Hodeien adorea. Yoseba Peña

Hodeien adorea Yoseba Pe単a

Solasaldiak Solasaldiak

Albistea paperetan argitaratu dute. Alde edo kontra, ez dago inor bere iritzia eman ez duena. Herri honetan denok gara futbol entrenatzaileak eta epaileak; kasu bietan, irakurtzen jakitea ez da derrigorrezkoa, ezta baloi bat edo zuzenbide liburu bat gertutik ikusi izana ere. (118. or.)

Hernani, Udal Liburutegia 2016 otsaila

Yoseba Peña Landaburu1 (Sodupe, 1977)

Informatikan doktorea eta antropologoa, maisu dabil. Sodupen (Bizkaia) jaio zen 1977an baina Zarautzen errotu da (Gipuzkoan); lehenago, Southamptonen (Ingalaterran) eta Vienan (Austria) ere bizi izan da.

Bibliografia Nobela 

Hodeien adorea. Susa, 2012

Haur-literatura 

1

Kilimanjaroko diamantea. Ibaizabal, 2013

[2016-01-08]: http://www.idazleak.eus/euskara/idazleak/yoseba-pena-landaburu?h=P

Hodeien adorea

Sinopsia Ez gara gu eta geure oroitzapenak bakarrik; besteek gutaz duten ustea eta guri buruz kontatzen dutena ere bagara, tamalez. Kasu honetan, plaza zokoan hil duten droga-saltzailea da nobelako kontalaria: hitzontzi jasangaitza, isekaz eta gorrotoz mintzo den sasijakintsu hastiagarria.

Trapitxeroak, horrenbestez, heriotzatik begiratzen die iragan hurbileko gertakariei. Eta hiru anaiaren inguruko pasadizoak jaulkiko ditu: Txefe kotxe mekanikaria, Jon unibertsitarioa eta Hodei autista. Familia arras apalekoak dira Preciado anaiak, Donostiako periferiako estolderian haziak, bizitzan zori txarretik gehiago izango dutenak ditxa gozotik baino.

Gaur egungo deskalabru baten malur eta okerrak eszenifikatzen ditu, tragedia klasikoetan bezalaxe sustatzaile darabiltzala bortizkeria, iruzurra, saldukeria, krimena.

Kritikak2 Hodeien adorea Adriano de Mata Eleberri berezia dugu Hodeien adorea, ezberdina, interesgarria. Hasteko, amaierara arte jarraituko digun arazoa agertzen digu idazleak: goizaldean, parrandatik etxera bidean, Jon Preciadok mutil-talde bat ikusi du, zertan eta droga-saltzaile bat akabatu arte jipoitzen.

Bera izan da lekuko bakarra. Donostian gertatu da, baina ez postaleko glamourra duen Donostian, baizik eta benetako Donostian, maskorrak ezkutatzen duen horretan. Izan ere, Asturiastik etorritako familia da Preciadotarrena, periferian bizi diren langileak. Arazoa, ordea, ez da izan hilketa ikustea, ezta lekuko bakarra izatea ere. Arazoa da hasiera-hasieratik hartu diola Jonek anaia Txeferen traza hiltzaileetako bati. Hori dela-eta, salatu, ez salatu ibiliko da.

2

Kritika hauek osorik eta gehiago, hemen [2016-01-08]: http://zubitegia.armiarma.eus/?i=878

Eleberria Jonen eta hildakoaren arteko elkarrizketa da. Horiek dira, hain zuzen ere, bi protagonista-narratzaile nagusiak, eta idazkeran ere antzematen da aldea: bata letra arruntez agertzen da; bestea, letra etzanez. Bestalde, gertakizunak ez zaizkigu modu kronologikoan ageri, atzera-aurreraka baizik. Iragana, oraina eta etorkizuna tartekatzen dituzte, bai eta Donostia zein El Pueblo ere, alkohola eta beste droga gogorrago batzuk, Maddi —Jonen neskalaguna, familia onekoa—, Jon eta Txeferen anaia autista, gurasoak… Hasierako hilketaren ondoren jazo litezkeen hainbat aukeraren proposamena ere bada eleberria. Edo, bestela esanda, pertsona adina egia eta gezurra daudela baieztatzen duen tesia, pertsona orok bertsio bana dugula dioen tesia, alegia; fikzioaren eta errealitatearen arteko uztarketa… hirinet.net, 2013-07-18

Hodeien adorea Lurdes Imaz (…) Kontatzeko modu originala asmatu du Peñak. Izan ere, hildakoaren ahotsa hartuko du kontatzaileak, eta Jon eta haren arteko elkarrizketen bidez egingo du aurrera nobelak. Filma balitz bezala azalduko dio narratzaileak Joni haren bizitza, pasarte gozoak eta garratzak nahastuz: emaztearengandik banantzea, nerabezaroko maitea eta hura beste batekin ikusi beharra, anaiaren tortura…

Irakurlea azken orrialderaino harrapatzen duen erritmo bizia lortu du egileak. Alde batetik, denbora eta ahots narratzaileak nahasteak arretaz irakurtzera behartzen du. Bestalde, hainbat baliabide interesgarri erabiltzen ditu: abestien zatiekin mozten du manifestazioa eta haren ondorengo ihesaldiaren narrazioa, Trainspotting bailitzan, eta fotogramaz fotograma kontatzen du emaztearengandik banantzeak ekarriko duen liskarra.

Hara nobelaren mezua: “Esperantza izateko, ahaztu egin behar da. Hori bai: oroitzapen bat ezkutatzea, giltzurrunetan harri-koxkor bat txertatzea da”. Asmatu, hortaz, zer egiten duen protagonistak. Edo, hobe, irakurri nobela, merezi du eta.

Aizu!, 2012-11

Donostiako maskorraren azpitik Bixente Serrano Izko (…) Denbora jarraipen bat, pertsonaia nagusiaren eta egoera batean haren inplikazioaren aurkezpenetik, pixkanaka gero zer zinen (gertaeran konplize), zer zaren orain (ezer ez, “etorkizuna besterik ez”), zer izango zinen (gertaeraren ondoren gauzak bertzela joan izan balitzaizkizu) eta zer izango zaren (betirako “istorio honetan azkenean”). Hori bai, erremediorik ez duen eternitate batetik ikusiz denboraren segida zehatza, gertaeren eta bizipenen kateamendua. Izan ere, aurkezpeneko gertaeran hildakoa mintzatzen zaio protagonistari.

Eleberriaren agertokia ere berezia: Donostia. Baina ez gure topiko turistikoetakoa. Jende apalaren Donostia, “lan besterik egiten ez dutenena”. Asturiastik etorritako familia bateko hiru seme, Donostian jaiotakoak berauek. Seme nagusia, langile baina saltsa guztietan muturra sartzeko prest, dela protesta erradikaletan, dela drogazaletasunean, dela gautxorien

munduan, eta beti bere burua nabarmen, halako lidergo bat bereganatzen. Bigarren semea, protagonista, unibertsitateko ikasle, soziologoek “bekadunaren traizioa” deitu duten horretan, klase-traizioaren tentazioan erraz erortzeko abagunean: klase altuko neska batekin maitemindurik, hanka bat mundu batean eta bestea hanka bestean. Hirugarren semea, autista, familia osoaren babesa behar duena.

Lehen atalean egiten digu Yoseba Peñak protagonisten, testuinguruaren eta abiapuntu den gertaeraren aurkezpena. Horrela erranik, kontakizunaren oso antolamendu klasikoa dirudiela pentsatuko du irakurleak. Ba, ez, abisu eman behar. Oso pertsonalki landua dago nobela, bi pertsonaia nagusien ahotsetan, horien erregistroetan, elkarrekiko gurutzaketetan…

Narratzaileak protagonistari zuzentzen dizkio hitzak, zuka; protagonistak bere gogoetak, sentipenak eta bere egintzak kontatzen ditu, batzuetan ere narratzailearekin solasean. Bi ahotsak tipografikoki bereizten dira, letra arruntean narratzailearena, italikoan protagonistarena. Hurbiltasun, bizitasun, inplikazio sentsazioak transmititzen dizkigu irakurleoi, nola edo hala eleberriaren zertzelada, gogoeta eta ezinegonetan partaide sentiarazteraino (…)

Berria, 2012-06-10

Elkarrizketa Hitzen Uberan3 Non izan zara orain arte? Idazteko joera hori berandu piztu al zaizu ala aspalditik dator?

Betidanik idatzi dut. Txikitan, lagun artean batek esaten zuen "ni handitan izango naiz suhiltzaile", eta "ni arotza" beste batek. Ba nik betidanik esan izan dut idazlea nahi nuela izan.

Txikitan, 8-10 urterekin nire ipuintxoak idazten nituen eta nik neuk argitaratzen nituen, aitak emandako karpeta batzuekin. Oraindik gordeta dauzkat. Egia esan, etxean beti animatu naute.

"Horretaz ez zara biziko, baina gustuko baduzu, ba aurrera", esaten zidaten. Etxean irakurzaletasun handia egon da beti, eta irakurle ona nintzen. (‌) Kontua da zazpi urte kanpoan eman nituela, Vienan beharrean. Erasmus moduan joan nintzen eta han geratu nintzen. Idazten jarraitu nuen Viena aldean, baina niretzat idazten nuen.

Garai hartan gazteleraz idazten nuen batez ere. Hona itzuli nintzenean, nire buruaz pentsatzen hasi nintzen, ia zer nahi nuen izan... Era berean, Euskal Herrira heldu eta segidan euskaraz idazten hasi nintzen, koherentziagatik batez ere. Horregatik agertu naiz orain, ezerezetik. Urte mordoa eman ditudalako kanpoan.

Esan behar dut ere, itzuli nintzenean ez nuela nire burua ondo idazteko gauza ikusten. Idazle Eskolan hasi nintzen eta Edorta Jimenez, Tere Irastortza, Karmele Igartua eta Andu Lertxundi idazleak ezagutu nituen. Eta euskal literatura hobeto ezagutzeko aukera eman zidaten. Asko irakurri izan dut ingeleraz, alemanez, gazteleraz, baina euskaraz ez hainbeste. Ondo idazteko asko irakurri behar duzu eta beraiekin ikasi nuen zer irakurri. Bestalde, estilistikoki ere, asko ikasten da. Uste dut Idazle Eskola ona dela bereziki idazteko borondatea duenarentzat.

Dena den, tragedia bat kontatzen duzu zure lehen nobela honetan baina ironia asko dago tartean. Tonu egokia aurkitzea izango zen akaso zailena, ezta?

Lan gehien eman zidana horixe izan zen, bai. Esperimentu asko egin nituen eta azken zatian, Hodeik berba egiten duen tartearekin hain zuzen, froga asko egin behar izan nituen. Behin idazle bati zera irakurri nion elkarrizketa batean, nobela idatzi eta gero ez zuela ezer aldatzen, koma bat bera ere ez! Ba nirean ez dago koma bat aldatu ez dudana. Dena berridatzi dut hamaika bider eta bereziki azken zatia. Baina egia da, tonua lortu arte kristoren lana egin behar izan nuen.

Narratzailea hildako bat da. Hori sinesgarri egitea ere, erronka handia izango zen.

Hor apustu bat egin nuen: hasieratik ez kontatzea hilda zegoela, eta nobelan zehar pistak ematen joatea. Erabaki nuen hildakoari emango niola narratzaile papera. Charles Dickensen Gabon kanta bat nobelan bezala. Omenaldi esplizitu bat ere badago Hodeien adorea nobelan.

Hala ere, estiloaren lanketan asko gozatu dut. Gizajoa pertsonaiaren istorioa bitxia zen; drogasaltzailea eta euskal filologiako ikasle. Borobiltasun bat eman behar izan nion.

3

Elkarrizketa osoa [2016-01-08]: http://uberan.org/?gatzetan-gordeak/elkarrizketak/item/yoseba-penarielkarrizketa

Erpin asko dituen pertsonaia da. Beste pertsonaia batzuk bezala, bide batez.

Hori da. Pertsona bat hiltzailea izan daiteke eta jatorra izan aldi berean, eta bere sentimenduak eduki. Hilketak oso modu binarioan hartzen ditugu. Soldadu batek guda batean akabatuko ditu aurrean dituen guztiak. Eta ohera joango da buruhausteekin, edo ez. Zentzu horretan, Txefe pertsonaiaren bilakaera islatu nahi nuen. Zelan aldatzen den, zelan bizitzak aldatzen duen.

Nobelan bada beste pertsonaia bat, autista dena. Kontakizunak aurrera egin ahala, gero eta garrantzia handiagoa hartuko duena.

Ezagutzen dut autista bat eta berari dago eskainia liburua. Asko irakurri dut eta ikertu dut autismoa eta oso gogorra da. Izugarria da gurasoen maitasuna baina baita pairatu behar duten sufrimendua. Niri gehien interesatzen zitzaidan pertsonaia, hala ere, Hodeien ama zen. Oso paper gogorra da. (‌) Deustuko irakaslea zara Donostiako campusean. Eta Deustuko ikasle batzuen soslaia ez da oso oso...

Ikasle batzuk esan didate Maddiren kasua (nobelan, Deustuko ikasle donostiarra) oso gertukoa egin zaiela, ia izen-abizenak ipintzeraino. Niri, dena den, kontrastearen kontua interesatzen zitzaidan gehien. Kanpotik etorritako familia zelan integratzen den eta seme batek egiten duena zein neurritaraino baldintzatzen dien gainontzekoei.

Euskal gatazkari buruz hitz egitea ere interesatzen zitzaidan. Berton bizi garen guztiok dugun zauri bat da. Baina asmoa ez zen hori nobelaren ardatz bilakatzea, baizik eta zeharka aipatzea.

Eta oso modu lausoan(‌)