Geachte Mevrouw de deputé, Geachte aanwezigen,
Als schepen van cultuur en voorzitter van M-Museum Leuven ben ik fier om hier vanavond kort het woord tot jullie te richten. Een gevaarlijk en tot op heden onbekend virus heeft zich immers meester gemaakt van de hele stad. We verwachten nog vele besmettingen en in tegenstelling tot reeds bekende virussen willen we hier geen extra maatregelen voor treffen want dit virus is onschadelijk en zelfs helend voor de gehele bevolking. U heeft het al geraden. Omdat Leuven ontzettend rijk is aan kunst en cultuur met een enorme schat aan artistieke en creatieve projecten is Virus een besmettelijk cultuurproject dat de drempel tussen die rijkdom en het Leuvense onderwijs wil verlagen. Daarom worden originele vormen van samenwerking op touw gezet tussen Leuvense scholen, socioculturele verenigingen en erfgoedorganisaties waaraan honderden leerlingen uit de 3de graad van de Leuvense scholen participeren. Niet toevallig dat dit Virus in Leuven uitgebroken is. Leuven is een bruisende stad, met een sterk onderwijsaanbod en tal van jongerenorganisaties. Het spreekt daarom voor zich dat verschillende culturele partners: Bibliotheek Tweebronnen, Sint-Michielskerk met Sacred Places en M hun deuren openen voor een jongereninvasie waardoor heel onze stad wordt besmet.
Pedro, de gastheer van Virus In M loopt momenteel een overzichttentoonstelling van het oeuvre van de Portugese kunstenaar Pedro Cabrita Reis. Zijn werk en de gesprekken met hem (via Youtube filmpje) vormen het uitgangspunt voor de Virusjongeren om met zijn wereld in dialoog te treden. Wat denken ze over zijn werk? Wat maakt het in hen los? Welke vragen hebben ze hierover? Welke inspiratie krijgen ze? Welk ‘artistiek’ antwoord geven ze hem? In tegenstelling tot rondleidingen of een kort museumbezoek, waar jongeren in een flits in het werk van één kunstenaar worden ondergedompeld, gaat het hier om een traject van maanden waar ze in de diepte op zoek gaan naar mogelijke aanknopingspunten tussen hun leefwereld en die van de
kunstenaar. Het resultaat van deze nauwe samenwerking tussen onderwijs en cultuur mondt dan uit in een kunstendag. Dan zal blijken dat kunst geen ver-van-hun-bed show is. Pedro Cabrita Reis haalt inspiratie uit het dagelijkse leven en zet dit om in creaties die verschillende vormen kunnen aannemen. De ruimte waarin je woont, hoe je een plek creëert en een territorium afbakent, zijn thema’s die de kunstenaar al sinds de jaren ’90 gebruikt. Dagelijkse voorwerpen, zoals een stoel, een tafel of een deur, combineert hij met industriële materialen, zoals stalen balken en neonlampen. Door die combinatie wil hij nieuwe abstracte beelden creëren. Reis zegt dat de wereld waarin wij leven van eigen makelij is en wil met zijn kunst juist een verbinding maken met die wereld. Hij stelt dat je de mens herkent in wat hij zelf heeft gemaakt, bijvoorbeeld huizen en steden. Door uit het dagelijkse leven gegrepen zaken (ramen, lampen, balken, kabels,…) te hergebruiken en in een andere context te plaatsen, wil Cabrita Reis de toeschouwer een nieuw perspectief bieden op de mens. M is een nog maar een dik jaar oud en kent al een heel actieve publiekswerking. Eén van de uitgangspunten van die werking is het bieden van ruimte voor vernieuwing en experiment om nieuwe doelpublieken aan te spreken. Virus is hier een voorbeeld van. In M zullen Virusjongeren gidsen voor hun medejongeren. Een mooi voorbeeld van peer education.
Bondgenootschap tussen cultuur en onderwijs Dames en heren, cultuur en onderwijs hebben elkaar wel degelijk iets te leren. Ze zijn gemaakt voor een sterke interactie. Cultuur dient wezenlijk deel uit te maken van het onderwijs omdat onderwijs in wezen bedoeld is als het doorgeven van cultuur van generatie op generatie Met dit Virusproject krijgen jongeren ook tijdens lesuren de tijd om op een andere manier te leren en dit binnen alle leervakken. Dit soort leerervaringen is beklijvend voor de rest van hun leven. Dit project is een toonbeeld van hoe culturele partners en onderwijs elkaar beter leren kennen en op elkaar inspelen. Dit past in de opvatting over een ‘brede school’ waar kinderen en jongeren zich op allerlei manieren kunnen ontwikkelen juist door de intensieve samenwerking tussen cultuur en onderwijs. Bovendien is een brede school gericht op nieuwe leervormen
waarbij samenwerking met andere lokale instellingen gezocht wordt om het onderwijsaanbod te verbreden en de toegankelijkheid van kunst, cultuur en sport te vergroten.
Met Virus zijn interessante samenwerkingsvormen tot stand gekomen tussen de verschillende onderwijsinstellingen: netoverschrijdend en op alle onderwijsniveaus, Dat alles past in de duidelijke maatschappelijke rol die aan zowel het onderwijs als de culturele sector is toegewezen. In de culturele sector, en zeker in musea wint publiekswerking en werving aan belang en in het onderwijs wil men af van het schoolse leren waarbij uitsluitend de leerkracht kennis overdraagt op de leerlingen. We zien dus een beweging in dezelfde richting: het betrekken van de 'toeschouwer' bij de schoolse en museale activiteiten en hem stimuleren om verantwoordelijkheid te nemen. De uitdaging van een cultuurhuis is die van bemiddeling: zijn ‘product’ tot bij het publiek brengen en iedere burger naar het aanbod leiden. Parallel hiermee zien we in het onderwijs een steeds sterkere nadruk op de leerling als betekenisverlener: groeps- en projectwerk krijgen een kans, men schenkt aandacht aan de brede persoonlijkheidsvorming van de leerling en cultuur maakt er deel van uit. Virus is hier een mooi voorbeeld van.
Jongeren aan zet! De participatie van de jeugd in dit project is verzekerd: ongeveer 250 leerlingen zijn actief betrokken bij de voorbereiding en op 7 april maken 800 leerlingen voor de eerste keer in de geschiedenis een kunstendag mee. Leuven schrijft hiermee geschiedenis. Er bestaat niet één enkele toverformule om jongeren warm te maken voor cultuur, maar de cocktail van het actief betrekken van jongeren, het creëren van ruimte voor experiment en creativiteit, het doorbreken van de muren rond het museum en het engagement van kunstenaars is er alvast een belangrijke. Het proces -een ontdekkingstocht, verrijkend voor alle partijen- is hierin even belangrijk als het resultaat. Uit onderzoek blijkt dat de motivatie van jongeren om naar theater te gaan, een museum te bezoeken of een concert mee te pikken veeleer gezocht moet worden in de gemeenschapsfunctie van kunst en cultuur dan in het artistieke product als zodanig. Het gaat
dan meer om de verruiming van het sociaal netwerk, het beleven van plezier, of het ontmoeten van vrienden rond kunst dan hen te overdonderen met teksten over kunstenaars, cursussen of ge誰soleerde tentoonstellingen. Ook dit is helemaal van toepassing op Virus.
Slot
Virus is een inspirerende case, die ook buiten de grenzen van Leuven de scholen en culturele instellingen kan inspireren. Ik hoop dat deze besmettelijke vorm van samenwerking aanleiding zal geven tot meer van die aantrekkelijke initiatieven in de toekomst. Virussen hebben immers de neiging om zich ongebreideld voort te planten.
Grote dank aan alle betrokken partners maar vooral aan alle jongeren en jongeren van geest die zich met geestdrift en enthousiasme hebben ingezet om de eerste Virus editie te laten slagen.