de schone schijn van het uiterlijk.

(Amsterdam: Pearson Benelux Clinical, 2003).

Hoe wordt het zelfbeeld van een persoon nu eigenlijk opgebouwd? 22 De ervaringen die een peuter/kind doormaken zijn essentieel hoe hij of zij later een zelfbeeld over zichzelf zal hebben. Er zijn drie soorten van ervaringen die essentieel zijn in deze fase; De eerste is de spiegeling van de ouders, hierbij moet gedacht worden aan de reactie van de ouders richting het kind. Bijvoorbeeld met welke verschillende blikken wordt er gekeken naar het kind, de toon waarop iets gezegd wordt, en een hele belangrijke is de aanraking van ouder en het kind. Juist op deze leeftijd is de aanraking essentieel, omdat het kind leert ervaren dat het lichaam en hij of zij één geheel is. Hierdoor wordt de relatie van de “ik en de ander” en de relatie vanbinnen en buiten duidelijker. De tweede die van belang is, is hoe het eigen gedrag van het kind is naar andere toe, en wat de reactie van deze andere kinderen hierop is. En de laatste ervaring die belangrijk is, is hoe het kind omgaat met eigen interne lichaamssensaties. Dit maakt van baby tot kind steeds meer een proces door. Op een latere leeftijd ervaren kinderen deze bovenstaande ervaringen sterken dan wanneer zij jong en een baby zijn. Maar zelfs als baby is de aanraking van de ouders al zeer belangrijk.

Een belangrijk verschil tussen ouderen en kinderen zijn, dat het kind zijn geest en lichaam nog sterk in relatie met elkaar zijn.

Bijvoorbeeld wanneer het kind teleurgesteld is huilen zij. Dit gebeurt met geheel het lichaam, en zij kunnen daar volledig in opgaan. Ouderen kunnen zich minder goed uiten als het gaat om de emoties, omdat zij normen en waarden hebben geleerd van de omgeving.

37

Er is een belangrijk verschil dat wordt benoemd bij jongens en meisjes, en hier de gevoelswereld van. Wij noemen een meisje een meisje, en een jongen een jongen, maar kan iemand exact uitleggen waarom een meisje een meisje is en vice versa bij een jongen? Dit komt alleen doordat het geslachtsdeel verschilt van elkaar, maar het zegt niets over de gevoelswereld van deze pasgeborenen. Wij zijn allemaal bekend met het jongens- en meisjesgedrag, en jongens- en meisjesnamen. Wij verwachten op deze manier van kinderen dat zij zich ook op deze manier gedragen.

Zoals het meisje met barbiepoppen en de jongen met action man. Het wordt raar gevonden wanneer een jongen liever met barbiepoppen speelt en andersom ook. Ik vind het belangrijk dat hier geen vooroordeel geschapen wordt, aangezien geen baby, geen kind, geen mens hetzelfde is.

38

De afgelopen jaren zit hier echter(gelukkig) een verandering in. Ouderen zijn zich er steeds meer bewust van dat dit niet iets is wat afgedwongen kan worden van het kind. De stereotypen vervagen langzamerhand. Toch is dit niet altijd even simpel als dat het gezegd is. Dit gaat terug naar de opvoeding die de ouderen zelf hebben gehad. In het boek van Liesbeth Woertman Moeders Mooiste 23 vertelt zij dat ouders anders reageren op de geboorte van een meisje dan de geboorte van een jongen. Zij verwijst naar het boek “Ontwikkeling in vogelvlucht 1999” van Delfos. Jongens hebben namelijk in bijna alle culturen een hogere status dat die van een meisje. Binnen deze scriptie

23 Lliesbeth Woertman, Moeders Mooiste, de schone schijn van het uiterlijk. (Amsterdam: Pearson Benelux Clinical,2003). 24.

behandel ik voornamelijk de vrouwelijke adolescent dus deze zal ik meer toelichten.

Christiane Olivier beschrijft dat een meisje een grotere kloof ervaart tussen het lichaam en de geest. Dit kom doordat de moeder van haar dochter houdt als kind, en op deze manier geen aantrekkingskracht voelt voor het meisjeslichaam. Dit is een feministisch weerwoord op Sigmund Freud’s Oedipus-theorie. Het komt volgens Christiane Olivier door: het meisje wordt later een vrouw en zal nooit volledig tevreden zijn met wat zij is of heeft, zij zal blijven vergelijken met andere lichamen van vrouwen. De oorzaak hiervoor zou kunnen zijn dat de jongens volgens de Oedipustheorie van Freud begeerd worden en de meisjes niet. Wat als de vaders in dit geval ook zijn dochter op dezelfde manier zou begeren?

Zou de dochter dan een positiever zelfbeeld hebben?

Jongens en meisjes merken pas op hen tweede dat zij van elkaar verschillen en een ander geslacht hebben. 24 Door middel hiervan zullen deze kinderen ook kunnen bepalen tot welke sekse zij hoort, ook wel genderidentiteit genoemd. Dit zou je ook een psychologisch geslacht kunnen noemen. Het gaat hier om de persoonlijke beleving van zijn of haar gender. In het westen noemt men dit ook wel genderdichotomie.

24 Robin990, “Seksuele identiteit, genderidentiteit en seksuele geaardheid,” Mens en samenleving, 26 Februari, 2015, http://mens-en-samenleving.infonu.nl/ sociaal-cultureel/152010-seksuele-identiteit-genderidentiteit-en-seksuelegeaardheid.html.

Op deze leeftijd accepteren zij het meestal zoals het is, en houden zij zich niet meer bezig met het beoordelen van het uiterlijk Dit wordt dan opgeschoven richting de puberteit. Mits het kind op jonge leeftijd merkt dat hij of zij in het verkeerde lichaam is geboren, aldus een transgender kind. Dit zou benoemd kunnen worden als een 3e geslacht. Opvallend is in deze ontwikkelingsperiode, dat een jongen zichzelf kan herkennen aan zijn penis, vrouwen daarentegen hebben een vagina en een clitoris maar deze hebben nog geen specifieke functie. Hierdoor raakt zij nog niet zo vertrouwd met haar lichaam zoals een jongen dat wel doet. Jongens gebruiken vanaf jongs af aan al hun geslachtsdeel voor het plassen, en zijn hierdoor hiermee vertrouwd. Dit wordt aangeleerd door de ouders.

Maar de ouders vertellen niet waarom meisjes een vagina en clitoris hebben. Wanneer je dit wel zou vertellen zou het meisje het idee zou kunnen krijgen dat zij een “namaak vrouwtje” is. Omdat de functie van de vagina tot aan de puberteit nog niet volledig is volgroeid. En dus niet de functie heeft die een man met zijn piemel wel heeft (het plassen). Doordat een jongen op deze manier meer vertrouwd is met zijn lichaam zal hij later ook zelfverzekerder zijn dan menig meisje. Dit komt doordat meisjes de connectie missen die de jongen op vroege leeftijd al heeft. Doordat het meisje niet weet waarom zij een vagina heeft kan zij dit gaan verafschuwen, hierdoor zou op een latere leeftijd meer onzekerheid bij de vrouw kunnen ontstaan. 25 Dit komt uit het boek van Lisbeth Woertman, zij vertelt dat het meisje noch het geslacht heeft van haar vader noch de vormen van haar moeder. Één ervaring die ik ooit zelf mee heb gemaakt als peuter is het feit dat ik verbaasd was toen ik in de spiegel keek en ik besefte dat ik een meisje was. Dus ik zou kunnen zeggen dat ik het eens ben met het feit dat Woertman stelt dat het meisje zich nog niet bewust is van haar lichaam. Dit is naar mijn idee ook logisch aangezien we hier ver voor de puberteit zitten. Maar het verklaart wel dat zij juist in de puberteit een grote omslag moeten maken met de veranderingen die in het lichaam plaats inden.

25 Liesbeth Woertman, Moeders Mooiste, de schone schijn van het uiterlijk.

(Amsterdam: Pearson Benelux Clinical, 2003). 25.

39

Door deze omschakeling hebben meisjes een grotere kans op onzekerheid, hier kan de omgeving en sfeer in het ouderlijke huis ook veel in uitmaken. Jonge kinderen voelen goed aan wat de sfeer is binnen het huis, en zij reageren hier sterk op. Belangrijke elementen in deze fase zijn voornamelijk; het lekker in je eigen vel zitten, je lichamelijk soepel kunnen bewegen en het vertrouwen op het kunnen en kennen van je lichaam. Dit is een belangrijk element dat ouders aan zijn of haar kind mee kunnen/moeten geven, aangezien de ouders op deze manier vertrouwen kunnen geven aan het kind.

40

Knuffelen en spelen is hier ook een belangrijk aspect van. Op deze manier leren de kinderen (wanneer positief) omgaan met het eigen lichaam en creeren op deze manier op een latere leeftijd een positiever zelfbeeld. Een kind ontwikkelt voor zichzelf een lichaamsbeeld doormiddel van aanrakingen van anderen. Zij leren zo hun eigen ik beter kennen.

Ook is het in de eerste drie jaar essentieel dat het kind huid op huid aanraking ervaart omdat zij dit gebruiken als communicatie.

Invloeden van buitenaf

Niet alleen binnenshuis is het belangrijk hoe het kind zich gedraagt en zich voelt, maar de basisschool is hier ook een goed voorbeeld van. Er wordt niet alleen gekeken naar de prestaties die kinderen leveren, maar er wordt ook kritisch gekeken naar het uiterlijk van het kind. Door zowel de mede klasgenootjes als de leraren zelf. Het gaat hier vaak om het gezicht van het kind, maar ook over de lichaamsbouw die het kind heeft. Slank heeft een betere populariteitskans dan dat een kind die dik of mager is heeft. Het gaat bij leerlingen/kinderen voornamelijk om hoe zij kunnen functioneren binnen een spel, en of zij zich snel kunnen bewegen en of hoeveel kracht hij of zij in het lichaam heeft. Zelfs leraren kijken naar de leerlingen op een ander manier. Wanneer een leerling dik is wordt er van deze leerling verwacht dat hij of zij dom en of lui is.

Vaak wordt de leerling dan op deze manier aangesproken wat lijd dat deze leerling zich dan op deze manier gaat stellen. Een goed voorbeeld is: “Oh mijn docent zegt dat ik dit niet kan, dan ga ik hier ook geen moeite in steken.�

Daarom is de positieve benadering zo belangrijk.

Doorgaans groeien leerlingen op de basisschool redelijk geleidelijk, alleen hier zitten zo nu en dan uitschieters tussen. De kans dat deze kinderen met die reden gepest wordt is helaas groot. Als docent moeten zij hier ook op letten met de manier waarop de leerling wordt aangesproken. Bijvoorbeeld: als een klein kind te jong word aangesproken en een groot kind te volwassen, kan hier een niet kloppend verschil ontstaat in de omgang met leerlingen. Hier moet een goed balans tussen zitten.

Iedere leerling moet op hetzelfde niveau aangesproken worden als het gaat om uiterlijke kenmerken.

41

Richting de middelbare school komen de meeste verandering te pas aan de secundaire geslachtskenmerken (figuur 16)

42

Secundaire geslachtskenmerken

26

Naast dat de beginnende pubers de geslachtsontwikkelingen doormaken, maken de beginnende pubers ook een aantal flinke stappen door mentaal. Zij kunnen nu beter over zichzelf nadenken, en dit gaat vaak in een snel tempo. Dit is meestal een moeilijke periode. Dat komt doordat er twee processen als het waren door elkaar lopen, en dit is vaak veel en moeilijk om in één keer aan te wennen. Kinderen op de lagere school zijn één met het lichaam, en jongeren hebben een lichaam. Hier zit dus een verschil in hoe kinderen en puber het lichaam ervaren. Door de snelle veranderingen die plaatsvinden waar deze jongeren zich bewust van zijn, lopen zij vaak achter de feiten aan. Het lichaam is nog stuntelig omdat het nog niet gewend is na de groeispurt die heeft plaatsgevonden. Kortom veel motorische onhandigheid voor deze periode.

Figuur 16: Secundaire geslachtskenmerken

26 Liesbeth Woertman, Moeders Mooiste, de schone schijn van het uiterlijk. (Amsterdam: Pearson Benelux Clinical, 2003). 33.

Meisjes zijn vaak eerder uitgegroeid dan de jongens, en als er naar het lichaam van de meisjes wordt gekeken, is dit niet meer een meisje maar een jonge vrouw met borsten en heupvorming. Hierdoor kunnen zij het gevoel ervaren dat zij bekeken worden als een seksueel object. Dit wekt verschillende reacties op, enerzijds is de erkenning van het volwassen lichaam en de aandacht fijn, anderzijds is het moeilijk te geloven dat zij die aandacht verdienen of krijgen omdat zij anders over zichzelf denken.

Dit komt omdat het beeld nog niet helemaal geaccepteerd en kloppend is. De jonge vrouw vindt zichzelf vaak nog lelijk en vind niet dat zij de aandacht verdient. Hier wil ik terugkoppelen naar het begin van dit hoofdstuk om het iets beter te begrijpen Christiane Olivier beschrijft dat: Hoofdstuk 4: De rol van de media “een meisje een grotere kloof ervaart tussen het lichaam en de geest. Dit kom doordat de moeder van haar dochter houdt als kind, en op deze manier geen aantrekkingskracht voelt voor het meisjes lichaam. Dit is een feministisch weerwoord op Sigmund Freuds Oedipus-theorie. Hierdoor komt het volgens Olivier, het meisje en later de vrouw, nooit volledig tevreden met wat zij heeft of is. Zij zal blijven vergelijken met andere lichamen van vrouwen. De oorzaak hiervoor zou kunnen zijn dat de jongen volgens de Oedipus theorie van Freud, begeerd worden en de meisjes niet, wat als de vaders in dit geval ook zijn dochter op dezelfde manier zou begeren? Zou de dochter dan een positiever zelfbeeld hebben?�.

Meisjes zijn in deze fase nog onzeker doordat zij vroeger niet dezelfde hoeveelheid aandacht hebben gehad van vaders kant omdat dit als vreemd ervaren zou kunnen worden.

43

Door de positie als lustobject zouden de jonge meiden de meest onzekere periode in hen puberteit kunnen ervaren. Dit komt doordat zij nog niet gewend zijn aan het lichaam. Het lichaam is nu voller, ze hebben bredere heupen en een borstpartij, en daarnaast vaak ongewilde haargroei. Iets wat niet binnen zeer korte tijd verwerkt kan worden.

Dit leidt vaak tot een periode van lijnen omdat zij nog niet gewend zijn aan de vormen van de vrouw. Hier wil ik dieper op in gaan in het hoofdstuk De gevolgen.

44

Jongeren kunnen hun lichaam al snel als iets “gevaarlijks” zien. Doordat zij hier nog niet aan gewend zijn. De menstruatie begint ook niet voor ieder meisje op dezelfde leeftijd, hier zit verschil in. De één is later dan de ander, en de meisjes die vrij vroeg hen menstruatie krijgen, hebben minder lang de tijd om echt kind te zijn. De reactie die ieder meisje hierop heeft is ook anders, maar de reactie van de omgeving is hierbij essentieel in het accepteren van het nieuwe groeiende lichaam.

Wanneer de meisjes in de puberteit komen, worden zij anders bekeken, op een seksuele manier. Hier hangt een groot deel van haar populariteit van af. Er wordt van de meisjes verwacht dat zij er leuk uitzien, spontaan en vriendelijk zijn. Maar, kleed je je als een del dan reageert de omgeving anders. Zij zullen minder respect hebben, andere zouden haar aardig vinden, maar dit kan al snel met andere intenties zijn (bang om gepest te worden). Aantrekkelijkheid hoef je niet te verbergen, maar het is verstandig om dit met mate te tonen.

Op de middelbare school komt het veel voor dat de meisjes zich vergelijken met andere meisjes. Dit komt doordat er gezegd wordt: 27 Dat het lichaam van een meisje lijkt op dat van niemand. Dit zou de verklaring kunnen zijn waarom de meisjes in de puberteit zich vaak vergelijken met haar klasgenootjes. Iedereen weet van elkaar in de klas al wie er borsten krijgt en ongesteld is. Door het vergelijken kan er veel onzekerheid optreden. Want geen van de meisjes is hetzelfde.

Meisjes in de puberteit vormen kleine groepjes samen en bespreken ongegeneerd de details van de veranderingen in het lichaam. Enerzijds is dit goed omdat zij weten dat ze niet alleen zijn. Anderzijds de vraag: “Hoe zie ik eruit als ik mezelf vergelijk met één van mijn vriendinnen?” Kan maar al te vaak voor komen, en dit draagt onzekerheid

27 Liesbeth Woertman, Moeders Mooiste, de schone schijn van het uiterlijk. (Amsterdam: Pearson Benelux Clinical, 2003). 39.

met zich mee. Een klein detail waar nauwelijks over gesproken wordt met de ouders zijn de geslachtsdelen van het vrouwelijke lichaam. Bijvoorbeeld de “schaam” lippen. 28 Dit komt voort uit het boek van Lisbeth Woertman maar komt ook terug in de documentaire van Sunny Bergman; Sunny side of seks. Deze Documentaire komt uit 2011 en hier gaat Sunny Bergman op onderzoek uit over culturele verschillen die te maken hebben met seks.

Bij 00:16:00 verteld Sunny Bergman aan een vrouw uit Oeganda: Weet je hoe labia in Nederland wordt genoemd?

Schaamlippen. Waarop de vrouw direct vraagt, waarom “schaam”, lippen?

Waarom zou je je schamen voor je eigen lichaam. Als je hier meer over nadenkt; waarom heten de schaamlippen, “schaam” lippen. Alsof er al verwacht wordt dat je als meisje je hiervoor moet schamen, alleen al door de benaming.

Dit vraag ik mij ook af, waarom is dit ons zo aangeleerd? Want veel jonge meiden zijn hier onzeker over als we kijken naar beelden die jongeren te zien krijgen als ze kijken naar pornografie. Het zijn de kleine dingen die soms vergeten worden maar die wel essentieel zijn.

28 Sita van Marrewijk, “Schaam(te) lippen,” Psychologisch, 29 Augustus, 2013, http://www.psychologisch.nu/sita-vanmarrewijk/ schaamtelippen.

29 Sunny Bergman, Oeganda: seksles van Ssenga Brenda, Sunny side of seks. Geregisseerd door Sunny Bergman, (2011; Hilversum: VPRO, 2011.), VPRO.

29

De meisjes worden tijdens de puberteit ook gewaardeerd voor iets wat zij nog niet volledig zijn. De vrouw. Zij worden beoordeeld als vrouw, terwijl zij mentaal nog niet zo ver zijn als dat het lichaam is. Dit kan erg verwarrend werken.

Omdat hier zoveel tegengestelde eisen aanhangen. De meisjes worden ineens gewaarschuwd voor verkrachters en, “een slimme meid is op haar toekomt voorbereid”. Lang niet ieder meisje is al even ver als dat haar lichaam is.

45

Het hedendaagse schoonheidsideaal

46

Ontwikkeling van het schoonheidsideaal onder de jong adolescenten. Zoals ik al eerder vertelde in hoofdstuk twee, draait een belangrijk deel van de vorming van het zelfbeeld om de opvoeding. Het liefdevol aangeraakt worden zorgt voor de basis van een positief zelfbeeld. Maar de belangrijke rol die daarna komt, zijn de culturele ideeen over een aantrekkelijk uiterlijk. In hoofdstuk ĂŠĂŠn heb ik het gehad over schoonheidsidealen door de jaren heen, vanaf de jaren zestig is het slankheidsideaal in het westen voornamelijk ontstaan.

Wat in bijna iedere cultuur een belangrijk element van het ideaalbeeld is, is symmetrie. Een symmetrisch gezicht en of lichaam wordt als ideaal gezien, naast symmetrie is een gave huid een belangrijk element. Dus hoe symmetrischer het lichaam en hoe gaver de huid zijn, des de beter zal zij het doen in de maatschappij. Dit komt doordat schoonheid zo belangrijk is.

Al deze elementen zijn bekend en voornamelijk door de media worden deze beelden verspreid. Dat geeft jonge meiden des de meer reden om het eigen uiterlijk te bevragen. Dit kan wanneer iemand een negatief zelfbeeld heeft doorslaan in obsessieve gedachten en daden. Wanneer iemand zichzelf liefheeft en zichzelf accepteert vindt deze zichzelf automatisch mooier. Liefhebben en schoonheid gaan hand in hand, alleen dit wordt vaak pas op een latere leeftijd daadwerkelijk beseft.

Ieder lichaam is anders gebouwd en hier verschilt het per persoon hoe hij of zij er uitziet. Maar toch wordt er maar een aantal verschillende lichaamsvormen in de media getoond. Lang en slank, met toch wat vrouwelijke vormen. Toch willen vele meiden en of al vrouwen zich kunnen associeren met deze idealen. Door deze voorbeelden krijgen vrouwen (in dit voorbeeld) een ideaalbeeld voor zichzelf. Maar dit verschilt van het feitelijke lichaam dat ze daadwerkelijk heeft. Zo kunnen bepaalde aspecten in het lichaam gezien gaan worden als “afwijkingen”, terwijl het lichaam op zichzelf gewoon menselijk is, en goed is zoals zij is. Alleen dit wordt vaak niet beseft. Manipulatietechnieken in de media hebben hier een groot aandeel in. Een mooie meid is handel en mooie meiden worden niet geboren maar gemaakt. Dit wordt gezegd door de directeur van Elite (model management) van de “new Faces” afdeling.

Ik vraag mij af, wat dan het gemaakte aspect is? Het feit dat jonge meiden compleet ondergedompeld worden in een wereld waar ze nauwelijks besef van hebben. Dan zouden zij vrij snel merken dat het hard werken is, willen zij wat kunnen bereiken binnen hen modellencarrière. Het is een harde wereld waar meer teleurstelling en onzekerheid bij komt kijken dan in eerste instantie gedacht. 30 Ik heb een documentaire gekeken over modellenbureaus die opzoek zijn naar “New Faces” in Rusland. Hier zie je al snel dat het over jonge meiden gaat, het liefst zo jong als mogelijk en als het kan, van vóór de puberteit.

Bijvoorbeeld modellenbureaus uit Tokio zijn op zoek naar deze jonge modellen, met als reden dat de klanten graag zulke jonge gezichten zien. Ongeacht de gesteldheid van de meiden zelf. Officieel mogen meiden pas vanaf zestien jaar (dit kan verschillen per land) op de catwalk, maar zij worden al eerder gefotografeerd. Maar, in Tokio zijn de bureaus specifiek opzoek naar de jongere modellen en zij zijn soms zelfs twaalf jaar. Met als reden dat in Tokio zij modellen mooier vinden als zij er nog jong en speels uitzien, en het liefst zo slank mogelijk. De directeur van een bekend modellenbureau in Rusland vertelt over de opkomt van de modellen die hij momenteel ziet. Hij vertelt dat hij veel potentie ziet, maar dat veel modellen net als een Ferrari zijn zonder motor. Zij (het modellenbureau) stoppen de motor erin, en maken de modellen als het ware. Deze jonge meiden zien dit als de droombaan. De meiden zelf hebben niet veel keuze anders dan de (wanneer succesvolle) modellencarrière en zij er geld mee kunnen verdienen om familie te kunnen onderhouden.

30 Reggie Yates, Teen Model factory of Russia, Teen Model Factory, full documentry, Documentaire, R. Hamid (2015; Londen: BBC, 2011.), BCC Three.

47

Dit is een groot verschil met veel Europese landen aangezien het modellenwerk hier meer wordt gezien als droombaan. Al deze jonge meiden zijn vaak beïnvloed door het glamourleven wat de media voorspiegelen, maar wat veel nieuwe modellen niet beseffen (of jonge meiden) is dat zij het nieuwe mediavoorbeeld worden. Dit wil zeggen dat zij (wanneer zij het redden) vertoont zullen worden op televisie, wanneer zij de commerciele kant op gaan of juist highfashion, zij voor veel anderen het nieuwe voorbeeld zijn. Het lijkt dus op vicieuze cirkel.

Een voorbeeld om te laten zien dat cultuur een belangrijk element in het ideaalbeeld is, is het feit dat in andere landen, en in dit geval landen waar de economie minder rijk is dan de westerse cultuur, dat het ideaal meer ligt in een voller ideaalbeeld. Dus de vrouw die voller is, wordt als mooier beschouwd. Alleen dit is in de westerse cultuur juist het tegenovergestelde. Vrouwen die slank (slanker) zijn, worden als mooier beschouwd. Slank wordt als het ware als iets positiefs beschouwd 31 , althans er zijn twee groepen vrouwen. De eerste groep vrouwen trekt zich niet heel veel aan van de mediamodellen, dit zijn vaak vrouwen die wat zekerder in het lichaam zitten. Maar er is ook de tweede groep, deze tweede groep reageert wel op mediamodellen, in eerste instantie lijkt dit vaak positief, maar er is ook een keerzijde.

Deze keerzijde draait het mij voornamelijk om.

Doordat jonge meiden juist vaak tot deze tweede groep behoren. Zij vergelijken zich met de mediamodellen, doordat zij moeten wennen aan het lichaam en zoeken als het ware een voorbeeld om hen eigen lichaam aan te spiegelen.

De keerzijde van de tweede groep is dat zij door kunnen slaan in het vergelijken met deze mediamodellen. Doordat er nu een slankheidsideaal is ontstaan spiegelen vrouwen (jonge meiden) zich hieraan, en zij koppelen hen slankheid aan de mate waarin de vrouw het heeft gemaakt. En in veel gevallen lijdt het schoonheidsideaal dat er heerst in het algemeen naar cosmetische veranderingen. Dit komt al voor op een jonge leeftijd, aldus de adolescent.

Wanneer er gevraagd werd aan een aantal meiden wat hen idool is, bleek dit vaak een beroemdheid te zijn, met een beeldschoon uiterlijk. Vaak blijkt het dat deze meisjes sneller aan een eetstoornis leiden omdat zij een veeleisend doel voor zichzelf hebben gesteld.

31 Doeschka Anschutz, “De relatie tussen media en eetgedrag van vrouwen en jonge meisje’. Oer digitaal vrouwenblad. Bezocht op 5 April 2017. http://www.oerdigitaalvrouwenblad.com/story/de-relatie-tussen-media-eneetgedragvan-vrouwen-en-jonge-meisjes.

Als er gekeken en vergeleken wordt met de doorsnee meiden er hedendaags uitzien kun je zien dat er een groot verschil is tussen het “ideaalbeeld” en de doorsnee schoonheid van de jonge meiden. Ik vertel hierover ook veel in het hoofdstuk media en wat dit voor een gevolgen met zich mee brengt.

Jonge meiden krijgen een geïdealiseerd beeld te zien van andere meiden op bijvoorbeeld social media. Dus als ik de vraag wil beantwoorden: Is het schoonheidsideaal in het nu reëel met betrekking tot de doorsnee vrouwelijke adolescent. Dan zou ik zeggen deels, doordat je daadwerkelijk wel de desbetreffende personen ziet, alleen negen van de tien keer zal dit niet realistisch zijn.

49

Dit is Essena O’Neill (figuur 17), een twintig jarige Intstagrammer die meer dan een half miljoen volgers had op Instagram. 32 Een aantal jaren geleden wou zij de wereld (via social media) laten zien hoe nep het wereldje waarin zij in leefde daadwerkelijk was. Het glamourleven dat veel mensen zien, is dus niet zo glamoures als dat het getoond wordtt. Zij plaatste foto’s zoals de onderstaande foto online. Met daarnaast “NOT REAL LIFE”. Om haar volgers (en de rest van de wereld) er alert op te maken dat haar wereldje niet zo perfect was als dat de meeste denken.

50

Als ik kijk naar de foto (figuur 18) van Essena O’Neill met haar als au naturel en de Instagram foto naast elkaar vergelijk met het hedendaagse schoonheidsideaal is zij links kloppend aan het idee van het schoonheidsideaal (slank, gave huid, en lang) maar rechts is zij een doorsnee meisje.

Dit maakt het moeilijk om te zeggen wat nu precies het hedendaagse schoonheidsideaal is, want het is naar mijn idee bijna onhaalbaar om de perfecte natural beauty te zijn die precies voldoet aan het hedendaagse schoonheidsideaal. 33 Dit komt door de hoeveelheid manipulatie die tegenwoordig overal aan te pas komt, en adolescenten meiden vergelijken zich met deze beelden. Dit is een nauwelijks haalbaar beeld.

32 Daryl Lindsey, “Social Media Is Not Real Life, But That’s Not the Problem,” The every girl, 5 November, 2015, http://theeverygirl.com/ social-media-is-not-real-life-butthats-not-the-problem.

33 Liesbeth Woertman, Psychologie van het Uiterlijk tevreden met het uiterlijk, maar de perfectie lokt, (Amsterdam: Pearson Benelux B.V., 2013). 62/63.

Figuur 18: Essena O’neill, NOT REAL LIFE, Instagram

Figuur 17: Essena O'Neill, Bekende Instagrammer, vergelijking

In het boek van Liesbeth Woertman: Psychologie van het uiterlijk. Verteld Woertman dat niet alleen kleine oneffenheden zijn weggewerkt, maar ook grote lichamelijke veranderingen worden aangebracht die alleen haalbaar zijn door middel van plastische chirurgie. Dus het is letterlijk vergelijken met onhaalbare ideaalbeelden voor de adolescenten meiden.

52

Jongeren besteden veel tijd aan media, dit zal verschillen per huishouden.

“Nederlanders besteden dagelijks 3 uur en 25 minuten aan media. Als we het mediagebruik gecombineerd met andere activiteiten zoals koken, werken en autorijden/openbaar vervoer erbij optellen, besteden we elke dag 8 uur en 40 minuten aan media. Dat is bijna net zoveel als onze gemiddelde slaaptijd (8:44).” Dit blijkt uit de cijfers van: Media:Tijd, de site Marketingfacts.nl. Jongeren maken graag een combinatie tussen televisie kijken en ander sociale media, maar als we alleen al naar televisie gebruik kijken is dit gemiddeld twee en een half uur per dag. Dit zijn vaak commerciele zenders. Juist op commerciele zenders zijn de meeste ideaalbeelden/lichamen te zien, en dit zijn vaak dunne tot magere lichamen. Doordat er zo veel beelden op een dag langs komen, gaan in dit geval adolescenten meiden dit als een ‘normaal’ zien. Dit is niet iets wat normaal kan zijn, omdat deze beelden bewerkt zijn. Dus adolescenten meiden vergelijken zichzelf met iets wat fictief is. 34 Het hedendaagse schoonheidsideaal is tegenwoordig niet realistisch. Dit komt door de hoeveelheid manipulatie die hierbij komt kijken. Adolescenten zitten juist nu in een periode waar zij nog niet gewend zijn aan hun lichaam, dit komt door de secundaire geslachtsvorming en het brein die niet synchroon lopen met de veranderingen. Zij zien in deze periode juist doormiddel van de media veel voorbeelden van andere adolescenten die een bepaalde leefwijze hebben, en een bepaald uiterlijk. Doormiddel van de herhaling van deze beelden gaan de meisjes dit als ‘normaal’ zien. Zij willen zichzelf kunnen relateren met deze beelden, en hieruit komen keuzes voort die zij op latere leeftijd wellicht niet hadden gemaakt, zoals bijvoorbeeld extreem lijnen. Dus het hedendaagse schoonheidsideaal is niet iets wat normaal kan zijn, omdat deze beelden bewerkt zijn. Dus adolescenten meiden vergelijken zichzelf met iets wat fictief is.

34 Danny Oosterveer, “Social media anno 2017: alle cijfers over Facebook, SnapChat en Instagram en meer,” Marketing facts, 2 Januari, 2017. http://www. marketingfacts.nl/cookies/?s=%2Fberichten%2Fsocial-media-cijfersanno2017..

Het hedendaagse schoonheidsideaal is tegenwoordig niet realistisch. Dit komt door de hoeveelheid manipulatie die hierbij komt kijken. Adolescenten zitten juist nu in een periode waar zij nog niet gewend zijn aan hun lichaam, dit komt door de secundaire geslachtsvorming en het brein die niet synchroon lopen met de veranderingen. Zij zien in deze periode juist doormiddel van de media veel voorbeelden van andere adolescenten die een bepaalde leefwijze hebben, en een bepaald uiterlijk. Doormiddel van de herhaling van deze beelden gaan de meisjes dit als ‘normaal’ zien. Zij willen zichzelf kunnen relateren met deze beelden, en hieruit komen keuzes voort die zij op latere leeftijd wellicht niet hadden gemaakt, zoals bijvoorbeeld extreem lijnen.

Dus het hedendaagse schoonheidsideaal is niet iets wat normaal kan zijn, omdat deze beelden bewerkt zijn. Dus: adolescenten meiden vergelijken zichzelf met iets wat fictief is.

53

De rol van de media

Hoofdstuk 4

Media als vergrootglas van ideaalbeelden

Dit hoofdstuk is een vervolg en een verdieping op voorgaand hoofdstuk. In het vorige hoofdstuk bespreek ik ook al een aantal zaken over media, hier wil ik een verdieping op geven en een verklaring schrijven waarom het zo veel invloed heeft en op wat voor een manier.

Tegenwoordig kunnen wij niet meer zonder media, de nieuwe generatie mensen is hier immers mee opgegroeid. Denk bijvoorbeeld aan de mobieltjes waar iedereen mee rondloopt. Niet alleen mobieltjes waar je snelle toegang tot sociaal media hebt, maar ook televisie, tijdschriften foto’s en reclames. Al die beelden zijn van grote invloed op het mensbeeld wat wij nu hebben.

Hiermee wil ik zeggen dat het uiterlijk onder een vergrootglas ligt en daar draait nu bijna alles om. Vooral het uiterlijk wordt in de media getoond naar mijn idee en hier ben ik naar opzoek wat daar de verklaring van is.

Je zou de media kunnen zien als cultuurspiegel. Elke dag komen er beelden langs van aantrekkelijke, afgetrainde mannen of slanke vrouwen met alle rondingen op de juiste plekken. Deze beelden krijgen veel jongeren al snel te zien, al vanaf het moment dat zij voor de tv zitten, of strips lezen.

Ik vraag mij af; in welke mate heeft de media de macht om het beeld dat een adolescent meisje over zichzelf heeft, aan te passen aan het ideaalbeeld dat te zien is in de media. In voorgaande drie hoofdstukken heb ik de historie van het ideaalbeeld behandeld om te kijken waar het ideaalbeeld van nu vandaan komt. In hoofdstuk twee heb ik mij verdiept in de gedachtegang van jong adolescenten en in hoofdstuk drie heb ik gekeken wat het hedendaagse ideaalbeeld is, in dit hoofdstuk neem ik de media onder loep om zo te kijken of ik erachter kan komen waarom en hoe het ideaalbeeld zo de overhand heeft.

Het merendeel van de meisjes en vrouwen weet dat de beelden die te zien zijn in de media aangepast zijn naar het “ideaalbeeld”. Het beeld is gemaakt en is niet de werkelijkheid zoals

55

de meiden er dagelijks bij lopen, hier moet gedacht worden aan make-up en fotoshop.

35 In het filmpje van Body Evolution – model before and after is er in het kort te zien hoe modellen voor en na de make-up en fotoshop eruitzien. Hoe dit beeld aangepast is in het “na” beeld is jammer genoeg ver van realistisch. Jonge meiden zien deze beelden vaak alleen in de “na”, na fotoshop en make-up. Meisjes krijgen dus niet te zien dat het een meisje/vrouw betreft net als hen is. Ook de macht die de media hebben met het verkopen van cosmeticaproducten is onmiskenbaar groot. Hier moet gedacht worden aan het voorkomen van bijvoorbeeld verschillende crèmes. De één zegt rimpels te laten verdwijnen binnen enkele weken, de ander zegt pigmentvlekken te verwijderen, en er wordende duurste producten in de crèmes gestopt om deze nog kostbaarder te laten lijken. Ondanks dat wat er gezegd wordt in de reclames van deze producten ziet men na enkele weken vaak nog geen verschil. Wat gedaan word in de reclamebeelden van deze producten is dat de huid compleet “geretoucheerd” word. Hier wil ik mee zeggen: de huid wordt als het ware in een perfect gaaf jasje gestopt, zonder enige onzuiverheden, vlekjes of rimpels. Ik heb hiervoor verschillende filmpjes gekeken en zal hieronder twee verschillende voorbeelden plaatsen van voor en na:

Figuur 19: Time-Lapse 6 Hours of Retouching in 90 Seconds, RARE Digital Art, Youtube

Figuur 20: Full High End Beauty Retouching Process, Paola Ramirez Retouch, Youtube

Het beeld dat bij figuur 19 zichtbaar is, is in grote mate aangepast. De zichtbare veranderingen zijn haar lippen, de handen en in mijn ogen het meest opvallend, de huid deze is compleet gladgetrokken. Zo wordt de toeschouwers niet getoond dat de huid bij niemand perfect is. Hier wordt wel gesuggereerd, dat deze gave huid haalbaar moet zijn. Bij figuur 20 is goed te zien dat hier ook de huid is gladgetrokken, zelfs de plooien in de nek zijn weggehaald om een gladde egale nek te creeren.

Dit omdat het mooier staat, kloppend met de realiteit? Nee. Wat ik met de afbeeldingen wil vertellen is dat in tijdschriften, televisie en andere media wij de geretoucheerde foto’s te zien krijgen en niet het realistische. Ik kan mij voorstelen dat dit een negatief zelfbeeld wekt bij adolescenten, voornamelijk in de puberteit. Dit gebeurt vrij snel omdat de beelden zo zijn aangepast dat het nauwelijks te zien is dat deze beelden zijn ‘geretoucheerd’. Dit betekent dat de beelden zo zijn aangepast dat dit nog realistisch oogt. Het beeld wordt dus voor de buitenwereld gemanipuleerd.

35 “Body Evolution – Model before and after,” YouTube video, 1:11, geplaatst door “President of the World,” 22 Mei, 2012. https://www.youtube.com/watch?v=17j5QzF3kqE.

57

Dit is ĂŠĂŠn van de vele nadelen van de media. Naast fotoshop en de make-up bij fotografie, kan dit ook worden toegepast tijdens het filmen.

Figuur 21: Katy Perry, Wide Awake, 18-06-2012

Figuur 20 is de clip van Katy Perry, met Wide Awake. 36 Wat ik met deze twee foto’s wil laten zien, dat ondanks het een bewegend beeld is, worden er altijd nog beelden aangepast. Videoclips hebben wat dat betreft een groot aandeel in de adolescente fase van jonge meiden. Zij zien vaak idolen als een voorbeeld. Wat de idolen voor gedrag vertonen, tot aan hoe de idolen eruitzien.

De jonge adolescenten willen zich graag ergens bij aan kunnen sluiten. Dit beschrijf ik in hoofdstuk twee uitgebreid toegelicht. ´ Een belangrijk kenmerk die plaatsvindt, is dat de jonge adolescenten zich gaan afzetten tegen zijn of haar ouders, vroeger waren zij alles, maar nu is dit niet meer “cool” genoeg en daarom zetten zij zich af. De focus van het goed doen voor de ouders gaat naar het goed doen voor leeftijdsgenoten. Zij willen niet met de keuzes buiten de boot vallen, en de groepsdruk is hierdoor erg hoog.

Denk hierbij bijvoorbeeld, er zijn een aantal koplopers die graag stoer doen, en zij roken voor de klas de eerste sigaret. Hierdoor leggen zij druk bij andere jonge adolescenten, met het idee dat zij dit ook moeten doen omdat zij hier anders niet bij horen. Het er niet bij horen in deze periode is cruciaal omdat dit voor een groot verschil kan zorgen voor de rest van de middelbareschooltijd.”

Hetzelfde kan wanneer een groep een gezamenlijk idool hebben. Bijvoorbeeld een groep meiden vindt Beyonce geweldig, Lisa (fictief persoon) luistert liever naar rockbandjes zoals Fall Out Boy. Lisa spreekt dit alleen niet uit naar het groep meisjes omdat zij bang is dat zij gepest zal worden.

Bij deze stelling moet er wel rekening gehouden worden dat niet iedere adolescente jongere hetzelfde is. De één is gevoeliger voor deze druk dan de ander. Dit werkt ongeveer op een zelfde manier met media, maar naast de media zoals reclames hebben wij ook de social media.

59

36 “Wide Awake,” YouTube video, 4:36, geplaatst door “KatyPerryVEVO,” 8 Juni, 2012. https://www.youtube. com/watch?v=k0BWlvnBmIE

60

Social Media

Met social media kan je als het waren al je volgers op de hoogte houden met wat je aan het doen bent.

Hiervoor heb je bijvoorbeeld Twitter, korte tekstberichtjes die je online kan zetten, en je volgens(andere) kunnen dit lezen en hierop reageren. Dan is er Facebook, op facebook kun je gemakkelijk in contact komen met je vrienden, en zelf verschillende dingen online zetten, deze worden dan op je tijdlijn gezet.

Dit wil zeggen dat iedereen een eigen pagina heeft.

Deze kun je van andere mensen ook bezoeken, daarnaast bestaat er een grote tijdlijn waarop je kan zien wat je vrienden hebben gedaan en wat zij online graag willen delen. Momenteel wordt Instagram steeds groter en groter.

Instagram is als het ware een compact fotoalbum van foto’s die online staan van mensen die jij volgt.

Je kunt zelf bepalen wie je volgt, en wie jou volgt.

Hiervoor bestaat er de privé functie. Hiervoor moeten de mensen die jou willen volgen eerst goedgekeurd worden, door jou. Daarnaast heb je ook de openbare profielen. Mijn profiel is openbaar, met de reden dat ik de foto’s die ik maak graag wil promoten. Aangezien het een wereldwijde app is, voor zowel de telefoon en computer.

Tegenwoordig zie je veel van de zo geheten ‘fit girls’ 37 op Instagram. Hiernaast is een voorbeeld te zien van Pamela Reif te zien. Een bekende ‘fit girl’ op Instagram. Pamela Reif bijna drie miljoen volgers op Instagram, dit om aan te tonen hoe ver het kan gaan.

38 Bij figuur 23 die ik hiernaast laat zien, zijn afbeeldingen van Pamela Reif haar Instagram. De Duiste Fitgirl heeft zo’n negenhonderdtien foto’s geplaatst (berichten). Daarnaast kan je zien hoe veel volgers zij heeft, aldus twee komma negen miljoen. En zijzelf volgt er ongeveer driehonderddrieenveertig. Wat voornamelijk op deze foto’s te zien zijn is het afgetrainde lichaam van een twintigjarig meisje, in veel verschillende poses, die het lichaam goed doen uitkomen.

37 Pamela Reif, “pamela_rf,” Instagram,art Bezocht op 28 Maart, 2017, https://www.instagram.com/pamela_rf/.

Figuur 22. Instagram Beeld (Instagram, 2016), eigen beeld

38 Pamela Reif, “pamela_rf,” Instagram,art Bezocht op 28 Maart, 2017, https://www.instagram.com/pamela_rf/.

De reacties die onder de foto’s staan zijn meestal gericht op het adoreren van de twintigjarige. Reacties als: Omg ich liebe deine Figur (O mijn god, ik houd van jouw figuur), I wanna date you gorgeous (Ik zou met je willen daten, mooierd), Goals (Doelen, ik wil ook zo worden). Zo gaat dit nog wel even door. Wat mij opvalt is dat, Instagram ontzettend groot is en dat meiden die online gaan snel bij ‘inspiratie’ kunnen. Woorden als: thin, thinspo, fitgirl, fitgirl motivation zijn hier goede voorbeelden van.

61

Figuur 23: Pamela Reif - Fitgirl, Instagram

Wat je dan tegenkomt zijn dan al snel foto’s waarop slanke, tot erg magere meiden te zien zijn. Wat er dan gebeurt is dat jonge meiden zich gaan vergelijken met deze meiden(fitgirls ect.).

Een artikel in de Volkskrant heeft het fenomeen fit girls onderzocht en of fitgirls een grote motivatie en inspiratiebron voor eetstoornissen zou kunnen zijn. Deze eetstoornis heeft ook een nieuwe benaming gekregen: Orthorexia.

Bij deze relatief nieuwe eetstoornis gaat het voornamelijk over het alleen maar gezond eten en het hier in doorslaan.

Hoogleraar Eric van Furth geeft wel aan dan er verzicht moet worden om gegaan met het benamen van een eetstoornis omdat hier eerst grondig onderzoek naar gedaan moet worden. “Op een socialmediaplatform als Instagram is het leven te zien van prachtige meisjes fitgirls die foto’s van zichzelf tonen: sportend en etend. Ze geven adviezen, tellen geen calorieen, maar doen aan clean eating: verse en onbewerkte voedingsmiddelen. Ze laten pasta’s en koolhydraatrijke producten staan. Bannen suiker uit, want dat veroorzaakt alzheimer, hart- en vaatziekten en diabetes. En dan wordt het best ingewikkeld, want suikers zitten overal in: ook in tomaten, bijvoorbeeld. Mag je die dan ook niet meer eten? Als je dagelijks niet uit de sportschool bent te slaan omdat je toch ook gespierd wilt zijn en af en toe een tomaat eet, ben je toch gewoon gezond bezig? Maar wat als je nooit meer uit eten wilt omdat je geen idee hebt wat je in een restaurant binnenkrijgt, ben je dan doorgeslagen?” Dit is een stukje wat letterlijk geciteerd is vanuit het artikel van de Volkskrant. Hiermee wil ik aantonen dat ik niet alleen deze visie heb op Instagram en de fitgirls. Dit is nu één van de meest bekende en beïnvloedende sociale media hype die heerst.

39

62

39 Marie Louise Schipper, “Zorgt ‘fitgirl’-hype voor een nieuwe eetstoornis?” Volkskrant, 3 Januari, 2017, http://www.volkskrant.nl/koken-eneten/zorgt-fitgirl-hype-voor-eennieuwe-eetstoornis~a4442928/.

In 2016 heeft Instagram zo’n zeshonderdmiljoen maandelijkse gebruikers online, die ervoor zorgen dat er zo’n vijfennegentig miljoen berichten dagelijks online gezet worden. Dit zorgt voor z’n tweeenveertigmiljard ‘vind ik leuks’(likes) op foto’s. Dit was halverwege 2016. 41 Zo’n achtenvijftig procent van de Nederlandse vijftien tot negentienjarige gebruikt Instagram. Dit is dus meer als de helft.

Ook in de hoeveel afbeeldingen die online gezet worden wereldwijd, toont aan wat voor een grote bron dit kan zijn voor jongeren om inspiratie op te doen over van alles.

40

Als ik dit toepas op de hoeveelheid informatie en inspiratie jonge adolescenten kunnen krijgen, is dit vrij shockerend, aangezien het vaak een ongezond voorbeeld is. Ongezond omdat jongeren die deze beelden te zien krijgen vaak niet beseffen wat de gevolgen zouden kunnen zijn. 42 Het onderzoek ‘Jongeren over social media’ (blz 8) geeft aan dat er zo’n één op de vijf jongeren is verslaafd aan sociale media, en zestig procent van de jongeren zegt dat zij een goed gevoel krijgen wanneer er iets van hen geliked, gedeeld of geretweed(twitter) word op sociale media. Dit toont aan hoe kwetsbaar jongeren eigenlijk zijn. Hoe meer ‘respons’ zij krijgen hoe beter het dus is.

Hieruit bouwen veel jongen ook de basis van zelfvertrouwen. Voor jonge meiden is dit nog voor zo’n tien procent meer aan de orde (dus zo’n zeventig procent, waar het bij de jongens maar zestig procent is). Dit toont aan, hoe veel invloed sociale media dus heeft.

40 Danny Oosterveer, “Social media anno 2017: alle cijfers over Facebook, SnapChat en Instagram en meer,” Marketing facts, 2 Januari, 2017.

Http://www.marketingfacts. nl/cookies/?s=%2Fberichten%2Fsocial-media-cijfersanno-2017.

41 “De laatste social media cijvers in Nederland,” Redmax (blog), 23 Februari, 2016, https://redmax.nl/ kennis-blog/delaatstesocial-media-cijfers-nederland-2016/.

42 Rianne Kloosterman & Jacqueline van Beuningen, “Jongeren over Social media” (Artikel, Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek, 2015). 3-18.

63

In de documentaire: Miss Presentation wordt het ideaalbeeld uit verschillende hoeken onder de loep genomen. In het begin van deze documentaire worden cijfers getoond van jonge adolescenten meiden die met een bepaalde leeftijd al ongelukkig zijn. Bij tabel 1 is een klein schema getoond tonen met deze cijfers. 43

64

Jonge “highschool” meisjes vertellen over de problemen waar zij al tegen aangelopen zijn gelopen door de tijd van hen leven (10:00). De jonge Ariella een is zo’n “highschool” meisje verteld over dat zij zo veel in de media zien, over hoe vrouwen zich zouden moeten representeren naar het idee van het mannelijke ideaal dat hij heeft over de vrouw.

Vrouwen moeten voldoen aan een bepaald beeld, en wanneer deze vrouwen hier niet aan voldoen passen zij niet binnen het plaatje van de geschikte vrouw. Alexis verteld over haar klasgenoten/vriendinnen die in de pauzes naar de toiletten gaan om daar hen make-up nog extra bij te werken, in haar worden: met tien lagen. Terwijl je volgens haar, want naar mijn idee en een hoop andere kloppend is, je op school zit om te leren en niet om je make-up bij te werken. Maria vraagt zich af wanneer het genoeg is.

Want haar jongere zusje doet aan automutilatie, omdat ze gepest wordt omdat ze niet het ‘perfecte lichaam’ heeft.

Dit is een topje van de ijsberg als je na gaat wat voor een problemen.

43 Jacoba. Atlas, Miss Representation, Documantaire, Geregisseerd door Jennifer Siebel Newsom, (2011.

New York: Virgil Films, 2014.), Netflix.

Voorheen werden vrouwen ook geretoucheerd met make-up, maar tegenwoordig gaat dit verder. Vrouwen worden compleet gefotoshopt naar een nagestreefd ideaal. Dus bijna onmenselijk mooi. Waar laat dit ons nu? We leven momenteel in een maatschappij waarin we graag willen geloven dat wij iets kunnen zijn wat bijna onmogelijk is. De trigger die de media met zich mee brengt over het ideale vrouwbeeld is angstaanjagend. Dit gebeurt ook daadwerkelijk, want niemand wil niet binnen een ‘perfect’ plaatje passen. Wanneer mensen angst ervaren zoeken zij naar een oplossing, aldus in dit geval cosmetische producten die de mens vertellen hoe van een probleem af te komen. Hier draait de cosmetische industrie op.

Als duidelijk wordt dat in Amerika in 2009 tweehonderdvijfendertig komma zes biljoen dollar aan cosmetica wordt besteed per jaar, slik ik nog een extra keer. Vrouwen besteden meer geld aan cosmetische artikelen dan dat zij aan studie uitgeven, wat hen juist over een langere periode van pas zou komen. Hier ligt dus naar mijn idee een probleem.. De Amerikaanse vrouw besteed zo’n vijftienhonderd tot twaalfduizend dollar per jaar aan schoonheidsproducten en schoonheidssalon bezoeken.

In Europa zal dat minder extreem zijn, maar het is hier om aan te tonen wat de media kunnen doen, en Amerika is hier een goed voorbeeld van.

65

Een ander opvallend aspect is dat jongeren onder de negentien al cosmetische operaties hebben ondergaan en tussen 1997 en 2007 is dit aantal verdrievoudigd.

Niet alleen de omgeving begint deze jonge meiden als objecten te zien, maar de adolescenten meisjes gaan zichzelf ook op deze manier zien. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het televisieprogramma Toddlers & Tiaras (figuur 24). Een programma waar jonge meisjes in verschillende leeftijden worden opgemaakt als een volwassen vrouw met tig aanpassingen die gedaan zijn aan het lichaam.

66

Figuur 24: tv-programma, Toddlers & Tiaras

Hoe meer vrouwen of jonge meiden zichzelf gaan objectiveren hoe meer kans er bestaat op: depressie, eetstoornissen, minder zelfvertrouwen, lagere ambitie gehalte ga zo maar door. Waar kan dit toe leiden?

Vrouwen kunnen het idee ontwikkelen dat hun stem er niet meer tot doet. Zij zullen sneller akkoord gaan met zaken waar zij niet achter staan. Hierdoor is het idee wat de media overbrengt op jonge meiden gevaarlijk. Het kan de motivatie weg halen bij jonge meiden om zich verder te ontwikkelen en te streven naar een hoger zelfbeeld.

De vooroordelen over de man en de vrouw door de invloed van de media

De media versterkt het idee van de man vrouw verdeling die momenteel bestaat. De man heeft door de man vrouw verdeling in de maatschappij macht over de vrouw en hoe zij zich voelt over zichzelf, dit komt doordat de media-uitingen doen over de mannen, die herhaald worden en zo goed als normaal gezien worden. Dit heeft invloed op het zelfbeeld van de vrouw en hoe zij zich gedraaid.

De documentaire Miss Representation vertelt over de man en vrouw verdeling, en in dit geval de man en vrouw verdeling in Amerika. Vrouwen zitten hier nog meer vast aan het idee dat zij niet even belangrijk zijn als de man. Een voorbeeld hiervan is: een vrouw heeft een hoge en goede opleiding volbracht op een jonge leeftijd, zij wil graag de filmwereld in. Op haar cv moet volgens haar agent haar leeftijd veranderd worden, dus liegen, en zij moet haar afgeronde hoge studie schrappen van het cv. Dit met als reden dat dit intimiderend over zou kunnen komen.

44 Jacoba. Atlas, Miss Representation, Documantaire, Geregisseerd door Jennifer Siebel Newsom, (2011. New York: Virgil Films, 2014.), Netflix

44

Wat ik hier mee wil zeggen, is dat de vrouw inderdaad geobjectiveerd is. Dat zij geobjectiveerd is maakt jonge meiden onzeker, omdat zij niet gewaardeerd worden om wat zij kunnen, maar om hoe zij er uitzien. De film en muziekindustrie zijn hier sterke voorbeelden van. Hiernaast zien we een afbeelding van de film: Transformers uit 2007. Bij figuur 25 zien we Megan Fox. Zij speelde de rol van het meisje die bloedmooi was EN ook nog eens auto’s kan repareren.

Zij is schaars gekleed, en helpt de hoofdrolspeler zijn auto repareren. Deze hoofdrolspeler is compleet uit het veld geslagen, dat dit meisje zo knap is en zijn auto kan

67

repareren. Alsof het uiterlijk meer zegt over het kunnen van de vrouw, want zij is knap dus zij zou eigenlijk geen auto’s moeten kunnen repareren omdat dit iets voor mannen is. Aldus een gedachtegang die naar mijn idee niet kloppend is. Want in mijn ogen staan de man en vrouw gelijk, alleen is niet iedereen, media, het hier mee eens.

In deze documentaire gaat het veel over de verhouding die er wel en niet is tussen de man en de vrouw. Er zijn bepaalde verwachtingen van de vrouw, zowel als van de man. Want zonder het ĂŠĂŠn zou het anderen er niet zijn.

68

De conclusie van dit geheel is dat een groot gedeelte van hoe de relatie en verhouding tussen de man en vrouw is, ligt in de opvoeding van jongs af aan. Wanneer jongens geleerd wordt met dezelfde balans als dat de vrouw word opgevoed, zullen beide partijen elkaar meer respecteren en begrijpen in een later stadia. Juist met deze reden dat de mannen de vrouw elkaar meer waarderen op verschillende gebieden dan alleen naast partner of vriendschap. (1:15:00) Mijn conclusie over deze documentaire is het feit hoe kinderen van af jongs af aan worden verwacht zich te gedragen en op deze manier op te groeien. Van het onderdrukken van jongens gevoel tot het in het nieuws aansterken dat vrouwen niet even veel kunnen als de mannen. Het is niet iets wat in de natuur van de persoon ligt maar wat aangeleerd is van buitenaf. Media is in dit geval een gigantische versterker, en heeft de mogelijkheid om onderdelen van het geheel te veranderen om zo een onrealistisch beeld te schaffen.

Figuur 25: Transformers, Megan Fox, 19-06-2007

Objectivering doormiddel van media

Naast dat ik verschillende sites heb bezocht en documentaires heb gekeken heb ik ook een aantal scripties gelezen waar Elfie Basselé er één van was. Haar afstudeerrichting was Klinische Psychologie. Zij heeft onderzoek gedaan naar waar het slankheidsideaal vandaan komt.

In HS 1.3 beschrijft zij doormiddel van andere onderzoeken wat de oorzaken zijn van het slankheidsideaal, hieruit kwamen twee opties.

“De cultivation theory stelt dat televisie een krachtig instrument is in een cultuur doordat deze gebruik maakt van continue herhaling. Dit wordt in verband gebracht met de repetitieve tendens waarmee mythen, ideologieen, feiten en relatiepatronen verkondigd worden. Hierdoor krijgen ze zoveel invloed op verschillende mensen, dat gezamenlijke verwachtingen en opvattingen met betrekking tot de realiteit ontstaan (Gerbner, Gross, Morgan, & Signorelli, 2002).

Vrouwen zullen het slankheidsideaal na continue exposure internaliseren en accepteren als beeld van de realiteit. Voor hen zal slank zijn normatiefworden wat de verwachting creeert dat ze dun moeten zijn om als aantrekkelijk gezien te worden (Grabe et al., 2008)” “Volgens de cognitive social learning theory ontstaat internalisering door modeling en observatie van anderen. Mensen zouden het gedrag van anderen imiteren op voorwaarde dat het gedrag gevolgd wordt door een beloning of wanneer de persoon er niet voor gestraft wordt (Bandura, 1994). Ook Kandel (1980) geeft aan dat modeling en sociale bekrachtiging leiden tot internalisatie van bepaalde attitudes, waarbij de goedkeuring van belangrijke anderen, leeftijdsgenoten en familie de sleutel is. Slank zijn wordt op televisie beloond, zo krijgen magere vrouwen in soaps vaak complimenten van mannen over hun uiterlijk en worden ze als succesvol geportretteerd (Fouts & Burggraf, 1999). Bovendien worden deze vrouwen door de kijkers als meer attractief beschouwd, waardoor de actrices een model worden voor schoonheid.” 45

69 45 Elfie Basselé, “Doodgraag slank worden: het slankheidsideaal als defensiemechanisme tegen doodsangst.” (Master scriptie, Universiteit Gent, 2011), 3-7.

De Cultivation Theory stelt dat dat vrouwen door de continue herhaling worden beïnvloed, dit gebeurd door middel van beelden die zij te zien krijgen. Dit is wat ik eerder ook vermelde door de social media en de fitgirl hype die momenteel heerst. Wij krijgen continu beelden te zien van slanke vrouwen en wij beginnen dit als normaal te zien, terwijl het niet normaal is omdat de beelden gemanipuleerd zijn.

De Cognitive Social Learning Theory, is iets wat wij in het dagelijks leven gemakkelijk tegen komen. Wanneer wij iets goeds verrichten leidt dit vaak tot een compliment. Deze positieve complimenten worden een leidraad die wij als mens maar al te graag volgen. Dit komt doordat dit ons een goed gevoel geeft. Dus stel: Julia werkt achter een bar, zij is een aantal kilo afgevallen, dit is bewust gebeurd. Haar omgeving ziet dit, en geeft een compliment over haar verschijning en vraagt of ze afgevallen is. Ook merkt zij dat zij meer opvalt bij de mannen, dit is in haar opinie positief. Het gevolg is dat zij afvallen als iets positiefs gaat zien want zij wil graag meer complimenten, en meer opvallen bij de mannen.

70

Dit is een voorbeeld van een vrouw die positiviteit haalt uit haar uiterlijke verschijning eerder dan haar innerlijke verschijning (hier is een verschil tussen). 46 Doeshka Anschutz is onderzoeker in het Behaviouraln science Institude, en zij is geïnteresseerd in de media invloed op het lichaamsbeeld, en eet en gezondheidsgedrag. Daarnaast ligt haar focus op de effecten van nieuwe social media (Instagrams etc.) vormen op het gedrag van met name jongeren. De twee groepen die bekend werden uit het onderzoek van Doeshka Anschutz zijn: De vrouwen die gepreoccupeerd zijn met hen uiterlijk, hierbij moet gedacht worden aan vrouwen die bezig zijn met hen uiterlijk doormiddel van sporten en/of lijnen. Zij voelen zich beter over hen eigen lichaam nadat zij de mediamodellen (slankheidideaal) hebben gezien. Dit lijkt voor hen een inspiratiebron, daarnaast heb je ook vrouwen die minder gefocust zijn op hen uiterlijk. Zij voelen zich vaak slechter over hen lichaam nadat zij geconfronteerd worden met het schoonheidsideaal.

Dit komt doordat deze vrouwen verschillende normen hanteren met betrekking op het ideale lichaam. De eerste groep die zelf ook lijnt en/of sport hebben vaak de norm die gesteld wordt in de media, ook als hen eigen norm gesteld. Hiervoor is media een goede inspiratiebron voor hen. Hen zien in de media (televisie, tijdschriften) dat slank als iets positief wordt gebracht. De vrouwen ervaren dit zelf daarom ook als iets positiefs wanneer het goed lukt (met sporten en of afvallen).

46 Doeschka Anschutz, “De relatie tussen media en eetgedrag van vrouwen en jonge meisje’. Oer digitaal vrouwenblad. Bezocht op 5 April 2017. http://www.oerdigitaalvrouwenblad.com/story/de-relatie-tussen-media-eneetgedragvan-vrouwen-en-jonge-meisjes.

Dan is er de tweede groep, de groep die minder belang heeft bij het uiterlijk. Zij zullen de beelden eerder als confronterend ervaren. Omdat hen eigen lichaam er niet zo uit ziet als bij vrouwen in de media. Want deze vrouwen nemen hen eigen bouw in dit geval als norm, maar worden toch geconfronteerd.

47 Tegenwoordig wordt de jeugd veel blootgesteld aan objectiverende media, media waarin het menselijke lichaam in dit geval centraal staat. Uit het onderzoek van: Dian De Vries, Zelfbeeld tieners beïnvloed door sociale media, blijkt dat hoe meer sociale media worden gebruikt er verlangd wordt naar cosmetische chirurgie. De blootstelling aan het ideaalbeeld en het slankheidsideaal triggert dit. Dat komt doordat zij minder waarde hechten aan hen eigen uiterlijk.

De paradox van het schoonheidsideaal. Vrouwen die excentrieke doelen na streven zoals bijvoorbeeld: aantrekkelijkheid, financieel succes of populariteit, verwachten dat zij met het behalen van deze doelen hun een positievere toekomst tegemoet zullen gaan, zowel korte als lang termijn. Toch blijkt dat mensen die intrinsieke doelen hebben zoals: zelfontwikkeling en een bijdrage leveren aan de samenleving gelukkiger zijn dan de mensen die excentrieke doelen na streven. Het paradoxale gevolg is dus dat mensen met excentrieke doelen, naar hun doelen zullen blijven streven, ook al maakt het hen niet gelukkig. Hetzelfde geld voor vrouwen die willen voldoen aan het slankheidsideaal. Dit is een excentriek doel. Ondanks de daling in het gewicht zou zij niet gelukkiger worden, maar toch zullen deze vrouwen met dit doel dit doel proberen na te streven. Dus hoe lang zij ook blijven lijnen zij zullen nooit voldaan zijn met het resultaat wat zij hebben behaald.

47 Justine Pardoen, “Zelfbeeld tieners beïnvloed door sociale media,” Bureau Jeugd & Media, 21 Juni, 2014. http://www.bureaujeugdenmedia.nl/zelfbeeld-tieners-beinvloed-door-sociale-media/.

Als ik kijk naar de positie van media in het geheel van onze samenleving, heeft media een grote manipulatief standpunt. Media is zo groot dat het moeilijk is om niet te geloven is wat er in de media verteld wordt.

Zoals ik hier al eerder noem, de man en vrouw verdeling. De maatschappij zit zo vast in een bepaald patroon, die wordt versterkt door media, dat het lastig is om hier verandering in te krijgen.Niet alleen wat we zien is essentieel, maar de mate waarop en media wordt gedeeld, het is wereldwijd en nauwelijks gecensureerd, waardoor de toegankelijkheid voor adolescenten groot is. Aldus een hoop vergelijkingen materiaal voor jonge meiden die nog niet gewend zijn aan hen eigen lichaam, maar hier wel mee wordt geconfronteerd.

71

De gevolgen

hoofdstuk 5

De eetstoornissen

In dit hoofdstuk vertel ik over wat de gevolgen zouden kunnen zijn in onze toekomst van het ideaalbeeld. Ik heb de keuze gemaakt om dit in mijn scriptie te verwerken omdat naar mijn idee dit weleens vergeten kan worden wat de gevolgen zouden kunnen zijn. Ook de jonge adolescenten worden ouder en gaan hier op een bepaalde manier mee om en zij maken de toekomst. Maar tijdens deze adolescentiefase zullen zij nog vaak tegen problemen op lopen en ik wil deze graag beschrijven in dit hoofdstuk.

Ik zal voornamelijk ingaan op eetstoornissen en plastische chirurgie.

Veel mensen, waaronder ik, gingen ervanuit dat eetstoornissen voornamelijk voortkomen uit de hoeveelheid schoonheidsidealen die door middel van de media overal te vinden zijn.

Dit klopt voor een groot deel maar niet alles komt door het schoonheidsideaal dat er heerst. 48 Zoals al eerder verteld in hoofdstuk twee: de vrouwelijke adolescent begint de stoornis meestal rond de puberteit. Dit komt doordat het lichaam hier zijn meisjeslichaam inwisselt voor het vrouwenlichaam. Dit kan een extreme angst ontwikkelen om aan te komen, en hoe het lichaam ervaren wordt.

Bijvoorbeeld een slank meisje denkt over zichzelf dat zij juist te dik is, terwijl haar BMI (Body Mass Idex) aangeeft dat zij bijna ondergewicht heeft.

Het blijft moeilijk om te zeggen waar de oorzaak van de eetproblemen vandaan komt en het blijft een aanname dat dit komt door het een negatief lichaamsbeeld bij kinderen een groot risico factor heeft bij adolescenten en volwassenen. Er zijn vier belangrijke factoren diemee spelen in een verstoord lichaamsbeeld: familie, culturele, (psychoseksuele) identiteitsontwikkeling en lage zelfwaardering, zijn belangrijke elementen die een aandeel hebben bij een eetstoornis. Familie heeft onbewust ook een sterke invloed op het lichaamsbeeld van de

48 Liesbeth Woertman, Moeders Mooiste, de schone schijn van het uiterlijk. (Amsterdam: Pearson Benelux Clinical, 2003). 78.

73

jongere. Het hangt ervan af hoe er gekeken word naar de jongere, en wat als ouders en eventuele broers en zussen als input geven. Daarnaast hangt het er hier ook vanaf hoe de omgeving, bijvoorbeeld vrienden en vriendinnen omgaan met de persoon.

Er zijn een aantal oorzaken van eetstoornissen, dit zijn door de erfelijkheid en de genen, biologische factoren, lichamelijke aanleg, het schoonheidsideaal, de opvoeding en psychologische kenmerken. Er zijn dus veel verschillende invloeden die van belang zijn binnen een eetstoornis.

Binnen deze scriptie gaat het mij er voornamelijk om wat het schoonheidsideaal met de jong adolescenten doet en hoe media dit versterkt. Ik heb in het hoofdstuk media al uitgelegd wat er allemaal gebeurt met de beelden die wij voorbij zien komen, online of in tijdschriften tot zelfs aan videoclips van beroemdheden. Bijna al de beelden die wij voorbij zien komen, zijn van slanke tot magere meisjes. Hoe minder vet hoe beter, zou je als het ware kunnen zeggen.

Nog geen twee procent heeft het figuur waar in de media zo naar gestreefd wordt, dit veroorzaakt voor een groot deel de eetproblematiek. Hiernaast wordt er veelal vergeten wat het te weinig eten en te veel sporten voor een nadelige gevolgen heeft op het lichaam. Niet alleen op het lichaam maar ook mentaal is het zwaar voor de desbetreffende persoon, maar ook voor de vaak vergeten omgeving van de persoon.

49

74

Het moment dat de puberteit van start gaat worden veel jong adolescenten geconfronteerd met lichamelijke veranderingen. Deze worden minder snel en goed verwerkt, wat tot ondergewicht kan leiden, en onzekerheid is één van de gevaarlijkste oorzaken. Want wanneer je onzeker bent gaan veel jongeren zich vergelijken met leeftijdsgenoten, en juist ook veel met de beelden die in de media worden weergegeven.

49 “Wat is Anorexia Nervosa?,”Proud3bme, Bezocht 2 december, 2016, http://www.proud2bme.nl/info/Anorexia.

L.A. Reaven is hier een goed voorbeeld van. L.A. Raeven staat voor Liesbeth en Angelique Raeven. Een duo dat samen kunst maakt met als belangrijkste thema: De huidige westerse schoonheidsidealen, de modewereld en de dominerende lichaamscultus. Dit voeren zij voornamelijk uit in videowerk, foto’s en performances. De belangrijkste reeks van het duo is de Wildzone serie. Wildzone 1 komt uit 2001, wildzone twee komt uit 2002, nu 15 jaar later brachten zij Wildzone 3 uit.

In hen eerdere werken leveren zij commentaar op de hedendaagse obsessies met eten, de maakbaarheid van het lichaam en de dwingende opdracht van de maatschappij om een ideaal individu te zijn (VPRO 50 ). Het leven dat zij leiden loopt schrijdelings langs elkaar heen, kunst en het leven zelf gaat hand in hand samen voor het duo.

Waar komt de interesse van de kunst vandaan? De eetstoornissen zijn in de werken een belangrijk element. Dit kwam voort uit een jaloezie voor anderen. Het werd destijds getriggerd doordat zij beiden al vrij vroeg in de puberteit kwamen en andere klasgenootjes die zaten nog niet zo snel in deze puberteit dus zij waren van naturen nog wat slanker. Dit was een element die het eetprobleem triggerde maar ook het feit dat zij naar de middelbare school moesten was een grote verandering. Zij hadden het idee dat zij vroeger bijzonder waren als personen. Maar toen zij op de middelbare school kwamen viel dit eigenlijk weg. Ze waren niet meer bijzonder, en kregen niet meer de aandacht die zij voorheen kregen. Dit kwam hard aan. Dit speelde voornamelijk allemaal bij Angelique.

Vanaf afslanken begonnen jongs af aan, al was dit onbewust waren zij beide bezig met het manipuleren van het uiterlijk.

Met het idee in het achterhoofd, als je iets wilt dan moet je hier hard voor werken. Dit ging zelf zo ver dat dit uit de hand liep en Angelique in het ziekenhuis belande. Wat Angelique ook hier vernoemd is dat zij toen al onbewust bezig was me het het feit dat het lichaam al maakbaar was.

50 Angelique & Lisbeth Raeven, “Nieuwe Videokunst van L.A. Raeven: Wildzone 3,” VPRO, 12 Januari, 2017. https://www. vpro.nl/nooitmeerslapen/speel~POMS_ VPRO_6901770~nieuwevideounst-van-l-araeven-wildzone-

75

Wedstrijd vermageren, zelf tot aan toe het kots eten van elkaar om zo te zorgen dat zij precies dezelfde hoeveelheid zouden hebben gegeten. Het duo noemt hen eigen werk een nieuwe stroming. Het begint heel klein, en is onbegrepen maar uiteindelijk komt er wel een sterk en vernieuwend beeld naar voren. Het kunstenaarsduo zoekt de grenzen op doordat zij schaamteloos over hun eetprobleem werk maken. In de media werd gezegd dat zij het beeld verheelrijken van anorexia, maar Angelique verteld, “dat doen wij juist niet”. Bijvoorbeeld Kylie Minogue een beroemde zangeres uit +- de jaren 90. Zij was dun, maar sexy dun. Angelique zegt: dat is gevaarlijk. Omdat het beeld dan juist verheerlijkt wordt. Het duo beeldde inderdaad wel magere meiden af maar om zo te laten zien dat deze meiden ook sterk zijn en niet alleen maar zielig. Zij lieten wel een heel kwetsbaar beeld zien maar bijna op een toch enge manier, het lichaam zoals het is en dus niet verheerlijkt.

76

Angelique heeft tien jaar in de mode gezeten en werkte bij Yf Saint Laurent. Dit was voorheen haar grote droom en had hiervoor ook vier jaar op de kunstacademie gezeten in Antwerpen. Terwijl Liesbeth destijds geïnteresseerd was in de geneeskunde, en deed een opleiding tot verpleegkundige. Zij was geïnteresseerd in waar het vandaan kwam in aanmerking genomen dat zij een eeneiige tweeling zijn, met gelijke genen dus. Twee totaal verschillende richtingen maar wel met één overkoepeld thema, het menselijke lichaam.

Liesbeth en Angelique waren beiden door afwijkingen geïnspireerd. En vertellen ook, dat zij van origine qua genen hetzelfde zijn, maar door de omgeving toch juist zo veel verschillend, zij noemen dit mutaties. Het idee over mutaties is ook één van hen inspiratiebronnen.

Figuur 26: L.A. Reaven, Wildzone, 2001

Maar wat doet een eetstoornis nu precies met het lichaam? 51 Bij figuur 27 is een afbeelding te zien van Claire Smith. Zij kampte op zevenjarige leeftijd al met de begin verschijningen van Anorexia. “My condition worsened. I hadn’t eaten properly for five years so my body grew a layer of hair to help keep me warm, my hair fell out in chunks, my bones became brittle, my kidneys stopped functioning effectively and my heart became incredibly unstable.” Dit is wat zij vertelde in een interview met de Daily Mail.

Het artikel waarin zij haar leven beschrijft als anorexiapatient, en hoe zij uiteindelijk de eetstoornis heeft kunnen verslaan. “Blogger whose weight plummeted to four stone shares her shocking before and after photos on Instagram to help others.”. Dit is een positieve kant van de media. Doordat zij kampte met het eetprobleem en dit heeft kunnen overwinnen besloot zij andere mensen te helpen die met hetzelfde kampen. Ze probeert door middel van haar foto’s te laten zien wat er gebeurd met je lichaam wanneer je niet de hulp zoekt die je nodig hebt. Vandaar het stukje tekst hierboven. Claire Smith haar lichaam begon het op te geven. Ze was zo dun geworden dat en een extra laagje haar op haar lichaam begon te groeien, haar haar viel in grote plukken uit, de botten in haar lichaam werden poreus en zouden makkelijk breken, en zelfs stopte haar nieren met werken, hartkloppingen kwamen steeds vaker voor.

Figuur 27: Claire Smith, Anorexia, Voor en na 51 Martha Cliff, “Blogger whose weight plummeted to FOUR STONE shares her shocking before and after photos on Instagram to help others,

Waarom ze een eetstoornis heeft ontwikkeld, komt niet door de vergelijking op social media (wel met klasgenoten). Maar dit kwam voort uit de opvoeding, zij dacht dat toen zij zwaarder en groeide zij minder geliefd zou zijn. Ook haar vader was gediagnostiseerd met kanker toen zij twaalf jaar was. Zij besloot om nooit meer ongezond te eten. Het is dus niet alleen maar media die eetstoornissen sterker op de kaart zetten maar, het kan wel een trigger zijn. Wanneer je eenmaal een eetstoornis heb of hieraan lijdt, is het lastig om hier vanaf te komen omdat de eetstoornis als een verslaving werkt, het is nauwelijks haalbaar om er vanaf te komen. Zo werd er op de Nederlandse televisie ook een documentaire uitgezonden 52 “Emma wil leven�.

78

In Emma wil leven gaat het over een meisje van achttien jaar die al zes jaar aan anorexia leed. In deze documentaire laat ze zien hoe het leven van een anorexiapatient er uitziet, en dit zijn geen rooskleurige beelden. Ze stond op het puntje van genezing maar binnen een half jaar viel zij terug. Met deze documentaire wil ze de wereld laten zien dat het ook verkeerd afloopt, en je te laat bent met de hulp die je nodig hebt. En in sommige gevallen is hulp niet genoeg. Deze documentaire is verfilmd om de buiten wereld te laten zien dat (deze) eetstoornis serieus genomen moet worden.

Het verband met mijn scriptie en deze eetstoornissen, is het feit dat het slankheidsideaal dat heerst lokt naar een gemanipuleerd ideaalbeeld wat zich door kan zetten in een obsessie met eten, sporten en of alleen gezonde voeding tot aan overgeven toe kan veroorzaken.

Een belangrijk verschil die aangekaart moet worden is het

52 Emma, Emma wil leven, Documentaire, Geregisseerd door Jessica Villerius (2016; Hilversum: NPO, 2016.)

NPO.

verschil tussen plastische en cosmetische chirurgie. Plastische chirurgie staat voor de vorm en of de functie van een bepaald lichaamsdeel te herstellen. 53 Dit kan met als reden iemand die bij de geboorte een afwijking in het lichaam heeft, of na een ongeluk. Bijvoorbeeld iemand zoals figuur 28, hij heeft een ongeluk gehad met een geweer schot in het gezicht.

Cosmetische en plastische chirurgie

Figuur 29: Pamela Anderson, Voor en na plastische chirurgie

Bij plastische chirurgie gaat het om het verfraaien van het lichaam de benaming esthetische chirurgie. Hierbij kan gedacht worden aan een facelift en een borstvergroting. Neem als bekend voorbeeld Pamela Anderson (figuur 29).

Daarnaast bestaat er ook nog cosmetische chirurgie. Cosmetische chirurgie kan vaak vergeleken worden met kleine chirurgie. Dit zijn behandelingen waar geen operatie bij komt kijken. Dit kan ook vaak bij een huisarts verricht worden. En men krijgt dan een plaatselijke verdoving. Hierbij kan er gedacht worden aan bijvoorbeeld een ooglidcorrectie of een neuscorrectie, wel zodanig klein dat hier geen operatie voor nodig is. Het verwijderen van moedervlekjes is een kleine cosmetische ingreep.

Veel vrouwen overwegen plastische en cosmetische chirurgie met als reden om er normaler uit te zien. In ieder geval te streven naar wat normaal gevonden wordt. Maar het normaal eruit zien is per persoon verschillend. Hierin kunnen mensen ook doorslaan in de plastische en cosmetische chirurgie, hierbij kan je bijvoorbeeld denken aan Pamela Anderson (zie rechts). Het normaal eruit zien kan al snel leiden tot een eigen gemaakt ideaalbeeld. Je zou kunnen zeggen dat vrouwen een esthetisch verlangen hebben, en dit kan al snel onnatuurlijk gaan ogen.

53 Liesbeth Woertman, Moeders Mooiste, de schone schijn van het uiterlijk.

(Amsterdam: Pearson Benelux Clinical, 2003). 90.

79

Terugkoppelen naar documentaire Beperkt Houdbaar die ik begin van dit school jaar heb gezien. Blijf ik mij verbazen, een jonge meid van 15 jaar oud die graag een schaamlipcorrectie wil ondergaan. Iets wat je niet direct aan het uiterlijk ziet, een ook zeker niet zou bedenken op deze leeftijd. Ze ziet er vrolijk en spontaan uit, toch is ze niet tevreden met hoe zij eruitziet. Victoria is 15 jaar, en verteld over de hoeveelheid porno die nu openbaar en toegankelijk is voor jonge meiden zoals zijzelf. Rond deze leeftijd zijn meiden vaak het kwetsbaarst aangezien zij rond deze leeftijd een groeispurt krijgen, die ervoor zorgt dat het lichaam van een jong meisje langzaam in dat van een jonge vrouw verandert. Dit is al één heel groot ding waar zij al aan moeten wennen, maar nu hebben zij ook vergelijksmateriaal. Dit vergelijksmateriaal wordt overal vertoond, tv, tijdschriften internet ect, aldus de media.

Het vergelijksmateriaal blijft oppervlakkig, maar je kunt alles tegenwoordig vinden.

Want je krijgt het verhaal achter het beeld niet te zien.

54

Ik ben in de veronderstelling dat plastische en cosmetische chirurgie een opzichzelfstaand probleem is na alle media-aandacht.

In de documentaire op (41:30) heeft Sunny Bergman een interview met twee vrouwen die overwegen cosmetische chirurgie te ondergaan. Bergman vraagt hier aan de twee vrouwen, waarom overwegen jullie dit, en hoe ziet een de ‘perfecte’ vrouw er voor jullie uit.

Waarop zij antwoordde ”Well, just like in the playboy, I mean society has a view on what woman should look like and if you don’t look that way, you’re different. And that’s how I felt, just different.” 55 De vrouw naast haar verteld vervolgens over de tijdschriften waar hun mannen in lezen, en hierdoor krijgenzij het gevoel er zo uit te moeten zien zoals in de tijdschriften. Ze willen kunnen concurreren met de beelden in de tijdschriften om zo hun mannen een plezier te doen, en zich beter over zichzelf te doen voelen.

Figuur 28: Ongeluk geweerschot in gezicht, plastische chirugie

54 Sunny Bergman, Beperkt Houdbaar. Documentaire.

Geregisseerd door Sunny Bergman (2007; Hilversum: VPRO, 2007.), NPO.

55 Sunny Bergman, Beperkt Houdbaar. Documentaire.

Geregisseerd door Sunny Bergman (2007; Hilversum: VPRO, 2007.), NPO. 41:58.

Na het stukje waarin Sunny Berman hen interviewt staat zij zelf één op één in de ruimte met een plastische chirurg. Hij vertel trechtstreeks wat er mis zou zijn met het lichaam van Sunny Bergman, en hier wordt geen blad voor de mond genomen.

Binnen deze documentaire wordt goed uitgelegd dat ons ideaalbeeld zo misvormd is dat er van vrouwen word verwacht (dit is eigen invulling) dat de lichamen er zo uit moeten zien als iets onechts. De borsten moeten er zo uitzien als die van Audrina Patridge (figuur 30).

Kortom, al die beelden die wij doormiddel van de media te zien krijgen zijn vaak onecht. Of het is gefotoshopt of er is iets aan het lichaam gebeurd. Dit lijdt tot een onhaalbaar ideaalbeeld voor veel van de vrouwen.

In een oud artikel uit de Volkskrant 1997: Heeft Greta Riemersma een interview met Andries Molenaar. Eén van de meeste bekende plastische chirurgen in Nederland. In dit interview laat hij het perspectief van de plastische chirurg goed zien.

‘Voor mij is het heel bevredigend om afwijkingen, die in onze maatschappij afwijkingen zijn en die iemand op een negatieve manier typeren, te corrigeren. ‘Hij doelt op kinderen met flaporen, ‘die vreselijk worden gepest’, kinderen met grote neuzen, ‘tegen wie iedereen roept: hé neus of hé heks’, ‘meisjes met zúlke grote borsten die bijna op de navel hangen’, ‘meisjes met niks’, ‘iemand met geweldige wallen onder de ogen, waar nu eenmaal het etiket aan hangt: zal wel aan de drank zijn’, vrouwen die 57 zijn, en die wordt gevraagd: ‘Hebt u nog geen AOW?’, vrouwen die geen broek aankunnen omdat die dan lijkt op een rijbroek. ‘God, dat kan ik begrijpen. Velen zijn nog heel jong, die moeten nog zo lang op deze aarde lopen. Als ik het nu iets plezieriger kan maken. ‘Het zijn allemaal ‘vrij onschuldige ingrepen, waarmee je iemand een beetje toegevoegde waarde aan zijn leven geeft’. 56

Figuur 30: Audrina Patridge, voorbeeld borsten 56 Greta Riemersma, “He, he, eindelijk topless,” De Volkskrant, 5 Juli, 1997, http://www.volkskrant.nl/ wetenschap/heheeindelijk-topless~a492083/.

81

Dit is een tijdsperspectief 20 jaar geleden

82

Met dit artikel wil ik aantonen wat het verschil van nu en toen is. Destijds zo’n twintig jaar terug werd er naar mijn idee toch anders naar de mens gekeken, voornamelijk het mensen lichaam. Elke tijdsgeest vertelt andere voorkeuren over het uiterlijk van het lichaam. Destijds was het nog realistisch om te kijken of er inderdaad plastische chirurgie nodig was. Tegenwoordig lijkt het net zoals in de documentaire van Sunny Bergman ‘Beperkt Houdbaar’ dat er daadwerkelijk een houdbaarheidsdatum staat op het lichaam. Het mag niet ouder worden of het mag niet anders zijn dan ‘de norm’. Een norm die overigens niet natuurlijk is.

Het verbaast mij hoe graag mensen willen voldoen aan een ideaal wat niet haalbaar is. Vaak proberen bijvoorbeeld bekendheden een ideaal te bereiken maar slaan hierin door waardoor zij zichzelf verliezen. Ik zou bijna willen zeggen dat een aangepast lichaam wat niet natuurlijk is, de nieuwe standaard is. Als ik later kinderen mocht krijgen, vrees ik voor hoe hun toekomst eruit zal zien.

conclusie

Hoofdstuk 6

In deze scriptie ben ik achter veel verschillende informatie gekomen en heb ik een duidelijker beeld gekregen over het ideaalbeeld wat er heerst onder adolescenten, ik heb een beeld gekregen van de macht die de media hebben en hoe ze deze macht indirect uitoefenen op de vrouwelijke adolescenten.

Mijn hoofdvraag was: Een groot aantal adolescenten meisjes volgt een schoonheidsideaal, waar komt dit schoonheidsideaal vandaan en waarom heeft dit zoveel macht?

84

Als eerst heb ik de hoofdvraag in verschillende facetten opgebroken; het schoonheidsideaal, de adolescent, de media en macht en de gevolgen van het geheel. Dit heb ik verschillende hoofdstukken genoteerd, om zo tot een conclusie te komen van mijn hoofdvraag. Hieronder leg ik kort uit wat ik wat ik in elk hoofdstuk ben tegen gekomen. Na deze uitleg zal ik doormiddel van het beantwoorden van mijn deelvragen tot een goed onderbouwde conclusie proberen te komen.

In het eerste hoofdstuk heb ik onderzocht wat het schoonheidsideaal vanaf 1300 voor Christus tot aan het heden is. Door de eeuwen heen heeft dit ideaalbeeld veel verschillende kanten gekend, toch bleef er telkens voor een bepaalde periode een ideaalbeeld voor de (jonge) vrouw bestaan. Net als nu werd er van de vrouw verwacht dat zij zich op een bepaalde manier kleedde of haar figuur in een bepaalde verhouding werd gevormd, het gezicht was bleek of neutraal, het haar was donker, men droeg hoeden of had hoogblond haar. Het zijn een aantal voorbeelden die ik hier nu heb genoemd om aan te tonen dat het ideaal van het vrouwenlichaam is blijven veranderen, tot ongeveer tien jaar terug waar de vrouw afgetraind en slank dient te zijn met zo weinig mogelijk vet.

In het tweede hoofdstuk heb ik de vrouwelijke adolescent onder de loep genomen, aangezien het een specifieke doelgroep betreft die naar mijn idee het meest kwetsbaar is voor invloeden van buitenaf (media). In dit hoofdstuk heb ik mij daarom gefocust op de vorming van de adolescent om hun denkwijze beter te leren begrijpen en zo een goede koppeling te kunnen maken naar het schoonheidsideaal. Hoofdstuk drie is een samenvoeging van hoofdstuk ĂŠĂŠn en twee. Hier heb ik onderzocht wat het hedendaagse schoonheidsideaal is en wat de invloed van dit ideaalbeeld is. De invloed van de media komt even aan bod evenals de invloed van vrienden of klasgenoten. In hoofdstuk vier ga ik vervolgens op onderzoek uit naar wat de invloed van de media is op de adolescenten van nu, de media hebben een sterke invloed op de adolescenten, zeker op deze generatie. Social media is niet meer weg te denken uit het maatschappelijke beeld. Als laatste, schrijf ik in hoofdstuk 5 over de gevolgen van het schoonheidsideaal. De reden waarom ik dit onderwerp heb gekozen is om als het ware de mens wakker te schudden. Als we op deze manier verder gaan met het streven naar het schoonheidsideaal, bestaat er een grote kans dat dit schoonheidsideaal de norm wordt. Helaas is dit schoonheidsideaal gemanipuleerd, wie gaat straks bepalen wat we zijn en wat we doen?

85

geaccepteerd en zij dus beelden te zien krijgen die als het ware gemanipuleerd zijn. In hoofdstuk drie heb ik het over het hedendaagse ideaalbeeld en heb ik Essena O’Neill gebruikt als voorbeeld van wat voor een manipulatie daadwerkelijk speelt bij deze “fitgirls” of instagrammers voorbeelden. Want het is juist de manipulatie die ervoor zorgt dat het adolescente meisje een verkeerd beeld krijgt over hoe zij er eigenlijk uit zou moeten zien.

86

De consequenties van het volgen van zo’n voorbeeld kunnen uitlopen op verschillende dingen waaronder bijvoorbeeld een eetstoornis. Daarom heb ik ervoor gekozen om het hoofdstuk, de gevolgen in mijn scriptie te gebruiken. Eetstoornissen komen niet alleen voort uit de invloed van de media en het ideaalbeeld, maar het versterkt het geheel wel. Hier kwam mijn volgende deelvraag aan bod; “Is het hedendaagse schoonheidsideaal haalbaar?”. Als ik een hedendaags “doorsnee” adolescent zonder bijvoorbeeld make-up vergelijk met de meiden die online gezien worden als “ideaal” is hier een groot verschil tussen. Het schoonheidsideaal dat wij nu zien is niet geheel realistisch met betrekking tot de doorsnee vrouwelijke adolescent.

De meiden die online gezien worden zijn daadwerkelijk wel de desbetreffende personen, alleen negen van de tien keer zal dit niet realistisch zijn, dit komt doordat de beelden zijn gemanipuleerd. Hierbij moet gedacht worden aan make-up en fotoshop. Hiermee is dus de realiteit aangepast en krijgen de adolescente jongeren een voorbeeld te zien die nauwelijks tot niet haalbaar zijn in de realiteit, zonder aanpassingen doormiddel van bijvoorbeeld plastische chirurgie of extreme vormen van afvallen/sporten.

De conclusie die ik trek uit het onderzoek is dat er al eeuwen een ideaalbeeld bestaat voor vrouwen in hoe zij zich moeten tonen. Maar ook dat de laatste jaren de media hierin een grote rol spelen. Niet meer alleen recla-

Met het schrijven van deze scriptie kwamen er meer vragen naar boven dan ik kan beantwoorden, met name de laatste vraag “Hoe gaat het toekomstbeeld eruitzien als het op deze voet doorzet?” lijkt erg lastig te beantwoorden en valt buiten de reikwijdte van deze scriptie. In hoofdstuk vier komt naar voren dat bijvoorbeeld in 2016 al meer dan vijftig procent van de jongeren tussen de vijftien en negentienjarige een beeldbank gebruikt die wereldwijd online staat (Instagram). Eén op de vijf jongeren geeft ook aan dat hij/zij verslaafd is aan social media en koppelt een gekregen like/retweet aan het eigen zelfvertrouwen. Dit geeft voor mij aan dat de media inderdaad veel macht hebben, vooral met deze doelgroep. Jongeren willen zichzelf graag ergens aan koppelen. Zij willen graag houvast omdat zij niet buiten de boot willen vallen. Dit is de groepsdruk die naar voren komt in hoofdstuk twee (2,2 seksuele volwassenwording).

Hier gaan zij van de veilige haven die de ouders hen vroeger gaven naar de

klasgenoten, de klasgenoten bieden nu het houvast. Dit is het begin van de middelbare school en de leeftijden zullen liggen tussen de tien en vijftien jaar. Wat de klasgenoten mooi of gaaf vinden wordt leidend in de keuzes die worden gemaakt. Zoals bijvoorbeeld het volgen van een idool/ muziek categorie etc. Rond deze leeftijd beginnen ook de secundaire geslachtskenmerken te groeien.

Doordat de secundaire geslachtskenmerken vorm krijgen moeten jong adolescenten wennen aan hun nieuwe lichaam, hun lichaam loopt voor op de mentale ontwikkeling. De puberteit loopt van het tiende tot ongeveer zestiende levensjaar. De mentale volwassenwording loopt door tot plus minus vijfentwintig jaar. Het volwassen lichaam is er dus al wel maar het adolescente meisje is hier nog niet aan gewend. Deze meiden volgen met deze leeftijd voor zo’n zeventig procent Instagram. De beeldenbank die wereldwijd foto’s online zet, waaronder ook de hype van de fitgirls. Meiden van plus minus twintig jaar die hun leven online posten, met wat zij eten, hoeveel zij sporten en hoe mooi het leven daadwerkelijk is.

In eerste instantie lijkt dat vrij onschuldig. Maar wanneer een adolescent meisje dit ziet, wordt dit al snel als vergelijkingsmateriaal of norm gezien. Dit komt vaak hard binnen bij deze leeftijdsgroep aangezien meiden vaak het lichaam nog niet hebben

87

88

mes die op televisies getoond worden maar ook de social media spelen een enorm grote rol, voornamelijk onder de doelgroep; de vrouwelijke adolescenten. Dit komt door de hoeveelheid herhaling en de grote hoeveelheid beelden die getoond worden. De toegang voor deze media is in principe een paar muisklikken of een paar toetsen op de mobiel. De maatschappij waar wij nu in leven is een mobieltje nauwelijks weg te denken en de jongere generatie is zelf in het digitale tijdperk opgegroeid. Dus naar mijn idee heeft het schoonheidsideaal zo veel macht door de continue herhaling van dit ideaalbeeld door de media. Jong adolescenten leven ongeveer 24/7 met de media dus ik denk dat dit een houvast voor hen is, maar omdat zij nog in lichamelijke en geestelijke ontwikkeling zijn, zijn zij een gemakkelijk doelwit voor de media. Aangezien zij hun zelfbeeld voor zichzelf nog niet compleet hebben vastgezet, kunnen zij de keuzes voor henzelf nog niet verantwoord maken.

Tijdens het schrijven van deze scriptie zijn een aantal vragen, die ik niet heb behandeld, bij mij opgekomen. De eerste vraag is hoe de toekomst eruit zou zien zonder het bestaan van social media en de tweede vraag is dan hoe de toekomst er uitziet wanneer de invloed van de social media even sterk of misschien nog sterker blijft doorgroeien. Moeten we straks allemaal aan een bepaald ideaalbeeld voldoen en hoe ziet dat beeld er dan uit?

BRonnen

bronvermelding

Anschutz, Doeschka. “De relatie tussen media en eetgedrag van vrouwen en jonge meisje”. Oer digi taal vrouwenblad. Bezocht op 5 April 2017. Http://www.oerdigitaalvrouwen blad.com/story/de-relatietussen-media-en-eetgedrag-van-vrouwen-en-jonge-meisjes. (5 April, 2017).

Atlas, Jacoba. Miss Representation. Documantaire. Geregisseerd door Newsom, Jennifer Siebel. 2011.

New York:Virgil Films, 2014. Netflix. (15 Maart, 2017).

Basselé, Elfie. “Doodgraag slank worden: het slankheidsideaal als defensiemechanisme tegen doodsangst”Master scriptie, Universiteit Gent, 2011.

Bergman, Sunny. Beperkt Houdbaar. Documentaire. Geregisseerd door Sunny Bergman. 2007. Hilversum: VPRO,2007. NPO. (20 September, 2016).

Bergman, Sunny. Oeganda: seksles van Ssenga Brenda, Sunny side of seks. Geregisseerd door Sunny Bergman.2011 Hilversum: VPRO, 2011. VPRO. (15 Februari, 2017) “Body Evolution – Model before and after.” YouTube video. 1:11. geplaatst door “President of the World.” 22 Mei, 2012. https://www.youtube.com/watch?v=17j5QzF3kqE (26 Maart 2017).

Crone, Eveline. Het puberende brein. Amsterdam: Bert Bakker, 2010.

Cliff, Martha, “Blogger whose weight plummeted to FOUR STONE shares her shocking before and after photos on Instagram to help others.” Daily Mail. Laatst gewijzigd 29 Juli, 2016.

Http://www.dailymail.co.uk/femail/article-3450876/Blogger-weight-plummeted-FOUR-STONE-sharesshocking-photos-Instagram-help-others.html (20 April, 2017).

“De laatste social media cijvers in Nederland.” Redmax (blog). 23 Februari, 2016. https://redmax.nl/kennis-blog/de-laatste-social-media-cijfers-nederland-2016/. (31 Maart, 2017).

Emma. Emma wil leven. Documentaire. Geregisseerd door Jessica Villerius. 2016. Hilversum: NPO, 2016. NPO.(22 April, 2017) Evolution of Female Body Image, “1960s Female Body Image,” Female body image a cross time (blog), December 2, 2012, http://femalebodyimageacrosstime.blogspot.nl/2012/12/1960s-female-body-image. html.(10 Oktober, 2016) Evoscience, “The concept of women beauty over the centuries.” Evoscience. 9 Oktober 2016. http://evoscience.com/beauty/concept-women-beauty-centuries/. (9 Oktober 2016) Idealiststyle. “Beauty Ideal Over The Decades Part 7: The 60’s’. Beauty Ideal Over Decades.” Idealiststyle, 14 Maart 2014. http://www.idealiststyle.com/blog/beauty-ideal-over-the-decades-part-7the-60s.(9 Oktober 2016) Idealiststyle. “Beauty Ideal Over The Decades.” Idealiststyle, 14 Maart 2014. http://www.idealiststyle.com/overview.html. (20 Oktober, 2016) Kloosterman, Rianne. & Beuningen, van Jacqueline. “Jongeren over Social media.” Artikel, Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek, 2015 (31 Maart, 2017).

Lindsey, Daryl. “Social Media Is Not Real Life, But That’s Not the Problem.” The every girl. 5 November, 2015. Http://theeverygirl.com/social-media-is-not-real-life-but-thats-not-the-problem (2 April, 2017).

Marrewijk, van Sita. “Schaam(te)lippen.” Psychologisch. 29 Augustus, 2013. http://www.psychologisch.nu/sita-van-marrewijk/schaamtelippen. (15 Februari, 2017)

McGlinchey, Stevie “A Short History of Women’s Fashion – 1900 to 1969, History of Women’s fashion. ”Glamourdaze. 2012. http://glamourdaze.com/history-of-womens-fashion. (19 November 2016) Mulvey,Kate & Richards, Melissa. Decades of Beauty, the image of woman 1890’s 1990’s. New York: CheckmarkBooks, 1998.

National Gallery of Art. “Virtue and Beauty’. Leonardo’s “Ginevra de Benci” and Renaissance Portraits of Women.” Nga. z.d. http://www.nga.gov/content/ngaweb/features/slideshows/virtue-andeauty. html#slide_5Victorian fashion. (17 Oktober, 2016).

Nellis, Huub. & Sark, van Yvonne. Puber brein binnenstebuiten. Utrecht/Antwerpen: Kosmos Uitgevers, 2014.

Nijhof, Jill. “8 x De leukste fitgirl Instagram accounts.” Fit dutchies. 27 Mei, 2015. http://fitdutchies.nl/8-x-de-leukste-fitgirl-instagram-accounts/.

Oosterveer, Danny. “Mediabesteding: hoeveel tijd besteden we aan tv, lezen, internet en andere media?”Marketing facts 1 Mei, 2014. Http://www.marketingfacts.nl/berichten/mediabesteding-hoeveel-tijdbestedenwe-aan-tv-lezen-nternet-en-andere-med (20 Maart, 2017).

Oosterveer, Danny. “Social media anno 2017: alle cijfers over Facebook, SnapChat en Instagram en meer,”Marketing facts. 2 Januari, 2017. Http://www.marketingfacts.nl/cookies/?s=%2Fberichten%2Fsocialmediacijfers-anno-2017 (20 Maart, 2017).

Pardoen, Justine. “Zelfbeeld tieners beïnvloed door sociale media.” Bureau Jeugd & Media. 21 Juni, 2014. Http://www.bureaujeugdenmedia.nl/zelfbeeld-tieners-beinvloed-door-sociale-media/ (24 April, 2017).

Papier, De. Fleur. “Mode geschiedenis 1900 tot 1950.” Kunst en cultuur. 10 Mei, 2012. http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/97207-mode-geschiedenis-1900-tot-1950.html.

Pol, van de Rachel. “Hoe het brein van pubers werkt.” Dokter dokter. 13 Oktober, 2016. ttps://www.dokterdokter.nl/gezond-leven/puber/hoe-het-brein-van-pubers-werkt/ (13 Oktober, 2016).

Raeven, L. & Raeven A. “Nieuwe Videokunst van L.A. Raeven: Wildzone 3.” VPRO. 12 Januari, 2017.

Https://www.vpro.nl/nooitmeerslapen/speel~POMS_VPRO_6901770~nieuwe-videokunst-van-l-araevenwild-zone-3~.html (20 April, 2017).

Reif, Pamela. “pamela_rf.” Instagram. Bezocht op 28 Maart, 2017. https://www.instagram.com/pamela_rf/ Riemersma, Greta. “He, he, eindelijk topless.” De Volkskrant. 5 Juli, 1997.

Http://www.volkskrant.nl/wetenschap/he-he-eindelijk-topless~a492083/ (25 April, 2017) Robin990. “Seksuele identiteit, genderidentiteit en seksuele geaardheid.” Mens en samenleving. 26 Februari,2015. Http://mens-en-samenleving.infonu.nl/sociaal-cultureel/152010-seksuele-identiteitgenderidentiteit-en-seksuele-geaardheid.html (4 Maart, 2017) Sandler, Anne Marie. “Anna Freud.”Psychonalysis. 2015. http://psychoanalysis.org.uk/our-authors-andtheorists/anna-freud.

Schipper, Marie Louise. “Zorgt ‘fitgirl’-hype voor een nieuwe eetstoornis?” Volkskrant.

3 Januari, 2017.Http://www.volkskrant.nl/koken-en-eten/zorgt-fitgirl-hype-voor-een-nieuwe-eetstoornis~a4442928/.

“SIG Hematologie Isolatie wat betekent dat voor een puber.” Onderzoeksverslag, Landelijk Overleg Verpleegkundige Stamcel Transplantatie, z.d.

Vitelli, Romeo. “Storming into Adulthood.” Psychology today. 30 September, 2013.

Https://www.psychologytoday.com/blog/media-spotlight/201309/storming-adulthood.

(10 November, 2016).

“Wat is Anorexia Nervosa – feiten en cijfers.” Proud3bme. Bezocht 2 december, 2016.

Http://www.proud2bme.nl/info/Anorexia/Feiten_en_cijfers. (2 December, 2016).

“Wat is Anorexia Nervosa ?.”Proud3bme. Bezocht 2 december, 2016. Http://www.proud2bme. nl/info/Anorexia (19 April, 2017)

92

Westenberg, Michiel. “De jeugd van tegenwoordig!.” De psycholoog, 547. Leiden: Universiteit Leiden, z.d.(10 November, 2016) “Wide Awake.” YouTube video. 4:36. geplaatst door “Katy PerryVEVO.” 8 Juni, 2012.

Https://www.youtube.com/watch?v=k0BWlvnBmIE. Woertman. Liesbeth. Moeders Mooiste, de schone schijn van het uiterlijk. Amsterdam: Pearson Benelux Clinical.2003.

Woertman, Liesbeth. Psychologie van het Uiterlijk tevreden met het uiterlijk, maar de perfectie lokt. Amsterdam:Pearson Benelux B.V., 2013.

Yates, Reggie. Teen Model factory of Russia, Teen Model Factory, full documentry, Documentaire. R. Hamid. 2015.Londen: BBC, 2011. BCC Three.

Figuur 1: De Geboorte van Venus, Botticelli, https://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Sandro_Botticelli_-_La_nascita_di_Venere_- Google_Art_Project_-_edited.jpg Figuur 2: Virtue & Beauty, Leonardo’s Ginevra De Benci, 1475 http://www.nga.gov/content/ngaweb/features/slideshows/virtue-and-beauty.html#slide_ 5Victorian fashion Figuur 3: Gibson Girl, Taille, eind 1800 http://bytesdaily.blogspot.nl/2016/05/looking-back.html

Bronnen afbeeldingen

Figuur 4: Univasive nose Job,begin 1900 https://blueridgevintage.files.wordpress.com/2013/09/uninvasive-nose-job.jpg , 09-102016 Figuur 5: Liberty Bodice, 1925 http://www.girlmuseum.org/the-liberty-bodice/ 19-10-2016 Figuur 6: Paul Poiret, 1906 http://glamourdaze.com/history-of-womens-fashion 19-10-2016 Figuur 7: Lauren Bacall, 1930 http://wallyword.com/?p=142 19-10-16 Figuur 8: Marilyn Monroe, 1950 https://alfa-img.com/show/perfect-body-in-1950s.html Figuur 9: Twiggy, 1960 http://www.dailymail.co.uk/femail/article-2795365/twiggy-goes-war-obesity-superskinny- model-claims-ate-like-horse-says-bulging-waistlines-national-tragedy.html 19-10-16 Figuur 10: Barbara Minty, 1970 https://www.pinterest.com/pin/530158187363151687/ 23-10-16 Figuur 11: Karen Carpenter, 1975 http://www.110pounds.com/?tag=karen-carpenter-anorexia 23-10-16 Figuur 12: Kate Moss, 1990 https://www.pinterest.com/pin/238972323950564893/ 25-10-16 Figuur 13: Pamela Anderson, baywatch, 1990 http://www.nydailynews.com/entertainment/gossip/pam-anderson-felt-beautiful-article- 1.13185443 Figuur 14: Cher Sarkisian, If I could turn back time, 1989 http://www.zdnet.com/article/what-if-page-and-brin-could-turn-back-time-with-theircalico-venture/ 01-06-17 Figuur 15: De prefrontale cortex h ttp://www.hln.be/hln/nl/38/Familie/article/detail/2196738/2015/01/27/7-dingen-die- Vlaamse-ouders-echt-niet-snappen-over-jongeren.dhtml 01-05-2017 Figuur 16: Secundaire geslachtskenmerken https://nl.pinterest.com/pin/59109813838284679/

20-04-2017¬¬¬¬

93

Figuur 18: Essena O’Neill, Bekende Instagrammer http://theeverygirl.com/social-media-is-not-real-life-but-thats-not-the-problem 0204-2017 Figuur 17: Essena O’neill, NOT REAL LIFE, Instagram http://theeverygirl.com/social-media-is-not-real-life-but-thats-not-the-problem 0204-2017 Figuur 19: Time-Lapse 6 Hours of Retouching in 90 Seconds, RARE Digital Art, https://www.youtube.com/watch?v=yR58V1yRjRY&t=1s30-04-15 Figuur 20: Full High End Beauty Retouching Process, Paola Ramirez Retouch, 13-04-15 https://www.youtube.com/watch?v=x2IJtekd6FY&t=1s Figuur 21: K aty Perry, Wide Awake, 18-06-2012 https://www.youtube.com/watch?v=k0BWlvnBmIE Figuur 22. Instagram Beeld (instagram, 2016), eigen beeld Figuur 23: Instagram: Pamela Reif, 28-03-2017 Figuur 24: tv-programma, Toddlers & Tiaras http://tvcriticism2014.blogspot.nl/2014/05/tlcs-toddlers-and-tiaras-way-too-much. html Figuur 25: Transformers, Megan Fox, 19-06-2007 http://talkiewood.com/2014/07/what-happened-to-megan-fox/ 28-03-2017 Figuur 26: L.A. Reaven, Wildzone, 2001 http://www.museumarnhem.nl/collectie/2722/wild-zone-1/ Figuur 27: Claire Smith, Anorexia, Voor en na http://www.dailymail.co.uk/femail/article-3450876/Blogger-weight-plummeted-FOUR-STONE- shares-shocking-photos-Instagram-help-others.html Figuur 28: Ongeluk geweerschot in gezicht, plastische chirugie http://www.funnyjunk.com/Plastic+surgery+before+and+after/funny-pictures/5605837/ Figuur 29: Pamela Anderson, Voor en na plastische chirugie http://celebrityplasticsurgeryxp.com/pamela-anderson-plastic-surgery-before-and-after-pictures/ Figuur 30: Audrina Patridge, voorbeeld borsten : http://celebmafia.com/wp-content/uploads/2016/01/audrina-patridge-bikini-candids-australia 07-12-16