Burgerschapsstijlen: inzicht in buurtbeleving, participatie en communicatie van verschillende bewoners Motivaction ontwikkelde in 2001 een eerste typologie van burgerschapsstijlen. Burgerschapsstijlen bieden duidelijke aanknopingspunten voor de overheid en sociale spelers om burgers te betrekken bij het beleid en met hen te communiceren. Onderstaande tabel geeft een kort overzicht van de burgerschapsstijlen, hun aandeel in de bevolking, buurtbetrokkenheid en communicatiestijlen.
1
Plichtsgetrouwen
Buitenstaanders
Pragmatici
Verantwoordelijken
(afhankelijke burgers)
(afzijdige burgers)
(afwachtende burgers)
(actieve burgers)
Aandeel in de Nederlandse bevolking van 15-80 jaar
18 %
31 %
23 %
28 %
Sociale milieus
Traditionele burgers
Gemaksgeoriënteerden
Opwaarts mobielen
Postmaterialisten
Moderne burgerij
Postmoderne hedonisten
Kosmopolieten
Buurtbeleving
x Buren x Buurtvoorzieningen
Bindingsmechanisme (relaties)
Nieuwe conservatieven
x x x x
x Binding door nabijheid
Buren Buurtvoorzieningen Verenigingen Buurtgrenzen bepaald door omliggende verkeersaders x Binding door nabijheid
x Eigen huis xOnderdeel van de stad x Sociale knooppunten met lokale identiteit x Kroegen x Winkels x Galerieën x Binding door xBinding door consumptie participatie
Aansprekende vormen van buurtbetrokkenheid
x Buurtwacht x Schoonmaakacties x Nabuurschap
x Actief in de school x Actief in de speeltuin x Buurtbarbecues
x Gebruik van sociale en culturele ontmoetingsplekken x Bewegen als eigenbelang in het geding is
Communicatiestijl (maatschappelijk en politiek)
x Onwetend x Afwachtend x Moeilijk communicerend x Gedesoriënteerd door ³LQIRUPDWLRQ RYHUORDG´
x x x x
x Selectief geïnformeerd x Levendigheid x Reactief
xMeedenken over inrichting xMeedenken over aansturing xMeedenken over beveiliging xBeleidsinvloed uitoefenen xInteractief xParticiperend xZingeving xReflectief
Aansprekende communicatiestrategie
x Dichtbij brengen x Vertalen naar persoonlijke context
x Confronteren x Amuseren x Verleiden
x Kernachtig informeren
xInformeren en toelichten
Tone of voice
x x x x
x x x x
x Uitnodigend x Overtuigend x Dynamisch
xUitnodigend xOpen xKritisch
Concreet Persoonlijk Openhartig Moreel
Passief Gericht op vermaak Ongeïnteresseerd Eruptief
Onvermijdelijkheid Noodzaak Gemak Fun en humor
1 Motivaction heeft de profielen van de burgerschapsstijlen op basis van diverse onderzoeken, aangescherpt. DOCK gebruikte de afgelopen jaren HHQ ³WXVVHQ-W\SHULQJ´ GLH JHEUXLNW ZHUG LQ KHW UDSSRUW 9HUWURXZHQ LQ GH EXXUW YDQ GH :55 ,Q GH WDEHO JHEUXLNHQ ZH ]RZHO GH burgerschapsstijlen die Motivaction momenteel (2008) hanteert, als de oude typering (tussen haakjes).
Media
x Lokale media x (Publieke) rtv-zenders x Lezen veel (boeken, krant, tijdschriften totaal) x Huis-aan-huisbladen x Regionale dagbladen x Persoonlijk contact
x CommerciĂŤle rtvzenders x Lezen weinig (boeken, krant, tijdschriften samen) x Lezen wel glossy mannen- en vrouwenbladen x Internet (vermaak)
x Weinig rtv, wel xWeinig rtv, wel commerciÍle zenders publieke zenders x Spits en Metro xLezen veel (boeken, krant, tijdschriften x Carrièrebladen samen) x Internet, e-mail, sms xDagbladen x Mobiele telefoon xOpiniebladen xInternet, e-mail
 Eigenschappen van de diverse burgerschapsstijlen Afhankelijke burgers of plichtsgetrouwen ervaren afstand tot de overheid en problemen in het volgen van maatschappelijke veranderingen. Ze zijn volgzaam en gezagsgetrouw, juist niet veeleisend en kritisch. De buurt is YRRU KHQ EHSHUNW WRW QDDVWH EXUHQ HQ EXXUWYRRU]LHQLQJHQ ¾ELQGLQJ GRRU QDELMKHLGœ dus. Zij zijn bij zaken als buurtwacht, schoonmaakactie en nabuurschap te betrekken. Afzijdige burgers of buitenstaanders hebben veel afstand tot overheid en politiek. Het eigen gaat voor het algemeen belang, gezag maakt hen wantrouwend en intolerant. Hun economische posities en sociale vooruitzichten LPPLJUDWLH YDQ DOORFKWRQHQ EDUHQ ]RUJHQ =RDOV ELM DIKDQNHOLMNH EXUJHUV LV HU ¾ELQGLQJ GRRU QDELMKHLGœ GH VFKDDO YDQ hun buurt is wel groter. Ze zijn actief in basisschool of speeltuin en organiseren met anderen gezellige activiteiten als buurtbarbecues. Wantrouwen uit zich in collectief protest, bijvoorbeeld bij herinrichting. Afwachtende burgers of pragmatici zijn zelfbewust, assertief, egocentrisch en geloven niet in traditionele democratische instituties. Ze zijn jong, pragmatisch, cultureel open, ondernemend, hebben brede netwerken en vaak lokaal gebonden werk. Hoewel zij overheid en sociale spelers niet nodig denken te hebben, kunnen deze wel op hun kwaliteiten bouwen. De buurtbeleving wijkt dan ook sterk af, hun buurt bestaat uit het eigen huis met daaromheen VRFLDOH NQRRSSXQWHQ PHW HHQ VWHUNH ORNDOH LGHQWLWHLW NURHJHQ ZLQNHOV JDOHULHsQ HQ HU LV ¾ELQGLQJ GRRU FRQVXPSWLHœ Buurtbetrokkenheid bestaat uit het gebruik van sociale en culturele ontmoetingsplekken, wanneer hun belangen op het spel staan komen ze sterk in beweging. Actieve burgers of verantwoordelijken gedragen zich kritisch en welwillend tot de overheid, interactie en reflectie staan centraal en ze willen coproductie van beleid. Ze zijn maatschappijkritisch, tolerant, analytisch, informatiegericht, sociaal geÍmancipeerd, vaardig, leven bewust en denken over grenzen heen. De buurt is voor hen een onderdeel van de stad en ze denken graag mee over inrichting, aansturing en beveiliging. Hun netwerken zijn hoogontwikkeld en ze NXQQHQ EHKRRUOLMN HIIHFWLHI EHOHLGVLQYORHG XLWRHIHQHQ HU LV VSUDNH YDQ ¾ELQGLQJ GRRU SDUWLFLSDWLHœ
Â
                                                           2
 WRR,  Vertrouwen  in  de  Buurt,  2005 Â
2