Enneagram preview 14

HANS PLUIJMS & CARITA SUTHERLAND

9 1

8

2

7

3

6

5

4

Je denkt te weten wie je bent

Hans Pluijms & Carita Sutherland ISBN 978-90-79455-??-?

NUR 770 Ontwerp omslag : Jirka De Preter & Jan Mast Lay-out : Jirka De Preter & Jan Mast Fotografie : Jan Mast Tekstredactie : Marianne Lourens, ML media Copyright Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd, gefotografeerd, op microfilm gezet, vermenigvuldigd in welke vorm dan ook, inclusief gebruik op internet, intranet, cd, dvd, cd-rom enz. zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en de uitgever.

Eerste druk januari 2015

Je denkt te weten wie je bent Hans Pluijms & Carita Sutherland

VOORWOORD 07 V I S I E VA N D E A U T E U R S

09

I N L E I D I N G 11

G E S C H I E D E N I S VA N H E T E N N E A G R A M

13

V E R D E D I G I N G S S T R AT E G I E E N D E P E R S O O N L I J K H E I D S T Y P E N

15

DE DRIE CENTR A

17

V E R M I J D I N G S PAT R O O N 19

U I T I N G E N VA N H E T B U I K T Y P E

21

U I T I N G E N VA N H E T H A R T T Y P E

23

U I T I N G E N VA N H E T H O O F DT Y P E

25

PIJLEN 27

V LEUGELS 29

I N S T I N C T I E V E O R I Ë N TAT I E

3 0

NI V E AUS 32

K WA L I T E I T E N E N VA L K U I L E N V E R S U S U I T D A G I N G E N E N A L L E R G I E Ë N

34

DE VERSCHILLENDE ENNE AGR AMT YPEN

3 9

Ty p e 1 : d e k r i t i s c h e 41

Ty p e 2 : d e o n d e r s t e u n e n d e 51

Ty p e 3 : d e d o e l g e r i c h t e 61

Ty p e 4 : d e b u i t e n g e w o n e 71

Ty p e 5 : d e a n a l y t i s c h e 81

Ty p e 6 : d e f a n t a s i e r i j ke 91

Ty p e 7 : d e i n s p i r e r e n d e 101

Ty p e 8 : d e u i t d a g e n d e 111

Ty p e 9 : d e r e l a t i v e r e n d e 121

HE T ENNE AGR AM PROCESMODEL

131

DE AUTEURS

13 5

B I B L I O G R A F I E 13 7

Voorwoord Titel voorwoord.

auditatem. Nam voluptate et mos ab ipsum quia ium inctem quisquam estis is cus di optam, aliquiam ut iunt dent plam, nist, optat es qui blabo. Re sim et omnit

RUSS HUDSON

aciisti aut ea sintur? Qui voluptati velent eaque nis sum sin eiciundis eosa doluptaque inveri dolorrum

Od ese velent maios que cus, qui ditas qui nam quatet

harum audae officiam voluptatur ande nonsequid quis

doluptasped qui totatur sit ut laborem ressequi sit

ab int. Cates aut moluptatio. Olut illest, int exceprest

explitate eum ad maximi, sam faccatur ant pa dolorerit

repelicit fugit, que nisque nobitio iducitius et harchil

quidus que consequid eum es di ut maionse ndaecup

excesequi delendit enti dolesti si quis dio. Evelendit

taspero doluptatium rem hitaspi ciatur aut repe sae

occatis isquae nihiligni doles des quid ma alis

dolorro voluptatem doluptas con pereprem aut hilit

dolorrum venduci debitas pelecum consequia deseque

prepellanda sit essitiostrum ne latibus nosa voluptat.

maio te nonsenime cus.

Upturiae et ommolest pliti doluptat eos volorerore

Ut voluptiunt poreicit lam, ut quis sit, soluptas

ratiatem res accum re comnis ressequas re, suntis

demporeptat liquis voloratem voluptate none velignam

apid quiae dolorae lati optatur?

harcipiciis nonsernatur, odiae. Nequam, ut quodit quae

Cia sus cus, vidus quiatetusda dolorat aute nulpa

offictempel il iur? Vid mil im faceatum isque et ium

nihicia porporrovid ex eius andaniminus, idempore as

ne et aut iur re ium de dis es que cusam nempos di

quam inti con cus et am quam, saeste alibusa corepro

omnia de volorem rem int lam ex etus autem quidendit,

videbit aspitas peremporro ipsus comnihi cipsam

cone dolorro moluptatibus eum fuga. Git volupiendis

sedistempos quamus.

iditiaspedit utectatur, cusdae nes ea ipsam faceprae verro ea vellab imosant, sum et abor rem quis quia pre

Ucid molupta tiandescia vellest inum facculp arcime

iunte non nonsent hillut am, aute ad untiusapis magnis

voluptassit a acessum laut odis iumquam eiusandae

dolorepudam ex et duntio. Destorepudit laut molo

vel mo eum dem atestrum repe rehenim aximos mo

miniae eicte eum nihicit iscitat.

voluptat facitio. Nam rerunt dolupid quiaestrum sa cum abor autem alis et et optatib usandae veligentio molupitem venitatia nos eic totat id erum natatium res doloriaepe ex exped que qui ullit utemqui cusandandae. Itat. Am ent lanimi, net rectur alit aut offici bea possediatiis aperia sequid evendem nis

7

Visie van de auteurs Hoe zijn we gekomen tot het schrijven van dit boek?

Een kleine verandering in je gedachten, gedrag, communicatie, stijl van leidinggeven, in de manier van zakendoen en ondernemen, de wijze van het coachen van mensen, je omgang met anderen of in het tonen van respect en waardering voor anderen kan niet alleen

CARITA & HANS

een kentering betekenen in je eigen leven, maar ook in het leven van alle mensen in je directe omgeving.

Wij hebben gemerkt dat veel mensen die ons om voor hun persoonlijke of professionele ontwikkeling advies

Het bewust gebruiken van je kwaliteiten, het

of coaching vroegen, moeite hebben met de vaak erg

ontdekken van je sluimerende talenten en het tot bloei

theoretisch en ‘zware’ literatuur die beschikbaar is

laten komen van je verborgen vaardigheden maken je

over het Enneagram. Dat was aanleiding voor ons om

tot een nog completer mens.

een makkelijk toegankelijk en laagdrempelig boek te schrijven over het Enneagram. Ons eerste boek

Onze missie is om mensen hun kwaliteiten en

Ontdek je kwaliteiten bleek een onverwacht succes.

valkuilen, hun uitdagingen en irritaties, hun talenten en mogelijkheden te laten ontdekken, zodat ze door

Ons tweede boekje Ontdek je interacties was daarop

hun toegenomen zelfkennis een nieuwe kijk krijgen

een welkome aanvulling en ook al snel uitverkocht.

op zichzelf.

We hebben een herdruk overwogen maar kwamen al snel tot de conclusie dat, omdat de belangstelling

Wij hopen dat dit boek, door onze zienswijze op

zo groot is, het beter is om beide boeken samen

het Enneagram en de intentie waarmee we het

te voegen en samen met een aantal zinvolle

geschreven hebben, een verandering bij je teweeg zal

toevoegingen te combineren tot een nieuw boek.

brengen en wij wensen je daarbij veel bewustwording

Het resultaat daarvan ligt nu voor je.

van je eigen levenspatronen toe.

Een grote of kleine verandering in ieders leven kan verstrekkende gevolgen hebben. Bijvoorbeeld, van onbewust naar bewust omgaan met verschillende situaties: een gebeurtenis bewust waarnemen in plaats van deze onbewust te ondergaan, kan een ommekeer in je leven teweeg brengen.

9

Inleiding

kijken en geeft je een persoonlijke herkenning met een lach en een traan.

Dit boek is geschreven om je op een beeldende wijze kennis te laten maken met de meest gehanteerde

Indien je jezelf observeert, jezelf accepteert zoals

Enneagramtypen, om je inzicht te geven op jouw

je werkelijk bent en je bewust wordt van onbewuste

specifieke karaktereigenschappen, kwaliteiten en

strategieën en overtuigingen, kun je een balans in je

uitdagingen en op de ontwikkelingen die behoren

leven creëren en daadwerkelijk gebruik gaan maken

bij het Enneagramtype dat (of de typen die) jij het

van al je kwaliteiten en verborgen talenten. De vraag

meest hanteert. Het is een boek voor iedereen, voor

is vaak: “Hoe doe ik dit dan?” “Welk Enneagramtype

jong en oud, uit elke cultuur.

hanteer ik het meest en maak ik daarbij eigenlijk wel gebruik van mijn talenten?” “Wat zijn mijn kwaliteiten

We gebruiken het boek als ondersteuning bij

en hoe weet ik waar mijn uitdagingen liggen?”

het coachen, trainen, opleiden en begeleiden van personen en bij onze werkzaamheden in het

Door het lezen en toepassen van dit boek kun je meer

bedrijfsleven. Dit boek kan als naslagwerk worden

inzicht krijgen in welke persoonlijkheidstypen je het

gebruikt door wie geïnteresseerd is in het Enneagram

meest hanteert, met alle daarbij behorende hebbelijk-

en in de methodieken van de kernkwaliteiten en

en onhebbelijkheden. Wanneer je meer inzicht krijgt

kernkwadranten. Een boek dat ook zeer geschikt is

in je eigen persoonlijkheid, eigen karakter en eigen

voor de beelddenkers onder ons, omdat de tekst de

handelen, ga je optimaal gebruik maken van je

beelden ondersteunt.

kwaliteiten en je talenten. Die kun je dan moeiteloos inzetten waar jij ze nodig vindt.

Wij hebben niet de intentie gehad een wetenschappelijk boek te schrijven. Als je

Dit boek geeft tevens inzicht hoe je als leidinggevende

belangstelling hebt voor een wetenschappelijke

kunt omgaan met de verschillende Enneagramtypes,

benadering van het Enneagram, kun je je verdiepen

op welke wijze ze doorgaans in een team functioneren

in een van de vele eerdere publicaties over dit

en daarin hun werkzaamheden uitvoeren en hoe jij

onderwerp. Raadpleeg hiertoe de literatuurlijst

als leidinggevende het best de interactie met deze

achter in het boek. Wil je echter op een aangename,

Enneagramtypes vorm geeft.

beeldende en praktische wijze kennismaken met de principes van het Enneagram, dan is dit boek uitermate geschikt. Het leert je anders naar jezelf te

11

9 1

8

2

7

3

6

5

4

Geschiedenis van het Enneagram

die in de eerste helft van de twintigste eeuw aan de verschillende type-indelingen werkte.

Het Enneagram is een eeuwenoud – waarschijnlijk

De eigenlijke grondlegger van het moderne

reeds 2500 jaar oud – en tegelijkertijd hedendaags

psychologische Enneagram lijkt echter Ichazo

model dat in het Grieks letterlijk negen (Ennea) en

te zijn. Ichazo, een esoterische leraar uit Bolivia,

figuur (grammos) betekent.

die in Chili vooral bekendheid genoot door zijn trainingen en opleidingen op het gebied van

Het Enneagram beschrijft negen basistypen van

bewustzijnspsychologie, verdiepte zich in de jaren

verschillende persoonlijkheden en de wijze waarop

vijftig van de vorige eeuw in het bijzonder in de

deze met elkaar communiceren. In elk basistype kun

talloze elementen van het Enneagram. Hij was in

je de positieve en minder positieve eigenschappen van

staat al dit materiaal op de juiste manier en in de

die persoonlijkheid herkennen. Het geeft weer welke

correcte volgorde in verband te brengen met het

kwaliteiten, valkuilen, uitdagingen en allergieën de

Enneagramsymbool.

verschillende basistypen met zich meedragen en hoe zij daar in de praktijk mee om (weten te) gaan. Het

Na deze verregaande studies van Ichazo vloeiden de

hedendaagse model van het Enneagram is in wezen

verschillende stromingen van overdracht samen tot de

een samenvoeging van verschillende psychologische,

basis van het Enneagram zoals we dat nu kennen. Don

spirituele en religieuze tradities, die vertaald zijn naar

Richard Riso en Russ Hudson, twee toonaangevende

de hedendaagse coachingsmethodieken, psychologie

Enneagramdeskundigen en oprichters van het

en karaktertypologie.

vermaarde Enneagram Institute in de Verenigde Staten, hebben de wetenschap van het Enneagram

Veel van de methodiek van het Enneagram komt

verder ontwikkeld en wezenlijk bijgedragen aan de

voort uit een al duizenden jaren bekende filosofie, die

wereldwijde verspreiding van de basisideeën achter

binnen de verschillende stromingen van de religie is

het Enneagram.

uitgewerkt. De christenen, boeddhisten, islamieten (met name de Soefi ’s) en de joden (in de Kabbala)

Het Enneagram is, zoals gezegd, een dynamische

werkten reeds met dit universele inzicht van het

cirkel die negen persoonlijkheidstypen beschrijft,

Enneagram. Gurdjieff, een Russische wetenschapper

ieder met zijn eigen kwaliteiten, karaktertrekken

en filosoof, heeft het Enneagramsymbool in de

en ontwikkelingspunten. Ze betreffen negen

moderne wereld geïntroduceerd en hij was degene

verschillende, karaktervolle vormen van denken,

13

voelen en handelen. Je kunt het vergelijken met negen brillen van verschillende kleur, die je kunt opzetten om naar een bepaalde situatie te kijken. In al deze gevallen ziet eenzelfde situatie er anders uit. Zo is het ook met de verschillende persoonlijkheidstypen.

Tegenwoordig hanteert men het Enneagram als hulpmiddel bij de opvoeding, relaties, de psychologie, het bedrijfsleven, human resources, teamontwikkeling en -vorming, stads- en retailontwikkelingen.

De modellen van het Enneagram zijn namelijk zeer goed toepasbaar bij het samenstellen van nieuwe teams, bij het coachen van teams binnen veranderingsprocessen en wanneer men een (werk-) cultuuromslag wenst te realiseren binnen reeds bestaande bedrijfsculturen.

Het laatste — en tevens meest belangrijke — toepassingsgebied van het Enneagram is dat van de persoonlijke ontwikkeling.

Verdedigingsstrategie en de persoonlijkheidstypen

bepaalde eigenschappen van je biologische ouders etc.

Kennis van die, vaak onbewuste, verdediging leidt tot zelfinzicht en helpt je om de regie over je leven weer in eigen hand te nemen.

Ieder persoon ontwikkelt onbewust een bepaalde verdediging, strategie of tactiek, om alle indrukken en gebeurtenissen in zijn/haar leven, op de voor hem/ haar aangenaamste manier te overleven.

Deze verdedigingen, leefpatronen en persoonlijkheidstypen ontwikkelen zich al heel vroeg in het prille leven, zelfs al gedurende het beginstadium van de zwangerschap. In de vroege jeugd ontwikkelen deze zich verder, onder invloed van allerlei gebeurtenissen en indrukken.

Tegen de tijd dat iemand volwassen is, hebben deze verdedigingen al vaste vormen aangenomen en bepalen ze niet alleen hoe hij/zij omgaat met situaties waarin emoties, behoeften en verlangens een rol spelen, maar ook met angsten. Al deze ontwikkelde persoonlijkheidstypen zijn even waardevol, ook al zijn ze allemaal van elkaar verschillend. Afhankelijk van de situatie en de omgeving, zet jij het voor jou meest geschikte persoonlijkheidstype in, met het daarbij behorende verdedigingsmechanisme, omdat je daar het gemakkelijkst, bijna automatisch, over kunt beschikken.

De keuze voor deze ontwikkelde verdediging is afhankelijk van een aantal externe factoren, zoals je opvoeding, de cultuur waaruit je komt, je religie, omgeving, opleiding en natuurlijk ook genetisch

15

buikcentrum gekoppeld aan het handelen

hartcentrum gekoppeld aan het voelen

hoofdcentrum gekoppeld aan het denken

De drie centra Mensen staan in verbinding met hun omgeving door het voelen, denken en handelen. In deze wereld ervaren mensen dat op verschillende manieren.

Binnen het Enneagrammodel spreken we over verschillende centra die gekoppeld zijn aan het menselijk voelen, denken en handelen.

Deze drie centra zijn: — het buikcentrum, gekoppeld aan het handelen — het hartcentrum, gekoppeld aan het voelen — het hoofdcentrum, gekoppeld aan het denken

We hebben ze alle drie tot onze beschikking, alleen hanteren we het ene centrum in de regel meer dan het andere. We hebben een voorkeurscentrum, waarin we ons het liefst bevinden. Als je bewuster met deze centra omgaat en de werking van de verschillende centra beter gaat begrijpen, zul je meer balans weten te vinden in de wijze waarop je de centra aanspreekt.

Elk Enneagramtype zal in meer of mindere mate een van deze drie centra als voorkeurcentrum hanteren.

In de westerse wereld draait het vaak om het denken en doen en dan komt pas het voelen. Het gevolg is dat het hartcentrum vaak reactief werkt. We reageren emotioneel en vanuit ons gevoel op acties van anderen. Daardoor ontstaat er veel onbegrip tussen mensen en kan een discussie al snel omslaan in emotie, het korte lontje-effect treedt dan in werking.

17

buikcentrum gekoppeld aan het handelen

9 1

8

2

7

3

6

5

4

hoofdcentrum

hartcentrum

gekoppeld aan het denken

gekoppeld aan het voelen

Vermijdingspatroon Iedereen heeft in zijn/haar vroegste jeugd een bepaalde strategie ontwikkeld en bepaalde handelingspatronen aangeleerd die kenmerkend zijn voor het persoonlijkheidstype. Deze gedragspatronen bestaan uit specifieke handelingen en gedragingen, die erop gericht zijn datgene te vermijden waarvoor hij/zij de meeste schrik of angst heeft.

Bij de Enneagramtypen Acht, Negen en Een van het buikcentrum, is dat de wijze waarop met woede wordt omgegaan. Of liever gezegd, de manier waarop ze die woede juist willen vermijden.

Bij de Enneagramtypen Twee, Drie en Vier van het hartcentrum is dat de strategie, waarop met verdriet wordt omgegaan, of juist de wijze waarop ze trachten zo veel mogelijk verdriet te vermijden.

Bij de Enneagramtypen Vijf, Zes en Zeven van het hoofdcentrum geldt de vermijdingstactiek om zo min mogelijk angst te ervaren. Het vermijden van angstgevoelens komt bij hen op de eerste plaats.

Deze drie verschillende verdedigingsmechanismen, het vermijden van woede, verdriet of angst, zijn kenmerkend voor de Enneagramtypen die bij de verschillende centra behoren.

19

buikcentrum gekoppeld aan het handelen

9 1

8

WOEDE

BUIK DOEN

Uitingen van de buiktypen kunnen zijn: rechtlijnigheid, bezitsdrang, levendigheid, macht, energie, perfectie, verdoving, explosie, vitaliteit, ontkenning, directheid, het opkroppen van emoties, jaloezie, koppigheid, bezorgdheid, versmelting, verbinding

Uitingen van het buiktype Buikcentrumtypen

8

9

1

Deze doeners ervaren eerst lichaamssensaties voordat ze denken of voelen.

Die sensaties worden ervaren in de buikstreek en kunnen zich uiteindelijk uiten in woede.

8 Woede uit zich in agressie of directe uiting.

Woede richt zich naar buiten.

21

9 De opgekropte woede uit zich in koppigheid.

Woede kan zich zowel naar binnen als naar buiten richten.

1 Woede stapelt zich op, leidt tot ontkenning en explosie.

Woede richt zich naar binnen.

Uitingen van de harttypen kunnen zijn: roekeloosheid, identiteit, attentie, liefde, bewondering, schaamte, imago, narcisme, verleiding, ambitie, bevestiging, begrip, afgunst, rivaliteit

2

EMOTIE

HART VOELEN

3

4 hartcentrum gekoppeld aan het voelen

Uitingen van het harttype Hartcentrumtypen

2

3

4

Deze voelers ervaren eerst de emotie, het verdriet in henzelf.

Zij gaan naar anderen om gevoelens te peilen.

2 Emotie uit zich in verdriet en aanhankelijkheid Emotie richt zich naar buiten.

3 Emotie wordt ingehouden, vraagt om bewondering.

Emotie kan zich zowel naar binnen als naar buiten richten.

4 Emotie uit zich in begrepen willen worden.

Emotie richt zich naar binnen.

23

Uitingen van de harttypen kunnen zijn: nieuwsgierigheid, opoffering, beschuldiging, oriĂŤntatie, twijfel, gedachten, vertrouwen, kennis, sociale plichten, leegte, plezier, impulsiviteit, gelijkgestemdheid, gulzigheid, klagerigheid, onderzoeksdrang

7

ANGST

HOOFD DENKEN

6

5 hoofdcentrum gekoppeld aan het denken

Uitingen van het hoofdtype Hoofdcentrumtypen

5

6

7

Deze denkers ervaren de wereld als overweldigend, angstig of als een plaats met beperkingen.

5 Angst uit zich in isolatie en door zich in zichzelf te keren.

Angst richt zich naar buiten.

6 Trekt zich terug, zoekt veiligheid en zekerheid of zoekt juist uitdaging op, gaat bewust risico’s lopen.

Angst kan zich zowel naar binnen als naar buiten richten.

7 Angst uit zich in het openhouden van verschillende opties.

Angst richt zich naar binnen.

25

9 8

1

7

2

6

3

5

Met de pijl mee ONDER STRESS

4

Tegen de pijl in GOED IN M’N VEL

Pijlen Als je naar het Enneagrammodel kijkt, zie je dat elk type verbonden is met twee andere Enneagramtypen door middel van twee pijlen. Deze pijlen geven de richting aan, waarin je je begeeft in situaties van stress of ontspanning. Deze richtingen brengen verschillende reacties bij je teweeg. De meeste personen handelen volgens een bepaald gedragspatroon, waarin ze hun toevlucht zoeken, vooral in stresssituaties of wanneer ze onder druk komen te staan.

Als je je goed voelt of jouw uitdagingen aangaat, ga je naar je ontspanningspunt. Dan volg je de pijl in tegengestelde richting. Als je naar je ontspanningspunt gaat, neem je juist de positieve eigenschappen van dat betreffende type over.

Door je bewust te worden van je ontspanningspunt en je uitdagingen aan te gaan, groei je als mens. Je kwaliteiten komen naar boven en kunnen zich volop ontwikkelen.

Als je je daarentegen niet goed voelt of onder druk staat, ga je al heel snel naar je stresspunt. Je gaat dan met de richting van de pijl mee.

Ga je naar je stresspunt, dan heb je de neiging om de minder positieve eigenschappen van dat betreffende type te gaan hanteren. Als je een lange tijd de eigenschappen van jouw stresstype hanteert, is het mogelijk dat je daar echt ziek van wordt of zelfs psychische of psychosomatische klachten gaat vertonen.

27

8

8

9

1

9

9

1 2

7

1

8

7

2 3

6

7

6

2 4

5 3

6

5

4

5

4

3

Vleugels Je vleugels zijn de Enneagramtypen die zich direct links en rechts van het door jou meest gebruikte Enneagramtype bevinden, dus eigenlijk de buren van je Enneagramtype. Deze buren kun je als het ware beschouwen als de subtypen van het Enneagramtype dat jij het meest hanteert.

Verscheidene positieve, maar ook minder positieve, eigenschappen van deze buren zijn voor jou dus relatief gemakkelijk bereikbaar. En die komen waarschijnlijk veelvuldig tot uitdrukking in je dagelijks leven.

Het samenspel van de vleugels en pijlen kun je dan ook beschouwen als een unieke mix van je eigen persoonlijkheid. Je vleugels en pijlen kleuren dan ook het Enneagramtype of persoonlijkheidstype dat je het meest hanteert. Het feit dat je twee verschillende vleugels ter beschikking hebt, biedt hulp bij het vinden van je ware persoonlijkheidstype met de daaraan

TI

P

verbonden kwaliteiten en eigenschappen.

Maak kennis met je stresskant. Deze kan je een leerproces bieden en je inzicht geven in welke karaktereigenschappen bij jou ook aanwezig, maar mogelijk nog niet zo sterk ontwikkeld, zijn. Vaak biedt je stresskant je ook een ontwikkelingskans. Door te onderzoeken en je bewust te worden welke eigenschappen je verder zou willen ontwikkelen, kun je groeien in je persoonlijkheid en op deze wijze de positieve eigenschappen van de stresskant meer gaan benutten.

29

Instinctieve oriëntatie Elk Enneagramtype kent, naast de eigen typische karaktereigenschappen, de vleugels, de ontspanningskant en de stresskant (de richtingen van de pijlen) ook een zogenoemde instinctieve oriëntering.

Een instinctieve hang naar primaire levensbehoeften. Afhankelijk van zijn/haar ontwikkelingsniveau zal deze instinctieve oriëntatie in meer of mindere mate een grote rol spelen in de dagelijkse houding en het gedrag van een persoon. Riso en Hudson omschrijven in hun boek The Wisdom of the Enneagram deze instinctieve oriëntatie als Zelfbehoudend, Sociaal en Intiem.

Zelfbehoudend Deze personen richten zich voornamelijk op het streven naar de aardse en praktische kanten van het leven. Het betreft dan vooral zaken die direct betrekking hebben op de primaire levensbehoeften, die vooral gericht zijn op het comfort van de omgeving en hun leefgewoontes. Centraal bij de zelfbehoudende typen staat ervoor te zorgen dat er adequate huisvesting aanwezig is, dat het goed onderhouden is en dat het er aangenaam verpozen is. De woonomstandigheden dienen zo optimaal mogelijk te zijn. Een goed leefklimaat met voldoende woon- en slaapmogelijkheden is essentieel. Deze typen zullen er voor zorgen dat ze bijvoorbeeld wonen in de nabijheid van winkelcentra zodat zij zich makkelijk kunnen voorzien van eten, drinken. Zij werken veelal om er voor te zorgen dat hen in materiële zin aan niets ontbreekt voor het dagelijkse levensonderhoud.

Sociaal

Intiem

Deze personen richten zich vooral op de sociale

Deze personen zijn vooral gericht op een

kanten van het leven. Zij zoeken hun veiligheid en

persoonlijke en relationele band met een ander.

primaire behoeften vooral in het contact hebben met

Wanneer intiem georiënteerde personen in een

anderen binnen een groep. In die groep ervaren zij

gezelschap zijn, gaan zij zich focussen op de persoon

veiligheid en geborgenheid, samen staan we sterk.

waarmee ze een verbinding wensen aan te gaan.

Dat kan de familie zijn, een politieke stroming, een

Zij zijn geneigd de voor hen meest aantrekkelijke

religieuze stroming, het verenigingsleven etc.

of interessante persoon – om wat voor reden dan

De groep biedt hen houvast, zekerheid en veiligheid.

ook – te benaderen en met die ander een (tijdelijke)

Binnen deze groepen heersen hiërarchische patronen

relationele verbintenis aan te knopen. Vaak is

waarbinnen zij zich op hun plaats voelen. Zij kunnen

die ander in ogen van de intiem georiënteerden

zich binnen deze structuren manifesteren en daaruit

complementair aan hun eigen persoonlijkheid. In

voortvloeiend verzekerd zijn van aandacht, macht,

deze ‘gescande’ figuur kunnen ze geheel opgaan

erkenning, faam, leiderschap en waardering etc.

zonder zich te bekommeren om de rest van het

Groepsprocessen en groepsdynamica zijn

gezelschap noch om de behoeftes van de ‘gescande’

onderscheidend in het ‘Wij’ gevoel. Samen zijn we

en ‘uitverkoren’ persoon. Riso en Hudson noemen dit

sterk en kunnen we elkaar bescherming bieden.

ook wel de seksuele oriëntatie.

31

Niveaus

je juist bewust van je verdedigingsmechanisme en ga je daarom die uitdagingen aan waarvoor je staat, dan

Niet ieder persoonlijkheidstype of Enneagramtype

ben je als persoonlijkheid aan het ontwikkelen en zal

functioneert op hetzelfde persoonlijke ontwikkelings-

je juist naar een hoger niveau gaan. Het overschrijden

niveau. Riso en Hudson hebben deze ontwikkelingsni-

van de rode lijnen zal dan een zichtbare versterking

veaus onderverdeeld in negen verschillende niveaus.

aangeven van je houding, je gedrag en de wijze van voelen, denken en doen.

Ontwikkelingsniveaus 1, 2 en 3 staan voor gezond ontwikkeld, ontwikkelingsniveaus 4, 5 en 6 voor

Een Type Zeven zal bijvoorbeeld, wanneer hij niet

gemiddeld ontwikkeld en ontwikkelingsniveaus

(meer) in goede doen is, sneller chaotisch en meer

7, 8 en 9 staan voor ongezond ontwikkeld. Deze

wispelturig worden. Als dit Type Zeven echter dit

ontwikkelingsniveaus staan voor de manier waarop

mechanisme van hem zelf (her)kent, weet hij dat hij

we al dan niet om kunnen gaan met onze dagelijkse

juist in zo’n situaties sterk gebaat is om meer structuur

stress of ontspanning, en hoe open, functionerend,

en standvastigheid te hanteren. Dit zijn zijn absolute

evenwichtig en stabiel we als persoonlijkheidstype zijn.

uitdagingen. Is dit Type Zeven hiertoe in staat en

Het systeem van de ontwikkelingsniveaus is

hij als persoonlijkheid groeien en uiteindelijk gaan

dynamisch, dat wil zeggen dat het niveau waarin

functioneren in hoger niveau.

je verkeert, kan veranderen. Afhankelijk van je situatie kan dit verbeteren of juist verslechteren.

Zo kent elk Enneagramtype zijn eigen, specifieke,

Bijvoorbeeld wanneer je in een stresssituatie komt

dynamische beweging binnen dit systeem. Kenmerkend

en je jezelf niet bewust bent van het hanteren van je

is dat wanneer je bewust bent van jouw stressrichting,

verdedigingsmechanisme. Je houding, je gedrag, je

dus met de richting van de pijl mee en je je bewust bent

denken, je voelen en je doen zal zich in meer of minder

dat daar tevens je uitdaging, je integratie, ligt, heb je

mate wijzigen. Het kan zijn dat je een of zelfs meerdere

daar de ultieme kans je verder in je persoonlijkheid te

niveaus daalt. Als je, in het schema hiernaast, zelfs de

ontwikkelen en een beter ontwikkelde mens te worden.

aangegeven rode lijnen passeert, de grenzen waarbij

Mocht je nieuwsgierig zijn naar een uitvoerige uitleg

alle alarmbellen gaan rinkelen, dan moet je extra attent

van de systematiek en de werking van de verschillende

zijn op je veranderende houding en gedrag. Vaak

niveaus dan raden wij je aan om het boek The Wisdom

word je door de personen in je directe omgeving ook

of the Enneagram van Don Richard Riso en Russ

gewezen op dit veranderde gedrag en houding. Ben je

Hudson te raadplegen.

Bron: Riso, Don R. & Hudson, R. (1999). The Wisdom of the Enneagram. New York: Bantam Books.

gaat hij daadwerkelijk deze uitdaging aan dan zal

1

NI V E AU VA N P S YC HI S C HE C A PAC I T EI T

3

4

NI V E AU VA N ONE V EN W IC H T IGHEID

NI V E AU VA N T US SENP ER S OONLI JK E BEHEER SING

6

NI V E AU VA N OV ER C OMP EN S AT IE

7

8

NI V E AU VA N S C HENDING

NI V E AU VA N WA A NDENK BEELDEN EN DWA NGGEDR AG

9

NI V E AU VA N PAT HOLOGI S C HE DE S T RUC T I V I T EI T

ONGEZOND

5

NI V E AU VA N S OC I A LE WA A R DEN

GEMIDDELD

2

NI V E AU VA N BE V R I JDING

GEZOND

H E T M E C H A N I S M E VA N D E N I V E A U S V O L G E N S D O N R I C H A R D R I S O E N R U S S H U D S O N

Kwaliteiten & valkuilen versus uitdagingen & allergieën

De kwaliteiten

Hoe je kwaliteiten ontdekken?

Wat zijn kwaliteiten?

Je kwaliteiten komen tot uiting in dat gedrag

Daniel Ofman, auteur en opleider, beschrijft in

(of die handeling of die actie) dat jij van jezelf als de

zijn boek De Kernkwaliteiten van het Enneagram

normaalste zaak van de wereld beschouwt, maar dat

dat kernkwaliteiten eigenschappen zijn die tot

anderen juist zeer in je waarderen.

het wezen van een type behoren. Zo kun je bij elk Enneagramtype een aantal kernkwaliteiten

Als je vrienden, collega’s of kennissen elke keer

onderscheiden. Kernkwaliteiten kleuren de mens;

opnieuw een beroep op je doen om bepaalde acties

het is die specifieke kracht waaraan we bij elk mens

voor hen te ondernemen is het heel goed mogelijk dat

direct denken. De veelheid van kwaliteiten is ook

het hier gaat om een mogelijke kwaliteit van jou of

voor te stellen als een regenboog. Elke kwaliteit

over een vaardigheid die jij goed beheerst.

is een kleur van die regenboog en gezamenlijk vormen ze het spectrum aan kwaliteiten, dat ieder mens bezit. Het zijn die kwaliteiten waarover je kunt beschikken wanneer jij je bewust wordt van het bezit ervan. Je hoeft ze ‘slechts’ verder te ontwikkelen. Je

HU EN

aangeboord en verder ontwikkeld worden.

AG

Kwaliteiten zijn er of zijn er niet en kunnen dus alleen

Anderen waarderen mij om …

Ik vind het heel gewoon om …

Ik moedig anderen aan om …

In anderen stimuleer ik …

Van anderen eis ik …

Een compliment dat ik vaak krijg is …

Ik vind het heel vanzelfsprekend om …

Mijn kracht is …

VR

Vaardigheden kun je aanleren, kwaliteiten niet.

LP

mag kwaliteiten niet verwarren met vaardigheden.

De valkuilen

Hoe je valkuilen ontdekken?

Wat is een valkuil?

Goed luisteren naar personen die boos op je zijn of

De valkuil is een kwaliteit die te ver is doorgeschoten.

je de ‘waarheid’ vertellen en je bepaalde gedragingen

In de volksmond noemen we het dan een slechte

of handelingen verwijten, want dan heb je een grote

eigenschap of ook wel de valkuil. Vaak is die

kans dat het hier gaat over een valkuil.

zogenaamde slechte eigenschap echter een kwaliteit, die op een zwaar overdreven manier wordt uitgevoerd.

Je bewust zijn van bepaalde zaken, handelingen

Het is dus eigenlijk de donkere kant van de goede

of gedragingen die bij jou voorkomen en waaraan

eigenschap. De kracht wordt een zwakte, de kwaliteit

anderen zich storen.

35

wordt een valkuil.

HU LP VR AG

Wat ik bij anderen relativeer, is …

Anderen verwijten mij dat ik …

Ik rechtvaardig mijzelf in …

Onder druk verval ik soms in …

Anderen storen zich aan mijn …

Mijn zwakte is …

Ik krijg soms naar mijn hoofd geslingerd dat …

EN

De uitdagingen

Hoe je uitdagingen ontdekken?

Wat is een uitdaging?

Kijk ook hier weer goed naar de ander. Je ergeren

Een uitdaging is het positief tegenovergestelde

aan het gedrag, de handelingen of de acties van een

van de valkuil. Het aangaan van de uitdaging zorgt

ander, komt vaak doordat die ander in jouw ogen te

ervoor dat de scherpe randjes ervan afgaan en dat de

veel actie vertoont en kwaliteiten laat zien die voor jou

valkuil weer een goede eigenschap, dus opnieuw een

eigenlijk uitdagingen zijn.

kwaliteit wordt. Je kwaliteiten en je uitdagingen vullen elkaar aan. Uitdagingen zijn die vaardigheden of

Het is de kunst om elke keer opnieuw naar die ander

kwaliteiten die jij (nog) niet automatisch verricht, maar

te kijken en je bewust te worden wat je van die ander

waartoe jij je bewust moet zetten om ze uit te voeren.

kunt leren.

HU LP VR AG EN

Ik mis in mijzelf …

Anderen wensen mij … toe In anderen bewonder ik …

Ik ben wel eens jaloers op …

Ik verlang in mijzelf naar …

Wat heb ik nodig om in balans te zijn …

De allergieën

Hoe je allergieën ontdekken?

Wat is een allergie?

Op de allereerste plaats door naar jezelf te kijken en

Onder een allergie verstaan we handelingen,

jezelf een spiegel voor te houden. Je kunt je afvragen

gedragingen en acties waarvoor jij overgevoelig bent,

waarom deze allergie op dat moment opkomt en

waarop je reageert alsof je door een wesp gestoken

waarom jij zelf dat gedrag of die handelingen/acties

bent. Die handelingen en gedragingen bij anderen,

onderneemt, waaraan je in normale omstandigheden

waarvan direct je nekharen recht overeind gaan staan,

een grote hekel hebt of waaraan je je zou ergeren

kun je bestempelen als jouw allergie. Het positieve

wanneer iemand anders het zou doen.

37

is dat je zelf gebruik kunt maken van die allergie, wanneer je in een voor jou lastige situatie terechtkomt.

Luister naar wat anderen je op dat moment verwijten.

Vaak gebeurt dat in tijden waarin je onder grote druk

Er is een grote kans dat er een kern van waarheid

staat of wanneer je hevig gestrest bent.

zit in de opmerkingen of de kritiek die anderen uiten op jouw gedrag. Dit kan je valkuil of zelfs jouw eigen allergie zijn, die je op dat ogenblik zelf hanteert.

HU LP VR AG EN

Bij anderen kan ik niet tegen …

In anderen minacht ik …

Ik word moedeloos van …

Ik word woedend om …

Ik zou mezelf verafschuwen als …

Ik stoor mezelf aan mensen die …

Ik vermijd mensen die …

Ik bestrijd mensen die …

7

4

1

2

4

de kritische

8

de ondersteunende

1

8

4

5

2

de buitengewone

7

de analytische

5

8

1

de inspirerende

5

de uitdagende

3 9

de doelgerichte

9

6 3

de fantasierijke

2

7

6

3

9 6

de relativerende

de verschillende enneagramtypen

39

7

1 4

de k r it ische

41

1

7

4

A

ls type 1 ben ik ijverig en altijd bezig. Ik volg het liefst de gebaande paden en houd me altijd aan geplande en gestructureerde werkwijzen. Mensen

moeten op mij kunnen bouwen, ik zal gemaakte afspraken altijd nakomen, welke

moeite en inspanningen dat ook van me vergt. Soms gaat dat zelfs ten koste van mijzelf, van mijn nachtrust of zelfs mijn gezondheid. Ik ben heel kritisch en wil alles zo perfect mogelijk doen. Ik zie meteen wat er fout is. Ik wil zelf geen fouten maken, want anders ben ik niet meer perfect genoeg. Dat is ook de reden dat ik tot in het extreme nauwkeurig ben, alles dient tot in de perfectie geregeld te zijn.

Waarden, normen en eerlijkheid zijn heel belangrijk voor mij. Ik stel hoge eisen aan mezelf en ook aan anderen. Ik heb een hekel aan slordige mensen. Orde en netheid zijn belangrijk voor me. Dat geeft structuur en duidelijkheid. Ik ben zeer zelfstandig, plannen en organiseren gaat mij goed af. Ik wil heel graag de wereld verbeteren en het ideale nastreven. Ik maak mij wel eens boos, maar dat laat ik niet zien. Ik zeg dan iets anders dan wat ik eigenlijk wil zeggen.

43

de kritische

1 GOED IN M’N VEL ga ik meer genieten van het leven en ga ik vooral alle mogelijkheden zien. Dan neem ik het

7

1

leven minder serieus, ik ga tijd nemen voor plezier en ontspanning. Ik krijg meer geduld, ben minder kritisch en leer uit die schitterende ervaringen.

OVERTUIGING : Ik wil perfect zijn.

VERDEDIGING : Ik wil niet slecht, corrupt, verdorven of tekortschietend zijn.

4

ONDER STRESS voel ik mij neerslachtig. Ik vraag me af wat ik waarneem; mijn gevoelens of emoties? Ik ga dan na wat ik wil, analyseer mezelf en tracht me te verbeteren. Als ik de positieve kanten ontwikkel, kan ik weer vertrouwen op mijn gevoel. Dan kan ik mijn creativiteit weer inzetten en zie ik opnieuw de schoonheid van het leven.

IN HET WERK

MIJN WERKHOUDING

Mijn zienswijze is: ik wil perfect zijn en het team of de

Ik streef naar perfectie.

organisatie verbeteren.

Ik ben kritisch, veeleisend en leg de lat niet alleen hoog voor mijzelf, maar ook voor anderen.

Ik zie meestal eerst de dingen die beter kunnen, voordat ik alle gewone zaken waarneem.

Ik zie direct wat fout is en let daarbij op de details. Ik neem mijn werk heel serieus en houd niet van mensen die hun

Ik vermijd onvolmaaktheid.

Mijn contact met anderen is nuchter en serieus.

Mijn motivatie is om altijd mijzelf én de anderen te willen verbeteren.

Mijn communicatie is voornamelijk verantwoord, kritisch, correct, tactvol.

afspraken niet nakomen of die de kantjes ervan aflopen.

Ik leg de nadruk op kwaliteit, verbeteren en details.

Delegeren vind ik lastig, ik kan het beter zelf doen en er de

Als ik beslissingen neem, zijn die gebaseerd op het overtuigd

verantwoordelijkheid voor dragen, dan weet ik zeker dat het op

zijn van kwaliteit en uitvoerbaarheid.

de juiste manier gebeurt.

Het werk moet ook ‘af’ zijn, perfect en van hoge kwaliteit en daarna kan ik er misschien van genieten.

Ik heb grote waardering voor normen en waarden, rechtvaardigheid en eerlijkheid; dat zijn mijn basisprincipes.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een duidelijke,

Mijn kwaliteiten zijn discipline, verantwoordelijkheid nemen,

rationele, veeleisende en kritische wijze waarbij ik veelvuldig

organiseren en structureren.

gebruik maak van praktische voorbeelden.

Anderen noemen mij ook wel een perfectionist omdat ik zeer ijverig en een bezige bij ben, altijd het juiste pad volg en een onderdeel ben van het grote geheel.

IN BALANS kan ik relativeren en weet ik het evenwicht te vinden tussen werk en plezier.

UIT BALANS word ik te perfectionistisch, trek ik alle verantwoordelijkheid naar mezelf toe en geef ik niets meer uit handen.

Streef naar duidelijkheid.

Vermijd slordigheden, onverzorgdheden en te veel kritiek.

Maak met mij contact door diplomatiek, tactvol en formeel te zijn.

jn zi n : ke i j k er r w ng en l a m be s a el il he w ij e n m ak et z m nd e ie w lge or vo Vo de

!

Leg de nadruk op kwaliteit, duidelijkheid, details en precisie.

Communiceer op een verantwoorde, rechtvaardige en correcte wijze.

Toon begrip voor mijn werkwijze, mijn (zelf)kritische houding en mijn hoge normenen waardenpatroon.

Zorg voor goede informatie, duidelijke afspraken en een goede voorbereiding.

Maak mij duidelijk dat ik de lat voor mijzelf en voor anderen lager mag leggen, dat goed, goed genoeg is en dat ik meer mag relativeren, genieten en me flexibeler opstellen.

Taken waarin ik goed ben, zijn plannen, organiseren, verbeteren en detaillistisch werk.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn efficiĂŤnt gebruikmaken van de tijd, werken op hoofdlijnen (d.w.z. uitkijken dat ik mezelf niet verlies in details) en (leren) delegeren.

Mijn ideale werkomgeving is een omgeving waarin structuur, een duidelijke taak-

TI

P

en tijdverdeling te vinden zijn.

Coach mij door me te leren delegeren en help mij de overtuiging dat ik de enige ben, die alles beter weet en het beter kan doen los te laten. Leer mij in te zien dat andere manieren, andere structuren en/of werkwijzen dan de mijne eveneens doeltreffend kunnen zijn.

45

1 de kritische

Geef mij feedback op een positieve, duidelijke, onderbouwde en oprechte wijze.

perfectionisme zelfdiscipline gestructureerdheid

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

el

st

ve

el

te

de

zelfstandigheid

tie

losbolligheid chaos flapuit

1

pietluttigheid geobsedeerdheid starheid eigenzinnigheid

te

de

slordigheid

VALKUILEN

ALLERGIEﾃ起

po

de

si

oe

KWALITEITEN

el st

el

po

de

si

oe

tie

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

ve

UITDAGINGEN

souplesse spontaniteit flexibiliteit meegaandheid

M

laat de imperfectie in mij toe.

n oo rs pe tie: s al ua g sit l in r k ke e ik n w t w ij on n m ijn e n i

Ik …

leer de lat lager te leggen, immers: ‘goed is goed genoeg’. mag fouten maken, daar leer ik van. mag minder oordelen en de ander een kans geven. zorg ervoor dat ik een balans vind tussen werk en plezier. mag mijn boosheid uiten en zeggen wat ik op het hart heb.

te nemen om te genieten en te ontspannen. blijf bij mijn gevoel en ga naar mijn intuïtie luisteren. ontwikkel mijn creatieve kanten en accepteer mijn imperfectie.

TI

P

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik moet leren omgaan met imperfectie, de controle op mijn omgeving loslaten en de ander accepteren zoals hij/zij is. Om meer inzicht te krijgen in mijn type, zal ik ook mijn eigen gedrag ‘moeten’ observeren en accepteren. Ik mag van mezelf houden zoals ik ben, met al mijn hebbelijkheden en onhebbelijkheden. Van mijn onbewust handelen, maak ik bewust handelen.

47

1 de kritische

ga proberen het leven minder serieus te nemen, het is belangrijk tijd

en

n

he eg st el de

UITDAGINGEN ge

va

tg ft

el

oe tie

ve

de si

de

te

po

oe

VALKUILEN

1

tg

ALLERGIEﾃ起

he

eg en

n

ft ge

va

tie st

el

si

el

ve

po

de

te

KWALITEITEN

el d e je k ha er nd n k v a w ad n ei r an ge t n s am w oo en rd a en an

St

nt

ek

en

in

ge

n

en

no

tit

ie

s

de kritische

Aa

49

1

4

2 8

de onder steu nende

51

8

2

4

A

ls type 2 ben ik zorgzaam, ondersteunend en wil ik graag de ander helpen.

Ik weet als geen ander wat de ander nodig heeft. Ik voel dat als het

ware aan. Als ik aandacht en waardering krijg, ervaar ik dat als erg prettig en welkom. Met nee zeggen heb ik moeite. Zelf laat ik mij niet graag helpen, omdat

ik vaak niet goed weet wat ik zelf nodig heb. Ik geef graag advies aan mensen en deel graag een complimentje uit. Zelf ontvang ik graag complimentjes en ik zou willen dat die ander ook de broodnodige aandacht aan mij schenkt.

Ik wil graag vertroeteld worden en ik kan, als ik mij ontevreden, onbegrepen of niet geaccepteerd voel, ook onverwacht vals uithalen. Ik heb vele, verschillende vrienden en kan mij gemakkelijk aanpassen aan de ander. Gezelligheid is voor mij: samenzijn, persoonlijke aandacht, met elkaar de dagelijkse beslommeringen bespreken, ervaringen en gedachten uitwisselen, een moment samen om vrijelijk te socialiseren, liefst met een kopje thee of koffie met een de sfeer. Achter de schermen werken vind ik het prettigst.

4

2

GOED IN M’N VEL ga ik mijn uitdagingen ontdekken door meer gebruik te maken van mijn creativiteit, schoonheid en esthetiek.

OVERTUIGING : Ik wil waardevol zijn.

VERDEDIGING : Ik wil iets waard zijn en bemind worden.

8

ONDER STRESS word ik een katje en kan ik heel boos worden. Als ik de positieve kanten ontwikkel, word ik krachtiger en dan weet ik wat ik wil.

53

2 de ondersteunende

koekje erbij en natuurlijk een mooi gedekte tafel met een bosje bloemen voor

IN HET WERK

MIJN WERKHOUDING

Mijn zienswijze is: ik wil waardevol zijn, iets goeds bijdragen in

Ik streef in mijn werk naar sociale contacten, naar

het team en verbindingen tussen mensen smeden.

werkzaamheden met andere mensen. In service- en/of

Ik houd erg van mensen, kan mij goed inleven in de ander en

klantgerichte werkzaamheden ben ik op mijn best.

in wat hij of zij nodig heeft; mensen afwijzen vind ik moeilijk,

Ik vermijd daarbij om rekening te houden met mijn eigen

dat stuit mij tegen de borst.

behoeften.

Ik vind het moeilijk om anderen fouten te laten maken en in

Omdat ik niet gemakkelijk ‘nee’ kan zeggen, is het mogelijk

valkuilen te laten stappen, die ik allang van te voren heb gezien.

dat ik overvraagd word, waardoor ik teveel werk krijg.

Gezelligheid en een goede sfeer vind ik heel belangrijk en een

Mijn contacten met anderen zijn hulpvaardig, persoonlijk en

complimentje of schouderklopje waardeer ik enorm.

adviserend.

Ik hoef niet per se zelf in het spotlight of op de eerste

Mijn motivatie is om personen te verbinden en erbij te betrekken.

plaats te staan, een adviserende, ondersteunende rol op de achtergrond ligt mij beter. Ik verwacht nadien echter wel

Mijn communicatie is vooral warm, inlevend en afstemmend.

waardering voor het werk dat ik verricht heb.

Ik leg de nadruk op service, collega- en klantgerichtheid.

Mijn kwaliteiten zijn dan ook betrokkenheid en

Als ik beslissingen neem, zijn die gebaseerd op wat anderen

behulpzaamheid.

nodig hebben.

Ik kan genieten van een aai, knuffel en compliment, ik laat

Ik heb grote waardering voor betrokkenheid en ik vind het erg

ook fysiek merken dat ik het aangenaam vind, maar als het

prettig om waardering te krijgen voor gedane arbeid.

me niet allemaal zint, kan ik vals uit de hoek komen en zelfs manipulatief zijn.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral door mijzelf af te stemmen op de ander en meegaand en begripvol naar die persoon te zijn.

IN BALANS weet ik goed om te gaan met mijn eigen behoeften en gevoelens.

UIT BALANS kan ik mij te sterk richten op de ander en zelfs manipulatief worden.

Streef naar persoonlijke benadering en attentie.

Vermijd een te zakelijke instelling en koelheid.

jn zi n : ke i j k er r w ng en l a m be s a el il he w ij e n m ak et z m nd e ie w lge or vo Vo de

!

Maak met mij contact door persoonlijk en medelevend te zijn.

Leg de nadruk op service, ondersteuning en klantgerichtheid.

Communiceer op een vriendelijke, geĂŻnteresseerde en afstemmende wijze.

Toon begrip voor mij als persoon en voor mijn sociale omgeving.

Zorg voor goed persoonlijk contact en behulpzaamheid.

55

Maak mij duidelijk dat ik een waardevolle bijdrage kan leveren aan het geheel.

2

Taken waarin ik goed ben, zijn ondersteunen, adviseren, faciliteren.

Wat ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, is leren niet de gehele verantwoordelijkheid alleen te dragen.

TI

P

Mijn ideale werkomgeving is een omgeving waar de mens centraal staat.

Leer mij op te komen voor mijn eigen behoeften en moedig mij aan mijn eigen grenzen aan te geven en ook te bewaken. Leer mij me te focussen op mijn eigen werkzaamheden en niet alleen op mijn sociale contacten, zodat ik in mijn werk en in het benutten van mijn werktijd efficiĂŤnt en effectief in kan zijn. Ik zal je daar heel dankbaar voor zijn.

de ondersteunende

Geef mij feedback op een persoonlijke en begripvolle wijze.

betrokkenheid sociaal zijn inlevingsvermogen

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

el

st

ve

el

te

de

behulpzaamheid

tie

asociaal zijn botheid egocentrisme

2

bemoeizucht beklemming invullend zijn zelfopoffering

te

de

onverschilligheid

VALKUILEN

ALLERGIEﾃ起

po

de

si

oe

KWALITEITEN

el st

el

po

de

si

oe

tie

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

ve

UITDAGINGEN

loslaten meer afstand nemen assertiviteit grenzen stellen

M

leer mijn eigen grenzen stellen.

n oo rs pe tie: s al ua g sit l in r k ke e ik n w t w ij on n m ijn e n i

Ik ‌

herken en accepteer mijn eigen behoeften. mag leren ontvangen. leer contact maken met mijn eigen gevoelens. zou meer van mezelf moeten houden en mij afvragen wat ikzelf nodig heb. leer onderscheid te maken tussen wanneer ik echt nodig ben en wanneer niet.

mag onvoorwaardelijke liefde voor mezelf voelen. ga leren mijn persoonlijke vrijheid te ervaren. ga mijn creatieve kanten verder ontwikkelen.

TI

P

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik moet beseffen dat gebrek aan aandacht van anderen geen afwijzing voor mij als individu hoeft te zijn. Als ik mijn kwaliteiten en uitdagingen aanga, zal ik meer voor mijzelf kunnen opkomen en daarmee meer waardering voor mijzelf kunnen opbrengen.

57

2 de ondersteunende

leer onderscheid te maken tussen echte emoties en emotioneel vertoon.

en

n

he eg st el de

UITDAGINGEN ge

va

tg ft

el

oe tie

ve

de si

de

te

po

oe

VALKUILEN

2

tg

ALLERGIEﾃ起

he

eg en

n

ft ge

va

tie st

el

si

el

ve

po

de

te

KWALITEITEN

el d e je k ha er nd n k v a w ad n ei r an ge t n s am w oo en rd a en an

St

nt

ek

en

in

ge

n

en

no

tit

ie

s

de ondersteunende

Aa

59

2

6

3 9

de do elger ichte

61

9

6

3

A

ls type 3 ben ik een gedreven en doelgerichte persoonlijkheid. Ik kan mij aanpassen aan alle verschillende omstandigheden en situaties. Mijn

belangrijkste doelstelling is winnen, de beste zijn. Om te winnen en succesvol te

zijn, ga ik heel ver. Ik durf risico’s te nemen en werk doorgaans snel en efficiënt.

Status en prestige zijn belangrijk voor me. Ik ben een uitblinker in verkopen en ben er heel erg gedreven in. Anderen vinden mij al snel arrogant, maar ik ben gewoon heel zelfbewust. Als er gezonde druk of spanning bij mij aanwezig is, presteer ik optimaal en dan ben ik in mijn element. Ik heb die druk namelijk nodig, die houdt mij in beweging, alert en attent. Ik mag niet falen, anders voel ik mij een loser. Als ik in mijn werkzaamheden of doelstellingen teleurgesteld raak omdat ik ze, om wat voor reden dan ook, niet heb kunnen voltooien of bereiken, stap ik daar relatief gemakkelijk overheen. Dan ga ik met hernieuwde kracht mijn bijgestelde doelstellingen verwezenlijken.

63

de doelgerichte

3

6

3

GOED IN M’N VEL ben ik loyaal naar mensen toe en ben ik trouw aan mezelf. Ik functioneer dan optimaal binnen een team. Ik hoef niet meer zonodig de beste te zijn en ik mag zijn wie ik ben.

OVERTUIGING : Ik wil succesvol zijn.

VERDEDIGING : Ik wil niet waardeloos en zonder inherente waarde zijn.

9

ONDER STRESS geef ik mijn efficiëntie op en kan ik heel passief, verbitterd en gefrustreerd worden.

Het positieve is dat ik dan ga onderzoeken wat er met me aan de hand is.

IN HET WERK

MIJN WERKHOUDING

Mijn zienswijze is: ik wil succesvol zijn en resultaat behalen

Ik streef naar resultaat.

met het team.

Ik kan mensen goed motiveren en datgene doen om ervoor te zorgen dat alle neuzen in dezelfde richting staan.

Falen en fouten maken, ga ik liever uit de weg. Het moet

Ik vermijd het om te falen, om een loser te zijn.

Mijn contact met anderen is doorgaans snel en doelgericht.

Mijn motivatie is om erkenning te krijgen, aanzien te hebben.

allemaal snel vooruit gaan, als ik niks doe, word ik onrustig en

In mijn communicatie ben ik overwegend overtuigend,

dat voelt zeer onprettig aan.

in een hoog tempo.

Ik ben gedreven, positief en competitief ingesteld. Ik ga ervoor

Ik leg de nadruk op mijn imago en het hebben van succes.

om mijn doelen te bereiken, ik kan daar heel ver in gaan. Ik durf risico’s te nemen en werk snel en efficiënt. Ik ben in staat om goed te netwerken, goede mensen om mij heen te verzamelen en dit netwerk zoveel mogelijk te gebruiken om mijn doelstellingen te bereiken. Het is soms belangrijker de juiste mensen te kennen dan om kennis van de materie te hebben.

Ik kan mij heel goed aanpassen aan mijn omgeving of aan de situatie waarin ik verkeer.

Mijn imago en mijn uitstraling zijn heel belangrijk voor mij.

Ik kan uitzien naar mooie nieuwe gadgets, ik ben gevoelig voor de nieuwste technologie en voor trends.

Mijn kwaliteiten zijn efficiëntie en doelgerichtheid.

Anderen zeggen wel eens dat ik op een kameleon lijk, omdat ik in staat ben me aan te passen aan alle omgevingen, omstandigheden en situaties.

IN BALANS ben ik teamgericht en loyaal naar anderen.

UIT BALANS vertoon ik kameleongedrag of passief gedrag.

Als ik beslissingen neem, zijn die doorgaans gebaseerd op winstmogelijkheden.

Ik waardeer efficiëntie en effectiviteit.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een actiegerichte, positieve en energievolle wijze.

Streef naar resultaat en succes.

Vermijd inefficiëntie en tijdverspilling.

jn zi n : ke i j k er r w ng en l a m be s a el il he w ij e n m ak et z m nd e ie w lge or vo Vo de

!

Maak met mij contact door zakelijk, doelgericht en effectief te zijn.

Leg de nadruk op winst, snelle omzet en resultaat.

Communiceer op een zakelijke, korte en snel schakelende wijze.

Toon begrip voor efficiëntie en effectiviteit.

Zorg voor een win-winsituatie of competitie.

Maak mij duidelijk dat ik mogelijkheden heb om win-winsituaties te creëren en initiatieven mag ondernemen, zij het binnen de gestelde kaders.

Taken waarin ik goed ben, zijn efficiënt volbrengen van iets, resultaat neerzetten.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn detaillistische taken uitvoeren, een correcte samenwerking en zorgen dat ik niet buiten de kaders treed.

TI

P

Mijn ideale werkomgeving is een competitieve en ‘snelle’ omgeving met veel uitdagingen.

Help mij om meer geduld te tonen, immers niet iedereen kan mijn (hoge) werktempo volgen. Nodig mij uit niet alleen doelgericht, maar ook procesgericht te handelen.

65

3 de doelgerichte

Geef mij feedback op een duidelijke wijze, met erkenning en diplomatie.

gedrevenheid doelgerichtheid profileren

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

el

st

ve

el

te

de

efficiﾃｫntie

tie

halfslachtigheid onzichtbaarheid passiviteit

3

fanatisme bezetenheid arrogantie drammerigheid

te

de

luiheid

VALKUILEN

ALLERGIEﾃ起

po

de

si

oe

KWALITEITEN

el st

el

po

de

si

oe

tie

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

ve

UITDAGINGEN

ontspanning doseren bescheidenheid geduld

M

ben eerlijk naar mezelf toe.

n oo rs pe tie: s al ua g sit l in r k ke e ik n w t w ij on n m ijn e n i

Ik ‌

neem mijn lichaamssignalen waar. neem de tijd voor mezelf en voor ontspanning. mag mijn twijfels uiten, hoef niet de beste te zijn. pas mijn tempo aan. houd rekening met gevoelens van anderen.

leer mijn zwakheden en fouten te erkennen. ben attent op wat er op de achtergrond gebeurt. leer de tijd te nemen om echt te luisteren naar anderen.

TI

P

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik ben goed zoals ik ben en hoef me niet anders voor te doen dan wie ik werkelijk ben. Ik moet mij bewust zijn van mijn eigen persoonlijkheid en hoef niet als een acteur een rol te spelen in mijn eigen toneelstuk. Het is goed voor mij om elke dag even stil te staan en na te gaan of mijn werkelijkheid ook de echte realiteit is. Ik mag mijn masker afwerpen.

67

3 de doelgerichte

merk op wanneer mijn eigenwaarde ontleend wordt aan prestaties en imago.

en

n

he eg st el de

UITDAGINGEN ge

va

tg ft

el

oe tie

ve

de si

de

te

po

oe

VALKUILEN

3

tg

ALLERGIEﾃ起

he

eg en

n

ft ge

va

tie st

el

si

el

ve

po

de

te

KWALITEITEN

el d e je k ha er nd n k v a w ad n ei r an ge t n s am w oo en rd a en an

St

nt

ek

en

in

ge

n

en

no

tit

ie

s

de doelgerichte

Aa

69

3

1

4 2

de bu itengewone

71

1

2

4

A

ls type 4 heb ik de neiging mijn uniekheid, (innerlijke) schoonheid en extravagantie te tonen. Ik ben nu eenmaal anders dan anderen.

Ik ben een gevoelsmens en ervaar alles diep en intens; de gevoelens van een ander overnemen is mij niet vreemd. Andere mensen kunnen mij overdreven dramatisch vinden, maar zo voel ik het niet. Ik ervaar het als prettig, want: ik voel dus ik besta. Daarom ben ik gesteld op een bijzondere levensstijl.

Ik verlang naar diepe verwantschap met iemand anders, maar ik voel me vaak een buitenstaander. Ook in mijn creativiteit kan ik mijn gevoelens kwijt, ik heb een hang naar het verleden. Als ik mij down voel, romantiseer ik alles.

Ik ben op zoek naar de prins(es) op het witte paard, maar komt hij/zij in de buurt, dan heb ik het liefst dat hij/zij weer weggaat. Dit specifieke mechanisme van aantrekken en afstoten zit diep in mij verborgen en kan regelmatig de kop opsteken.

73

de buitengewone

4

1

4

GOED IN M’N VEL leer ik objectiever te kijken naar het oplossen van problemen zonder mij door mijn emoties te laten meeslepen. Ik ben dan evenwichtig, verantwoordelijk, gedisciplineerd en schep orde en structuur.

OVERTUIGING : Ik wil uniek zijn, ik ben anders dan anderen.

VERDEDIGING : Ik wil niet zonder identiteit of persoonlijke betekenis zijn.

2

ONDER STRESS kunnen mijn gevoelens en emoties heel heftig en intens worden. Gevoelens van gelukzaligheid en van doodongelukkig zijn, kunnen elkaar op die ogenblikken in hoog tempo afwisselen.

IN HET WERK

MIJN WERKHOUDING

Mijn zienswijze is: ik wil uniek zijn. Binnen het team wil ik

Ik streef naar schoonheid, ik doe mijn best om alles zo mooi

anders dan anderen zijn en ben ik degene, die met de meest

en esthetisch mogelijk te maken.

creatieve ideeën en speciale ingevingen komt. Ik houd ervan de grenzen van wat creatief mogelijk is te verkennen.

Als ik iets doe, doe ik het met hart en ziel.

Ik heb, als gevoelsmens, een eigen kijk op de wereld. Ik ervaar het leven vanuit mijn hart en mijn gevoel, want ik leef intuïtief,

Ik vermijd het alledaagse, het gewone, het gebruikelijke.

Mijn contact met anderen is persoonlijk en gevoelsmatig.

Mijn motivatie is om altijd begrepen te willen worden, ik vraag daarvoor de nodige aandacht.

niet iedereen wil of kan dat begrijpen.

Mijn communicatie is voornamelijk sensitief en inlevend.

Anderen kunnen mij wel eens overdreven dramatisch noemen,

Ik leg de nadruk op details, innovatie en uniekheid.

maar zo voel ik het niet.

Ik houd niet van de dagelijkse routine. Ik wil me graag uniek voelen en ook als zodanig behandeld worden. Daarbij wil ik

Als ik beslissingen moet nemen, volg ik meestal mijn intuïtie.

Ik heb grote waardering voor authenticiteit en diepgang.

voldoende ruimte hebben, of soms zelfs opeisen, om mijn

Als ik iemand coach, dan doe ik dat vooral op een

expressie te kunnen uiten. Die zelfexpressie zoek ik vooral in

gepassioneerde, betrokken en intuïtieve basis.

mijn creativiteit.

Mijn kwaliteiten zijn creativiteit en intuïtie.

Anderen zeggen wel eens dat ik op een pauw lijk, omdat ik mijn schoonheid en mijn extravagantie toon wanneer ik de aandacht op mij gevestigd voel.

IN BALANS toon ik mij stabiel, gedisciplineerd en gestructureerd. Ik ruil dan mijn binnenwereld in voor erkenning en waardering in de buitenwereld en wil graag mijn medemens helpen. Ik doe wat anderen van mij verwachten.

UIT BALANS kan ik humeurig, emotioneel, veeleisend, destructief en depressief zijn. Het is mogelijk dat ik andermans energie ga opeisen. Ik kan mij wentelen in mijn emoties en zelfs destructief en vernietigend worden naar mijzelf, mijn relaties en anderen toe.

Streef naar persoonlijke benadering en attentie.

Vermijd een te zakelijke instelling en koelheid.

jn zi n : ke i j k er r w ng en l a m be s a el il he w ij e n m ak et z m nd e ie w lge or vo Vo de

!

Maak met mij contact door persoonlijk en medelevend te zijn.

Leg de nadruk op service, ondersteuning en klantgerichtheid.

Communiceer op een vriendelijke, geĂŻnteresseerde en afstemmende wijze.

Toon begrip voor mij als persoon en voor mijn sociale omgeving.

Zorg voor goed persoonlijk contact en behulpzaamheid.

75

Maak mij duidelijk dat ik een waardevolle bijdrage kan leveren aan het geheel.

4

Taken waarin ik goed ben, zijn ondersteunen, adviseren, faciliteren.

Wat ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, is leren niet de gehele verantwoordelijkheid alleen te dragen.

TI

P

Mijn ideale werkomgeving is een omgeving waar de mens centraal staat.

Leer mij op te komen voor mijn eigen behoeften en moedig mij aan mijn eigen grenzen aan te geven en ook te bewaken. Leer mij me te focussen op mijn eigen werkzaamheden en niet alleen op mijn sociale contacten, zodat ik in mijn werk en in het benutten van mijn werktijd efficiĂŤnt en effectief in kan zijn. Ik zal je daar heel dankbaar voor zijn.

de buitengewone

Geef mij feedback op een persoonlijke en begripvolle wijze.

fijngevoeligheid hartstochtelijkheid creativiteit

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

el

st

ve

el

te

de

meelevendheid

tie

cynisme oppervlakkigheid onechtheid

4

overgevoeligheid emotionaliteit extremiteit depressiviteit

te

de

meedogenloosheid

VALKUILEN

ALLERGIEﾃ起

po

de

si

oe

KWALITEITEN

el st

el

po

de

si

oe

tie

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

ve

UITDAGINGEN

zakelijkheid nuchterheid commercialiteit opgewektheid

M

blijf in het hier en nu.

n oo rs pe tie: s al ua g sit l in r k ke e ik n w t w ij on n m ijn e n i

Ik …

herken mijn stemmingswisselingen. ga steunpunten en structuur creëren. houd op met zelfsabotage. stel mijzelf specifieke doelen. leer het gewone te waarderen.

ben fysiek actief en zorg ervoor ‘geaard’ te zijn en blijven. heb aandacht voor evenwichtigheid. doorzie het patroon van aantrekken en afstoten.

TI

P

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik mag zijn wie ik ben. Ik hoef mij niet extra te profileren. Ik kan heel goed zelfstandig opereren en mij handhaven zonder de energie en de aandacht van anderen op te eisen.

77

4 de buitengewone

herken erkenning en waardering.

en

n

he eg st el de

UITDAGINGEN ge

va

tg ft

el

oe tie

ve

de si

de

te

po

oe

VALKUILEN

4

tg

ALLERGIEﾃ起

he

eg en

n

ft ge

va

tie st

el

si

el

ve

po

de

te

KWALITEITEN

el d e je k ha er nd n k v a w ad n ei r an ge t n s am w oo en rd a en an

St

nt

ek

en

in

ge

n

en

no

tit

ie

s

de buitengewone

Aa

79

4

8

5 7

de a n a ly t ische

81

8

7

5

A

ls type 5 ben ik goed in staat mijn omgeving en mijzelf goed te observeren.

Doordat ik mij zeer goed kan focussen op één bepaald (vak)gebied en alle

kennis daaromtrent verzamel, straal ik vaak in deze context wijsheid uit. Ik maak me op dat specifieke terrein tot specialist. Ik ben een kalm en rustig persoon. Ik trek mij gemakkelijk terug in mijn ivoren torentje en ik heb weinig nodig. Ik kan een zeer minimalistisch bestaan hebben. Met een minimale basisuitrusting kan ik goed uit de voeten. Ik neig ertoe te geloven dat ik door kennis en informatie grip op de wereld kan krijgen. Ik ben steeds op zoek naar de sleutel tot het begrijpen van iets. Observeren en analyseren doe ik graag. Ik heb snel het overzicht en heb

het in een paar woorden gezegd. Ik heb een scherp opmerkingsvermogen en een apart, nogal eens een morbide, gevoel voor humor. Mijn lichaam en mijn emoties behandel ik afstandelijk. Werk en privé houd ik het liefst gescheiden. Ik ervaar gevoelens van persoonlijke kracht.

83

de analytische

5

8

5

GOED IN M’N VEL doorzie en begrijp ik het allemaal. Ik ga dan mijn uitdagingen aan. Ik ben dan ook daadkrachtig en straal meer autoriteit en zelfvertrouwen uit.

OVERTUIGING : Ik wil alles begrijpen.

VERDEDIGING : Ik wil niet nutteloos, incapabel of incompetent zijn.

7

ONDER STRESS wil ik mij nog meer terugtrekken en vermijd ik pijn. Ik ga me in bepaalde situaties zelfs onverantwoordelijk gedragen. Ik trek me terug in mijn gedachtewereld om de werkelijkheid voor mijzelf te ordenen en tracht los te komen van mijn emoties.

IN HET WERK

MIJN WERKHOUDING

Mijn zienswijze is: ik wil alles begrijpen en kennis overdragen

Ik streef naar kennis en zaken goed begrijpen, ik analyseer en

aan het team.

beredeneer.

Kennis is macht; hoe meer je weet, hoe onafhankelijker je bent

Ik vermijd sociale betrokkenheid.

van andere mensen. Dat is dan ook de reden dat ik mij zoveel mogelijk voorbereid en zaken eerst zeer intensief bestudeer voordat ik ze naar voren zal brengen.

Ik ben niet dogmatisch; ik houd van feiten, ze zijn betrouwbaar want ze staan vast.

Ik bekijk dingen eerst vanuit verschillende perspectieven,

Mijn contact met anderen is doordacht en observerend.

Mijn motivatie is om altijd informatie te verzamelen en dingen te begrijpen en onderzoeken.

Mijn communicatie is voornamelijk nadenkend en samenvattend.

analyseer de situatie of het onderwerp, voordat ik actie

Ik leg de nadruk op feiten en analytische gegevens, ik ben

onderneem en iets zeg.

zeker niet dogmatisch en ga alleen op de feiten af.

Een no-nonsense omgeving en soberheid op mijn werkplek zijn

Als ik beslissingen neem, is dat altijd op basis van de

belangrijk voor mij, daardoor kan ik mij ook rustig terugtrekken.

beoordeling van de verschillende fasen en van rationele

Eigenlijk werk ik het liefst alleen. Ik heb snel overzicht en een

argumenten.

scherp opmerkingsvermogen.

Zakelijk en privé houd ik graag gescheiden — emoties uit ik niet zomaar.

Mijn kwaliteiten zijn observeren en analyseren.

Ik waardeer de afstand tussen werk en privé, deze twee moeten gescheiden blijven.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een rationele, logische en taakgerichte wijze.

Mijn kennis wil ik delen met mijn gesprekspartner onder de voorwaarde dat hij/zij de nodige (basis)kennis heeft over het onderwerp waarover we spreken of discussiëren. Je moet bij mij niet aankomen met onzinverhalen, bestudeer eerst vooraf het onderwerp alvorens met mij in overleg te gaan; hier ben ik zeer allergisch voor.

Anderen vergelijken mij wel eens met een verstrooide professor, omdat ik nogal eens in mijzelf gekeerd ben, altijd analyserend en nadenkend, wijsheid uitstraal en goed observeer.

IN BALANS ben ik energieker en directer. Ik treed dan meer op de voorgrond, word minder terughoudend en juist socialer en ben goed in staat leiding te geven.

UIT BALANS heb ik de neiging me meer terug te trekken, word ik minder sociaal, meer individualistisch en trek ik mij terug in mijn ivoren toren. Een veelvoud aan gedachten en ideeën schieten dan door mij heen zonder dat die worden uitgewerkt.

Streef zorgvuldigheid en voldoende tijd voor onderzoek.

Vermijd oppervlakkigheid.

jn zi n : ke i j k er r w ng en l a m be s a el il he w ij e n m ak et z m nd e ie w lge or vo Vo de

!

Maak met mij contact door rustig, duidelijk en logisch te communiceren.

Leg de nadruk op feiten, cijfers en objectieve informatie.

Communiceer op een wijze die onderbouwd is met feiten, zorg dat je weet waarover je praat.

Toon begrip voor mijn opmerkzaamheid en analytisch vermogen.

Zorg voor privacy, ruimte en voorbereidingstijd.

Geef mij feedback op een onderbouwde en specifieke wijze.

Taken waarin ik goed ben, zijn verbanden leggen, analyseren, systematiseren, onderzoeken.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn direct handelen en in teamverband werken.

Mijn ideale werkomgeving is een eigen werkruimte, communicatie gebeurt bij

TI

P

voorkeur schriftelijk en rustig.

Nodig mij tijdens besprekingen en vergaderingen expliciet uit om ook mijn visie te geven. Doordat ik altijd eerst nadenk voordat ik iets zeg, komt het vaak voor dat ik trager reageer dan anderen waardoor ik vaak niet aan het gesprek deel kan nemen. Geef mij voldoende ruimte en tijd ĂŠn laat mij ook productief zijn door mij uit te nodigen een (waardevol) aandeel te leveren in gesprekken en werksituaties.

Coach mij van denken naar doen.

85

5 de analytische

Maak mij duidelijk dat ik kennis, analytisch en scherpzinnig vermogen bezit.

weetgierigheid onafhankelijkheid observatievermogen

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

el

st

ve

el

te

de

spaarzaamheid

tie

massaliteit klefheid vrijgevigheid

5

arrogantie solisme afstandelijkheid gierigheid

te

de

domheid

VALKUILEN

ALLERGIEﾃ起

po

de

si

oe

KWALITEITEN

el st

el

po

de

si

oe

tie

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

ve

UITDAGINGEN

eenvoud sociaal zijn betrokkenheid delen

M

bewaar mijn eigen ruimte zonder me van anderen te isoleren.

n oo rs pe tie: s al ua g sit l in r k ke e ik n w t w ij on n m ijn e n i

Ik ‌

heb aandacht voor mijn gevoelens en kom hiermee in contact. leer me open te stellen voor anderen en me sociaal verder te ontwikkelen. mag erop vertrouwen dat de juiste kennis op het juiste moment aanwezig is. merk het verschil op tussen denken en ervaren. ga niet alles intellectualistisch benaderen.

probeer attent te zijn op anderen. tracht te werken in onrustige omgevingen. leer assertief te reageren.

TI

P

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik mag in vergaderingen, besprekingen en meetings gerust sneller het woord nemen, mijn mening doet er zeker toe en deze kan zeer waardevol zijn. Ik laat me niet langer meer verdringen door snelle, assertieve typen.

87

5 de analytische

leer in teamverband te werken.

en

n

he eg st el de

UITDAGINGEN ge

va

tg ft

el

oe tie

ve

de si

de

te

po

oe

VALKUILEN

5

tg

ALLERGIEﾃ起

he

eg en

n

ft ge

va

tie st

el

si

el

ve

po

de

te

KWALITEITEN

el d e je k ha er nd n k v a w ad n ei r an ge t n s am w oo en rd a en an

St

nt

ek

en

in

ge

n

en

no

tit

ie

s

de analytische

Aa

89

5

9

6 3

de fa nt asier ijke

91

9

6

3

A

ls type 6 ben ik altijd alert en attent op mogelijke onveilige situaties of onheil.

Ik houd altijd in mijn achterhoofd dat de dingen fout kunnen lopen of

anders kunnen uitpakken dan voorzien, ik neem het zekere voor het onzekere en weet dat ik in ieder geval voorbereid en gewapend moet zijn op het onverwachte.

Mijn plichtsbesef is groot en ik ben loyaal naar anderen toe. Ik ben een harde werker en zal de taken die ik toebedeeld krijg altijd naar behoren uitvoeren. Ik ben een groepsmens en teamspeler. In een groep voel ik me veilig en beschermd.

Tradities en regels zijn belangrijk voor me. Ze scheppen duidelijkheid en de nodige structuur. Daarom focus ik mij voortdurend op vastigheid, op vaste patronen, duidelijkheid, geborgenheid en zekerheid. Ik houd ervan om een bepaalde routine in mijn leven te hebben. Aan snelle veranderingen of onverwachte zaken die zich plotseling voordoen heb ik een hekel. Ik kan die veranderingen heel goed aan, maar heb wel tijd nodig om er aan te wennen. Daarna kan ik er goed mee uit de voeten. Wanneer de resultaten van werkzaamheden tegenzitten heb ik de neiging

9

6

gevolgen op het bordje van een ander te leggen.

6

GOED IN M’N VEL straal ik rust, harmonie en vertrouwen uit. Ik kan mij dan beter concentreren en ben me

de fantasierijke

om de oorzaak niet bij mijzelf te zoeken maar die verantwoordelijkheden en de

ook meer bewust van lichamelijke gewaarwordingen. Ik heb een groot uithoudingsvermogen en ik maak zaken tot het einde af. Ik leer vertrouwen op mijn eigen capaciteiten en sta achter mijn visie zonder star te worden.

OVERTUIGING : Ik wil veiligheid en zekerheid.

VERDEDIGING : Ik wil niet zonder steun of leiding zijn.

3

93

ONDER STRESS word ik angstig en kan ik destructief gaan handelen. Ik kan dan ook autoritair worden. Ik krijg de neiging om beren op de weg te zien en niet meer in de realiteit te leven. Soms kan ik zeer overbezorgd zijn en gaan vrezen voor gebeurtenissen die eigenlijk alleen in mijn fantasie bestaan en nooit werkelijkheid worden.

IN HET WERK

MIJN WERKHOUDING

Mijn zienswijze is: ik wil zekerheid en ik wil de teamgeest

Ik streef naar gerustheid, geborgenheid en vastigheid.

behouden.

Loyaliteit vind ik heel belangrijk, zowel jegens mensen als zaken.

Ideaal voor mij is om gezamenlijk als team of groep zaken te realiseren en daarvoor samen de verantwoordelijkheden te dragen. Ik werk graag samen met mensen die ik al lange tijd ken en die betrouwbaar en duidelijk zijn.

Ik bereid mij graag goed voor en ben opmerkzaam.

Opgedragen taken zal ik heel nauwkeurig opvolgen. Dat geeft mij structuur in mijn werk en mijn leven. Ik vind het aangenaam

Ik vermijd risico’s en gevaar.

Mijn contact met anderen is gericht op het team en de groepsgeest.

Mijn motivatie is om altijd loyaliteit te verwerven binnen een veilige omgeving.

Mijn communicatie is voornamelijk gericht op duidelijkheid te krijgen en twijfel te vermijden, dat is de reden waarom ik veel vragen stel.

Ik leg de nadruk op betrouwbaarheid en degelijkheid.

om in een vaste routine te kunnen werken, weten wat de

Als ik beslissingen moet nemen, zijn die gebaseerd op het

volgende stappen zijn die uitgevoerd moeten worden.

verkrijgen van zekerheid.

Oorzaak en gevolg houd ik goed in de gaten. Ik ben

Ik waardeer duidelijkheid en routinematig werken, ik weet

procesmatig ingesteld en ga praktisch en planmatig te werk.

graag waar ik aan toe ben.

Ik houd van een duidelijke communicatie en een

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een basis van

gestructureerde omgeving. Aan snelle, soms ook onduidelijke

vertrouwen, zekerheid, loyaliteit en samenwerking.

veranderingen heb ik een hekel. Ik hecht mij aan voldoende veiligheid en zekerheid.

Mijn kwaliteiten zijn: loyaliteit en standvastigheid.

Ik ben altijd gespitst op mogelijk gevaar en attent op mogelijk onheil.

IN BALANS durf ik te vertrouwen op mijzelf en op anderen. Dan ben ik rustig en nauwelijks gespannen of nerveus. Ik durf mijn dagelijkse routine los te laten en sta open voor nieuwe ervaringen en veranderingen.

UIT BALANS word ik meer afhankelijk van de groep of het team en zal vooral reageren vanuit angst en argwaan. Ik zal dan beren op de weg gaan zien en mij onzeker en nerveus gaan gedragen.

Streef naar duidelijkheid en transparantie.

Vermijd onduidelijkheid en plotselinge veranderingen.

jn zi n : ke i j k er r w ng en l a m be s a el il he w ij e n m ak et z m nd e ie w lge or vo Vo de

!

Maak met mij contact door mij op mijn gemak te stellen en vertrouwen te geven.

Leg de nadruk op zekerheid en veiligheid.

Communiceer op een duidelijke en directe wijze.

Toon begrip voor mijn twijfel en onzekerheid.

Zorg voor vertrouwen en een kader waarbinnen ik kan en mag opereren.

Geef mij feedback door middel van voorbeelden en vat het voorgaande regelmatig samen.

Taken waarin ik goed ben, zijn taakgerichte opdrachten, administratief werk en het volgen van gestructureerde werkzaamheden.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn snelheid, improvisatie en veranderingen.

Mijn ideale werkomgeving is er een met duidelijkheid in de communicatie en de taken en

TI

P

waarin structuur en stabiliteit worden geboden.

Leer mij om te gaan met veranderingen en leer mij in te zien dat niet elke verandering een verslechtering is maar dat het ook een verbetering kan zijn. Maak mij duidelijk wat van mij verwacht wordt en wat daarvan voor mij de consequenties zijn. Ondersteun mij bij mijn uitdagingen flexibiliteit en daadkracht en schenk aandacht aan mijn projectie, fantasie en ongebreideld doemdenken.

95

6 de fantasierijke

Maak mij duidelijk dat ik verantwoordelijkheid mag nemen.

alertheid loyaliteit standvastigheid

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

el

st

ve

el

te

de

verantwoordelijkheid

tie

arrogantie roekeloosheid wispelturigheid

6

achterdocht besluiteloosheid starheid striktheid

te

de

nalatigheid

VALKUILEN

ALLERGIEﾃ起

po

de

si

oe

KWALITEITEN

el st

el

po

de

si

oe

tie

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

ve

UITDAGINGEN

toevertrouwen zelfvertrouwen flexibiliteit souplesse

M

maak ondanks innerlijke twijfel toch keuzes.

n oo rs pe tie: s al ua g sit l in r k ke e ik n w t w ij on n m ijn e n i

Ik …

durf aanvaardbare risico’s te nemen. maak onderscheid tussen intuïtie en projectie. heb geloof en vertrouwen in mezelf. verander doemdenken in positief denken. blijf fysiek bezig.

groeps- of teamgenoten. ben flexibel en sta open voor veranderingen. ga van onzekerheid naar moed. leer te vertrouwen op mijn capaciteiten.

TI

P

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Zodra ik bij een bepaalde opdracht of activiteit angstige of onzekere gevoelens krijg, moet ik voor mijzelf goed nagaan of die angst voortkomt uit slechts een fantasie of doemdenkproces in mijn hoofd of dat er sprake is van een werkelijke, feitelijke bedreiging is. Ik ga zorgen dat ik een goed onderscheid kan maken tussen fictie en realiteit.

97

6 de fantasierijke

neem eigen verantwoordelijkheid in plaats van mezelf afhankelijk te maken van

en

n

he eg st el de

UITDAGINGEN ge

va

tg ft

el

oe tie

ve

de si

de

te

po

oe

VALKUILEN

6

tg

ALLERGIEﾃ起

he

eg en

n

ft ge

va

tie st

el

si

el

ve

po

de

te

KWALITEITEN

el d e je k ha er nd n k v a w ad n ei r an ge t n s am w oo en rd a en an

St

nt

ek

en

in

ge

n

en

no

tit

ie

s

de fantasierijke

Aa

99

6

5

7 1

de i nspi rerende

101

1

7

5

A

ls type 7 ben ik vaak op zoek naar alle mogelijke opties, mogelijkheden, nieuwe ervaringen en avonturen. Ik ben van nature een optimist. Ik zie van

alles de zonnige kant. Dat is de reden waarom ik kan weglopen van pijnlijke gebeurtenissen of situaties, die wil/kan ik moeilijk ervaren. Ik ben vrolijk en optimistisch, zolang ik kan doen wat ik wil. Ik sta altijd open voor nieuwe ideeën, maar dingen tot in de details afmaken is niet zo aan mij besteed. Ik ben vooral een generalist, van alle markten thuis. Voor negatieve of onplezierige dingen ga ik op de loop. Het is voor mij belangrijk een aantal opties open te laten zodat ik zoveel mogelijk van het leven kan genieten. Echte keuzes maken is voor mij niet zo gemakkelijk, er is zoveel te zien en te doen. Ik verlang naar nieuwe ervaringen en streef ernaar zoveel mogelijk op te doen, liefst in een zo kort mogelijke tijd.

Ik lijk daarin enigszins wispelturig, rusteloos en onverzadigbaar. Ik kan wel eens ietsepietsie overdrijven en als ik een verhaal of ervaring aan een ander vertel, maak ik het weleens mooier of spannender dan het in werkelijkheid was. Doorgaans ben

5

7

straal dan ook vaak zelfvertrouwen uit.

7

GOED IN M’N VEL ben ik in staat om bij een of twee dingen te blijven. Ik kan de rust nemen om een boek te

de inspirerende

ik blij en tevreden over mezelf, ik ben best wel oké en dat geef ik ook te kennen. Ik

lezen. Ik ben dan ook meer betrokken bij mensen en geef hen een grotere rol in mijn leven. Ik word filosofisch, scherpzinnig en observeer meer en loop niet langer weg van pijnlijke gebeurtenissen.

OVERTUIGING : Ik wil genieten.

VERDEDIGING : Ik wil niets tekort komen of onafgebroken lijden.

1

103

ONDER STRESS wil ik daar niet te veel over vertellen, want dat vind ik helemaal niet leuk. Ik loop er liever van weg. Ik ontken dat liever voor mijzelf want in stress ga ik mij focussen op mijn imperfectie en word ik kritischer, veeleisender en sneller boos. Ik ben dan een stuk minder aangenaam als mens.

IN HET WERK

MIJN WERKHOUDING

Mijn zienswijze is: ik wil genieten en mijn team inspireren,

Ik streef naar plezier en het openhouden van allerlei opties.

zodat het met veel plezier de werkzaamheden kan verrichten.

Een goede sfeer vind ik heel belangrijk. Dit is een van de belangrijkste voorwaarden om tot een goede prestatie te

Ik vermijd negativisme.

Mijn contact met anderen is spontaan, open en ontspannen.

komen. Ik zie alles graag van de positieve, zonnige kant. Ik ben

Mijn motivatie is om zoveel mogelijk alle verschillende opties

positief en enthousiast ingesteld en wil dit graag aan anderen

en mogelijkheden open te houden.

overdragen.

Van beperkingen houd ik niet. Ik wil verschillende opties hebben en prettige ervaringen opdoen.

Ik ben een goede brainstormer. Ik kan heel goed ideeën en plannen overbrengen. Ik doe dat op zo´n manier dat anderen

Mijn communicatie is doorgaans enthousiast en positief.

Ik leg de nadruk op openheid, innovatie en ideeën.

Als ik beslissingen neem, zijn die gebaseerd op een optimistische bevestiging.

deze plannen op een aangename en prettige manier kunnen

In mijn werk waardeer ik in grote mate mijn vrijheid, variatie en

uitvoeren en afmaken.

gelijkheid.

Ik heb veel vrijheid nodig om mijn eigen keuzes te maken en

Als ik iemand coach, dan doe ik dat meestal op basis van

te doen wat ik zelf wil, er is zoveel te beleven. Ik geef mijn

vrijheid, positiviteit, inspiratie en motivatie.

medewerkers ook die vrijheid, als leidinggevende of manager ben ik verre van hiërarchisch optredend. Ik verwacht van mijn medewerkers dat ieder zijn/haar eigen verantwoordelijkheid draagt. Pessimistisch ingestelde personen of negatieve invloeden kan ik slecht tegen.

Mijn kwaliteiten zijn flexibiliteit en vindingrijkheid.

Anderen zeggen wel dat ik wispelturig en oppervlakkig ben, omdat ik zomaar van de ene naar de andere optie kan overstappen.

IN BALANS ben ik scherpzinnig, maak ik dingen af en ben ik observerend en analyserend. Ik kan dan een charismatisch leider zijn.

Ik heb nauwelijks de behoefte om in het middelpunt van de belangstelling te staan en geef anderen ook de ruimte die hen toekomt.

UIT BALANS kan ik te kritisch, veeleisend en detaillistisch worden. Ik kan gaan zeuren over zaken die er eigenlijk niet toe doen.

Dan maak ik van kleine ergernissen echt een punt. Ik word egoïstisch en in mijzelf gekeerd. Het is dan tijd om mijzelf af te zonderen en mijn leven weer goed op de rails te zetten.

Streef naar positiviteit en duidelijkheid.

Vermijd saaiheid, negativiteit en een hiĂŤrarchische omgeving.

Maak met mij contact door open en joviaal te zijn.

jn zi n : ke i j k er r w ng en l a m be s a el il he w ij e n m ak et z m nd e ie w lge or vo Vo de

!

Leg de nadruk op mogelijkheden, opties en innovatie.

Communiceer op een humorvolle, positieve en enthousiaste wijze.

Toon begrip voor mijn hang naar vrijheid en keuzemogelijkheden.

Zorg voor een open sfeer, verschillende mogelijkheden en duidelijk geformuleerde opties.

Geef mij positief opbouwende feedback en opties om te verbeteren.

Taken waarin ik goed ben, zijn brainstormen en innovatief, conceptmatig denken.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn de werkzaamheden van anderen effectief leren te controleren, routine, projecten voltooien en structuren blijven hanteren.

Mijn ideale werkomgeving is er een waarin vrijheid, vernieuwing, afwisseling,

TI

P

ruimte en kansen liggen.

Leer mij te focussen op een taak tegelijk en laat mij die dan ook volledig afmaken. Geef mij geen opdrachten voor meerdere taken tegelijk. Doseer taken zodat ik overzicht blijf houden op datgene wat me te doen staat. Maak mij attent op mijn rationaliserende en soms oppervlakkige denkwijze en overtuig mij dat niet alle denkbare opties vanzelfsprekend ook werken.

105

7 de inspirerende

Maak mij duidelijk dat ik mijn ideeĂŤn, creativiteit en initiatieven mag ventileren.

spontaniteit nieuwsgierigheid vindingrijkheid

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

el

st

ve

el

te

de

flexibiliteit

tie

voorspelbaarheid zwaarmoedigheid starheid

7

impulsiviteit rusteloosheid ongedisciplineerdheid wispelturigheid

te

de

saaiheid

VALKUILEN

ALLERGIEﾃ起

po

de

si

oe

KWALITEITEN

el st

el

po

de

si

oe

tie

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

ve

UITDAGINGEN

doordachtheid tevredenheid grondigheid standvastigheid

M

maak keuzes en ben duidelijk.

n oo rs pe tie: s al ua g sit l in r k ke e ik n w t w ij on n m ijn e n i

Ik …

leer dingen af te maken. neem verantwoordelijkheid. durf structuur in mijn leven aan te brengen. maak onderscheid tussen idee en werkelijkheid. ervaar de positieve én de negatieve kanten van een situatie.

herken woede als een signaal dat ik iets vermijd. onderzoek mijn vluchtgedrag. doe concentratieoefeningen.

TI

P

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Omgaan met structuur is niet eng. Het maakt mijn leven een stuk simpeler, meer geordend en minder chaotisch. ‘Clean desk policy’ is waardevol voor me, het dwingt me continu geordend en opgeruimd te blijven. Ik moet ervoor zorgen dat ik altijd zicht houd op wat ik al afgerond heb en niet op wat ik nog moet afwerken.

107

7 de inspirerende

neem de tijd om problemen te ervaren.

en

n

he eg st el de

UITDAGINGEN ge

va

tg ft

el

oe tie

ve

de si

de

te

po

oe

VALKUILEN

7

tg

ALLERGIEﾃ起

he

eg en

n

ft ge

va

tie st

el

si

el

ve

po

de

te

KWALITEITEN

el d e je k ha er nd n k v a w ad n ei r an ge t n s am w oo en rd a en an

St

nt

ek

en

in

ge

n

en

no

tit

ie

s

de inspirerende

Aa

109

7

2

8 5

de u itd agende

111

8

2

5

A

ls type 8 heb ik de drive om kracht en autoriteit uit te stralen en ik kan daardoor vervaarlijk en vechtlustig overkomen. Toch kan ik erg kwetsbaar

blijken als je de moeite neemt mij beter te leren kennen. Voor mijn directe, intieme omgeving zal ik altijd zorgzaam en beschermend zijn. Ik ben energiek en krachtig.

Vaak benader ik de zaken op een manier van alles-of-niets, ik houd van grootse zaken. Doorgaans heb ik een zakelijke instelling en ik presenteer mijzelf graag als een ondernemer, een initiator die iets wil verwezenlijken. Ik heb daarom graag de touwtjes in handen, daarom is het noodzakelijk dat ik altijd precieze én correcte informatie krijg. Ik ben direct in mijn communicatie en kan confronterend zijn. Ik heb er een hekel aan wanneer mensen zich kwetsbaar opstellen en heb moeite met mensen die om de hete brij heen draaien. Ik houd ervan te sparren met personen, ik houd van opwinding en uitdagingen. Ook help ik graag mensen, want eigenlijk heb ik maar een klein hartje. Ik ben graag de baas en heb een enorme vechtlust. ik kwaad. Die boosheid uit ik onmiddellijk. Ik wil macht en laat die dan ook gelden. Ontkenning is mij niet vreemd en ik maak graag mijn eigen waarheid.

GOED IN M’N VEL sta ik open voor de mening van anderen en ben behulpzaam en zorgzaam. Ik respecteer mijn

2

8

medemens en stel mij kwetsbaar op. Ik daag mensen graag uit het beste van zichzelf te laten zien en zal dat dan belonen met mijn respect.

OVERTUIGING : Ik wil controle.

VERDEDIGING : Ik wil niet dat anderen mij kwaad berokkenen of mij overheersen.

5

ONDER STRESS trek ik mij terug om na te denken. Ik vrees de controle te verliezen, wat mij zeer onzeker en verward maakt. Ik ben dan sociaal minder vaardig, ik word afstandelijk en ga piekeren en twijfelen. Ik kan nors worden en onredelijk zijn.

113

8 de uitdagende

Mijn lichaam drukt zichtbaar uit wat ik ervaar. Mijn waarheid is wet, anders word

IN HET WERK

MIJN WERKHOUDING

Mijn zienswijze is: ik wil controle en een team met een eigen

Ik streef naar controle en een goed overzicht, een helikopterview.

mening.

Leiding geven is mijn natuurlijke aard en ik heb veel energie.

Ik ben daadkrachtig en levenslustig en soms impulsief. Mijn lichaam drukt zichtbaar uit wat ik ervaar.

Ik benader de dingen op een manier van alles-of-niets. Om de hete brij heen draaien kost mij moeite. Als ik iets wil, dan wil ik dat het liefst meteen.

Ik ondersteun graag mensen die laten zien wat ze willen of in hun mars hebben. Ik kan ik zeer betrokken zijn bij mensen.

Ik kan heel direct zijn in mijn communicatie en dat kan confronterend overkomen.

Ik houd van uitersten. Ik daag graag personen uit zich met mij te meten. Het stimuleert hen om zelf na te denken en naar andere mogelijkheden te zoeken en dat proces verwezenlijk

Ik vermijd mijn kwetsbaarheid te tonen, zal me altijd als sterke persoonlijkheid profileren.

Mijn contact met anderen is bepalend, ik zorg ervoor zichtbaar te zijn.

Mijn motivatie is om altijd mijn kracht te laten zien.

In mijn communicatie ben ik heel direct, vaak overheersend en meestal confronterend of uitdagend.

Ik leg de nadruk op kracht en macht.

Als ik beslissingen neem, dan is dat altijd op eigen kracht en afgaande op mijn eigen bevindingen en overwegingen.

Ik waardeer assertiviteit, oprechtheid en vechtlust; laat maar zien wat je in huis hebt.

ik graag. Enige ontkenning is mij niet vreemd. Ik maak soms

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een sturende,

graag mijn eigen waarheid. Wil je die bestrijden, dan moet je

bevelende, confronterende en uitdagende wijze, vol uitersten.

uit het goede hout gesneden zijn en met feiten aankomen.

Mijn kwaliteiten zijn strijdlustigheid en directheid.

Anderen vinden mij wel een vechter, omdat ik graag mensen uitdaag en me niet graag kwetsbaar opstel maar toch kan ik zeer zorgzaam zijn voor mijn eigen groep.

IN BALANS kan ik behulpzaam naar anderen zijn en respect tonen aan de ander. Ik kan een charismatisch leider zijn die breed georiĂŤnteerd is. Als geen ander kan ik zaken verwezenlijken.

UIT BALANS word ik onredelijk, teruggetrokken, bot en asociaal. Ik kan mijn kracht en macht dan op een verkeerde manier inzetten, wat ten koste van mijzelf en mijn omgeving kan zijn.

Streef naar duidelijkheid.

Vermijd onderdanigheid.

Maak met mij contact door zichtbaar en krachtig te zijn.

jn zi n : ke i j k er r w ng en l a m be s a el il he w ij e n m ak et z m nd e ie w lge or vo Vo de

!

Leg de nadruk op productiviteit.

Communiceer op een directe en assertieve wijze.

Toon begrip voor mijn verbale overheersing.

Zorg voor duidelijke, schriftelijke, heldere afspraken.

Geef mij bondige, duidelijke en eerlijke feedback.

115

Maak mij duidelijk dat ik mijn onafhankelijkheid mag koesteren.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn diplomatiek optreden en tactvol communiceren.

TI

P

Mijn ideale werkomgeving is er een vol actie en dynamiek met veel uitdagingen.

Leer mij in te zien dat niet iedereen even goed kan omgaan met mijn directe en confronterende wijze van communiceren. Tactvol en diplomatiek optreden behoedt mij voor conflictsituaties en zal mij uiteindelijk meer resultaat en prestige opleveren.

8 de uitdagende

Taken waarin ik goed ben, zijn versterken, beslissen, overzicht houden en vechtlust tonen.

strijdlust directheid moed

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

el

st

ve

el

te

de

zakelijkheid

tie

schijnheiligheid saaiheid zwakte

8

provocatie vrijpostigheid kilheid ongevoeligheid

te

de

lafheid

VALKUILEN

ALLERGIEﾃ起

po

de

si

oe

KWALITEITEN

el st

el

po

de

si

oe

tie

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

ve

UITDAGINGEN

buigzaamheid tact ingetogenheid sensitiviteit

M

laat de controle los.

n oo rs pe tie: s al ua g sit l in r k ke e ik n w t w ij on n m ijn e n i

Ik ‌

geef anderen de ruimte. leer te luisteren en me in te leven in de ander. leer eerst te denken en dan te handelen. accepteer mijn kwetsbaarheid en zwakte. toon meer geduld aan anderen.

bekijk niet alles alleen zwart-wit, grijs bestaat ook. accepteer beperkingen van anderen. leer beter omgaan met mijn eigen boosheid.

TI

P

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Niet iedereen heeft dezelfde ondernemersgeest en dezelfde drive als ik. Het is niet altijd nodig om mijn kracht en macht uit te spelen of te gebruiken. Diplomatie kan juist ook resultaten opleveren, ik probeer altijd een win-winsituatie te creĂŤren.

117

8 de uitdagende

merk op wanneer ik iets ontken.

en

n

he eg st el de

UITDAGINGEN ge

va

tg ft

el

oe tie

ve

de si

de

te

po

oe

VALKUILEN

8

tg

ALLERGIEﾃ起

he

eg en

n

ft ge

va

tie st

el

si

el

ve

po

de

te

KWALITEITEN

el d e je k ha er nd n k v a w ad n ei r an ge t n s am w oo en rd a en an

St

nt

ek

en

in

ge

n

en

no

tit

ie

s

de uitdagende

Aa

119

8

3

9 6

de rel at iverende

121

9

6

3

A

ls type 9 sta ik symbool voor eenheid, saamhorigheid en samenwerken. Ik vind het prettig als iedereen tevreden is. Ik ben intuïtief en kan mij goed

in anderen inleven. Mijn sterk empathisch vermogen zorgt daarvoor. Ik zal altijd

klaarstaan om anderen te helpen waar zij mij nodig hebben. Ik hoef daar niets voor terug. Ik kan onbaatzuchtig zijn, alles weggeven zolang de verbintenis met elkaar maar blijft bestaan. Wanneer een conflict ontstaat, op welke wijze dan ook, ben ik altijd bang dat ik er de veroorzaker van ben. Ik heb een hekel aan pittige discussies, ruzieachtige sferen en conflictsituaties. Ik zal daarin trachten te bemiddelen. Ik krijg daarbij energie om te handelen en conflicten op een constructieve manier op te lossen. Soms kom ik besluiteloos over, omdat ik van alle opties de voor- en nadelen kan zien. Beslissingen en de regie over mijn eigen leven nemen, vind ik moeilijk. Soms zijn er momenten dat ik niet vooruit kom en dan zit ik in een soort verdoving. Ik reageer nergens meer op, lijk erg koppig en kan wezenloos voor me uitstaren en erg passief zijn. Mensen die zich belangrijk vinden

9 de relativerende

en zichzelf groter maken dan zij daadwerkelijk zijn, vind ik belachelijk.

123

3

9

GOED IN M’N VEL word ik doelmatig, effectief, motiverend en enthousiast. Dat uit zich vooral in mijn fysieke kracht en bezigheden. Ik ga voor mijzelf prioriteiten stellen en keuzes maken en neem de regie in eigen hand.

OVERTUIGING : Ik wil samenhorigheid en verbintenissen tussen mensen.

VERDEDIGING : Ik wil niet de verbondenheid met anderen verliezen en angst hebben voor fragmentatie.

6

ONDER STRESS kan ik besluiteloos, achterdochtig en zelfs negatief worden. Ik kom dan niet of nauwelijks voor mezelf op en verzuim de leiding te nemen in mijn eigen leven. Ik ga in de verdoving en laat de wereld aan me voorbij gaan zonder dat ik er zelf nog deel van uitmaak.

IN HET WERK

MIJN WERKHOUDING

Mijn zienswijze is: ik wil het voor iedereen zo aangenaam en

Ik streef naar eenheid en samenwerking.

prettig mogelijk maken en ervoor zorgen dat er rust is in het team.

Zolang er overeenstemming in de groep heerst, ben ik in staat

Ik vermijd conflicten.

Mijn contact met anderen is rustig, geduldig en begrijpend.

de inspanningen van de groep volledig te steunen. Ik ben een

Mijn motivatie is om altijd mijzelf en de anderen tevreden te

onpartijdig klankbord voor ontevreden teamleden.

stellen.

Conflicten ga ik liever uit de weg, omdat die onrust brengen. Ik

Mijn communicatie is voornamelijk inlevend, tactvol en

bemiddel graag en voel dan ook goed aan wat de ander wil en

begripvol.

waar die goed in is.

Problemen los ik op door er geen probleem van te maken.

Ik geef het liever de tijd en meestal lost het probleem dan vanzelf op. In sommige zaken lijk ik besluiteloos, omdat ik van alle opties de voor- en de nadelen zie.

Ik leg de nadruk op praktische oplossingen en stabiliteit.

Als ik beslissingen moet nemen, zijn die gebaseerd op een langdurig intern overleg. Ik neem niet makkelijk beslissingen omdat het een meestal ten koste gaat van het ander. Als ik uiteindelijk de beslissing neem is dat op basis van zekerheid

Ik ben bescheiden en vind het prettig als iedereen tevreden is.

en gelijkwaardigheid.

Ik heb veel geduld, laat iedereen in zijn waarde en kan goed

Ik waardeer eenvoud, eenheid, rust en vrede.

relativeren.

Mijn eigen grenzen stellen vind ik lastig.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een rustige, begripvolle, geduldige en inlevende wijze.

Mijn kwaliteiten zijn geduld en bescheidenheid.

Anderen vinden mij vaak een goede bemiddelaar, omdat ik ernaar streef de vrede te bewaren.

IN BALANS kan ik daadkrachtig, doelmatig en effectief reageren. Ik maak weloverwogen keuzes en ben in staat te kiezen voor wat voor mij het beste is. Ik kom dan op voor mijzelf en kan, indien nodig, absoluut op mijn strepen gaan staan.

UIT BALANS kan ik besluiteloos, achterdochtig en negatief worden. Ik stel het nemen van beslissingen zo lang mogelijk uit.

Het gevolg daarvan is dat ik niet meer kan kiezen wat voor mij het beste is, maar slechts wat voor mij het minst slecht is. Vaak komt het voor dat anderen al voor mij de keuze hebben gemaakt.

Streef naar gelijkheid.

Vermijd onduidelijkheden.

Maak met mij contact door rustig en begripvol te zijn.

jn zi n : ke i j k er r w ng en l a m be s a el il he w ij e n m ak et z m nd e ie w lge or vo Vo de

!

Leg de nadruk op het maken van eigen keuzes, eigen mening kunnen ventileren.

Communiceer op een ondersteunende wijze, vraag mij naar mijn mening.

Toon begrip voor mijn twijfel en geef mij de tijd.

Zorg voor duidelijke taken en regels.

Maak mij duidelijk dat ik vragen kan en mag stellen om antwoorden te krijgen.

Taken waarin ik goed ben, zijn bemiddelen, samenwerken en harmonie brengen.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn omgaan met ad-hoc-situaties, beslissingen nemen.

Mijn ideale werkomgeving is er een waar rust, routine en een goede sfeer en

TI

P

teamgeest heerst.

Leer mij voor mijzelf op te komen en zichtbaarder naar anderen te worden. Leer mij duidelijk mijn eigen keuzes te maken, zodat niet door het verstrijken van de tijd de keuze voor mij gemaakt wordt.

125

9 de relativerende

Geef mij feedback zonder te veroordelen, blijf rustig en wees vooral duidelijk.

verdraagzaamheid geduld harmonie

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

el

st

ve

el

te

de

bescheidenheid

tie

drammerigheid conflict arrogantie

9

conflictmijdend passiviteit grijsheid onzichtbaarheid

te

de

ongenaakbaarheid

VALKUILEN

ALLERGIEﾃ起

po

de

si

oe

KWALITEITEN

el st

el

po

de

si

oe

tie

tg

ft

he

eg

n

en

va

ge

ve

UITDAGINGEN

strijdlust daadkracht confrontatie zichtbaarheid

M

leer nee te zeggen.

n oo rs pe tie: s al ua g sit l in r k ke e ik n w t w ij on n m ijn e n i

Ik ‌

uit mijn boosheid en intuĂŻtieve gevoelens. accepteer veranderingen. vraag mij af wat ik zelf vind. leer prioriteiten te stellen. ga mijn confrontaties aan. leer assertief te zijn.

127

uit mij duidelijk.

herken koppigheid en weerstand. leer eigenliefde en eigenwaarde kennen.

TI

P

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik ben een waardevolle persoon en mag voor mijzelf opkomen.

Als ik besluit om geen beslissing te nemen, kan ik mijzelf ernstig tekort doen. Anderen zullen dan voor mij een beslissing nemen en dan rest mij slechts een keuze te maken uit wat het minst slecht is voor mij en niet meer uit wat het beste is voor mij.

9 de relativerende

merk op wanneer ik vertraag.

en

n

he eg st el de

UITDAGINGEN ge

va

tg ft

el

oe tie

ve

de si

de

te

po

oe

VALKUILEN

9

tg

ALLERGIEﾃ起

he

eg en

n

ft ge

va

tie st

el

si

el

ve

po

de

te

KWALITEITEN

el d e je k ha er nd n k v a w ad n ei r an ge t n s am w oo en rd a en an

St

nt

ek

en

in

ge

n

en

no

tit

ie

s

de relativerende

Aa

129

9

Het Enneagram Procesmodel Het Enneagram Procesmodel is een uniek model

Het realisatieproces

dat op ieder proces is toe te passen, dus ook binnen bedrijven en in het privĂŠleven.

Fase 1

WILLEN

Het Procesmodel is een doelmatig model om inzicht

Fase 2

GELOVEN

te krijgen in processen om je heen die op jou van

Fase 3

ONDERZOEKEN

invloed kunnen zijn. Je kunt makkelijker inspelen op

Fase 4

CREĂ‹REN

uitdagingen, omdat je direct kunt aangeven waar

Fase 5

INTEGREREN

jij je op dat moment in het proces bevindt en welke

Fase 6

ON T VA NGE N

stappen je kunt nemen om verder te komen in het

Fase 7

ONDERNEMEN

Procesmodel.

Fase 8

WA ARDEREN

Het model is direct toepasbaar en geeft inzicht in

Fase 9

ONTSPANNEN

bedrijfs-, teambuildings- en productieprocessen en tevens in persoonlijke ontwikkeling.

Het Procesmodel gaat er vanuit dat er in ieder proces negen te zetten stappen zijn. Hoe je deze stappen neemt, bepaalt het verloop van het proces.In een proces doorloop je eigenlijk zeven stappen en twee extra stappen; hierdoor bestaat het proces uit negen stappen. Die twee extra stappen zijn de invloeden van buitenaf, die noodzakelijk zijn voor de vooruitgang van het proces. Op deze twee stappen heb je beperkte invloed. Binnen het vaststaande proces heb je bepaalde vrijheden. Het analyseren van de stappen hangt van je eigen creativiteit en keuzes af.

131

Fase 1 W I L L E N

Fase 4 C R E Ë R E N

Fase 7 O N D E R N E M E N

Je wilt veranderen, zonder wil is er geen weg.

Je weet wat je wilt en gelooft erin. Je hebt

Je hebt de feedback aangehoord, de aanwij-

Als je niet wilt, gebeurt er niets en gaat alles

onderzoek gedaan en weet wat noodzakelijk

zingen opgevolgd en er iets mee gedaan. Nu

geheel toevallig zijn eigen gang.

is om naar je doel/proces te gaan. Dan kun

moet je het nog gaan ondernemen. De wens

je beginnen met creëren. Creëren heeft alles

is bijna werkelijkheid geworden. Nu gaat het

te maken met verbeeldingskracht. Vanuit het

om de laatste stappen. Soms is het nodig het

gevoel kun je aan de creatie beginnen.

plan hier en daar bij te stellen.

≥ Hoe ziet jouw creatie eruit?

≥ Heb ik alle aanwijzingen/feedback

≥ Wat wil je nu precies?

opgevolgd?

Fase 2 G E L O V E N

Je weet nu wat je wilt en je hebt dat precies

Fase 5 I N T E G R E R E N

onder woorden gebracht, maar geloof je

Fase 8 W A A R D E R E N

het zelf? Jouw geloven moet enige fundering hebben. Als je gelooft wat je wilt, heb je al een

Nu is de tijd gekomen voor integratie van

behoorlijke stap gezet.

alles wat je tot nu toe hebt gedaan. Je hebt

De wens wordt werkelijkheid, maar IS het

datgene wat je echt wilt en waarin je gelooft

pas als je ervan kunt genieten. Pas dan is

onderzocht, je weet wat je nodig hebt en hebt

het voltooid. Ontvang de waardering en

dat allemaal gecreëerd, dus nu aan de slag. In

geniet ervan.

≥ Geloof je zelf wat je wilt?

deze stap kun je niet meer terug, je moet het Fase 3 O N D E R Z O E K E N

gewenste tot realiteit zien te brengen.

≥ Op welke wijze kan en mag ik genieten van het voltooide?

≥ Hoe creëer ik mijn eigen werkelijkheid?

Dit is het schokpunt (invloeden van buitenaf) waarbij je onderzoekt welke stappen je moet zetten om naar je doel/proces te gaan.

Fase 9 O N T S P A N N E N Fase 6 O N T V A N G E N

Zonder dat te onderzoeken, kom je geen stap Je kunt pas van start gaan met een nieuw

verder. Pleeg onderzoek naar de juiste stap die tot inzicht leidt. Als je blijft geloven in wat

Fase 6 is een nieuw schokpunt. Je hebt

proces, als je gezorgd hebt voor ontspanning

je wilt, leidt je onderzoek altijd tot resultaat.

het integreren achter de rug en kunt nu

Terwijl je je ontspant, komen vaak weer de

ontvangen. Je laat je werk aan anderen

eerste nieuwe gedachten binnen voor een

zien en je krijgt feedback. Doe iets met die

volgende stap.

≥ Wat heb je nodig om te kunnen onderzoeken en de invloed van buitenaf te krijgen?

feedback. ≥ Welke feedback heb ik gekregen en welke toepassingen heb ik daar voor nodig?

Dat is het begin van een nieuw proces.

133

De auteurs

Carita Sutherland is onderneemster in hart en nieren. Zij legt zich toe op de optimalisatie

Hans Pluijms, oprichter van de Enneagram-

en realisatie van concepten, organisaties, teams

academie, heeft een jarenlange ervaring als technisch

en steden. Als gecertificeerd trendwatcher/

adviseur, people manager en trainer binnen verschei-

analyser manifesteert zij zich sterk in beeld en

dene bedrijven in binnen- en buitenland. Als manager

(maatschappelijke) trends.

heeft hij veel ervaring in het managen, coachen en

Als destijds de jongste onderneemster in Nederland

opleiden van medewerkers in het bedrijfsleven.

maakte zij furore met haar toonaangevende en voor

Ruim twintig jaar leidt Hans een consulting-

die tijd revolutionaire retailorganisatie ‘Carita Fashion

organisatie waarin hij trainingen, opleidingen

Center’. Naast haar specialisme in de retail heeft

en persoonlijke coaching verzorgt met de

Carita opleidingen gevolgd in het Enneagram en

Enneagrammethodieken als rode draad. Als

NLP. Deze kennis en opleidingen vormen een rode

free-lance docent doceert hij het Enneagram op

draad door Carita’s professionele werkzaamheden als

verschillende academies en hogescholen.

onderneemster.

Hans onderscheidt zich als een inspirerende en

Carita onderscheidt zich in haar innovativiteit,

motiverende ondernemer en trainer die personen

commercialiteit en creativiteit, in het aanbrengen

en teams in beweging kan brengen. Op een

van structuren, organisatie en duidelijkheid. Werken

professionele wijze kan hij, soms confronterend

en optimaliseren van wat reeds aanwezig is, is haar

wanneer nodig, personen een spiegel voorhouden, dit

sterke kant. Haar persoonlijke no-nonsense aanpak

met veel respect, humor, enthousiasme en passie.

en haar realistische kijk op ondernemerschap zijn

Hans heeft behalve zijn opleiding als chemisch

vaak een eyeopener en daarmede een voorbeeld voor

technicus een opleiding genoten als sociotherapeut

anderen. Carita is in staat zich als geen ander in te

aan de Sociale Academie. De opleidingen in de

leven in de wereld van haar klant.

methodieken van het Enneagram heeft Hans genoten

Voor Carita geldt: ‘You cannot have one without

aan het Enneagram Institute van Don Richard Riso en

the other.’

Russ Hudson in de Verenigde Staten.

Hans is internationaal gecertificeerd Enneagram-

Marianne Lourens is tekstschrijver, (eind)redacteur

trainer en lid van de International Enneagram

en journalist en heeft tien jaar ervaring met digitale en

Association.

gedrukte communicatie, webredactie en eindredactie.

Voor Hans geldt: ‘Je leert die ander pas goed kennen,

Sinds 2011 runt ze haar eigen tekstbureau ML media.

wanneer je jezelf goed kent.’

Voor uiteenlopende opdrachtgevers schrijft en

135

redigeert Marianne krachtige content voor online

abstracte suggesties / Urbild-ervaringen. Hij leeft

en offline communicatie zoals websites,

en werkt in Antwerpen en Gent als kunstenaar,

nieuwsbrieven, blogs, brochures, bedrijfsbladen,

auteur, producer, vormgever en internet-wizard. Hij is

relatiemagazines en boeken.

medeoprichter van interdisciplinaire projecten zoals

Marianne kan zich goed inleven in de wensen en de

Morphologies (2003–…) en Interfaculty (2007)

doelgroep van haar opdrachtgevers en ze is goed thuis

en van het curationele project / experimenteel

in zoekmachineoptimalisatie, online marketing, social

productieplatform / galerie LIGHTMACHINE agency

media en het vergroten van de online zichtbaarheid.

(2005–…). Daarnaast was hij verregaand betrokken

Ook is Marianne communicatieadviseur en ze geeft

bij Ontroerend Goed (2001–2006), Richard Foncke

workshops WordPress en Creatief schrijven.

Gallery (2003–2005) en On Line vzw (2001–2012;

Haar specialisaties zijn psychologie en

als onderzoeker naar en ontwikkelaar van digitale

maatschappelijke onderwerpen. Binnen haar

archiefsystemen voor kunstenaars). Hij wordt

vakgebied legt Marianne zich steeds meer toe op het

vertegenwoordigd door Lightmachine agency.

schrijven/redigeren van blogs, e-books en boeken

Voor Jan geldt: ‘xx.’

voor coaches, therapeuten en andere professionals gericht op persoonlijke ontwikkeling en groei. Want eenmaal in de ban van het onderwerp zijn de woorden haar vaak uit het hart gegrepen. Dat leidt tot rake zinnen en plezier tussen de regels door.

Voor Marianne geldt: ‘Schrijven is scheppen, waarin creatie en ratio samenkomen.’

Jan Mast werkt als beeldend kunstenaar — maar prefereert de minder beperkende term renaissance man — vanuit een onafwendbare drang naar het zichtbaar verborgene. Vanuit deze ‘Petit Prince’liefde en verwondering voor de Umwelt alsook allerhande diepgewortelde literaire escapades gebruikt hij diverse media — van tekening en schilderij tot interactieve installaties, publicaties en film — om persoonlijke verhalen om te zetten tot

Bibliografie RISO, DON R. & HUDSON, R. (1999). The Wisdom of the Enneagram. New York: Bantam Books.

RISO, DON R. & HUDSON, R. (1996). Personality Types. Boston & New York: Mariner Books (Houghton Mifflin Company).

RISO, DON R. & HUDSON, R. (2000). Understanding the Enneagram. Boston & New York: Mariner Books (Houghton Mifflin Company).

MASLOW, A. (2013). A Theory of Human Motivation. Eastford: Martino Fine Books.

OFMAN, D. (2001). Core Qualities. Schiedam: Scriptum uitgeverij.

PALMER, H. (1999). Het Enneagram in bedrijf & organisatie. Utrecht: Servire Uitgevers (tegenwoordig Kosmos Uitgevers).

DAVID, O. (2009). Het Enneagram in Management. Leeuwarden: Uitgeverij Elikser.

STIJN, J. VAN (2013). Typisch Coachen, Typisch Counselen. Den Haag: Enneagram Nederland.

SUTHERLAND, C. & PLUIJMS, H. (2006). Herontdek je kwaliteiten. Blaricum: Uitgeverij Andromeda (tegenwoordig GVMedia).

SUTHERLAND, C. & PLUIJMS, H. (2006). Ontdek je interacties. Tilburg: Enneagramacademie.

137

W W W.ENNE AGR AMACADEMIE.COM — INFO@ENNE AGR AMACADEMIE.COM

7

4

1

6

2

4

3

8

9

de kritische

de ondersteunende

de doelgerichte

PA G I N A 4 0

PA G I N A 5 0

PA G I N A 6 0

1

8

4

9

5

2

6

7

3

de buitengewone

de analytische

de fantasierijke

PA G I N A 7 0

PA G I N A 8 0

PA G I N A 9 0

5

2

7

3

8

1

9

5

6

de inspirerende

de uitdagende

de relativerende

PA G I N A 10 0

PA G I N A 110

PA G I N A 12 0

D

it boek is een praktische, beeldende, duidelijke en vooral laagdrempelige handleiding die je inzicht geeft in de verschillende persoonlijkheidstypen van

het Enneagram. Het geeft inzicht in de houding en het gedrag van de verschillende typen en ook inzicht in de wijze waarop de verschillende persoonlijkheidstypen van het Enneagram omgaan met hun communicatie, hun manier van werken, de wijze waarop ze omgaan met leiding geven en leiding ontvangen en hoe zij zich als persoonlijkheid

n op han pe dle r s id o o ing nl ijk v o o en r a z a lle ke g e l ij n e k v l r at ak ie . s

verder kunnen ontwikkelen.

Ee

HET ENNEAGRAM IS EEN PSYCHOLOGISCH K AR AK TERT YPOLOGIE MODEL DAT DE REIGENSCHAPPEN VAN DE VER SCHILLENDE E NNE AGR A M T Y P E N W E E R GE E F T.

Hans Pluijms en Carita Sutherland, de auteurs van het boek zijn opgeleid door Don Richard Riso en Russ Hudson van het befaamde Enneagram instituut uit de VS.