Porto Pimeko dama Antonio Tabucchi Azoreetako irletara bidaia... egiazkoa baino alegiazkoa iruditu zitzaidan...
Hernani, Udal Liburutegia, 2011 ekaina http://liburutegiak.blog.euskadi.net/hernani/
Antonio Tabucchi (Pisa, Italia, 1943)
1
Italiar idazlea da, eta orain gutxi arte Portuges hizkuntza eta literatura irakaslea Sienako Unibertsitatean. Nobelak idatzi ditu, kontakizun laburrak, saiakerak eta antzerki lanak. Bere liburuak 40 bat hizkuntzatara itzuli dira. Erabat maiteminduta Portugalekin, Italiako idazleen artean berak ezagutzen du ondoen Fernando Pessoa poetaren lana, zeinaren liburuak itzuli baititu italierara, Maria Jose de Lancastre beraren emaztearekin batera. Parisen ari zela izan zuen Pessoaren berri, Sorbonneko Unibertsitatean, eta hain liluratuta geratu zen haren lanarekin, ezen Italiara bueltatu zenean, portuges eskolak hartu baitzituen Lisboako poeta hobeto ulertzeko. Tabucchiren zenbait eleberri zinemarako egokitu dira, Italiako zein kanpoko zuzendari ospetsuen gidaritzapean (Roberto Faenza, Alain Corneau, Alain Tanner eta Fernando Lopes), eta baita antzerkirako ere, izen handiko antzerkigileen zuzendaritzapean: Giorgio Strehler eta Didier Bezace, adibidez. Egunkari askotan idatzi du, bai Italian eta baita kanpoan ere. Gaur egun idazten segitzen du, baita zenbait kultura aldizkaritan ere. International Parliament of Writers erakundeko kidea da, eta haren sortzaileetariko bat. 2000. urteaz geroztik Penn Club-ek Literaturaren Nobel Sarirako proposatu dio Suediako Akademiari.
Lanak • • • • • • • • • •
1
Piazza d'Italia, 1975 Il Gioco del Rovescio, 1981 Donna di Porto Pim e Altre Storie, 1983 Notturno Indiano, 1984 Piccoli Equivoci Senza Importanza, 1985 Il filo dell’orizzonte, 1986 Requiem: un'Allucinazione, 1992 Sostiene Pereira, 1994 La Testa Perduta di Damasceno Monteiro, 1997 La gastrite di Platone, 1998
Orrialde honetatik hartuta [2011-05-11]: http://eu.wikipedia.org/wiki/Antonio_Tabucchi
Antzerkia • • • • • • •
Gli Zingari e il Rinascimento (1999) Ena poukamiso gemato likedes (Una camicia piena di macchie. Conversazioni di A.T. con Anteos Chrysostomidis, 1999) Dreams of Dreams and the Last Three Days of Fernando Pessoa (2000) Si sta facendo sempre più tardi. Romanzo in forma di lettere (2001) Autobiografie altrui. Poetiche a posteriori (2003) Tristano muore. Una vita (2004) Il tempo invecchia in fretta (2009)
Euskarazko itzulpenak • • •
Pereirak dioenez (2006) Oker ttiki garrantzigabeak (2007) Porto Pimeko dama (2007)
Fernando Rey [Itzultzailea] (Iruña, 1961)
2
Medikuntzan eta Kirurgian lizentziatua Nafarroako Unibertsitatean. Zenbait urtez euskara irakasle ibili ondoren, 1988az geroztik itzultzaile lanetan ari da Nafarroako Gobernuan. Igela argitaletxeak aukera emanda, literatura itzulpenera salto egin, eta ofizio eta afizio bihurtu zaizkio itzulpengintza eta testuen zuzenketa. Tabucchiren euskarazko hiru lan horietaz gain, beste hainbat lan itzuli ditu. Honako hauek dira horietako batzuk: • • • • • • •
Sherlock Holmesen abenturak. I eta II. Igela, 1997. Sir Arthur Conan Doyle. Mala Stranako ipuinak. Ibaizabal, 2001. Jan Neruda. Zorrotz begiratutako trenak. Alberdania-Elkar, 2002. Bohumil Hrabal. Piraten eskola. Giltza-Edebé, 2005. Agustín Fernández Paz Elurra. Elkar, 2007. Orhan Pamuk. Hurbil. Pamiela-Kalandraka, 2008. Natalia Colombo Kondesa esku-guria. Denonartean, 2010. Milena Angus
“Eskua eta bihotza sartu ezean itzulpenak ez du bizirik" Argia aldizkariak elkarrizketa egin zion 2113. alean, 2007ko abenduan3.
2 3
http://www.galtzagorri.org/euskara/itzultzaileak/fernando-rey-escalera [2011-05-11] http://www.argia.com/argia-astekaria/2113/eskua-eta-bihotza-sartu-ezean-itzulpenak-ez-du-bizirik
Porto Pimeko dama Orain dela hogei bat urte bidaia bat egin nuen Azoreetako uharteetara. Egia esanda, uhartedia, egiazkoa baino gehiago, alegiazkoa iruditu zitzaidan. Areago, hain berezia eta ‘tokiz kanpokoa’ iruditu zitzaidan beste ezeren aldean, ezen handik itzuli nintzenean bidaia ere alegiazkoa izan ote zen egin nuen neure artean. Baleak ikusi nituen, ordura arte alegiazko animaliatzat nituenak; nire ustez literaturan baizik existitzen ez ziren bizitza tragikoei buruzko istorioak aditu nituen; paisaia bitxiak ikusi nituen, anana-zuhaitzak eta hortentsiak nahasian zituztenak, nire ustez fantasiazko geografia liburuetan baizik aurkitu ezin zirenak. Eta, hortaz, ikusi eta bizi izan nuen guztia amets batean bezala desegin eta desagertu ez zedin, kontatzea erabaki nuen. (...) Liburua argitaratu eta berriz irakurri nuenean, edertasun hura oraindik ere fantastikoagoa zirudiela ohartu nintzen. Literaturak, erreala hiperrerreal bihurtzeko ahalmena baitu, nik sekula uste baino irrealago bilakatzen zuen dena.
Kritikak4
Azoreetako postal zaharrak (...) Ez da erraza azaltzen zer-nolako liburua den aipagai duguna. Bidaia-koaderno bat dugu, nolabait, oharrez, istorioz, aipamenez, irudiz eta kontu zaharrez betea, espazioan ez ezik denboran ere atzera-aurrera eta batetik bestera garamatzana. Edozein modutan, amaierako ohar laburrean ematen diren ohartxo historiko eta geografikoak alde batera utzita, ez dezala inork uste ohiko bidaia-liburu bat topatuko duenik, bidaia baten halako kronikarik-edo, nahiz eta liburuaren oinarria eta sorburua autoreak Azoreetako uhartedira egin zuen bidaia bat izan. Liburuak kontatzen dizkigunak fikzio direnik ezin bada ere esan, errealitatea, hori bai, gandututa bezala agertzen zaigu. Postal zaharretako argazkiekin sarritan gertatzen den moduko zer edo zer gertatzen da; hau da, ez dago esaterik agertzen dutena egia ez denik, argazkiak baitira, baina, denboraren joanaren poderioz, nolabait ere errealitatea itxuraldatua, antzaldatua, erakusten digute. Edonola ere, kasu honetan, ez da gehiegi kostatzen Atlantikoaren erdian dauden uharte bolkaniko, haizetsu eta bakarti hauetako giroan murgiltzea, baleak eta kaxaloteak irudikatzea, kresal usaina eta balea-arrantzale zailduak. Faial uharteko Peter’s Bar mitikoa ere, Hortako badian, hor ageri zaigu, Atlantikoan zehar dabiltzanen gutunez, mezuz eta oharrez betea iragarki-ohola. Liburua bera ere horrelako zerbait da, denetik duen halako bilduma bitxi bat, baina Tabucchik ederki taxutzen duena; izan ere, nahiz 4
Kritika osoa irakurtzeko: http://kritikak.armiarma.com/?p=4049
eta liburua osatzen duten testuak era askotakoak izan, trebetasunez lortzen du idazle italiarrak liburuari halako homogeneotasun bat ematea. Fernando Rey izan dugu liburu honen itzultzailea. Ez du ordea hau Tabucchiren obra bat itzultzen duen lehenbiziko aldia. Izan ere, iazko udazkenean, Igela argitaletxearekin, Sostiene Pereira (Pereirak dioenez) argitaratu zuen, Tabucchiren lanik ezagunena seguruenik. Eta itzultzaile beraren eskutik heldu zaigu, orobat, Piccoli equivoci senza importanza (Oker ttiki garrantzigabeak), hori ere Literatura Unibertsala bilduman. Hizpide dugun itzulpen honetatik, aipatzekoa iruditzen zait, besteak beste, Tabucchiren testuak ez ezik, beste autore batzuenak ere euskaratu behar izan dituela itzultzaileak, Tabucchik zenbait autoreren testu zatiak biltzen baititu liburura. Hor ditugu, besteak beste, Melvillen Moby Dick klasikoko pasarteak —ez ditugu alferrik baleak liburuko gai nagusietako bat—, eta horrek zer pentsa ere ematen du; alegia, badugula bai oraindik zer euskaratu eta zer eskaini euskal irakurleei. Ander Irizar Diario de Noticias, 2007-05-22
Antonio Tabucchi Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean
Monroe, Marilyn (1926-1962)
Fragmentos : [poemas, notas personales, cartas] / Marilyn Monroe ; edición de Stanley Buchthal y Bernard Comment ; traducido del inglés, del francés y del italiano por Ramón Buenaventura ; prólogo de Antonio Tabucchi
Pessoa, Fernando (1888-1935)
Poesía / Fernando Pessoa ; selección, traducción y notas de José Antonio Llardent ; prólogo de (1997) Antonio Tabucchi ; album de Cesar Antonio de Molina Realidades ajenas / Antonio Tabucchi ... [etc.]
Riccarelli, Ugo (1954-)
(2010)
(2000)
Un hombre que acaso se llamaba Schulz : un diario íntimo / Ugo Riccarelli ; prólogo de (2000) Antonio Tabucchi ; traducción de Carlos Gumpert SOSTIENE Pereira [vídeo] / una película de Roberto Faenza
(1996)
Tabucchi, Antonio
El ángel negro / Antonio Tabucchi ; traducción de Carlos Gumpert y Javier González Rovira
(1993)
Tabucchi, Antonio
Autobiografías ajenas : poéticas a posteriori / (2006) Antonio Tabucchi ; traducción de Carlos Gumpert
Tabucchi, Antonio
Un baúl lleno de gente : (escritos sobre Pessoa) / Antonio Tabucchi ; edición y traducción (1997) de Pedro Luis Ladrón de Guevara Mellado
Tabucchi, Antonio
La cabeza perdida de Damasceno Monteiro / Antonio Tabucchi
Tabucchi, Antonio
Conversaciones con Antonio Tabucchi / Carlos Gumpert Melgosa ; con la colaboración de Xavier (1995) González Rovira
Tabucchi, Antonio
Dama de Porto Pim / Antonio Tabucchi ; traducción de Carmen Artal
(1984)
Tabucchi, Antonio
Erklärt Pereira : Eine Zeugenaussage / antonio Tabucchi; Deutsch von Karin Fleichanderl
(1998)
Tabucchi, Antonio
Se está haciendo cada vez más tarde : novela en forma de cartas / Antonio Tabucchi ; traducción (2002) de Carlos Gumpert
Tabucchi, Antonio
Il filo dell´orizzonte / Antonio Tabuchi
(2007)
Tabucchi, Antonio
El juego del revés / Antonio Tabucchi ; traducción de Carmen Artal
(2001)
Tabucchi, Antonio
L'angelo nero / Antonio Tabucchi
(2002)
Tabucchi, Antonio
La gastrititis de Platón / Antonio Tabucchi
(1999)
Tabucchi, Antonio
La línea del horizonte / Antonio Tabucchi ; traducción de Joaquin Jordá
(1988)
Tabucchi, Antonio
Nocturno hindú / Antonio Tabucchi ; epílogo, Josep Ramoneda ; [traducción del italiano, Carmen Artal]
(1988)
Tabucchi, Antonio
La oca al paso : noticias desde la oscuridad que
(2010)
(1999)
estamos atravesando / Antonio Tabucchi ; traducción de Pedro Luis Ladrón de Guevara ; edición de Simone Verde Tabucchi, Antonio
Oker ttiki garrantzigabeak / Antonio Tabucchi ; Fernando Rey itzultzailea
(2007)
Tabucchi, Antonio
Pequeños equívocos sin importancia / Antonio Tabucchi ; traducción de Joaquín Jordá
(1987)
Tabucchi, Antonio
Pereirak dioenez : testigantza bat / Antonio Tabucchi ; itzulpena Fernando Rey
(2006
Tabucchi, Antonio
Piazza d'Italia : eine Geschichte aus dem Volk in drei Akten, mit einem Epilog und einem Anhang / Antonio Tabucchi; Deutsch von Karin Fleichanderl
(2002)
Tabucchi, Antonio
Porto Pimeko dama : eta beste istorio batzuk / Antonio Tabucchi ; Fernando Rey, itzultzailea
(2007)
Tabucchi, Antonio
Réquiem :una alucinación / Antonio Tabucchi; traducción de Carlos Gumpert y Xavier Gónzalez Rovira
(1994)
Tabucchi, Antonio
Sostiene Pereira : una declaración / Antonio Tabucchi ; traducción de Carlos Gumpert y Xavier González Rovira
(1996)
Tabucchi, Antonio
Sostiene Pereira : una testimonianza / Antonio Tabucchi
(2009)
Tabucchi, Antonio
Sueños de sueños ; Los tres últimos días de Fernando Pessoa / Antonio Tabucchi ; traducción (1996) de Carlos Gumpert Melgosa y Xavier González Rovira
Tabucchi, Antonio
El tiempo envejece deprisa : nueve historias / (2010) Antonio Tabucchi; traducción de Carlos Gumpert
Tabucchi, Antonio
Tristano muere : una vida / Antonio Tabucchi ; traducción de Carlos Gumpert
(2004)
Tabucchi, Antonio
Los últimos días de Fernando Pessoa : un delirio / Antonio Tabucchi
(1996)
Tabucchi, Antonio
Une malle plein de gens / Antonio Tabucchi; Traduit de l'italien par J.B. Para
(1998)
Tabucchi, Antonio
Los volátiles del Beato Angélico / Antonio Tabucchi ; traducción de Javier González Rovira y Carlos Gumpert Melgosa
(1991)