Paradisua Arrate EgaĂąa “Niregana bueltatu eta besarkatu egin ninduen, minez, beldurrez, etsipenez. Eta nik ere besarkatu nuen. Ezin nuen sinetsi. Denbora luzez inor besarkatu ez eta egun gutxiko tartean bi gizon nituen hartuak beso artean. Bai aldakorra nire patua! Ez nengoen bizitzak eskaintzen zizkidan aukerei uko egiteko prest; beraz, gogoeta kartesiar guztiak alboratu eta begiak itxi nituen. Mutilaren usaina garbia zen, belar usaina, lurrarena, inongo lurrin artifizialik gabeaâ€? (79.or.)
Hernani, Udal Liburutegia 2014 maiatza
Arrate Egaña Jiménez (Errenteria, 1963)
Filologian lizentziatua, bigarren hezkuntzako hainbat institututan lan egin du. Gaur egun hizkuntzen teknikari dabil ISEI-IVEI-n (Irakas-Sistema Ebaluatu eta Ikertzeko Erakundea). Gidoigintzaren gaineko ikasketak burutu ditu. Arte plastikoen zale da, eta narrazio batzuetarako ilustrazioak egin ditu. Hogei liburutik gora argitaratu ditu, haur eta gazteentzat zein helduentzat, genero desberdinetan: ipuina, nobela, eta antzerkia (Kixmi elurpean, 2005; Hizkuntza sekretuak, 2008; Giltza, 2011; Paradisua, 2012; eta abar), eta literatur sari batzuk eman dizkiote: Emakumeak Kontari, Lizardi, Kutxa (antzezlan batekin) edo SMko Baporea.
Bibliografia1 Narrazioa • • • • • • • •
Angelitos negros (1992, Atenea) «Protesia», Gutiziak liburuko ipuina (2000, Txalaparta) Kixmi elurpean (2005, Elkarlanean, Bizitaupadak saila) «Berriro tronpatu», Geltoki arteko irakurgaiak liburuko ipuina (2007, Bizkaiko Foru Aldundia) Hizkuntza sekretuak (2008, Elkarlanean) Giltza (2011, Erein). Lizardi Saria, 2011 Paradisua (2012, Elkar). Helduentzako ipuin bilduma. Simon ipuinen munduan (2013, Elkar)
Antzerkia •
1
Egia (2012, Alberdania)
[2014-04-28]: http://eu.wikipedia.org/wiki/Arrate_Egaña
Haur literatura • • • • • • • • • • • • • • •
Printzesa puzkertia (1999, SM). Bapore saria. Mari (2000, Baigorri Argitaletxea) Eskolan (2000, Baigorri Argitaletxea) Benetako pirata (2001, Elkarlanean) Maritxu (2001, Erein) Logurepeko munstroak (2003, Erein) Oneka (2004, Erein, Sasi guztien gainetik saila) Txinparta 1 (Irakurgaiak) (2004, Zubia–Santillana). Lehen hezkuntzarako eskola liburua: irakurgaiak. Beste autore batzuekin batera. Txinparta 2 (Irakurgaiak) (2004, Zubia–Santillana). Lehen hezkuntzarako eskola liburua: irakurgaiak. Beste autore batzuekin batera. Txita more txikia (2007, Erein) Izebak (2008, Ibaizabal) Ni naizen guztia (2009, Erein) Gabe gabe (2010, Erein) Lanbroa / Bruma (2011, Gero / Mensajero) Dragoia (2011, Erein). Albuma.
Sariak • • • • • • • •
Grabriel Aresti saria, Bilbo, (2013). Donostia Hiriko Kutxa 52. literatura saria, Antzerki sailean, (2012). Lizardi Saria,Zarauzko udala, (2011). Emakumeak kontari, Bilboko udala, Emakumearen Zerbitzua (2002) Erroxape Elkarteko Saria, Bermeo (2000) SM, Bapore saria (1999). Premio Atenea, Salamanca (1992). Donostia Hiriko Kutxa, Narrazio sailean (1992).
Paradisua Zoriontasun izpien bila dabiltza Arrate Egañaren kontakizunetako protagonistak. Beren bizitzak dautzan gristasunetik aterako dituen esku salbatzailearen zain, mirari hori une bateko irudipena besterik izan ez arren. Familia abaroan gelditu edo etxetik joan barne tenkan dabiltzan gazteak, bikotean bilatzen zutena aurkitu ezinaz kexatzen diren gizonemakumeak, beren erdipurdikeria estale nahiz besteen bizitzak banpirizatzen dituzten lagunak… Bost istorio batu ditu Egañak helduentzako bere lehenengo bilduma honetan; kontatzen den historia bezainbat, pertsonaien erretratuak, haien arteko harremanak, bizi duten giroa zaindu ditu, testuari dentsitatea eta aberastasuna emanez, irakurleak geruzaz geruza deskubritu beharko duena…
Kritikak2 Edonon, edonoiz, edonola Iban Balerdi (…) Paradisua izeneko liburu honetan, autoreak bost istorio batu ditu. Guztiak ere beraien artean independenteak dira kontatzen denari dagokionez, baina bada lan osoa harilkatzen duen toki, pertsona edota egoera idilikoen inguruko hausnarketa bat. Gainera, gizakiok izenburuko paradisua oso era desberdinetan irudika dezakegun arren, honako gertaera batzuk izan badira adibide egokiak. Dena dela, idazlea ez da paradisuaren gaineko ideiara mugatzen, eta ipuinak idazteko momentuan, familiako eta lagunen arteko harremanetan ipintzen du arreta. Eta, arlo honetan, ongi moldatzen dela pentsatzen dut. Hau da, pertsonoi gertatzen zaizkigun esperientzia, bizipen, pentsamendu eta kontraesanak modu naturalean ateratzen ditu, itxura beharturik eman gabe. Giza psikologiaren zenbait atal ongi jorratzen badakiela, alegia. (…) Gara, 2013-01-06
Marea gora Iratxe Esnaola Lehenengo pertsonan narraturiko bost ipuin dakartza Arrate Egañak (Errenteria, 1963) Paradisua lanean. Lehenengo pertsonaren aipua ez da alferrekoa, Niaren ahots narratiboa baita liburuko protagonista, edo hobeto esateko, ipuinetako ni-ak nola adierazten diren inguruko pertsonei erreparatzean eta haiekin dituzten bizipenetan, izan deskribapenetan, izan haien gaineko iritzietan edo isiluneetan. Ingurukoen 2
Kritikak osorik irakurtzeko [2014-04-28]: http://zubitegia.armiarma.com/?i=202
existentziaren narrazioan aitzakia topatzen dute ni horiek ezkutatzeko, baina horrek ez du inolaz ere beraiengan sakontzea ekiditen; batetik, hautu estilistiko bati erantzuten dio, eta, bestetik, ikusarazten du besteez esaten eta pentsatzen duenak definitzen duela ondoen norbere burua. Neguko Udareak, liburuari hasiera ematen dion lana, abiapuntua da. Iradokitze ahalmena du, eta, beste ipuinek lortzen dutenaren aierua usnatu badut ere, ez da erabat borobiltzen hurrengoen aldean. Grindavík izeneko bigarren ipuinean metafora moduan baliatzen dituen sinboloak ageriago geratzen dira, eta, horrekin batera, ipuin hobea taxutzen du, hurrengo ipuinetan joera hori bermatuz eta hobetuz, gora datorren marea baten antzera (…) Paradisua ipuinak gaiari eta haren ordenamenduari dagokionez kalitate maila handiena du, nire iritzian, eta Abenduak 21 deiturikoak, berriz, giro onena (…) Azkenik, Mont Saint Michel lana denborari arreta jarri eta bizitzaren joateaz mintzo da, Bergson pentsalariaren Durée kontzeptua lagun (…) Hitzen hautaketa zehatza da liburu osoan, adjektibazio zaindua lagun. Irakurketa mamitsuagoa da orriak pasatu ahala eta ni anitzeko abaraska aberatsa buruan txertatzea lortzen du azkenean. Berria, 2012-10-07
Paradisua Lurdes Imaz Arrate Egañak bost ipuin bildu ditu Paradisua lanean. Liburuari izena ematen diona da luzeena, beste laurak kontakizun nahiko laburrak baitira. Halaber, paradisua da bost kontakizunak lotzen dituen kontzeptua: lehen lau narrazioetan, pertsonaiak zoriontasunaren bila dabiltzalako, bakoitza bere eremuan; azkenekoan, berriz, erabateko kontrasteagatik, infernua delako bertan islatzen dena. Bestalde, ipuin guztiek dituzte oinarri giza harremanak, beti ere familia inguruan girotuta, idazleak familia erabiltzen duelako, neurri batean, pertsonaien nolakotasuna azaltzeko. Gainontzean, ipuinak guztiz independenteak dira. Bakoitza leku ezberdin baina ezagun batean kokatzen da, eta aipatu giza harremanak hainbat modutan eta jite ezberdinetako pertsonaien artean garatzen dira. Liburua oso arin irakurtzen da. Alde batetik, istorioek ez dutelako lotura narratiborik euren artean, eta, bestetik, elkarrizketak ugariak izanik, arintasuna eskaintzen diotelako kontakizunari. Ezaugarri horiek eragiten dute bilduma hau egokia izatea euskalduntze prozesuko erdiko mailetan dabiltzan ikasleentzat ere (...)
Aizu!, 2012-09
Arrate Egaña Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean3
3
Curriculum desberdinetako hizkuntza eta gizarte esparrua
(2003)
Egaña, Arrate (1963-)
Maritxu / Arrate Egaña ; marrazkiak, Andoni Aio
(2001)
Egaña, Arrate (1963-)
Mari = Mari / Arrate Egaña & Cristina Fernández ; (2000) [ingeleserazko moldaketa, Diana Draper]
Egaña, Arrate (1963-)
Txita more txikia / Arrate Egaña ; [irudiak] Mari Mar Agirre
(2007)
Egaña, Arrate (1963-)
Printzesa puzkertia / Arrate Egaña ; [irudiak, Manuel Ortega]
(2002)
Egaña, Arrate (1963-)
Izebak / egilea, Arrate Egaña ; marrazkilaria, Marimar Agirre
(2008)
Egaña, Arrate (1963-)
Hizkuntza sekretuak / Arrate Egaña ; marrazkilaria, Marimar Agirre
(2008)
Egaña, Arrate (1963-)
Kixmi elurpean / Arrate Egaña
(2008)
Egaña, Arrate (1963-)
Ni naizen guztia / Arrate Egaña ; Mari Mar Agirre
(2009)
Egaña, Arrate (1963-)
Oneka / Arrate Egaña, Mari Mar Agirre
(2009)
Egaña, Arrate (1963-)
Gabe gabe / Arrate Egaña; marrazkiak, Marimar Agirre
(2010)
Egaña, Arrate (1963-)
Giltza / Arrate Egaña; marrazkiak, Marimar Agirre (2011)
Egaña, Arrate (1963-)
Lanbroa / Arrate Egaña ; eta Jokin Mitxelena [marrazkiak]
(2011)
Egaña, Arrate (1963-)
Dragoia / Arrate Egaña; [azala eta barruko irudiak] Mari Mar Agirre
(2011)
Egaña, Arrate (1963-)
Bruma / Arrate Egaña y Jokin Mitxelena [ilustraciones]
(2011)
Egaña, Arrate (1963-)
Paradisua / Arrate Egaña
(2012)
Egaña, Arrate (1963-)
Egia / [Arrate Egaña Giménez]
(2012)
Egaña, Arrate (1963-)
Familia berria / egilea: Arrate Egaña ; marrazkilaria: Jone Taberna
(2012)
Egaña, Arrate (1963-)
Evaluación oral de euskera : dificultades y beneficios / Arrate Egaña
(2010)
Egaña, Arrate (1963-)
Logurepeko munstroak / Arrate Egaña ; marrazkiak Juan Luis Landa
(2012)
www.liburutegiak.euskadi.net/katalogobateratua
Egaña, Arrate (1963-)
Benetako pirata / Arrate Egaña ; marrazkilaria, Arrate Egaña
(2012)
Egaña, Arrate (1963-)
Simon ipuinen munduan / Arrate Egaña ; marrazkiak, Iñaki G. Holgado
(2013)
Euskal ipuinen bilduma [Soinu-grabazioa] = Collection of basque tales / Bernardo Atxaga...[et (2000) al.] Euskal ipuinen bilduma = Collection of Basque Tales. 2 [Archivo de ordenador]
(2000)
Euskararen B1 maila Lehen Hezkuntzan [Baliabide elektronikoa] / [koordinatzailea, Arrate (2007) Egaña ; probaren diseinua, Arrate Egaña ... et al. ; txostengileak, Arrate Egaña ... et a.] Nahaste borraste [grabación sonora] / Euskal Herriko Txistulari Elkartea
(2004)