Stropersbos 21x21

Libellenfauna in het Stropersbos Stekene - Sint-Gillis-Waas

ZWARTE HEIDELIBEL • Sympetrum danae • mannetje

© Brigitte Van Passel • Stroperbos Oost • 23 augustus 2016

“Libellen zijn geschikt als indicatoren voor de milieukwaliteit van natte gebieden.

Hun levenswijze is immers gebonden aan waterpartijen, waar ze als larve opgroeien en hun eitjes afzetten.� beheerplan p 48

LIBELLENWERKGROEP

Waasland

deelnemers: Marc Bogaerts, Frank Cornelis, Hugo De Beuckeleer, Chris de Buyzer, Marc Gevers, Marian Kiefer, Brigitte Van Passel en Tom Vermeulen

Inleiding Het idee om een project ‘Libellenfauna in het Stropersbos’ op te starten, kwam er na een voorbereiding voor een libellenexcursie georganiseerd door de Libellenvereniging Vlaanderen vzw in augustus 2015.

Tijdens die voorbereiding stelden Frank en ik vast, dat niet alleen alle greppels in de rabattenstructuur ten noorden van de Douglasdreef kurkdroog waren, maar dat er volop natuurinrichtingswerken aan de gang waren. Eventjes vreesden we voor de impact die het op de aanwezigheid van libellen zou hebben. Na het ‘LIFE (2006-2009) en natuurinrichtingsproject Stropersbos (2001-2010) was deze plaats een hotspot voor libellen geworden.

De libellenexcursie werd afgelast maar het opvolgen van de libellenfauna de volgende jaren zou een mooie uitdaging zijn voor de pas opgerichte Libellenwerkgroep Waasland (maart 2015).

Met de goedkeuring van de boswachter Joris Goossens gingen we in 2016 van start. In dit eerste jaar richtten we onze aandacht vooral op het aantal soorten dat we zouden aantreffen.

Brigitte

november 2015

1. Situering Het Stropersbos (350 ha) is een van de grotere aaneengesloten natuur- en bosgebieden voor Oost-Vlaanderen en ligt verspreid over de gemeenten Stekene en Sint-Gillis-Waas.

2. Stropersbos Het Stropersbos is een erkend Vlaams natuurreservaat en domeinbos, met groene gewestplanbestemmingen en aangeduid als VEN, een beschermd landschap en het gebied maakt deel uit van het habitatrichtlijngebied “Bossen en heiden van zandig Vlaanderen Oostelijk deel�, deelgebied 6. De waardevolle natuur werd er hersteld met steun van het Europese LIFE programma. www.natuurenbos.be/stropersbos www.stropersbos.be Het Stropersbos is een uniek gebied van droge en vochtige heide, heischrale graslanden, structuurrijke eiken-berkenbossen en waardevolle elzenbroekbossen.

De gemeentegrenzen verdelen het Stropersbos in West en Oost .

In waarnemingen.be (database waarop alle natuurwaarnemingen in BelgiĂŤ worden verzameld) worden de gebieden aangeduid met Sint-Gillis-Waas - Stropersbos Oost en Stekene - Stropersbos West.

= GEWESTWEG = OPENBARE WEGEN = STROPERSBOSWANDELING 4,2 km = STROPERSBOSWANDELING 4,2 km = KORT LAARZENPAD 1 km = LANG LAARZENPAD 4 km = WANDELPAD VOOR ANDERSVALIDEN 1 km = AANSLUITING FIETSERS = AANSLUITING RUITERS = KLAPHEKJE = UITKIJKPUNT BEDMARLINIE = RESTAURANT = KAPEL O.L.V. VAN LORETTEN = FORT SINT-JAN = PARKING = INFOBORD = BOSHUIS = BOS = BEGRAZING = SPEELZONE = WATER = BEDMARLINE = OVERIG GEBIED = DOMEINGRENS = HOOFDGEBIEDSTOEGANG

Stropersbos West - 23 april 2016

Stropersbos West - 8 juni 2016

Stropersbos Oost - 23 augustus 2016

Stropersbos Oost - 23 augustus 2016

3. Libellen

Het “Geïntegreerd bos- en natuurbeheerplan Stropers” - ref 816751/R9/FVH/Mech12 juli 2007” vermeld 15 waargenomen soorten libellen (databank Gomphus); Houtpantserjuffer, Azuurwaterjuffer, Watersnuffel, Lantaarntje, Blauwe glazenmaker, Bruine glazenmaker, Paardenbijter, Grote keizerlibel, Platbuik, Gewone oeverlibel, Geelvlekheidelibel, Zuidelijke heidelibel, Bloedrode heidelibel, Bruinrode heidelibel en Steenrode heidelibel.

“Uit de tabel blijkt dat geen Rode-Lijstsoorten zijn waargenomen. De waargenomen soorten stellen weinig eisen aan de milieukwaliteit van het water. Dit water moet zoet zijn, niet te vervuild, stilstaand of zwak stromend, en dient van voldoende oever- en liefst ook wat onderwatervegetatie te zijn voorzien. “ p48 Verderop in het beheerplan bij de Natuurdoelsystemen en doelsoorten (specifiek voor Stropers) p 64-65 wordt de Zwarte heidelibel als doelsoort vermeld bij doelsystemen zoetwatergemeenschap en rietland en ruigte.

“3.1.2.1 Doelsysteem I : zoetwatergemeenschap Dit type heeft een belangrijke functie als voortplantingsplaats voor amfibieën. Het dient ook als drinkplaats voor grotere dieren, als voortplantings- en overwinteringsplaats voor insecten en als foerageerbiotoop voor verschillende diersoorten zoals vissen en vogels.

3.1.2.2 Doelsysteem II : rietland en ruigte.

Hierbij gaat het om ruige riet- en zeggevegetaties langs water of op moerassige plaatsen. Dit doelsysteem is vooral van belang voor de moerasfauna.”

Dat het Stropersbos in 2016 een aantrekkelijke lijst van libellensoorten herbergt, blijkt uit de tabel ‘waargenomen soorten’.

3.1. Waargenomen soorten Bij het oplijsten van de waargenomen soorten maakten we een onderscheid tussen de waarnemingen vóór ” LIFE & natuurinrichtingsproject Stropersbos” tem 2007, tijdens de werken 2008-2009, na de werken 2010-2015 en de start van het project 2016 na de herinrichtingswerken.

De waarnemingen tem 2007 haalden we uit het “Geïntegreerd bos- en natuurbeheerplan Stropers - ref 816751/R9/FVH/Mech-12 juli 2007” - 2.3.4.6 Libellen pag 48”, de overige waarnemingen uit de database van “waarnemingen.be”.

Alle ingebrachte libellenwaarnemingen van Stropersbos West en Stropersbos Oost verwerkten we in de tabel. Alle waargenomen libellensoorten in Stropersbos West in 2016 kwamen, met uitzondering van de Plasrombout (Gomphus pulchellus), uitsluitend of gedeeld voor in het afgebakend projectgebied.

Tot einde 2016 werden in totaal 38 soorten waargenomen, 17 soorten waterjuffers, 21 soorten echte libellen.

Zuidelijke oeverlibel (Orthetrum brunneum), Geelvlekheidelibel (Sympetrum flaveolum) en Zuidelijke heidelibel (Sympetrum meridionale) zijn zeer zeldzame soorten. Geelvlekheidelibel (Sympetrum flaveolum) werd niet meer waargenomen na 2007.

Zwervende pantserjuffer (Lestes barbarus), Tangpantserjuffer (Lestes dryas), Tengere pantserjuffer (Lestes virens), Vroege Glazenmaker (Aeshna isoceles), Beekoeverlibel (Orthetrum coerulescens), Zwervende heidelibel (Sympetrum fonscolombii) en Steenrode heidelibel (Sympetrum vulgatum) behoren tot de zeldzame soorten.

In het rapport “Soorten en biotopen in Oost-Vlaanderen: Prioriteit en symboolwaarde voor het natuurbeleid D/2013/3241/388 - INBO.R.2013.1040772 ISSN: 1782-9054” werden 7 soorten libellen als symboolsoorten Oost-Vlaanderen opgelijst. Variabele waterjuffer (Coenagrion pulchellum) en Vroege glazenmaker (Aeshna isoceles) maken hier deel van uit.

tem 2007 W Houtpantserjuffer - Chalcolestes viridis

O

2008-2009

2010 - 2015

W

W

O

2016 W

subtotaal O

W

O

x

x

x

x

x

Zwervende pantserjuffer - Lestes barbarus

x

x

x

x

x

Tangpantserjuffer - Lestes dryas

x

Gewone pantserjuffer - Lestes sponsa

x

x

x

x

x

Tengere pantserjuffer - Lestes virens

x

x

x

x

x

Bruine winterjuffer - Sympecma fusca

x

x

x

x

x

Koraaljuffer - Ceriagrion tenellum

x

x

x

x

x

x

x

Azuurwaterjuffer - Coenagrion puella

x

O

x

x

x

x

x

x

x

Variabele waterjuffer - Coenagrion pulchellum

x

Gaffelwaterjuffer - Coenagrion scitulum

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Watersnuffel - Enallagma cyathigerum

x

x

x

x

Kanaaljuffer - Erythromma lindenii Grote roodoogjuffer - Erythromma najas

x

Kleine roodoogjuffer - Erythromma viridulum Lantaarntje - Ischnura elegans

x

x

x

x

x

x

Bruine glazenmaker - Aeshna grandis

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Vroege glazenmaker - Aeshna isoceles Paardenbijter - Aeshna mixta

x

Grote keizerlibel - Anax imperator

x

x

x

Glassnijder - Brachytron pratense

x

Plasrombout - Gomphus pulchellus

x

x

x

Smaragdlibel - Cordulia aenea

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Vuurlibel - Crocothemis erythraea Platbuik - Libellula depressa

x

Viervlek - Libellula quadrimaculata

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Beekoeverlibel - Orthetrum coerulescens

x

x

x

x

Zwarte heidelibel - Sympetrum danae

x

Geelvlekheidelibel - Sympetrum flaveolum

x

x

x

x x

x

x

x x

Zwervende heidelibel - Sympetrum fonscolombii

x

Zuidelijke heidelibel - Sympetrum meridionale

x

Bloedrode heidelibel - Sympetrum sanguineum

x

x

x

Bruinrode heidelibel - Sympetrum striolatum

x

x

x

Steenrode heidelibel - Sympetrum vulgatum

x

x

x

12

11

14

Totaal

x x

Zuidelijke oeverlibel - Orthetrum brunneum Gewone oeverlibel - Orthetrum cancellatum

x

x

x

Vuurjuffer - Pyrrhosoma nymphula Blauwe glazenmaker - Aeshna cyanea

x

x

Tengere grasjuffer - Ischnura pumilio

TOTAAL

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

33

22

37

31

x 12

x

33

22

38

HOUTPANTSERJUFFER • Chalcolestes viridis • mannetje © Hugo De Beuckeleer • Stropersbos West • 19 september 2016

ZWERVENDE PANTSERJUFFER • Lestes barbarus • vrouwtje © Tom Vermeulen • Stropersbos West • 16 augustus 2016

TANGPANTSERJUFFER • Lestes dryas • mannetje © Brigitte Van Passel • Stropersbos West • 12 juli 2013

GEWONE PANTSERJUFFER • Lestes sponsa • mannetje © Brigitte Van Passel • Stropersbos Oost • 23 augustus 2016

TENGERE PANTSERJUFFER • Lestes virens • mannetje © Marc Gevers • Stropersbos West • 12 september 2016

BRUINE WINTERJUFFER • Sympecma fusca • vrouwtje © Marian Kiefer • Stropersbos West • 23 augustus 2016

KORAALJUFFER • Ceriagrion tenellum • paringswiel © Brigitte Van Passel • Stropersbos West • 3 juli 2014

AZUURWATERJUFFER • Coenagrion puella • mannetje © Frank Cornelis • Stropersbos West • 6 juli 2016

VARIABELE WATERJUFFER • Coenagrion pulchellum • mannetje © Frank Cornelis • Stropersbos West • 27 mei 2013

GAFFELWATERJUFFER • Coenagrion scitulum • copula © Frank Cornelis • Stropersbos West • 7 juli 2016

WATERSNUFFEL • Enallagma cyathigerum • mannetje © Tom Vermeulen • Stropersbos West • 13 mei 2016

KANAALJUFFER • Erythromma lindenii • mannetje © Marian Kiefer • Stropersbos West • 20 augustus 2015

GROTE ROODOOGJUFFER • Erythromma najas • mannetje © Tom Vermeulen • Stropersbos West • 13 mei 2016

KLEINE ROODOOGJUFFER • Erythromma viridulum • copula © Marc Gevers • Stropersbos West • 23 augustus 2016

LANTAARNTJE • Ischnura elegans • copula

© Brigitte Van Passel • Stropersbos Oost • 23 augustus 2016

TENGERE GRASJUFFER • Ischnura pumilio • copula © Brigitte Van Passel • Stropersbos Oost • 8 augustus 2016

VUURJUFFER • Pyrrhosoma nymphula • mannetje © Brigitte Van Passel • Stropersbos West • 17 mei 2014

BLAUWE GLAZENMAKER • Aeshna cyanea • mannetje © Marian Kiefer • Stropersbos West • 29 september 2013

BRUINE GLAZENMAKER • Aeshna grandis • eiafzettend vrouwtje © Chris De Buyzer • Stropersbos Oost • 9 augustus 2012

VROEGE GLAZENMAKER • Aeshna isoceles • eiafzettend vrouwtje © Marc Gevers • Kreken van Saleghem (Sint-Jacobsgat) • 4 juli 2016

PAARDENBIJTER • Aeshna mixta • eiafzettend vrouwtje © Marc Gevers • Stropersbos West • 6 september 2016

GROTE KEIZERLIBEL • Anax imperator • eiafzettend vrouwtje © Hugo De Beuckeleer • Stropersbos West • 22 juni 2016

GLASSNIJDER • Brachytron pratense • mannetje © Marc Gevers • Stropersbos West • 13 mei 2016

PLASROMBOUT • Gomphus pulchellus • vrouwtje © Tom Vermeulen • Stropersbos West • 13 mei 2016

SMARAGDLIBEL • Cordulia aenea • mannetje © Tom Vermeulen • Stropersbos West • 13 mei 2016

VUURLIBEL • Crocothemis erythraea • mannetje © Chris De Buyzer • Stropersbos Oost • 24 mei 2011

PLATBUIK • Libellula depressa • mannetje © Marc Gevers • Stropersbos West • 13 mei 2016

VIERVLEK • Libellula quadrimaculata • mannetje © Tom Vermeulen • Stropersbos West • 13 mei 2016

ZUIDELIJKE OEVERLIBEL • Orthetrum brunneum • mannetje © Frank Cornelis • Stropersbos West • 23 augustus 2016

GEWONE OEVERLIBEL • Orthetrum cancellatum • copula © Frank Cornelis • Stropersbos West • 6 juli 2016

BEEKOEVERLIBEL • Orthetrum coerulescens • mannetje © Brigitte Van Passel • Stropersbos West • 23 augustus 2016

ZWARTE HEIDELIBEL • Sympetrum danae • vrouwtje © Frank Cornelis • Stroperbos West • 6 augustus 2013

GEELVLEKHEIDELIBEL • Sympetrum flaveolum • vrouwtje © Brigitte Van Passel • Suwalki (Polen) • 1 juli 2006

ZWERVENDE HEIDELIBEL • Sympetrum fonscolombii • vrouwtje

© Chris De Buyzer • Kortenhoeff grenspark De Zoom Kalmthoutse Heide • 21 september 2016

ZUIDELIJKE HEIDELIBEL • Sympetrum meridionale • vrouwtje © Marian Kiefer • Stropersbos West • 13 augustus 2016

BLOEDRODE HEIDELIBEL • Sympetrum sanguineum • copula © Marc Gevers • Stropersbos West • 7 september 2016

BRUINRODE HEIDELIBEL • Sympetrum striolatum • vrouwtje © Frank Cornelis • Stropersbos West • 26 augustus 2016

STEENRODE HEIDELIBEL • Sympetrum vulgatum • vrouwtje © Tom Vermeulen • Stropersbos West • 15 augustus 2016

3.2. Stropersbos West - Projectgebied Na het ”LIFE & natuurinrichtingsproject Stropersbos” werden in 2012 in het projectgebied tal van zeldzame tot zeer zeldzame libellen waargenomen.

Met “Life for Nature: een vervolg voor Natuurinrichting...” werden in 2015 opnieuw natuurbeheerwerken uitgevoerd; aanpassen van de rabattenstructuur ten noorden van de Douglasdreef (Stropersbos West), omvorming van bos tot heide in uitvoering van het goedgekeurd bosbeheerplan (Stropersbos Oost) en uitbreiding van de bestaande speelzone ter hoogte van het Kalf (Stropersbos Oost).

“Benieuwd of de libellen na deze werken opnieuw het terrein gaan innemen... “ We bakenden een projectgebied af en met een 14-daagse beurtrol gaan we gedurende een aantal jaar in de periode mei - oktober, het terrein inventariseren.

Onze aandacht ging, in 2016, vooral uit naar het aantal waargenomen soorten.

STROPERS

4. Poel

1. Diep ingesneden profiel Deel 4 Natuurbeheerwerken Grondwerken Plannr.: 3

OVL/2014/N2100601/1

Schaal:

1/100 en 1/1000

Datum: 18/07/2014

De bouwheer

3. Afgraven grond ir. Roland Van Cauwenberghe Afdelingshoofd De ontwerper

De aannemer Datum ................

Handtekening

Vlaamse Landmaatschappij Regio West Vestiging Gent VAC - Virginie Lovelinggebouw Koningin Maria Hendrikaplein 70 postbus 75 9000 Gent Wijzigingen

NAAM: ...................................

ADRES: ................................... ...................................

Datum

De bouwheer

2. Breed ondiep profiel

Secretariaat contactgegevens PA

2.1

2.2

2.3

Overzicht gebied

laatst gezien Houtpantserjuffer - Chalcolestes viridis

01/05 15/05

16/05 29/05

30/05 12/06

13/06 26/06

2015

Zwervende pantserjuffer - Lestes barbarus

2015

Tangpantserjuffer - Lestes dryas

2014

Gewone pantserjuffer - Lestes sponsa

2012

Tengere pantserjuffer - Lestes virens

2013

Bruine winterjuffer - Sympecma fusca

2012

Koraaljuffer - Ceriagrion tenellum

2014

Azuurwaterjuffer - Coenagrion puella

2015

Variabele waterjuffer - Coenagrion pulchellum

2013

2009 2015

Grote roodoogjuffer - Erythromma najas

25/07 07/08

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Tengere grasjuffer - Ischnura pumilio

2015

x

x

x

x

Vuurjuffer - Pyrrhosoma nymphula

2015

x

x

x

Vroege glazenmaker - Aeshna isoceles

2014

Paardenbijter - Aeshna mixta

2015

Grote keizerlibel - Anax imperator

2015

Glassnijder - Brachytron pratense

2014

Plasrombout - Gomphus pulchellus

2015

Smaragdlibel - Cordulia aenea

2014

x

03/10 16/10

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Platbuik - Libellula depressa

2015

x

2015

x

2016

2016 x

2016 2016

x

x

x

x

x

x

x

x

2016

x x

x

2016 x

x

2016

x

2016

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

2016

x

x

x

x

x

2016 2016 2016

x

x

17/10 31/10

2016

x

Viervlek - Libellula quadrimaculata

x x

x

2016

x

2016

x

x

x

2016

x

x

x

x

x

x

x

x

x

2016 2016 2016

x

2016

x

2016

x

x

x

x

x

x

x

x

x

2016 x

Zuidelijke oeverlibel - Orthetrum brunneum

2016 x

2015

x

x

x

x

x

x

Beekoeverlibel - Orthetrum coerulescens Zwarte heidelibel - Sympetrum danae

19/09 02/10

x

x

x

Vuurlibel - Crocothemis erythraea

Gewone oeverlibel - Orthetrum cancellatum

05/09 18/09

x

x

2015

x

x

2015

2015

x

x

Kleine roodoogjuffer - Erythromma viridulum

Blauwe glazenmaker - Aeshna cyanea

22/08 04/09

2016

Lantaarntje - Ischnura elegans

Bruine glazenmaker - Aeshna grandis

08/08 21/08

x

x

Watersnuffel - Enallagma cyathigerum

11/07 24/07

x

Gaffelwaterjuffer - Coenagrion scitulum

Kanaaljuffer - Erythromma lindenii

27/06 10/07

x

2016 x

2016

x 2015

x

x

x

x

2016 x

2016

x

2016

Geelvlekheidelibel - Sympetrum flaveolum Zwervende heidelibel - Sympetrum fonscolombii Zuidelijke heidelibel - Sympetrum meridionale Bloedrode heidelibel - Sympetrum sanguineum

2015

x

Bruinrode heidelibel - Sympetrum striolatum

2015

x

Steenrode heidelibel - Sympetrum vulgatum

2015

Totaal

29

10

9

17

x

11

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

17

16

12

15

x

x

2016 x

x 19

15

2016 2016

8

2

1

32

4.

Planning 2017

Verder opvolgen van libellenfauna in Stropersbos (West & Oost) maar ook focus op de biotoop waar ze in verblijven.

Omdat het projectgebied in Stropersbos West een grote oppervlakte bestrijkt, voorstel om in 2017 een transect uit te stippelen en met een 14-daagse beurtrol de soorten/aantallen te noteren, volgens een gestandaardiseerde methode.

Een gelijkaardige benadering toepassen voor de nieuwe gebieden (natuurinrichting 2016) in Stropersbos Oost.

Stropersbos West:

transect uitstippelen projectgebied ďƒ° soorten / aantallen

individuele waarnemingen gans gebied soorten (streeplijst) biotopen onderzoek

Stropersbos Oost:

kennismaken gebied en bepalen projectgebied

transect uitstippelen projectgebied ďƒ° soorten / aantallen

individuele waarnemingen gans gebied soorten (streeplijst)

Voorstel om kennis te verruimen en gegevens mbt biotoop te onderzoeken en in waarnemingen.be in te voeren. Vanaf 2017 systematischer de planten inventariseren in de poelen en de watersamenstelling te meten.

Hierdoor zouden nadien verbanden biotoop/soorten libellen kunnen gelegd worden.

<Projectn

Stropers D Natuurbeh

Plan 1: Situ Legende

Maatregele

Gro

Aan

Ont ruim

Bron: - Topografische kaar opname 1991 - 20

aangemaakt op : 18/

0

100

200

300

400 meters

Âą