NICOSIA WITHIN THE WALLS
Λυγία Λαμπριανού
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ
NICOSIA WITHIN THE WALLS ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Λυγία Λαμπριανού Επιβλ. Καθηγήτρια: Άλκηστις Ρόδη
Μάρτιος 2020
Ευχαριστώ όλους όσους βοήθησαν στην υλοποίηση της διπλωματικής μου εργασίας. Ιδιαίτερα θα ήθελα να ευχαριστήσω την καθηγήτρια μου κα. Άλκηστις Ρόδη για τις συμβουλές και την καθοδήγηση της καθ’ όλη τη διάρκεια της μελέτης. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια και τους φίλους μου, τον καθ’ένα ξεχωριστά για τη στήριξη και την αμέριστη συμπαράσταση
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 0.0
1.0 1.1 1.1.1 1.1.2 1.1.3 1.1.4 1.1.5 1.2 1.3 1.4 1.5 2.0 2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.4 2.4.1 2.5 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 4.0 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 5.0
Αφορμή ...................................................................................................... Ο Τόπος ...................................................................................................... Ιστορική Αναδρομή ................................................................................. Φραγκοκρατία ......................................................................................... Ενετοκρατία ............................................................................................. Τουρκοκρατία .......................................................................................... Αγγλοκρατία ............................................................................................. 1960 - Σήμερα .......................................................................................... Εξέλιξη Λευκωσίας .................................................................................. Τα Τείχη ..................................................................................................... Πράσινη Γραμμή ...................................................................................... Πεδιαίος Ποταμός ................................................................................... Ανάλυση ................................................................................................... Πολεοδομική Εξέλιξη Λευκωσίας ......................................................... Landmark Analysis ................................................................................... Πολεοδομική Ανάλυση - Χαρτογράφιση ............................................. Μελέτη Κίνησης......................................................................................... Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας ...................................................................... Έργα Αναμόρφωσης .............................................................................. Ανάλυση Υφιστάμενης Φύτευσης ........................................................ Κεντρική Ιδέα ........................................................................................... Σημεία Εστίασης Μελέτης ...................................................................... Περιοχή Παρέμβασης ............................................................................. Συνθετικά Εργαλεία ................................................................................ Concept..................................................................................................... Πρόταση................................................................................................... Masterplan ............................................................................................... Μarket ....................................................................................................... Cafe – Gallery ........................................................................................... Θεματικό Πάρκο...................................................................................... Έπιπλα – Υλικά .......................................................................................... Χώροι Πρασίνου ...................................................................................... Χώροι Αναψυχής ..................................................................................... Αμφιθέατρο ............................................................................................. Επανάχρηση Πεδιαίου Ποταμού ........................................................... Βιβλιογραφία ...........................................................................................
9 13 16 18 19 20 21 22 24 26 30 34 41 42 44 46 48 51 56 63 67 68 70 74 76 79 80 82 86 88 90 92 98 102 106 114
|7
ΑΦΟΡΜΗ
0.0
Όπως κάθε δημιούργημα έχει μια αφορμή που το γέννησε, έτσι και για μένα το έναυσμα για την επιλογή του θέματος και του τόπου για τη διπλωματική μου εργασία ήταν ένας συνδυασμός διαφόρων παραγόντων. Αρχικά, η επιλογή της Λευκωσίας ως τόπου μελέτης σχετίζεται με παρατήρηση που έγινε σχετικά με το οχυρωματικό σύμπλεγμα των τειχών το οποίο μέχρι σήμερα παραμένει αναξιοποίητο. Χρόνο με το χρόνο ερημώνεται και ελλοχεύει τον κίνδυνο της αλλοίωσης της παράδοσης του. Αυτό αποτέλεσε και το έναυσμα για την αναζήτηση του είδους της επέμβασής μου. Η Λευκωσία, συνδυάζοντας το σύγχρονο στοιχείο με την παράδοση αποτελεί έναν μοναδικό συνδυασμό μιας αρχαίας οχυρωμένης πόλης και μιας σύγχρονης μητρόπολης. Μια επίσκεψη στην παλιά πόλη μας μεταφέρει πίσω στον Μεσαίωνα. Είναι ένα και μοναδικό τμήμα της αστικής μνημειακής αρχιτεκτονικής της Κύπρου. Ωστόσο είναι κατακερματισμένο και υποβαθμισμένο με μια σειρά από διαφορετικές χρήσεις και προσεγγίσεις σχεδιασμού που υπονομεύουν τη συνολική αξιοποίηση αυτού του εντυπωσιακού ορόσημου που διαθέτει η πόλη. Επομένως ο βασικός στόχος είναι να λειτουργήσει το μνημείο και το περιβάλλον του ως το σύμβολο του κέντρου της πόλης, κάτι που χρειάζεται αναβάθμιση. Τέλος, η επιλογή των Τειχών της Λευκωσίας δεν θα μπορούσε να μην σχετίζεται και με την αγάπη μου για την παράδοση και την ιστορία της πατρίδας μου και τα προσωπικά μου βιώματα στο νησί. Η βαθιά σύνδεση και αγάπη μου για τον τόπο μου δημιούργησε την ανάγκη να επέμβω σε αυτόν.
|9
10 |
| 11
Ο ΤΟΠΟΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ
1.0
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η Λευκωσία ήταν σειρήνα, μία από τις κόρες του Αχελώου και της Μελπομένης και το όνομά της μεταφράζεται ως «Λευκή Ουσία».
Ως η μόνη διαιρεμένη πρωτεύουσα στον κόσμο, η Λευκωσία και η γύρω περιοχή είναι το κέντρο του νησιού με ενδιαφέρον παρελθόν και πανέμορφη φυσική ομορφιά. Είναι η πρωτεύουσα της Κύπρου, μια από τις πιο Αρχαίες πόλεις στην περιοχή αυτή του κόσμου. Είναι σήμερα μια κοσμοπολίτικη πρωτεύουσα στην ανατολική Μεσόγειο, πλούσια σε ιστορία και πολιτισμό που συνδυάζεται με τους γρήγορους ρυθμούς μιας σύγχρονης πόλης. Κτισμένη πάνω στον Πεδιαίο ποταμό - ο μεγαλύτερος ποταμός της Κύπρου, μήκους 98χμ - , η Λευκωσία αποτελεί σήμερα την έδρα της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κοσμοπολίτικη, λαμπερή και πολυσύχναστη, η πρωτεύουσα του νησιού Λευκωσία αποτελεί έναν μοναδικό συνδυασμό μιας Αρχαίας οχυρωμένης πόλης και μιας σύγχρονης μητρόπολης που κινείται σε γοργούς ρυθμούς και η οποία είναι το επίκεντρο των επιχειρήσεων και της εμπορικής δραστηριότητας του νησιού. Οι κύριοι παράγοντες που επηρέασαν τη δημιουργία του οικισμού της Αρχαίας Λευκωωσίας στην περιοχή αυτή ήταν η παρουσία του νερού του ποταμού, να μεταφέρει ποσότητες νερού και να εμπλουτίζει συνεχώς το υδροφόρο στρώμα καθώς και το εύφορο έδαφος που ευνοούσε την ανάπτυξη της γεωργίας και κτηνοτροφίας.
| 13
| 15
1.1
16 |
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
| 17
1.1.1 ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ
Στην Αρχαιότητα - μέχρι και τα Βυζαντινά χρόνια - 4ο αιώνα μ.Χ., η πόλη ονομαζόταν Λήδρα και ήταν ένα από τα Αρχαία Βασίλεια της Κύπρου. Ως πρωτεύουσα της Κύπρου για περισσότερο από χίλια χρόνια, η Λευκωσία καταλήφθηκε στην πορεία από Φράγκους, Ενετούς, Οθωμανούς και Βρετανούς - οι οποίοι επηρέασαν κατά κύριο λόγο την αρχιτεκτονική της πόλης. Η Λευκωσία γίνεται το κέντρο διοίκησης του νησιού και σ’ αυτήν κτίζεται το βασιλικό παλάτι, κάπου στο δυτικό τμήμα, κοντά στην Πύλη της Πάφου. Κατά την εποχή των Λουζινιανών οχυρώθηκε με τείχη εντελώς διαφορετικά από τα σημερινά ενετικά τείχη που αντικατέστησαν τα αρχικά των Λουζινιανών.1 Εκτός από τις πολλές εκκλησίες, στη Λευκωσία εμφανίστηκαν κατά την περιόδο αυτή πολλά μοναστήρια και λατινικά τάγματα που προσέδωσαν στην πρωτεύουσα μια έντονη θρησκευτικότητα. Αυτή την περίοδο το όνομα της πρωτεύουσας μετονομάστηκε σε Νικοσία, γεγονός που ερμηνεύτηκε ως αδυναμία των Φράγκων κατακτητών να προφέρουν άνετα το πραγματικό όνομα της Λευκωσίας.
1 1 Περιδιαβάζοντας την κύπρο, Λευκωσία Πόλη και Επαρχία, Καρούζης Γιώργος, εκδ. ΣΕΛΑΣ, Λεκωσία 2002, σελ. 18
18 |
ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ 1.1.2
Τα πρώτα τείχη που περιέβαλαν τη Λευκωσία τον 14ο αιώνα φτιάχτηκαν από τους Φράγκους και κάλυπταν μεγαλύτερη έκταση από ότι τα μεταγενέστερα Ενετικά τείχη του 16ου αιώνα που περιβάλουν την παλιά πόλη μέχρι και σήμερα. Όταν οι Ενετοί κατέλαβαν την Κύπρο, αποφάσισαν να κατεδαφίσουν τα Φράγκικα Τείχη επειδή ήταν παλιά και δεν μπορούσαν να προστατέψουν αρκετά την πόλη από νέα όπλα όπως το πυροβολικό. Τα Φράγκικα Τείχη ήταν επίσης πολύ μεγάλα για να τα επανδρώσει ο Ενετικός στρατός και πολύ κοντά στους λόφους ανατολικά και νοτιοανατολικά της πόλης. Η Ενετοκρατία στην Κύπρο, σημαδεύτηκε με την κατασκευή των τειχών που καταλάμβαναν μικρότερη έκταση απ’ εκείνη των Λουζινιανών, με τρεις γνωστές πύλες, εκείνες της Αμμοχώστου, της Κερύνειας και της Πάφου. Τα κυκλικά τείχη που έφτιαξαν οι Ενετοί ενισχύθηκαν από έντεκα προμαχώνες σε σχήμα καρδιάς και προστατεύονται από 80 μέτρα πλάτους τάφρο.
| 19
1.1.3
ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ
Η Τουρκοκρατία στην Κύπρο και ειδικότερα στη Λευκωσία (1571 - 1878) σημαδεύτηκε με σημαντικά γεγονότα. Η Λευκωσία παρέμεινε καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η επίσημη πρωτεύουσα της Κύπρου και σ’ αυτήν μεταφέρθηκε η έδρα του Αρχιεπισκόπου, όπου εξακολουθεί να βρίσκεται και σήμερα. Η βαριά φορολογία και η οικονομική παρακμή, δημιούργησαν μια φτωχή πόλη με αργούς ρυθμούς ανάπτυξης και ανατολική νοοτροπία. Παρακμή παρατηρήθηκε στον πνευματικό και πολιτιστικό τομέα. Στην αρχή οι Τούρκοι διαίρεσαν την Κύπρο σε 17 διαμερίσματα - ένα από αυτά ήταν η Λευκωσία. Εκτός από τη μετατροπή των λατινικών εκκλησιών σε τζαμιά, όπως συνέβηκε με την Αγία Σοφία και τη δημιουργία χανιών και λουτρών, κατά την περίοδο αυτή, οι δρόμοι της πρωτεύουσας ήταν στενοί και συχνά ακάλυπτοι. 20 |
ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
1.1.4
Κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας (1878 - 1960), η Λευκωσία συνεχίζει να είναι η πρωτεύουσα της Κύπρου. Αυτή την περίοδο επιτεύχθηκε η επέκταση της Λευκωσίας έξω από τα τείχη. Γι’ αυτό συνέβαλαν μερικοί βασικοί λόγοι, όπως η διάνοιξη νέων πυλών εκτός των γνωστών τριών. Η κυβέρνηση αφού εγκατέστησε τα κυβερνητικά κτίρια έξω από την παλιά Λευκωσία, έδωσε το ξεκίνημα για καινούργιες οικοδομές εκτός των τειχών. Επί Αγγλοκρατίας επεκτάθηκε το οδικό δίκτυο και η Λευκωσία συνδέεται με τη Λάρνακα με αμαξωτό δρόμο αλλά και με άλλες περιοχές της Κύπρου. Η σιδηροδρομική γραμμή συνέβαλε στην επέκταση της πρωτεύουσας. Όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα την ραγδαία αύξηση του πληθυσμού της Λευκωσίας και συνεπώς την ανάγκη περισσότερων οικιών για τη στέγασή του. Σε μεταγενέστερο στάδιο, στην επέκταση της Λευκωσίας συνέβαλε και η κατασκευή του αεροδρομίου, δυτικά της Λευκωσίας.
| 21
22 |
1960 - ΣΗΜΕΡΑ 1.1.5 Στις 16 Αυγούστου 1960 ανακηρύσσεται επίσημα η Κυπριακή Δημοκρατία. Το Κυπριακό κράτος γινεται μέλος των Ηνωμένων εθνών, της Κοινοπολιτείας, του Συμβουλίου της Ευρώπης και του Κινήματος των Αδέσμευτων. Με βάση τις συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου, η Μεγάλη Βρεττανία, διατηρεί στην Κύπρο δυο κυρίαρχες στρατιωτικές βάσεις εκτάσεως 158,4 τ.χμ.
Με αφορμή το πραξικοπημα, στις 20 Ιουλίου 1974 η Τουρκία εισβάλλει στην Κύπρο, καταλαμβάνοντας το 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας και εκτοπίζει περίπου 200.000 Ελληνοκύπριους από το βόρειο τμήμα της Κύπρου. Τα Τουρκικά στρατεύματα κατέχουν παράνομα μέχρι σήμερα το βόρειο τμήμα του νησιού.
Παρόλο που το σύνταγμα της Κύπρου, διασφάλιζε τις βασικές ελευθερίες και τα δικαιώματα των πολιτών, εμπεριείχε στοιχεία που το καθιστούσαν ανεφάρμοστο. Το 1963 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προτείνει τροποποιήσεις τις οποίες απορρίπτει η Τουρκοκυπριακή ηγεσία και η Τουρκία. Από το 1963 οι Τουρκοκύπριοι αποχωρούν από τη διακυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και προχωρούν στη σύσταση παράνομης “Προσωρινής Τουρκοκυπριακής Διοίκησης”. Από τις αρχές του 1964 λόγω των διακοινοτικών ταραχών και ύστερα από σχετική απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, στο νησί εδρεύει η Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών. Το 1974 η στρατιωτική χούντα στην Ελλάδα, οργανώνει στρατιωτικό πραξικόπημα στην Κύπρο, με σκοπό την ανατροπή του Προέδρου Μακαρίου.
| 23
24 |
ΕΞΕΛΙΞΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
Χάρτες εξέλιξης της Λευκωσίας
1.2
| 25
26 |
ΤΑ ΤΕΙΧΗ
1.3
Τα τείχη της Λευκωσίας αν και δεν συμπληρώθηκαν, χαρακτηρίστηκαν ως τα “ωραιότερα και πλέον επιβλητικά έργα, τα οποία θα μπορούσαν να γίνοουν και μάλιστα σε τόσο περιορισμένο χρόνο”. (B. Lorini)
| 27
ΤΑ ΤΕΙΧΗ Τα τείχη της Λευκωσίας είναι ένα από τα πιο επιβλητικά χαρακτηριστικά της Κυπριακής πρωτεύουσας.
Στους προμαχώνες βρισκόντουσαν στρατιώτες και οι πύλες ανοιγόκλειναν ανάλογα με τις ανάγκες.
Μπορεί να τα θεωρήσει κανείς ως η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της παλιάς Μεσαιωνικής πόλης και της σύγχρονης Λευκωσίας που αναπτύχθηκε μετά το 19ο αιώνα.
Οι τρεις αρχικές πύλες (Αμμοχώστου, Κερύνειας και Πάφου)δεν εξυπηρετούν σήμερα κανένα πρακτικό σκοπό. Οι προμαχώνες είναι: Καράφφα,Φλάτρο,Λορεντάο,Μπάρμπαρο, Κουιρίνι, Μούλα, Ρόκκας, Τρίπολι, Νταβίλα, Κωστάντζα και Ποδοκάταρο.
Η εκρηκτική πληθυσμιακή αύξηση της πρωτεύουσας τον 20ο αιώνα ήταν τέτοια ώστε τα τείχη που την περίζωναν δεν μπόρεσαν να την κρατήσουν. Άνοιξαν τις πόρτες τους και η πόλη απλώθηκε σε πολλές κατευθύνσεις έξω από αυτά. Έχουν μια ενδιαφέρουσα και αξιοπρόσεκτη ιστορία. Οι Ενετοί, κατεδάφησαν τα προηγούμενα μεσαιωνικά τείχη και υπό την επίβλεψη του Giulio Savorgnano, κατασκεύασαν το 1567, τα σημερινά γνωστά τείχη της Λευκωσίας με περίμετρο γύρω στα 4.8 χιλιόμετρα. Έτσι τα αρχικά τείχη κοντά σε λόφους απομακρύνθηκαν, τα κτίσματα έξω από την περίμετρο των νέων τειχών χαλάστηκαν και κτίστηκαν 11 προμαχώνες. Οι πόρτες περιορίστηκαν από οκτώ σε τρεις και γύρω από τα οχυρωματικά τείχη κατασκευάστηκε η γνωστή τάφρος. Κατασκευάστηκαν με τη βεβαιότητα ότι η πόλη θα μπορούσε να αμυνθεί σε μια τουρκική εισβολή. Η τάφρος εμπόδιζε τον εχθρό να πλησιάσει τα τείχη.
28 |
Αποτελούν ένα σημαντκό ζωντανό ορόσημο της μεσαιωνικής κυπριακής ιστορίας. Ένα εντυπωσιακό πολιτιστικό μόρφωμα της ενετικής περιόδου. Κρατούν την ιστορία και τις περιπέτειες της πόλης. Μια ιστορία που αρχίζει από το 3900 π.Χ. και συνεχίζεται αδιάκοπα μέχρι σήμερα.
ΤΑ ΤΕΙΧΗ
| 29
ΠΡΑΣΙΝΗ ΓΡΑΜΜΗ
1.4
Ονομάστηκε «Πράσινη Γραμμή» επειδή ο τότε διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στην Κύπρο στρατηγός Γιανγκ την χάραξε με πράσινο μολύβι στον χάρτη.
| 31
32 |
ΠΡΑΣΙΝΗ ΓΡΑΜΜΗ Η Πράσινη Γραμμή ελέγχεται από τους άνδρες των Ηνωμένων Έθνων (Ο.Η.Ε.), οι οποίοι φροντίζουν για τη διατήρηση της ομαλότητας στην περιοχή. Ονομάζεται επίσης Νεκρή ζώνη και Γραμμή κατάπαυσης του πυρός. Χωρίζει από το 1964 τη Λευκωσία σε δύο μέρη, καθιστώντας την τη μόνη διαιρεμένη πρωτεύουσα στην Ευρώπη σήμερα. Στις 28-29 Δεκεμβρίου υπογράφεται συμφωνία για κατάπαυση των εχθροπραξιών και τον διαχωρισμό της Λευκωσίας.
Η γραμμή αυτή εκτείνεται πλέον σε μήκος 300 χλμ. και χωρίζει το νότιο από το βόρειο μέρος του νησιού, στο οποίο έχει δημιουργηθεί ένα μη αναγνωρισμένο κράτος. Τα εδάφη εντός της Πράσινης Γραμμής ανήκουν στην Κυπριακή Δημοκρατία. Σήμερα η Λευκωσία, με τα μοναδικά βενετσιάνικα τείχη, είναι η μόνη μοιρασμένη πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Η γραμμή αυτή, ξεκινούσε από το ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας, περνούσε από την Πύλη Πάφου και δια των οδών Πάφου και Ερμού, συνέχιζε στην περιοχή Αγ. Κασσιανού και κατέληγε στην περιοχή Καϊμακλίου – Β. Πόλου. Αυτή ήταν και η πρώτη πράξη της διχοτόμησης του νησιού. Η Τουρκική συνοικία βρισκόταν στο Βορρά και η Ελληνική στο νότο, τα τείχη μοιράστηκαν και αυτά, χωρίζοντας την εντός των τειχών πόλη σε δύο σχεδόν ίσα κομμάτια. Η ανάπτυξη προς το νότο ήταν έκτοτε κατά πολύ μεγαλύτερη από τον Βορρά. Σκοπός της ήταν να αποτρέψει κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Από τον Μάρτιο του 1964, οπότε κατέφτασαν στο νησί οι Κυανόκρανοι του ΟΗΕ, η φύλαξή της έχει ανατεθεί σε αυτούς. Επεκτάθηκε κατά πολύ μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974.
| 33
34 |
ΠΕΔΙΑΙΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ
«Iδεϊ-Eος»
1.5
Στα Αρχαία Ελληνικά σημαίνει «αυτός που βλέπει την ανατολή», καθώς η πορεία του ποταμού, συνέπιπτε με τη διαδρομή της Ηούς, Θεάς της Ανατολής. Ονομάστηκε Πεδιαίος επειδή διασχίζει την πεδιάδα της Μεσαορίας.
| 35
ΠΕΔΙΑΙΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ Ο Πεδιαίος ποταμός είναι ο μεγαλύτερος της Κύπρου με μήκος 98 χλμ. διατρέχει την πεδιάδα της Μεσαορίας. Το ποτάμι δεν έχει συνεχή ροή αλλά μόνο σε περιόδους έντονων βροχοπτώσεων κατά τη χειμερινή περίοδο. Η κοίτη του ποταμού στο κομμάτι που περνά μέσα από την πόλη φυτεύτηκε κατά την Αγγλοκρατία με ευκαλύπτους με στόχο την αντιμετώπιση των πλημμυρών τις περιόδους που η ροή του ποταμού είναι αυξημένη. Το μεγάλο ύψος των ευκαλύπτων σε συνδυασμό με τη φύτευση με ιτιές, πεύκα, πλάτανους και κυπαρίσσια δημιούργησε ένα περιβάλλον ιδιαίτερου φυσικού κάλλους στο κέντρο της πόλης. Παλιά η κοίτη του μοίραζε την πόλη στα δύο. Έμπαινε από την πόρτα της Πάφου και έβγαινε από τη πόρτα της Αμμοχώστου, διέσχιζε την Παλλουριώτισσα και προχωρούσε στον κανονικό του δρόμο. Τα νερά του χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα για την οχύρωση της πόλης της Λευκωσίας, αφού διοχετεύονταν στα ειδικά κατασκευασμένα φρεάτια που περιτριγυρίζουν τα Ενετικά τείχη της πόλης, εμποδίζοντας τις εχθρικές παρεμβάσεις.
36 |
Πολλές πλημμύρες τους οδήγησαν να χαράξουν νέο δεύτερο δρόμο για τον ποταμό. Χάραξαν και βάθυναν χαντάκι με διεύθυνση κατά τον βορρά, ώστε σε περίπτωση πλημμύρας μια μεγάλη ποσότητα νερού να πάρει την καινούργια κατεύθυνση προς τον βορρά και να μην προκαλέσει καταστροφές στην πόλη. Ο Σαβορνιάνο σχεδίασε τις υποδομές για να αλλάξει τη ροή του ποταμού. Στόχος του έργου ήταν να δημιουργηθεί τάφρος περιμετρικά της πόλης και να ενισχυθεί αμυντικά ο χώρος. Έτσι, ο εχθρός δεν θα είχε να αντιμετωπίζει μόνο το πρόβλημα των τειχών αλλά και το νερό που παρεμπόδιζε τις όποιες ενέργειές του να προκαλέσει ρήγμα στο οχυρωματικό έργο. Έπρεπε να κλείσει η κοίτη με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελέσει ένα υπόγειο οχετό στον οποίο να συγκεντρώνονται τα νερά της βροχής. Η βόρεια πλευρά αποτελούσε τη δεξιά όχθη του ποταμού. Πετρόκτιστα γεφύρια γέμισαν την πόλη για να κλείσει την κοίτη του ποταμού και να ανακάμψει την πορεία του. Με την ανακάλυψη ότι ο Πεδιαίος Ποταμός υπάρχει κάπου κάτω στο έδαφος, δόθηκε η ιδέα για την επανάχρηση του Ποταμού στο project και την προσθήκη ενός υδάτινου στοιχείου στην τόσο “ξηρή” περιοχή.
ΠΕΔΙΑΙΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ
| 37
38 |
| 39
ΑΝΑΛΥΣΗ
2.0
Ανάλυση Αστικού Ιστού Η επιθυμία για την πρόταση μιας λύσης που να απαντά στις πραγματικές ανάγκες των κατοίκων, όπως εμφανίζονται σήμερα με οδήγησε σταδιακά σε μια διεξοδική ανάλυση της ευρύτερης περιοχής. Με στόχο την κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων του τόπου και την σε βάθος γνωριμία μου με αυτόν, επέλεξα να επιμερίσω την ανάλυση της κεντρικής περιοχης της Λευκωσίας - (της εντός και εκτός των Τειχών πόλης). Με τα Τείχη να θέτουν ένα σαφή όριο μεταξύ παλιάς και νέας πόλης, εμφανίζεται μια δυναμική στον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται. Έτσι, γίνεται προσπάθεια ερμηνείας των χαρακτηριστικών αυτών με απότερο στόχο την αξιοποίηση του μνημείου των Τειχών και τη σύνδεσή τους.
| 41
2.1
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
Πριν τη δεκαετία του ‘40 η σταδιακή και σχετικά αργή πολεοδομική ανάπτυξη της Λευκωσίας ουσιαστικά συντέλεσε στη συγκέντρωση πλείστων βασικών λειτουργιών στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Η μεταπολεμική ανάπτυξη δημιούργησε φυγόκεντρες τάσεις που εκδηλώθηκαν με την εγκατάσταση σημαντικών λειτουργιών κατά μήκος βασικών ακτινωτών δρόμων και στις παρυφές της πόλης, και στα προάστια. Η έλλειψη πολεοδομικής νομοθεσίας και πολιτικής επέτρεψε την ανάμειξη μη συμβατών χρήσεων και δραστηριοτήτων σε όλη την πόλη. Η Τουρκική εισβολή προκάλεσε αιφνίδια όξυνση των υφιστάμενων προβλημάτων και επιτάχυνε τις προϋπάρχουσες φυγόκεντρες τάσεις. Η Νεκρή Ζώνη δημιούργησε και συνεχίζει να προκαλεί τεράστια προβλήματα ανάπτυξης γύρω από το Ιστορικό Κέντρο, περιορίζει ουσιαστικά τις επιλογές για ορθολογικό πολεοδομικό σχεδιασμό και για ευρείες αστικές περιοχές και επεκτείνει τις πιέσεις για ανάπτυξη στις παρυφές της πόλης. Η λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι η αναβάθμιση του κέντρου σε όλες του τις υποδομές ώστε να γίνει ελκυστικότερο στους κατοίκους. Τα προάστια πρέπει να υποστηρίζουν το κέντρο και όχι το κέντρο τα προάστια.
42 |
| 43
2.2
44 |
LANDMARKS
| 45
2.3 ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΣΗ
Μελετώντας την κεντρική περιοχή απεικονίζεται η επιδιωκόμενη δομή και οργάνωση του συνόλου της ευρύτερης περιοχής. Φαίνεται με σχηματικό γενικό τρόπο η κατανομή των κύριων χρήσεων στο σύνολο της αστικής περιοχής, η αστική δομή και ο τρόπος οργάνωσης της Λευκωσίας. Η δυτική εμπορική περιοχή που εξελίσσεται παράλληλα του Πεδιαίου ποταμού, συγκεντρώνει ήδη δημόσιες λειτουργίες και χώρους πολιτιστικών δραστηριοτήτων, διαθέτει την απαραίτητη κρατική γη και τον αξιόλογο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα που υποστηρίζουν την ανάπτυξη της ως διοικητικό και πολιτιστικό άξονα. Η κεντρική εμπορική περιοχή διαθέτει στοιχεία αρχιτεκτονικής του μοντέρνου κινήματος και έχει ένα ιδιόμορφο αστικό ιστό με περιορισμένα μεγέθη οικοπέδων και δρόμων που προσφέρονται για μεσαίου μεγέθους ανάπτυξη και με στόχο μια ποιοτική διαφορετικότητα και μοναδικότητα, όσον αφορά το λιανικό εμπόριο , την προσέλκυση επαγγελματικών γραφείων, πολιτιστικών λειτουργιών και ήπιας αναψυχής. Η ανατολική εμπορική περιοχή διαθέτει αναξιοποίητα τεμάχια και “ακαταστασία” χρήσεων και δομημένου περιβάλλοντος. Διαθέτει τις δυνατότητες για να φιλοξενήσει το μεγαλύτερο ίσως μερίδιο της νέας οικιστικής ανάπτυξη σε συνδυασμό με τις απαραίτητες διευκολύνσεις εμπορίου και υπηρεσιών. Στο κέντρο συγκεντρώνονται και τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πρωτεύουσας τα οποία προαναφέρθηκαν. 46 |
| 47
48 |
ΜΕΛΕΤΗ ΚΙΝΗΣΗΣ
2.3.1
Αν παρατηρήσουμε και κάνουμε μια σύγκριση τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν τις καθημερινές και τα Σάββατα κυρίως μέχρι το μεσημέρι είναι πολύ περισσότερα σε σχέση με τους πεζούς τις αντίστοιχες μέρες και ώρες. Αυτό είναι προφανές γιατί οι περισσότερες εμπορικές επιχειρήσεις αλλά και μεγάλες εταιρείες βρίσκονται στο κέντρο της πρωτεύουσας. Σε αντίθεση το σαββατοκύριακο οι πεζοί είναι πολύ περισσότεροι και κυρίως στον πυρήνα. Εξαπλώνονται γύρω από τα τείχη αλλά και μέσα από αυτά για μια μικρή βόλτα στην παλιά πόλη, φαγητό και καφέ.
| 49
ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
2.4
Το Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας εκπονήθηκε από το τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως και είχε ως αφετηρία το Ενιαίο Ρυθμιστικό Σχέδιο Λευκωσίας (Nicosia Master Plan), που εκπονήθηκε από την Κυπριακή Κυβέρνηση σε συνεργασία με τον Δήμο Λευκωσίας και το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP). To Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά την 1η Δεκεμβρίου 1990, και τροποποιήθηκε μέχρι σήμερα πέντε φορές, μέσα από τις διαδικασίες είτε τακτής αναθεώρησης και τροποποίησης (δύο φορές), είτε τροποποίησης μετά την εξέταση ενστάσεων κατά του Σχεδίου (τρεις φορές). Στο Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας προδιαγράφονται οι γενικές αρχές με βάση τις οποίες θα προάγεται, ελέγχεται και ρυθμίζεται η ανάπτυξη στην περιοχή του Τοπικού Σχεδίου. Αναμένεται ότι με την εφαρμογή των προνοιών του Σχεδίου θα επιτευχθεί σταδιακά ισόρροπη και βιώσιμη ανάπτυξη και πολεοδομική εξυγίανση της ευρύτερης περιοχής της Λευκωσίας.
| 51
ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
Συγκέντρωση μεγάλης ποικιλίας δραστηριοτήτων και υπηρεσιών στον Πυρήνα της Εμπορικής ζώνης, ώστε να επιτευχθεί συνεκτική και συμπαγής ανάπτυξη σε σύντομο χρονικό διάστημα. Στον πυρήνα δίνεται προτεραιότητα παροχής πολεοδομικών κινήτρων, αναβάθμισης υποδομών, προώθησης μέσων μαζικής διακίνησης και υλοποίησης έργων αναμόρφωσης.
Η τακτή γεωμετρία του δικτύου των δρόμων και η κλίμακα μεσαίου μεγέθους οικοπέδων με στενούς δρόμους, αναπόφευκτα θα συνεχίσει να οδηγεί σε ένα διαφορετικό χαρακτήρα με πιο περιορισμένες δυνατότητες ένταξης μεγάλων αναπτύξεων από ότι στην υπόλοιπη εκτός τειχών Κεντρική Περιοχή. Αυτός ο ιδιαίτερος χαρακτήρας ταιριάζει καλύτερα για αναπτύξεις μέσης πυκνότητας και ύψους και αποτελεί μια πολύ θετική και πολύτιμη διαφοροποίηση του αστικού ιστού του Κέντρου που πρέπει να ενισχυθεί με το κατάλληλο καθοδηγητικό πλαίσιο για να αξιοποιηθούν η κλίμακα και τα μορφολογικά στοιχεία της περιοχής.
52 |
H περιοχή ανατολικά του κέντρου εκτείνεται από την παλιά αγορά Αγίου Αντωνίου μέχρι τη Λεωφόρο Λάρνακας. Είναι ανομοιογενής, με αναπτύξεις ποικίλης πυκνότητας, με μια σειρά από ασύμβατες χρήσεις, με την ύπαρξη ασυγύριστων γερασμένων βιομηχανικών κτιρίων και δημοσίων χώρων χωρίς ενδιαφέρον. Γενικά η εξέλιξη της βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο και αποτυγχάνει να προβάλει το χαρακτήρα και την ποιότητα που θα ήταν κατάλληλα για μια περιοχή που αποτελεί μέρος του Κέντρου. Παρουσιάζει διάφορες προοπτικές και δυνατότητες για ανάπτυξη λόγω των κενών διαθέσιμων τεμαχίων και οικοδομών, των σχετικά μεγάλων και ευρύχωρων δρόμων και των δυνατοτήτων ανοικοδόμησης μεγάλης κλίμακας.
ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ Η ζώνη εκτείνεται παράλληλα με τον ποταμό Πεδιαίο, από τη λεωφόρο Γρίβα Διγενή μέχρι το Λήδρα Πάλας. Συγκεντρώνει πολλά Υπουργεία, το κτίριο της Βουλής των Αντιπροσώπων, τα Δικαστήρια , Δημόσιες Υπηρεσίες, τους χώρους υφιστάμενων και προβλεπόμενων πολιτιστικών εγκαταστάσεων , το Κρατικό Θέατρο, το χώρο ανέγερσης του Κυπριακού Μουσείου, του Δημοτικού θεάτρου κλπ. Οι ανοικτοί και τοπιοτεχνημένοι χώροι και οι δημόσιες χρήσεις, συμπεριλαμβανομένου μεγάλου ποσοστού κενών τεμαχίων και κτιρίων κρατικής ιιδιοκτησίας, δίνουν στο χώρο τη δυνατότητα ανάπτυξης του ως αστικό πολιτιστικό κέντρο, εθνικής και διεθνούς σημασίας και ενδιαφέροντος.
Ενθάρρυνση με κίνητρα του εμπλουτισμού της εμπορικότητας της περιοχής, με ένα εύρος επιχειρήσεων, εμπορικών και αναψυχής,που δεν θα περιορίζονται μόνο σε αναπτύξεις εστίασης. Εφαρμογή αυστηρού πλαισίου τήρησης ωραρίου λειτουργίας και μέτρων για αποφυγή ηχορύπανσης και οσμορύπανσης των χώρων αναψυχής στις γειτονικές χρήσεις Επέκταση των πεζόδρομων και δημιουργία ζωνών προτεραιότητας πεζών. Δημιουργία μεταβατικής περιοχής μεταξύ του Πυρήνα της Εμπορικής Ζώνης στον οποίο εντάσσονται θορυβώδεις χρήσεις ψυχαγωγίας που προσελκύουν πολλούς επισκέπτες και των Οικιστικών Ζωνών. Ενθάρρυνση μέσω κινήτρων για προσέλκυση υπηρεσιών,επαγγελματικών γραφείων,πολιτιστικών κέντρων, κοινοτικών υπηρεσιών,επιχειρήσεων δημιουργικών επαγγελμάτων, χρήσεων που θα δημιουργήσουν τις αντίστοιχες αναπτύξεις λιανικού εμπορίου και καθώς και ήπιες χρήσεις αναψυχής. Ενθάρρυνση κουλτούρας πεζοκίνησης και ποδηλατοκίνησης και περιορισμό στη πρόσβασης αυτοκινήτων μόνο σε καθορισμένες διαδρομές κυκλοφορίας.
| 53
54 |
ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
Υφιστάμενοι χάρτες Τοπικού Σχεδίου Λευκωσίας
| 55
2.4.1 ΕΡΓΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ
56 |
| 57
ΕΡΓΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ
Επίτευξη ψηλής ποιότητας οικιστικού περιβάλλοντος προστατευμένου από οχληρές χρήσεις και δυσμενείς περιβαλλοντικές συνθήκες Προστασία των ανέσεων των υφιστάμενων ομάδων κατοίκων και των νέων που επιλέγουν για διαμονή το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον της περιτειχισμένης πόλης Βελτίωση των κοινωνικών υπηρεσιών για την υποστήριξη της οικιστικής ανάπτυξης, προσβάσιμες χωρίς αυτοκίνητο, όπως ιατρικό κέντρο, φαρμακείο, σχολείο, παιδικής χαράς κλπ.
Επίδειξη σεβασμού και προστασίας στον υφιστάμενο οικιστικό ιστό, με ενθάρρυνση των μεμονωμένων αποκαταστάσεων οικοδομών αντί των επεμβάσεων μεγάλης κλίμακας. Πρόνοια κοινοτικών υπηρεσιών για υποστήριξη της οικιστικής χρήσης (μικρά καταστήματα γειτονιάς σχολεία, παιδοκομικοί σταθμοί, νηπιαγωγεία κλπ) σε παρακείμενη εύκολα προσβάσιμη περιοχή. Συνεχής συντήρηση του γραμμικού πάρκου του Πεδιαίου Ποταμού, ώστε να διατηρηθεί ως ο βασικός πράσινος πνεύμονας για την πόλη. 58 |
ΕΡΓΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ
Στα πλαίσια της ετοιμασίας του Σχεδίου Περιοχής της Κεντρικής Περιοχής Λευκωσίας, έχουν εντοπιστεί στρατηγικοί χώροι οι οποίοι προσφέρουν σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης και αυτοί επελέγησαν για την υλοποίηση έργων προτεραιότητας. Το κάθε ένα από αυτά τα έργα θα συμβάλει στην αναβάθμιση της εικόνας της Κεντρικής Περιοχής και στην επανατοποθέτηση της σε νέο πλαίσιο ανάπτυξης σαν Πολυλειτουργικό Κέντρο. Αναμένεται ότι τα επιλεγμένα έργα θα λειτουργήσουν σαν σημαντικοί πόλοι έλξης, που θα εξελίξουν το Κέντρο σαν ένα σημαντικό προορισμό και θα προσελκύσουν επισκέπτες από την πόλη, την Κύπρο και τον ευρύτερο Μεσογειακό χώρο. Το κάθε έργο από αυτά θα αντιμετωπιστεί με ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο σχεδιασμό και θα υλοποιηθεί ανάλογα με τη χρηματοδότηση, ώστε να αναβαθμίζεται σταδιακά η περιοχή. Να δημιουργήσουν μια εικόνα πολύ ισχυρότερης εμβέλειας και να προβάλουν το Κέντρο και την πόλη γενικά, τονίζοντας τα χαρακτηριστικά που είναι μοναδικά και ξεχωριστά γι’ αυτή. Να προσελκύσουν επισκέπτες και διάφορες δραστηριότητες, ενισχύοντας τη φήμη της Κεντρικής Λευκωσίας ως μιας ζωντανής περιοχής για να έλθει να ζήσει, να εργαστεί ή να επισκεφθεί κάποιος.
| 59
ΕΡΓΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ
Το Έργο έχει στόχο να δημιουργήσει ένα νέο προορισμό στην καρδιά της εντός των Τειχών πόλης και να τον καταστήσει κομβικό σημείο αναφοράς για δημιουργικές επιχειρήσεις, παραδοσιακών και σύγχρονων τεχνών, χώρους καλλιτεχνικής δημιουργίας και καινοτόμων επιχειρήσεων. Η περιοχή περικλείεται μεταξύ του Δημοτικού Κέντρου Τεχνών στα ανατολικά και την οδό Λήδρας στα δυτικά, με δυνατότητες στο μέλλον επέκτασης μέχρι την οδό Ελευθερίας. Το τμήμα της πόλης που προτείνεται να εξελιχθεί στο μέλλον ως Περιοχή Τεχνών και Δημιουργικών Επιχειρήσεων είναι σήμερα μια σχετικά απρόσιτη και υποβαθμισμένη περιοχή του ιστορικού Κέντρου κατά μήκος της διαχωριστικής γραμμής. Γειτνιάζει με την περιοχή στην οποία έγιναν πρόσφατα και συνεχίζουν αναπτυξιακά έργα και αναπλάσεις. Η πρόταση αναμένεται να συμβάλει στην αναζωογόνηση της περιοχής, αξιοποιώντας τις ευκαιρίες ανάπτυξης των κενών ή υπό-χρησιμοποιούμενων παλιών εργαστηριακών χώρων. Η περιοχή αποτελείται κυρίως από παραδοσιακές οικοδομές ενός ή δυο ορόφων που κτίστηκαν ως επί το πλείστων στις αρχές του 20ου αιώνα, με λίγα διατηρητέα κτίρια καθώς και οικοδομές με ιδιαίτερα ξεχωριστό χαρακτήρα που καταγράφουν την ‘ιστορία της ελαφριάς βιοτεχνίας στην παλιά πόλη. 60 |
ΕΡΓΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ
Το έργο αυτό αποσκοπεί στην ανάπτυξη του Πυρήνα της Εμπορικής Ζώνης (ΠΕΖ) ως ένα πολυλειτουργικό κέντρο δημιουργώντας μια νέα εμπειρία, όπου μαζί με το λιανικό εμπόριο θα προσφέρει ένα συνδυασμό διευκολύνσεων που χρειάζεται σήμερα το κοινό. Η περιοχή αυτή θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της πόλης και χρειάζεται να διαφοροποιηθεί μέσω της ποιότητας του περιβάλλοντος της και του τρόπου λειτουργίας της από την πληθώρα των άλλων εμπορικών κέντρων. Το υπάρχον εμπορικό τρίγωνο έξω από τα τείχη, υπήρξε στο παρελθόν σημαντικός εμπορικός πυρήνας και έχει τη δυνατότητα να μετεξελιχθεί σε ένα προορισμό με πολλαπλούς ρόλους , ο οποίος σε συνδυασμό με την αναβάθμιση του περιβάλλοντος του εξελιχθεί σε ένα χώρο συναρπαστικό που θα προσελκύει το κοινό. Μπορεί να συγκεντρώσει ξανά μια εντυπωσιακή συλλογή ψηλής ποιότητας εμπορικών ειδών λιανικού εμπορίου, όπως (είδη ένδυσης και υπόδησης, είδη σχεδιαστών, κοσμήματα, κλπ), γραφεία εταιρειών και χώρους αναψυχής. Είναι ένας κατακερματισμένος χώρος, με πεζοδρόμια γεμάτα εμπόδια όλων των ειδών, χωρίς σκιά και χωρίς καθίσματα, με μεγάλα κενά ενδιάμεσα των κτιρίων, στα οποία συναθροίζονται κάδοι ,άχρηστα αντικείμενα τεχνικός εξοπλισμός, κλπ.
| 61
ΑΝΑΛΥΣΗ
2.5
ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΦΥΤΕΥΣΗΣ
Επιχειρείται να γίνει μια καταγραφή των σημαντικότερων ειδών βλάστισης στην περιοχή. Χαρακτηριστικό δέντρο είναι ο ευκάλυπτος, ο οποίος αν και δεν είναι ενδημικό φυτο της Κύπρου, αποτελεί κατάλοιπο της Αγγλοκρατίας και συναντάται κυρίως στο κέντρο της πόλης. Διαπιστώνεται ότι στην περιοχή μελέτης είναι διακριτές χωρικές ενότητες. Χαμηλή και αραιή βλάστηση. Ψηλή και αραιή βλάστηση, η οποία επιτρέπει οπτική άνεση σε πιο χαμηλά επίπεδα. Πυκνή και άγρια βλάστηση
| 63
64 |
| 65
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ
3.0
Χαρτογραφώντας τη Λευκωσία και μελετώντας την πολεοδομική ανάπτυξη αλλά και το Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας με βοήθησε στο να εστιάσω καλύτερα στην περιοχή που χρήζει παρέμβασης αναβάθμισης. Σύμφωνα με το Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας πολλά είναι τα έργα που υλοιποιήθηκαν για την ανάπτυξη και βελτίωση της Λευκωσίας. Αρκετά είναι όμως και τα τρέχοντα έργα που με την υλοποίησή τους, θα τη βελτιώσουν σε διάφορους τομείς. Εστιάζοντας λοιπόν στα συγκεκριμένα σημεία μελέτης, καταλήγουμε στο ότι θεωρείται βασικός σκοπός να αξιοποιηθεί η τάφρος και οι προμαχώνες των Ενετικών Τειχών. Η τάφρος και οι προμαχώνες είναι ως σύνολο ένα μοναδικό αστικό χαρακτηριστικό στοιχείο της πόλης και πρέπει να αξιοποιηθεί ως το επίκεντρο της κονωνικής και πολιτιστικής ζωής. Παρέχει πολλές δυνατότητες διαμόρφωσης ενός αξιόλογου πράσινου ανοιχτού χώρου που θα προσδώσει στην Κεντρική περιοχή κάτι που χρειάζεται σήμερα - ένα υψηλότερο επίπεδο ανοιχτού δημόσιου χώρου.
| 67
3.1
ΣΗΜΕΙΑ ΕΣΤΙΑΣΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
Εστιάζοντας σε συγκεκριμένα σημεία μελέτης θεωρείται ως βασικός σκοπός του έργου η προστασία και αξιοποίηση της τάφρου και των προμαχώνων των Ενετικών τειχών.
68 |
| 69
70 |
ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
3.2
Σωστή ένταξη του μνημείου στη ζωή της πόλης με τρόπο που να προστατεύεται και να διατηρείται, αλλά συγχρόνως να αξιοποιείται και να προβάλλεται διεθνώς. Το ζητούμενο είναι να αξιοποιηθεί για την καθημερινή ζωή των πολιτών το σημαντικότερο μνημείο της πόλης, χωρίς όμως να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του. Το κύριο οδικό δίκτυο ορίζει περιβαλλοντικά τετράγωνα, μέσα στα οποία συγκεντρώνονται μη συγκρουόμενες χρήσεις γης. Περιβάλλεται από δρόμους πρωταρχικής σημασίας (Ομήρου, Στασίνου, Σαλαμίνος) – πολλή κίνηση – βασικός δακτύλιος μετακίνησης. Έτσι συνδέεται το «μνημείο» με τις λειτουργίες του κέντρου. Σε κάποια σημεία τέμνεται κάθετα από γέφυρες πρόσβασης από και προς την παλιά πόλη – συνδέεται με τις περιμετρικές λεωφόρους. Ρυθμιστικό σχέδιο για σύνδεση του μνημείου με τις λειτουργίες του Κέντρου που το περιβάλλει διασφαλίζοντας μια ασφαλή και εύκολη πρόσβαση. Γίνεται λοιπόν πρόταση απάβλυνσης του κυκλοφοριακού προβλήματος με τρόπο που το μνημείο ενώνει αντί να λειτουργεί απομονωτικά μεταξύ αστικού κέντρου – παλιάς πόλης. Η πρόθεση του σχεδιασμού είναι να αναδειχθεί και να ενοποιηθεί η δομή του μνημείου και η ενίσχυση της ελκυστικότητας της περιοχής. Σύμφωνα με το Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας και το Nicosia Masterplan έχουν γίνει, γίνονται και θα γίνουν διάφορες παρεμβάσεις σε διάφορα κομβικά σημεία της Λευκωσίας.
| 71
ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
Με πολλές αλλαγές αλλά και καινούργια projects, αξιοποιείται όλο το ΝΔ κομμάτι τόσο της Λευκωσίας όσο και των τειχών της. Έτσι, επιλέγεται το ΝΑ κομμάτι της περιοχής της Λευκωσίας εντός και εκτός των τειχών για να γίνει η αστική παρέμβαση - ανάπλαση. Είναι το μόνο αναξιοποίητο κομμάτι που δεν προσφέρεται για περίπατο καθώς δεν υπάρχουν πεζοδρόμοι - ποδηλατοδρόμοι αλλά και χώροι πρασίνου. Επίσης, επιλέγοντας το συγκεκριμένο κομμάτι θέλουμε να πετύχουμε και με “ανοίγματα” τη σύνδεση παλιάς και νέας πόλης, αλλά και την αξιοποίηση των τειχών δημιουργώντας περιπάτους. 72 |
ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
| 73
74 |
ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ
3.3
Επιλέγουμε να επικεντρωθούμε στη συγκεκριμένη διαδρομή, καθώς αποτελεί συνέχεια μιας πορείας που πηγάζει από το κέντρο της πόλης και συγκεντρώνει τα σπουδαιότερα τοπόσημά της. Ως βασικοί άξονες σχεδιασμού (χαράξεις) επιλέγονται οι δρόμοι πρωταρχικής σημασίας στην εντός και εκτός των τειχών πόλη στην προσπάθεια σύνδεσής τους.
| 75
3.3
CONCEPT
Η ανάπλαση των δημόσιων χώρων βασίζεται στο στόχο δημιουργίας περιβάλλοντος φιλικού στον πεζό με τη χρήση φυσικών υλικών επίστρωσης ψηλής ποιότητας με κριτήριο επιλογής την αντοχή, τη συμβατότητα με το χαρακτήρα της περιοχής και τη χαμηλή συσσώρευση και εκπομπή θερμότητας. Ο λειτουργικός επανασχεδιασμός έγινε με βάση τις ανάγκες των χρηστών και της δημιουργίας πολυλειτουργικών χώρων, που θα δίνουν τη δυνατότητα χρήσης τους όλες τις ώρες, όλες τις εποχές από διαφορετικές ομάδες ατόμων. Με μια «φυγή» από το αστικά δομημένο περιβάλλον, ένας υπερτοπικός πόλος αναψυχής κατάλληλος για διάφορες ομάδες ηλικιών και εναλλακτικές μορφές τουρισμού. 76 |
| 77
ΠΡΟΤΑΣΗ
4.0
Είχε μεγάλο ενδιαφέρον να εξετάσουμε πως οι 2 αυτοί χώροι θα μπορούσαν να συνομιλήσουν μεταξύ τους και με ένα ευρύτερο δίκτυο πράσινων χώρων μέσα στην πόλη. Με την πρόταση φιλοδοξούμε να εστιάσουμε στα προβλήματα και να δώσουμε τρόπους επίλυσης. Προτείνεται η επίλυση των αναγκών των πεζών που κινούνται σε αυτές τις περιοχές, δημιουργώντας μια πορεία περιπλάνησης. Αποκτάται μια άμεση σχέση με την πόλη. Δημιουργείται μια αφήγηση συνδεδεμένη με το παρελθόν του τόπου ως μια συνολική εμπειρία.
| 79
4.1
MASTERPLAN
Δημιουργούνται τρεις διαφορετικοί, αλλά συγχρόνως παράλληλοι και συμπληρωματικοί περίπατοι στο συγκρότημα των Τειχών. Εσωτερικός Δακτύλιος: Διαδρομή πεζών κατά μήκος του δρόμου επί των τειχών, με προσανατολισμό τον πολιτισμό .Συνδυάζεται με επισκέψεις σε μουσεία και σε κτίρια πολιτιστικού ενδιαφέροντος που βρίσκονται στην περιοχή. Σε αυτήν περιλαμβάνεται το “market”, ο εκθεσιακός χώρος, το cafe και το info point. Είναι προσβάσιμοι από τον κεντρικό οριζόντιο άξονα - την εσωτερική διαδρομή που δημιουργούμε η οποία λειτουργεί ανεξάρτητα από την “αφήγηση”. Επίπεδο Τάφρου: Διαδρομή για ποδηλασία, τρέξιμο, περπάτημα, ξεκούραση και παρακολούθηση περιοδικών εκδηλώσεων ανοικτού χώρου, συναυλιών, εκθέσεων, αθλητικών γεγονότων, φεστιβάλ. Εξωτερικός Δακτύλιος: Διαδρομή κατά μήκος του περιμετρικού δρόμου που περιβάλλει την τάφρο. Προσφέρεται θέα προς τα τείχη. 80 |
| 81
MARKET
4.2
Συνοικία Δημιουργικών Επιχειρήσεων Χρήση του προμαχώνα για πολιτιστικές και κοινωνικές δραστηριότητες. Συνθήκες αξιοποίησης της θέας που προσφέρεται. Βλέποντας τις Λαικές Αγορές που υπάρχουν στην περιοχή μελέτης, κρίνουμε ότι είναι υποβαθμισμένες. Έτσι, θελήσαμε να τις εντάξουμε στο project εναρμονίζοντάς τες στο περιβάλλον για τη διατήρηση της παράδοσης μέσα από μια σύγχρονη μορφή. (market) Ένα «σύγχρονο εμπορικό κέντρο» για την εξυπηρέτηση των χρηστών της ανάπτυξης. Στόχος της συνοικίας είναι να λειτουργήσει ως καταλύτης και να αποτελέσει το επίκεντρο της συγκέντρωσης καλλιτεχνών και ατόμων που ασχολούνται με δημιουργικές επιχειρήσεις και την παραγωγή, καλλιέργεια – φρούτων, λαχανικών, φυτών κλπ, στην καρδιά της εντός των Τειχών πόλης. Στοχεύει στο να συμβάλει στην ενεργοποίηση της οικονομίας της περιοχής, να ενισχύσει τις υπάρχουσες επιχειρήσεις, τα εργαστήρια και τις άλλες καινοτόμες δημιουργικές δραστηριότητες και αλλά να προωθήσει την καλλιτεχνική δημιουργία.
| 83
MARKET
Η συνολική εμπειρία χωρίζεται σε δυο τύπους χώρων. Στις συμβατικές συμπληρωματικές λειτουργίες, οι οποίες βρίσκονται στο επίπεδο του προμαχώνα. Σε αυτήν περιλαμβάνεται το “market”, ο εκθεσιακός χώρος, το cafe και το info point. Είναι προσβάσιμοι από τον κεντρικό οριζόντιο άξονα - την εσωτερική διαδρομή που δημιουργούμε η οποία λειτουργεί ανεξάρτητα από την “αφήγηση”. Όλη αυτή η «συνοικία» δημιουργικών επιχειρήσεων έχει ως στόχο τη διατήρηση της παράδοσης της περιοχής με μια πιο σύγχρονη μορφή και την προώθηση της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Η αγορά μπορεί να γίνει καταλύτης, σημαντικός προορισμός – προσαρμογή – επαναπροσαρμογή, στέγαση καινοτόμων κέντρων δραστηριότητας. Θέλοντας να έχουμε σε όλο αυτό δίπλα μας την παράδοση και τη διατήρησή της, γίνεται χρήση του λεγόμενου Λευκαρήτικου pattern ως δάπεδο μετά από πολλές επεξεργασίες και απλοποιήσεις. 84 |
MARKET
| 85
86 |
CAFE - GALLERY 4.2.1
Στον συγκεκριμένο προμαχώνα βρίσκονται δυο εγκαταλελημμένα κτίρια, σημαντικά όμως για την περιοχή που χρίζουν αναβάθμισης. Θέλοντας να διατηρηθεί όλη αυτή η παράδοση και να αναδειχθεί η μοναδικότητα της πόλης τα αξιοποιούμε ως καφετέρια και εκθεσιακό χώρο αντίστοιχα. Ο συνδυασμός των πιο πάνω ευκαιριών θα καταστήσουν το κέντρο ένα χώρο που θα προσελκύει το κοινό. Στην gallery – εκθεσιακό χώρο – πολιτιστικές εγκαταστάσεις θα φιλοξενούνται έργα Κύπριων καλλιτεχνών, χειροτεχνίες, εκθέσεις φωτογραφίας με σχετικό περιεχόμενο την περιοχή με σκοπό την ανάδειξή της και μέσα από τις τέχνες.
| 87
4.2.2 ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ Ένας άλλος λόγος επιλογής της περιοχής είναι λόγω του φυσικού της ενδιαφέροντος. Στόχος είναι η ενοποίησή του με την πόλη και τη δημιουργία μιας πορείας περιπλάνησης. Γίνεται χρήση του χώρου της τάφρου ως ενιαίο πράσινο ιστορικό χώρο που προσφέρει θέαση στα Τείχη και μια διαδρομή - μελέτη (παρατηρητήριο μελέτης – στοιχεία μελέτης της φύσης) της χλώρίδας της Κύπρου. Στη συνθετική διαδικασία είδαμε το “δάσος” να έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον στο να κινηθεί κανείς μέσα σε αυτό αποκτώντας μια βιωματική εμπειρία. Δίνοντας έτσι χρώμα και προσφέροντας σκίαση στη βόλτα των κατοίκων. Ψηλά δέντρα που ενσωματόνονται στο δίκτυο των ελεύθερων χώρων με την ενίσχυση των φυτεύσεων για τη δημιουργία νησίδων πυκνού πρασίνου. Ενίσχυση της ποικιλίας του οπτικού και αισθητικού περιβάλλοντος (χρώματα, αίσθηση της εναλλαγής των εποχών). Ο κύριος στόχος των φυτεύσεων είναι να παρέχουν σκίαση στις διαδρομές, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούν και σαν συνδετικά και λειτουργικά στοιχεία του χώρου, υποστηρίζοντας την ταυτότητα του. Αποτελούν κυρίαρχα στοιχεία στη διαμόρφωση του τοπίου. Κατά μήκος της πορείας γίνονται κάποιες διαπλατύνσεις στις οποίες προσφέρεται η δυνατότητα στάσης, αφού συνδυάζεται με κάποια καθιστικά. 88 |
| 89
90 |
ΕΠΙΠΛΑ - ΥΛΙΚΑ
Η ανάπλαση των δημόσιων χώρων βασίζεται στο στόχο δημιουργίας περιβάλλοντος φιλικού στον πεζό με τη χρήση φυσικών υλικών επίστρωσης ψηλής ποιότητας με κριτήριο επιλογής την αντοχή, τη συμβατότητα με το χαρακτήρα της περιοχής και τη χαμηλή συσσώρευση και εκπομπή θερμότητας. Ταυτόχρονα, παρέχονται όλες οι απαραίτητες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (όπως παρουσιάζονται δίπλα στον πίνακα). Εστιάζοντας σε συγκεκριμένα σημεία μελέτης θεωρείται ως βασικός σκοπός του έργου η προστασία και αξιοποίηση της τάφρου και των προμαχώνων των Ενετικών τειχών. Ο λειτουργικός επανασχεδιασμός έγινε με βάση τις ανάγκες των χρηστών και τις δημιουργίες πολυλειτουργικών χώρων που να δίνουν τη δυνατότητα χρήσης τους όλες τις ώρες, όλες τις εποχές, από διαφορετικές ομάδες χρηστών. Σκοπός είναι η όσο το δυνατόν ευρεία χρήση του ποδηλάτου από το κοινό και η καθιέρωσή του ως ένα εναλλακτικό μέσο μεταφοράς στην πόλη.
| 91
4.4 ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ
Ο οριζόντιος άξονας αποτελέι μια συνεχή γραμμική πορεία. Γίνεται η αφετηρία και η ραχοκοκαλιά πάνω στην οποία γίνονται οι μεταβάσεις. Σε αυτό τον άξονα οργανώνονται οι κινήσεις στο χώρο. Η συνολική εμπειρία χωρίζεται σε δυο τύπους χώρων. Μια διπλή διαδρομή περιπάτου. Στις συμβατικές συμπληρωματικές λειτουργίες, οι οποίες βρίσκονται στο επίπεδο του προμαχώνα. Οι “χώροι αφήγησης” βρίσκονται στο επίπεδο της τάφρου. Αποτελούν αλληλουχία χώρων με καθορισμένη διαδρομή έχοντας συγκεκριμένη αρχή και τέλος. Δημιουργούνται διάφοροι συμληρωματικοί περίπατοι. Εστίαση στην αναβάθμιση των ανοιχτών δημόσιων χώρων και χώρων πρασίνου καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής. Προωθείται η δημιουργία μικρού αριθμού αλλά ουσιαστικής σημασίας ανοιχτών δημόσιων χώρων συντονισμένων μεταξύ τους. 92 |
| 93
94 |
ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ
| 95
ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ
96 |
| 97
98 |
ΧΩΡΟΙ ΑΝΑΨΥΧΗΣ
4.5
Συνδυάζονται ποικίλες λειτουργίες και κατασκευές, διαμορφώνοντας έναν αστικό δημόσιο χώρο κατάλληλο για την αναψυχή και το παιχνίδι όλων των ηλικιών. Οι χώροι επιδιώκουν τη μίξη των λειτουργιών και των χρηστών, ώστε να αμβλυνθεί ο διαχωρισμός που είναι συνήθως συνυφασμένος με αυτούς. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής τοποθετούνται τραπέζια πινγκ πονγκ για να εξυπηρετούν όλες τις ηλικίες. Στη συνέχεια τοποθετείται η παιδική χαρά, αφού η πόλη έχει ανάγκη από πράσινο κι από προστατευμένους χώρους παιχνιδιού για τα παιδιά. Η περίφραξη σε αυτό το σημείο είναι περιττή καθώς ο χώρος κίνησης και οι προσβάσεις περιβάλλουν το χώρο παιχνιδιού. Η επίβλεψη είναι δυνατή από τα περιμετρικά τοποθετημένα παγκάκια. Επιπλέον βρίσκεται σε τέτοιο σημείο όπου έχει θέα την ιστορική πόλη της Λευκωσίας, συνιστώντας μαζί με το ευχάριστο φυσικό περιβάλλον έναν τόπο αναψυχής για όλες τις ηλικίες.
| 99
ΧΩΡΟΙ ΑΝΑΨΥΧΗΣ
100 |
| 101
102 |
ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ
4.6
Στη συμβολή της παιδικής χαράς και της επανάχρησης του Πεδιαίου Ποταμού, προτείνουμε τη χωροθέτηση μιας “πλατείας” - αμφιθεάτρου. Δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας ενός πολυλειτουργικού χώρου. Εκεί μπορούν να στήνονται θεατρικές παραστάσεις και ένα “open air cinema” κατά τους καλοκαιρινούς μήνες τα βράδια. Συνδέεται ταυτόχρονα με την Πύλη Αμμοχώστου για τη συνεργασία και τη φιλοξενία πολιτιστικών εκδηλώσεων. Τοποθετείται σε σημείο που έχει την τέλεια οπτική επαφή με έναν από τους κυριότερους και μεγαλύτερους δρόμους της Λευκωσίας. Προσφέρει τη δυνατότητα ανακατανομής των κινήσεων από το δίκτυο προς τους χώρους πρασίνου αλλά και τη δυνατότητα στάσης. Μια “φυγή” από το αστικά δομημένο περιβάλλον, ένας υπερτοπικός πόλος αναψυχής.
| 103
ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ
104 |
| 105
106 |
ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΠΕΔΙΑΙΟΥ 4.7 ΠΟΤΑΜΟΥ
Η τελευταία διαδρομή αποτελεί την ολοκλήρωση της πορείας με τη μορφή ενός σχήματος εξόδου από το “πάρκο”. Στη συνέχεια, μέσω του δικτύου πράσινων χώρων και χώρος ο οποίος ορίζεται ως fitness zone, δίνεται η ευκαιρία να προχωρήσει κανείς μέχρι την άκρη του κέντρου της πόλης και αντρίστρογα. Μετά από τη μελέτη σχετικά με τον Πεδιαίο ποταμό, μας δίνεται η δυνατότητα επανάχρησής του και ένταξης του στη συνολική διαδρομή. Προτείνεται η διάνοιξη της κοίτης έως την εκβολή του ποταμού για την ένταξη ενός υδάτινου στοιχείου στο χώρο.
| 107
ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΠΕΔΙΑΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ
108 |
| 109
110 |
| 111
Έτσι, η ανάπλαση βασίζεται στο στόχο δημιουργίας περιβάλλοντος φιλικού προς τον πεζό. Μια σωστή ένταξη του μνημείου στη ζωή της πόλης με τρόπο που να προστατεύεται και να διατηρείται, αλλά συγχρόνως να αξιοποιείται και να προβάλλεται διεθνώς. Στόχος μέσω αυτού του σχεδιασμού είναι να αξιοποιηθεί για την καθημερινή ζωή των πολιτών το σημαντικότερο μνημείο της πόλης χωρίς να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του και να προσδώσει στην κεντρική περιοχή κάτι που χρειάζεται σήμερα – ένα υψηλότερο επίπεδο ανοιχτού δημόσιου χώρου. Μια αφήγηση συνδεδεμένη με το παρελθόν του τόπου ως μια συνολική εμπειρία.
112 |
| 113
5.0
114 |
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ
Ευρωπαικές Ημέρες Κληρονομιάς, Λευκωσία: Η Άγνωστη Κληρονομιά κατά μήκος της νεκρής ζώνης, Εκδ: Ενιαίο Ρυθμιστικό Σχέδιο Λευκωσίας, Κύπρος 2008
Βιολάρη Δημητρίου Α., Η καρδιά της μισής πατρίδας λογχισμεένη από τον Αττίλα, Εφημ: ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 15 Ιανουαρίου 1996, Κύπρος
Καυταντζόγλου Ρ., Πετρανώτη Μ., ΄Όρια και Περιθώρια, Εντάξεις και Αποκλεισμοί, Εκδ: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Αθήνα 2000
Δαβέρωνα Α., Οργανωμένη ανάπτυξη στους ιστορικούς πυρήνες των πόλεων, Πολεοδομικά θέματα αρ. 15 , περιοδικό Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως, Λευκωσία - Κύπρος, Ιανουάριος Ιούνιος 1982
Καρούζης Γιώργος ,Περιδιαβάζοντας την κύπρο, Λευκωσία Πόλη και Επαρχία, Eκδ. ΣΕΛΑΣ, Λεκωσία 2002 Μαραγκού Γ.Α., Κούτας Γ.Α., Λευκωσία, η ιστορία της πόλης, Λευκωσία 2009 Μαραγκού Γ.Α., Περπατώντας στις όχθες του Πεδιαίου Ποταμού,Εκδ: Το Ροδακιό, Λευκωσία 2018 Παπαδάκης Γιάννης, “Nicosia after 1960: A River, A Bridge and a Dead Zone” in Orange Cyprus, Εκδ: Νεφέλη, Αθήνα 2005 Τριμικλινιώτης N., Το Πορτοκαλί της Κύπρου, Εκδ: Νήσος, Αθήνα 2005
Κυπριανού Ν., Ανάσα ζωής στην παλιά Λευκωσία: Εφημ: ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 29 Ιουλίου 2006, Κύπρος Κωνσταντινίδου Α., Ανασκόπηση στην Αρχιτεκτονική της παλιάς Λευκωσίας και στην αλλοίωση του χαρακτήρα του ιστορικού της κέντρου, Πολεοδομικά Θέματα αρ 9., Εκδ: Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, Λευκωσία - Κύπρος, Ιανουάριος - Ιούνιος 1979
ΔΙΑΔΥΚΤΙΟ http://www.nicosia.org.cy/ (Ιστοσελίδα Δήμου Λευκωσίας)
Χαραλαμπίδης Κ., Μια πόλη στη λογοτεχνία, Λευκωσία, Εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, Αθήνα 2010 Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, 60 χρόνια δημιουργικής πορείας, όραμα και έργο, Εκδ: Κυπριακή Δημοκρατία, Λευκωσία 2011 Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας 2016: Πρόνοιες και Μέτρα Πολιτικής, Εκδ: Υπουργείο Εσωτερικών, Κύπρος 2016 Lacarriere Jacques, Λευκωσία. Η Νεκρή Ζώνη, Εκδ: Ολκος Αθήνα 2003
| 115