De kunst van impact Een handleiding voor het creĂŤren van meer impact binnen de kunstsector.
Welmoed Terpstra
De kunst van impact
2
Inhoudsopgave Voorwoord
4
Wat is impact?
5
Het vormgeven van jouw impact
8
Het vergroten van jouw impact
10
De waarde van jouw kunstwerk bepalen
12
Stap 1: Afbakening van de grenzen
14
Stap 2: vaststellen van indicatoren
16
Stap 3: Opstellen van hypotheses
18
Stap 4: Uitnodigen van participanten
20
Stap 5: Meten van de impact
22
Stap 6: Eigen bijdrage aan de impact bepalen
24
Nawoord
26
Bronvermelding
26
3
Voorwoord Maatschappijkritische kunst kan een grotere rol spelen binnen het maatschappelijk debat. Het hoeft toeschouwers niet enkel aan te zetten tot bewustwording, maar kan ook leiden tot gedragsverandering. Dit is iets wat zowel de toeschouwer zelf als de maatschappijkritisch kunstenaar zich niet altijd realiseren. Dit handboek is er voor iedere kunstenaar die de behoefte heeft om een grotere rol te spelen binnen het maatschappelijke debat. Voor de kunstenaar die gelooft dat maatschappijkritische kunst het startpunt kan zijn van grote veranderingen binnen de maatschappij, maar ook voor de kunstenaar die hier nog zijn twijfels over heeft. Het handboek laat je even stilstaan bij de kunst die je maakt en bij het effect dat dit op anderen zou kunnen hebben. Maak kennis met het begrip impact en krijg inzicht in de wijze waarop impact in kaart kan worden gebracht. Dit handboek is onderdeel van het afstudeeronderzoek De Kunst van Impact. Voor extra achtergrondinformatie is het aan te raden om dit onderzoek te raadplegen.
4
?
Wat is impact
Er spelen verschillende factoren een rol bij het maken van impact. Om het begrip impact te kunnen begrijpen, zullen deze factoren ook worden toegelicht.
Input: de middelen die je als kunstenaar inzet om je doelstellingen te realiseren. Welke denkbeelden komen tot uiting in je kunstwerk? Activiteiten: de activiteiten die leiden tot het realiseren van de doelstellingen met gebruik van de input. Welke kunstvorm zet jij in om je doel in beeld te brengen. Een schilderij? Een film? Een installatie?
Output: de direct meetbare resultaten als gevolg van de activiteiten. Hebben er veel mensen je kunstwerk aanschouwd? Heeft het kunstwerk veel geld opgeleverd? Outcome: de ultieme veranderingen die de organisatie tot stand probeert te brengen. Impact: de outcome minus datgene dat sowieso aan verandering zou hebben plaatsgevonden. Het gaat om het gedeelte van de totale uitkomst dat is ontstaan als gevolg van de activiteiten, bovenop hetgeen dat zonder die activiteiten zou zijn ontstaan. Het hoger doel: het ultieme doel dat je als kunstenaar wilt bereiken. Wat is de verandering die jij teweeg zou willen brengen in de maatschappij?
5
Dit is de Impact Value Chain, waarin duidelijk wordt weergegeven hoe de verschillende factoren elkaar beïnvloeden:
> >
INPUT
> ACTIVITEITEN
> OUTPUT
>
6
> UITKOMSTEN
>
HOGERE DOEL
Veranderingen binnen de maatschappij
Wat er sowieso zou gebeuren
IMPACT
Uitdaging: probeer bij de door jou gewenste impact niet te denken in termen van output of enkel bewustwording. Denk na over de wijze waarop je de impact zo groot mogelijk kan maken.
INPUT
> ACTIVITEITEN
>
Welke factoren spelen er allemaal een rol bij de impact die jij maakt als kunstenaar? Kies één van je kunstwerken en geef per stap aan hoe jij deze vormgeeft binnen de Impact Value Chain.
>
Het vormgeven van jouw impact
OUTPUT
>
Input
De boodschap, een gedachte etc.
Activiteit
Schilderen, beeldhouwen etc.
Output
Het bezoekersaantal, de opbrengst van je werk etc.
> >
>
UITKOMSTEN
Veranderingen binnen de maatschappij Wat er sowieso zou gebeuren
IMPACT
Impact
Gedragsverandering etc.
Hogere doel Wereldvrede etc.
9
HOGERE DOEL
Het vergroten van jouw impact Om de impact van je kunstwerk te kunnen vergroten, zul je eerst een goed beeld moeten hebben van de huidige stand van zaken. WAARDEBEPALING VAN JE KUNSTWERK De kunst die je maakt laat zien welke waarden jij aanhoudt. Het geeft een beeld van de persoon die je bent en van de zaken die jij graag zou zien veranderen binnen de maatschappij. Wanneer je een verandering teweeg wil brengen in de maatschappij door middel van je kunst, is het van belang dat je voor 100% achter je werk staat. Als jij in je werk gelooft, dan doen anderen dat ook!
10
Laat jouw fantasie de vrije loop. Als alles mogelijk is, welke verandering zou jij dan teweeg willen brengen met jouw kunstwerk?
HET IN KAART BRENGEN VAN DE IMPACT VAN JE KUNSTWERK Dit stappenplan helpt je op weg bij het in kaart brengen van de door jou gemaakte impact. Stap 1 Afbakening van de grenzen: demografische, politieke of sociale grenzen stellen. Stap 2 Vaststellen van indicatoren: meetindicatoren voor gewenste impact opstellen. Stap 3 Het opstellen van hypotheses: relevante impactmetingen kiezen op basis van hypotheses. Stap 4 Uitnodigen van participanten: participanten hypotheses en indicatoren laten beoordelen. Stap 5 De impactmeting: bestaande of zelf ontworpen impactmeting verrichten. Stap 6 Eigen bijdrage aan impact bepalen: bepalen in hoeverre de eigen activiteiten hebben bijgedragen aan de behaalde impact.
11
De waarde van jouw kunstwerk bepalen Welke maatschappelijke verandering is je hogere doel? Wat zijn jouw waarden als kunstenaar? Wat is de verandering die jij teweeg zo willen brengen? Gebruik de antwoorden op deze vragen bij het invullen van de KAP-methode. KAP staat voor Knowledge, Attitude en Practice en is een methode om de verschillende niveaus van impact te beschrijven. Gebruik de methode om de door jou gewenste impact in kaart te brengen.
12
Knowledge
Over welk maatschappelijke kwestie wil ik de toeschouwers van mijn werk informeren door middel van mijn werk?
Attitude
Welke houding wil ik dat de toeschouwer aanneemt ten opzichte van het maatschappelijke onderwerp mijn werk?
Practice
Welk gedrag wil ik dat de toeschouwer heeft na het zien van mijn werk?
13
Stap 1 : Afbakening van de grenzen Stel duidelijke grenzen rondom het gebied waarvan de impact gemeten gaat worden. Naast de letterlijke grenzen op de kaart (lokaal, regionaal of mondiaal), kun je hierbij ook kijken naar de invulling van het gebied. Is het gebied in een stad of op het platteland? Waar komen de mensen vandaan die in dit gebied leven of werken? Is het gebied zelfvoorzienend of moet het andere plaatsen aanboren? En wat zou hier dan precies veranderd moeten worden?
14
WAAR? Land,regio,werkplek…
WAT? Proces,economisch verschil…
WIE? Hoogopgeleiden, laagopgeleiden,kinderen, volwassenen…
Stap 2 : Vaststellen van indicatoren Na het in kaart brengen van de grenzen, dient er te worden gekeken naar de indicatoren die de basis vormen voor de uiteindelijke meting. Bij het bepalen van de indicatoren gaat het om de vraag welke informatie er moet worden verzameld bij de doelgroep van je werk om jouw impact op die doelgroep te kunnen meten. Op de basis van de indicatoren kan worden bepaald of er veranderingen hebben plaatsgevonden of dat alles hetzelfde is gebleven. Bij het bepalen van de indicatoren kan het bijvoorbeeld gaan om de karakteristiek van een individu (leeftijd, geslacht, haarkleur) de karakteristiek van een community (gemiddelde inkomen, diversiteit, groepsactiviteiten) of karakteristieken van een politieke of sociale omgeving (de machthebbers, distributie).
16
INDICATOREN
17
Stap 3 : Opstellen van hypotheses Stel hypotheses op die in kaart brengen welke vormen van impact er mogelijk kunnen worden bereikt. Kijk naar de link tussen het kunstwerk dat je maakt en de kwestie waarbij het een ontwikkeling teweeg zou kunnen brengen (de indicatoren) en of dit een positieve of negatieve ontwikkeling met zich meebrengt voor de betreffende indicator. Op basis van de hypotheses kan worden bepaald welke activiteiten zeer waarschijnlijk de meeste positieve impact teweeg zullen brengen en kan worden overwogen of het het waard is om aandacht te besteden aan de activiteiten die mogelijk negatieve impact als gevolg kunnen
18
HYPOTHESE 1
HYPOTHESE 2
HYPOTHESE 3
Stap 4 : Uitnodigen van participanten Het opstellen van hypotheses helpt je om in kaart te brengen welke soorten impact van belang zijn voor je doelgroep. Maar wie weet dat nou beter dan de doelgroep zelf? Nodig daarom participanten uit die je kunnen helpen om de hypotheses de beoordelen. Samen kunnen jullie bepalen welke vormen van impact goed haalbaar zijn. Wie de doelgroep is hangt af van je doel. Het kan gaan om andere kunstenaars, bewoners van het gebied waar de impact gemaakt dient te worden, mensen op wie de activiteit juist geen impact mag hebben. Participatie kan van start gaan na het nemen van de eerste drie stappen, maar kan ook al vanaf stap ĂŠĂŠn van belang zijn. Dit hangt af van de specifieke situatie.
20
MIJN DOELGROEP IS:
MIJN DOELGROEP IS NIET:
21
Stap 5 : Het meten van de impact De uiteindelijke meting kan op verschillende manieren worden vormgegeven. Het is mogelijk om zelf een manier te ontwikkelen om deze meting te doen, maar het kan ook zeer relevant zijn om de meting uit te besteden aan een externe partij die expert is op het gebied van ĂŠĂŠn of meerdere indicatoren van de impactmeting. De manier waarop jij het aanpakt is afhankelijk van het specifieke onderdeel dat je wilt meten.
Onderschat bij deze stap wederom niet de kracht van samenwerking. Er zijn tal van bestaande meetmethodes. Mocht je bijvoorbeeld willen weten hoeveel impact je maakt op het geluksgevoel van de toeschouwers van je werk, verdiep je dan eens in de methodes waarmee geluksgevoel kan worden gemeten.
22
Welke impactindicatoren wil ik meten?
Hoe ga ik de metingen verrichten (per indicator)?
23
Stap 6 : De eigen bijdrage aan impact bepalen Nu de impact is gemeten, is het tijd voor een stap die absoluut niet overgeslagen mag worden. Het is de vraag in hoeverre jouw kunstwerk zelf heeft bijgedragen aan deze impact. Is de impact (zowel direct als indirect) ontstaan als gevolg van de jouw kunstwerk of zijn er ook andere factoren die een rol spelen?
Factoren die mogelijk invloed kunnen hebben de impact die je maakt zijn bijvoorbeeld een onverwachte gebeurtenis of de opkomst van een nieuwe trend.
24
DIT IS DE IMPACT
Deze andere factoren hebben een rol gespeeld bij de impact:
Grote kans dat deze impact enkel door mij is veroorzaakt:
Nawoord Hopelijk heb je na het invullen van dit handboek een duidelijker beeld gekregen van de wijze waarop je met kunst meer impact zou kunnen maken. Nu is het tijd om zelf aan de slag te gaan en de kunst van impact te ontdekken!
26
Met dank aan: Impact Centre Erasmus HKU, Kunst en Economie Bronvermelding Yambo, M. (2016). KAP as a Model of Behaviour Change and Innovatie Practice. Geraadpleegd op 07-0218, van http://mauriyambo.blogspot. nl/2016/03/kap-as-model-of-behaviorchange-and.html Clark, C. R., Rosenzweig, W., Long, D. en Olsen, S. (2004). Double bottom line project report: Assessing social impact in double bottom line ventures. Methods catalog. Rockefeller Foundation, New York.
Design www.liannelouise.nl
Welmoed Terpstra