AUTO-ELEKTRONIC A
GaragastenEncyclopedie
Snelle veroveraar
V
andaag rijdt er geen auto meer rond die niet boordevol elektronica zit. Airbags, cd-speler, gps... waar zouden we zijn zonder? Maar dat was ooit wel anders, want pas 35 jaar geleden heeft de elektronica de auto veroverd. De reden? De brandstofprijzen waren toen zo verschrikkelijk hoog dat er koortsachtig gezocht werd naar manieren om auto’s zuiniger te maken.
BZchZc `jccZc c^Zi VaaZh XdcigdaZgZc# 9VVgdb k^cYZc lZ ]Zi Ã_c YVi Zg ZZc a^X]i_Z de ]Zi YVh]WdVgY WgVcYi Vah YZ WZco^cZiVc` W^_cV aZZ\ ^h# D[ Vah lZ kZg\ZiZc o^_c dcoZ kZ^a^\]Z^Yh\dgYZa VVc iZ YdZc# 9Z iZX]cdad" \^Z Y^Z YVi bd\Za^_` bVV`i! ^h ZaZ`igdc^XV# =dZ Y^Z iZX]cdad\^Z egZX^Zh lZg`i! aZZh _Z de YZ kda\ZcYZ eV\^cV¼h# BVVg kVhi hiVVi YVi
ZaZ`igdc^XV kddgVa bZi YZ j^ik^cY^c\ kVc YZ gV" Y^d idi kdaaZ dcil^``Za^c\ `lVb# :c YZ gVY^d! YVi lZZi _Z kVhi lZa! lZgY gdcY &.%% j^i\ZkdcYZc Yddg YZ >iVa^VVc BVgXdc^# IdX] ]ZZ[i ]Zi cd\ idi YZ _VgZc ,% \ZYjjgY kddg ZaZ`igdc^XV dd` ^c Vjid¼h \ZWgj^`i lZgY# Idi YVc lVgZc VaaZ kddgo^Zc^c\Zc! odVah YZ hcZa]Z^YhbZiZg Zc YZ `^ad" bZiZgiZaaZg! ]ZaZbVVa bZX]Vc^hX]# 9Z WgVcYhid[idZkdZg lVh ]Zi ZZghiZ dcYZgYZZa kVc YZ Vjid YVi ZaZ`igd" c^hX] \ZgZ\ZaY lZgY#
2
GaragastenEncyclopedie
AUTO-ELEKTRONICA
9VVgYddg lZgYZc Vjid¼h oj^c^\Zg Zc YVi lVh \ZZc dkZgWdY^\Z ajmZ ^c ZZc i^_Y lVVg^c YZ eg^_oZc kddg WZco^cZ Zc Y^ZhZa YZ eVc j^i" hl^c\YZc# H^cYhY^Zc ]ZZ[i YZ ZaZ`igdc^XV YZ Vjid ]ZaZbVVa kZgdkZgY#
3
Slimme signalen
E
lektronica, dat is het jongere broertje van elektriciteit. Want pas een heel eind na de ontdekking van elektriciteit zijn elektrotechnici stroom gaan gebruiken als middel om apparaten te sturen. Niet duidelijk? Dat verandert meteen als je de volgende pagina’s leest.
:Zc ZaZ`igdc^hX] hnhiZZb ]ZZ[i Vai^_Y Yg^Z dcYZgYZaZc/
1
Wat is elektriciteit? :aZ`ig^X^iZ^i ^h ZZc ZcZg\^ZWgdc Y^Z _Z bV``Za^_` `Vc \ZWgj^`Zc db VcYZgZ ZcZg\^Z iZ egdYj" XZgZc/ a^X]i! lVgbiZ! \Zaj^Y Zc WZlZ\^c\# ?Z `Vc ZaZ`ig^X^iZ^i dd` bV``Za^_` kZgkdZgZc k^V aZ^Y^c\Zc# 9^Z bdZiZc YVc lZa WZhiVVc j^i ZZc bViZg^VVa YVi YZ higddb \dZY YddgaVVi! odVah bZiVVa# BViZg^VaZc Y^Z \ZZc higddb YddgaViZc! odVah eaVhi^X! ldgYZc \ZWgj^`i db YZ aZ^Y^c" \Zc iZ ^hdaZgZc! odYVi _Z YZ aZ^" Y^c\Zc kZ^a^\ `Vc VVcgV`Zc# 9Vi ^h WZaVc\g^_`! lVci ZaZ`ig^X^iZ^i `Vc YdYZa^_` o^_c#
:Zc hZchdg Y^Z \Z\ZkZch kZgoVbZai
2
:Zc XZcigVaZ ZZc]Z^Y Y^Z YZ \Z\ZkZch kZglZg`i Zc dboZi ^c ZZc ^chigjXi^Z
3
:Zc VeeVgVVi YVi YZ ^chigjXi^Z kVc YZ XZcigVaZ ZZc]Z^Y j^ikdZgi
4
:Zc hZchdg bZZi Zc gZ\^higZZgi lVgbiZ! a^X]i! WZlZ\^c\ d[ higVa^c\# 9^Z \Z\ZkZch oZi YZ hZchdg db ^c ZZc ZaZ`ig^hX] h^\cVVa Y^Z ]^_ k^V ZZc `VWZa cVVg YZ XZcigVaZ WZhijg^c\h" ZZc]Z^Y hijjgi# :^\Zca^_`! Vah _Z Zg od dkZg cVYZc`i! ^h ZZc hZchdg YZ cV" Wddih^c\ kVc ZZc bZchZa^_` o^cij^\/ ]Zi o^X]i! ]Zi \Z]ddg d[ YZ iVhio^c#
9Z XZcigVaZ WZhijg^c\hZZc]Z^Y WZ" hiVVi j^i ZZc XdbejiZg Y^Z YZ h^\" cVaZc kVc VaaZ hZchdgZc dekVc\i! kZglZg`i Zc dboZi ^c ^chigjXi^Zh kddg YZ kZghX]^aaZcYZ dcYZgYZ" aZc Zc bZX]Vc^hbZc ^c YZ Vjid#
:aZ`ig^hX] WZY^ZcYZ VeeVgViZc oZiiZc ]Zi h^\cVVa kVc YZ XZcigVaZ WZhijg^c\hZZc]Z^Y db ^c WZlZ\^c\! \Zaj^Y! a^X]i d[ lVgbiZ#
GaragastenEncyclopedie GaragastenEncyclopedie AUTO-ELEKTRONICA BANDEN
De automatische ruitenwisser 9Z gj^iZcl^hhZgh dcikVc\Zc ]Zi h^\cVVa kVc YZ WZhijg^c\hZZc]Z^Y Zc hX]^ZiZc ^c VX" i^Z# 9Z kddggj^i ldgYi hX]ddc\ZkZZ\Y odcYZg YVi YZ X]Vj[[Zjg YVVg ^Zih kddg ]dZ[YZ iZ YdZc#
=Zi gZ\Zci# 9Z hZchdg VVc YZ W^ccZc`Vci kVc YZ kddggj^i hijjgi kddgiYjgZcY kddg YZ bZch dco^X]iWVgZ a^X]ihigVaZc j^i Y^Z Yddg YZ Wj^iZc`Vci kVc YZ kddggj^i ldgYZc iZgj\" \Z`VVihi# BVVg ]dZ cViiZg YZ kddggj^i! ]dZ b^cYZg a^X]i Zg ldgYi iZgj\\Z`VVihi# De Y^Z bVc^Zg ¹bZZiº YZ hZchdg YZ gZ\Zc Zc hijjgi ZZc h^\cVVa cVVg YZ XZcigVaZ WZhijg^c\hZZc" ]Z^Y#
Cj `Vc _Z _Z V[kgV\Zc lVVgdb YZ hZchdg de YZ kddgj^i o^_c h^\cVVa c^Zi bZiZZc cVVg YZ gj^iZcl^hhZgh hijjgi# LVci YVi \ZYdZ bZi Y^Z WZhijg^c\hZZc]Z^Y! YVi ^h idX] ZZc dblZ\4 I_V! _Z bdZi lZiZc YVi ^c ZZc bdYZgcZ Vjid ]ZZa lVi idZeVhh^c\Zc o^_c Y^Z Yddg kZghX]^a" aZcYZ hZchdgZc ldgYZc VVc\ZhijjgY# :Zc \dZY kddgWZZaY YVVgkVc ^h YZ hiVW^a^iZ^ihXdc" igdaZ YVVg aZZh _Z bZZg dkZg de YZ eV\^cV¼h +! , Zc - # 9Vc ^h YZ XZcigVaZ WZhijg^c\hZZc" ]Z^Y cdY^\ db ]Zi dkZgo^X]i iZ ]djYZc Zc YZ _j^hiZ `ZjoZh iZ bV`Zc#
9Z XZcigVaZ WZhijg^c\hZZc]Z^Y dcikVc\i ]Zi h^\cVVa kVc YZ hZchdg de YZ kddggj^i Zc oZi YVi gVoZcYhcZa db ^c ZZc c^Zjl h^\cVVa! ZZc ^chigjXi^Z kddg YZ gj^iZcl^hhZgh#
>c ZZc Vjid o^iiZc odkZZa hZchdgZc YVi oZa[h ZZc ]ZZa hiZg`Z XZcigVaZ XdbejiZg de ]da odj haVVc kVc Va Y^Z h^\cVaZc# 9VVgdb ]ZZ[i ZZc Vjid kZg" hX]^aaZcYZ WZhijg^c\hZZc]ZYZc! c kddg VaaZ kZ^a^\]Z^Yhh^\cVaZc 67H! hiVW^a^iZ^ih" XdcigdaZ ! c kddg VaaZ Xdb[dgih^\cVaZc `a^bVViWZ]ZZgh^c\! gj^iZcl^hhZgh ! c kddg VaaZ bdidgh^\cVaZc `dZa^c\! j^iaVVi\VhhZc ° De Y^Z bVc^Zg kdgbZc VaaZ hZchdgZc kVc YZoZa[YZ WZhijg^c\hZZc]Z^Y c cZilZg`# 9^Z cZilZg`Zc `g^_\Zc YVc bdd^Z :c\Za" hZ cVbZc bZZ! Y^Z V[\Z`dgi ldgYZc idi 86C"Wjh! A6C"Wjh! BDHI"Wjh d[ ;aZm" GVn# Bbb! eV` higV`h! Vah _Z VVc iV[Za o^i! bVVg ZkZc j^i bZi _Z `Zcc^h dkZg YZ 86C"Wjh# LZYYZc YVi _Z ^cYgj` bVV`i4
1 3
2
5
Safe met sensoren
E
lektronica maakt een auto veilig. Sensoren zien dingen die de chauffeur niet ziet en de elektronische engelbewaarder houdt een slippende auto toch op de baan. Sensationeel, die sensoren.
Laat je stabiliteit controleren ]Zi ZZghi \VVc ha^eeZc# 9VVgYddg YgVV^i YZ Vjid b^cYZg ]VgY YVc Z^\Zca^_` odj bdZ" iZc# 9Vi ^h lVi YZ gdYZ Vjid ^c YZ iZ`Zc^c\ dkZg`dbi# DkZghijjg `g^_\ _Z YVc lZZg Vah YZ VX]iZgl^ZaZc ]Zi ZZghi ]jc \g^e de YZ lZ\ kZga^ZoZc# =Zi VX]iZgZ^cY kVc YZ Vjid \a^_Yi YVc Yddg Zc YdZi YZ Vjid kZZa hX]ZgeZg YgVV^Zc YVc cdY^\ ^h# @^_` bVVg cVVg YZ \ZaZ Vjid#
:Zc Vjid Y^Z iZ hcZa ZZc WdX]i ^c\VVi d[ ZZc X]Vj[[Zjg Y^Z eadih ZZc gj` VVc o^_c hijjg \ZZ[i° ^c WZ^YZ \ZkVaaZc Z^cY^\i YZ Vjid ^c YZ WZgb aVc\h YZ lZ\# IZco^_ Y^Z Vjid ZZc ZaZ`" igdc^hX]Z ]ZaeZg ]ZZ[i! WZiZg WZ`ZcY Vah »YZ ZaZ`igdc^hX]Z hiVW^a^iZ^ihXdcigdaZ¼# :Zc Vjid `Vc de ilZZ bVc^ZgZc ZZc WdX]i b^hhZc# :c Y^Z bVc^ZgZc cdZbZc lZ dcYZghijjg Zc dkZghijjg# DcYZghijjg `g^_\ _Z Vah YZ kddgl^ZaZc
onderstuur
overstuur
6
GaragastenEncyclopedie
AUTO-ELEKTRONICA
l^ZaZc Y^Z l a cd\ \g^e de YZ lZ\ ]ZWWZc# @^_` ZkZc cVVg YZ iZ`Zc^c\Zc ]^ZgdcYZg#
6ah ZZc Vjid bZi hiVW^a^iZ^ihXdcigdaZ j^i YZ WdX]i YgZ^\i iZ \VVc! YVc \g^_ei ]Zi hn" hiZZb ^c Yddg V[ iZ gZbbZc de ZZc kVc YZ
9ZoZ Vjid YgZ^\i Yddg dcYZghijjg kVc YZ lZ\ V[ iZ \VVc Zc dbYVi YZ kddgl^ZaZc ha^eeZc! `Vc Zg VaaZZc k^V YZ VX]iZgl^ZaZc W^_\ZhijjgY ldgYZc# 9ddg de ]Zi W^ccZchiZ VX]iZgl^Za V[ iZ gZb" bZc! odg\i YZ Zc\ZaWZlVVgYZg Zgkddg YVi YZ Vjid ZZc ZmigV YgVV^WZlZ\^c\ bVV`i# EgZX^Zh \ZcdZ\ db idX] de YZ lZ\ iZ Wa^_kZc#
VX]iZgl^Za W^_hijgZc
9ZoZ lV\Zc \VVi iZ ]VgY YZ WdX]i ^c lVVgYddg YZ VX]iZgl^ZaZc WZ\^ccZc iZ ha^eeZc# BVVg kddg ]Zi odkZg ^h! gZbi YZ Vjid V[ de ]Zi Wj^iZchiZ kddgl^Za# 9VVgYddg Wa^_[i ]^_ egZX^Zh de `dZgh#
kddgl^Za W^_hijgZc
:aZ`igdc^hX]Z hiVW^a^iZ^ihXdcigdaZ ^h Yjh ZZc hiZg` hiVVai_Z ZaZ`igdc^XV# BVVg ]dZ ]djYi ]Zi ZZc Vjid Z^\Zca^_` od kZ^a^\ de YZ WVVc4 LZa! Yddg c^Zi b^cYZg YVc '* `ZZg eZg hZXdcYZ YZ g^_g^X]i^c\ kVc YZ Vjid bZi ]Zi hijjg\ZYgV\ kVc YZ X]Vj[[Zjg iZ kZg\Za^_`Zc# =Zi hnhiZZb XdcigdaZZgi Yjh kddgiYjgZcY d[ YZ Vjid lZa YZ\Za^_` YZ g^X]i^c\ j^i\VVi Y^Z YZ X]Vj[[Zjg VVc\ZZ[i# :c YVVg o^_c ZZc ]ZaZWdZa hZchdgZc kddg cdY^\# 7
;did 7dhX]
De elektronische stabiliteitscontrole in beeld 2
9Z hijjg]dZ`" hZchdg WZgZ`Zci YZ hijjghiVcY#
9ddg YZ \Z\ZkZch kVc YZ l^ZaidZgZciVahZchdgZc Zc YZ hijjg]dZ`hZchdg iZ kZg\Za^_`Zc! lZZi YZ XZcigVaZ WZhijjghZZc]Z^Y ^c lZa`Z g^X]i^c\ YZ WZhijjgYZg l^a g^_YZc#
1
9Z l^ZaidZgZciVa" hZchdgZc bZiZc YZ hcZa]Z^Y kVc YZ l^ZaZc#
1 1
1 2
3
1
4
4
3
9ZoZ hZchdg kZgiZai ]Zi hnhiZZb d[ YZ Vjid dd` lZg`Za^_` ^c YZ _j^hiZ g^X]i^c\ g^_Yi#
8
6ah YZ Vjid kVc o¼c _j^hiZ WVVc YgZ^\i V[ iZ l^_`Zc! \g^_ei YZ hiVW^a^iZ^ihXdcigdaZ ka^Z\Zchkaj\ ^c Yddg de ]Zi _j^hiZ l^Za V[ iZ gZbbZc odYVi YZ Vjid lZZg ^c YZ \dZYZ g^X]i^c\ \Zigd``Zc ldgYi#
GaragastenEncyclopedie
AUTO-ELEKTRONICA
Beweeglijke koplampen @deaVbeZc hX]^_cZc gZX]iYddg# :c kZga^X]" iZc Yjh YZ lZ\ gZX]i kddg YZ Vjid# 9Vi ^h kZg" kZaZcY ^c Ydc`ZgZ WdX]iZc dbYVi YZ X]Vj[" [Zjg YVc c^Zi `Vc o^Zc lVVg ]^_ ]ZZc g^_Yi# <Zaj``^\ ]ZWWZc Vjid[VWg^`VciZc YVVg lVi de \ZkdcYZc/ YZ bZZhijgZcYZ `deaVbeZc# 9Z hijjg]dZ`hZchdg `Zc _Z Va j^i ]Zi kZg]VVa dkZg YZ ZaZ`igdc^hX]Z hiVW^a^iZ^ih" XdcigdaZ# =^_ WZgZ`Zci YZ hijjghiVcY Zc \VVi Yjh cV ]dZ ]VgY YZ X]Vj[[Zjg VVc o^_c hijjg YgVV^i# 6Vc Y^Z ^c[dgbVi^Z ]ZZ[i YZ XZcigVaZ WZhijg^c\hZZc]Z^Y \ZcdZ\ db egZX^Zh iZ lZ" iZc ]dZ hX]Zge YZ WdX]i ^h Y^Z YZ Vjid de YVi bdbZci cZZbi# :c Yjh `Vc ]^_ ZZc h^\cVVa j^ihijgZc db YZ `deaVbeZc cZi_Zh iZ aViZc bZZYgVV^Zc ^c YZ WdX]i# 9Vc`o^_ YZoZ bZZ" hijgZcYZ `deaVbeZc `g^_\i YZ X]Vj[[Zjg o^X]i de ]Zi hij` kVc YZ WdX]i YVi VcYZgh dckZg" a^X]i Wa^_[i# 6ah YVi c^Zi kZ^a^\ ^h###
;did =ZaaV
BVVg cj lZ ]Zi idX] dkZg ha^bbZ `de" aVbeZc ]ZWWZc### 9Z VaaZgc^ZjlhiZ Vjid¼h `jccZc ]Zi a^X]i kVc ]jc `deaVbeZc VVc cd\ kZZa bZZg h^ijVi^Zh VVceVhhZc# 6Vc haZX]i lZZg W^_kddgWZZaY# 9VVg^c heZZai YZ gZ\ZchZchdg de YZ kddggj^i lZZg ZZc WZaVc\g^_`Z gda# 6ah Y^Z bZg`i YVi ]Zi Ä^c` gZ\Zci! hX]V`Zai YZ XZcigVaZ WZhijg^c\hZZc]Z^Y YZ haZX]ilZZgkZga^X]i^c\ ^c/ YZ gZX]" iZg`deaVbe \VVi [ZaaZg hX]^_cZc odYVi YZ WZhijjgYZg YZ l^iiZ lZ\" bVg`Zg^c\ WZiZg o^Zi# IZ\Za^_` ldgYi YZ a^c`Zg`deaVbe lVi \ZY^bY odYVi YZ iZ\Zca^\\Zgh c^Zi kZgWa^cY ldgYZc Yddg ]Zi lZZg`VVihZcYZ a^X]i de ]Zi cViiZ lZ\YZ`# 9Z a^X]iWjcYZa gZX]ih ldgYi aVc\Zg! YZ a^X]i" WjcYZa a^c`h `dgiZg#
9
Aan de slag met elektronica
E
lektronische toepassingen bedenken, ontwerpen en herstellen: dat is een kolfje naar de hand van echte bollebozen. Ingenieurs en diagnosetechnici doen wonderen met hun pc, elektrische schema’s en gespecialiseerde apparatuur.
Za`VVg YVc YZ V^gXd kVc ZZc IdndiV# 9VVgdb bdZi YZ Y^V\cdhZiZX]c^Xjh dd` egZX^Zh lZ" iZc lVVg Zc ]dZ ]^_ VVc YZ _j^hiZ ^c[dgbVi^Z `dbi# <ZheZX^Va^hZZgYZ lZWh^iZh o^_c ZZc \dZY VVc`cde^c\hejci! bVVg YVVgcVVhi \ZZ[i Za` bZg` dd` XY"gdbh Zc YkY¼h j^i bZi VaaZ iZX]c^hX]Z ^c[dgbVi^Z dkZg ]jc egdYjXiZc# :X]iZ YZc`Zgh Yjh! Y^Z Y^V\cdhZ" iZX]c^X^#
9Z Y^V\cdhZiZX]c^Xjh ^h ZZc `Z^ ^c ]Zi dehedgZc kVc ZaZ`ig^hX]Z Zc ZaZ`igdc^hX]Z hidg^c\Zc ^c ZZc Vjid# :Zc YZ[ZXiZ V^gXd! ZZc haZX]iZ gZ\Za^c\ kVc YZ bdidg`dZa^c\! ZZc [dji ^c YZ hiVW^a^iZ^ihXdcigdaZ### Za` egdWaZZb `Vc ]ZZa kZZa ddgoV`Zc ]ZWWZc# :Zc \dZ^Z Y^V\cdhZiZX]c^Xjh \VVi Yjh c^Zi odbVVg aj`gVV` de odZ` cVVg YZ ddgoVV` kVc ZZc hidg^c\# CZZ! o^_c iVV` WZ\^ci bZi ad\^hX] gZYZcZgZc Zc \dZY cVYZc`Zc# 9Vc eVh \VVi ]^_ VVc YZ haV\ bZi o^_c VeeVgVijjg! kVV` ^h YVi ZZc eX bZi \ZheZX^Va^hZZgYZ hd[ilVgZ# 9VVgbZZ \VVi ]^_ \Zg^X]i de odZ` cVVg [djiXdYZh ^c YZ XZcigVaZ WZhij" g^c\hZZc]ZYZc kVc YZ Vjid# Cj bdZi _Z lZiZc YVi odlVi Za` VjidbZg` Zc Za`Z [VWg^`Vci kVc ZaZ`" igdc^hX]Z idZeVhh^c\Zc Z^\Zc XdYZh ]ZZ[i# 6cYZgh \ZoZ\Y! YZ V^gXd kVc ZZc Kda`hlV\Zc o^i VcYZgh ^c 10
GaragastenEncyclopedie 9Vi \ZaYi oZ`Zg dd` kddg YZ ZaZ`igdc^" XV"^c\Zc^Zjgh Y^Z c^ZjlZ ZaZ`igdc^hX]Z idZeVhh^c\Zc WZYZc`Zc Zc bV`Zc# :c kZg\^h _Z c^Zi! db ZZc idZeVhh^c\ odVah YZ haZX]ilZZgkZga^X]i^c\ iZ dcilZgeZc! o^_c hdbh _VgZc dcYZgodZ` Zc hijY^Z cdY^\# 6aaZ h^ijVi^Zh! odVah \dZY Zc haZX]i lZZg! kZZa d[ lZ^c^\ kZg`ZZg! \aVY d[ ]dWWZa^\ lZ\YZ`! bdZiZc ^bbZgh \ZiZhi ldgYZc# BZZhiVa ldgYZc Y^Z h^ijVi^Z cV\ZWddihi de YZ Xdb" ejiZg odYVi YZ ^c\Zc^Zjgh c^Zi kddgiYjgZcY bZi ZZc Vjid YZ lZ\ de bdZiZc# BVVg cZi dbYVi Zg odkZZa hijY^ZlZg` cdY^\ ^h! ]ZZ[i Za`Z VjidWdjlZg ZZc j^i\ZWgZ^Y iZVb kVc
AUTO-ELEKTRONICA
^c\Zc^Zjgh `aVVghiVVc Y^Z kddgiYjgZcY VVc c^ZjlZ egdYjXiZc lZg`Zc d[ WZhiVVcYZ idZ" eVhh^c\Zc kZgWZiZgZc#
;did¼h 7dhX]
11
Geen vuiltje aan de lucht
D
e allereerste elektronica diende om auto’s zuiniger te maken. En minder verbruik, dat is goed voor de portemonnee, maar ook voor het milieu. Want bij de verbranding van benzine, diesel en lpg komen schadelijke stoffen vrij. Vandaag krijgen benzinewagens een sensor ingebouwd die de samenstelling van de uitlaatgassen controleert: de lambdasensor. Een ingenieus apparaatje met een hart voor het milieu.
ojjghid[ cdY^\# 9ddg ojjghid[ j^i YZ Wj^iZc" ajX]i iZ bZc\Zc bZi WgVcYhid[ j^i YZ WgVcY" hid[iVc`! Wgdjli YZ bdidg ZZc Zg\ dcikaVb" WVVg \dZY_Z/ ]Zi WgVcYhid["ajX]ibZc\hZa# BZi c kdc` kVc YZ Wdj\^Z dcikaVbi YVi bZc\hZa Zc aZkZgi ]Zi \ZcdZ\ ZcZg\^Z db YZ bdidg iZ YdZc YgVV^Zc#
Db ZZc kjjg iZ aViZc WgVcYZc! ]ZW _Z WgVcYhid[ c ojjghid[ cdY^\# 9dZ YZ iZhi Zc oZi ¼h ZZc \aVh dkZg ZZc WgVcYZcYZ `VVgh# 9Vc oVa _Z bZg`Zc YVi YZ `VVgh j^iYdd[i od \Vjl VaaZ ojjghid[ ^c ]Zi \aVh de\ZWgj^`i ^h# :Zc Vjidbdidg ]VVai o¼c ZcZg\^Z j^i YZ kZgWgVcY^c\ kVc WgVcYhid[# 9jh ]ZZ[i dd` ]^_
lambdasensor 1
ongezuiverde uitlaatgassen
12
GaragastenEncyclopedie BVVg! Zc cj `dbi ]Zi! ]dZ WZiZg YZ kZg]djY^c\ ijhhZc ojjghid[ Zc WgVcYhid[ ^h! ]dZ oj^kZgYZg YZ kZgWgVcY^c\ Zc Yjh ]dZ hX]dcZg YZ j^iaVVi\VhhZc# 9Z ^YZVaZ kZg]djY^c\ ojjghid["WgVcYhid[ ldgYi Yddg VjidiZX]c^X^ »aVbWYV &¼ \ZcdZbY# KVcYVVg YZ cVVb kVc YZ aVbWYVhZchdg# 9^Z bZZi kddgiYjgZcY ]Zi ojjghid[\Z" ]VaiZ ^c YZ j^iaVVi\VhhZc Zc \ZZ[i Y^Z \Z\ZkZch Yddg VVc YZ XdbejiZg kVc YZ XZcigVaZ WZhijg^c\hZZc]Z^Y# 9Vc`o^_ Y^Z bZi^c\Zc `Vc YZ bdidg YZ kZg]djY^c\ ijhhZc WgVcYhid[ Zc ojjghid[ VVceVhhZc Yddg bZZg d[ b^cYZg WgVcYhid[ ^c iZ hej^iZc# De Y^Z bVc^Zg ldgYZc `aZ^cZ V[l^_`^c\Zc ^c YZ aVbWYVkZg]djY^c\ W^_\ZhijjgY# <gdiZ kZg" hX]^aaZc `Vc YZ XZcigVaZ XdbejiZg c^Zi oZa[ deadhhZc dbYVi Y^Z kVV` ZZc VcYZgZ ddg" oVV` ]ZWWZc/ kZghaZiZc Wdj\^Zh d[ YZ[ZXiZ `VWZah W^_kddgWZZaY#
AUTO-ELEKTRONICA
lambdasensor
YVVg YVi bdYZgcZ Vjid¼h j^i\Zgjhi o^_c bZi c d[ bZZgYZgZ aVbWYVhZchdgZc# BZZhiVa ldgYZc Y^Z cZi kddg Zc cZi cV YZ `ViVanhVidg ^c\ZWdjlY# 9Z lVi4 9Z `ViVanhVidg! YVi ^h ZZc dcYZgYZZa kVc YZ j^iaVVi YVi YZ j^iaVVi" \VhhZc oj^kZgi# 9ddg YZ hVbZchiZaa^c\ kVc YZ j^iaVVi\VhhZc kddg Zc cV YZ `ViVanhVidg iZ bZiZc! X]ZX`i YZ aVbWYVhZchdg bZiZZc dd` d[ YZ `ViVanhVidg cd\ cVVg WZ]dgZc lZg`i# Od o^Z _Z bVVg! hZchdgZc ]djYZc ZX]i VaaZh ^c ]Zi dd\#
9Vc`o^_ YZ aVbWYVhZchdg lZZi YZ bdidg Yjh egZX^Zh lVi ]^_ bdZi YdZc db YZ j^iaVVi" \VhhZc od hX]ddc bd\Za^_` iZ ]djYZc# KVc"
katalysator lambdasensor 2
lambdasensor gezuiverde uitlaatgassen katalysator ;did¼h 7dhX]
13
Blik vooruit
D
e elektronica is nog lang niet klaar met z’n verovering van de autowereld. Sterker nog: de meeste vernieuwingen hebben met elektronica te maken. De reden daarvoor is simpel: hoe meer de auto weet, hoe milieuvriendelijker en hoe veiliger hij wordt. Maar helemaal te gek wordt het pas als auto’s hun informatie aan andere auto’s gaan doorgeven, bijvoorbeeld om hen te waarschuwen voor een tegenligger. “Vergezocht”, denk je? Nee, hoor. Straks kan het echt.
Nachtkijker BZchZc Zc Y^ZgZc higVaZc lVgbiZ j^i# BZi ZZc heZX^VaZ XVbZgV `Vc _Z Y^Z lVgbiZ de" hedgZc Zc dboZiiZc ^c ZZc WZlZ\ZcY WZZaY#
14
De Y^Z bVc^Zg `g^_\ _Z ZZc dkZgo^X]i kVc YZ db\Zk^c\ lVVgW^_ `djYZ kddglZgeZc! odVah WdbZc Zc \ZWdjlZc! ZZc VcYZgZ `aZjg `g^_\Zc YVc aZkZcYZ Y^c\Zc! odVah Y^ZgZc Zc bZchZc# 7^_ YZ Va" aZgc^ZjlhiZ Vjid¼h ldgYi od¼c XVbZgV kddgVVc ^c\ZWdjlY# 9Z XZcigVaZ WZhijg^c\hZZc]Z^Y kVc YZ Vjid oZi YZ \Z\ZkZch kVc Y^Z XVbZgV db ^c olVgi" l^iWZZaYZc odYVi YZ X]Vj[[Zjg de ZZc VeVgi hX]Zgbe_Z `Vc o^Zc lVi Zg kddg ]Zb de YZ lZ\ \ZWZjgi# Od `g^_\i ]^_ * idi , hZXdcYZc bZZg i^_Y db ZZc dkZghiZ`ZcY Y^Zg d[ bZch iZ dci" l^_`Zc# :c YVi ^h ZZc lZgZaY kVc kZghX]^a#
GaragastenEncyclopedie
AUTO-ELEKTRONICA
De auto houdt je wakker kVaaZc! bV`Zc dkZgkZgbdZ^YZ WZhijjgYZgh Vai^_Y Zc`ZaZ eadihZ [djiZ hijjgWZlZ\^c\Zc Y^Z oZ bZiZZc YVVgcV lZZg Xdgg^\ZgZc# OdYgV YVi \ZWZjgi! \ZZ[i YZ Vjid ZZc lVVg" hX]jl^c\hh^\cVVa Zc \ZZ[i ]^_ VVc YVi ]Zi Yg^c\ZcY i^_Y ^h db ZZc eVjoZ ^c iZ aVhhZc#
C^`h od \ZkVVga^_` Vah ^cYdbbZaZc iZgl^_a _Z VX]iZg ]Zi hijjg o^i# LVci bZi X]Vj[[Zjgh Y^Z Va g^_YZcY ^c haVVe kVaaZc! addei ]Zi cdd^i \dZY V[# <Zaj``^\ ]ZWWZc ha^bbZ ZaZ`igd" iZX]c^X^ dd` YVVg lVi de \ZkdcYZc# C^Zi bV``Za^_`! lVci ]dZ lZZi ZZc Vjid YVi o¼c X]Vj[[Zjg bdZ ^h4 LZa! cZi kddg oZ ^c haVVe
Pratende auto’s?
9Vi lZg`i od/
:X]i egViZc `jccZc Vjid¼h c^Zi# BVVg oZ `jccZc Za`VVg lZa lVVghX]jlZc kddg ZZc YgZ^\ZcYZ Wdih^c\#
:Zc Vjid cVYZgi ZZc `gj^hejci#
=Zi ZaZ`igdc^hX] hnhiZZb ^c Y^Z Vjid \VVi cV d[ Zg dd` VcYZgZ Vjid¼h ^c YZ Wjjgi kVc YVi `gj^hejci o^_c#
9VioZa[YZ hnhiZZb WZgZ`Zci YZ `dZgh kVc Y^Z VcYZgZ Vjid¼h
:Zc ]VcY^\ hnhiZZb Vah _Z lZZi YVi ]ZZa lVi dc\Zaj``Zc egZX^Zh de ZZc `gj^hejci \ZWZjgZc# 15
Zc lVVghX]jli YZ X]Vj[[Zjg Vah ZZc Wdih^c\ YgZ^\i#
9Z <VgV\VhiZc:cXnXadeZY^Z ^h ZZc ^c^i^Vi^Z[ kVc toekomstopwielen.be toekomstopwielen.be ^h ZZc VXi^Z kVc YZ VjidhZXidg# toekomstopwielen.be! ?# 7dgYZiaVVc &+)! &&)% 7GJHH:A KZgVcilddgYZa^_`Z j^i\ZkZg/ AjX 9Z Bddg! toekomstopwielen.be 8dcXZei Zc gZVa^hVi^Z/ lll#a^c`^cX#WZ Zc lll#oZeed#WZ IZ`Zc^c\Zc/ HVb KVcVaaZbZZghX]