ZAGORI 2009 by achilleas tziakos

MANTATO

ΦΩΤΟ: Κ. ΖΗΣΗΣ

MANTATO

διαβάστε

08 τόπος πίσω από το βουνό 12 Άνω Πεδινά24Το Ζαγόρι των Ηπειρωτών και των Ελλήνων

28Συνεντεύξεις

46 Τα γεφύρια και η ιστορία τους50Περπατώντας στο Ζαγόρι 60 Μόδα70 Το άγνωστο Ζαγόρι-Δίκορφο76 Το γνωστό Ζαγόρι-Καπέσοβο Παραγωγή εξωφύλλου Φωτογραφία: Κωστής Εμμανουηλίδης Styling - Μακιγιάζ: Κομμωτήριο Άκης Ρούχα: Egomio Πρέβεζα

82 Τσίπουρο90 Τα ελληνικά μανιτάρια102 Μαγειρική ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ

Το zagori 09 πετάει με Aegean Airlines. Διανέμεται σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη από την εταιρία δημοσίων σχέσεων bq. Φθάνει μέχρι Ξάνθη, Κομοτηνή, Καβάλα και Ρόδο με το γραφείο γενικού τουρισμού pass pantou. Βάζει πλώρη για Κέρκυρα. Ενώ βρίσκεται στην κλασσική του θέση σε Ιωάννινα, Ηγουμενίτσα, Άρτα, Αγρίνιο και Πρέβεζα. Αν θέλετε το Ζαγόρι στο σπίτι σας επικοινωνήστε με το 26510 70717. y

4_ zagori bLIFT

MANTATO

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ MANTATO publishing Σακελλαρίου 4 Ιωάννινα Τηλ & Fax 26510 70717

zagori

LIFT

Ετήσια έκδοση 2008-2009

Εκδότης – Διευθυντής Αχιλλέας Γ. Τζιάκος Σύνταξη Αποστολία Καραμπέρη Σύμβουλος έκδοσης Έλλη Παππά Art Director Ευγενία Καραμπέρη Συνεργάτες Άννα Δούβαλη Στέφανος Χρηστογούλας Ηλίας Γκαρτζονίκας Βάσω Τσούνη Μάκης Λογιωτατίδης Αρκτούρος Γιάννης Κυρίτσης Ιωάννης Δ. Δέρβας Φωτογραφίες Κωστής Εμμανουλίδης Κώστας Ζήσης Στέφανος Χρηστογούλας Tzak-heel Ευτυχία Γ. Οικονόμου-Γεωργοπούλου Υπεύθυνη διαφήμισης Βάσω Τσούνη Λουϊζα Λουμάκου Λογιστήριο Ορέστης Παπανικολάου Νομικός Σύμβουλος Δημοσθένης Δημοσθένους Εκτύπωση ΧΡΩΜΟΤΥΠ Α.Ε. www.liftpress.gr / liftpress@mantato.gr Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική ή μερική, διασκευή ή απόδοση του περιεχομένου της έκδοσης, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή έγκριση του εκδότη. Τα κείμενα του περιοδικού εκφράζουν τις απόψεις του συγγραφέα. Δεν φέρει καμία ευθύνη γι’ αυτά η εταιρεία και ο εκδότης. y

6_ zagori bLIFT

Ένα spa της ψυχής Τόσα χρόνια, σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο ακόμη και τις καθημερινές, έτσι απλά χωρίς οργάνωση, φεύγω, δραπετεύω για λίγες στιγμές απόδρασης στα Ζαγοροχώρια. Είναι τόσο κοντά αλλά κάθε φορά μου αποκαλύπτουν κάτι από τα μυστικά τους, κάτι από την ιστορία τους. Κάτι που αυτός ο τόπος, αυτοί οι άνθρωποι δημιούργησαν χρόνια τώρα μέσα σε ένα τοπίο άγριο, αλλά και γαλήνιο συνάμα. Πέτρες που μου διηγούνται μια ιστορία, ένα παραμύθι μέσα από την σιωπή τους. Βουνά που στέκουν εκεί αιώνες παρατηρούν, αφουγκράζονται και παίζουν μαζί μου. Δέντρα που οι φυλλωσιές τους εκμεταλλεύονται κάθε ευκαιρία να παίξουν την δική τους μελωδία μαζί με τον αέρα της Πίνδου. Σπίτια δυνατά, τετράγωνα, σκληρά απ΄έξω αλλά που κρύβουν την αγάπη, την συντροφικότητα και την ασφάλεια , σαν την αγκαλιά μιας μάνας, στον εσωτερικό τους κήπο. Άνθρωποι οξυδερκείς, σκληροτράχηλοι που δεν αφήνουν τον όγκο των βουνών να περιορίσουν το βλέμμα τους αλλά τα διαπερνούν κάνοντας τα ένα με τα μάτια τους. Γεφύρια που ενώνουν ιδέες, αισθήσεις, ψυχές φτιαγμένα από ανθρώπους ανοιχτόμυαλους, δημιουργικούς, ελεύθερους. Αυτά είναι τα δικά μας Ζαγόρια τα κοσμοπολίτικα, τα γραφικά, τα άγνωστα, τα παιχνιδιάρικα. Μια έκδοση που γράψαμε, επιμεληθήκαμε, φωτογραφήσαμε, όλοι εμείς μιας και μια περιπλάνηση σε αυτή τη γωνιά της Ελλάδος, είναι σαν ένα πραγματικό “ταξίδι” στο ίδιο μας το δωμάτιο. Μια προσπάθεια που φιλοδοξεί να σας δείξει την ζεστασιά των ζωντανών πραγμάτων, σε όλους εσάς που το ταξίδι δεν είναι μόνο, το που αλλά το πώς. Ένας οδηγός για όλους εσάς που θέλετε να ταξιδεύετε είτε σαν απλός ταξιδιώτης, είτε σαν περαστικός, είτε σαν εξερευνητής. 46 χωριά, 46 κουκίδες, 46 στιγμές,... ατελείωτες αναμνήσεις. Αχιλλέας Τζιάκος y

zagori bLIFT_7

wτόπος ιστορία

πίσω από το βουνό Από τον Στέφανο Χρηστογούλα

Το Ζαγόρι είναι λέξη Σλάβικη και σημαίνει τόπο πίσω από το βουνό. Ζα ( προς, επί και πίσω) – Γκόρι ( βουνό). Οι πρώτοι συγκροτημένοι οικισμοί του Ζαγορίου αναφέρονται σε χρυσόβουλο του 1352 μ.Χ και εντοπίζονται στο δυτικό τμήμα του. Είναι το Πάπιγκο, τα Πάνω Σουδενά και τα Κάτω Σουδενά. Τα χωριά αυτά αποτέλεσαν τον παλαιότερο πυρήνα του Ζαγορίου, ενώ τα άλλα τμήματα εποικίσθηκαν και αναπτύχθηκαν αργότερα. Πριν πέσει ο ηπειρωτικός χώρος στα χέρια των Οθωμανών, το Ζαγόρι ήταν υπό την κυριαρχία του Δεσποτάτου της Ηπείρου και το 1430 ήταν χωρισμένο στο δυτικό Ζαγόρι, με κυριότερο χωριό το Πάπιγκο, στο κεντρικό και το ανατολικό Ζαγόρι. Τότε εμφανίσθηκαν στον ηπειρωτικό χώρο οι Οθωμανοί με αρχηγό τον αντιπρόσωπο του Σουλτάνου, τον Καρά- Σινάν Πασά. Πρεσβεία από το Ζαγόρι συναντήθηκε με τον Καρά –Σινάν Πασά και δηλώσανε υποταγή με την προϋπόθεση να έχουν αυτονομία, αυτοδιοίκηση και πλήρη ατέλεια από τους φόρους. Ο Καρά –Σινάν Πασάς θεωρώντας τούτο ευνοϊκό για την ακώλυτη διέλευση προς τα Ιωάννινα, έδωσε αυτονομία, αυτοδιοίκηση και απαλλαγή από τους φόρους σε 14 χωριά του Κεντρικού Ζαγορίου. Μοναδική όμως υποχρέωση των Ζαγορισίων ήταν να στέλνουν κάθε χρόνο ορισμένο αριθμό ανδρών για να περιποιούνται τα άλογα και να επισκευάζουν τις άμαξες του αυτοκρατορικού στρατού για ενάμιση μήνα κάθε χρόνο. Τα άτομα που πήγαιναν στους αυτοκρατορικούς στάβλους λέγονταν Βοϊνίκιδες και η περιοχή ονομάσθηκε «Βοϊνίκο». Στα Τούρκικα «Βοϊνάκ» σημαίνει ιπποκόμος. Σιγά σιγά αντί της υπηρεσίας, πλήρωναν χρηματικό ποσό και διατήρησαν και επέκτειναν τα προνόμιά τους. Οι Ζαγορίσιοι δημιούργησαν ένα άριστο δημοκρατικό πολίτευμα δημογεροντίας με γενικό προεστό τον Ζαγόρ΄ y

8_ zagori bLIFT

Κοτσάμπαση που ήταν αντιπρόσωπος της Ζαγορίσιας Ομοσπονδίας, η οποία επεκτάθηκε στην συνέχεια με την προσχώρηση και άλλων χωριών. Μετά την δολοφονία του Αλή Πασά το 1822, ο οποίος δεν είχε πειράξει καθόλου τα προνόμια, εισέβαλαν στο Ζαγόρι Αλβανικές ληστοσυμμορίες που προξένησαν πολλές ζημιές. Από το 1822 μέχρι το 1828 το Ζαγόρι υπέστη τρομακτικά δεινά. Οι Ζαγορίσιοι της Πόλης κατάφεραν να ανακτήσουν πάλι την δύναμη και παρενέβησαν μέσω του Σουλτάνου, ο οποίος διέταξε τον Βαλή των Ιωαννίνων- Μεχμέτ Ρεσή Πασά –να συλλάβει και να αποκεφαλίσει τους αρχηγούς των συμμοριών. Το 1828 οι Ζαγορίσιοι μαζεύτηκαν στα Ιωάννινα και σε γενική συνέλευση κατάρτισαν ένα κατάλογο από διατάξεις (Σιουρούτια). Οι διατάξεις αυτές ρύθμιζαν την οικογενειακή, κοινωνική, κοινοτική και κληρονομική ζωή του πληθυσμού του Ζαγορίου. Τα Σιουρούτια περιείχαν 11 άρθρα. Το 1828 αρχίζει μια νέα περίοδος αυτοδιοίκησης για το Ζαγόρι. Κράτησε όμως μόνο 40 χρόνια γιατί το 1868 οι Οθωμανοί κατάργησαν οριστικά τα περίφημα προνόμια, με το αιτιολογικό ότι τάχα στο Ζαγόρι καλλιεργούνταν πνεύμα ανταρσίας. Ο βαθύτερος λόγος της κατάργησης των προνομίων ήταν η διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας το 19ο αιώνα και οι γενικότερες εξελίξεις. Πολλές καταστροφές έπαθαν τα χωριά του Ζαγορίου με την αποχώρηση των Τούρκων (1913) και από τους Γερμανούς (1943).

MANTATO

αφιέρωμα

Ένα χωριό αλλιώτικο από τα άλλα, είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για να περιγράψεις τα Άνω Πεδινά. Μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο, όπου το σκληρό γκρίζο της πέτρας σμίγει με τη ζεστασιά των ανθρώπων, το χωριό υψώνεται και σε καλωσορίζει. Μια παρέα ανθρώπων ανηφορίζει την πλαγιά. Η απόδραση τώρα ξεκινά…

Το πρώτο πράγμα που αντικρίζει ο επισκέπτης φτάνοντας στα Άνω Σουδενά (παλιά ονομασία του χωριού που σημαίνει στα σλάβικα κρύος τόπος), είναι το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας. Ο όγκος του και η επιβλητικότητά του θυμίζουν φρούριο και εντυπωσιάζει η αρχιτεκτονική του και το πόσο καλά διατηρημένο είναι. Στο χωριό υπάρχουν 9 εκκλησίες με κεντρική την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στην πλατεία, που χρονολογείται από το 1793. Αξιοθέατο αποτελεί επίσης η Λαμπριάδειος οικοκυρική σχολή στην οποία γίνονται ακόμη μαθήματα κεντήματος, υφαντουργίας, ταπητουργίας, αργαλειού. Το να υφαίνει κανείς στον αργαλειό ακούγεται τόσο μακρινό και ξεπερασμένο και το ίδιο πιστεύαμε κι εμείς μέχρι τη στιγμή που γνωρίσαμε δύο νέα κορίτσια που επέλεξαν να ζουν στα Άνω Πεδινά και που ασχολούνται με την τέχνη αυτή. Πρώτη ύλη αποτελεί το λαναρισμένο μαλλί και τα προϊόντα πολλά και διάφορα, αλλά πάνω από όλα μοναδικά: καπέλα, κοσμήματα, εσάρπες, καρφίτσες, χαλάκια, πασούμια σε διάφορα χρώματα και σχέδια. Μερικά χρώματα μας εντυπωσίασαν περισσότερο, γιατί δεν μπορούσες να τα προσδιορίσεις. Όπως μας πληροφόρησαν, προκύπτουν από διάφορους πειραματισμούς με διάφορους καρπούς και ιδιαίτερες τεχνικές! Κάθε τόσο διοργανώνονται εκθέσεις από το Δήμο, όπου μπορεί κανείς να

Από την Άννα Δούβαλη

Άνω Πεδινά y

12_ zagoribLIFT

θαυμάσει αυτά τα έργα τέχνης. Από τα Άνω Πεδινά καταγόταν και ο σπουδαίος δάσκαλος του Γένους Νεόφυτος Δούκας. Μπορεί κανείς να βρει τα βιβλία του στη βιβλιοθήκη που στεγάζεται στο δημοτικό σχολείο. Ετοιμάζεται επίσης συνεδριακό κέντρο, γεγονός που αποδεικνύει την ανάπτυξη σε διάφορους τομείς. Ιδιαίτερη ανάπτυξη γνωρίζει και ο τουρισμός. Οφείλουμε όμως να πούμε ότι γίνεται με σεβασμό στην αρχιτεκτονική, στο ύφος, στην ιστορία και στη φύση του χωριού. Σεβασμός που συνοδεύεται από την αγάπη, κυρίως νέων ανθρώπων, που θέλουν να δώσουν ζωή στο χωριό και να αναδείξουν τις ομορφιές του. Υπάρχουν αρκετοί ξενώνες όπου ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τη ζαγορίτικη φιλοξενία. Ένας από αυτούς, είναι ο ξενώνας Πρίμουλα. Παλιό αρχοντικό, το οποίο διαθέτει 7 δωμάτια με ζεστή, ρομαντική διακόσμηση και προσωπικό στυλ καθώς και μία παραμυθένια σουίτα για μια ιδιαίτερη νύχτα (ή μάλλον για πολλές). Ο ξενώνας Πορφυρόν ξεχωρίζει στο χωριό, με το πορφυρό του χρώμα και την κεντρική του θέση. Η ατμόσφαιρα των δωματίων παραπέμπει σε άλλες εποχές με το κλασικό και ιδιαίτερο στυλ ενώ το πρωινό του σίγουρα θα σας ξυπνήσει γευστικά. Ένας ακόμη παραδοσιακός ξενώνας είναι και Το σπίτι του Ορέστη, όπου συναντά κανείς τη χαρακτηριστική ζαγορίσια διακόσμηση με τζάκια και αναπαυτικά κρεβάτια, από την «αγκαλιά» των οποίων δύσκολα θα ξεφύγετε…

ένας “ζεστός”

τόπος y

zagori bLIFT_13

ένα

υπέροχο

χωριό y

14_ zagoribLIFT

Ο ξενώνας Αμελικό προσφέρει μια άνετη διαμονή στα δωμάτια του, που είναι διακοσμημένα με παραδοσιακά, χειροποίητα έπιπλα και ζεστά χρώματα που θα σας χαρίσουν στιγμές χαλάρωσης και ανεμελιάς. Ο ξενώνας Αλώνι αποτελεί μια ακόμη πρόταση για τη διαμονή σας στα Άνω Πεδινά, με όμορφα και παραδοσιακά δωμάτια. Εδώ επίσης θα βρείτε τοπικά εδέσματα με ντόπια υλικά. Γαστρονομικά, το χωριό θα σας εκπλήξει αλλά και θα ικανοποιήσει την όρεξη σας και όλα τα γούστα. Στην ταβέρνα Σωτηρία Τσιγαρά, στην είσοδο του χωριού το γεύμα σας θα αποκτήσει νέες διαστάσεις, γιατί δύσκολα αντιστέκεται κανείς στο πλούσιο μενού: μαγειρευτά φαγητά, κρεατομεζέδες στα κάρβουνα, φρέσκες σαλάτες, παραδοσιακά ορεκτικά και πίτες (αυτή η κριτσανιστή αλευρόπιτα είναι τέλεια για όλες τις ώρες της μέρας) καθώς και ντόπιο κρασί που ασυνείδητα, θα ζωντανέψει τη συζήτηση με την παρέα σας και θα σας οδηγήσει σε «άλλα» μονοπάτια. Στην ίδια γειτονιά και η ταβέρνα του Ξάνθου με νόστιμους μεζέδες, ψητά κρέατα και μια κοτόπιτα που θα σας κάνει να αναζητήσετε τη συνταγή. Ανηφορίζοντας στο χωριό θα βρείτε το εστιατόριο Dizaki το όνομα του οποίου προέρχεται από την τούρκικη λέξη τεζιάχ που σημαίνει πάγγος. Μπαίνοντας στο εστιατόριο το ανοιχτό πράσινο χρώμα στον τοίχο και το σκούρο πράσινο στο υπέροχο τζάκι, θα σας χαλαρώσουν

MANTATO

αμέσως (στην περίπτωση μας σε αυτό συνέβαλε και η μουσική επένδυση του Besame mucho που μας ταξίδεψε νοσταλγικά). Οι ιδιοκτήτες, Χρήστος και Ηλέκτρα ένα νέο ζευγάρι με πολύ μεράκι και γούστο έχουν φτιάξει έναν ιδιαίτερο χώρο, μια εστία υψηλής αισθητικής από κάθε άποψη. Ιταλική κουζίνα, αρωματικές σαλάτες, αλλά και παραδοσιακά πιάτα, θα συνοδέψουν το τσιπουράκι σας ή ένα ποτήρι καλό κρασί. Οι γλυκατζήδες εδώ θα βρουν τον παράδεισό τους: σουφλέ σοκολάτας, cheesecake, pannacotta, μωσαϊκό και σπιτικά κουλουράκια (το menu συχνά εμπλουτίζεται αυθόρμητα ανάλογα με την έμπνευση και τη διάθεση), θα συνοδέψουν τον καφέ σας στη χόβολη ή τον δικό σας αγαπημένο καφέ. Εμείς πάντως έχουμε δώσει ραντεβού στην αυλή του Dizaki, ένα καλοδιατηρημένο αλώνι με μαγευτική θέα, μια ανοιξιάτικη βραδιά κάτω από τα άστρα. Ίσως να έχετε ήδη καταλάβει γιατί στα Άνω Πεδινά, η λέξη χωριό αποκτά άλλη σημασία. Οι νέοι άνθρωποι που δραστηριοποιούνται εδώ, θα σας υποδεχτούν με χαμόγελο και πρόθυμοι να σας κατευθύνουν στα καλντερίμια μιας μοναδικής απόδρασης.

εδώ η έννοια χωριό αποκτά άλλη

σημασία

MANTATO

‘Ανω Πεδινά

μας άρεσε

20_ zagoribLIFT

Ο πιο hot cappucino

Κοιμάσαι στα πούπουλα

Η μυρωδιά της κανέλας θα σε οδηγήσει στο πιο ζεστό χώρο της περιοχής. Ο Χρήστος και η Ηλέκτρα στο cafe-restaurant “Dizaki” θα σε καλοσωρίσουν με χαμόγελο. Κάθησε αναπαυτικά δίπλα στο τζάκι, χαλάρωσε με μουσική και δοκίμασε ιταλική κουζίνα.

Δύσκολο να διαλέξεις; Καθόλου. Δυο ξενώνες που σίγουρα θα σε κάνουν... να μην θέλεις να φύγεις ποτέ.

Τα καλύτερα κοψίδια Στην ταβέρνα Σωτηρία Τσιγαρά, το σίγουρο είναι πως η λέξη φαγητό δεν έχει την συνηθισμένη έννοια. Κρεατομεζέδες, μαγειρευτικά φαγητά και εκπληκτικές παραδοσιακές πίτες είναι μόνο η αρχή. Συνοδέψτε τα με ντόπιο κρασί και καλή διάθεση. Φεύγοντας μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας λίγη αλευρόπιτα, έτσι για το δρόμο του γυρισμού.

Στο Σπίτι του Ορέστη δεν ξεφεύγεις εύκολα από τη ζεστασιά του κρεβατιού και τη ρομαντική ατμόσφαιρα των δωματίων. Χαλάρωσε και διώξε τις σκέψεις της καθημερινότητας. Στον ξενώνα Πρίμουλα τα δωμάτια διακοσμημένα με ιδιαίτερο γούστο σε γαληνεύουν, ενώ αν θες κάτι ιδιαίτερο δοκίμασε τη σουίτα ή τις νέες πλήρως εξοπλισμένες κατοικίες.

Πώς περνώ το χρόνο μου; Μην ξεχάσεις Μην ανησυχείς, η μέρα σου θα είναι γενα περάσεις μάτη. Η πεζοπορία είναι η πιο διαδεδομένη υπαίθρια δραστηριότητα στο Ζαγόρι, γιατί δεν απαιτεί ιδιαίτερο εξοπλισμό και οργάνωση. Εμείς σας προτείνουμε δυο εύκολες πεζοπορικές διαδρομές στο βουνό: με αφετηρία τα 'Aνω Πεδινά: - Πεδινα - Ελαφότοπος: διάρκεια 2 ώρες - Πεδινα - Οξιά - Μονοδενδρι: διάρκεια 3-4 ώρες διάσχιση του Βοϊδομάτη από τη γέφυρα της Κλειδωνιάς μέχρι τη γέφυρα του Παπιγκου και τη μονή Σπηλιωτισσας: διάρκεια 2 ώρες.

* Από τη Λαμπριάδειο χειροτεχνική σχολή για να ρίξεις μια ματιά στα μοναδικά χειροποίητα προϊόντα. * Από το Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας, όπου θα γοητευθείς από τη θεα και την ηρεμία. * Από το δημοτικό σχολείο στο κέντρο του χωριού, για να θαυμάσεις σπάνια συγγράμματα του Νεόφυτου Δούκα.

Μικρές λεπτομέρειες Τα Άνω Πεδινά, παραδοσιακός οικισμός με κτίρια του 18ου και 19ου αιώνα, απέχουν μόλις 35 χλμ. από τα Ιωάννινα και βρίσκονται σε υψόμετρο 900 μέτρων. Συνδέουν το Δυτικό με το Κεντρικό Ζαγόρι. *** Πανηγύρι: 25 Μαρτίου y

zagori bLIFT_21

MANTATO

Από τον Ηλία Γκαρτζονίκα

στο Ζαγόρι των και των Ελλήνων

Ηπειρωτών

24_ zagoribLIFT

Στο Ζαγόρι του κόσμου, αφού φρόντισαν οι πρόγονοι να το γνωρίσουν στον κόσμο. Και το τραγούδησαν, το έκλαψαν και το χόρεψαν και ξανά και ξανά μέχρι όλοι μας να το μάθουμε και να το αγαπήσουμε. Τραγούδησαν έκλαψαν και χόρεψαν για το μισεμό, για το δυνάστη, για τα κατορθώματα, για τη λεβεντιά, την ομορφιά και την αγάπη. Την αγάπη που τραγουδήθηκε τόσο πολύ, όσο λίγα πράγματα. Ο σκληρός Ηπειρώτης που σαν καταφέρεις και του κάνεις την καρδιά να σκιρτήσει είναι ικανός για τα πάντα. Η Αγάπη που στην παράδοσή μας έχει σχεδόν την ίδια αξία με τον Έρωτα και ώρες ώρες παραξενεύεσαι αν οι πρόγονοί μας μπορούσαν να έχουν τα δύο αυτά, σε τόσο κοντινή σχέση και συχνά χρησιμοποιούν και τους δυο όρους για να εκφράσουν το ίδιο συναίσθημα. Ο λαϊκός άνθρωπος, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί τη λέξη «Αγάπη» για να δηλώσει κυρίως τα ερωτικά του συναισθήματα. Και όποιοι αγάπησαν στ’ αλήθεια ξέρουν ότι όταν βρίσκεις την αληθινή αγάπη νοιώθεις ότι όλος ο κόσμος είναι δικός σου και όταν την χάνεις ή δεν μπορείς να την αποκτήσεις, ο πόνος είναι αβάσταχτος. Και ο λαός μας μπόρεσε να δημιουργήσει και στις δυο αυτές ακραίες στιγμές. Μόνο που έτσι που ήταν δομημένη η κοινωνία, συνήθως αυτά εκφράζονταν περισσότερο φανερά από την πλευρά του άντρα,… και πιο κρυφά.. από τη μεριά της γυναίκας. Εκεί που αυτός θα δει τη γυναίκα τη Ζαγορίσια γυναίκα να χορεύει στο μεσοχώρι ή στ' αλώνι, στα

πανηγύρια και τις καλές μέρες, σεμνή, χωρίς βίαιες κινήσεις, με μιαν ημεράδα που μαλάκωνε τις καρδιές, με σχήματα και ήρεμες περιδινήσεις, που ξυπνούσαν χίλια δυο συναισθήματα κι έκαναν ν' ανθίζει ο έρωτας, με μιαν αρχοντιά που σπάνια συναντιέται. Επιδίωξη και χαρά της ήταν ν' αποσπάσει το θαυμασμό του περίγυρου, όχι μόνο με την τέχνη του χορού ή την πολυτέλεια της στολής, αλλά και με την ικανότητα να πείθει τους άλλους με τη συμπεριφορά της. Για τις ανύπαντρες ήταν και τα παλικάρια που λογάριαζαν, αυτά που έμεναν στο χωριό κι όσα γύριζαν από τα ξένα, κι άναβαν τα μάγουλα, και τα χαμηλωμένα μάτια πάσχιζαν να βρουν αιτίες και ξανοίγματα ν' ανταμώσουν άλλα μάτια, που δεν άφηναν την παραμικρή κίνηση να μη μετρήσουν, με τη λαχτάρα της αγάπης οι ερωτευμένοι, με τους υπολογισμούς της μελλοντικής συμβίωσης άλλοι, κι όλα αυτά μέσα σε ατμόσφαιρα ήρεμης εγκαρτέρησης, γεμάτη οράματα για μια καλύτερη ζωή. Στα ελληνικά δημοτικά τραγούδια, εκφράζονται με ανυπέρβλητης ομορφιάς απλότητα, όλα όσα έχουν να κάνουν με τον Έρωτα και την Αγάπη. Και εντυπωσιάζει το γεγονός ότι αυτό που πρώτιστα ενδιαφέρει τον ερωτευμένο λαϊκό άνθρωπο είναι η ομορφιά του σώματος. Ας αποφύγουμε όμως την παγίδα να νερώσουμε με θεωρητικά σχόλια αυτήν την καθαρά ερωτική ποίηση, που συγκίνησε μεγάλους δημιουργούς. Οπότε, θα αφήσουμε τα ίδια τα τραγούδια που έχουμε μπροστά μας, να μιλήσουν κατευθείαν

Φίλες με τοπικές ενδυμασίες φωτογραφίζονται για να θυμούνται τις διακοπές του 1936. Το φθινόπωρο θα ταξιδέψουν για τον τόπο της χειμερινής τους διαμονής. Από αριστερά: Χρυσούλα Παπαζήση, Σοφία Σιανίδη, Μαρία Εξαρχοπούλου, Χαρίκλεια Σιανίδη, Δέσποινα Π. Πασχάλη, Σταματία Σιανίδη, Δέσποινα Γκαράνη, Μαρία Δ. Πασχάλη. Φωτογραφία: Λεύκωμα ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ 1895-1970 Βρυσοχώρι Ζαγορίου. Ευτυχία Γ. Οικονόμου -Γεωργοπούλου

στην ψυχή μας. Όπως εκείνο που λέει η κόρη: Για μη με δέρνεις μάνα μη με τυραννείς, κι εγώ θα σ’ μαρτυρήσω το ποιος με φίλησε…, μα ποιος να την ακούσει στην παραδοσιακή κοινωνία και να τη συγχωρέσει Και κει στην «Πέρδικα» που λέει πως …Θα στήσω βρόχια στα βουνά, για να σε πιάσω πέρδικα, για να σε πιάσω ζωντανή να σε βάλλω στο κλουβί να λαλείς κάθε πρωί. (Πέρδικα τη γυναίκα ..και πούλια και λαφίνα και γερακίνα και λεμονιά και τριανταφυλλιά και καγγελοφρυδάτη και μοσχομυρωδάτη… και τόσα άλλα όμορφα …πώς να μην πούμε ότι υμνούσαν πραγματικά την ομορφιά με τέτοιες παρομοιώσεις) Και κείνος ο νέος που με το μεγάλο καημό που τον τυραννά τους λέει πως... Κλάψτε με φίλοι κλάψτε με κι εσείς εχθροί χαρείτε, εγώ τις νύχτες περπατώ βάλε να με σκοτώσουν, βάλε θηρία να με φαν και να με θανατώσουν, αν ήσουν άνθρωπος εσύ και πόναγες για μένα, θα ‘φηνες τη μανούλα σου, θα ‘ρχόσουνα με μένα. Και σε κείνα τα εκπληκτικά ζαγορίσια γυρίσματα με τα δίστιχα τα ερωτικά που σαν τα γιαννιώτικα στιχοπλάκια, τις κρητικές μαντινάδες ή τα κυπριακά τσιατίσματα, θα εκφράσουν με μοναδικό τρόπο την αγάπη και την επιθυμία, αλλά και τον πόνο με την απογοήτευση. Μάτια μυγδαλοσχισμένα για σεβντά μπαϊλντισμένα Τούτο το χειμώνα θέλω να διαβώ, και το καλοκαίρι καλώς να σε δώ. Και λέγαν τα παλιά, σχημάτιζαν και καινούρια για να παραβγούν, να πουν με ακόμα καλύτερο τρόπο αυτό που αισθάνονταν. Και κείνος που τα χρόνια δεν του κάναν τη χάρη να τον ξεχάσουν και οι χαρές της ζωής με τους έρωτες και τα γλέντια δεν του γεμίζουν τη μέρα και τη ζωή. Παρακαλάει και λέει: Μάγισσα δως μου φάρμακο, να πιω να μη γεράσω, γιατί μου κακοφαίνεται τα νιάτα μου να χάσω. Γέρασα ο μαύρος γέρασα κι ασπρίσαν τα μαλλιά μου, τώρα κοιτώ τις ομορφιές και καίγεται η καρδιά μου. Τόσοι και τόσοι μουσικοί ύμνησαν την αγάπη και γλέντησαν τους Ζαγορίσιους. Τα Τακούτσια όμως θα μείνουν στη μνήμη όλων για τον τρόπο που το έκαναν αυτό. Όπως με τις ενότητες που συνέθεταν βάζοντας με περίσσια τέχνη στη σειρά τα δίστιχα να κολλήσουν με τα άλλα γυρίσματα. Σηκώνομαι μια αυγίτσα, μιαν αυγούλα το πρωί Και το κατηφόρι πήρα για να ειδώ για να χαρώ Βρίσκω μια πορτοπούλα κι αυτή ήταν ανοιχτή Εκεί μέσα κατοικούσε μαυρομάτα και ξανθή Έναν τεμενά τις κάνω απ’ τον ουρανό στη γη Και πολύ της κακοφάνει και την πόρτα της σφαλεί. Και πώς να μην τη σφαλούσε. Αλίμονο σε όποια δεν το έκανε Και σαν αυτός αρρώστησε από τον καημό, ούτε γιατρό δεν του ‘στειλε. Θα ήταν το ίδιο, σαν να μην είχε σφαλίσει την πόρτα, αν το έκανε και τον έστελνε. Και με αυτά και τα άλλα στήνονταν τα περίφημα γλέντια τα Ζαγορίσια, με το στόμα αλλά και τις ανεπανάληπτες ζυγιές, που ακόμα αντιλαλούν τα παιξίματά τους στα αυτιά των παλιοτέρων. Με τα ζιαφέτια, με τα χαβάδια, με τα συρτά και τα ζαγορίσια. Με τους σουαρέδες στα σπίτια και τις πατινάδες στις βρύσες τα ξημερώματα. Με τις πίτες και τους καλομαγειρεμένους μεζέδες και φαγητά. Με τα τσίπουρα και τα κρασιά. Και τέτοιοι οργανοπαίχτες σε τι άλλο θα επιδείκνυαν πρώτιστα την δεινότητά τους στα πανηγύρια και στα γλέντια, ….παρά στα εξαίσια οργανικά της περιοχής. Στη Γράβα και στη Φράσια ας πούμε, αλλά και στα «φερτά» που αφομοιώθηκαν στο τοπικό ρεπερτόριο όπως ο Θειακός, η Σέλφω και οι χόρες. Μα και στο μοιρολόι. Όχι στο μοιρολόι της κηδείας, αλλά στο μοιρολόι της ζωής. Αυτό που ο απίστευτος λαός μας το έβαλε στην αρχή του γλεντιού, του πανηγυριού, του γάμου. Που στη μεγαλύτερη χαρά θα θυμηθεί και θα επαναφέρει για λίγο στη συντροφιά τον φίλο, το γονιό, το παιδί που έφυγε. Που έφυγε για κάπου καλύτερα ίσως. Και όταν ρώτησα ένα παππού οργανοπαίχτη γιατί λες ότι είναι καλύτερα εκεί, μου είπε… αφού πάνε και δεν ξαναγυρίζουν καλύτερα θα είναι. Αυτό είναι το μοιρολόι. Ο περήφανος θρήνος, η αντίσταση στο θάνατο. Όπως ο πετροκότσυφας κελαηδεί το δειλινό κρυμμένος στα πουρνάρια, έτσι και το κλαρίνο αιμορραγεί σταλιά σταλιά το μοιρολόι του. Είναι όμως και ο άντρας ο Ζαγορίσιος και ο Ηπειρώτης, που στο αποκορύφωμα της χαράς, του χορού και του γλεντιού, αποζητάει ένα μοιρολόι και χάνεται και διαλύεται μέσα σ΄ αυτό, ένα μοιρολόι, στον ήχο του κλαρίνου το βαρύ, και στου δοξαριού το θρήνο το συρτό. Έτσι στο γλέντι θα είμαστε όλοι μαζί. Γιατί έτσι μας μάθαν και έτσι πρέπει. y

zagori bLIFT_25

MANTATO

Είναι άραγε εύκολη υπόθεση, η απόφαση να αφήσεις τη ζωή σου στη μεγαλούπολη, για να εγκατασταθείς και να δραστηριοποιηθείς σε κάποιο από τα χωριά του Ζαγορίου; Να ξεχάσεις τις υψηλές ταχύτητες και να αναζητήσεις ένα νέο μοντέλο ζωής; Πέντε ξεχωριστοί άνθρωποι με πέντε διαφορετικές ιστορίες, μας αποδεικνύουν πως τελικά, όταν η ανάγκη για αλλαγή, πηγάζει από την αγάπη για αυτό που επιλέγεις, τότε όλα είναι εύκολα. Επιμέλεια Έλλη Παππά

28_ zagoribLIFT

Χρηστογούλας Στέφανος Νοσηλεύτης-Συγγραφέας Τέως Πρόεδρος Π.Σ. Βραδέτου

Τι ήταν αυτό που σας έφερε στο Βραδέτο; Περπάτησα τις πλαγιές στο Βραδέτο λόγω της ασχολίας μου με το κυνήγι την περίοδο 1987-88. Πέρασα απο τη Σκάλα, ανέβηκα στον Αυγερινό, στην Πουλιαλιά. Από την πρώτη επίσκεψη μου άρεσε ο τόπος, είδα από κοντά τον Βίκο, τα χωριά, τους ανθρώπους και έλεγα μέσα μου να ο ωραίος τόπος να μείνει κανείς. Βέβαια, κάτι σας τράβηξε περισσότερο στην περιοχή. Όταν γνώρισα την (μέλλουσα) γυναίκα μου και μου είπε ότι ήταν από το Βραδέτο. Δεν το πίστευα. Ντύθηκα γαμπρός και ήρθα, βρήκα το χωριό που δεν είχα, έγινα δημότης του με αγκάλιασαν όλοι, έκανα φίλους και προσπάθησα να ασχοληθώ με τα κοινά. Για την ιστορία υπήρξατε και πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Βραδέτου. Προϋπήρχε ένας σύλλογος, αλλά το 2000 δημιουργήσαμε ένα νέο. Είδαμε ότι οι νέοι ήθελαν να υπάρχει σύλλογος και έτσι σήμερα απαριθμούμε περίπου 100 μέλη. Διετέλεσα δυο φορές πρόεδρος και προσπάθήσαμε να αναδείξουμετο Βραδέτο. Το πετύχαμε και αυτό φαίνεται και από το πλήθος των επισκεπτών στις εκδηλώσεις μας (παραδοσιακό αλώνισμα, παραγωγή τραχανά, τουρνουά δηλωτής, σεμινάρια σπηλαιολογικά, σεμινάρια πρώτων βοηθειών, αναπαράσταση αργαλειού κ.ά). Η δημιουργία της ιστοσελίδας www.vradeto.gr μας έβγαλε στον υπόλοιπο κόσμο και καταφέραμε το Βραδέτο να το ξέρουν όλοι.

Τι θα δούμε όταν επισκεφθούμε το Ζαγόρι; Το Ζαγόρι είναι απέραντο για να το δεις με την μια. Ένας μήνας δεν φτάνει ούτε για τα βασικά, δηλαδή να γυρίσεις 46 χωριά, να δεις μερικές εκκλησίες και μερικά γιοφύρια. Η παράδοση είναι αυτή που προσελκύει τον κόσμο. Μικρά και μεγάλα πέτρινα σπίτια με πέτρα στην σκεπή, τεράστιους οβορούς τριγύρω, μεγάλες αυλόπορτες. Καλντερίμια, πλακόστρωτες πλατείες με βαθίσκιωτα πλατάνια αιωνόβια, εκκλησίες με πανω από 300 χρόνια ιστορία, μοναστήρια, περίτεχνες βρύσες, σχολεία (Πασχάλειος, Αναγνωστοπούλειος), σκάλες (Βραδέτου, Κουκουλίου, Βίτσας), στέρνες, μικρά παραδοσιακά καφενεδάκια. Η φύση είναι πόλος έλξης. Μονοπάτια σε πάνε παντού, η χαράδρα του Βίκου, η Δρακόλιμνη, ο Γυφτόκαμπος, η λίμνη με τα νούφαρα, πηγές και ποτάμια (Βοϊδομάτης), δάση, βουνοκορφές (Γκαμήλα, Καρτερός, Τσούκα, Ρόσσα), ορειβατικά μονοπάτια. Αξιόλογη χλωρίδα και πανίδα (αρκούδες, λύκοι, αγριόγατες, αλεπούδες, κουνάβια, σκίουροι, γυπαετοί, όρνια, γεράκια, ελάφια, αγριόγιδα κλπ.), σπηλαιοβάραθρα μερικά μάλιστα από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα. Γεφύρια (περισσότερα από 80) στολίζουν το Ζαγόρι μεγάλα μονότοξα (Νούτσου ή Κόκκορη, Κλειδωνιάς, Βωβούσας), δίτοξα (Μίσσιου, Καμπέρ-αγά), τρίτοξα (Καλογερικό, Καλωτάς) και τόσα άλλα μικρότερα ή μεσαία πνιγμένα σήμερα από την φύση και την απραγία. Υπάρχουν μουσεία (Αγάπιος Τόλης, Ριζάρειος). Βοτανολογικές συλλογές και εκθέσεις (Λαζαρίδη, Βίτσας). Και δεν μπορούμε να εξαιρέσουμε την περίοδο του καλοκαιριού με τα πανηγύρια μας. Κάποια μονοήμερα (Ηλιοχώρι), κάποια διήμερα (Βρυσοχώρι, Λεπτοκαρυά κ.α.), κάποια τριήμερα (Βραδέτο, Καπέσοβο, Τσεπέλοβο, Ασπράγγελοι κ.α.) καμιά φορά τετραήμερα (Βίτσα). Την αγάπη σας για το χωριό την καταγράφετε και μέσα από τα βιβλία σας. Έγραψα το 2000 ένα μικρό βιβλίο με τίτλο “Βραδέτο, το μπαλκόνι του ζαγορίου” και ο λόγος που το έκανα ήταν γιατί ήθελα ο κόσμος ναμάθει γι’ αυτό το μικρό χωριό σκαρφαλωμένο στα 1340 μέτρα. Μια μικρή έκδοση (500 αντίτυπα), τα οποία πουλήθηκαν σε χρόνο dt. Το 2005 επανέκδοσα πιο πλούσιο το βιβλίο και εξαντλήθηκε. Συγκινούμαι πραγματικά που το βιβλίο μου υπάρχει σε κάθε χωριό του Ζαγορίου (καφενεία, ξενώνες, ξενοδοχεία, ταβέρνες) και μπορεί εύκολα ο καθένας να το προμηθευτεί. Τι θα διαβάσουμε σε αυτό το βιβλίο; Μέσα από αυτό ο αναγνώστης θα δει τον τόπο (φωτογραφίες ασπρόμαυρες) θα μάθει την ιστορία μας, θα ξεναγηθεί με διαδρομές μέσα και γύρω από το Βραδέτο, θα διαβάσει μαρτυρίες κατοίκων. Το βιβλίο μου το κλείνω με την φράση “Ήρθα στο Ζαγόρι μια και ρίζωσα για πάντα”. y

zagori bLIFT_29

Γιάννης Αυλωνίτης Ιδιοκτήτης Ξενώνα Πρίμουλα

Ποιά ήταν η πρώτη επαφή με το Ζαγόρι; Γενάρης ’88 βράδυ, αργά στο χιονισμένο Παπιγκο. Τι σας μάγεψε στην περιοχή; Το πρώτο πρωινό που άνοιξα τα μάτια μου και είδα την Αστράκα. Πώς πήρατε την απόφαση να κάνετε μια νέα αρχή και μάλιστα στην περιφέρεια; Όνειρο ζωής Αφήσατε κάτι σημαντικό πίσω; Την καριέρα μου. Γιατί το συγκεκριμένο χωριό; Για την ξεχωριστή του θέση και βέβαια για την «Πρίμουλα». Αντιμετωπίσατε δυσκολίες όταν εγκατασταθήκατε; Καμμιά. Πώς σας αντιμετώπισαν οι κάτοικοι της περιοχής; Με μια αγκαλιά διάπλατα ανοιχτή. Ποιές θεωρείται ότι πρέπει να είναι οι βλέψεις της περιοχής ως τουριστικός προορισμός; Ήπιας ανάπτυξης αγροτουρισμός. Τι σας λείπει στο Ζαγόρι; Η θάλασσα. Αν γυρίζατε το χρόνο πίσω, θα παίρνατε την ίδια απόφαση; Σίγουρα ναι. Τι θα συμβουλεύατε εκείνους που θέλουν να ξεκινήσουν μια νέα επιχείρηση στην περιφέρεια; Να κλείσουν την πόρτα πίσω τους. y

30_ zagoribLIFT

Κεράνης Βασίλης Manager GamilaRocks

Ποιά ήταν η πρώτη επαφή με το Ζαγόρι; Τον Οκτώβριο του 1983 ήταν η πρώτη επίσκεψη στην περιοχή η οποία με μάγεψε, με τα χρώματα της, την ηρεμία και την αγριάδα της. Πώς πήρατε την απόφαση να κάνετε μια νέα αρχή και μάλιστα στην περιφέρεια; Η απόφαση ήταν αρκετά δύσκολη αλλά η προοπτική μιας καινούργιας αρχής σε έναν όμορφο τόπο σε ένα καινούργιο ξενοδοχείο που η επαφή με τον πελάτη είναι πιο άμεση ήταν μεγάλη πρόκληση. Αφήσατε κάτι σημαντικό πίσω; Εκτός από την οικογένεια, μια αρκετά σημαντική θέση σε μια μεγάλη ξενοδοχειακή εταιρεία. Γιατί το συγκεκριμένο χωριό; Το συγκεκριμένο χωριό είναι πολύ όμορφο η αρχιτεκτονική είναι καταπληκτική και ακόμη είναι μη βιομηχανοποιημένο τουριστικά. Αντιμετωπίσατε δυσκολίες όταν εγκατασταθήκατε; Καμία δυσκολία μιας και οι κάτοικοι είναι και φιλόξενοι και φιλικοί. Ποιές θεωρείται ότι πρέπει να είναι οι βλέψεις της περιοχής ως τουριστικός προορισμός; Κατά την γνώμη μου αυτό που πρέπει να είναι στόχος των επαγγελματιών και μη, της περιοχής είναι να μην χάσει η περιοχή την φυσική της ομορφιά για χάρη του εφήμερου κέρδους. Ο γνώμων των επαγγελματιών πρέπει να είναι η ικανοποίηση του πελάτη (το σωστό service η καθαριότητα και το χαμόγελο)αυτά θα κρατήσουν τον πελάτη και η ικανοποίηση του θα φέρει και άλλους. Τι σας λείπει στο Ζαγόρι; Πρωτίστως η οικογένεια και οι φίλοι, άλλα πράγματα όπως ο κινηματογράφος ή το θέατρο τα αντικαταστείς με την ομορφιά της φύσης έναν περίπατο στο ποτάμι μια βόλτα με το ποδήλατο η τα άλογα, η μια κατάβαση του ποταμού με της βάρκες κάνοντας rafting . Αν γυρίζατε το χρόνο πίσω, θα παίρνατε την ίδια απόφαση; Φυσικά χωρίς δεύτερη σκέψη Τι θα συμβουλεύατε εκείνους που θέλουν να ξεκινήσουν μια νέα επιχείρηση στην περιφέρεια; Ποτέ δεν δίνω συμβουλές σε κανένα και για κανένα λόγω, λέω μόνο ότι αν πιστεύεις στον εαυτό σου της γνώσεις σου και αγαπάς αυτό που κάνης η περιφέρεια προσφέρει δυνατότητες να δημιουργήσεις και να δημιουργηθείς. y

zagori bLIFT_31

Ποιά ήταν η πρώτη επαφή με το Ζαγόρι; Καλοκαιρινές διακοπές από τα 7 μου χρόνια Τι σας μάγεψε στην περιοχή; Η αίσθηση απόλυτης ελευθερίας ... Πώς πήρατε την απόφαση να κάνετε μια νέα αρχή και μάλιστα στην περιφέρεια; Ήθελα να δοκιμάσω να ζήσω σε πιο αργούς ρυθμούς από αυτούς της πρωτεύουσας και να νοιώσω ότι κάθε λεπτό του χρόνου μου έχει αξία. Αφήσατε κάτι σημαντικό πίσω; Η Αθήνα είναι πάντα εκεί ... και ότι άλλο έχει σημασία για μένα. Πάντα βρίσκω χρόνο και την επισκέπτομαι και έτσι νοιώθω ότι δεν έχω αφήσει κάτι πίσω. Γιατί το συγκεκριμένο χωριό; Γιατί είναι το χωριό μου! Αντιμετωπίσατε δυσκολίες όταν εγκατασταθήκατε; Στην αρχή κάποιες φορές με ενοχλούσε η μοναχικότητα και η τόση ησυχία... Ήθελα πολύ συχνά "δόση" Αθήνας. Τώρα πια βέβαια δεν το σκέφτομαι καθόλου. Πώς σας αντιμετώπισαν οι κάτοικοι της περιοχής; Θετικά... y

32_ zagoribLIFT

Ηλέκτρα Δάμου Ιδιοκτήτρια café-restaurant Dizaki

Ποιές θεωρείται ότι πρέπει να είναι οι βλέψεις της περιοχής ως τουριστικός προορισμός; Μας λείπει η συλλογικότητα στην περιοχή...θα έπρεπε να προσπαθούμε για συνολική προβολή και όχι για το ατομικό συμφέρον. Πρέπει οπωσδήποτε να θέσουμε αγροτουριστικές βάσεις για να επεκταθούμε και σε εναλλακτικές δραστηριότητες πέρα από τους ξενώνες και τα εστιατόρια που ήδη υπάρχουν

Τι σας λείπει στο Ζαγόρι; (Σκέφτεται)...Τίποτα απολύτως... Αν γυρίζατε το χρόνο πίσω, θα παίρνατε την ίδια απόφαση; Χίλιες φορές ναι!!!!! Τι θα συμβουλεύατε εκείνους που θέλουν να ξεκινήσουν μια νέα επιχείρηση στην περιφέρεια; Να το τολμήσουν...άλλωστε θέλουμε να γινόμαστε όλο και περισσότεροι!

Ντίνα Βλάχου Υπεύθυνη ξενώνα «Το Σπίτι του Ορέστη» μου κάθε άλλο παρά δύσκολη ήταν Πώς σας αντιμετώπισαν οι κάτοικοι της περιοχής; Ποτέ δεν ένοιωσα αρνητική ενέργεια από τους ντόπιους αν και μετά από καιρό έμαθα ότι στοιχημάτιζαν για το πότε θα φύγω( γέλια) Ποιές θεωρείται ότι πρέπει να είναι οι βλέψεις της περιοχής ως τουριστικός προορισμός; Το Ζαγόρι είναι μια περιοχή της Ελλάδας που βρίσκεται στο ξεκίνημά της τουριστικής της ανάπτυξης.Είναι αναγκαίο λοιπόν να τεθούν οι σωστές βάσεις για να γίνει το Ζαγόρι πρότυπος χειμερινός προορισμός για την Ελλάδα και το εξωτερικό. Τι σας λείπει στο Ζαγόρι; Η θάλασσα ...

Ποιά ήταν η πρώτη επαφή με το Ζαγόρι; Στο σπίτι του Ορέστη πρίν 10 χρόνια για διακοπές

Αφήσατε κάτι σημαντικό πίσω; Το Da Capo...(γέλια)

Τι σας μάγεψε στην περιοχή; Η δυνατότητα του να αισθάνεσαι μοναχικότητα και συντροφικότητα παράλληλα

Γιατί το συγκεκριμένο χωριό; Τα Άνω Πεδινά είναι ο τόπος καταγωγής του φίλου μου και όταν μας δόθηκε η ευκαιρία δεν το σκεφτήκαμε λεπτό

Πώς πήρατε την απόφαση να κάνετε μια νέα αρχή και μάλιστα στην περιφέρεια; Το ζητούμενο για μένα ήταν να φύγω από την πόλη ( Αθήνα) οπότε τι καλύτερο από ένα μικρό χωριό στο Ζαγόρι

Αντιμετωπίσατε δυσκολίες όταν εγκατασταθήκατε; Η αλήθεια είναι ότι την πρώτη βδομάδα έπαθα κρίση πανικού αλλά μετά τα πράγματα πήραν το δρόμο τους και η επιλογή

Αν γυρίζατε το χρόνο πίσω, θα παίρνατε την ίδια απόφαση; Ναι θα άλλαζα κάτι ... αντί να αποφασίσω σε δέκα λεπτά θα αποφάσιζα σε πέντε Τι θα συμβουλεύατε εκείνους που θέλουν να ξεκινήσουν μια νέα επιχείρηση στην περιφέρεια; Φυσικά και να το κάνουν αρκεί να έχουν όραμα ζωής και όχι μόνο επαγγελματικά κίνητρα. y

zagori bLIFT_33

ΡΙΖΑΡΕΙΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΝΑΘΡΟΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΕΩΝ

Από τον Αύγουστο του 2000 λειτουργεί στο Μονοδένδρι Ζαγορίου, που είναι και η γενέτειρα των Εθνικών Ευεργετών Αδελφών Ριζάρη, το Ριζάρειο Εκθεσιακό Κέντρο. Πρόκειται για ένα σύγχρονο Κέντρο Συναθροίσεων και Εκθέσεων, το οποίο στεγάζεται στο πλήρως ανακαινισμένο και διαμορφωμένο Αρχοντικό Πανταζή με συγχρηματοδότηση από το διασυνοριακό Πρόγραμμα Interreg II και το Ίδρυμα «Σταύρου Σ. Νιάρχου». Οι δραστηριότητες του Κέντρου αυτού σκοπεύουν τόσο στον ελλαδικό όσο και στον διαβαλκανικό χώρο και με τις εκδηλώσεις που έχει φιλοξενήσει μέχρι τώρα εξελίσσεται σταδιακά σε κέντρο φωτογραφικής κληρονομιάς.

Πληροφορίες Όσοι επιθυμούν να έχουν περισσότερες πληροφορίες για το Ριζάρειο Κέντρο Συναθροίσεων-Εκθέσεων ή να συνεργασθούν μαζί του, στα πλαίσια του ευρύτερου πλέγματος δραστηριοτήτων του, μπορούν να απευθύνονται στο Μονοδέντρι, στα τηλέφωνα 26530 71573 ή στα Γραφεία της Ριζαρείου στην Αθήνα (Β. Σοφίας 24 Τ.Κ. 106 76, τηλ. 210-7219 502, 210-7210661, fax. 210-7211748) y

36_ zagori bLIFT

Το Αρχοντικό Πανταζή, το οποίο χτίστηκε γύρω στα 1900, αποτελεί ένα από τα ωραιότερα δείγματα της λαϊκής αρχιτεκτονικής του Ζαγορίου σε μια από τις ύστερες φάσεις της. Στη φάση αυτή τα μεγάλα σπίτια, ως προς την εσωτερική τους ιδίως διάταξη και τον διάκοσμο, μιμούνται περισσότερο τις αστικές κατοικίες, σύμφωνα άλλωστε και με τα πρότυπα ζωής, τα οποία είχαν υιοθετήσει οι ξενιτεμένοι Ζαγορίσιοι. Από αυτή την άποψη είναι χαρακτηριστικό ότι σ’αυτή την επιβλητική διώροφη κατοικία με την περίτεχνη λιθοδομή, τον ψηλό πέτρινο περίβολο, τις πλακοστρωμένες αυλές, τους βοηθητικούς χώρους, στον κάτω όροφο και τα υπόγεια, καθώς και με τους άνετους χώρους υποδομής με τα πολλά παράθυρα στον δεύτερο όροφο, έχει καταργηθεί ο ρόλος της παλιάς Ζαγορίσιας «κρεβάτας», ενώ έχουν διατηρηθεί απλούστερες ξυλόγλυπτες οροφές και έχει προτιμηθεί ένα ψυχρότερο εσωτερικό στυλ με λευκούς τοίχους, ανοιχτά χρώματα και ορισμένα κλασσικιστικά στοιχεία. Ανάλογης, όπως είναι γνωστό, επιβλητικότητας κτίρια υπάρχουν σε όλα σχεδόν τα χωριά του Δυτικού, Κεντρικού και Ανατολικού Ζαγορίου. Πολλά από όλα αυτά τα κτίρια έχουν υποστεί τη φθορά του χρόνου και οι

zagori bLIFT_37

Χειροτεχνικής Σχολής είναι η διατήρηση των

παραδοσιακών τεχνών, που σήμερα τείνουν να εξαφανιστούν.

Σκοπός της

Τα προϊόντα που ακολουθούν είναι δημιουργήματα Παραδοσιακής Χειροτεχνίας της Ριζαρείου Σεμέν Γαϊδουράκια Το προϊόν αυτό είναι ένα υφαντό σεμέν υφασμένο με τον παραδοσιακό τρόπο, σε αργαλειό αποκλειστικά χειροκίνητο. Το σχέδιό του απεικονίζει τον παραδοσιακό γάμο, όπου η νύφη είναι έφιππη και η συνοδεία της κρατά σημαίες. Η προέλευσή του είναι από την Ανάφη των Κυκλάδων αλλά συναντούμε παραλλαγές του στην Ήπειρο. Επίσης, μπορεί να αναπαραχθεί και σε υφαντά άλλης χρήσης όπως κουρτίνες. Σεμέν Γλάστρα Ραφ Το προϊόν αυτό είναι ένα υφαντό σεμέν υφασμένο με τον παραδοσιακό τρόπο, σε αργαλειό αποκλειστικά χειροκίνητο. Το σχέδιο προέρχεται από την περιοχή της Κύπρου. Τα χαρακτηριστικά του, όμως, μοτίβα όπως η άμπελος και το γαρύφαλλο απαντώνται πολύ συχνά και στην Ήπειρο. Επίσης, μπορεί να αναπαραχθεί και σε υφαντά άλλης χρήσης όπως κουρτίνες, καρέ, τραπεζομάντηλα. Σεμέν Κοχύλια Το προϊόν αυτό είναι ένα υφαντό σεμέν υφασμένο με τον παραδοσιακό τρόπο, σε αργαλειό αποκλειστικά χειροκίνητο. Το σχέδιό του είναι αντίγραφο από τμήμα υφαντής νυφικής σαρακατσάνικης ποδιάς, από την περιοχή Χάσια της Μακεδονίας του 19ου αιώνα και μπορεί να αναπαραχθεί και σε υφαντά άλλης χρήσης όπως κουρτίνες, τραπεζομάντηλα. Τραπεζομάντηλο κότες ραφ Το προϊόν αυτό είναι ένα υφαντό τραπεζομάντηλο, υφασμένο με τον παραδοσιακό τρόπο, σε αργαλειό αποκλειστικά

38_ zagori bLIFT

ιδιοκτήτες τους αντιμετωπίζουν τώρα μεγάλα προβλήματα με τη δυσβάστακτη συντήρηση τους. Μερικές εξαίρετες εκθέσεις που έχουν φιλοξενηθεί στο Ριζάρειο Εκθεσιακό Κέντρο είναι: w “A Greek Portfolio” του φημισμένου Ελληνοαμερικανού καλλιτέχνη Κ. Μάνου w “Ζαγορισίων Βίος” ανώνυμων και επώνυμων φωτογράφων με υλικό της περιόδου 1890 – 1940 “Εικόνες της Ελλάδας” του Fred Boissonnas w “Ρωσία – 100 χρόνια” με πλούσιες φωτογραφικές μαρτυρίες w “Οι Ευρωπαίοι” του παγκοσμίου φήμης καλλιτέχνη φωτογράφου Henri – Cartier Bresson

ΡΙΖΑΡΕΙΟΣ ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΜΟΝΟΔΕΝΔΡΙΟΥ Η Ριζάρειος Εκκλησιαστική Σχολή, πιστή πάντα στο πνεύμα των ιδρυτών της εθνικών ευεργετών αδελφών Ριζάρη αναπτύσσει σημαντική εκπαιδευτική, κοινωνική και πολιτιστική δραστηριότητα στην Ήπειρο. Στα πλαίσια αυτής της ιδέας μια από τις σημαντικότερες δραστηριότητές της είναι η λειτουργία της Ριζαρείου Χειροτεχνικής Σχολής Μονοδενδρίου, που ιδρύθηκε το 1979. Η Χειροτεχνική Σχολή περιλαμβάνει: 1. Σχολή Υφαντικής και Κεντητικής, όπου φοιτούν μαθήτριες από 14 έως 20 ετών. Η φοίτηση είναι διετής και στις μαθήτριες καταβάλλεται μηνιαίο εκπαιδευτικό επίδομα 88 ευρώ στο Α΄ έτος και 146 ευρώ στο Β΄ έτος. Στις μαθήτριες εκτός των βασικών μαθημάτων διδάσκονται ακόμη: Α) Ελληνικά, Αγγλικά και γυμναστική Β) Βασικά στοιχεία οικιακής οικονομίας Γ) Ανθοδετική σε αποξηραμένα φυτά της περιοχής Δ) Μαθήματα ζωγραφικής 2. Εργαστήρι παραγωγής, όπου εργάζονται σε μόνιμη βάση απόφοιτες της Σχολής στις οποίες εξασφαλίζεται βασικό ημερομίσθιο, ασφάλιση στο Ι.Κ.Α. και πριμ 20% επί της παραγωγής τους. Οι απόφοιτες εκτός από το Εργαστήρι στο Μονοδένδρι, έχουν τη δυνατότητα εργασίας σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στην πόλη των Ιωαννίνων (Μέκκειο Ίδρυμα), όπου η Σχολή αναλαμβάνει όλα τα λειτουργικά έξοδα. Ακόμη μπορούν να διατηρήσουν εργαστήριο στο σπίτι τους παίρνοντας πρώτες ύλες και σχέδια από τη σχολή, παραδίδοντας σ’ αυτή τα παραγόμενά τους, χωρίς να επιβαρύνονται με το θέμα της διάθεσής τους. 3. Οικοτροφείο, όπου φιλοξενούνται δωρεάν, υπο άριστες συνθήκες, οι μαθήτριες της Σχολής και οι τεχνίτριες του Εργαστηρίου. 4. Εκθετήριο σε κεντρικό σημείο του χωριού, όπου προβάλλονται και πωλούνται τα χειροτεχνήματα της Σχολής. Οι επισκέπτες εκτός από την αγορά χειροτεχνημάτων έχουν και τη δυνατότητα παραγγελίας σύμφωνα με τις επιθυμίες τους. Λειτουργεί καθημερινά εκτός Δευτέρας από 10.00π.μ. έως 17.00 μ.μ. Τα υφαντά είναι υφασμένα σε παραδοσιακούς αργαλειούς αποκλειστικά χειροκίνητους. Η σαϊτα οδηγείται από μηχανισμό που κινείται με το χέρι και σε συνδυασμό με τα πατήματα των ποδιών δημιουργεί το χειροποίητο ύφασμα. Το κέντημα γίνεται πάνω στον αργαλειό με τα δάκτυλα, ταυτόχρονα με την ύφανση. Σκοπός της Σχολής είναι η διατήρηση των παραδοσιακών τεχνών, που σήμερα τείνουν να εξαφανιστούν. Παράλληλα, όμως, στοχεύει να δώσει στα κορίτσια της ευρύτερης περιοχής, επαγγελματική κατάρτιση σε μία εποχή, όπου η ανεύρεση εργασίας είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Έτσι το όραμα των αείμνηστων αδελφών Ριζάρη υλοποιείται καθημερινά.

χειροκίνητο. Το σχέδιο είναι παραδοσιακό και αντιπροσωπευτικό της περιοχής της Ηπείρου με μοτίβα παρμένα από τη φύση. Επίσης, μπορεί να αναπαραχθεί και σε υφαντά άλλης χρήσης όπως κουρτίνες, σεμέν, καρέ. Κουρτίνα κεράκια Το προϊόν αυτό είναι μία υφαντή κουρτίνα, υφασμένη με τον παραδοσιακό τρόπο, σε αργαλειό αποκλειστικά χειροκίνητο και μπορεί να αναπαραχθεί και σε υφαντά άλλης χρήσης όπως σεμέν, καρέ, τραπεζομάντηλα. Τραπεζομάντηλο ρομβάκια Το προϊόν αυτό είναι ένα υφαντό τραπεζομάντηλο υφασμένο με τον παραδοσιακό τρόπο, σε αργαλειό αποκλειστικά χειροκίνητο. Για την ύφανσή του χρησιμοποιούνται δύο είδη νημάτων, λινό και βαμβακερό και στημόνι για να γίνει ριγέ. Τραπεζομάντηλο Παπάς Το προϊόν αυτό είναι ένα υφαντό τραπεζομάντηλο υφασμένο με τον παραδοσιακό τρόπο, σε αργαλειό αποκλειστικά χειροκίνητο. Το σχέδιό του είναι αντίγραφο τμήματος Θρακιώτικης φορεσιάς του 19ου αιώνα και μπορεί να αναπαραχθεί και σε υφαντά άλλης χρήσης όπως σεμέν, καρέ, κουρτίνες. Τραπεζομάντηλο Λευκαδίτικο Το προϊόν αυτό είναι ένα υφαντό τραπεζομάντηλο υφασμένο με τον παραδοσιακό τρόπο, σε αργαλειό αποκλειστικά χειροκίνητο. Το σχέδιό του είναι αντίγραφο σχεδίου, που προέρχεται από το νησί της Λευκάδας και μπορεί να αναπαραχθεί και σε υφαντά άλλης χρήσης όπως κουρτίνες, σεμέν ή καρέ. Τραπεζομάντηλο Ελιά Το προϊόν αυτό είναι ένα υφαντό τραπεζομάντηλο υφασμένο με τον παραδοσιακό τρόπο, σε αργαλειό αποκλειστικά χειροκίνητο. Το σχέδιό του απαντάται σε πολλά μέρη της Ελλάδας και απεικονίζει ένα κλαδί ελιάς. Επίσης, μπορεί να αναπαραχθεί και σε υφαντά άλλης χρήσης όπως κουρτίνες, καρέ, σεμέν.

Σημείωση: Τα συγκεκριμένα είδη μπορούν να αναπαραχθούν σε διάφορα μεγέθη και διατίθενται σε περιορισμένο αριθμό κομματιών. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθύνεστε στο e-mail της Χειροτεχνικής Σχολής: sales@rizarios.gr y

zagori bLIFT_39

ανακαλύψαμε

ΑΡΙΣΤΗ | ΖΑΓΟΡΙ | ΗΠΕΙΡΟΣ τ. 26530 41070 f. 26530 41080 κιν. 6955 693 721 www.gamilarocks.com welcome@gamilarocks.com

40_ zagori bLIFT

Η όμορφη Αρίστη, είναι το κύριο κεφαλοχώρι που θα συναντήσετε εξερευνώντας το Δυτικό Ζαγόρι και απέχει 48 χλμ. από τα Ιωάννινα. Θα σας εντυπωσιάσει η επιβλητική εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τα γραφικά πλακόστρωτα δρομάκια, η παλιά βρύση και τα παραδοσιακά καφενεία στην κεντρική πλατεία του χωριού. Μην παραλείψετε να επισκεφθείτε το μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιώ-

zagori bLIFT_41

ανακαλύψαμε

τισσας που είναι χτισμένο στην άκρη του βράχου μιας σπηλιάς, πάνω από το ποτάμι γύρω στο 1579 και τη γέφυρα στον ποταμό Βοϊδομάτη.

Στην Αρίστη, ένα από τα ομορφότερα χωριά του Ζαγορίου, δημιουργήσαμε με αγάπη στην Ηπειρώτικη Αρχιτεκτονική ένα Boutique ξενοδοχείο. Μεγάλη προσοχή δόθηκε στην εσωτερική διακόσμηση ώστε όλοι οι χώροι του ξενοδοχείου να αγκαλιάζουν ζεστά και φιλόξενα τον επισκέπτη. Ιδανικό ορμητήριο για όποιον θέλει να περιηγηθεί και να εξερευνήσει την άγρια ομορφιά των χωριών της Πίνδου. Απολαύστε την ξεκούραση με στρώματα και μαξιλάρια Dunlopillo σε δωμάτια μη-καπνι-

42_ zagoribLIFT

στών. Δωρεάν χρήση γυμναστηρίου για τους φανατικούς της άθλησης. Σάουνες και μπιλιάρδο στη διάθεσή σας για διασκέδαση και χαλάρωση. Όλα τα δωμάτια διαθέτουν πλήρως εξοπλισμένο mini-bar, θυρίδα ασφαλείας και Flat-TV με 2 δωρεάν ταινίες καθημερινά. Στο κελάρι του ξενοδοχείου λειτουργεί wine-bar όπου μπορείτε να δοκιμάσετε, εκτός των άλλων, μια μεγάλη ποικιλία εκλεκτών κρασιών.

zagori bLIFT_43

ΜΟΥΣΕΙΑ

επισκεφθήκαμε ΠΑΣΧΑΛΕΙΟΣ ΣΧΟΛΗ | ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΗ ΣΤΑΝΗ | ΒΟΤΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΩΣΤΑ ΛΑΖΑΡΙΔΗ | ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΑΠΙΟΥ ΤΟΛΗ | ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΜΙΧΑΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ Πασχάλειος Σχολή

Στο χωριό Καπέσοβο το 1861, από κληροδότημα των αδελφών Πασχάλη, ιδρύθηκε η Πασχάλειος Σχολή όπου αρχικά και μέχρι το 1985 φιλοξένησε το σχολείο του χωριού. Ένα επιβλητικό κτίσμα δύο ορόφων, χαρακτηριστικής αρχιτεκτονικής του Ζαγορίου που σήμερα δέχεται επισκέπτες από κάθε γωνία της Ελλάδας. Η Πασχάλειος Σχολή είναι γνωστή για την βιβλιοθήκη της, αλλά κυρίως γιατί ανάμεσα σε σπάνια έγγραφα που εκτίθενται εκεί, φυλάσσεται ένα από τα 18 γνήσια αντίτυπα της περίφημης «Χάρτας του Ρήγα». Για ευνόητους λόγους στο σπάνιο αυτό έγγραφο, δεν έχουν πρόσβαση οι επισκέπτες. Θα σας ενθουσιάσει όμως σίγουρα η μεγάλη συλλογή σπάνιων εκθεμάτων και εγγράφων που χρονολογούνται από τον 17ο αιώνα. Είσοδος ελεύθερη. Πλατεία Καπέσοβου. 43χλμ από τα Γιάννενα

Το Βοτανικό Μουσείο Κώστα Λαζαρίδη Το Βοτανικό Μουσείο Κώστα Λαζαρίδη λειτουργεί στο χωριό Κουκούλι και στεγάζεται στο σπίτι του δημιουργού του Κώστα Λαζαρίδη, που με προσωπική του εργασία συγκέντρωσε δείγματα από την πλουσιότατη χλωρίδα των φαραγγιών της περιοχής . Εκεί μπορεί κανείς να δει τα λουλούδια και τα φαρμακευτικά φυτά του Βίκου που οι ντόπιοι παραδοσιακοί γιατροί χρησιμοποιούσαν για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Επίσης, θα δείτε και τη συλλογή από παλιά βιβλία του δημιουργού του Φυσικύ Μουσείου. Είσοδος ελεύθερη. Κουκούλι. 34 χλμ περίπου από τα Γιάννενα

Το Λαογραφικό Μουσείο Αγάπιου Τόλη Το Λαογραφικό Μουσείο Αγάπιου Τόλη λειτουργεί στο χωριό Κήποι και στεγάζεται σε τρία παραδοσιακά αρχοντικά το ένα διπλα ή απενεντι από το άλλο. Το μουσείο διαθέτει 40.000 χιλιάδες περίπου εκθέματα από την καθημερινή ζωή στα Ζαγόρια, τα οποία συνέλεξε με προσωπική του εργασία ο Αγάπιος Τόλης μέσα σε 55 χρόνια. Ο συλλέκτης που αφιέρωσε κυριολεκτικά τη ζωή του για να διασώσει την πολιτιστική κληρονομιά της ωραιότερης περιοχής του Ζαγορίου και της ευρύτερης περιοχής, έχει δημιουργήσει μία από τις μεγαλύτερες συλλογές παραδοσιακών αντικειμένων αυθεντικών και σπάνιων, με ένα και μοναδικό όνειρο. “Να στεγασθεί η συλλογή του σε μουσειακό χώρο για να βγουν από τις κασέλες και τα μπαούλα τα πολλά αποθηκευμένα πολύτιμα αντικείμενα". y

44_ zagori bLIFT

Παρά την ήδη μεγάλη προσφορά προς την λαογραφία και τον τόπο του ο Αγάπιος Τόλης ακόμα και σήμερα συνεχίζει το έργο του. Μπορεί να μην έχει δική του οικογένεια αλλά η παρακαταθήκη του για τις επόμενες γενιές είναι ανεκτίμητη. Δείτε χρηστικά αντικείμενα, οικιακά σκευή, όπλα, φορεσιές, σπάνια έργα χειροτεχνίας, νομίσματα, βιβλία, κοσμήματα και πολλά ακόμα που θα σας κάνουν να ανακαλύψετε τη ζωή, τις συνήθειες, τις εικόνες και τα χρώματα δεκάδες χρόνων πριν. Είσοδος ελεύθερη. Κήποι. 37 χλμ από τα Γιάννενα

Η Σαρακατσάνικη Στάνη Η Αδελφότητα Σαρακατσαναίων Ηπείρου δημιούργησε στο Σκαμνέλι Ιωαννίνων την Παραδοσιακή Σαρακατσάνικη Στάνη. Σε έκταση δεκαέξι στρεμμάτων αναπαρίσταται ο τρόπος ζωής των Σαρακατσαναίων αποδίδοντας πιστά την κατοικία, την επίπλωση, τα καθημερινά εργαλεία. Η υπαίθρια έκθεση-αναπαράσταση περιλαμβάνει τα κονάκια, κατοικίες δύο τύπων, το εσωτερικό των κονακιών, όπου ο επισκέπτης παρατηρεί τα είδη οικιακής χρήσης, τα ρούχα, τα σκεπάσματα, τα εργαλεία των καθημερινών ασχολιών των Σαρακατσαναίων. Καθώς και κατασκευές που αναπαριστούν τις δραστηριότητες και αναβιώνουν τον τρόπο ζωής τους. Είσοδος ελεύθερη. Σκαμνέλι - Γυφτόκαμπος. 70 χλμ περίπου από τα Γιάννενα

Το Μουσείο Παραδοσιακών Επαγγελμάτων Μιχάλη Οικονομίδη Άλλος ένας σημαντικός άνθρωπος που αφιέρωσε πολύ χρόνο και προσωπική εργασία στη συλλογή αντικειμένων και εργαλείων, επαγγελμάτων που κάποιοι από μας τα έχουμε μόνο ακουστά .Πεταλωτής, κηροποιός, σιδεράς και άλλα επαγγέλματα που μετρούσαν αιώνες “καριέρας”, και που τα τελευταία μόνο 20 χρόνια τείνουν να εξαλειφθούν. Θα μείνουν για πάντα όμως τα εργαλεία και τα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν τότε. Θα δείτε επίσης ξύλινες οικοσκευές και θα περάσουν από τα μάτια σας εικόνες που ίσως σας περιέγραφαν οι παππούδες και σας φαίνονταν απίστευτες. Αγροτικά και άλλα εργαλεία, που κάθε νοικοκύρης και νοικοκυρά κατείχε και ήταν θησαυρός κάποτε. Τα αντικείμενα από το 1750 στεγάζονται στο κτήριο που χτίστηκε την ίδια περίοδο και λειτουργούσε σαν το σχολείο του Ελαφότοπου. 3000 αντικείμενα που μετρούν μέχρι και 2 αιώνες ζωής και περιμένουν εμάς για να μας ξεναγήσουν σε μέρη άλλης εποχής. Είσοδος ελεύθερη Ελαφότοπος. 43 χλμ από τα Γιάννενα

MANTATO

ΓΕΦΥΡΙΑ η ιστορία τους

Το γεφύρι Καλογερικό ή του Πλακίδα Κοντά στους Κήπους Ζαγορίου 39 χλμ. από τα Γιάννενα, βρίσκεται το ωραιότατο τρίτοξο γεφύρι. Λέγεται καλογερικό, γιατί από ξύλινο που το είχε φτιάξει ο Ρούσσης από τους Νεγάδες για να πηγαίνουν στο μύλο οι κάτοικοι, το έφτιαξε πέτρινο ο ηγούμενος Σεραφείμ από το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία το 1748. Πήρε και το όνομα Πλακίδα, γιατί το επισκεύασαν το 1863 ο Αλέξης και ο Ανδρέας Πλακίδας, που ήταν από το Κουκούλι. Τότε επισκεύασαν και την κοντινή βρύση που λέγεται «Βρύση του Πλακίδα». Το 1912, ο Ευγένιος Πλακίδας διέθεσε χρήματα για νέα επισκευή. Μέχρι το 1964, έγιναν άλλες τρεις επισκευές και ο Γεώργιος Μυλωνάς, υπουργός προεδρίας της κυβερνήσεως, το κατέταξε στα διατηρητέα γεφύρια. Ο νερόμυλος που λειτουργούσε πλάι από το γεφύρι, είχε και νεροτριβή. Η κληρονόμοι του μυλωνά, τον πούλησαν στο μοναστήρι του Αϊ-Λιά της Βίτσας και τελικά έγινε κτήμα του χωριού Κουκούλι το 1851. Ο μύλος σήμερα, είναι γκρεμισμένος και έμεινε μόνο το γεφύρι που τον εξυπηρετούσε.

Γεφύρι του Καλουτά Τρία χιλιόμετρα ανατολικά του χωριού προς τον Ανθρακίτη βρίσκεται το τρίτοξο γεφύρι. Κτίστηκε το 1800 από το Γεροδόση που πρόσφερε 500 γρόσια. Οι Καλουτιώτες ζήτησαν από τον Κοσμά τον Αιτωλό να μεσολαβήσει για την κατασκευή του γεφυριού κι εκείνος τους επέπληξε, επειδή δεν είχαν ως πρώτη προτεραιότητα την κατασκευή σχολείου.

Γεφύρι του Μίσσιου Χρηματοδοτήθηκε από τον άρχοντα Αλέξη Μίσσιο από το Μονοδένδρι το 1748. Είναι δίτοξο κτισμένο εκεί που αρχίζει η χαράδρα του Βίκου και αποτελεί συνέχεια της σκάλας της Βίτσας, μονοπατιού που ενώνει τα χωριά Βίτσα και Κουκούλι.

zagori bLIFT_47

Γεφύρι του Μύλου Βρίσκεται στην Ελάτη και ενώνει το χωριό με το Δίλοφο. Ονομάστηκε έτσι από τον παρακείμενο μύλο και χρηματοδοτήθηκε από τον Δημήτρη Ξυνό, άγνωστο πότε, με 1000 γρόσια.

Γεφύρι του Καπετάν Αρκούδα Κτίστηκε το 1806 με κόστος 40 Ναπολεόντια. Παλιότερα ονομαζόταν «γεφύρι του Ξηροποτάμου» ή «γεφύρι του Εβραίου», επειδή ο χρηματοδότης της κατασκευής του γεφυριού ήταν Εβραίος, ο Σολομών Ματσίλης από τα Ιωάννινα, που είχε κινδυνεύσει σε αυτήν την περιοχή, κατά τη διάρκεια μιας κακοκαιρίας. Στις 6 Αυγούστου 1906, ο τουρκικός στρατός σκότωσε σε αυτό το σημείο τον Σαμαρινιώτη μακεδονομάχο οπλαρχηγό ΚαπετάνΑρκούδα και από τότε το γεφύρι πήρε το όνομά του.

48_ zagori bLIFT

Γεφύρι του Κόκκορου ή Νούτσου Βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Δίλοφο, Κήποι και Κουκούλι και είναι κτισμένο το 1750 με έξοδα του Γενικού Προξένου του Ζαγορίου Νούτσου Κοντοδήμου από το Βραδέτο. Στο ίδιο σημείο υπήρχε παλιότερα ένα άλλο γεφύρι, το οποίο χρησιμοποιούσαν και για να τιμωρούν τους ζωοκλέφτες: για να διαπιστώσουν αν ένας ύποπτος ήταν ζωοκλέφτης, τον ανάγκαζαν να περάσει το γεφύρι, κουβαλώντας μια γίδα στην πλάτη. Αν περνούσε ή αν ομολογούσε την πράξη του, αθωωνόταν. Διαφορετικά, η τιμωρία του, ήταν ο πνιγμός στο ποτάμι. Κοντά στο γεφύρι βρίσκεται η «σπηλιά του Νταβέλη», που αποτέλεσε καταφύγιο του ληστή Γιώργου Νταβέλη το καλοκαίρι του 1881, όταν τον κυνηγούσε τουρκικό στρατιωτικό απόσπασμα. Ο Νταβέλης απέδωσε τη σωτηρία του στην Αγία Παρασκευή, επειδή κοντά στο γεφύρι βρίσκεται ένα ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής. Για το λόγο αυτό, ο ληστής κατασκεύασε το εικόνισμα μέσα στη μικρή σπηλιά. Τα δεύτερο όνομα του γεφυριού, προέρχεται από το επώνυμο του κατόχου του παρακείμενου μύλου. Ο μύλος αυτός εξυπηρετούσε τια ανάγκες των κατοίκων του Κουκουλίου, του Καπεσόβου, του Βραδέτου, του Διλόφου και των Ασπραγγέλων.

διαδρομές

μονοπατια Διεθνές ορειβατικό μονοπάτι Ε6 - Τμήμα Ιωαννίνων Εισέρχεται στο νομό από την περιοχή της Δωδώνης και συνεχίζει προς Λογγάδες, Μπαλντούμα, Μεγάλη Γότιστα, έπειτα προς την κορυφή Περιστέρι ως το Μέτσοβο. Από εκεί συνεχίζει προς Μηλιά, Βάλια Κάλντα, Βωβούσα, Δίστρατο και εισέρχεται στην περιοχή Βασιλίτσας του νομού Γρεβενών.

Εθνικό ορειβατικό μονοπάτι O1 Μαζί με το μονοπάτι Ο3 συνδέει τα ευρωπαϊκά μονοπάτια y

50_ zagori bLIFT

Ε4 και Ε6 μεταξύ τους. Ξεκινά από το Μέτσοβο στην ίδια διαδρομή με το Ε6 ως το Περιστέρι και μετά συνεχίζει προς Συρράκο, Καλαρρύτες, Κακαρδίτσα με τελικό σημείο το Γαρδίκι.

Εθνικό ορειβατικό μονοπάτι O3 Με αφετηρία την πόλη των Ιωαννίνων, το μονοπάτι Ο3 περνά ακολουθεί αρχικά το μονοπάτι προς το καταφύγιο Μιτσικελίου και συνεχίζει περνώντας διαδοχικά από τον Αυχένα του Μιτσικελίου, τα χωριά Δίκορφο, Κήποι, Βίτσα, τη χαράδρα του Βίκου, το χωριό Μονοδένδρι. Έπειτα κατεβαίνει στο φαράγγι του Βίκου σε μια μοναδική διαδρομή

Περπατώντας στο Ζαγόρι Μια από τις πολύ καλά κρυμμένες ομορφιές του Ζαγορίου είναι τα μονοπάτια του. Η περιοχή διαθέτει ένα τεράστιο δίκτυο μονοπατιών, το μεγαλύτερο στην Ελλάδα όπου μπορεί ο επισκέπτης να διαλέξει διαδρομές που συνδέουν τα χωριά του Ζαγορίου με τη Βάλια Κάλντα, τον Σμόλικα και τη Βασιλίτσα. Η περιοχή είναι ήδη γνωστή στους ξένους πεζοπόρους που την επισκέπτονται κάθε χρόνο, με σκοπό την εξερεύνηση της μέσα από τα μονοπάτια της. Οι κάτοικοι του Ζαγορίου πριν ακόμα έρθουν οι αυτοκινητόδρομοι, ήταν ένας λαός που μετακινούνταν αρκετά. Έτσι η ανάγκη τους ώθησε στο να φτιάξουν δρόμους που θα έκαναν πιο εύκολη τη μετακίνηση τους. Έτσι φτιάχτηκαν τα περίφημα καλντερίμια και τα πανέμορφα τοξωτά γεφύρια. Τα χωριά ενώθηκαν μεταξύ τους και έτσι δημιουργήθηκε αυτό το δίκτυο μονοπατιών που μεγάλο κομμάτι του σώζεται μέχρι σήμερα και χρησιμοποιείται πλέον κυρίως από εμάς τους πεζοπόρους. Οι διαδρομές που υπάρχουν μας οδηγούν σε πυκνά δάση, δίπλα από φαράγγια, διασχίζουν ποτάμια και αλπικά λιβάδια. Μέσα και γύρω από τα μονοπάτια μπορούμε να παρατηρήσουμε την άγρια ζωή που υπάρχει στα δάση, να αναπνεύσουμε τον καθαρό αέρα, να μαζέψουμε αγριοβότανα και μανιτάρια και να γνωρίσουμε την ιστορία του Ζαγορίου. Περπατώντας, ζούμε το μέρος πραγματικά σε όλο του το μεγαλείο. Η περιοχή άρχισε να ανακαλύπτεται από τους πεζοπόρους στα τέλη της δεκαετίας του '60, οπού ερχόταν με κύριο στόχο τις κορυφές της Τύμφης, τη Δρακόλιμνη αλλα και το Φαράγγι του Βίκου. Έτσι έγινε σιγά, σιγά γνωστό και στο ευρύτερο κοινό το Ζαγόρι.

που καθιστά το συγκεκριμένο μονοπάτι το ωραιότερο, κατά πολλούς, της Ευρώπης. Προχωρά προς τις πηγές του Βοΐδομάτη και συνεχίζει προς Μικρό Πάπιγκο, Βρυσοχώρι, γεφύρι Αώου, Πάδες, Δρακόλιμνη Σμόλικα, Αγ. Παρασκευή, όπου και ενώνεται με το διεθνές ορειβατικό μονοπάτι Ε6.

Ορειβασία στο όρος Τύμφη Το όρος Τύμφη, με υψόμετρο 2.497 μ., είναι ο πιο επιβλητικός ορεινός όγκος της Ηπείρου. Ψηλές κορυφές στεφανώνουν το βουνό και απότομες ορθοπλαγιές που καταλήγουν σε βαθιές χαράδρες, κόβουν την ανάσα. Η

πιο ψηλή και πιο γνωστή κορυφή είναι η «Γκαμήλα». Στις πλαγιές της βρίσκεται η φημισμένη «Δρακόλιμνη της Τύμφης», σε υψόμετρο 2100 μ. Με αφετηρία το Μικρό Πάπιγκο και μετά από πορεία 5 ωρών περίπου σε σηματοδοτημένο μονοπάτι, η Δρακόλιμνη της Τύμφης αλλά και η θέα προς τον επιβλητικό Σμόλικα θα σας αποζημιώσουν. Εναλλακτικά μπορείτε να ακολουθήσετε το εθνικό ορειβατικό μονοπάτι Ο3 που διασχίζει την Τύμφη από το Πάπιγκο ως το Βρυσοχώρι. Κορυφές όπως η Τσούκα Ρόσσα, η Γκούρα, ο Καρτερός και η Αστράκα, προσφέρονται επίσης για ορειβασία ή αναρρίχηση. y

zagori bLIFT_51

Άλλες διαδρομές στην περιοχή Ζαγορίου Το Ζαγόρι με τα 54 γραφικά χωριά του και τα πανέμορφα τοπία του είναι ιδανικό μέρος για περιπατητικές και ορειβατικές διαδρομές. Περπατώντας στα παλιά μονοπάτια που συνέδεαν τα χωριά μεταξύ τους θα συναντήσετε πολλά από τα όμορφα πέτρινα γεφύρια του Ζαγορίου που φημίζονται για τη μαστοριά τους και την αντοχή τους στο χρόνο. Εναλλακτικά, μπορείτε να ακολουθήσετε τα σηματοδοτημένα μονοπάτια που διασχίζουν το Ζαγόρι, όπως το Ο3 και άλλα μικρότερα.

Οι πιο γνωστές και εντυπωσιακές διαδρομές είναι, η διάσχιση του Φαραγγιού του Βίκου και η Δρακόλιμνη της Τύμφης. Η περιοχή όμως έχει πάρα πολλά εξίσου όμορφα μονοπάτια ευκολότερα ή και δυσκολότερα. Για τον επισκέπτη που θέλει να εξερευνήσει πραγματικά το Ζαγόρι, υπάρχουν τοπικοί οδηγοί – συνοδοί βουνού που μπορούν με ασφάλεια και σιγουριά να σας ξεναγήσουν στην ψυχή του Ζαγορίου! Για τον επισκέπτη που θέλει να περπατήσει στην περιοχή θα συνιστούσαμε τις παρακάτω διαδρομές: Την ανάβαση στην Δρακόλιμνη της Τύμφης, μια πολύ όμορφη, αλπική διαδρομή. Μπορείτε να ξεκουραστείτε στο καταφύγιο της Αστράκας (ανοιχτό από Μάιο μέχρι Οκτώβριο) και να αγναντέψετε σχεδόν όλη την Βόρεια Πίνδο μέχρι και τον Όλυμπο! Διάσχιση του Βίκου, μια εντυπωσιακή διάσχιση, στο πιο βαθύ φαράγγι του κόσμου!! Η διαδρομή μας περνάει από τα βάθη του φαραγγιού, το πιο πλούσιο σε χλωρίδα φαράγγι της χώρας!! Πολλά σπάνια είδη φυτών αλλά και ζώων (καφέ αρκούδα) αρπακτικών πουλιών, ίσως από τα τελευταία καταφύγια άγριας ζωής στην Ευρώπη! Σκάλα Βραδέτου – Βραδέτο Μπελόη. Το πιο εντυπωσιακό καλντερίμι της περιοχής. Χτισμένο κυριολεκτικά πάνω στα βράχια, ήταν η μοναδική διέξοδο για τους κατοίκους του πιο ψηλού χωριού του Ζαγορίου. Η τοποθεσία Μπελόη θα σας δώσει εντυπωσιακή θέα του Βίκου από ψηλά. Σας ευχόμαστε καλές διαδρομές! Μάκης Λογιωτατίδης Συνοδός Βουνού – Δάσκαλος Σκι makis@compassadventures.gr

52_ zagori bLIFT

MANTATO

η επιβιωση τους

Λύκος

(Canis lupus)

Ο λύκος υπήρξε το θηλαστικό με τη μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση στον πλανήτη μας. Σήμερα έχει εξαφανιστεί από ένα μεγάλο μέρος της προηγούμενης κατανομής του, που κάλυπτε σχεδόν όλο το Βόρειο Ημισφαίριο. Από τον 14ο αιώνα και ύστερα από συστηματικές προσπάθειες εξόντωσής του, εξαφανίστηκε από 14 χώρες της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης. Αν και η παρουσία του λύκου προκαλούσε ανέκαθεν αντικρουόμενα συναισθήματα και αντιδράσεις στους ανθρώπους της υπαίθρου, ο λύκος δεν υπήρξε ποτέ στόχος προσπαθειών ολοκληρωτικής εξόντωσης στην Ελλάδα. Η παράδοση και τα ήθη του λαού μας πιθανόν να συνέβαλαν στην επιβίωση του είδους στην Ελλάδα. Η εξάπλωσή του σήμερα εκτείνεται σε όλο σχεδόν τον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο, εκτός από την Πελοπόννησο, από όπου εξαφανίστηκε ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’30. Η μείωση της φυσικής λείας του λύκου, η αρνητική εικόνα που έχει διαμορφωθεί γι’ αυτόν στη συνείδηση των ανθρώπων σε συνδυασμό με τους άλλους κινδύνους που απειλούν το είδος οδηγούν στη μείωση των πληθυσμών − με κύριο αίτιο τον άνθρωπο. Από το 1998 με πρωτοβουλία του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ οργανώνονται δράσεις για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. y

56_ zagori bLIFT

Ελληνικός ποιμενικός Ζαρκάδι (Capreolus capreolus ) Η μακρόχρονη άσκηση της κτηνοτροφίας ελεύθερης βοσκής, από την αρχαιότητα έως σήμερα, είχε ως αποτέλεσμα την υιοθέτηση μεθόδων βόσκησης και φύλαξης των κοπαδιών, προσαρμοσμένων στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ελλαδικού χώρου (κλίμα, ανάγλυφο, βλάστηση, άγρια πανίδα). Ενα παράδειγμα τέτοιας προσαρμογής, είναι η χρήση του ελληνικού ποιμενικού σκύλου (τσοπανόσκυλο) για την αποτελεσματική φύλαξη των κοπαδιών. Ο ελληνικός ποιμενικός έχει μεγάλη σωματική διάπλαση, βαρύ σκελετό και καλή μυική ανάπτυξη. Το ύψος του είναι συνήθως 65-75 εκατοστά. Το κεφάλι του σκύλου είναι ογκώδες και διαθέτει ισχυρές σιαγόνες.Το τρίχωμα του είναι μαύρο, λευκό ή ποικιλόχρωμο και εξαιρετικά πυκνό. Ο ελληνικός ποιμενικός σκύλος είναι πιστός, θαρραλέος, ανεξάρτητος, με ελεγχόμενη επιθετικότητα και ισχυρά ένστικτα προστασίας του περιβάλλοντος ζωτικού χώρου. Είναι ιδιαίτερα κινητικός τη νύχτα. Με την κατάλληλη εκπαίδευση οι σκύλοι αυτοί αναπτύσσουν το ένστικτο της προστασίας για το κοπάδι με το οποίο ζουν, αποκτούν αίσθηση του ζωτικού τους χώρου και γίνονται σωστοί φύλακες. Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ εκτρέφει σκύλους της φυλής ελληνικός ποιμενικός και τους χορηγεί σε κτηνοτρόφους ορεινών περιοχών με στόχο την πρόληψη των ζημιών, που προκαλούν η αρκούδα και ο λύκος, στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο.

Το ζαρκάδι είναι ένα μικρόσωμο οπληφόρο θηλαστικό με καφέ τρίχωμα το καλοκαίρι και γκρίζο το χειμώνα. Το βάρος του κυμαίνεται από 12 έως 20 κιλά, ανάλογα με το φύλο και την ηλικία του ζώου. Το ζαρκάδι, διαθέτει εξαιρετική όσφρηση, ακοή και όραση, δεν μπορεί όμως να διακρίνει τα χρώματα. Τρέχει πολύ γρήγορα χάρη στα λεπτά και μακριά του πόδια. Το ζαρκάδι, είναι φυτοφάγο και μυρηκαστικό ζώο. Μετακινείται ανάλογα με την εποχή του χρόνου για να βρει την τροφή του. Τα αρσενικά ζαρκάδια οριοθετούν μια περιοχή (επικράτεια) με έκκριση ουσιών, από αδένες που βρίσκονται στο σώμα και στις οπλές τους. Για να υπερασπιστούν την επικράτειά τους από τις προκλήσεις άλλων αρσενικών, δίνουν θεαματικές μάχες, χρησιμοποιώντας τα κέρατά τους, που λείπουν από τα θηλυκά άτομα του είδους. Η αναπαραγωγική περίοδος για τα ζαρκάδια είναι το καλοκαίρι, αλλά η ανάπτυξη του εμβρύου καθυστερεί σημαντικά τους μήνες από Αύγουστο έως Δεκέμβριο (εμβρυονική διάπαυση), έτσι ώστε τα μικρά να γεννηθούν την άνοιξη και όχι το χειμώνα.Τα θηλυκά ζαρκάδια γεννούν μία φορά το χρόνο, ένα ή δύο μικρά, ύστερα από περίοδο εγκυμοσύνης 10 μηνών. Μπορεί να ζήσει σε μεγάλη ποικιλία βιοτόπων, από καλλιεργήσιμες εκτάσεις και πυκνά δάση έως και αλπικά λιβάδια. Οι κυριότεροι κίνδυνοι που απειλούν το είδος είναι το παράνομο κυνήγι και η απώλεια του βιοτόπου του.

εξαρταται απο μας

Αγριόγιδο (Rupicapra rupicapra) Βίδρα (Lutra lutra) Το αγριόγιδο των βουνών της ηπειρωτικής Ελλάδας λανθασμένα συγχέεται με το αγριοκάτσικο (Capra aegagrus) που ζει στην Κρήτη και σε άλλα ελληνικά νησιά. Το χαρακτηριστικό γνώρισμά του είναι τα ιδιόμορφα κέρατα (όρθια με κυρτές προς τα πίσω απολήξεις −σαν αγκίστρι) που φέρουν και τα αρσενικά και τα θηλυκά άτομα. Το τρίχωμα του αγριόγιδου αλλάζει χρώμα ανάλογα με την εποχή του χρόνου και από ανοιχτό καφέ το καλοκαίρι, μεταβάλλεται σε σκούρο καφέ, σχεδόν μαύρο, το χειμώνα. Η κατασκευή του σώματός του, το βοηθάει να σκαρφαλώνει και στις πιο απόκρημνες πλαγιές. Τα θηλυκά αγριόγιδα μαζί με τα μικρά απαντώνται σε κοπάδια 5-15 ατόμων ενώ τα αρσενικά – εκτός της αναπαραγωγικής περιόδου– ζουν μόνα τους. Αφού συμπληρώσουν το τέταρτο έτος της ηλικίας τους, γεννούν το Μάιο μόνο ένα μικρό. Ζουν περίπου 15 χρόνια. Σήμερα έχουν απομείνει περίπου δεκαπέντε μικροί πληθυσμοί στην Πίνδο, τη Ροδόπη, τη Στερεά Ελλάδα και σε κάποια από τα βουνά των συνοριακών περιοχών, που συνολικά δεν αριθμούν περισσότερα από τετρακόσια άτομα. Στη χώρα μας το αγριόγιδο απειλείται με εξαφάνιση. Οι κυριότεροι λόγοι που συντείνουν στη μείωση των πληθυσμών του αγριόγιδου, είναι το συστηματικό και παράνομο κυνήγι και η απώλεια του βιοτόπου του.

Παρότι η βίδρα μπορεί να ζήσει και στην ξηρά, ζει ως υδρόβιο και τα χαρακτηριστικά της είναι προσαρμοσμένα για να ζει στο νερό. Έχει λεπτό σώμα, παχιά και δυνατή ουρά που τη χρησιμοποιεί στο νερό σαν προπέλα. Τα δάχτυλα των ποδιών ενώνονται με μεμβράνες, ενώ τα αυτιά και τα ρουθούνια της κλείνουν όταν βουτάει κάτω από το νερό. Το τρίχωμά της είναι κοντό, πυκνό και αδιάβροχο ώστε το σώμα της να μένει στεγνό όταν κολυμπάει. Η βίδρα θεωρείται σημαντικός δείκτης υγείας των ποταμών και λιμναίων οικοσυστημάτων καθώς τρέφεται κυρίως με ψάρια αλλά και αμφίβια, ερπετά (νερόφιδα), ασπόνδυλα (κυρίως καβούρια), πουλιά και μικρά θηλαστικά. Η βίδρα ζει σε γλυκά νερά, σε ποταμούς, σε λίμνες, σε έλη με αναπτυγμένη παρόχθια βλάστηση και βραχώδεις ακτές. Επιλέγει απομωνομένα καταφύγια για την ανάπαυση και την αναπαραγωγή της, σε ήσυχες τοποθεσίες ανάμεσα σε βράχια με πυκνή παρυδάτια βλάστηση ή καλαμιώνες, είτε σε υπόγειες φωλιές που σκάβει και η είσοδος τους είναι κάτω από τη στάθμη του νερού. Στην Ελλάδα σύμφωνα με παλιότερες καταγραφές για το είδος, θεωρείται ότι υπάρχει ένας από τους πυκνότερους και με μεγάλη εξάπλωση πληθυσμούς βίδρας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διάσπαση των πληθυσμών εμφανίζεται ήδη στην κεντρική Ελλάδα, ενώ στην Κέρκυρα και την Εύβοια υπάρχουν απομονωμένοι πληθυσμοί.

Καφέ αρκούδα (Ursus arctus) Είναι το πιο μεγάλο χερσαίο θηλαστικό της Ευρώπης. Είναι ζώο μεγαλόσωμο και δυνατό από τη φύση του μη επιθετικό. Έχει μήκος από 1,70 έως 2 μέτρα και ζυγίζει από 60 έως 250 κιλά, ανάλογα με το φύλο και την εποχή του έτους. Σε φυσιολογικές συνθήκες ζει περίπου 25 χρόνια. Η θηλυκή αρκούδα γεννά το χειμώνα, κάθε δύο ή τρία χρόνια, από ένα έως δύο και σπανιότερα τρία μικρά. Τα νεογέννητα αρκουδάκια είναι τυφλά και γυμνά και ζυγίζουν μόλις 200-300 γραμμάρια. Εάν η μητέρα τους σκοτωθεί σ’ αυτό το στάδιο της ζωής τους πεθαίνουν σε διάστημα 15-20 λεπτών. Σε κάθε περίπτωση, οι πιθανότητες να επιβιώσουν τα μικρά αρκουδάκια τον πρώτο χρόνο της ζωής τους είναι μόλις 50%. Στην Ελλάδα η αρκούδα απειλείται με εξαφάνιση. Στις οροσειρές της Πίνδου και της Ροδόπης ζουν περίπου 200 αρκούδες σχηματίζοντας δύο πληθυσμούς που δεν επικοινωνούν πλέον μεταξύ τους. Η συνεχιζόμενη μείωση του πληθυσμού και η καταστροφή του δασικού βιοτόπου, δηλαδή του φυσικού χώρου που είναι απαραίτητος για την επιβίωση της, οφείλεται σε ανθρώπινους παράγοντες. Η επιβίωση της αρκούδας συνδέεται με την επιβίωση των δασών. Γι’ αυτό τα μέτρα που λαμβάνονται από τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ, έχουν ως στόχο, μεταξύ άλλων, την προστασία και την εξασφάλιση της καλής κατάστασης των δασών και των ορεινών οικοσυστημάτων στη χώρα μας. y

zagori bLIFT_57

60_ zagori bLIFT

γέφυρα

Φωτογράφος: Κωστής Εμμανουηλίδης - www.emmankos.gr. Styling - Μακιγιάζ: Κομμωτήριο Άκης. Μοντέλα: Χρύσα – Νικόλ – Νίκος. Ρούχα: Egomio Πρέβεζα

τ’ άστρα

πλανήτες και φορά και σχηματίζουν

Αλλάζουν θέση οι

zagori bLIFT_61

62_ zagori bLIFT

zagori bLIFT_63

64_ zagori bLIFT

zagori bLIFT_65

66_ zagori bLIFT

zagori bLIFT_67

68_ zagori bLIFT

zagori bLIFT_69

wΔικορφο

το άγνωστο Ζαγόρι

70_ zagori bLIFT

Από την Άννα Δούβαλη

Χτισμένο στην βορινή πλευρά του όρους Μιτσικελίου, στο κεντρικό Ζαγόρι, μέσα σε ένα καταπράσινο περιβάλλον από οξιές, έλατα, λεπροκαριές και βαλανιδιές, σε υψόμετρο 1050 μ. το Δίκορφο απέχει 38 χλμ. από τα Ιωάννινα. Είναι άγνωστο πότε και από ποιους κατοικήθηκε. Το παλιό όνομά του -Τζιοντίλαέχει μάλλον αλβανική προέλευση. Η έκτασή του ανέρχεται περίπου στα 35.000 στρέμματα, n συντριπτική τους πλειοψηφία είναι δασική έκταση. Υπάρχει μια πλούσια χλωρίδα και μια εξ ίσου πλούσια πανίδα. Αρκούδες, λύκοι, τσακάλια, αγριογούρουνα, ζαρκάδια, αλεπούδες, νυφίτσες, τσαλαπετεινοί, αητοί, γεράκια, μερικά από τα είδη του ζωικού βασιλείου που ζoυν στην περιοχή του χωριού. Στο Δίκορφο η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική που χαρακτηρίζει τα Ζαγοροχώρια είναι εμφανής. Τα σπίτια χτισμένα με πέτρα και σκεπασμένα με μαύρη πλάκα, τα αρχοντικά διακοσμημένα με τοιχογραφίες των περίφημων Χιονιαδιτών ζωγράφων, τα καλντερίμια, οι παραδοσιακές βρύσες με τρεχούμενο νερό πηγών, όλα συνδυασμένα με το πολύ άγριο πράσινο, αξίζουν να κάνει τον κόπο κανείς να τα επισκεφθεί. Στην περιπλάνησή σας στο κέντρο του χωριού την προσοχή σας θα τραβήξει μια μπλε πόρτα και οι γλάστρες με τα κίτρινα λουλούδια στο παράθυρο. Δεν πρόκειται για σπίτι αλλά για το Μύλο, ένα εστιατόριο με ιδιαίτερη και πολύ ζεστή διακόσμηση. Για όσους επιθυμούν να απολαύσουν ένα σαββατοκύριακο ή και περισσότερες μέρες ηρεμίας και χαλάρωσης, υπάρχουν ξενώνες που σίγουρα θα ικανοποιήσουν και τα πιο απαιτητικά γούστα. Μια καλή πρόταση, αποτελεί ο ξενώνας ART DECO. Η ιδιαίτερη του διακόσμηση και το φιλικό περιβάλλον, είναι σίγουρο πως θα σας ξεκουράσουν.

Είναι όμορφο να ανακαλύπτεις νέους τόπους, να επισκέπτεσαι μέρη που λίγοι γνωρίζουν, να εξερευνείς τοπία που λίγα μάτια είδαν.Να ξεφεύγεις από τα καθημερινά, τα ίδια. Μια τέτοια ευκαιρία είναι και το Δίκορφο. Ένα ζαγορίσιο χωριό που η περιπλάνηση σε αποζημιώνει με το παραπάνω. Ακολουθήστε μας και δεν θα χάσετε.

zagori bLIFT_71

Εντυπώσεις Η εκκλησία του χωριού, που βρίσκεται στο κέντρο του, είναι αφιερωμένη στον Άγιο Μηνά τον Αιγύπτιο. Είναι χτισμένη το 1778, χρονιά κατά την οποία περιόδευε την Ήπειρο ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Είναι ανακαίνιση παλιότερης εκκλησίας που υπήρχε στο χώρο. Όπως μας πληροφορεί εντοιχισμένη επιγραφή, που βρίσκεται πάνω από την είσοδο της εκκλησίας στο εσωτερικό της μέρος, η εκκλησία τοιχογραφήθηκε το 1812. Είναι χτισμένη σε ρυθμό βασιλικής. Χαγιάτι με θολωτές καμάρες υπάρχει στην πλευρά της εισόδου. Βλέποντάς την, εντύπωση σου προκαλεί η μικρή είσοδος, με τη χοντρή ξύλινη πόρτα της, ενισχυμένη με πολλά και τεράστια καρφιά καθώς και τα μικρά και σε μεγάλο ύψος από το έδαφος παράθυρα. Φαίνεται δηλαδή καθαρά ο αμυντικός σχεδιασμός της y

72_ zagori bLIFT

εκκλησίας, που ήταν καταφύγιο για τους κατοίκους στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς και των ληστρικών επιδρομών. Το μοναστήρι της Στούπαινας βρίσκεται στην πλαγιά του Μιτσικελιού που βλέπει προς τον κάμπο των Γιαννίνων, νότια από το Δίκορφο και σε υψόμετρο 1020 μ. Η ονομασία του μοναστηριού, "Στούπαινα", οφείλεται σε ανδρωνυμικό κάποιας γυναίκας, αγνώστου ονόματος και πατρίδας, που έδωσε λεφτά το 1708, για να μεταφερθεί το μοναστήρι από την παλιά του θέση στη σημερινή που βρίσκεται. Το Αρρεναγωγείο χτισμένο στην πλατεία του χωριού, το 1912, με εξάγωνη πελεκητή πέτρα. Λειτουργούσε ως Αρρεναγωγείο, κατόπιν σαν Δημοτικό σχολείο και τέλος σαν σταθμός χωροφυλακής. Σήμερα στεγάζει τα γραφεία της κοινότητας και του Συλλόγου. Το κτίριο είναι χτισμένο σε σχέδια του φημισμένου Γιαννιώτη αρχιτέκτονα, Μελίρρυτου.

MANTATO

Διοικητική Αυτοτέλεια και προνόμια Του Ιωάννη Δ. Δέρβα

Η ζωή των Ζαγορίσιων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας

)

74_ zagori bLIFT

Το τοπωνύμιο Ζαγόρι, συναντάται για πρώτη φορά σε γραπτή μαρτυρία στο χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου, στα 1321, όπου αναφέρεται η «ενορία Ζαγορίου» μία από τις πέντε ενορίες του θέματος των Ιωαννίνων, ενώ η προσέλευση και η ετυμολογία απασχόλησε πολλούς λόγιους, ιστοριογράφους και ερευνητές. Αναφέρω ενδεικτικά ορισμένες: α) Του Γάλλου F.C.H.L. Pouqueville: «Το όνομα Ζαγόρι σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, δόθηκε στην Περαίβια από τους Σκυθοσλάβους εξαιτίας της θέσης του πίσω από τα βουνά, είτε το θεωρούν από την πλευρά της Ηπείρου είτε από την πλευρά της Μακεδονίας…, Ζαγόρι στα σλάβικα σημαίνει πίσω από το βουνό». β) Ο Μητροπολίτης Άρτας Σεραφείμ Ξενόπουλος υποστηρίζει για το τοπωνύμιο Ζαγόρι: «Εάν η λέξη αυτή Ζαγόρι εστί σλαβική σημαίνει θέση οχυράν, κείμενην όπισθεν όρους. Εάν δε ελληνική παρεφθαρμένη, οίον ζυγόρειον, δηλοί ότι τα βουνά αυτού εισί διακλαδισμός του όρους Πίνδου, του προ πολλών χρόνων ονομαζόμενου ζυγού». γ) Ο Κώστας Κρυστάλλης σημειώνει ότι την ονομασία Ζαγόρι επροτίμησαν πάντες σχεδόν μέχρι τούδε να παραγώσιν εκ του σλάβικου ζα (προς, επί και όπισθεν και Γκόρι (βουνόν, όρος) και ουχί εκ του ελληνικού ζα (πολύς) και όρη (βουνά) ως και τα ζάπλουτος, ζάβριον, ζάλλογγος. δ) Ο δε ιστορικός του Ζαγορίου Ιωάννης Λαμπρίδης αναφέρει ότι είναι λέξη σλαβική, σύνθετη εκ του ζα (προς, επί, όπισθεν) και Γκόρι (βουνόν, όρος). Υπάρχουν και άλλες υποστηρισθείσες απόψεις για την προέλευση του ονόματος Ζαγόρι. Πάντως η επικρατούσα είναι ότι πρόκειται περί σλαβικής λέξεως «η οποία εδόθη περί τα τέλη της ΣΤ΄ εκατονταέριδος, οπόταν το πρώτον εισηλάλησαν και κατώκησαν εις τίνας της Ηπείρου χώρας διαφοροτρόπως τα σλαβικά φύλλα».

j Ως προς τα προνόμια και την αυτοδιοίκηση του Ζαγορίου έχουν βρεθεί στοιχεία σε διάφορους συγγραφείς πως το Ζαγόρι και πριν από την Τουρκοκρατία είχε κάποια υποτυπώδη μορφή αυτοδιοίκησης: «Το Ζαγόρι και προ της κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους διώκειτο δι’ ιδίων δημοτικών θεσμών και υπό ιδίων αρχόντων1», και «οι κάτοικοι των Ζαγοροχωρίων ήταν κτηνοτρόφοι και δουλοπάροικοι, οι οποίοι ήθελαν να απαλλαγούν από τους βυζαντινούς κεφαλάδες. Οι Ζαγορίσιοι απόσπασαν προνόμια από τον Κάρολο Τόκο, όταν εκείνος μπήκε το 1429 στο Ζαγόρι…»2. Το 1430 ο στρατάρχης του Σουλτάνου Καρα-Σινάν Πασάς είχε φτάσει ως το Μέτσοβο με σκοπό να κατέβει ως τα Ιωάννινα. Οι Ζαγορίσιοι μαζί με τους Μαλακασιώτες προσπάθησαν να προβάλλουν κάποια αντίσταση χωρίς όμως αποτέλεσμα. Έτσι ήρθαν σε συνεννόηση με τους Τούρκους για να υποταχθούν σε αυτούς αφού τους παραχωρηθούν μερικά προνόμια. Οι Ζαγορίσιοι ζήτησαν αυτονομία, αυτοδιοίκηση και πλήρη ατέλεια και ο Καρα-Σινάν Πασάς συμφώνησε αφού κατά τον Λαμπρίδη: «Τους όρους τούτους μετά δυσχερή παρά την μονήν Βότσας κατατροπώσιν Μαλακασιωτών ακούσας ο ΚαράΣινάν Πασάς θεωρήσας δε και την αυθόρμητον των ορεινών τούτων λαών υποταγήν ως συντελεστικήν προς την των εν τω φρουρίω Ιωαννίνων παραδόσιν απεδέξατο υποχρεώσας αυτούς, ίνα αντί παντός φόρον, ουδ’ αυτού του κεφαλικού εξαιρουμένου, αποστέλλωσι κατ’ έτος αριθμόν ανδρών προς επιμέλειαν και θεραπείαν των ίππων και αμαξών του αυτοκρατορικού στρατού επί ένα και ήμισυ περίπου μήνα3». Αργότερα η υποχρέωση των Ζαγορισίων για την αποστολή των βοϊνίκιδων μετατράπηκε σε υποχρέωση αποστολής φόρων4. Οι Ζαγορίσιοι εξασφάλισαν γραπτή αναγνώριση (χάτι) των προνομίων τους από τον Μουράτ Β΄ ενώ φρόντισαν όταν άλλαξε ο Σουλτάνος στην Κωνσταντινούπολη να εκδίδεται νέο χάτι με τα οποία αναγνωρίζονταν τα δικαιώματα και αίρονταν βλαπτικές διατάξεις του πιστού Ζαγορίου. Κατά τον Ιωαν. Λαμπρίδη ίσχυαν απαραβίαστα ανάμεσα σε όλα τα υπόλοιπα τρία βασικά προνόμια για ολόκληρη την περιοχή: «1. Η αυστηρή απαγόρευση της εισόδου Οθωμανού στο Ζαγόρι 2. Η απαλλαγή της διεξαγωγής υποθέσεων αντιδικίας των κατοίκων του ενώπιων του Οθωμανικού δικαστηρίου

3. Η ελεύθερη τέλεση των θρησκευτικών τελετών, μάλιστα με τις κωδωνοκρουσίες των εκκλησιών και μοναστηριών να επιτρέπονται5».

j Τα προνόμια αυτά οδήγησαν στο να θεωρηθεί το Ζαγόρι ως «ένα από τα πιο εκπολιτισμένα τμήματα της χώρας» και «εκέκτητο παλαιόθεν συνταγματικήν τινά αυτοδιοίκηση και αυτονομίαν, φέρουσαν κατά τα φαινόμενα μεν δημοκρατικόν κατ’ ουσίαν δε αριστοκρατικόν χαρακτήρα»6. Ο δε Ι. Λαμπρίδης γράφει («Ζαγοριακά» σελ.133): «Αι 46 κώμαι του Ζαγορίου εσχημάτισον εν τω μέσω της Ηπείρου εντελώς αριστοδημοκρατικόν πολίτευμα»7. Το «αριστοδημοκρατικόν» αυτό πολίτευμα ήταν οργανωμένο από την «Κοινή Συνέλευση» ή το «Κοινόν των Ζαγορισίων» που συνίσταται σε έναν ή το πολύ δύο αντιπροσώπους από κάθε χωριό, τους Βεκύληδες. Σε αυτούς προήδρευε ο γενικός Βεκύλης, ο «Ζαγόρ- Βεκύλη» ή «Ζαγορ- Κοτζαμπάσι» που είχε μόνιμη έδρα στα Ιωάννινα και επικοινωνούσε με τις ανώτατες αρχές. Η διοικητική και δικαστική εξουσία του «κοινού των Ζαγορισίων» συνιστούσε μια ουσιαστική μορφή τοπικής αυτοδιοίκησης. Στην διοικητική αρμοδιότητα του κοινού ανήκαν όλες οι ιδιωτικού δικαίου διαφορές των Ζαγορισίων. Την εκτέλεση των αποφάσεων αναλάμβαναν οι τουρκικές αρχές. Πάντως η τουρκική δικαιοσύνη επεκτεινόταν σε όλες τις ποινικές υποθέσεις. Από την παράδοση καταφαίνεται ότι φροντίδα των Ζαγορισίων ήταν να μην χαρακτηριστεί κάτι σαν ποινικό και τους καταλογιστεί αδίκημα που θα τους οδηγούσε μπροστά στα τουρκικά δικαστήρια. Εικάζεται πως οι ποινικές υποθέσεις που έλαβαν χώρα ήταν όλες μόνο εντελώς «ελαφρές» προκειμένου να εκδικαστούν από το «Κοινό των Ζαγορισίων». Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε κάποια αποδυνάμωση στα τουρκικά δικαστήρια, σχετικά με την αρμοδιότητά τους σε υποθέσεις των χριστιανών. «Ο τρόπος αυτός της αυτοδιοικήσεως του Ζαγορίου… έδωνε εις την περιοχήν εκείνη θαυμάσια αποτελέσματα και συνετέλεσε τα μέγιστα τόσον εις την διατήρηση της Εθνικής ενότητας, της γλώσσας, της θρησκείας των ηθών και εθίμων, όσον και εις την πνευματική και εκπολιτιστική ανάπτυξη των κατοίκων αυτού»8. «Διά τούτο εμβαίνων εκεί ο ξένος θαυμάσει βλέπων σιμά της απλότητας και ολιγάρκειας τόσην ηθών ημερότητα ολίγον οικείαν των ορεινών ανθρώπων. Ταύτα δε ομολογούνται όχι μόνον από τους ομογενείς αλλά και από τους ξένους περιηγητάς, όσοι επιθσκέφθησαν την γην εκείνην. Τρεις μάλιστα, οι Γάλλοι Ποτευϊνός, Χαρβονέλλος και Βεσσιέρης οίτινες διέτριψαν εκεί, αφού πρώτον μακαρίζουν πολλά τους Ζαγορίτας ως απολαμβάνοντας πολύ περισσότεραν απ’ όλους τους Γραικούς ευτυχίαν βεβαιώνουν, ότι ποτέ λαός δεν έδειξεν ήθη ημερώτερα, κοινωνικότερα και καθαρότερα, και όποιος θέλει να γνωρίσει τον ευτράπελον και φιλοπαίγμονα τρόπον και χαρακτήρα των παλαιών Ελλήνων, πρέπει ν’ αναβή εις τα βουνά εκείνα»9. Κλείνοντας το άρθρο αυτό σχετικά με την ζωή των Ζαγορισίων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας θα αναφέρω επιγραμματικά τους σημαντικότερους γενικούς κανονισμούς που ίσχυαν την περίοδο εκείνη στο Ζαγόρι10. 1) Τα χωριά του Ζαγορίου ήταν τιμάρια και το καθένα από αυτά ανήκε σε περισσότερους από ένα «σπαχήδες». 2) Ο Σουλτάνος επιθεωρητής για κάθε υπόθεση του Ζαγορίου να αμείβεται με δύο γρόσια την ώρα χωρίς καμιά άλλη απαίτηση ή επιβάρυνση. 3) «Το Ζαγόρι μεταξύ άλλων προνομίων είχεν πρώτης επαναστάσεως το δικαίωμα να μη δέχεται Τούρκους διαβαίνοντας εκείθεν και οι κάτοικοι ωφελούμενοι από αυτό το προνόμιον, δεν επώλουν ούτε καν τροφάς εις κανένα μουσουλμάνον αν τυχόν διέβαινεν εκείθαν»11 . 4) «Ο Γενικός Προεστώ του Ζαγορίου συνοδευόμενος, απ’ άλλους μερικοτέρους έβγαινεν εις τα σύνορα, και προχωρώντας έως την μέσην της γεφύρης του διποτάμου, απήντει τους παρά του Πασά των Ιωαννίνων πεμπομένους φορολόγους. Εκείθε θεωρούντες τους λογαριασμούς απήρχετο καθ’ ης τα ίδια»12. 5) Οι δανειστές πρέπει να εξοφλούνται τελευταίοι και αναλογικά. Μάλιστα διευκρινίζεται ότι από τις δύο κατηγορίες δανειστών προηγούνται αυτοί που δάνεισαν με ενέχυρο και έπονται οι υπόλοιποι. 6) Οι Ζαγορίσιοι που ζουν και εργάζονται στα Γιάννενα απαλλάσσονται από φόρους και αγγαρείες. Αντί επιλόγου θα ήθελα απλώς να προσθέσω ότι υπάρχουν και άλλα πολλά προνόμια καθώς και άλλοι κανονισμοί οι οποίοι ρύθμιζαν την κοινωνική και οικονομική ζωή του Ζαγορίου. Θέματα όπως η προίκα, η κληρονομική διαδοχή και την υιοθεσία.

0 1. Τρύφων Ευαγγελίδης, Νέα Ελλάς σελ.230 2. Νικολ. Γ. Τιάγκος, Τουρκοκρατούμενη Ήπειρος, σελ.122 3. Κώστα Π. Λαζαρίδη, τα κοινά μεζάτια στο Ζαγόρι (αυθεντικά και βασιλικά δοσίματα) σελ.7 4. όπου παραπάνω 5. Στέφανος Δ. Παππάς, Η ομοσπονδία των κοινοτήτων του Ζαγορίου στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας, σελ.249 (Ηπειρωτικά γράμματα ανάτυπο) 6. Σταύρου Γ. Ζηγού, Το Ζαγόρι και το γραπτό εθιμικό δίκαιο, σελ.13 7. Τα κοινά μεζάτια στο Ζαγόρι, Π. Κ. Λαζαρίδη, σελ.9 8. Αναστασίου Γ. Στεφάνου, Από την αυτοδιοίκηση του Ζαγορίου – Ηπείρου, Ανέκδοτα έγγραφα της χώρας Λιασκοβέτζη 1761 – 1836, σελ.5 9. Ερμής ο λόγιος, 1η Ιανουαρίου 1821, σελ.64 10. Περισσότερες πληροφορίες πάνω στο θέμα αυτό μπορεί ο αναγνώστης να βρει στο βιβλίο του Γεωργίου Παπαγεωργίου, Οικονομικοί και κοινωνικοί μηχανισμοί στον Ορεινό χώρο, Ζαγόρι, εκδόσεις Ριζαρείου Σχολής, σημ.10 11,12. ΓΑΚ, Αρχείο Μαυροκορδάτου, φ.14α αρ. εγγ. 003983

zagori bLIFT_75

Από την Άννα Δούβαλη

Καπέσοβο το γνωστό Ζαγόρι

76_ zagori bLIFT

...σκαρφαλωμένο στο πέτρινο βουνό της Γραδίτσας

Ένα Ζαγοροχώρι 43 χλμ. από τα Γιάννενα. Διασχίζοντας τα γεφύρια μας φτάνουμε στο καλοδιατηρημένο Γεφύρι του Κόκκορη, το οποίο κτίστηκε το 1750 με χρηματοδότηση του Νούτσου Κοντοδήμου και το 1910 επισκευάστηκε με χρηματοδότηση του μυλωνά Γρηγόρη Κόκκορη από το Κουκούλι. Η πέτρα και οι βραχώδεις όγκοι που το περιτριγυρίζουν δημιουργούν ένα δροσερό και σκιερό καταφύγιο για τον ταξιδιώτη. Συνεχίσαμε την πορεία μας και ακολουθώντας τις πινακίδες για Καπέσοβο, αντικρίσαμε το χωριό σκαρφαλωμένο στο πέτρινο βουνό της Γραδίτσας. Αφήσαμε το αυτοκίνητο στο πάρκινγκ στην είσοδο του χωριού και το κατηφορικό καλντερίμι μας οδήγησε στην πλατεία. Ο ανοιξιάτικος ήλιος ήταν ο τέλειος φυσικός προβολέας στο σκηνικό του κυριακάτικου πρωινού. Την προσοχή μας τράβηξε ο ναός του Αγίου Νικολάου, όπου στο εσωτερικό του μπορεί να θαυμάσει κανείς τοιχογραφίες των Καπεσοβιτών ζωγράφων Ιωάννη και Αναστασίου. Δίπλα από το ναό, βρίσκεται το παραδοσιακό μαγαζάκι « Στέρνα » μια εστία δημιουργίας, αισθητικής και παράδοσης. Το όνομα του οφείλεται στη στέρνα βρόχινου νερού που βρίσκεται μέσα στο μαγαζί, η οποία έχει βάθος 13 μέτρα και εξυπηρετούσε συμπληρωματικά τις ανάγκες ύδρευσης του χωριού. Εδώ ο επισκέπτης θα θαυμάσει την οικογένεια Παπαγεωργίου που, χρησιμοποιώντας αγνές πρώτες ύλες, τεχνικές του παρελθόντος, με μεράκι και αγάπη, παράγει πληθώρα προϊόντων που γοητεύουν ακόμα και τον πιο απαιτητικό ουρανίσκο. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι τα «ζμπέκια», παραδοy

zagori bLIFT_77

78_zagori magazine

νείς τοιχογραφίες των Καπεσοβιτών ζωγράφων Ιωάννη και Αναστασίου

Νικολάου όπου στο εσωτερικό του μπορεί να θαυμάσει κα-

ναός του Αγίου Την προσοχή μας τράβηξε ο

σιακό γλυκό φτιαγμένο από καρύδια περασμένα σε σχοινί και βουτηγμένα σε μουσταλευριά το οποίο μπορεί να διατηρηθεί έτσι για πολύ καιρό. Το σταφύλι αποτελεί τη βάση για το καλό κρασί, το μεθυστικό τσίπουρο, τα κομψά φρουτώδη λικέρ, το μοσχομυριστό ξύδι και φυσικά το γλυκό σταφύλι. Στα ράφια της «Στέρνας» η χρωματιστή ταπετσαρία που δημιουργούν τα βαζάκια με τα γλυκά του κουταλιού και τις μαρμελάδες από διάφορους καρπούς όπως νεραντζάκι, κυδώνι, μήλο, κορόμηλο, αχλάδι, φράουλα, φιρίκι, κίτρο, περγαμόντο, εσπεριδοειδή, κολοκύθι, μελιτζανάκι, κράνα από το δάσος, βάζει τον επισκέπτη σε ένα σημαντικό δίλημμα: ποιο από όλα να διαλέξω; Επίσης μπορεί κανείς να βρει εδώ βότανα της περιοχής για αφεψήματα, αρωματικά για τις μαγειρικές σας απόπειρες αλλά και πολλά που έχουν θεραπευτικές ιδιότητες. Το ράφι με τα αποξηραμένα μανιτάρια δε θα αφήσει ασυγκίνητους τους πιο «προχωρημένους». Μάθαμε μάλιστα ότι η καλύτερη περίοδος για συλλογή μανιταριών, είναι η άνοιξη και το φθινόπωρο, μιας και αγαπούν τη ζέστη και την υγρασία. Πριν όμως αποφασίσετε να επιδοθείτε σε αυτό το χόμπι ελέγξτε τις γνώσεις σας για την καταλληλότητα των διαφόρων ειδών! Η μοναδικότητα της «Στέρνας» δε σταματά εδώ: χειροποίητα, αυθεντικά κοσμήματα, συλλεκτικές γκλίτσες και μπαστούνια με περίεργα σχήματα φτιαγμένα από ξύλο κρανιάς, πασχαλινές λαμπάδες από φυσικό κερί διακοσμημένες με διάφορα υλικά με πιο περίεργα τα φασόλια και τους κόκκους καφέ, μικροαντικείμενα για χρηστικούς και διακοσμητικούς σκοπούς προδίδουν την καλλιτεχνική

και δημιουργική φύση των ιδιοκτητών. Ο πλάτανος στην πλατεία του Καπέσοβου, ένα τραπεζάκι και οι καρέκλες της «Στέρνας» ξεκούρασαν για λίγο τα κορμιά μας και φιλοξένησαν συζητήσεις γύρω από πολλά θέματα. Κι αν δεν το έχετε ήδη καταλάβει, είμαστε πολύ επιρρεπείς στις γαστρονομικές αμαρτίες και ο καφές δεν έχει την ίδια γεύση χωρίς ένα γλυκό και στη συγκεκριμένη περίπτωση ένα ιτσλί ανατολίτικης προέλευσης, με συνταγή της γιαγιάς, ένα πις πτι εβραϊκής καταγωγής με ενδιαφέρουσες προσθήκες της μαμάς, μπισκότα με ταχίνι και μήλα με δαμάσκηνα. Μήπως το παρακάναμε; Δε νομίζω…. Η απόδρασή μας στο Καπέσοβο έκλεισε με έναν περίπατο στο χωριό όπου τα επιβλητικά πέτρινα σπίτια και τα λιθόστρωτα καλντερίμια σε ταξιδεύουν σε άλλες εποχές.

Σε αυτό συμβάλλει και το ογκώδες κτίριο στα ανατολικά όρια του χωριού: η Πασχάλειος Σχολή. Στη βιβλιοθήκη της βρίσκονται πραγματικοί ιστορικοί θησαυροί, όπως η Χάρτα του Ρήγα Φεραίου και το ενδεκάγλωσσο(!) λεξικό του 1627! Τόσα πολλά ερεθίσματα σε ένα μικρό, φαινομενικά, χωριό τεράστιας ιστορικής, πολιτιστικής και φυσικής αξίας. Δε φεύγεις εύκολα από ένα τέτοιο μέρος και το σίγουρο είναι πως θα ξαναγυρίσεις. Κι αν θες να ζήσεις μια νύχτα καπεσοβίτικη και να γνωρίσεις τη ζαγορίτικη φιλοξενία εμείς προτείνουμε τον υψηλής αισθητικής παραδοσιακό ξενώνα «Θουκυδίδης» και ένα από τα πέντε του δωμάτια, το καθένα με το δικό του χαρακτήρα και ύφος που σίγουρα θα σας χαρίσει όνειρα γλυκά.

νέα πρόταση

Μουσαφίρ Οντάς ΑΦΟΙ ΡΑΠΤΗ Καπέσοβο 6974 443640 26530 71727 / 71708 y

80_ zagori bLIFT

... Όταν ο Αλή πασάς επισκέφθηκε το 1785 στο Καπέσοβο το φίλο του Ιωαννούτσο Καραμεσίνη, άρχοντα και προεστώτα του Ζαγορίου, φιλοξενήθηκε στο αρχοντικό του, στον περίφημο “μουσαφίρ Οντά”. Ο “μουσαφίρ Οντάς” ήταν η προορισμένη για φιλοξενία αίθουσα του αρχοντικού. Βενετσιάνικοι καθρέπτες, χρυσοκέντητα παραπετάσματα και “ο έναστρος ουρανός” ζωγραφισμένος στη σκαλιστή ξύλινη οροφή, τόσο εντυπωσίασαν τον Αλή, που λέγεται ότι τα αντέγραψε όταν έκτισε το σεράι του στο Κάστρο των Ιωαννίνων. Σήμερα ο “Μουσαφίρ Οντάς” στο Καπέσοβο είναι ένα αναπαλαιωμένο αρχοντικό του 1836 με σκαλιστά ταβάνια και πολύχρωμες μεσάντρες, διακριτική πολυτέλεια και σύγχρονες ανέσεις.

Φιλόξενος για τους φίλους και μουσαφιραίους του...

zagori bLIFT_81

Το Τσίπουρο είναι ένα ελληνικό αλκοολούχο ποτό, το οποίο ξεκίνησε την πορεία του πριν από επτά περίπου αιώνες, στα μοναστήρια του Αγίου Ορους. Το τσίπουρο έχει τις περισσότερες φορές 36 με 45 αλκοολικούς βαθμούς. Η παραγωγή του τσίπουρου χάνεται μέσα στο βάθος του χρόνου, λέγεται όμως πως ξεκίνησε τον 14 αιώνα στο Άγιο Όρος από μοναχούς που διαβιούσαν εκεί. Με τα χρόνια εξαπλώθηκε σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας κυρίως στη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Κρήτη. Μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα η παραγωγή τσίπουρου γινόταν αποκλειστικά "κατ'οίκον", δεν υπήρχε δηλαδή μαζική βιομηχανική παραγωγή. Από παλιά, ένα άχρωμο αλκοολούχο παράγεται και πίνεται κάθε χρόνο σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Είναι γνωστό με διάφορα ονόματα: τσίπουρο, αράκ, γκράπα. Αποστάζεται από τα υπολείμματα των σταφυλιών, σαν ο άνθρωπος να θέλησε να εκμεταλλευτεί όσο το δυνατόν περισσότερο το δώρο των θεών, το αμπέλι. Τσίπουρο ονομάζεται στην Ελλάδα το απόσταγμα από στέμφυλα. Παράδοση στην παραγωγή τσίπουρου έχουν η Μακεδονία, η Κρήτη, η Θεσσαλία, και η Ήπειρος. Πρώτη ύλη για την παραγωγή αποστάγματος είναι τα στέμφυλα, δηλαδή η μάζα που απομένει μετά τη συμπίεση των σταφυλιών. Αυτή η μάζα αποτελείται από γίγαρτα (κουκούτσια) και φλοιούς, ενώ μπορεί να περικλείει και κάποιο ποσοστό αζύμωτου γλεύκους (μούστου), γλεύκους σε ζύμωση ή και κρασιού. Γενικά, τα γίγαρτα το 3-6%, η φλούδα το 6-9% και η σάρκα το 75-85%. Η σάρκα του σταφυλιού αποτελείται κατά 0.5% από στερεά. Τα στέμφυλα, για να δώσουν αλκοολούχο απόσταγμα, θα πρέπει αφενός να μην έχουν αποστραγγιστεί εντελώς και αφετέρου να έχουν υποστεί αλκοολική ζύμωση, ώστε τα σάκχαρα του εναπομένοντος μούστου να μετατραπούν σε αλκοόλη. Το τσίπουρο μπορεί να παραχθεί από αζύμωτα στέμφυλα, τα οποία προέρχονται συνήθως από λευκά σταφύλια. Επίσης μπορούν να προέλθουν και από ερυθρά σταφύλια, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ροζέ ή λευκού κρασιού, με απευθείας συμπίεση. Ακόμη χρησιμοποιούνται στέμφυλα, που είναι ζυμωμένα και προέρχονται από ερυθρή οινοποίηση, με μικρότερη ή μεγαλύτερη ποσότητα κρασιού. y

82_ zagori bLIFT

Παραδοσιακά καζάνια ετοιμάζουν το «αγιονέρι», με αποκορύφωμα τις διάφορες γιορτές τσίπουρου σε πολλές περιοχές της Ηπείρου, οι οποίες συνοδεύονται με παραδοσιακά γλέντια

Τσίπουρο

Πρώτη ενέργεια για την παραγωγή αποστάγματος από λευκά αζύμωτα στέμφυλα, είναι η ζύμωσή τους. Η ζύμωση διαρκεί περίπου 30 ημέρες, όταν τα στέμφυλα ζυμώνονται μόνα τους και πολύ λιγότερο όταν ζυμώνονται μαζί με το μούστο. Κατά την πρώτη απόσταξη παίρνουμε ένα απόσταγμα (σούμα) που αποτελεί το 15 με 20% του αρχικού όγκου. Μετά το τέλος της απόσταξης, το υπόλειμμα απορρίπτεται. Στη δεύτερη απόσταξη γεμίζουμε τον άμβυκα (καζάνι) κατά 80-90% με σούμα. Πολλές φορές, το προϊόν που λαμβάνεται από την πρώτη απόσταξη καταναλώνεται χωρίς να υποστεί δεύτερη απόσταξη. Το διπλοαποσταγμένο τσίπουρο, όμως, είναι καθαρότερο και λεπτότερο σε άρωμα και γεύση. Στη δεύτερη απόσταξη, είναι δυνατόν να προσθέσουμε αρωματικές πρώτες ύλες, όπως γλυκάνισο, μάραθο, γαρύφαλλο, μοσχοκάρυδο και μαστίχα. Μετά τη δεύτερη απόσταξη αφαιρούμε το πρώτο 0.5 με 1 λίτρο. Έχει μεγάλο αλκοολικό βαθμό και αποτελεί την «κεφαλή». Κατόπιν συλλέγουμε την «καρδιά», η οποία αντιπροσωπεύει το 50% του αρχικού όγκου. Είναι το κλάσμα που περιέχει τα επιθυμητά συστατικά και το οποίο, αφού αραιωθεί για να επιτύχουμε τους επιθυμητούς αλκοολικούς βαθμούς, θα δοθεί στην κατανάλωση ως τσίπουρο. Το υπόλοιπο, την «ουρά», το συλλέγουμε και το τοποθετούμε στα στέμφυλα ή στο σούμα για να γίνει νέα απόσταξη. Kαλός αλκοολικός βαθμός, θεωρείται αυτός των 38-45% κατ' όγκο. Η παρακολούθηση της απόσταξης θέλει μεγάλη προσοχή. Η θέρμανση του άμβυκα μπορεί να γίνει με ξύλα, κάρβουνο ή υγραέριο. Στην περίπτωση ξύλων ή κάρβουνου, η θέρμανση ρυθμίζεται ανάλογα με την τροφοδοσία και με την παροχή αέρα, ανοίγοντας ή κλείνοντας την πόρτα που βρίσκεται κάτω από την εστία. Οι ατμοί νερού, αλκοόλης και άλλων πτητικών συστατικών θα κατευθυνθούν προς τον ψυκτήρα και θα παραληφθούν ως απόσταγμα. Πλέον η παρασκευή τσίπουρου από βιομηχανικές μονάδες, γίνεται με τη μέθοδο της κλασματικής απόσταξης - ασυνεχής απόσταξης κυρίως- όπου χρησιμοποιούνται υψηλής ποιότητας κατασκευής ατμοκάζανα πλήρως ηλεκτρονικά ρυθμιζόμενα και ελεγχόμενα. Αυτό επιτρέπει την παρασκευή ενός προϊόντος υψηλής ποιότητας, μειώνοντας τις ανεπιθύμητες ουσίες της απόσταξης στο ελάχιστο και επιτρέποντας στον παραγωγό να κάνει την επιθυμητή ανάμειξη μεταξύ κεφαλών, καρδιάς και ουρών. Από τα τέλη του Οκτώβρη έως τα μέσα του Δεκέμβρη, σε όλη την Ελλάδα «βράζει» ο τόπος. Παραδοσιακά καζάνια ετοιμάζουν το «αγιονέρι», με αποκορύφωμα τις διάφορες γιορτές τσίπουρου σε πολλές περιοχές της Ήπειρου, οι οποίες συνοδεύονται με παραδοσιακά γλέντια. H πώληση αποσταγμάτων για απ' ευθείας κατανάλωση, ήταν απαγορευμένη μέχρι το 1988. Μόνο οι αμπελουργοί σε ορισμένες περιοχές είχαν το δικαίωμα να αποστάζουν και να εμπορεύονται, σε τοπικό επίπεδο, τα στέμφυλα, ενώ επιτρεπόταν και η πώληση του αποστάγματος σε εταιρείες παραγωγής οινοπνεύματος. Σήμερα, με την ψήφιση νόμου από το 1988 για την παραγωγή αποστάγματος στέμφυλων, επιτρέπεται η παραγωγή και διάθεση τσίπουρου σε όλη την Ελλάδα μόνο με ειδική άδεια. Το τσίπουρο αυτό φορολογείται, ενώ η διάθεση του μη εμφιαλωμένου (χύμα) αποστάγματος απαγορεύεται. y

zagori bLIFT_83

αξιοθέατα Μονή Ρογκοβού

Έξω από το χωριό Τσεπέλοβο , βρίσκεται το μοναστήρι που είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Ιωάννη του Προδρόμου. Μετά από τα κτίρια του ξενώνα και των βοηθητικών χώρων, βρίσκεται ο ναός που χτίστηκε τον 11ο αιώνα. Ο ναός καταστράφηκε και πάνω στα θεμέλια του το 1749 έγινε νέος ναός (νάρθηκας, τρίκλιτο καθολικό, οκτάπλευρος τρούλος). Το επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο και οι τοιχογραφίες έγιναν το 1765 από καλλιτέχνες που είχαν καταγωγή από το Καπέσοβο.

Μονή Βουτσάς Η Μονή Βουτσάς βρίσκεται στο χωριό Γρεβενίτι στο Ανατολικό Ζαγόρι . Από το χωριό ένας χωματόδρομος 5 χλμ. οδηγεί προς τη μονή. Είναι αφιερωμένη στη Θεοτόκο Μαρία και γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Ιδρυτής της Μονής Βουτσά φέρεται ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ' ο Πωγωνάτος. Η Μονή καταστράφηκε από τους Τούρκους το 15ο αιώνα και ξανά χτίστηκε το 1680 Οι Γερμανοί την έκαψαν το 1943 κατά τη διάρκεια της κατοχής όπως και όλο το χωριό το οποίο έχει χαρακτηρισθεί «Μαρτυρικό». Το εσωτερικό του ναού, είναι τοιχογραφημένο από τον ιερέα Αθανάσιο και τους μοναχούς Αντώνιο και Νικόδημο (1680 - 1769).

Μονή Αγίας Παρασκευής Μονοδενδρίου Στο Μονοδένδρι , στο χείλος του γκρεμού της χαράδρας του Βίκου, βρίσκεται το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, που είναι από τα αρχαιότερα της Ηπείρου. Ένα όμορφο γκαλντερίμι μας οδηγεί στην είσοδο της μονής που χτίστηκε το 1412 από τον Μιχαήλ, Βοεβόδα. Πρόκειται για πραγματικό μοναστήρι - φρούριο: Καμαρωτή πύλη, κτίσματα πέτρινα, καλοχτισμένα κελιά, πηγάδι, καταπακτή, κ.λ.π. που σε όλα κυριαρχεί το περίτεχνο χτίσιμο της πέτρας. Η εκκλησία έχει παλιές τοιχογραφίες, ξύλινο ζωγραφισμένο τέμπλο και τοιχογραφίες. Στην αριστερή πλευρά είναι ζωγραφισμένοι ο κτήτορας Βοεβόδας, η γυναίκα του και η κόρη του Παρασκευή, που κατά την παράδοση, μόνασε εδώ. Το μοναστήρι με τις παράπλευρες σπηλιές ήταν καταφύγιο των κατοίκων της περιοχής κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Η ομορφιά του περιβάλλοντος χώρου και του μοναστηριού, με κορύφωμα τη χαράδρα του Βίκου, προσελκύει πολλούς επισκέπτες.

Βραχοσκεπή Μπόιλα Στο χωριό Αγ. Μηνάς, κοντά στην έξοδο του ποταμού Βοϊδομάτη προς την Κόνιτσας, υπάρχει μια βραχοσκεπή, 11 μέτρα ψηλότερα από τη σημερινή κοίτη του ποταμού. Σε ανασκαφές που έγιναν, βρέθηκαν παλαιολιθικά εργαλεία από πυριτόλιθο, κατάλοιπα πανίδας, καθώς και λείψανα από φωτιές σε έκταση 80 τ.μ. Οι στρωματικές επιχώσεις ανάγονται στην παλαιολιθική εποχή και είναι ηλικίας εως και 16.000 ετών. Οι ανασκαφές άρχισαν το 1993 και συνεχίζονται περιοδικά. Φαίνεται ότι τη σπηλιά αυτή χρησιμοποιούσαν οι κυνηγοί που έστηναν καρτέρι στα ζώα της χαράδρας που έβγαιναν στον κάμπο της Κόνιτσας.

Οικισμός Μολοσσών στη Βίτσα Ανάμεσα από την Βίτσα και το Μονοδένδρι , εντοπίστηκε το 1965 ένας αρχαίος Μολοσσικός οικισμός, που χρονολογείται μεταξύ του 9ου και 4ου π.Χ. αιώνα. Στο νεκροταφείο του οικισμού βρέθηκαν 26 τάφοι του 8ου - 4ου π.Χ. αιώνα, και στο 151 τάφοι του 9ου - 4ου π.Χ. αιώνα. Τα κτερίσματα των τάφων ήταν όπλα, ξίφη, μαχαίρια και αιχμές δοράτων στους ανδρικούς τάφους, ενώ στους τάφους των γυναικών βρέθηκαν κοσμήματα, περιδέραια, δακτυλίδια, κ.λ.π. Σε όλους τους τάφους βρέθηκαν Κορινθιακά και Αττικά αγγεία του 6ου - 4ου π.Χ. αιώνα και χάλκινα σκεύη. y

84_ zagori bLIFT

MANTATO

δραστηριοτητες

Η περιοχή Ζαγορίου, είναι τόπος προικισμένος και ιδανικός για όσους αγαπούν το ορεινό τοπίο. Η NO LIMITS, η πιο παλιά εταιρεία στην Ήπειρο και η 2η πιο παλιά στην Ελλάδα (από το 1990!), δραστηριοποιείται στην περιοχή και προσφέρει την δυνατότητα να ζήσετε τον Εθνικό Δρυμό. Οι δραστηριότητές είναι προσαρμοσμένες ώστε να απευθύνονται σε όλο τον κόσμο: από 5 χρονών παιδιά, μέχρι 85(!), για γυμνασμένους και μη, για ανθρώπους της πόλης ή της υπαίθρου. Εσείς ένα πράγμα χρειάζεστε: καλή διάθεση.

Μπορείτε να κάνετε - rafting για αρχάριους στον Βοϊδομάτη ποταμό, διάρκειας μέσα στο ποτάμι μιάμιση ώρας, ενώ άλλη μία ώρα θα σας πάρει να ετοιμαστείτε (παροχή εξοπλισμού, μετακίνηση στην αφετηρία). Πρέπει να δοκιμάσετε, γιατί πρόκειται για καταπληκτική εμπειρία. Ο βοϊδομάτης είναι από τα καθαρότερα ποτάμια στην Ευρώπη. Ξεκινά την διαδρομή του κάτω από το χωριό Βίκος, και αφού διασχίσει μερικά χλμ μέσα σε στενό και δύσβατο για τις βάρκες του ραφτ φαράγγι, βγαίνει ήρεμος στη γέφυρα της Αρίστης, όπου και η αφετηρία της κατάβασης. Εδώ ο εκπαιδευτής-συνοδός της βάρκας, θα σας κάνει ολιγόλεπτο μάθημα για το y

86_ zagori bLIFT

πως χρησιμοποιείτε το κουπί, ποιά είναι τα παραγγέλματα και η κατάβαση θα ξεκινήσει. Μια διαδρομή μέσα στο όνειρο. Νερά που διακρίνεις κάθε λεπτομέρεια στον πυθμένα, ακόμη και σε μεγάλο βάθος, Βράχια απόκρημνα, βλάστηση οργιώδης. Στο μέσον της διαδρομής θα κάνετε στάση για να επισκεφθείτε δίπλα στην όχθη, το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων, του 16ου αιώνα. Κοντά στο τέλος της διαδρομής, θα περάσετε από το πέτρινο γεφύρι της Κλειδωνιάς, αρχή και λήξη του Εθνικού Δρυμού Βίκου-Αώου. - κατάβαση και εκπαίδευση σε διθέσια rafts, για λίγο πιο... ψαγμένους. Για όσους θέλουν οι κατάβαση να είναι πιο εντυπωσιακή. Απαιτεί μια στοιχειωδώς καλή φυσική κατάσταση, αλλά δεν απαιτεί μεγάλη εμπειρία. - βόλτες με άλογα περιπάτου δίπλα στον Βοϊδομάτη, μεταξύ Κόνιτσας και Αρίστης, δίπλα στην πέτρινη γέ-

φυρα του Βοϊδομάτη. Η δραστηριότητα είναι για αρχάριους, τα αλογάκια (Πίνδου) ήσυχα και υπάκουα, και η διαδρομή, πολύ όμορφη! Διάρκεια: 40 λεπτά και 1 ώρα. Η διαδρομή ξεκινά από την βάση της NO LIMITS κοντά στο χωριό Κλειδωνιά και δίπλα στο ποτάμι. Μπαίνει στο παραποτάμια δάσος του Βοϊδομάτη και συναντά το πέτρινο γεφύρι του, κατασκευασμένο το 1853. Εδώ θα περιμένουμε να πιούν τα αλογάκια νερό, θα βγάλουμε μερικές φωτογραφίες και θα συνεχίσουμε. Έχουμε τώρα δύο επιλογές: να διαλέξουμε την πορεία που θα διασχίσει στο τέλος το ποτάμι, σε χαμηλό βάθος φυσικά ή τη διαδρομή που θα επιστρέψει από άλλο μονοπάτι χωρίς πέρασμα μέσα από το νερό. Σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα την πρώτη. - πεζοπορία στο φαράγγι του Βίκου, στον Εθνικό Δρυμό, με κατάληξη στο χωριό Βίκος, διάρκειας περίπου 5 ωρών, αλλά και στην Δρακόλιμνη της Γκαμήλας, διάρκειας 2 ημερών. Η διαδρομή στο φαράγγι του Βίκου, ξεκινά από το χωριό Μονοδένδρι, κατεβαίνει στις όχθες του ποταμού Βίκου, και ακολουθώντας το μονοπάτι δίπλα στην όχθη, και αφού συναντήσει στο τέλος του φαραγγιού τις πηγές του Βοϊδομάτη, θα καταλήξει στο χωριό Βίκος. Διαδρομή μέσα σε ένα από τα ψηλότερα και πιό εντυπωσιακά φαράγγια του κόσμου! Η διαδρομή για δρακολίμνη Γκαμήλας, ξεκινά απο το Μικρό Πάπιγκο και μετά απο τρείς περίπου ώρες πορεία, φθάνει στο καταφύγιο της Αστράκας. Πρόκειται για άνετο και με καλές υπηρεσίες καταφύγιο, όπου θα σας

προσφερθεί φαγητό και καφές ή τσάι. Η διανυκτέρευση εδώ έχει μια ξεχωριστή γοητεία. Κάτω απο την κορυφή της Αστράκας και με απίθανο τοπίο τριγύρω, δεν θα θέλετε να φύγετε. Το επόμενο πρωί, συνεχίζουμε για Δρακολίμνη. Μία με μιάμιση περίπου ώρα και φθάσαμε σε ένα από το πιο εντυπωσιακά τοπία της χώρας: την Δρακολίμνη της Γκαμήλας. Απο την μία της μεριά, βλέπεις σε πλήρη ανάπτυξη το φαράγγι του Αώου. Δίπλα σου, ο βράχος της Γκαμήλας, της ψηλότερης κορυφής της Τύμφης με 2497μ υψόμετρο. Από την άλλη μεριά η Αστράκα λίγα μέτρα πιο χαμηλή κι αυτή από τα δυόμιση χιλιάδες. Στο δρόμο για Δρακολίμνη, μπορεί να συναντήσετε και το κοπάδι με τα άγρια άλογα που ζει εδώ ή να δείτε κανένα αγριόγιδο το πρωί απο το καταφύγιο, κοιτώντας απέναντι -με τα κυάλια του καταφυγιάρχηπρος Αστράκα. - εκπαίδευση καγιάκ, διάρκειας 5 ημερών. Μπορεί να πραγματοποιηθεί και σε διαφορετικά Σαββατοκύριακα. Αυτό είναι ένα σπορ όχι και τόσο εύκολο και απαιτεί καλή φυσική κατάσταση, αντοχή και ...υπομονή. Όσοι τα διαθέτετε, δοκιμάστε το γιατί θα αποζημιωθείτε με το παραπάνω. Γιάννης Κυρίτσης/NO LIMITS y

zagori bLIFT_87

MANTATO

μανιταρια τα ελληνικά

Είναι εξαιρετικά σε γεύση αλλά και πλούσια σε διατροφική αξία. Τα μανιτάρια είναι οργανισμοί ετερότροφοι, που ζουν είτε σαπροφυτικά είτε παρασιτικά. Αυτό που βλέπουμε και το χαρακτηρίζουμε ως μανιτάρι είναι μόνο το ορατό μέρος του σώματός του, που στις περισσότερες περιπτώσεις έχει πολύ μικρή διάρκεια ζωής, έχοντας σκοπό την παραγωγή σπόρων. Το υπόλοιπο τμήμα του μανιταριού έχει τη μορφή ενός τριχόμορφου αραχνοειδούς έως και βαμβακόμορφου ιστού που ονομάζεται μυκήλιο. Αυτό το τμήμα λοιπόν διάγει μια κρυφή ζωή μέσα στο έδαφος και μέσα σε νεκρούς ή ζωντανούς κορμούς δέντρων. Τα μανιτάρια, σε αντίθεση με τα πράσινα φυτά, στερούνται χλωροφύλλης με αποτέλεσμα να μην μπορούν να εκτελέσουν τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης, έχουν όμως την ικανότητα να αποσυνθέτουν τη νεκρή οργανική ύλη, παίζοντας έτσι αναντικατάστατο ρόλο στη φυσική ανακύκλωση. Η οικολογία τους περιλαμβάνει πολλούς και διαφορετικούς βιότοπους, από τις δασωμένες πλαγιές και τα ρέματα των βουνών, τα ορεινά και ημιορεινά λιβάδια μέχρι και τις χορταριασμένες και υγρές μεριές μέσα σε πόλεις ή και τις αυλές των σπιτιών. Στην πλειοψηφία τους, βγαίνουν το φθινόπωρο, όταν λόγω των βροχών ευνοείται από τις συνθήκες υγρασίας η καρποφορία τους. Καρποφορίες υπάρχουν και την άνοιξη, αλλά και όλο το χρόνο. Πριν από μερικά χρόνια, η βρώσιμη άγρια ελληνική χλωρίδα πέρασε μια μακρά περίοδο απαξίωσης. Στην ίδια γαστρονομική δυσμένεια με τα ταπεινά χόρτα έπεσαν και τα εντυπωσιακά μεν αλλά άγνωστα ελληνικά άγρια μανιτάρια που φύονται σχεδόν σε κάθε γωνιά της χώρα μας. Ωστόσο, η ποιότητα των ελληνικών άγριων μανιταριών είναι εξαιρετική και η γεύση πολλών από αυτά συγκλονιστική. Κι αυτό ανέλαβαν τον τελευταίο καιρό να μας μάθουν οι έμπειροι επαγγελματίες συλλέκτες που οργανώνονται σε συλλόγους στη Δυτική Μακεδονία και στη Θράκη και μας προσκαλούν να ζήσουμε μαζί τους μια μοναδική περιηγητική και γαστρονομική εμπειρία, μαζεύοντας τα δικά y

90_ zagori bLIFT

Τα σημαντικότερα ελληνικά βρώσιμα μανιτάρια Μορχέλα (Morille ή Morel ή Morchella sp.) Το χρώμα τους ποικίλλει από το ανοιχτό μπεζ μέχρι το καστανόμαυρο ή το σταχτόμαυρο. Πάντως, πιο σπουδαία γευστικά θεωρείται η σκουρόχρωμη ποικιλία. Εμείς την αποκαλούμε μορχέλα. Οι εραστές των άγριων μανιταριών δηλώνουν δέσμιοι της σαρκώδους, ηδονικής γεύσης της. Είναι ένα από τα πιο ακριβά άγρια μανιτάρια, με άρωμα που θυμίζει συκώτι και φουά γκρα. Οι μικρές σε μέγεθος μορχέλες χρησιμοποιούνται κυρίως σε σάλτσες και σούπες, ενώ οι μεγάλες γίνονται εξαιρετικές όταν γεμιστούν με αλλαντικά, καβούρι, καραβίδα ή αστακό. Κοντράρουν ευγενικά την πλούσια υφή των κυνηγιών και συνοδεύουν επάξια ένα αρνάκι μαγειρεμένο με μια πλούσια σάλτσα στην κατσαρόλα. Τα αποξηραμένα μανιτάρια αυτού του είδους, επειδή διατηρούν ιδανικά τη γεύση τους, είναι καλύτερα να τα μουλιάζετε για 20 - 25 λεπτά σε νερό και να τα στεγνώνετε καλά με το χέρι σας πριν τα προσθέσετε σε σούπες και μαγειρευτά. Κέρας της Aμαλθείας (Trompettes des morts) Η μαύρη «τρομπέτα του θανάτου» είναι ένα άγριο σκούρο σταχτί μανιτάρι με… δραματική εμφάνιση αλλά με υπέροχο, διακριτικό, λουλουδάτο άρωμα και ελαφριά καπνιστή γεύση. Είναι ιδανικός σύντροφος για δυνατό κρέας, όπως το κυνήγι. Συμμετέχει με την ανάλαφρη γεύση του σε μείγματα από διάφορες ποικιλίες μανιταριών. Συναντάται άγριο σε όλη τη Μακεδονία και τη Θράκη. Τρούφα Η τρούφα είναι ένα μανιτάρι του γένους των υδνοειδών, στο οποίο περιλαμβάνονται πολλά είδη που συναντώνται κυρίως στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη. Όλες οι τρούφες είναι φυτά υπόγεια, χωρίς βλαστό και φύλλα, έχουν σχήμα ακανόνιστο, περίπου σφαιρικό και αποτελούνται εξ ολοκλήρου από μια σαρκώδη μάζα που τρώγεται και η οποία χαρακτηρίζεται από ένα έντονο, μοναδικό άρωμα..

Κανθαρέλλα (Chanterelle ή Cantharellus cibarius) Η χαριτωμένη κανθαρέλλα θυμίζει χρυσοκίτρινη κυματιστή τρομπέτα ή αναποδογυρισμένο κώνο. Πολλοί μανιταρόφιλοι ισχυρίζονται ότι το σχήμα του θυμίζει το κύπελλο των συμποσίων. Εντυπωσιάζει με το ανάλαφρο φρουτώδες άρωμα της, που θυμίζει βερίκοκο και νεράντζι. Εκτιμάται ιδιαίτερα από τους Γάλλους σεφ και ταιριάζει πολύ με άσπρες σάλτσες καθώς και μ' εκείνες που συνοδεύουν πουλερικά και αρνί. Επειδή η υφή των συγκεκριμένων μανιταριών είναι κάπως ελαστική, χρειάζονται αρκετή ώρα στο μαγείρεμα. Βάλτε τα σε σιγανή φωτιά για να βγάλουν το δικό τους νερό και ενισχύστε τα, στο τέλος, με λίγο βούτυρο ή με λίγη κρέμα γάλακτος, που θεωρείται ο ιδανικός συνοδός αυτού του είδους των μανιταριών. Αμανίτης καισαρικός (Αmanita caesarea) Οι γνώστες τα ζητούν ως «αυγά του Καίσαρα». Φθινοπωρινό και εξαιρετικά σπάνιο άγριο μανιτάρι, κυκλοφορεί μόνο φρέσκο και σε πολύ μικρή ποσότητα. Τρώγεται ωμό σε σαλάτα και έχει γεύση που θυμίζει στρείδια και φρούτα της θάλασσας. Ο Γαληνός, ο Πλίνιος, ο Κικέρωνας και δεκάδες αρχαίοι Ελληνες και Λατίνοι συγγραφείς αναφέρονται στις γαστρονομικές αρετές αυτού του μανιταριού. Το συναντάμε σε ολόκληρη τη Βόρεια Ελλάδα, στη Φλώρινα με το όνομα «ντουντουκέ», στη Σάμο ως «μιαλένια», στην Κοζάνη ως «αυγά». Portobello Είναι εντυπωσιακά σε μέγεθος και εμφάνιση, ενώ στη γεύση και στο άρωμα θυμίζουν κρέας. Γι' αυτό και μπορούν θαυμάσια να το αντικαταστήσουν σε σάντουιτς ή ορεκτικά ή να εμπλουτίσουν χορτοφαγικά πιάτα. Βασιλομανίταρο (Cepe ή Porcini ή Boletus edulis) Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια μεγάλη οικογένεια άγριων μανιταριών, η οποία περιλαμβάνει περίπου 25 είδη, με πιο γνωστό το καλογεράκι ή βασιλομανίταρο. Με υφή που θυμίζει απαλό δέρμα, με παχουλό «πόδι», αφράτο και νόστιμο, έχει άρωμα κάστανου και φουντουκιού και γεύση που θυμίζει πολύ κρέας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλα τα πιάτα μανιταριών. Πλευρώτους (Pleurotus ostreatus ή pleurotus erynjii) Εύσαρκα, με υπέροχες κυματιστές αυλακώσεις στο κομμάτι εκείνο που «γέρνει» στη γη. Αντίθετα, η «ουράνια» πλευρά τους έχει βελούδινη υφή και ντελικάτο άρωμα. Τα τελευταία χρόνια έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ελληνική κουζίνα και σερβίρονται κυρίως ψητά ή σε σούπες, αλλά ταιριάζουν πολύ και ως συνοδευτικά του κοτόπουλου, του χοιρινού και των θαλασσινών. Καλλιεργημένα πωλούνται σχεδόν παντού, σε πολύ καλές τιμές. Τα άγρια, ωστόσο, που φύονται σε όλη την Ελλάδα, έχουν πολύ ανώτερη γεύση και πλουσιότατη σάρκα. Ασπρομανίταρο (Agaricus bisporus) Αν και ονομάζονται ασπρομανίταρα, το χρώμα τους ποικίλλει από το κρεμ έως το ανοιχτό καφέ. Το ίδιο και το μέγεθός τους. Μπορεί να βρούμε από μικρά κουμπιά ή «μανιτάρια του Παρισιού» όπως λέγονται, μέχρι τεράστια και στρουμπουλά «τζάμπο». Καλλιεργούνται τεχνητά σε φυσικές ή ελεγχόμενες συνθήκες στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο.

92_ zagori bLIFT

μας μανιτάρια καθώς απολαμβάνουμε τους περιπάτους μας στο δάσος. Επιπλέον, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ασχολείται με την κωδικοποίηση του γευστικού χάρτη των ελληνικών μανιταριών και ολοένα και περισσότερα βιβλία με σχετικό αντικείμενο μάς μυούν σε ένα μαγικό κόσμο. Τα μανιτάρια αποτελούν ένα μυστήριο οργανισμό, που δεν είναι ούτε ζώο, ούτε φυτό. Για το λόγο ότι πολλά μανιτάρια είναι δηλητηριώδη, προκάλεσαν και προκαλούν το φόβο αλλά και το δέος στους ανθρώπους. Οι Έλληνες δεν φημίζονται για τη μυκοφιλία τους. Οι Γάλλοι, οι Ιταλοί αλλά και οι βαλκάνιοι είναι παραδείγματα μανιταρόφιλων εθνών. Η ελληνική αγορά τροφοδοτείται κυρίως από τα καλλιεργημένα λευκά (Agaricus bisporus) και τα πλευρώτους (Pleurotus ostreatus) καθώς και, σπανιότερα, άγρια μανιτάρια σε αποξηραμένη συνήθως μορφή. Αγορά και συντήρηση Προτιμάμε τα μανιτάρια με ζωντανό χρώμα, χωρίς κηλίδες, ζάρες ή σχισίματα στην πάνω πλευρά. Η ιδανική θερμοκρασία συντήρησης είναι 5ο- 7ο C. Τα φρέσκα μανιτάρια, ανάλογα με την ποικιλία, δεν διατηρούνται περισσότερο από 6 - 9 ημέρες στο ψυγείο. Μακροβιότερες φαίνεται ότι είναι οι κανθαρέλλες (αντέχουν μέχρι και 18 ημέρες). Τα αποξηραμένα φυλάσσονται καλά κλεισμένα σε ξηρό και δροσερό μέρος. Η διατροφική τους αξία Τα μανιτάρια είναι τροφή με χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη και νάτριο, μειωμένης θερμιδικής αξίας, εφόσον τα 100 γρ. αποδίδουν περίπου 22 θερμίδες, ικανοποιητική πηγή βιταμινών C και D, σιδήρου, ψευδαργύρου, φωσφόρου, καλίου, χαλκού και σεληνίου, ενώ περιέχουν ακόμη βιταμίνες του συμπλέγματος Β, ενισχύουν την υγεία του δέρματος, την καλή όραση, την ομαλή λειτουργία του πεπτικού και νευρικού συστήματος.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ

Βίκου – Αώου

Ο Εθνικός Δρυμός Βίκου – Αώου ιδρύθηκε το 1973 με σκοπό την προστασία της πλούσιας άγριας φύσης, που απλώνεται από το φαράγγι του Βίκου, μέχρι τη χαράδρα του κυρίως ποταμού Αώου και την ενδιάμεση ορεινή περιοχή του βουνού Τύμφη. Μέσα στα όρια του δρυμού υπάρχουν ορισμένα από τα κυριότερα χωριά του Ζαγορίου με πλούσια ιστορία και πολιτιστική παράδοση. Αυτά είναι το Μονοδένδρι, ο Βίκος και τα Μεγάλο και Μικρό Πάπιγγο. Περιμετρικά του Δρυμού υπάρχουν άλλα έξι χωριά του Ζαγορίου, η Αρίστη, το Άγιος Μηνάς, η Βίτσα, το Καπέσοβο, το Βραδέτο και το Βρυσοχώρι, και εκτός Ζαγορίου η Κόνιτσα, η Καλλιθέα και η Κλειδωνιά. Ο Δρυμός χαρακτηρίζεται από τους πιο εντυπωσιακούς γεωλογικούς σχηματισμούς που συναντάει κανείς στην Ελλάδα, με πέντε σπηλαιοβάραθρα, κάθετα τα περισσότερα, με μεγαλύτερο και δεύτερο στον κόσμο το βάραθρο της Προβατίνας (με βάθος 407 μέτρα). Η πλούσια πανίδα του Δρυμού περιλαμβάνει έως σήμερα δέκα είδη αμφιβίων. Εικοσιένα είδη ερπετών, εκα-

94_ zagori bLIFT

τόν τριάντα είδη πουλιών και εικοσιτέσσερα είδη θηλαστικών, με σημαντικότερο την αρκούδα, το αγριογούρουνο, το ζαρκάδι, το λύκο, το αγριόγιδο και τη βίδρα. Όσο σημαντικκή είναι η προσφορά του Δρυμού στη πανίδα άλλο τόσο είναι και στη χλωρίδα. Με τον ερχομό της άνοιξης τα δάση, τα ρέματα, τα αλπικά λιβάδια και τα βράχια γεμίζουν με αγριολούλουδα, όμορφα αρώματα και όμορφα χρώματα. Στον Δρυμό έχουν αριθμιθεί πάνω από 1.700 είδη και υποείδη φυτικών ειδών. Μεταξύ αυτών βρίσκονται και πέντε ενδημικά είδη (που δηλαδή δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο), 19 ενδημικά είδη της Ελάδας καθώς και μεγάλος αριθμός φυτών που είναι σπάνια, προστατευόμενα ή έχουν ιδιαίτερη επιστημονική σημασία. Επίσης, υπάρχουν τρία φαράγγια: του Βίκου μήκους 12 χλμ που σε μερικά σημεία το κάθετο ύψος του φτάνει τα 900 μέτρα τοποθετώντας το στα βαθύτερα του κόσμου, το φαράγγι του Βικάκι και η χαράδρα του Αώου, που βρίσκεται μεταξύ των βουνών Τραπεζίτσα και Γκαμήλα, μήκους δέκα χιλιομέτρων.

πανηγύρια

Η κοινωνική ζωή στο Ζαγόρι οργανώνεται γύρω από την κεντρική πλατεία, το «μεσοχώρι», όπου κατά κανόνα βρίσκεται η εκκλησία, το σχολείο, τα διάφορα μαγαζιά. Το πανηγύρι στο Ζαγόρι, αποτελούσε το σημαντικότερο γεγονός της κοινωνικής ζωής. Επιβιώνει και σήμερα διατηρώντας αρκετά ατόφια στοιχεία του παρελθόντος σχετικά με τα τραγούδια, τους χορούς και το τυπικό, παρά την «αλλοίωση» του αρχικού χαρακτήρα του. Εξακολουθούν να διοργανώνονται σε συγκεκριμένες ημερομηνίες, στις εορτές των πολιούχων και των εορταζόμενων εκκλησιών και μοναστηριών του χωριού, δίνοντας την ευκαιρία στους απανταχού χωριανούς να παραβρεθούν στο μεγαλύτερο κοινωνικό – πολιτιστικό γεγονός της χρονιάς. Το πανηγύρι αρχίζει με καθιστικά τραγούδια «της τάβλας» και μοιρολόγια. Στη συνέχεια στήνεται ο μεγάλος κυκλικός χορός και τα περισσότερα τραγούδια χορεύονται στα βήματα του «Ζαγορίσιου» και του «παλιού Ζαγορίσιου» ιδιόρρυθμων τοπικών χορών. Χορεύονται επίσης τσάμικοι, συρτοί, παγωνίσιοι και άλλοι χαρακτηριστικοί της Ηπείρου. Ο τσάμικος χορός είναι προσαρμοσμένος στα βήματα του «Ζαγορίσιου». Τα τραγούδια ή διαδέχονται το ένα το άλλο ή έχουν γύρισμα τσάμικο και στη συνέχεια ακολουθούν συρτά ερωτικά τραγούδια. Σε πολλά χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου, συνηθίζονται και οι συγκαθιστοί χοροί. Το Ζαγορίσιο δημοτικό τραγούδι διακρίνεται για την καθαρότητα της έκφρασης, τη μελωδικότητα και την υψηλή εκφραστική δύναμη εκφράζοντας αγάπη για την ζωή, τον έρωτα, την καλοπέραση αλλά και νοσταλγία και τον πόνο της ξενιτιάς. y

96_ zagori bLIFT

& γιορτές

Κρατήσου χέρι με χέρι, ακολούθησε τα βήματα, τραγούδησε δυνατά, μέθυσε με τη μουσική και νιώσε την παράδοση στο πετσί σου. Πριν από όλα όμως μάθε που και πότε...

Εκδηλώσεις στον Αγ. Μηνά

25 Μαρτίου: Πανηγύρι παραδοσιακό 11 Νοεμβρίου: Πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στον Ανθρακίτη

26 Ιουλίου: Γιορτή Αγίας Παρασκευής, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στα Άνω Πεδινά

πανηγύρι παραδοσιακό Γιορτή Αγ. Πνεύματος: Πανηγύρι παραδοσιακό στο μοναστήρι του Αγ. Πνεύματος 1ο Σάββατο μετά τις 15 Αυγούστου: Παραδοσιακές Εκδηλώσεις Μεγάλη Εβδομάδα: Αναβίωση Εθίμων Μεγάλης Εβδομάδας aaa

Εκδηλώσεις στο Γρεβενίτι

Εκδηλώσεις στους Ασπραγγέλλους

Απόκριες: Αποκριάτικες Εκδηλώσεις 15 Αυγούστου: Γιορτή Κοίμησης Θεοτόκου, πανηγύρι παραδοσιακό 7 και 8 Σεπτεμβρίου: Θρησκευτικές Εκδηλώσεις στο μοναστήρι Βουτσάς 26 Οκτωβρίου: Πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στην Αρίστη

29 Αυγούστου: Πανηγύρι παραδοσιακό 24 Μαΐου: Θρησκευτικές Εκδηλώσεις στο εξωκλήσι του Αι Γιάννη aaa

25 Μαρτίου: Πανηγύρι παραδοσιακό στη μονή Ευαγγελιστρίας 24 Αυγούστου: Γιορτή Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, πανηγύρι παραδοσιακό aaa 15 Αυγούστου: Γιορτή Κοίμησης Θεοτόκου, πανηγύρι παραδοσιακό Απόκριες: Αποκριάτικες Εκδηλώσεις aaa Απόκριες: Αποκριάτικες Εκδηλώσεις Γιορτή Ζωοδόχου Πηγής: Πανηγύρι παραδοσιακό 29 Αυγούστου: Πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στη Βίτσα

Απόκριες: Αποκριάτικες Εκδηλώσεις Αναπαράσταση Εθίμων 15 Αυγούστου: Γιορτή Κοίμησης Θεοτόκου, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στη Βωβούσα

Απόκριες: Αποκριάτικες Εκδηλώσεις 26 Ιουλίου: Γιορτή Αγίας Παρασκευής, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Βραδέτο

8 Σεπτεμβρίου: Πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Βρυσοχώρι

26 Ιουλίου: Γιορτή Αγίας Παρασκευής,

Εκδηλώσεις στο Δίκορφο

Εκδηλώσεις στο Δίλοφο

15 Αυγούστου: Γιορτή Κοίμησης Θεοτόκου, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Διπόταμο

15 Αυγούστου: Γιορτή Κοίμησης Θεοτόκου, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στην Ελάτη

Γιορτή Αγ. Πνεύματος: Πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Ελατοχώρι

21 Μαΐου: Γιορτή Αγίου Κωνσταντίνου και Αγίας Ελένης, πανηγύρι παραδοσιακό 6 Αυγούστου: Γιορτή Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στον Ελαφότοπο

6 Αυγούστου: Γιορτή Μεταμόρφωσης y

zagori bLIFT_97

πανηγύρια & γιορτές

του Σωτήρος, πανηγύρι παραδοσιακό 20 Μαΐου: Θρησκευτικές Εκδηλώσεις στα Καλύβια-Αθλητικές Εκδηλώσεις 6 Ιανουαρίου: Θρησκευτικές Εκδηλώσεις Πλειστηριασμός Εικόνων aaa

Εκδηλώσεις στο Ηλιοχώρι

20 Ιουλίου: Γιορτή Προφήτη Ηλία, πανηγύρι παραδοσιακό 15 Αυγούστου: Παραδοσιακές Εκδηλώσεις Αντάμωμα των απανταχού Ηλιοχωριτών aaa

Εκδηλώσεις στο Καβαλλάρι

Γιορτή Αγ. Πνεύματος: Πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Καλουτά

6 Αυγούστου: Πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Καπέσοβο

20 Ιουλίου: Γιορτή Προφήτη Ηλία, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στα Κάτω Πεδινά

29 Αυγούστου: Πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στους Κήπους

6 Αυγούστου: Γιορτή Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, πανηγύρι παραδοσιακό 8 Σεπτεμβρίου: Πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Κουκούλι

Γιορτή Ζωοδόχου Πηγής: Πανηγύρι παραδοσιακό 15 Αυγούστου: Γιορτή Κοίμησης Θεοτόκου, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στη Λάιστα

15 Αυγούστου: Γιορτή Κοίμησης Θεοτόκου, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Μανασσή

20 Ιουλίου: Γιορτή Προφήτη Ηλία, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Μεσοβούνι

10 Φεβρουαρίου: Πανηγύρι παραδοσιακό y

98_ zagori bLIFT

Απόκριες: Αποκριάτικες Εκδηλώσεις 15 Αυγούστου: Γιορτή Κοίμησης Θεοτόκου, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Μονοδένδρι 26 Ιουλίου: Γιορτή Αγίας Παρασκευής, πανηγύρι παραδοσιακό Καλοκαίρι: Πολιτιστικές Εκδηλώσεις Θέατρο & Συναυλίες aaa

Εκδηλώσεις στους Νεγάδες Απόκριες: Αποκριάτικες Εκδηλώσεις Γιορτή Πεντηκοστής: Πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Πάπιγκο Απόκριες: Αποκριάτικες Εκδηλώσεις 20 Ιουλίου: Γιορτή Προφήτη Ηλία, πανηγύρι παραδοσιακό 27 Ιουλίου: Πανηγύρι παραδοσιακό στη θέση Αβραγώνια 8 Σεπτεμβρίου: Πανηγύρι παραδοσιακό στο Μικρό Πάπιγκο aaa

Εκδηλώσεις στο Σκαμνέλι 26 Ιουλίου: Γιορτή Αγίας Παρασκευής, πανηγύρι παραδοσιακό 1η Κυριακή Σεπτεμβρίου: Παραδοσιακές Εκδηλώσεις Αντάμωμα Σαρακατσαναίων aaa

Εκδηλώσεις στο Τρίστενο 23 Αυγούστου: Πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Τσεπέλοβο 24 Ιουνίου: Πανηγύρι παραδοσιακό 15 Αυγούστου: Γιορτή Κοίμησης Θεοτόκου, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στο Φλαμπουράρι 20 Ιουλίου: Γιορτή Προφήτη Ηλία, πανηγύρι παραδοσιακό aaa

Εκδηλώσεις στους Φραγκάδες 15 Αυγούστου: Γιορτή Κοίμησης Θεοτόκου, πανηγύρι παραδοσιακό

βιβλία για το Ζαγόρι Αναδρομή στο χρόνο 1895-1970 Βρυσοχώρι Ζαγορίου Ευτυχία Γ. Οικονόμου-Γεωργοπούλου Μορφωτικός & Ορειβατικός Σύλλογος Βρυσοχωρίου

Το φωτογραφικό λεύκωμα αναδεικνύει την τοπική παράδοση και ιστορία, τιςκοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, τα πρόσωπα πουπέρασαν και άφησαν τα ίχνη τους στη μακρόχρονη πορεία του χωριού. Αποτελεί διαχρονική γέφυρα επικοινωνίας του χθες με το σήμερα. Η πολιτιστική ταυτότητα και οι ρίζες της καταγωγής όλων μας έχουν μια διαδρομή μέσα στο χρόνο και είναι ευκαιρία να τις αναζητήσουμε και να τις εντοπίσουμε στα γεγονότα και στα πρόσωπα που αποτυπώνονται στις φωτογραφίες. H ζωή του χωριού είχε μια ξεχωριστή γοητεία και ομορφιά και οι αποχρώσεις της οικογενειακής, κοινωνικής, θρησκευτικής και πολιτιστικής ζωής αποτυπώνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της τοπικής κοινωνίας και συνθέτουν αυτό που σήμερα ονoμάζουμε πολιτιστική παράδοση και κληρονομιά.

100_ zagori bLIFT

ΖΑΓΟΡΙ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ Ζήσης Κώστας

Ζαγοροχώρια Συκάς, Βασίλης

Η φωτογραφική συλλογή που παρουσιάζεται στο παρόν λεύκωμα αποτελείται από επιλεγμένες λήψεις από το 1988 που πραγματοποιήθηκαν σε όλες τις εποχές του χρόνου, συχνά με πολλές επαναληπτικές προσπάθειες και αφορά το Ζαγόρι ή τα Ζαγοροχώρια. Μια περιοχή που αναγνωρίζεται ευρέως σαν μία απο τις περισσότερο προικισμένες όχι μόνο της πατρίδας μας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης.

Το Ζαγόρι είναι μια ορεινή περιοχή στα βόρεια της Ηπείρου μετά τα Ιωάννινα, με απαράμιλλη φυσική ομορφιά και παραδοσιακούς οικισμούς. Τα χωριά αυτά, σαράντα έξι στο σύνολό τους, είναι γνωστά και σαν Ζαγοροχώρια....

Ηπειρωτικά λιθόγλυπτα Μαρία Τσούπη

Βραδέτο. Το μπαλκόνι του Ζαγορίου Στέφανος Χρηστογούλας

Το παρόν βιβλίο είναι μια ειδική μελέτη που αναδεικνύει τους δημιουργούς της τέχνης αυτής, τους Ηπειρώτες πελεκάνους-μαστόρους, όσο και το έργο τους. Ειδικότερα, πρόκειται όχι μόνο για μια καταγραφή λιθόγλυπτων παραστάσεων ανά την Ήπειρο -και κυρίως το Ζαγόρι- αλλά και για μια ερμηνεία της παρουσίας τους. Περιλαμβάνει ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό με λιθόγλυπτες απεικονίσεις εντοιχισμένες στην εξωτερική τοιχοποιία θρησκευτικών (εκκλησίες, κωδωνοστάσια, προσκυνητάρια) και κοσμικών (κατοικίες, κρήνες, στέρνες, γεφύρια) κτισμάτων. Παράλληλα διερευνάται ο συσχετισμός της καλλιτεχνικής αυτής δημιουργίας με τα κοινωνικά δεδομένα. Αναζητείται δηλαδή η σχέση της με τις αντιλήψεις, το συναισθηματικό κόσμο, τα αισθητικά κριτήρια, τη βιοθεωρία των ανθρώπων και τα γνωρίσματα του δομημένου χώρου κατά την εκάστοτε εποχή.

Με ζήλο και μεράκι ο Στέφανος Χρηστογούλας παρουσιάζει, μέσα από αναδρομές στο χρόνο αλλά και μέσα από διαδρομές εφικτές σε ολόκληρη την διάρκεια του έτους, το ψηλότερο υψομετρικά δημοτικό διαμέρισμα του Ζαγορίου! Ανατρέχοντας στο παρελθόν, δίνει στον αναγνώστη να καταλάβει την θέση του Βραδέτου στην ιστορία του τόπου αυτού που ονομάζεται Ζαγόρι! Όπως γράφει ο ίδιος ο συγγραφέας “δεν είναι σκοπός μου το κέρδος, αλλά να βρει επιτέλους το Βραδέτο τη θέση που του αξίζει στα ράφια κάποιων βιβλιοθηκών στην Ελλάδα και έξω όπου χτυπάει ζαγορίσια και όχι μόνο καρδιά”.

zagori bLIFT _101

μαγειρική

ΑΛΕΥΡΟΠΙΤΑ

Εκτέλεση Με το αλεύρι, τα αυγά, το λάδι και το νερό φτιάχνουμε ένα χυλό, όχι πηχτό. Αλατίζουμε ελαφρά και προσθέτουμε το μισό τυρί. Σε λαδωμένο ταψί ρίχνουμε το χυλό σε λεπτή στρώση. Βάζουμε το υπόλοιπο τυρί πάνω στο χυλό και προσθέτουμε λίγο λάδι. Ψήνουμε σε μέτριο φούρνο για μισή ώρα μέχρι 45 λεπτά.

Εκτέλεση Ανακατέψτε με το χέρι 3 χούφτες αλεύρι, 2 αυγά, 1 φλυτζάνι νερό κι αλατοπίπερο. Θα έχετε ένα πυκνό χυλό τον οποίο θα στρώσετε σε "πολύ καλά λαδωμένο" ταψί. Από πάνω θα ρίξετε πολλά κυβάκια φρέσκο βούτυρο και τέλος θα απλώσετε 200 γρ. φέτας τριμμένης με τα δάχτυλα. Η πίτα είναι έτοιμη για ψήσιμο.

Υλικά ½ κιλό αλεύρι 2 αυγά aλάτι 3 κουταλιές λάδι νερό 350 γρ. φέτα σε μικρά κομματάκια

102_ zagori bLIFT

ΜΟΝΟΔΕΝΔΡΙ Υλικά 3 χούφτες αλεύρι 2 αυγά 1 φλιτζάνι νερό αλάτι, πιπέρι

TΑΡΤΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΩΝ

Για τη ζύμη 350 γρ. αλεύρι, 150 γρ. βιτάμ, αλάτι, παγωμένο νερό, περίπου 3 κουταλιές της σούπας Βάζετε το αλεύρι, το αλάτι και το βούτυρο κομμένο σε κομμάτια μεγέθους καρυδιού, στο μίξερ και σε γρήγορη ταχύτητα. Ρίχνετε το παγωμένο νερό μέχρι να γίνουν μια ομοιόμορφη μπάλα. Στη συνέχεια την τυλίγετε σε αλουμινόχαρτο και την αφήνετε στο ψυγείο για μια ώρα. Μόλις ετοιμαστεί ανοίγετε φύλλο. Την απλώνετε σε πιρέξ στρογγυλό για τάρτες και την τρυπάτε με ένα πιρούνι σε όλη την επιφάνεια και στις άκρες. Την ψήνετε στους 170 βαθμούς για να πάρει ξανθό χρώμα. Για τη γέμιση 1 1/2 φλιτζάνι μανιτάρια, 1 ματσάκι κρεμμύδια φρέσκα και 12 ξερά 1 πράσσο, 1 γιαούρτι στραγγιστό, 2 αυγά, 200 γρ. γκούντα, 200 εμεντάλ πιπέρι, χυμό λεμονιού, λάδι και λίγο βούτυρο για σωτάρισμα Σε τηγάνι σωτάρουμε τα κρεμμύδια και το πράσσο και αφού τα βγάλουμε από το τηγάνι, ρίχνουμε τα μανιτάρια. Μετά το λεμόνι και το πιπέρι. Χτυπάμε τα αυγά, προσθέτουμε το γιαούρτι και τα τυριά και ρίχνουμε το μείγμα πάνω στα μανιτάρια. Εκεί μπορούμε να προσθέσουμε και κρεμμύδια. Στη συνέχεια ρίχνουμε τη γέμιση στην ψημένη τάρτα, λίγο τυράκι από πάνω και την ψήνουμε στους 170 βαθμούς για μισή ώρα.

MΠΑΤΣΑΡΙΑ Υλικά 1 κιλό χόρτα, 5 φρέσκα κρεμμύδια, 2 πράσα 3 αυγά, 500γρ. Φέτα, 2 ½ φλιτζ. αλεύρι, ½ 1 γιαούρτι πλήρες, 2 φλιτζ. Νερό, 200 γρ. ελαιόλαδο και αλατοπίπερο Εκτέλεση Καθαρίζουμε και πλένουμε τα χόρτα. Μετά τα ψιλοκόβουμε και τα ρίχνουμε σε μπολ μαζί με το γιαούρτι και τα αυγά. Καθαρίζουμε τα πράσσα και τα κρεμμύδια και τα ρίχνουμε και αυτά στο μπολ. Προσθέτουμε στο μίγμα το λάδι, το αλατοπίπερο και τη φέτα τριμμένη. Στη συνέχεια ετοιμάζουμε το κουρκούτι: Βάζουμε λίγο αλεύρι και σιμιγδάλι σε ένα μπολ. Προσθέτουμε αλάτι και ένα φλιτζάνι του καφέ σφηνάκι ελαιόλαδο. Ρίχνουμε σιγά-σιγά το νερό, μέχρι να γίνει ένας αραιός χυλός. Αλείφουμε το ταψί του φούρνου με λάδι και ρίχνουμε τα 2/3 του χυλού. Ρίχνουμε τη γέμιση με τα χόρτα και περιχύνουμε με τον υπόλοιπο χυλό. y

zagori bLIFT _103

πώς θα φτάσετε οδικώς με ΙΧ έως τα Ιωάννινα Η απόσταση από την Αθήνα είναι 445 χλμ μέσω Πάτρας. Το ταξίδι διαρκεί περίπου 6 ώρες. Η απόσταση από την Θεσσαλονίκη είναι 370 χλμ μέσω Τρικάλων. Η διάρκεια του ταξιδιού είναι κάτι παραπάνω από 5 ώρες. Μπορείτε να έρθετε επίσης από την Εγνατία οδό μέσω Γρεβενών.

με υπεραστικό ΚΤΕΛ έως τα Ιωάννινα Αθήνα: Απόσταση 435 χλμ., δρομολόγια καθημερινά με λεωφορεία μέσω Ρίου - Αντιρρίου Θεσσαλονίκη: Απόσταση 357 χλμ., δρομολόγια καθημερινά με λεωφορεία Πάτρα: Απόσταση 236 χλμ., δρομολόγια καθημερινά με λεωφορεία Πρέβεζα: Απόσταση 102 χλμ., δρομολόγια καθημερινά με λεωφορεία Άρτα: Απόσταση 75 χλμ., δρομολόγια καθημερινά με λεωφορεία

αεροπορικώς έως τα Ιωάννινα Η περιοχή εξυπηρετείται από το αεροδρόμιο Ιωαννίνων. Με καθημερινά δρομολόγια από και προς Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

διαδρομές στα χωριά του Ζαγορίου Η περιοχή διαθέτει καλό οδικό δίκτυο μέσω του οποίου εξυπηρετούνται συγκοινωνιακά όλα τα χωριά και οι οικισμοί. Οι αποστάσεις μεταξύ των χωριών δεν είναι πολύ μεγάλες, δίνοντας σας την δυνατότητα να δείτε πολλές αξέχαστες τοποθεσίες μέσα σε διάστημα λίγων ημερών. Δρομολόγια εκτελεί το υπεραστικό ΚΤΕΛ Ιωαννίνων (τηλ. 26510 26286). y

104_ zagori bLIFT

Ηγουμενίτσα: Απόσταση 100 χλμ., δρομολόγια καθημερινά με λεωφορεία

oδικώς με ΙΧ προς Ζαγόρι 1) Οδικώς μπορείτε να φθάσετε στο Ζαγόρι με το αυτοκίνητο σας μέσω της εθνικής οδού Κοζάνης Ιωαννίνων από το Καλπάκι ή τη Μεταμόρφωση (Καρυές). 2) Επίσης επισκέπτης μπορεί να πάει από την Θεσσαλονίκη μέσω Κόνιτσας διανύοντας μια απόσταση 320 χιλιομέτρων. 3) Ξεκινώντας από το Μέτσοβο, μετά από περίπου 40 χιλιόμετρα, θα βρείτε τα Ανατολικά Χωριά του Ζαγορίου. 4)Τέλος, με αφετηρία τα Ιωάννινα, το αμάξι σας θα χρειαστεί να "γράψει"περίπου 20 χιλιόμετρα στο κοντέρ του για να φτάσετε στα πρώτα χωριά του Κεντρικού ή Ανατολικού Ζαγορίου.

ΧΑΡΤΗΣ ΖΑΓΟΡΙΟΥ

ΚΑΠΕΣΟΒΟ ΣΚΑΜΝΕΛΙ

Μικρή Άρκτος Ξενοδοχείο 2653081128

Γκούρη Τσουμάνη Αλεξ. Καφενείο- τσιπουράδικο 2653081002

Τσούκα Ρόσα Ξενοδοχείο 2653081271

Τσουμάνης Παύλος καφενείο 2653081255

Το Καπέσοβο Ξενώνας 2653071723

Πίνδος Ξενοδοχείο- εστιατόριο 2653081280κάρτα

Αρχοντικό Τζούφη Ξενώνας 2653071738

Το ραδιό Ξενοδοχείο 2653081252

Θουκυδιδης Παραδ. Κατάλυμα 6979983798

Το Ζαγόρι Ξενοδοχείο 2653081003

Η στέρνα Καφέ- γλυκά 6977202817

Παράδεισος Ξενώνας 2653081378

Ροδώνας Εν. δωμάτια 6945076018

Λετζέτο Παραδ. Κατάλυμα 2653081418

Φάνης Παραδ. Κατάλυμα 2653081271

KHΠΟΙ

Μελίνα Ξενοδοχείο 2653071674Καρτα

Tymfea Challet Villas Τουρ. Έπαυλη 6944572029

ΑΝΩ ΠΕΔΙΝΑ Πρίμουλα Ξενώνας 26530 71133

Το Σπίτι του Ορέστη Ξενώνας 2653071202 Αμελικό Ξενοδοχείο 2653071501 Πορφυρόν Ξενώνας 2653071579

Το σπίτι του Αρτέμη Εν. δωμάτια 2653071644καρτα

Το παραδοσιακό σπίτι Εν. δωμάτια 2653071209

Μαχαλάς Ξενοδοχείο 2653071976

Αχνούλας Γεώργιος Εν. δωμάτια 2653071291

Αμανιτης Ξενοδοχείο 2653071705

Δεμάτη Αικατερίνη Εν. δωμάτια 2653071248

Μπάγια Ξενοδοχείο 2653071117

ΤΣΕΠΕΛΟΒΟ

Το Ζαγορίσιο Ξενώνας 2665025943

Δούβλη Ελένη Εν. δωμάτια 2653071235

Γούση Κασσιανή Παραδ. Παντοπωλείο 2653081013

Ξάνθος Παναγιώτης Εν. δωμάτια 2653071281

Φεγγαροπρόσωπη Σνακ Μπαρ - ταβέρνα 2653081013

Αχνούλας Χαράλαμπος Εν. δωμάτια- εστιατόριο 2653071216

Το Χαγιάτι Ξενοδοχείο 2653081301

Δέμκα Βασιλική Παραδοσιακά προϊόντα 2653081320

Τα Σούδενα Εστιατόριο 2653071209 κάρτα

Το Κουκούλι Ξενώνας 2653071070

Το Πανόραμα Ξενοδοχείο 2653081021

Γιώργος Παπιγκιώτης Ταβέρνα 2653081341

Dizaki Καφέ - εστιατόριο 2653071121

Το παλιό αλώνι Καφέ - Εστιατόριο 2653071113

Φαράγγι Ξενοδοχείο 2653081340

Παπιγκιώτης Θεόδωρος Μεζεδοπωλείο 2653081071

Ξάνθος Κωνσταντίνος Εστιατόριο 2653071289

Στου Μιχάλη Ταβέρνα 2653071630

Δρακόλιμνη Ξενοδοχείο- εστιατόριο 2653081318

ΚΟΥΚΟΥΛΙ

Πετρότεχνο Ξενοδοχείο 2653081100

Nicolas guest house Ξενώνας 2653071721 Το τρίτοξο Ξενώνας 2653071760

108_ zagori bLIFT

Το καδί Ξενοδοχείο 2653081360

ΑΣΠΡΑΓΓΕΛΟΙ Ντοβρά Ξενοδοχείο 26530 22828 Μελίτειον Ξενοδοχείο 2653022659 Βιργινία Ξενώνας -Εστιατόριο 2653022628 Ελευθερία Παραδ. Κατάλυμα 2653022674 Άλκηστης Εν. δωμάτια 2653022648 Πύλη Ζαγορίου Καφέ - εστιατόριο 2653022661 Το λυχνάρι Καφέ - εστιατόριο 6932372772 Ο κήπος της Ντοβράς Ψησταριά 2653022543 Μεσοχώρι Καφενείο - σνακ μπαρ 6939799633

ΔΙΛΟΦΟ

Αρχοντικό Διλόφου Ξενοδοχείο 2653022455 Γαία Ξενοδοχείο 2653022570 Ιωαννίδη Ξενώνας 2653022613

ΑΡΙΣΤΗ

Gamila Rocks Resort 2653041070 Ταξιάρχες Ξενοδοχείο 2653041888 Αρχοντικό Αρίστης Ξενοδοχείο 2653042210 Aristi Mountain Resort Ξενοδοχείο 2653041330 Ζήσης Ξενοδοχείο 2653041088 Ηλίας Ξενοδοχείο- καφετέρια 2653041880 Χάνι Αρίστης Ξενώνας-καφέ- εστιατόριο 2653042105 Μπέλλος Νικόλαος Εν. δωμάτια 2653041181 Εν Αρίστη Καφενείο - σνακ μπαρ 2653042103 Το Μεσοχώρι Μπαρ 6972098706

ΒΙΚΟΣ

Ντινούλης Ξενώνας 2653041112

Καρπούζης Εν. δωμάτια 2653041176 Τσουμανης Χριστόφορος Εστιατόριο 2653042170

ΒΙΤΣΑ

Της γιαγιάς Ευγενίας Ξενοδοχείο 26530 71971 Μπελόη Ξενώνας -Εστιατόριο 2653071571 Φιλύρα Ξενοδοχείο 2653071371 Τρωάς Ξενώνας 2653071122 Σελήνη Ξενώνας -Εστιατόριο 2653071350 Εν χώρα Βεζιτσα Ξενοδοχείο- εστιατόριο 2653071449 Ελένη Κόντου Εν. δωμάτια 2653071464 Ραχάτι Εν. δωμάτια 2653071383 Το Αγνάντιο Εστιατόριο 2653071319

ΔΙΚΟΡΦΟ

ΕΛΑΤΗ

Δίκορφο Houses Traditional residences 2651074153

Δρυόφυλλο Ξενοδοχείο- εστιατόριο 2653071077

Κάτω μαχαλάς Ξενοδοχείο 2653071976

Η Ελάτη Ξενοδοχείο- εστιατόριο 2653071180

Καφενείο Καφέ - εστιατόριο 2653071174

Ροντοβάνι Ξενώνας 2653071171

ΕΛΑΦΟΤΟΠΟΣ Ελαφότοπος Ξενοδοχείο- εστιατόριο 2653071001

Τα Ριζά Εστιατόριο 2653071550 Ο Πλάτανος Καφέ- οβελιστήριο 6938184499

Κανέλλα και Γαρύφαλλο Καφέ - εστιατόριο 2653071671

Λίθος Εστιατόριο 2653022600

Λιθοξόος Καφέ μπαρ 6974145392

Το Σωποτσέλι Σνακ μπαρ 2653022629

Ο Αρτόζης Καφενείο - σνακ μπαρ 2653071002 y

zagori bLIFT _109

ΜΟΝΟΔΕΝΔΡΙ Zagori Philoxenia Ξενοδοχείο 2653071040

Μονοδένδρι Ξενοδοχείο - εστιατόριο 2653071300 Μαντζάτο Ξενοδοχείο- εστιατόριο 2653071997 Αρκτούρος Ξενοδοχείο- εστιατόριο 2653071455 Κωνσταντίνου και Ελένης Ξενώνας - εστιατόριο 2653071328

Η Οξυά Εστιατόριο 2653071430 Η πίτα της Κικίτσας Εστιατόριο 2653071340 Η πύλη του Βίκου Εστιατόριο 2653071150 Η χαράδρα του Βίκου Εστιατόριο 2653071559 Οι πίτες της Φρόσως Εστιατόριο 2653071320 Τα μυστικά της Γιαγιάς Σνακ μπαρ 2653071370

Τάσιου Στεριανή Εστιατόριο-ψησταριά 2656022844 Βάλια Κάλντα Καταφύγιο 26560 22200 Ακρίβης Αντώνιος Ενοικιαζόμενα δωμάτια 2656022863 Δρούγια Ευαγγελία Ενοικιαζόμενα δωμάτια 2656022845 Σταγκογιάννη Σοφία Ενοικιαζόμενα δωμάτια 2656022846

Δίας Ξενώνας 2653041257 Το Μάνταλο Ξενώνας 2653042242 Ιωαννίδη Οικισμός 2653041883

Αντάλκη Παραδοσιακό κατάλυμα 2653041441

ΒΩΒΟΥΣΑ

Το καλντερίμι Εν. δωμάτια 2653071510

Δρούγιας Βίκτωρας Ξενοδοχείο -εστιατόριο 2656022555

Διόνυσος Εστιατόριο 2653071366

Ράπτης Άγγελος Εστιατόριο-ψησταριά 2656022841

ΠΑΠΙΓΚΟ

Hotel Kaiti Ξενοδοχείο 2653041422

Παπαευαγγέλου Ξενοδοχείο 2653041135

ΦΡΑΓΚΑΔΕΣ

Πετρωτό Ξενώνας 2653071107

ΛΑIΣΤΑ

Αγριόγιδο Βίλες Καταλύματα 2653042055

Robolo Hotel Ξενοδοχείο 253022765

Lakis rooms Ξενώνας 2653041087

«Νίκη Βέη» Ξενώνας 2653022720

Αντάλκη Παραδοσιακό κατάλυμα 2653041441 Μικρό Πάπιγκο 1700 Καταλύματα 2653041179 y

Αστράκα Ξενώνας 2653041693

Country Club Archontiko Ξενοδοχείο 2653041002

Βίκος - Αρχόντισσα Ξενώνας 2653071370

110_ zagori bLIFT

Τσουμάνης Νίκος Ξενώνας 2653041893

Αυραγόνιο Ξενοδοχείο 2653041129

Αρχοντικό Ζαρκάδα Ξενώνας 2653071305

Ξενώνας Λαδιά Ξενώνας 2653071483

Το Ρόδι Σπίτι 2653041954

ΒΡΥΣΟΧΩΡΙ Τσουμάνη Ξενώνας 2653022687

Best Quality... tailor made Σε έναν όμορφο και λειτουργικό χώρο στο κέντρο της Αθήνας στεγάζονται τα γραφεία της Best Quality, που δραστηριοποιείται κυρίως στον τομέα του επιχειρηματικού δώρου. Με όπλα την πρωτοτυπία, την εφευρετικότητα, τη δημιουργικότητα και τους καταξιωμένους συνεργάτες, η εταιρεία με κέντρο της προσοχής της τους πελάτες της, αναλαμβάνει και διεκπεραιώνει για κάθε σύγχρονη επιχείρηση, μικρή ή μεγάλη, πρωτότυπες και αξιόπιστες λύσεις. Στην εποχή μας όπου η ανάγκη προβολής των εταιρειών μέσω διαφορετικών προωθητικών ενεργειών είναι επιτακτική, η Best Quality προσφέρει στον κάθε πελάτη διαφορετικές επιλογές ανάλογα με το ύφος, το σκοπό και τους στόχους που θέλει να ικανοποιήσει με μια τέτοια ενέργεια. Με άλλα λόγια επιμελείται και παρουσιάζει με ιδιαίτερο τρόπο tailor made προτάσεις επιχειρηματικών δώρων όπως: n μοναδικά κομμάτια σε περιορισμένο αριθμό, επιλεγμένα από καλλιτέχνες (αποκλειστική συνεργασία) n εναλλακτικές χειροποίητες κατασκευές n απεριόριστες δυνατότητες επιλογής δημιουργιών από ασήμι, κρύσταλλο, γυαλί, κασσίτερο κ.λπ. n συνθέσεις με πρωτότυπα διακοσμητικά και ιδιαίτερο ύφος n συσκευασίες με επιλεγμένα κρασιά και ιδιαίτερα προσεγμένο αμπαλάζ Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα τα προϊόντα είναι ανώτερης ποιότητας και προέρχονται τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό. Οι συνθέσεις των δώρων είναι μοναδικές και υπάρχει δυνατότητα μεγάλου εύρους τιμών. Best Quality: Παπαρηγοπούλου 15, 105 61 Αθήνα n Τηλ. 210 3318875 n Φαξ 210 318949 n E-mail bq@otenet.gr

112_ zagori bLIFT