Hallo VERHALEN VAN EN OVER LANDELIJKE KINDEROPVANG
04 APRIL 2018
Magda? Avontuurlijk spelen in de kinderopvang
Welkom Dit is het vierde nummer van HALLO, een blad voor medewerkers van Landelijke Kinderopvang. Met reacties en suggesties kan je terecht bij Patricia: pdewandel@landelijkekinderopvang.be
2
In dit nummer
Hallo 4
Hallo! Verhalen van Landelijke Kinderopvang. Magda?! Avontuurlijk buitenspelen
5 Pasen 6 Kinderen kiezen zelf voor avontuur
Kinderen leren omgaan met risico’s Avontuurlijk spelen
8 Het ontstaan van Magda en haar speelvogels 10 De kracht van de werkgroep Magda 11 Een publicatie ‘Magda?! over avontuurlijk spel in de kinderopvang’ 14 Stekelbees Sint Job – Exploreren en experimenteren 16 Avontuurlijk spelen, wij doen het zo! 18 Het buitenspeelteam van Stekelbees Boutersem 22 Verantwoordelijken veiligheid Landelijke Kinderopvang 24 Groepsopvang Gabriël te Turnhout 27 Op stap met onthaalouder Monique 28 Een klein beetje avonturen met grote glinsterende oogjes 29 Mag ik in een boom klimmen? Mag ik op blote voeten buiten lopen? Magda?
30 Farm Food Festival van
31 32
KVLV, Vrouwen met vaart Sites en boeken rond buitenspelen, natuurbeleving met kinderen en veiligheid
Buitenspelen in de stad Avontuurlijke mannen in de opvang Buitenspeler Jeffrey Eyckmans
33 Wilgenhutten en avonturen 34 Op avontuur in het bos 35 De moddermannen
Colofon Redactie: Patricia Dewandel Verantwoordelijk uitgever: Mia Houthuys Vormgeving: Studio Ons www.landelijkekinderopvang.be
Volg Landelijke Kinderopvang op: Facebook
3
Hallo! Verhalen van Landelijke Kinderopvang. In bomen klimmen, kampen bouwen, hameren en zagen, een katrol over een beekje, vuurtje stoken, zwieren aan touwen… Plezant is het zeker, kinderen leren er hoogstwaarschijnlijk veel uit, maar Magda in de opvang? Hoe kunnen we dit plannen en organiseren? Hoe begeleiden we dit? Wat vinden we belangrijk? Wat zijn ‘aanvaardbare’ risico’s? Wat kan echt niet? Je zal merken: met de nodige deskundigheid mag er eigenlijk best veel maar durven we het zelf wel aan?
‘Magda, avontuurlijk spelen in de opvang’ is het jaarthema van Landelijke Kinderopvang. We nemen samen de uitdaging aan om kinderen in opvang zoveel mogelijk speelkansen te geven en zo een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van risicocompetentie. In deze Hallo! delen we ideeën en geven we inspiratie voor activiteiten in jouw opvang, binnen en buiten.
Magda?! Avontuurlijk buitenspelen Iedereen beleeft avontuurlijk spelen op een andere manier. Waar de ene vooral kijkt naar het spelelement en de leerkansen, ziet de andere het ene rampscenario na het andere voor zich.
Het doel van Magda?! is het stimuleren van risicocompetentie bij begeleiding en kinderen. Als kinderen en de begeleiding zelf inschattingen (leren) maken, ontwikkelen ze meer inzicht in risico’s en pakken ze bewust en zelfzeker een spelsituatie aan. Zo creëren we op termijn een veiligere omgeving. Een omgeving waar je avontuurlijk kan buitenspelen.
Magda?! wil avontuurlijk buitenspelen in de buitenschoolse opvang stimuleren met als uitgangspunt een gezond evenwicht tussen de kaders veiligheid en pedagogie.
4
Pasen De winter geeft zich over, de lente kan beginnen. Geen mooier seizoen om buiten te spelen, met de schapen en lammetjes, madeliefjes plukken en achter de hommels jagen. Magda?! Geen mooier thema om 2018 vast te pakken en te kaderen in onze pedagogische visie: elk kind is krachtig! Als ze klein zijn, geven we ze stevige wortels, als ze groot zijn, vleugels om uit te slaan. Zelf risico’s leren inschatten en grenzen verleggen, is groeien. Gooi de ramen open, laat de wereld binnen. Bij Landelijke Kinderopvang Magda. Zalig paasfeest Monique Swinnen Voorzitter Landelijke Kinderopvang
“en Jeff die twijfelt of hij het boke zelf zal opeten of toch aan de schapen durft geven” 5
Kinderen kiezen zelf voor avontuur Spelen voor kinderen is grenzen opzoeken, uitdagingen aangaan, proberen, lukken, mislukken en opnieuw proberen. Risico’s zijn een belangrijk onderdeel van hun spel. Kinderen zoeken het zelf op. Risico’s nemen en uitdagingen aangaan is groeien. En groeien is wat kinderen willen… Kinderen zoeken steeds een evenwicht tussen veiligheid en uitdaging . Te veel veiligheid zorgt voor verveling. Te veel uitdaging leidt tot angst.
Comfort zone
Ideaal voor kinderen is de ‘stretchzone’ of de ‘zone van naaste ontwikkeling’: er is voldoende spanning en uitdaging, maar ook voldoende veiligheid. Hier ontwikkelen kinderen zich. Volwassenen helpen nog een klein beetje of zijn in de buurt als het nodig is. Kinderen kunnen het bijna helemaal zelf.
Stretch Panic!
Kinderen leren omgaan met risico’s Kinderen weghouden van alle risico’s is op termijn gevaarlijker dan kinderen leren omgaan met risico’s. Want dan leren ze het niet. Als ze groter zijn, willen ze het misschien toch proberen en kunnen ze het niet. Toch zijn er ook risico’s die we niet willen bieden aan kinderen: onaanvaardbare risico’s, zinloze risico’s, risico’s die kinderen niet kunnen zien of niet kunnen inschatten. Leren omgaan met risico’s kan alleen door het te doen. Je leert het niet uit boekjes, niet met een preek, niet met een handleiding. Zolang er dus water, vuur, bomen, dieren, scherpe dingen, zware dingen, hoge dingen, werkgerief,… bestaan op de wereld, is het zinvol om kinderen er mee te leren omgaan. Kinderen leren dit best op veel plekken tegelijk: thuis, op school, in de jeugdbeweging, in de sportclub én in de opvang. Oefening baart kunst!
Avontuurlijk spelen
en de pedagogische visie van Landelijke Kinderopvang De pedagogische visie van Landelijk Kinderopvang bestaat uit 8 ankers. In elk van deze 8 ankers vinden we een link naar avontuurlijk spelen. “Elk kind is krachtig” en “We beleven de natuur binnen en buiten” ondersteunen het avontuurlijk buitenspelen sterk.
6
Elk kind is krachtig
Beleef de natuur binnen en buiten; de principes
Elk kind heeft een sterke drang om te groeien en te leren in relatie tot zijn omgeving. Wij geven het kind de ruimte om te verkennen. We sluiten aan bij hun enthousiasme om te ontdekken. We praten veel met kinderen over wat er gebeurt en hoe dingen werken. Zo ontdekt het kind dat het zelf invloed kan uitoefenen en het leert wat het effect is van zijn handelen op de omgeving.
Onze organisatie is ontstaan in een landelijke omgeving. Leven in en beleven van de natuur, met respect en verwondering voor alles wat de natuur ons te bieden heeft, zit in onze wortels. De natuur is spannend en verrassend. Zij geeft energie en kracht. De natuur biedt rust, genot, ademruimte, bewegingsruimte en uitdaging.
We bieden kinderen voldoende bewegingsvrijheid om te experimenteren en met vallen en opstaan mogelijkheden en beperkingen te ervaren. We geven hen veel vrijheid om dingen te kunnen doen op hun manier. We leren kinderen omgaan met gevaar.
De natuur stimuleert de zelfstandigheid, het doorzettingsvermogen en het zelfvertrouwen van kinderen. De natuur is een onuitputtelijke bron van nieuwe ontdekkingen en avontuur. Daarom laten we kinderen in de opvang zoveel mogelijk buiten spelen. We geven kinderen veel kansen om de natuur te beleven met al hun zintuigen.
We geloven dat kinderen hier ook zelf verantwoordelijkheid moeten leren nemen. We leren hen om gevarensituaties in te schatten voor zichzelf en voor anderen. Kinderen helpen mee zorg dragen voor een veilige omgeving.
De natuur biedt spelmateriaal, waarmee op verschillende manieren geëxperimenteerd kan worden. We geven kansen aan samenspel buiten. In de natuur leren kinderen veel van elkaar. Ze leren oplossingen bedenken voor hindernissen. Ze leren dat elk kind een verschillende oplossing kan vinden. Kinderen leren er verantwoordelijkheid delen.
We bieden kinderen keuzemogelijkheden en ondersteunen hen in het leren maken van keuzes. Hierdoor leren kinderen zelf verantwoordelijkheid nemen voor wat ze doen. We doen beroep op hun vindingrijkheid en veerkracht om oplossingen te zoeken in moeilijkere situaties. We geven kinderen verantwoordelijkheid, aangepast aan hun leeftijd en ontwikkeling.
Kinderen mogen vuil worden en kunnen verantwoorde risico’s nemen als ze spelen in de natuur. Dat hoort bij buitenspelen. Ze ontdekken hun eigen mogelijkheden en grenzen én die van de natuur. Ze leren met risico’s om gaan. We communiceren open en duidelijk met ouders over ‘vuil worden’ en ‘verantwoorde risico’s nemen’.
Kinderen betekenen veel voor elkaar. Ze zijn elkaars model, elkaars plezier, elkaars troost. In de opvang erkennen we de kracht van de relaties tussen de kinderen.
An Jacobs Pedagogisch coach Landelijke Kinderopvang
Hoe meer je risico’s durft lopen met kinderen Hoe meer ze zorg dragen voor zichzelf
”
Roald Dahl
7
Het ontstaan van Magda en haar speelvogels Miet Maes Magda is een robuuste vrouw die tegen een stootje kan en met haar 2 voeten stevig op de grond staat. Magda heeft zeven avontuurlijke speelvogels onder haar hoede. Meestal slaagt ze er in om haar speelvogels een veilige en toch avontuurlijke speelomgeving aan te bieden, maar de ideeën van de speelvogels staan niet stil en ze bedenken altijd weer nieuwe avonturen. Als Magda haar 7 speelvogels in de boom ziet zitten begint het haar toch even te duizelen en vraagt ze zich af ‘Mag dat wel?’
§§ 45 jaar §§ Geboren in Leuven §§ Woont in Kessel-Lo met man Koen en 4 pubers Winde, Tibe, Imte en Itse §§ Studeerde pedagogische wetenschappen in Leuven §§ Werk sinds 2007 bij Landelijke Kinderopvang. Eerst als VKO in IBO Huldenberg en is nu verantwoordelijke Veiligheid in Leuven, Halle-Vilvoorde en Aarschot. Naast mijn job ben ik graag creatief bezig met tekenen, naaien,… en het is altijd fijn om die creativiteit ook in mijn ‘veilige’ job te kunnen binnen loodsen.
De avonturen van de speelvogels hebben betrekking op de thema’s die we in de werkgroep Magda!? hebben uitgewerkt… klimmen in bomen, spelen met water, spelen met vuur,… Ik vond het heel fijn om te doen en ik hoop dat ik Magda en haar speelvogels de komende jaren nog veel mag tegenkomen!
Als lid van de werkgroep Magda?! mocht ik ons Magda en haar speelvogels een gezicht gegeven. Jaren gelden tekende ik de magneet van de ouderparticipatiekoffer en ontwierp ik de tekeningen op het memoryspel in diezelfde koffer, nu mocht ik me aan Magda?! wagen. Fijn om doen… Zo kon ik eigenlijk het karakter van ons Magda en haar speelvogels een beetje bepalen… Het was ook fijn om op de dienstvergadering in het najaar een echte Magda tegen het lijf te lopen die helemaal leek op mijn tekening.
8
9
De kracht van de werkgroep Magda Het begon allemaal met een veiligheidsbezoek… Nancy Wynants, toen nog verantwoordelijke veiligheid van onze regio, bracht haar jaarlijks bezoek in onze IBO Stekelbees in Leest. Het moet ergens begin van de zomervakantie geweest zijn. Nog gauw even een paar dingen checken en op orde zetten voor Nancy… Ondertussen gaf ik met Kleefkruid* ook al een paar jaar vormingen over natuur en avontuur in de kinderopvang. Dan kom je op veel plaatsen, zie je veel, hoor je veel, krijg je veel vragen.
De kracht van deze werkgroep zat in de mix van mensen:
Mogen kinderen wel zo vuil worden? Mogen ze wel in bomen klimmen? Wat zegt Kind en Gezin? Klopt het dat kinderen niet met paletten mogen spelen, want dan krijgen ze splinters? Wij kunnen onze zandbak niet afdekken want er staat een speeltoestel in, wat nu? Er zitten veel teken in het bos, blijven we dan maar best uit het bos? De veiligheidsadviseur van de stad heeft onze schommel aan de boom afgekeurd, kunnen we daar echt niets aan doen?
Iedereen die met het thema te maken had, was welkom om mee te denken. De kracht van de werkgroep zat ook in de intense betrokkenheid van alle deelnemers op het thema, en tegelijk in de openheid van iedereen om te leren van elkaar. De kracht zat in het evenwicht tussen input van buitenaf, de rijke ervaringen van mensen en de stevige basis van onze pedagogische visie.
Het gesprek met Nancy ging al snel niet meer over onze opvang – we hadden goed geoefend op brandevacuatie, maar de handzeep in alle toiletten was op – maar over het nut van risico’s en vuil worden, de kijk van Kind en Gezin, de vele vragen die leven, de boeman die veiligheidsverantwoordelijken niet willen zijn, de spookverhalen die soms de ronde doen, de visie van onze organisatie op avontuur.
Na de werkgroepvergaderingen kwam een tijd van – soms moeizaam – schrijfwerk. Maar vooral: Yes, onze publicatie krijgt meer en meer vorm! Yes, Landelijke Kinderopvang gaat ervoor! Yes, de verzekering wil mee! Yes, de fiche ‘vuur ‘ blijft in de publicatie! Yes, de partners die we vroegen om input, zijn heel geïnteresseerd in het resultaat!
Enkele maanden later vroeg Nancy me om op basis van het gesprek dat we toen voerden, een vorming te geven voor het team van veiligheidsverantwoordelijken. Mijn ‘ja graag’ klonk ongetwijfeld veel stoerder dan het eigenlijk was. Dit leek me spannender dan een vuurtje stoken met kinderen, gewaagder dan in een hoge boom klimmen en ingewikkelder dan een kamp van twee verdiepingen timmeren. Gaan vertellen over avontuur en vuil worden aan VEILIGHEIDSVERANTWOORDELIJKEN?!
Dit leek me spannender dan een vuurtje stoken met kinderen
Kijk, daar krijg ik nu warm van… Mira Van Olmen VKO Stekelbees Leest
”
Kleefkruid* ontwikkelt vorming voor al wie met kinderen speelt. In de eerste plaats werkt Kleefkruid* voor kinderverzorgers, onthaalouders, kinderbegeleiders en teams in de kinderopvang. Maar het aanbod gaat breder: onderwijs, jeugdwerk, gezinnen, verenigingen voor volwassenen,... iedereen met een interesse voor dit thema kan bij Kleefkruid* terecht. www.kleefkruid.be
Het ‘gaan vertellen’ werden impulsen voor een gesprek, ons pedagogisch kader op het veiligheidsthema gelegd, een open gesprek waarin ik minstens even veel leerde van de veiligheidsmensen als zij van mij. Vanuit de ‘pedagogie’ kwam ook An Jacobs meedoen, ze zat meteen mee op dezelfde golflengte. Een idee voor ‘avontuurlijke speelfiches’ werd geboren. En zoals dat wel eens gaat, wordt een klein vaag idee een beetje groter naarmate je er meer over nadenkt… de speelfiches werden een werkgroep Magda?!
10
Nieuw:
Een publicatie ‘Magda?! over avontuurlijk spel in de kinderopvang’ Magda?! ‘Wa is da?’ De publicatie Magda?! over avontuurlijk spel in de kinderopvang zal uitkomen in het voorjaar 2018 en gratis ter beschikking gesteld worden voor alle IBO’s van Landelijke Kinderopvang en onthaalouders die buitenschoolse opvang voorzien. Na een evaluatieperiode van het project en gebruik van de brochure hopen we de visie van Magda?! te kunnen doortrekken naar de dagopvang voor 0-3 jarigen en een zelfde proces door te maken met vertegenwoordigers van de dagopvang. Dat belooft ook een zeer boeiende oefening te worden! Want wie geen stappen zet, zal nooit leren lopen!
Wat mag je verwachten? In het eerste deel van de brochure schetsen we het ontstaan van Magda?! Veiligheid is een heet hangijzer in onze maatschappij en ook in de sector kinderopvang. We plaatsen het project niet alleen midden in de pedagogische visie en veiligheidsbeleid van Landelijke kinderopvang maar ook binnen de huidige maatschappelijke context. We proberen onze kinderen veilig en wel groot te krijgen maar groot worden gebeurt met vallen en opstaan, door ervaring op te doen en ervan te leren. Door gezond verstand te leren gebruiken, probleemoplossend te denken en (zelf) vertrouwen te krijgen in een wereld vol risico’s. De kinderopvang moet uiteraard een veilige plek zijn maar we mogen kinderen ook ruimte geven om zich te ontwikkelen en te falen binnen een doordacht aanbod van risicovolle activiteiten.
Magda?! gaat over het belang van risicocompetentie ontwikkelen Magda?! pluist de regelgeving uit Hoe past het thema binnen onze organisatie? Binnen je team? Wat vind je zelf van avontuur toevoegen aan het spelaanbod? Ben jij een durfal of eerder een voorzichtige begeleider? Mag het wel van de veiligheidsverantwoordelijke? Wat zeggen de ouders ervan? Maar bovenal zijn vooral de kinderen zijn onze partners in crime!!! In het tweede deel gaan we praktisch te werk! We bieden concrete spelfiches aan rond volgende thema’s: klimmen, bouwen, werken met verplaatsbaar materiaal, op stap gaan, spelen met water en zelfs omgaan met vuur! We bieden ook blanco spelfiches aan om de thema’s uit te breiden vanuit de opvang zelf want uiteraard is ons aanbod van spelfiches maar een kleine greep uit een eindeloos aanbod. De spelfiches plaatsen de spelwaarde en spelplezier naast mogelijke risico’s en oplossingen om veilig van start te gaan. Je kan als team, ook samen met de kinderen, een eigen risicoanalyse voorzien en een goede planning maken. Zo wordt Magda?! een visie: ja het mag want het is leuk, leerrijk en doordacht!
11
Mag Ik U voorstellen: dit is Magda?! De geest van Magda?! is ontsproten in de schoot van de organisatie, het figuur van Magda?! is van de hand van Miet Maes.
Nu staat veiligheid op de agenda naast pedagogie. Een veilige opvangomgeving geeft de begeleiding de kans zich te concentreren op het pedagogische. Veiligheid geeft met andere woorden comfort , geeft vrijheid in plaats van beperking. Alhoewel het voor een VV makkelijker is gewoon ‘nee’ te zeggen op moeilijke vragen of onduidelijke situaties, hebben we intussen voldoende ervaring om mee na te denken, samen met de opvang. Ik geloof er heel sterk in dat de tijd is rijp voor verdieping van de functie.
Magda?! is geboren uit het huwelijk tussen veiligheid en pedagogie, uit het belang van kansen geven aan kinderen om competenties te ontwikkelen die van hen een completer individu maken. Magda?! werd getoetst aan de pedagogische visie van Landelijke Kinderopvang en bleek enorm veel raakvlakken te hebben! Magda?! verwijst naar de werkgroep avontuurlijk spelen die werd samengesteld door mezelf, Mira Van Olmen en An Jacobs. We brachten kinderbegeleiders uit de buitenschoolse opvang, verantwoordelijken kinderopvang en verantwoordelijken veiligheid samen om ons te verdiepen in een gezamenlijk project. Deze werkgroep was een succes! Magda?! werd een visie!
We kregen steeds meer de vraag : Mag dat? Als het niet in onze checklist stond moesten we gaan zoeken naar een gepast antwoord. Mijn overtuiging is dat een goede preventieadviseur (lees: VV) mee nadenkt samen met de opvang en niet ernaast blijft staan om goed-of af te keuren. Een goede VV leert de opvang zelf nadenken, risico’s inschatten en oplossingen zoeken. Een goede VV durft zijn checklist al eens los te laten en ziet de meerwaarde voor de opvang. Door te bevragen en niet meteen zelf een pasklaar antwoord te geven, zoeken we samen de haalbare oplossing voor het probleem.
Hoe is het begonnen?
Toen ik enkele jaren geleden als regionale veiligheidsverantwoordelijke ook de coördinatiefunctie van het veiligheidsteam overnam, voelde ik dat het tijd was om met het team veiligheid een stapje verder te gaan.
Door Project Magda?! gaan we terug naar de essentie: het kind in opvang. In plaats van een checklist boven te halen, kunnen we samen met de opvang gaan kijken: Hoe ga je dat doen? Waarom ga je dat doen? Wat is de spelwaarde? Is er een risico?
In de beginperiode van onze functie (2010) zijn wij als verantwoordelijke veiligheid (VV) vooral bezig geweest met een bijsturing van veiligheid en infrastructuur van de locaties. Vooral brandveiligheid, de toegangsbeveiliging, risicoanalyses en opvolging van de speelterreinen stonden toen op onze agenda.
”
Elk kind heeft recht op blauwe plekken.
Omdat onze functie nieuw was binnen de organisatie, was het voor ons noodzakelijk een houvast te hebben: aan de hand van de regelgeving en concrete checklists hebben we zelf ook moeten leren wat kan en wat niet kan in spelsituaties. Veiligheid werd in die beginperiode eerder als een vervelende bijkomstigheid ervaren. Een ‘noodzakelijk kwaad’ maar het was belangrijk op dat moment de regelgeving te implementeren. De VV moesten kordaat zijn en ‘streng’ maar we hebben op een paar jaar tijd de infrastructuur en het veiligheidsdenken samen met de VKO toch kunnen bijsturen.
Kunnen we dit vermijden of het risico minimaliseren? Of zelfs: kunnen we een bepaalde mate van risico aanvaarden in functie van de spelwaarde? We maken met andere woorden van de risicoanalyse een dynamisch instrument. De wetgeving ondersteunt ons in deze visie: ‘Elk kind heeft recht op blauwe plekken’ en ‘Een speelterrein zonder ongevallen
12
is een speelterrein zonder speelkansen’, lezen we in het Handboek Veilige Speelterreinen van FOD Economie. Kind en gezin geeft aan de organisator de vrijheid zelf de risicoanalyse in te vullen.
Risicocompetentie ontwikkelen hoort thuis in het thema eigen leiderschap, voor kinderen maar ook zeker voor onze medewerkers! Een risicoanalyse maken wordt zo niet alleen de taak van de VV om de twee jaar maar moet last minute en ter plaatse kunnen gebeuren met en door kinderbegeleiders en waarom ook niet met en door de kinderen zelf?!
Het project Magda?!
Ik kwam als VV bij Mira Van Olmen in de buitenschoolse opvang in Mechelen. Mira gaf toen al vormingen rond dit thema vanuit Kleefkruid*en kreeg heel vaak de opmerking: “dat mag niet van Kind en Gezin” of “dat mag niet van die van de veiligheid!” Zo zijn we samen gaan zoeken en hebben we een eerste vorming opgezet voor de VV. Van daaruit is de idee voor een project gegroeid en hebben we An Jacobs gevraagd zich bij ons te voegen vanuit haar pedagogische achtergrond. We zijn gestart met kijken naar onszelf: ik hou van... ik ben bang van... en ik zou jullie ook willen uitnodigen dit in het achterhoofd te houden op moment dat je van ons avontuurlijk spelaanbod hoort! We hebben nl gemerkt dat ieder van ons vanuit eigen achtergrond of persoonlijkheid, vanuit eigen functie, vanuit eigen risicocompetentie anders naar ‘gevaar’ kijken. Vanuit eigen angst is het al vlug gezegd: nee ,dat mag niet. Magda?! heeft ons laten inzien dat sommige (aanvaarbare) risico’s enorme speelkansen geven en dat we steeds een afweging moeten maken.
We zitten dan enkel nog met de angst voor aansprakelijkheid, ook dit werd aangekaart in onze publicatie en getoetst aan de regelgeving en verzekering. Het fijne aan het project is de samenwerking vanuit de verschillende disciplines: Mira, An en ik, ieder vanuit een eigen discipline maar ook de andere verantwoordelijken veiligheid, verantwoordelijken kinderopvang, kinderbegeleiders, Kind en Gezin...
Als het risico en de gevolgen te groot zijn, sluiten we het risico uit. Dat is duidelijk. We zijn niet dom noch onbezonnen. Maar we geven niet zomaar mooie groeikansen op! Moeten we bijvoorbeeld de spelwaarde van werken met natuurlijke materialen zoals takken en boomstammen uitsluiten, omdat er een risico is op een splinter? Lopen we niet meer met blote voeten in het gras uit angst voor vuile voeten? Gaan we niet naar buiten voor een frisse neus omdat het koud is? Omdat het regent?
Ik wil dan ook iedereen hartelijk danken voor de medewerking tot nog toe, ieders inbreng heeft me nieuwe inzichten gebracht. Super ook dat Landelijke Kinderopvang een platform biedt om verder te werken, om onze visie uit te dragen.
Ik ben alvast Magda?! Jij ook?
Magda?! vertrekt vanuit het principe : zo lang er aarde, water en vuur en lucht zijn in onze leefwereld – en lees ook verkeer, hoogte, gevaar,… – moeten we onze kinderen leren ermee om te gaan. Naast motoriek, taalontwikkeling ,sociale vaardigheden,… hebben we als opvoeders ook de taak risicocompetentie te stimuleren.
Nancy Wynants, coördinator veiligheid
We doen dit niet alleen in belang van het individuele kind, maar vanuit een belangrijke maatschappelijke taak: Overbescherming van kinderen leidt tot minder bekwame, angstige volwassenen. We doen dit vanuit een ‘terug naar buiten ‘visie: kinderen kansen geven meer om te genieten van buitenspelen, de natuur, groen, frisse lucht, vuil worden,... We geloven in de sociale dynamiek die van avontuurlijk samenspel uitgaat! We doen dit vanuit het preventie denken: Risicocompetentie stimuleren behoort tot de primaire preventie!
13
Stekelbees Sint Job – Exploreren en experimenteren In Stekelbees Sint Job (een deellocatie van IBO Brecht) vangen we tijdens het schooljaar 84 en tijdens vakanties 56 kinderen op. Onze kinderbegeleiders houden wel van wat uitdaging en avontuur! Stap voor stap zijn we hierin sinds 2009 gegroeid. We zijn een team van 8, nogal uiteenlopende persoonlijkheden en dat geeft automatisch heel wat variatie in ons spel met de kinderen. De rode draad is ons speelse karakter en onze interesse in “exploreren” en “experimenteren”.
Avontuurlijk spelen en natuurbeleving komen in onze opvang zeer uitgebreid aan bod. Enkele voorbeelden hiervan zijn: een ‘boshut’ die we samen met de kinderen bouwden, onze modderkeuken (naast de kruidentuin) goed voor uren “bakplezier”, een blotevoetenpad, losse boomstammetjes, planken, autobanden en paletten om kampen en uitdagende parcours te maken, een “apenbrug” en klimnet tussen de bomen, een wilgentunnel, een zelf gegraven put met planken erover als brugje, een trapeze in onze appelboom, een wiebelbrug, wiebelbalk, … Dit is natuurlijk niet op één dag gerealiseerd maar is het resultaat van jarenlang
‘werkplezier’. We proberen altijd vanuit onze observatie een stapje verder te gaan en samen met de kinderen, als het ware door hun bril te kijken en zo op ontdekking te gaan. We willen kinderen ruimte geven om te exploreren, te experimenteren, eigen grenzen en potentieel te ontdekken. Bij onze jongste kleuters doen we dat ‘in het klein’ door samen in het zand te graven en dan verwonderd te zijn over de (natuur)schatten die we tegenkomen. Kinderen van de lagere school voelen zich hier vaak al wat te groot hiervoor. Met hen gaan we dan samen een uitdagend klimparcours opstellen.
14
Voor ons team is het een uitdaging om de perfecte balans te zoeken tussen plezier en veiligheid. Wij proberen steeds de capaciteiten van de kinderen goed in te schatten om te weten waar de grens ligt tussen het veilige en het riskante. Elke collega gaat hier op haar manier mee om en dat geeft soms boeiende discussies in de teamvergadering. Ondertussen hebben we ook de ervaring dat deze verschillen er tot op zekere hoogte mogen zijn want kinderen leren heel snel waar de grens bij elke kinderbegeleider ligt. Overleg over uitdagend spelen is absoluut noodzakelijk om ook van elkaar te leren en zo het avontuurlijk spel op een doordachte manier samen met de kinderen geleidelijk aan op te bouwen. Onze grootste uitdaging momenteel is het mee aan boord krijgen van de ouders in onze visie. Onlangs kwam er een nieuwe mama in onze tuin, zij kwam geschrokken terug in de opvang en vroeg heel bezorgd aan ons ‘weten jullie dat er planken in de tuin liggen?’ Soms hebben we ook met ergernissen te maken over vuile schoenen en kleren. We proberen hier zoveel mogelijk aan tegemoet te komen door laarzen, regenjassen en overalls te voorzien in de opvang. We letten er ook op dat ons aanbod tijdens het schooljaar iets minder ‘modderig’ is dan tijdens de vakanties. Bij nieuwe inschrijvingen leggen we ook uit aan ouders dat er veel wordt buiten gespeeld. Over het algemeen zijn ouders snel overtuigd wanneer ze zien hoeveel plezier hun kinderen hieraan beleven. En wij kunnen als kinderbegeleiders fier zijn dat we opvoedkundig een verschil kunnen maken doordat we kinderen de kans geven om risico’s te nemen en gevaren te kunnen inschatten. Wij dromen er nog van om in de toekomst ons aanbod uit te breiden met extra ‘klimkansen’ om vanuit de bomen
HET WAS WEER mooi vanochtend alsof overal geluk bleef geuren alsof alles verborgen sprookje was ach en dan verdween het dat gevoel dat je elke dag verstrooit.
”
Uit het fotoboek ‘Weg van de weg’ van Jos Verhoogen en Bruno Neuville
te kunnen exploreren maar ook mogelijkheden om tunnels te creëren zodat kinderen niet enkel ergens ‘op’, maar ook ergens ‘in’ kunnen klimmen.
Renske, Ingrid, Shihomi, Rachida, Nans, Sofie, Hilde en Yent’l Avontuurlijke kinderbegeleiders Stekelbees Sint-Job (Brecht)
15
Team Brecht:
Avontuurlijk spelen, wij doen het zo! In Stekelbees Brecht en Overbroek werken we met 8 kinderbegeleiders voor ongeveer 75 kinderen tijdens het schooljaar en 50 kinderen tijdens vakanties. Onze hoofdlocatie is prachtig gelegen, midden in “parkgebied”. Wij werken in het centrum van Brecht, met recht tegenover ons de gemeentelijke bib en het park. Ook hebben we vlakbij een speeltuin en natuurlijk niet te vergeten onze eigen supergrote tuin met speelen klimtuigen, picknicktafel, klimbomen, … Team Brecht, zoals we onszelf noemen, is een heel gevarieerd team van enthousiaste kinderbegeleiders, ja wij hebben ook een man in ons team, met ieder onze eigen talenten en troeven wat maakt dat wij elkaar zeer goed aanvullen. Hoelang we al werken bij Landelijke Kinderopvang? Wel ook dat is heel verschillend, onze langst werkende collega werkt hier al sinds 2005 en onze nieuwste collega is sinds eind februari 2018 in dienst!
Voor ons is avontuurlijk spelen bijna een evidentie geworden, door onze aantrekkelijke tuin die uitnodigt om in te spelen. Onze kinderen worden als het ware naar buiten gezogen. Ze kunnen naar hartenlust ontdekken en experimenteren met allerlei natuurlijke materialen zoals: boomstammetjes, grote takken, noten van onze notenboom, … Ze kunnen kampen bouwen, spelen in onze grote zandbak, klimmen in de speelbomen, … Onze collega Tine bouwde voor haar zwangerschapsverlof nog een volledige buitenkeuken met paletten en ander kosteloos materiaal. Hier hebben onze kinderen al uren speelplezier in beleefd, er werden al honderden liters heksensoep gemaakt en onze sterrenchefs creëren echte topgerechten. Avontuurlijk spelen blijft ook voor ons nog steeds een grote uitdaging omdat je ten alle tijden de veiligheid van de kinderen in de gaten moet houden, wat voor de ene kinderbegeleider wel kan, is voor de andere al net dat stapje te ver. Daarom moet je grenzen stellen en tegelijkertijd ervoor zorgen dat je hierdoor het kind niet gaat beperken in zijn ontdekking. Het is juist door een kind dat kleine stapje verder te laten gaan dat het bepaalde angsten kan overwinnen. Wat ook belangrijk is, is zorgen voor voldoende variatie in het materiaal zodat kinderen telkens opnieuw uitgedaagd worden in hun spel. Kinderen leren ook zorgen voor elkaar en voor het materiaal waar ze mee spelen. Ook belangrijk is dat je het overzicht bewaart over de hele
16
kinderen hier hebben om buiten op ontdekking te gaan, toch hebben we nog honger naar meer. Onze buitenkeuken is na al dat spelen aan vervanging toe. Samen met de kinderen, neemt onze collega Kobe de renovatie van onze keuken al onder handen. Waar we nog van dromen is een echt uitdagend klimparcours. Team Brecht: Lies, Hilde, Elly, Karen, Ilse, Els, Kobe, Susan en Tine
groep, en dat is met zo’n grote tuin niet altijd zo evident. We proberen ook regelmatig eens op ontdekking te gaan buiten de grenzen van onze tuin en trekken dan het park in of naar de speeltuin op zoek naar steeds weer nieuwe avonturen. Kinderen vinden het hier zalig om buiten te zijn, voor sommige is het gewoon een uitlaatklep na een hele dag stil zitten op school, het is heerlijk om te zien hoe die kinderen bij aankomst naschools hun boekentas niet snel genoeg kwijt kunnen zijn om in de tuin te gaan ravotten. Er spelen hier ook ALTIJD kinderen buiten, winter en zomer, licht of donker, zelf als het regent willen ze nog niet naar binnen. Wij vinden het ook belangrijk dat kinderen veel buiten spelen, het stimuleert hun zelfvertrouwen, hun cognitief denkvermogen, ze leren berekend risico’s nemen, oefenen hun grove en fijne motoriek en ze leren hun eigen grenzen kennen maar ook om deze te verleggen. Bovendien is buiten spelen ook gewoon leuk en gezond! Wij zijn al best wel tevreden met het aanbod dat de
17
Het buitenspeelteam van Stekelbees Boutersem Ellis Vandevelde
je al bekomen door gewoon complimenten te geven: ‘Wat fijn dat jullie samen spelen’. Of door samen na te denken met de kinderen om het spel op te delen in verschillende rollen of een taakverdeling op te stellen. Wie doet wat?! Daarnaast kan je ook om het x-aantal minuten eens wisseltijd roepen. Zo moeten de kinderen eens wisselen van materiaal, opdat de meer verlegen kinderen ook de kans krijgen om eens te spelen. Hou dit zelf ook in de gaten, zodat elk kind een eerlijke kans krijgt.
28 jaar Kinderbegeleider in Stekelbees Boutersem Talent in ‘buitenspelen’
Intussen werk ik al een jaar en half in het top-team van Boutersem! Mij kan je in Boutersem zo goed als altijd buiten vinden, dat zullen mijn collega’s wel beamen. Ik vind het heerlijk om in de gezonde buitenlucht te vertoeven. Als kind deed ik ook niets liever als buiten te spelen, en stiekem ben ik dit dus nog steeds niet ontgroeid. De kinderen vinden dit ook super leuk, meestal ben ik dan ook de eerste die ze aanspreken om te vragen om buiten te gaan spelen. Buiten het vaste materiaal dat ze hebben om buiten te spelen -fietsen, touwen, stoepkrijt,...- vind ik het ook heel belangrijk om hun fantasie de vrije loop te laten gaan. Zo worden fietsen opeens boten, ruimteschepen of straatvegers. Kan je met modder en gras lekkere soep maken, dienen blaadjes om op grote mikado-stokken te prikken zodat ze als gezellig kampvuureten kunnen dienen. De meeste ideeën komen van de kinderen zelf, en soms geef ik ze zelf fantasieprikkels, dit doe ik door mijn eigen rijke fantasie of door hun zelf eens te laten nadenken door open vragen te stellen: ‘hoe zou een piraat zijn boot beschermen?’ ‘Wat zou je doen als je in de natuur eten zou moeten zoeken?’… Onderschat kinderen niet, ze zijn heel creatief en hebben voor elk probleem wel een oplossing. Natuurlijk is het ook wel belangrijk om die fantasie te ondersteunen met wat basismateriaal. Denk hierbij vooral aan alledaagse dingen die wij, de volwassenen als afval of rommel beschouwen. Kinderen kunnen alles een tweede leven geven! Zo vind je bij ons banden, buizen, bestek, potten, pannen, stukken vinyl enz. De kinderen kunnen er van alles mee bouwen en maken; kampen, koekjesfabrieken, een winkeltje, een chillruimte, ....
Kortom alleen maar positieve punten rond buitenspelen! De kinderen verrijken hun fantasie, zitten in de gezonde natuur, kunnen hun hart ophalen en hun energie kwijt! Zeker iets om zelf te proberen!
Zorg er natuurlijk wel voor dat kinderen hier verantwoord mee om gaan. Jij als begeleider moet nog altijd kunnen inschatten of een constructie of een manier van spelen met materiaal veilig is voor het kind zelf en voor de omgeving. Dit wil niet zeggen dat je de kinderen constant moet betuttelen, maar wijs hen op het gevaar en zoek eventueel samen naar een oplossing om het veiliger aan te pakken. Ook vind ik het heel belangrijk dat kinderen leren samen spelen dit probeer ik dan ook zoveel mogelijk te stimuleren. Dat kan
18
Iris Vanden Abele
slag en hun fantasie ging de vrije loop. Kastelen, racewagens, catwalks,...Alles konden ze tevoorschijn toveren! Na de inspiratiemarkt hebben we onze materiaalvoorraad uitgebreid met ytonblokken, buizen, ... en gaven we hen ook doeken. De verbeelding van de kids sloeg op hol, echt prachtig om te zien hoe creatief onze kinderen zijn.
26 jaar 2,5 jaar kinderbegeleider Stekelbees Boutersem talent in ‘zich vuil maken’, experimenteren…
Later kwam de buitenkeuken waarbij we de heerlijkste moddertaarten, grascakejes, natuurpizza’s,... voorgeschoteld kregen! Alleen maar voordelen aan het buitenspelen, al kan er af en
Karen Devroye
26 jaar 3 jaar kinderbegeleider Stekelbees Boutersem talent in óp avontuur gaan’, fantaseren…
Samen maken we deel uit van team Boutersem. Toen wij aan de slag gingen bij de buitenschoolse opvang Stekelbees werd er zeer weinig buiten gespeeld. Dit vonden wij heel jammer, omdat de kinderen minder ruimte kregen, minder vrijheid, minder zichzelf konden zijn,... Tijdens de unieke momenten dat de kinderen dan toch buiten speelden, was dit vooral op de speelplaats. Ze kregen enkel de speeltuigen ter beschikking om op te spelen, maar geen materiaal om hun verbeelding mee te stimuleren. We namen dan ook de stap om de kinderen op het grasveld voor de opvang te laten spelen. Hier kregen ze meer kans tot het beleven van een fantasierijk avontuur. OK, we geven toe, onszelf vuilmaken hoorde hier ook bij, maar is dit erg? Zeker niet! Laat kinderen toe om op avontuur te gaan, laat ze kind zijn! Al snel vonden we het buitenterrein maar leeg. Daarom lieten we een kleine container plaatsen met daarin tal van buitenspeelmateriaal zoals fietsen, springballen, ... We gingen met de kinderen aan de slag om bloemen te zaaien, een tuintje aan te leggen met onder andere aardbeien (lekker!) en een hok te maken waarin we diertjes konden houden. Ja hoor, ons buitenterrein werd steeds avontuurlijker.
toe wel eens een ongelukje gebeuren. Niet erg, maar ga wel in gesprek met de kinderen over hoe ze dit de volgende keer veiliger kunnen aanpakken. Je houdt als begeleider steeds een oogje in het zeil en grijpt op tijd in wanneer de grens van hun veiligheid bereikt wordt. De beste manier om het veilig te houden, is door mee te spelen! Wie weet wordt je zelf wel tot koningin van hun kasteel benoemd!
We vonden het heel belangrijk dat we niet alleen achter het idee van buitenspelen stonden. Tot onze blijdschap zagen we dat de andere collega’s mee de stap nam tot het buitenspelen. Super! De nieuwe begeleiding sprong meteen op de boot en groeide als begeleider in het hele buitenspeelavontuur. Vervolgens vonden we dat de kids hun fantasie wat meer gestimuleerd mocht worden. Daarom hadden we aan de technische dienst van de gemeente de vraag gesteld of we autobanden, dakpannen, palletten,... van hun konden krijgen. Dit was voor hen zeker geen probleem! De kinderen gingen hiermee meteen aan de
Kortom, laat de kinderen vrij tot avontuur. Stimuleer ze door middel van tal van materiaal. Laat ze experimenteren. Moedig hen aan. Vuil worden is niet erg. Samenspelen in de natuur is dubbel zo leuk. En vooral speel mee! Het kind in jou komt zo weer naar boven!
19
Sylke Velaers
21 jaar 2 jaar kinderbegeleider in Boutersem goed in buitenkeukens bouwen en groenbeleving Tijdens mijn studie educatief kinderwerker maakte ik samen met mijn team een buitenkeuken en stelde ze ten toon tijdens ‘uit in ons park’. Het was een heel inspirerend project om rond te werken want niet alleen het team heeft geholpen maar ook de kinderen. ‘Uit in ons park’ vond vorig jaar in mei plaats in Boutersem en ik kan wel zeggen dat het een geslaagd project was. We moesten als
Landelijke Kinderopvang buitenkomen met een nieuw en origineel idee en daar zijn we als team goed in geslaagd. De buitenkeuken staat nog steeds in IBO Stekelbees Boutersem en heeft nog steeds succes. We moesten zelfs de kinderen een paar keer intomen omdat ze er zo intens mee speelden. Naast de buitenkeuken heb ik samen met mijn medestudenten een website opgericht waar je verschillende activiteiten vindt rond groenbeleving in de opvang. Om deze website te introduceren hadden mijn medestudenten en ik een vorming gegeven voor kinderbegeleiders die hierin interesse hadden. Je kan zelf activiteiten opsturen zodat wij de website kunnen aanvullen met nieuwe ideeën. De link naar de website vind je hier https:// groenindeopvang.jimdo.com/ . Ikzelf vond het een leuk project waar ik nog vaak naar terugkijk en ideeën vind voor activiteiten.
Buitenspelen is voor mij een gevoel van vrijheid.
”
We kunnen wij niet vaak genoeg buitenspelen.Kinderen zitten als vaak genoeg binnen en daarom vind ik het belangrijk om een aangename buitenruimte te hebben in de opvang. Zelfs een paar banden en buizen kan al een stimulans zijn om buiten te spelen. Kortom speel mee buiten en laat de kinderen vuil worden.
Avontuurlijk spel laat kinderen ontdekken, creeëren, improviseren en dromen
”
20
Paulien Denivel
27 jaar 3 jaar kinderbegeleider bij Landelijke Kinderopvang, waarvan 2 jaar in Stekelbees Boutersem goed in het verzinnen van verhalen, dierengeluiden en reizen in de jungle
In mijn ogen is er niets beter dan op een koude winterdag de ‘bijtende’ koude te doorstaan om kinderen de kans te geven buiten te kunnen spelen. Alhoewel kampen bouwen in een lokaal wel zijn charmes heeft, is buitenspelen met materiaal dat de natuur je cadeau geeft in mijn ogen net iets leuker! Maar hoe begin je aan een activiteit waarbij je de natuur rondom je gebruikt? Wel, je kijkt naar de natuur rondom je, je zet je fantasiemeter op 100 % en je zal zien dat er een heel nieuwe wereld voor je opengaat. Neem nu het thema ‘dieren’. Waarom zou jij je beperken tot het knutselen van enkele WC-rolslangen of het nabootsen van dieren? Klinkt een wonderbaarlijke reis naar een jungle ergens in Brazilië niet veel beter? En ook nog eens veel warmer… Maak een plan naar het dichtstbijzijnde stuk natuur of bos (bij voorkeur). Verzin een verhaal. Bijvoorbeeld: ‘Er ligt een schat in de jungle. Maar die jungle wordt beschermd door een dierenbende met aan de leiding een aantal apen. Wij moeten de schat bemachtigen door de uitdagingen van verschillende dieren tot een goed einde te brengen.’
Zolang jij er maar zelf hard genoeg in gelooft en je er voor de volle 100% gaat. De kinderen volgen dan van zelf je verhaal. En vaak gaan ze er zelfs nog verder in mee. Dagen na mijn jungletocht kreeg ik nog steeds de vraag wanneer we nu eens zouden kunnen terugkeren. Dit is toch het allermooiste bewijs dat avontuurlijk buitenspelen kinderen echt wel aanspreekt. En indien je fantasiemeter niet zo goed werkt, is er geen probleem. Het internet staat vol met ideetjes die je kan gebruikten!
Het is niet de regen die je nat maakt, het is zijn idee.
Nadat iedereen mee is met het verhaal, vertrek je. Tijdens onze tocht zingen we luidkeels allerlei dierenliedjes. Zo weten de dieren dat we in aantocht zijn en geen schrik van hen hebben. Eenmaal in de jungle, nadat de apen ons hebben doorgelaten, komen we allerlei dieren tegen. De opdrachten die deze dieren geven, draaien rond de natuur (bijv. beestjes zoeken, kampen bouwen, afdrukken maken…). Tot slot vinden we natuurlijk onze schat!
Zo kun je zonnend door gutsende regen lopen, kleddernat worden in de stralende zon. Het hangt van je eigen idee af. Van wat regen is en wat zon.
Onthou gewoon dat met fantasie alles mogelijk is!
”
En van je binnenste paraplu.
Vergeet ook zeker niet om een ‘zen’ momentje in te lassen zoals dierengeluiden herkennen. Zo leren de kinderen de natuur en al zijn geuren en kleuren beter appreciëren. Onthou gewoon dat met fantasie alles mogelijk is!
Geert De Kockere
21
Verantwoordelijken veiligheid Landelijke Kinderopvang Anja Van Holsbeek
Wie zijn ze Wat doen ze Wat drijft hen Wat betekent voor hen avontuurlijk spelen
Miet Maes
Verantwoordelijke veiligheid in Leuven, Halle-Vilvoorde en Aarschot Ik ben zeker voor avontuurlijk spelen en zeker als de natuur en het ontdekken van de natuur en haar elementen erbij betrokken is. In de lagere school van mijn kinderen heb ik me ook steeds ingezet voor de werkgroep groene school’ en heb vandaaruit o.m de speelplaats van de school mee veranderd van een tegelspeelplaats naar een groene speelplaats met klimbomen, haagjes, tunnels, een groot avontuurlijk speelkasteel,…
Verantwoordelijke veiligheid, regio Halle-Vilvoorde Als moeder van 3 kinderen die maar al te graag uitdagingen opzoeken kan ik avontuurlijk spelen alleen maar aanbevelen. Als je hen als kind vroeg hoe hun dag op de scouts of in de kinderopvang was, dan was deze pas goed als ze hadden kunnen ravotten in de natuur; hun grenzen hadden kunnen verleggen en zich hadden kunnen vuil maken. Op boomstronkjes klimmen, spelen in modderpoelen, kampen bouwen en later in de bomen klimmen , kampvuur maken of zelf speeltuigen sjorren; het behoorde tot de toppers. De gescheurde broeken heb ik er altijd met veel plezier bijgenomen want zij hadden de tijd van hun leven gehad. Kwamen er toch spoedbezoeken aan te pas, dan waren deze veelal te wijten aan het ontbreken van duidelijke richtlijnen of veilige valpreventie. Verder kwamen ze er altijd goed mee weg. Dus binnen een goede omkadering en voldoende toezicht zeker PRO!
nen de kibe, de VKO of de onthaalouders verder kunnen werken. Ik heb dit najaar ook een opleiding tot professioneel speelvogel gevolgd bij Speelom. Ook hier kwam duidelijk naar voor dat we kinderen niet mogen beknotten in hun avonturen, maar een veilig kader moeten voorzien waarbinnen ze op ontdekkingstocht kunnen gaan, waarbinnen ze kunnen ontdekken en zelfs kleine ongelukjes kunnen hebben… Een schram, een snee zelfs een breuk horen bij (avontuurlijk) spelen, leren en ontdekken, zware blijvende letsels dan weer niet.
Spelen is voor kinderen dé manier om de wereld te leren kennen en het is aan ons om niet te denken ‘oh jee kan dit wel’, maar hoe kunnen we hun avonturen op een veilige manier laten verlopen. Als ik een vraag krijg over avontuurlijk spelen ga ik samen op pad om te zien wat mogelijk is, ik check even af bij Brigitte Blanpain of we niet op grenzen qua verzekering botsen en geef dan een kader terug waarbin-
22
Peter Rottiers Verantwoordelijke veiligheid in Oost-Vlaanderen
Zelf ben ik niet zo avontuurlijk aangelegd. Bijgevolg heeft dit ook zijn invloed op mij eigen leefwereld en op het specifieke thema. Niettemin probeer ik mij hiervoor open te stellen, vermits ik zie en ervaar dat avontuurlijk spelen een meerwaarde kan zijn voor kinderen zowel in hun spelbeleving als voor hun algemene ontwikkeling. Hierbij moet ik denken aan het stimuleren van fantasie, het leren ontdekken, out of the box denken, voor en door kinderen,… Avontuurlijk spelen mag en moet kunnen in de context van onthaal van kinderen. Bij gevolg sta ik positief t.a.v. dergelijke initiatieven. Vanuit mijn ‘veiligheidsbril’ verwacht ik wel dat dit gepaard gaat met voldoende voorbereiding, begeleiding, toezicht, en oog voor de basisregels omtrent veilig spelen.
Marleen Stoffelen
Verantwoordelijke veiligheid in Hageland, Mechelen-Lier en Antwerpen-West Van mijn 6de tot mijn 24ste ben ik actief geweest binnen scouting, waardoor het avontuur in mij aangewakkerd werd. Kampen bouwen, een tocht met zelfgemaakte vlotten, dropping, koken op zelfgesjorde houtvuren, avontuurlijke trekkings,... Ik denk er nog met veel plezier aan terug. Door mijn hoogtevrees kon je mij vroeger niet in hoge bomen vinden en ook nu mijd ik steile afgronden, maar ik heb wel altijd van uitdagingen gehouden, zolang ik de risico’s maar kon inschatten. Avontuur is belangrijk in het leven van een kind. Het avontuur moet niet altijd “georganiseerd” worden voor kinderen. Spontaan avontuur dat uit het kind zelf komt, is ook leuk en waardevol. Avontuur is boeiend, uitdagend, leerrijk,... Omdat avontuur belangrijk is (geweest) in mijn leven, heb ik met veel enthousiasme meegewerkt aan het project Magda.
jammer! Maar gelukkig kom ik nog onthaalouders tegen die waarschijnlijk wel een jeugdbeweging achter de rug hebben en kinderbegeleiders die openstaan voor ‘het mag een beetje meer zijn dan gewoon spel’… En niet te vergeten de verantwoordelijken kinderopvang die mee kunnen stimuleren!
leren omgaan met risico’s en de gevolgen hiervan. Een hele dag op school, huiswerk of gamen op allerhande schermpjes vraagt gerichte aandacht. Buiten verzin je zelf een spel, mag je lawaai maken, klimmen, je vuil maken. Als voormalig scoutsleidster kan ik hier alleen maar voorstander van zijn.
Als kind hadden we thuis geen tuin, zelfs geen koer alleen een hangaar met zware metalen, waar we best niet kwamen! Mijn ma ging veel met ons wandelen en we verblijven ook veel bij mémé
Katrien Goethals
Verantwoordelijke veiligheid in West-Vlaanderen
Marleen Vandevenne
Verantwoordelijke veiligheid in regio Limburg Kinderen moeten buiten kunnen spelen en liefst het hele jaar door. Elk seizoen heeft zijn mogelijkheden: sneeuwballengevecht, waterballonnenspel, zaklampentocht in het donker, springen in de plassen,… Kinderen ontdekken, leren ‘samen’spelen en
Als verantwoordelijke veiligheid zou ik het eigenlijk allemaal moeten weten! Ik hou het graag veilig, maar er moet kunnen gespeeld worden!!! Het avontuurlijke is hier en daar wat aan het verdwijnen en dat vind ik
(foto: waterspel bij mémé, het leuke meisje links ben ik) De Chiro was de max, zowel de buitenlucht, het buitenspel, het avontuurlijke, de vrienden… en nog zoveel
23
meer… daar heb ik heel veel bijgeleerd!!?? Ik wilde vooral een grote tuin voor mijn gezin met 3 kinderen, zodat ze naar hartenlust konden ravotten, zich vuil maken, enz. Veel vriendjes kwamen meespelen in onze tuin en we konden ze dan natuurlijk ook de Chiro niet ontzeggen waar ze nog meer konden spelen! Ik had eigenlijk enorme buitenspelers die zich heel graag vuil maakten en vanalles uitvonden met allerhande materiaal … Of dit altijd super veilig was???? maar er was wel altijd een meekijkend oog… De pret was enorm en ik hoop dat hun kinderen ook de kans gaan krijgen om veel avontuurlijk te kunnen spelen … En ze kunnen dan nog altijd naar onze tuin komen … Speelse veilige groeten.
Groepsopvang Gabriël te Turnhout Wie? Wat? Waar?
Buitenspelen als dagelijkse routine
Wij zijn Machteld, Inge, Sabine en Eefje en samen vangen we elke dag maximum 14 kinderen op in ons ecologisch gebouwd ‘huisje’ op de schoolterreinen van de Michaëlschool. We vertrekken vanuit de antroposofie, zoals beschreven door Rudolph Steiner. We eten vegetarische maaltijden, omringen de kinderen met natuurlijk speelgoed en materialen. We hebben bovenal uitgebreide aandacht voor hun ‘hoofd, hart en handen’.Buitenspelen staat bij ons bijna dagelijks op het programma. Ouders geven heel vaak aan dat buitenspelen ook voor hen een heel belangrijke reden is om te kiezen voor ons.
Elke voormiddag proberen we met een deel van de kinderen naar buiten te gaan. Maar we doen zeker niet elke keer hetzelfde. De variaties buiten zijn eindeloos en elke dag is helemaal anders. Bij mooi weer zijn we vaak de ganse dag buiten. Bij slecht weer (en met dus goede kleding) lijken de kinderen soms zelfs nog meer te genieten. De wind die woest door hun haren waait, de natte regendruppels op hun gezicht of net de zon die plots je wangen verwarmt. Je voelt buiten heel wat meer dan binnen. Buitenspelen geeft ook heel andere spelmogelijkheden en is vaak ook spannend. Zeker de grootste kinderen vinden het zalig om zo snel mogelijk van ons bergje te lopen, op een glad bruggetje te klimmen, rond te sjouwen met gevonden takken,... Ze leren risico’s nemen, hun eigen lichaam en mogelijkheden inschatten en hun zelfvertrouwen groeit.
Blote voeten, wilde haren,.... wij willen avonturen sparen! Het vrije spel buiten
We hebben een eigen tuin met schommel, zandbak, loopbruggetje en kippen. We voorzien de tuin van struiken en bomen die kinderen waarnemen met verschillende zintuigen. bvb lang gras om heerlijke aan te voelen, opvallende zonnebloemen om te bekijken, heerlijk geurende lavendel, lekkere bosaardbeitjes om te smullen,... Er zijn zware boomstammetjes om verder te duwen, stenen om op de stappen,… Momenteel zijn we ook bezig met de bouw van een heuse modderkeuken! Super groot is het bij ons zeker niet maar toch is er heel wat mogelijk. Het vrije spel, binnen en buiten, is voor ons het meest kostbare spel want het vertrekt vanuit henzelf. Het heeft geen vooropgesteld doel of resultaat. Spelen = leren.
Hoe zijn we gestart?
Na 10 jaar gewerkt te hebben als verantwoordelijke in de buitenschoolse kinderopvang, ben ik, Eefje, januari 2017 gestart met deze groepsopvang. Een grote stap van een fijne en zekere job met geweldige collega’s naar een nieuw en onzeker project. Ik droomde al langer van het rechtstreeks werken met een kleine groep jonge kinderen in een omgeving die aansluit bij mijn ideeën. Na een bewogen privéjaar viel mijn oog toevallig op een artikel over het project en de zoektocht naar iemand om dit richting te geven. Ik heb dan ook niet lang getwijfeld. Soms moet een mens nu eenmaal springen! Mijn bestaande band met Landelijke Kinderopvang wilde ik behouden en zo ging ik dus aan de slag als samenwerkende onthaalouder. Eerst kwam Sabine erbij, later Machteld en nu sinds heel kort werkt ook Inge met ons mee.
Het aanbod buiten
Alles wat je binnen doet, kan je ook buiten. Wanneer het weer het toelaat, zetten we onze grote schuifdeuren open. We eten buiten, we schilderen buiten, we voorzien spelmateriaal en we dansen en zingen buiten. Een groot deken op de grond zorgt voor een rustplekje. Wij bekijken momenteel de mogelijkheid om ons ‘buitenbed’ terug in gebruik te nemen. Kinderen slapen buiten heerlijk.
24
Op pad
§§ Hou de tuin in orde zodat deze steeds snel toegankelijk is en voldoende uitdaging geeft. Natuurlijke spelmaterialen als reuze dennenappels, houten stammetjes, hanteerbare stenen zijn altijd leuk en bijna kosteloos. Water, aarde en lucht zijn bron van heel wat spelplezier. Bovendien kan dit vaak ook binnen gebruikt worden. §§ Een natuurlijk speelterrein biedt veel mogelijkheden maar hou het overzichtelijk. Wij kozen er bijvoorbeeld voor om onze kleine schuifaf te verwijderen. Hij bood weinig ruimte tot creativiteit en vroeg veel toezicht van ons. Een bergje om af te rollen geeft veel meer mogelijkheden. §§ Een draagdoek maakt het veel makkelijker om een baby ook mee naar buiten te nemen en toch je handen vrij te hebben voor de grotere kinderen. Een rugdrager is ideaal. §§ Geniet vooral zelf ook van het buitenzijn. Kinderen kijken en voelen heel goed of jij als begeleider plezier hebt. Wil je graag meer weten over ons, check dan onze facebookpagina!
Naast het leven en spel in onze tuin, gaan we ook regelmatig op pad. Met een bolderkar trekken we de buurt door. Heel snel kenden we leuke toertjes om te doen en op pad is er altijd wel iets leuks te beleven. We passeren konijntjes en schapen die we kunnen voeren, we zien plots een brandweerwagen, we gaan langs de speeltuin,... Grote avonturen, beginnen klein.
Onze tips?
§§ Al onze kinderen hebben aangepaste kledij bij zich. Ze hebben een speeljas, regenbroek en laarzen. Je kan niet buitenspelen zonder vies te worden! §§ Het klaarmaken en terug binnenkomen is ook een activiteit op zich, zeker in de winter. Hier kruipt vaak heel wat tijd in. Zoek een ritueel dat werkt voor jou en bekijk het niet als een ‘noodzakelijk kwaad’. Het is net een ideaal moment voor liedjes, gesprekjes en het aanleren van bvb aankleden.
25
26
Avontuurlijk spelen bij onthaalouders Spelen in een uitdagende omgeving en zelf op ontdekking gaan is superleuk. Op onderzoek uitgaan, door bosjes kruipen, met water spelen: ook bij onthaalouders thuis kan het allemaal. Uit onderzoek blijkt dat alles wat kinderen zelf beleven en ervaren, beter beklijft. Het is belangrijk om kinderen tijdens onze opvang afwisselende, uitdagende en gezonde activiteiten te bieden. Bij mooi weer betekent dat je erop uit kan trekken. Dat ze daar af en toe een blauwe plek of een geschramde knie aan overhouden, weegt niet op
tegen het plezier en de trots als het uiteindelijk lukt om te balanceren op een stuk hout of door het gras te rennen. Dat geeft het zelfvertrouwen een flinke oppepper. Bovendien groeien de zelfredzaamheid en het zelfvertrouwen zichtbaar als kinderen de ruimte en de vrijheid krijgen om te spelen. Door het verleggen van hun grenzen ontdekken ze zelf wat veilig is. Het maakt niet uit of dit binnen- of buitenspelen betreft. Kinderen willen rennen, klimmen en klauteren. Ze willen op avontuur gaan en nieuwe dingen ontdekken. Kinderen
hebben de ruimte nodig om te kunnen groeien, fysiek en mentaal. Ze leren door te experimenteren, hun grenzen te verleggen en risico’s in te schatten. Die ervaringen zijn goed voor de ontwikkeling van kinderen. Kinderen hebben hiervoor een uitdagende omgeving en ruimte nodig. Natuur biedt kinderen die omgeving, maar dat neemt niet weg dat je ook binnen een prikkelende omgeving en bewegingsruimte kunt creëren. Kinderen vinden het nu eenmaal heerlijk om hun eigen gang te gaan en de vrijheid te voelen.
Op stap met onthaalouder Monique Monique Bossers
52 jaar woont in Opglabbeek getrouwd met Paul heeft 2 dochers van 26 en 29 onthaalouder bij Landelijke Kinderopvang sinds januari 2009 is goed in het besturen van haar kiddybus en boswandelingen Als onthaalouder vang ik momenteel 9 kindjes op. Van maandag tot en met donderdag werk ik van 7u30 tot 17u45 en op vrijdag van 7u30 tot 17u30. We zijn een echt opvanggezin. Wie thuis is, helpt mee. Ik volg de kindjes heel nauwlettend op en meld het ook aan de ouders als ik me ergens zorgen over maak. Ik heb een heel open commu-
nicatie met mijn ouders. Dit vind ik ook erg belangrijk! Mijn ouders weten al vanaf de kennismaking dat ik heel duidelijke afspraken maak. Ze weten direct waar ze aan toe zijn. Voor de kindjes is de duidelijkheid en dagelijkse structuur een veiligheid. Ik ben intens bezig met de kindjes. Muziek en dans staan hoog op ons lijstje elke dag. Zodra de radio speelt, staan de kindjes al te dansen. Wij zijn ook regelmatig creatief bezig. Knutselen rond Moederdag, Vaderdag, Pasen, Kerstmis,... Hierbij zoek ik altijd naar iets waarbij de kindjes ook zelf hun deel kunnen doen. Zodra het mooi weer is, zijn we buiten te vinden. Ik heb een ruim overdekt terras waar de kindjes kunnen spelen. In 2012 heb ik mij een kiddybus aangeschaft waardoor
ik met de kindjes kan gaan wandelen. De kindjes genieten daar zo van. Heerlijk om die lachende gezichtjes te zien. We worden ook altijd aangesproken. Iedereen die we tegen komen, vindt het zo leuk. We hebben altijd veel bekijks. Het gebeurt zelfs dat ik in de winkel wordt aangesproken door mensen met de vraag of ik dat ben met die leuke wandelwagen met zoveel kindjes. Als ik thuis vertrek, heb ik verschillende mogelijkheden om te wandelen. Één daarvan is dat we naar het bos kunnen. Dat is altijd een heel avontuur. Ik laat ze dan uit de kiddybus zodat ze kunnen rennen en de natuur ontdekken (paddenstoelen, dennenappels,…). Ik wil dit nog heel wat jaren doen, dit is echt een job waar ik me goed bij voel en ik haal er veel voldoening uit.
27
Een klein beetje avonturen met grote glinsterende oogjes Onthaalouder Lotje Pandelaers in Balen houdt van wat avontuur in haar opvang, weliswaar op peuter- en babyniveau. Het woord avontuur lijkt zo groots, zo indrukwekkend, maar hier zit in de opvang ook avontuur in kleine dingen. Een wandeling door het bos om takken, dennenappels en eikels te verzamelen. Een hele onderneming op zich. Over
takken stappen, stoppen bij elk blaadje dat op onze weg ligt. We komen wel eens spinnetjes of pissebedden tegen onder takken die we omdraaien. Het ene kindje vindt dat “waw”, het andere eerder “eeeihh”.
gemakkelijk is dat niet! Een sneeuwman maken, hoe klein hij ook is… Wat een fonkeling in die kleine oogjes. En we moesten nogal zoeken naar dat ene takje voor de armen en steentjes voor de ogen. Wisten jullie dat sneeuwvlokjes moeilijk vast te houden zijn?
Op de zeldzame momenten met sneeuw wagen we hier ook een stapje naar buiten. Samen op de slee, of de anderen vooruit trekken. Stappen door de sneeuw,
Buiten spelen in de zomer met water en zand! Soms wordt het een echt modderbadje… Maar wat smaken die
zandtaartjes toch heerlijk! Of lopen achter de zeepbellen die steeds maar hoger vliegen… Kampen en treinen bouwen met stoelen en dekens, en als het moet halen we er nog extra stokken bij, want iedereen moet er bij in kunnen. Toch ook een heel avontuur! En binnen in de opvang… daar zaten onlangs vijf exotische vlinders… Hoe fascinerend was dat! Het jongetje dat ze ’s morgens zag rond-
28
vliegen en zag gaan zitten op de trui van zijn papa heeft er nog dagen over gesproken. Wat leuk om naar te luisteren en mooi om naar te kijken. En elke ochtend dezelfde vraag “Waar is de vlinder?” En wat denken jullie over schilderen met onze voeten? Verf op een groot blad op de grond en dan maar stappen! Super is dat! En nadien onze voetjes wassen, dat is misschien nog wel een groter avontuur dan het schilderen
op zich… Het kriebelt dan toch altijd zo aan onze teentjes… Of gewoon koekjes bakken? Vinden jullie dat ook geen avontuur? Mengen, roeren, kneden, rollen, kijken in de oven… En natuurlijk proeven! Een klein beetje “avontuur” dus… maar zo veel om over te vertellen en vooral zoveel glinsterende oogjes.
Mag ik in een boom klimmen? Mag ik op blote voeten buiten lopen? Magda?
Als kinderbegeleider krijg je wel eens schrik van al deze vragen, maar uit ondervinding en om zelf de uitdaging aan te gaan zien sommige dingen er gevaarlijker uit dan ze zijn. Laat kinderen in de boom klimmen, zodat ze alles vanop een andere hoogte kunnen ontdekken. Loop met je blote voeten door de modder, niks zo leuk als de natuur te ontdekken op je blote voeten. Onze kinderen in opvang Stekelbees spelen graag buiten met ander materiaal dan het gewone klimrek, het plezier van de kinderen en het groepswerk dat ontstaat door mekaar te helpen bij het klimmen of het beekje over te steken geeft een meerwaarde aan de opvang.
Jules 11 Jaar: Ik hou van buitenspelen, omdat ik dan mijn energie kwijt kan en lekker wild mag spelen. NB Jules is de jongen op de foto Jules is 11 met de rode jas en korte broek. Leuk weetje: Jules draagt zomer en winter enkel korte broeken ook bij min 5 graden!
Dus Mag Da? ...ja dat mag en ga zelf op avontuur met je opvang! Avontuurlijke groeten, Gina De Munk Kinderbegeleider team Stekelbees regio Sint-Gillis-Waas
29
Landelijke Kinderopvang op het
Farm Food Festival van KVLV, Vrouwen met vaart Kruis alvast 1 juni aan in je agenda, want er valt heel wat beleven op vrijdag 1 juni in Diest. Vanaf 10 u staat Landelijke Kinderopvang in Park Cercle midden in de stad, we organiseren er een speelgoedruiltafel en geven meer informatie aan jonge ouders. We zetten ook onze vacatures in de kijker. Doorlopend zijn er workshops van Landelijke Kinderopvang bij Polkadot in de Koning Alberstraat, met oude papiertjes van altassen, encyclopediën maak je omslagen, notaboekjes, kadoverpakkingen. Na schooltijd valt er heel te beleven want dan bouwen samen met de kinderen een heuse buitenkeuken in het park, we recycleren oude potten en pannen, verven stokken en knutselen een katapult…Avontuurlijk spelen kan ook in een stadspark! Moet je werken op vrijdag? Maak er een afterwork van met je collega’s want het festival loopt tot 22u, heel de stad krijgt kleur met zoveel vrouwen en er valt heel wat te proeven en te beleven! Volg vanaf mei alle informatie op de Facebookpagina van Landelijke Kinderopvang en KVLV.
Sites en boeken rond buitenspelen, natuurbeleving met kinderen en veiligheid •• Kleefkruid*: natuurbeleving en speelgroen in de kinderopvang: www.kleefkruid.be •• Springzaad: meer ruimte en natuur voor kinderen: www.springzaad.be •• Pimp je Speelplaats: www.pimpjespeelplaats.be •• Goe gespeeld: om echt spelen en om anderen in gang te steken www.goegespeeld.be/ •• Antigifcentrum: www.antigifcentrum.be/natuur/planten-0 •• Kind & Samenleving: http://k-s.be/ •• Groen in de opvang: https://groenindeopvang.jimdo.com/ •• Toegangsbeveiliging: www.kindengezin.be/img/wegwijzertoegangscontrole.pdf •• Milieuwetgeving: Vlarem www.lne.be/milieuvergunningendecreet-vlarem-i-ii-en-iii •• Agentschap Natuur en Bos: www.natuurenbos.be
•• Preventie: www.Besafe.be •• Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid: www.bivv.be/ •• Veiligheid in Nederland: https://www.veiligheid.nl/kinderveiligheid
Boeken •• Wat mag…? Wat kan…? Marianne de Valck Elsevier ISBN 9789035231573 •• Het Bosboek: Sarah Devos ISBN 9789022333853 •• Naar buiten, ontdek de natuur: ISBN 9789059567337
30
Buitenspelen in de stad ’t Heeft fameus gevroren, de afgelopen dagen. In de beken aan ons park testen ondernemende tieners het ijs. Niet in de diepe beken, zo slim zijn ze wel. Gelukkig, want er zakt er al eens eentje door. Dat doorzakkertje kruipt dan druipend van water en slijk weer uit de beek. Komt nat en zompig thuis aan. Om zich vervolgens wellicht niet in de hal uit te kleden maar dichtbij een warme verwarming in de woonkamer, of zoiets. Onder het motto: vreugde en slijk verspreid je met een gul hart.
een mooi park, maar daar wonen onze Instapje-kinderen niet. Aan Park Spoor Noord wél en dat is dan ook nog eens hip. Onze Instapje-kinderen wonen niet in huizen-met-een-tuin. Ze wonen in de buurt of hopelijk toch niet te ver van speelpleinen, misschien zelfs een parkje. Daar kunnen ze niet gewoon naartoe, in hun eentje. Daar kunnen ze niet gewoon een kamp bouwen. Daar kunnen ze niet gewoon lekker graven, in het aangelegde grasperk. Grootouders buiten de stad waar ze in het weekend na de pistolets naartoe kunnen, hebben ze meestal ook niet. Want die grootouders wonen ook gewoon in de stad. Of in een ver land, waar je niet zomaar even de bus naartoe neemt. Of in een ver land, waar je de bus niet naartoe wil nemen omdat “kamp” er een heel andere betekenis heeft. Buiten spelen is niet zo heel erg logisch. Naar de speeltuin gaan ook niet. Wat doe je daar eigenlijk, in zo’n speeltuin? Ligt het er niet vol troep? Peuken? Glas? En vuil worden… echt liever niet. De wasserette is niet om de hoek en een nieuw bezoek is pas over een week gepland. Dus liever geen smeerpoetserij. En buiten spelen in de koude of de regen? Hoe kom je daar in vredesnaam bij? Als het lekker warm en droog is, da’s nog te overwegen. Dan word je niet vuil en ook niet ziek.
In de zomer is het zandbakzand. Een peuter klem je onder je arm en je sprint recht naar de badkamer. Je kleedt ’m daar uit, zodat het zand daar op de vloer valt. Dan meteen het bad in, zodat je de peuter kunt afspuiten. Of afschrobben, als het geen zandbakzand is maar iets zwarts of ondefinieerbaars. Ze maken zich vuil. De tieners, de peuters. Daar gaat het om. Ze gaan naar buiten, fietsen, spelen, skaten. Daar gaat het om. En wij, wij vinden dat normaal. Het kinderdagverblijf vindt dat normaal. De onthaalouder vindt dat normaal. De buitenschoolse opvang vindt dat normaal. We vloeken wel eens. Op zand op pas gedweilde vloeren. Op broeken die net uit de was komen. Maar vuil worden, buiten spelen, da’s normaal. Het is gezond en je vel schrob je er niet af. In Antwerpen wonen de kinderen van Instapje in rijtjeshuizen aan drukke banen. In appartementen drie vier vijfentwintig hoog. In kleine stukken van rijtjeshuizen door creatieve huisbazen omgetoverd in veelgezinswoonst. De vijfentwintig hoog en hoger appartementsgebouwen op Linkeroever liggen niet zo heel ver van wat wij, de Antwerpenaren, “strand” noemen. Aan het water ligt een speeltuin. Tussen de hoge blokken liggen lapjes gras. In het midden van de stad is het even zoeken maar toch, jawel, een speelplein met een boom erin. Een kleine speeltuin tussen gebouwen geprangd. Natuurlijk staan er boompjes in het straatbeeld. Keurig netjes om de zoveel meter een boompje. Patsboem in het midden van de stad vind je
Begeleiding aan huis, in de thuistaal. Voor wie? Kwetsbare gezinnen met kinderen van 12 tot 16 maanden Waarom? Om kinderen voor te bereiden op de kleuterschool En wie doet dat? Nikki Beckx in samenwerking met Werkhaven vzw Stad Antwerpen
31
De Instapje-map heeft een werkblad “naar de speeltuin”. De begeleiders hebben alle speelpleinen en –tuinen in kaart gebracht. In week 5 van blok 2, da’s na tien weken, is de activiteit: naar buiten, naar de speeltuin. Da’s een heel grote stap voor heel wat gezinnen. Angst voor het verkeer, voor mensen met slechte bedoelingen, voor gevaarlijk afval moet aan de kant. Op de schommel met het kind, alleen maar daarmee bezig zijn. Het is niet normaal. Niet altijd en niet voor iedereen. In de stad en als je je was onder je arm naar de wasserette moet dragen, zijn buiten spelen en vuil worden niet evident. Ariane Dhondt Instapje Antwerpen
Buitenspeler Jeffrey Eyckmans
Avontuurlijke mannen in de opvang
31 jaar kinderbegeleider bij Stekelbees Oud-Heverlee sinds Maart 2014
werkte voordien in verschillende labo’s Voor kinderen is de aanwezigheid van mannen in de opvang belangrijk. Door de afwezigheid van mannelijke begeleiders krijgen kinderen immers nog teveel het stereotiepe rolmodel opgedrongen. Wanneer zij daarentegen worden opgevangen door een team dat zowel uit vrouwen als uit mannen bestaat,betekent dit een belangrijke meerwaarde in hun opvoeding, en zullen zij later als ouders ook meer geneigd zijn om de huishoudelijke en de zorgtaken evenredig te verdelen. Mannen en vrouwen kunnen, elk op hun eigen manier, ingaan op de behoeften van kinderen. Ieder van hen kiest die activiteiten die hem of haar het best liggen. Zo wordt er aan de kinderen een bredere waaier van mogelijkheden aangeboden. Door andere accenten te leggen stimuleren zij elkaar om alternatieven uit te proberen. Diversiteit in aanpak vormt een verrijking voor alle betrokkenen. Uiteenlopende invalshoeken kunnen immers leiden tot meer kwaliteitsvolle beslissingen. Mannen die starten met de job hebben vaak een frisse kijk team op wat voor het team routine is geworden, dit kan een nieuwe dynamiek geven. Bron: Handleiding werken met mannen en vrouwen in een gemengd team, VBJK Gent 2003
Hoe omschrijf jij avontuurlijk spel binnen? Ruimtes ombouwen met dekens, over en onder de tafels kruipen in een hindernissen parcours, verkleden en superheld en schurk spelen,… Hoe zie jij avontuurlijk spel buiten? Kampen bouwen, klimmen, klauteren, vuil worden!! Ravotten, worstelen, … Ik nam ook mijn oud skateboard mee voor de lagere school, viel ook erg in de smaak en was zeer begeerd tot het eens buiten blijven liggen is en toen was het weg… Jammer! Kinderen moeten de kans krijgen om nieuwe uitdagende en spannend dingen te proberen. Verantwoorde risico’s moeten zeker kunnen. Het is belangrijker dat het kind weet dat er iemand is om voor hem/haar te zorgen moest er toch ergens iets fout lopen, dan een kind preventief beschermen voor mogelijke risico’s.
Uit onderzoek blijkt dat de verschillende benaderingen van mannen én vrouwen goed zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Mannen bieden vaak meer activiteiten aan zoals buiten spelen, snijwerk, ruwe spelletjes en stoeien. Jongens reageren hier beter op als een man dit aanbiedt. Het geeft een betere mix in de opvang. Mannen laten bijvoorbeeld in het buiten spelen meer toe en zijn op een positieve manier minder beschermend, waardoor jongens kunnen leren van de gevolgen van hun gedrag. Vaak wordt de aanwezigheid van een man door vrouwen als heel positief ervaren. Voor jongens kan een man voor de groep een rolmodel zijn.
32
Wat laat je toe en wat probeer je liever niet uit? De kinderen mogen van mij heel veel proberen, echter vind ik wel dat er voor alles een tijd en een plaats is. Ze mogen bvb niet skaten of fietsen,… als er nog teveel kleinere kinderen rondlopen op de speelplaats. Ook speelt het aantal begeleiders die aanwezig zijn een rol in wat kan en niet kan. Voor sommige meer avontuurlijkere activiteiten heb je best een extra begeleider bij. Een extra paar ogen is dan zeker geen luxe! Wat vind je echt fijn om doen in de opvang? Ik heb al een paar keer een escaperoom bedacht voor de lagere school, de kinderen zijn hier dol op! Uitdagend om te bedenken en heel fijn om ze dan te zien samenwerken om te kunnen ontsnappen. Heb je tips voor de kinderopvang inzake avontuurlijk spelen? Het zou fijn zijn moest er meer budget zijn om met de lagereschoolkinderen spannende activiteiten te gaan doen. Ik denk dan aan LaserShooting, avontuurlijke dag in de Ardennen, een stadsspel,… Dit zou de opvang aantrekkelijker maken voor de oudsten en goede reclame zijn!
Wilgenhutten en avonturen
in Stekelbees Sint-Lievens-Houtem We kregen vorig jaar budget van de provincie VlaamsBrabant om onze buitenruimte te vergroenen en uitdagender te maken. We maakten zelf een moestuinstrook, en een strook met planten die bijen en vlinders aantrekt. Een tuinaannemer plaatste een natuurlijk klim- en klautertuig en een stevige wilgenhut met boomstammetjes erin. Er werden ook enkele wilgenbomen geplant. We plannen dit jaar met de kinderen nog een buitenkeukentje te maken, een voederplankje voor vogels, bijenkasten. Op een blanke muur willen we ook graag een horizontale klimmuur aanbrengen. De aanhouder wint! Na jaren van overleg met de gemeente, de Chiro met wie we de speelplaats delen, en gelobby bij de provincie en regionaal landschap Vlaanderen, hebben we eindelijk ons groenstukje met toffe natuurlijke speelelementen. We wilden bewust een niet te ‘af’ plekje, waar er ruimte is voor experimenteren en fantasie. Kinderen mogen gerust vuil worden. Dit zeggen we ook steeds bij de inschrijving aan ouders, zo zijn ouders ook mee in onze buitenspeel-visie. We vragen om reservekleertjes mee te geven, wij hebben steeds extra laarzen voor de kinderen ter beschikking. Dit jaar komt Mira van Kleefkruid ook nog eens langs voor een vorming rond natuurbeleving bij kinderen. We merken dat er nu ook veel minder conflicten buiten zijn. We voelen ook nog een nood aan een plekje waar kinderen kunnen smossen en met modder en met zand spelen, liefst rechtstaand. Hiervoor gaan we met hen een buitenkeuken maken. En een plek waar kinderen zelf kunnen bouwen met bakstenen… Tineke Van Eetvelde Verantwoordelijke kinderopvang Stekelbees St-Lievens-Houtem
33
Op avontuur in het bos Gelezen in het bosboek
Uit: www.dewereldvankaat.be
Sarah Devos is erin geslaagd om zelfs de grootste zetelliefhebber enthousiast te maken voor een wandeling in het bos. Geen opsomming van feitjes maar een inkijk in het leven van het bos. Want echt, het krioelt van leven in dat bos! Doe de proef: hoeveel bomen kan je opsommen? Ik raakte in no time aan een lijstje van 10 waarbij ik niet eens wist of het wel allemaal inheemse bomen waren, laat staan dat ze typisch voor een bos zijn. Fruitbomen sloot ik eerlijkheidshalve uit. Vervolgens deed ik de volgende proef: kan ik mij bij elke ‘naam’ de boom en het blad voorstellen? Dat bleek al wat moeilijker. Ik hoef je niet te vertellen dat bij ‘som 10 vlinders op’ of ‘10 insecten’ het nog meer bergaf ging. (Spinnen zijn géén insecten, wormen wel.) Kinderen vanaf 10 jaar kunnen zeker overweg met het boek, net omdat het zo knap verteld wordt. Spinnen met hangmatjes bijvoorbeeld. Of lunchboxen voor mieren. Zo geestig allemaal dat je er terstond happy van wordt. Achteraan het boek zit trouwens een poster met de belangrijkste dieren en planten erop. Lijkt mij geweldig leuk voor kinderen om nieuwe dingen te ontdekken! Dat het zo aanstekelijk is. Ik vrees dat ik straks met vrienden glunderend zal zeggen ‘Nee nee, dat is geen libel, dat is een waterjuffer’. Of: ‘Kijk, dit zijn sporen van een letterzetter’. Zal ik nog kunnen zwijgen? Je hoeft echt geen studiehoofd te hebben voor al die zaken, dat maakt Devos wel duidelijk. Straks wil iedereen elk weekend het bos in. Welk seizoen ook, er valt altijd wat te beleven en véél te zien. Gelukkig zijn bossen geen zeldzaamheid. Ik ben geweldig enthousiast over dat boek, al staat hier een rek vol met ‘natuurgidsen’. Wandelen in de natuur staat sowieso hoog in mijn ‘geluksmakers’, maar met dit boek krijgen die wandelingen toch een extra dimensie. Extra pit en enthousiasme. Zonder dat het saai wordt.
Tien manieren om kinderen wel vooruit te krijgen Het is lang niet altijd makkelijk om kinderen een hele wandeling enthousiast te houden. Soms moet je creatief uit de hoek komen om de lol -en de pas- erin te hoeden.
De basisregels
•• neem genoeg tussendoortjes en een drinkbus mee •• reservekleren en een anti-insectenspray zijn in de zomer geen overbodige luxe •• plan je vaker te gaan wandelen investeer dan in coole stapschoenen, laat ouders in de opvang aangepaste schoenen en kledij meegeven •• kies voor een afwisselende korte wandeling, voorzie voldoende tijd én veel pauzes.
De trucs
1. Sandwich de kinderen Een ‘grote mens’ vooraan, en één achteraan. 2. Teken boodschapppen in het zand Teken met een stevige stok een boodschap, tekening, letter of woord in het zand, laat de kinderen even rusten bij het ontcijferen. 3. Verzamel dingen Verzamelen is altijd leuk: madeliefjes voor een ketting, maar ook papiertjes die je vindt. 4. Ga bellen blazen Ook mooi op foto. 5. Neem wielen mee Of het nu een loopfiets is of bolderkar, sommige kinderen vinden rijden leuker dan stappen en keine beentjes zijn snel moe. 6. Zing een stapliedje 7. Doe de gekkepasjesgang 8. Nodig vriendjes uit Leuk om eens af te spreken met een andere opvang uit de buurt, of voor de onthaalouders: spreek eens af om tijdens het weekend een wandeling te maken met de ouders en alle opvangkindjes. 9. Geef kinderen een plan Grotere kinderen vinden het fijn om zelf de weg te zoeken. 10. Maak een bosschattenzoektocht lees ook: https://zondagbosdag.wordpress.com/
§§ Sarah Devos, Het Bosboek, 192 blz., uitgeverij Manteau, september 2017. Richtprijs 24,99 euro
Dagtrippen in het groen: oa waarom een blotevoetenpad zo leuk is!
34
De moddermannen De Kastanjestraat is nieuw. De huizen zijn pas gebouwd. Op nummer twintig woont Wouter. Op nummer tweeëntwintig woont Jan. Ze zijn vriendjes geworden. Ze spelen met elkaar. Elke dag. Om de hoek worden nog meer huizen gebouwd. Daar is het bouwterrein. Er staan drie hijskranen. Kruiwagens. En grote stapels stenen. Om het bouwterrein staan stevige hekken. Daar mogen Jan en Wouter kijken. Niet bij de poort. Daar rijden vrachtwagens met zand. Voor de poort staat de bouwkeet. Die is er voor de mannen. Ze eten er boterhammen. Ze drinken er koffie. ’s Avonds gaan de mannen naar huis. De poort op slot. Wouter en Jan moeten dan binnenkomen. Eten en naar bed.
‘Niet doen,’ zegt Wouter. ‘Hij is dood.’ ‘We moeten hem begraven,’ zegt Jan. ‘Nee,’ zegt Wouter. ‘Dat doe ik niet.’ Het begint zachtjes te regenen. Op het muisje, op de bierblikjes, tikt de regen. Een blikje is helemaal platgeslagen. Met het houten stokje schuift Jan het muisje op het blikje. Jan loopt voorzichtig. Wouter loopt achter Jan. Ze lopen tot waar de bomen staan. Voorzichtig. Het diertje mag niet in een plas vallen. Onder de bomen is de aarde droog. Met zijn handen graaft Jan een holletje in de grond. Wouter helpt. Ze houden het blikje schuin. Het muisje glijdt op zijn plaats. Een lekker zacht plekje. er roept iemand. Jan en Wouter schrikken. Bij het ijzeren hek staat een meneer. Een grote man met een hoed op. Onder een zwarte paraplu. ‘Wat voeren jullie uit?’ vraagt hij streng. Hij komt dichterbij. Jan gaat staan. ‘Wij graven, meneer,’ zegt hij. ‘Hij is gestorven,’ zegt Wouter. De meneer kijkt in het graf. Hij zegt niets. En beweegt niet. De regen doet tik tik tik. Op de bomen. Op de paraplu. Eindelijk zegt de meneer; ‘Hij ligt er mooi bij. Doe er nu maar aarde overheen.’ Dat doen Jan en Wouter. Het platte bierblikje zetten ze erboven. Rechtop. De meneer glimlacht. ‘Jullie zijn precies moddermannen.’ Hij loopt weg. Jan en Wouter kijken naar hun handen. Ze zien hun vuile broeken. De natte schoenen. Hoe moet dat nou? ‘We gaan naar huis, Jan’ zegt Wouter. ‘Ja,’ zegt jan. Ze kijken nog even om. Naar de plek waar het muisje ligt. Droog en goed toegedekt.
Wouter heeft nieuwe schoenen. Jan heeft een nieuwe spijkerbroek. ‘Wat gaan we doen?’ vraagt Jan. ‘Kijken,’ zegt Wouter. ‘Bij de bouw.’ ‘Zullen jullie je niet vuil maken?’ vraagt moeder. ‘Nee, man.’ ‘Zullen jullie thuiskomen als het gaat regenen?’ ‘Ja, man.’ Er draaien geen kranen. Er rijden geen auto’s. Er werken geen mannen. De poort is dicht. ‘Het is zondag’, zegt Wouter. ‘Daarom is de poort dicht.’ Ze lopen langs de hekken. Een hek staat los. Het is een beetje scheefgezakt. ‘Kijk’, zegt Jan. ‘Wij kunnen daar best door.’ Het is heel stil op het bouwterrein. Er liggen overal plassen. Kuilen staan vol modder. Ze vinden een plank. Ze leggen de plank over een kuil. Nu hebben we een brug! Hier en daar liggen losse stenen. Ze sjouwen de stenen over de brug. ‘Wij metselen een muur,’ zegt jan. ‘Ja,’ zegt Wouter. ‘Wij waren metselmannen, hé Jan?’ De stenen zijn zwaar. De Brug is glad. De metselmannen glijden in de kuil modder. Ze hebben natte voeten. En vuile handen. Modder plakt op hun gezicht. De stenen zijn op. ‘Wij gaan stenen zoeken,’ zegt Wouter. ‘Wij de bouwkeet.’ Daar ligt een hoop afval. Wat een rommel! Appelschillen, kranten en kapotte stenen. ‘Die nemen we niet,’ zegt Wouter. ‘Daar heb je niets aan.’ Opeens zegt Jan. ‘Kijk eens. Een muis. Hij is dood.’ Wouter schrikt. Hij wil niet kijken. Toch komt hij dichterbij. Tussen lege bierblikjes ligt een kleine muis. Hij is stijf en grijs. De oogjes zijn glazen kraaltjes. Jan raakt de muis met een stok aan.
MODDERSCHOENEN Als je in het bos hebt gewandeld, zit er vaak modder aan je laarzen. Schraap de modder eraf en doe die in een bak waarin een laagje potaarde zit. Houd het vochtig en na een tijdje later zal je zien dat er allerlei plantjes opkomen. Zonder dat je het wist heb je zaadjes uit het bos meegenomen.
35
Mag ik buiten spelen?
Mijn hoofd zit vol gedachten vol geluiden, geuren en kleuren ik kan niet langer wachten wil naar buiten door die deuren ik wil vliegen, springen, spelen fantaseren en bewegen al mijn ideeĂŤn delen en rennen in de regen ik wil de aarde bestuderen met onbedekte handen en in plaats van woordjes leren wil ik reizen door alle landen!