Ótti við afbrot og reynsla af þeim
2020
2
Ótti við afbrot og reynsla af þeim: Viðhorfskönnun meðal íbúa höfuðborgarsvæðisins
Útgefandi: Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu Umsjón og ábyrgð: Upplýsinga– og áætlanadeild Fannar Kristmannsson Myndir: Lögreglan á höfuðborgarsvæðinu Útgefið í febrúar 2022
3
Efnisyfirlit Helstu niðurstöður ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
4
Aðferðir og gögn …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4
Ótti við afbrot og öryggistilfinning ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5
Öryggi höfuðborgarbúa í eigin hverfi …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
6
Öryggi höfuðborgarbúa í miðborg Reykjavíkur ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
7
Hvaða brot er talið mesta vandamálið ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
8
Ótti við að verða fyrir afbrotum hér á landi …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
9
Hvaða afbroti óttast höfuðborgarbúar mest að verða fyrir ……………………………………………………………………………………………………………………………………
10
Reynsla af afbrotum og tilkynnt brot ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 11 Þolendur afbrota árið 2019.…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
12
Þolendur auðgunarbrota og eignaspjalla árið 2019 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
13
Þolendur ofbeldis– og kynferðisbrota árið 2019…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
14
Þolendur ofbeldis– og kynferðisbrota árið 2019 - mat á alvarleika …....………………………………………………………………………………………………………………...
15
Þolendur brota af hendi maka eða fyrrum maka árið 2019 …………………………………………………………………………………………………………………………………...
16
Tilkynntir þú brotið til lögreglu? …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
17
4
Helstu niðurstöður
Aðferðir og gögn
•
Öryggiskennd höfuðborgarbúa í eigin hverfi breyttist ekki milli ára. Um 90% segjast öruggir einir á gangi í eigin hverfi eftir myrkur.
•
Gagnaöflun var framkvæmd af Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands fyrir embætti ríkislögreglustjóra og lögregluna á höfuðborgarsvæðinu.
•
Rétt rúmlega helmingur höfuðborgarbúa telur sig örugga eina á gangi í miðborg Reykjavíkur eftir að myrkur er skollið á eða eftir miðnætti um helgar. Hlutfallið breyttist nánast ekkert milli ára.
•
Gagnaöflun fór fram dagana 10. maí til 14. júní 2020.
•
Notast var við netpanel og er þetta í níunda sinn sem sú leið er farin.
•
Úrtakið náði til 2.000 einstaklinga á aldrinum 18 ára og eldri búsetta á höfuðborgarsvæðinu.
•
Fjöldi svarenda var 1.159 og svarhlutfallið því um 60 prósent.
•
Gögnin voru vigtuð fyrir kyni, aldri og menntun svarenda til þess að endurspegla þýðið sem best.
•
Taflan hér fyrir neðan sýnir skiptingu þýðis eftir aldri og kyni og skiptingu úrtaksins eftir að gögnin höfðu verið vigtuð.
•
Innbrot og umferðarlagabrot eru þau afbrot sem höfuðborgarbúar telja vera mestu vandamálin í eigin hverfi.
•
Hlutfall höfuðborgarbúa sem hafði aldrei áhyggjur af því að verða fyrir afbroti jókst frá 2018 til 2019 og var um 42%.
•
Karlar og eldri svarendur voru hlutfallslega líklegri en aðrir til að hafa verið áhyggjulausir.
•
Flestir óttuðust að verða fyrir innbroti (44,1%) og þjófnaði (17,5%). Þar á eftir komu ofbeldisbrot (14,4%) og kynferðisbrot (11,6%).
•
Rúmlega 20 prósent kvenna upplifðu aðstæður þannig árið 2019 að þær töldu líklegt að þær yrðu fyrir kynferðisbroti á meðan hlutfall karla var undir einu prósenti.
•
Hlutfall höfuðborgarbúa sem sagðist hafa orðið fyrir afbroti árið 2019 var 29% og hefur ekki verið lægra í tæpan áratug.
•
Af þeim sem urðu fyrir afbroti árið 2019 greindu flestir frá því að hafa orðið fyrir eignaskemmdum eða um 15%.
•
Hlutfall þeirra sem greindu frá því að hafa orðið fyrir þjófnaði eða innbroti var svipað, 10,4% varð fyrir þjófnaði og 10% urðu fyrir innbroti.
•
Þrjú prósent höfuðborgarbúa greindu frá því í könnuninni að þeir hefðu orðið fyrir kynferðisbroti. Annað árið í röð var aukning á milli ára þegar kemur að heimilisofbeldi, en 8,4% greindu frá því að hafa orðið fyrir slíku ofbeldi árið 2019
•
Af þeim sem greindu frá því að hafa orðið fyrir kynferðisbroti var rúmur helmingur sem lýsti atvikinu sem særandi framkomu.
Fjöldi svarenda Hlutfall svarenda Kyn Karlar Konur Aldur 18-25 26-35 36-45 46-55 56-65 66 ára og eldri Samtals
Hlutfall í þýði
587 572
50,6% 49,4%
51,1% 48,9%
168 234 212 185 168 192 1.159
14,5% 20,1% 18,3% 16,0% 14,5% 16,5% 100%
14,3% 20,8% 18,2% 16,1% 14,3% 16,2% 100%
Ótti við afbrot og öryggistilfinning
5
Öryggi höfuðborgarbúa í eigin hverfi1
6
•
Um það bil níu af hverjum tíu íbúum á höfuðborgarsvæðinu telja sig örugga eina á gangi í eigin hverfi eftir að myrkur hefur skollið á.
•
Marktækur munur er á mati á eigin öryggi eftir kyni, aldri, búsetu og menntun.
•
Fjöldi 1109
Alls Kyn * Karl 570 Kona 539 Aldur * 18-25 ára 158 26-35 ára 220 36-45 ára 202 46-55 ára 183 56-65 ára 166 66 ára og eldri 181 Búseta * Miðborg, Gamli Vesturbær 77 Hlíðar 98 Vesturbær, Seltjarnarnes 72 Laugardalur, Háaleiti 97 Breiðholt 96 Árbær 58 Grafarvogur, Grafarholt 150 Kópavogur 173 Garðabær, Álftanes 73 Hafnarfjörður 150 Mosfellsbær, Kjalarnes 67 Löggæslusvæði Löggæslusvæði 1 342 Löggæslusvæði 2 224 Löggæslusvæði 3 268 Löggæslusvæði 4 273 Menntun * Grunnskólapróf 333 Nám á framhaldsskólastigi 395 Nám á háskólastigi 319 * Marktækur munur á milli hópa
Öryggi mælist meira meðal karla en kvenna, en aðeins um 6 prósent karla telja sig óörugga á gangi í eigin hverfi á meðan um 18 prósent kvenna segjast óöruggar. Einstaklingar á aldrinum 46 til 55 ára telja sig hvaða öruggasta í eigin hverfi.
•
Íbúar í Vesturbæ/Seltjarnarnesi (93%), Árbæ (93%) og Miðborg/Gamla Vesturbæ (92%) telja sig hlutfallslega öruggasta í eigin hverfi af íbúum höfuðborgarsvæðisins.
•
Minnst mældist öryggið í eigin hverfi í Breiðholti (80%) og Hlíðum (84%). Einn af hverjum fimm íbúum í Breiðholts segjast óöruggir einir á gangi eftir myrkur.
•
Öryggi í eigin hverfi fer marktækt hækkandi með auknu menntunarstigi. Um 82% þeirra sem lokið hafa grunnskólaprófi telja sig örugga einir á gangi eftir myrkur á móti 92% þeirra sem lokið hafa námi á háskólastigi
Hlutfall (%)
•
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Örugg(ur)
Óörugg(ur)
88%
12%
94% 82%
6% 18%
88% 90% 91% 92% 86% 81%
12% 10% 9% 8% 14% 19%
92% 84% 93% 90% 80% 93% 87% 88% 88% 89% 91%
8% 16% 7% 10% 20% 7% 13% 12% 12% 11% 9%
90% 88% 85% 90%
10% 13% 15% 10%
82% 91% 92%
18% 9% 8%
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2019 2020
Mjög örugg(ur)
50,2 49,2 51,8 51,9 40,7 34,6 37,5 42,2 42,2 45,0 45,0 48,7 44,2
Frekar örugg(ur)
41,3 40,4 37,7 38,7 47,4 53,5 50,8 48,8 49,8 46,0 45,4 42,5 44,0
Frekar óörugg(ur) 5,8
7,1
8,3
6,9
8,9 10,2 9,4
7,4
6,1
7,7
7,8
6,6
8,9
Mjög óörugg(ur)
3,2
2,3
2,5
3,1
1,6
1,9
1,2
1,8
2,1
2,9
2,7
1,7
2,3
Mynd 1. Mat höfuðborgarbúa á eigin öryggi í sínu hverfi/byggðarlagi eftir að myrkur er skollið á árin 2007 til 2020 að undanskildu árinu 2018
1
Spurt var: Hversu örugg(ur) eða óörugg(ur) finnst þér þú vera þegar þú ert ein(n) á ferli í þínu hverfi/byggðarlagi þegar myrkur er skollið á?
Öryggi höfuðborgarbúa í miðborg Reykjavíkur2
7
•
Rúmur helmingur höfuðborgarbúa telur sig örugga eina á gangi eftir myrkur í miðborg Reykjavíkur. Hlutfallið í ár er svipað og árið á undan.
•
Marktækur munur var á öryggi eftir kyni, aldri, búsetu og löggæslusvæði.
•
Umtalsverður munur er á mældri öryggiskennd karla og kvenna í miðborginni. Tvær af hverjum þremur konum segjast óöruggar einar á gangi í miðborg Reykjavíkur eftir miðnætti um helgar en um það bil einn af hverjum þremur körlum.
•
Tveir þriðju hlutar íbúa á aldrinum 26-45 ára segist upplifa sig örugga á gangi í miðborg Reykjavíkur eftir myrkur. Aðeins 23 prósent 66 ára og eldri telur sig örugga í sömu aðstæðum.
•
Hlutfall þeirra sem telja sig óörugga í miðborg Reykjavíkur eykst alla jafna eftir því sem fólk býr lengra fá miðborginni. Mest mældist öryggi í miðborg meðal íbúa í Miðborg/Gamla Vesturbæ, Hlíðum og Vesturbæ/Seltjarnarnesi.
•
Öruggasta upplifðu íbúar á löggæslusvæði 1 sig (62%) en þar á eftir voru það íbúar á löggæslusvæði 3 (53%).
Hlutfall (%)
•
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Örugg(ur)
Fjöldi 970
Alls Kyn * Karl 496 Kona 474 Aldur * 18-25 ára 159 26-35 ára 217 36-45 ára 193 46-55 ára 154 56-65 ára 126 66 ára og eldri 122 Búseta * Miðborg, Gamli Vesturbær 67 Hlíðar 96 Vesturbær, Seltjarnarnes 66 Laugardalur, Háaleiti 81 Breiðholt 78 Árbær 55 Grafarvogur, Grafarholt 123 Kópavogur 154 Garðabær, Álftanes 62 Hafnarfjörður 127 Mosfellsbær, Kjalarnes 61 Löggæslusvæði * Löggæslusvæði 1 310 Löggæslusvæði 2 190 Löggæslusvæði 3 231 Löggæslusvæði 4 240 Menntun Grunnskólapróf 292 Nám á framhaldsskólastigi 339 Nám á háskólastigi 287 * Marktækur munur á milli hópa
Óörugg(ur)
51%
49%
66% 36% 55% 63% 65% 49% 36% 23%
34% 64% 45% 37% 35% 51% 64% 77%
73% 60% 70% 47% 63% 47% 46% 47%
24%
27% 40% 30% 53% 37% 53% 54% 53%
76% 51% 39%
49% 61%
62% 42% 53% 45%
38% 58% 47% 55%
52% 46% 55%
48% 54% 45%
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2019 2020
Mjög örugg(ur)
12,9 10,1 6,8
Frekar örugg(ur)
32,3 27,1 30,2 28,3 31,8 32,0 35,0 37,3 38,3 36,9 37,0 38,9 38,1
9,8
8,0
7,2
6,1
8,1
7,1 10,2 9,4 12,1 13,4
Frekar óörugg(ur) 27,5 33,4 34,3 35,0 33,0 32,1 32,8 32,3 33,2 32,3 32,9 30,3 28,9 Mjög óörugg(ur)
27,3 29,3 28,8 26,9 27,1 28,7 26,1 22,4 21,4 20,6 20,7 18,6 19,6
Mynd 2. Mat höfuðborgarbúa á eigin öryggi í miðborg Reykjavíkur eftir að myrkur er skollið á árin 2007 til 2020 að 2018 undanskildu
2
Spurt var: Hversu örugg(ur) eða óörugg(ur) finnst þér þú vera þegar þú ert ein(n) á ferli í miðborg Reykjavíkur þegar myrkur er skollið á eða eftir miðnætti um helgar?
Hvaða brot er talið mesta vandamálið3
8
•
Hlutfallslega flestir höfuðborgarbúar töldu innbrot vera mesta vandamálið í sínu hverfi (20,7%).
•
Næst á eftir komu umferðarlagabrot (19,4%).
•
12,7 prósent íbúa telja ekkert brot vera vandamál.
•
Marktækur munur var á öllum breytum nema kyni þegar gefa átti mat á mesta vandamáli hvers hverfis.
•
Höfuðborgarbúar á aldrinum 66 ára og eldri voru líklegastir til að telja ekkert brot vera vandamál í sínu hverfi.
•
Einn af hverjum fimm íbúa Miðborgarinnar/Gamla Vesturbæjar taldi kynferðisbrot vera mesta vandamálið í sínu hverfi.
•
Umferðarlagabrot voru talin mesta vandamálið í Mosfellsbæ/ Kjalarnesi.
•
Þá voru innbrot talin mesta vandamálið í Garðabæ/Álftanesi. Tæplega 50 prósent segja svo.
Eignaspjöll
14,5%
Umferðarlagabrot
19,4%
Innbrot
20,7%
Kynferðisbrot Fíkniefnabrot
2,3%
9,6%
Þjófnaður
Ofbeldisbrot Tel ekkert brot vera vandamál Annað
13,7%
Fjöldi 985
Alls Kyn Karl 504 Kona 479 Aldur * 18-25 ára 152 26-35 ára 201 36-45 ára 193 46-55 ára 153 56-65 ára 133 66 ára og eldri 158 Búseta * Miðborg, Gamli Vesturbær 77 Hlíðar 91 Vesturbær, Seltjarnarnes 69 Laugardalur, Háaleiti 89 Breiðholt 73 Árbær 45 Grafarvogur, Grafarholt 123 Kópavogur 150 Garðabær, Álftanes 70 Hafnarfjörður 133 Mosfellsbær, Kjalarnes 60 Löggæslusvæði * Löggæslusvæði 1 325 Löggæslusvæði 2 203 Löggæslusvæði 3 223 Löggæslusvæði 4 229 Menntun* Grunnskólapróf 313 Nám á framhaldsskólastigi 336 Nám á háskólastigi 284 * Marktækur munur á milli hópa
Eignaspjöll 14,5%
Umferðar- Fíkniefna- Þjófnaður KynferðisOfbeldisEkkert Innbrot lagabrot brot brot brot vandamál 19,4% 9,6% 13,7% 2,3% 20,7% 3,4% 12,7%
13,9% 15,2%
20,2% 18,4%
10,7% 8,6%
13,3% 14,2%
2,6% 1,9%
19,6% 21,9%
2,0% 4,8%
13,5% 12,1%
9,9% 13,9% 16,6% 17,0% 12,8% 17,1%
18,4% 21,4% 16,1% 20,9% 20,3% 19,6%
15,8% 5,0% 11,4% 7,2% 12,8% 7,6%
6,6% 16,9% 15,5% 17,0% 8,3% 15,2%
4,6% 3,5% 1,6% 2,0% 2,3% 0,6%
15,1% 19,4% 22,8% 17,0% 34,6% 17,1%
4,6% 4,5% 3,6% 3,9% 0,0% 2,5%
15,8% 12,4% 10,4% 11,1% 8,3% 17,7%
22,1% 13,2% 15,9% 16,9% 27,4% 15,6% 21,1% 6,7% 4,3% 14,3% 5,0%
13,0% 9,9% 20,3% 18,0% 4,1% 13,3% 17,1% 26,7% 11,4% 30,8% 40,0%
7,8% 11,0% 2,9% 4,5% 34,2% 13,3% 17,9% 7,3% 1,4% 5,3% 1,7%
5,2% 22,0% 20,3% 12,4% 9,6% 20,0% 15,4% 12,0% 20,0% 9,8% 6,7%
20,8% 2,2% 0,0% 1,1% 0,0% 2,2% 0,0% 0,7% 1,4% 0,0% 0,0%
11,7% 18,7% 27,5% 38,2% 5,5% 26,7% 13,8% 16,7% 47,1% 18,0% 16,7%
0,0% 2,2% 0,0% 1,1% 13,7% 0,0% 0,8% 5,3% 0,0% 9,0% 0,0%
15,6% 14,3% 8,7% 7,9% 4,1% 6,7% 9,8% 21,3% 8,6% 12,0% 23,3%
16,9% 10,8% 13,5% 15,7%
14,8% 24,1% 18,8% 22,3%
6,5% 3,4% 16,6% 12,7%
15,1% 13,3% 11,2% 14,4%
6,2% 0,5% 0,4% 0,4%
24,0% 28,6% 13,0% 17,0%
0,9% 5,9% 8,1% 0,4%
12,0% 10,8% 15,7% 12,7%
7,7% 17,9% 18,3%
19,5% 18,8% 20,8%
14,7% 9,2% 5,6%
12,1% 13,1% 15,1%
0,0% 2,7% 2,8%
23,3% 19,9% 19,7%
6,4% 1,5% 2,5%
11,5% 14,6% 11,6%
3,4% 12,7% 3,6%
Mynd 3. Hlutfall brota sem höfuðborgarbúar töldu mesta vandamálið í sínu hverfi
3
Spurt var: Hvaða brot telur þú vera mesta vandamálið í þínu hverfi?
** Svör fyrir íbúa Miðborgar/Gamla Vesturbæjar eru reiknuð út frá spágildum um svör, vegna galla í frumgögnum
Ótti við að verða fyrir afbrotum hér á landi4
•
9
Rúmur helmingur höfuðborgarbúa upplifðu aðstæður þannig að þeir töldu einhverjar líkur á að þeir yrðu fyrir afbroti árið 2019.
•
Aldrei Fjöldi 1104
Alls Kyn * Ka rl 570 Kona 534 Aldur * 18-25 á ra 155 26-35 á ra 219 36-45 á ra 201 46-55 á ra 181 56-65 á ra 165 66 á ra og el dri 180 Búseta* Mi ðborg, Ga ml i Ves turbær 76 Hl íða r 103 Ves turbær, Sel tja rna rnes 73 La uga rda l ur, Há a l ei ti 95 Brei ðhol t 95 Árbær 56 Gra fa rvogur, Gra fa rhol t 149 Kópa vogur 172 Ga rða bær, Ál fta nes 72 Ha fna rfjörður 146 Mos fel l s bær, Kja l a rnes 63 Löggæslusvæði Löggæs l us væði 1 347 Löggæs l us væði 2 220 Löggæs l us væði 3 268 Löggæs l us væði 4 268 Menntun Grunns kól a próf 333 Ná m á fra mha l ds s kól a s ti gi 388 Ná m á há s kól a s ti gi 321 * Marktækur munur á milli hópa
Þetta er svipað hlutfall og árið á undan en þó talsvert hærra en árin 2016 og 2017
•
Munurinn er marktækur eftir kyni, aldri og búsetu.
•
Lítill munur var á kynjunum þegar spurt var um áhyggjur af því að verða fyrir afbroti. Um 43% karla sagðist aldrei hafa upplifað slíkar aðstæður árið 2019 á móti um 42% kvenna.
•
Íbúar úr elsta aldurshópnum eru líklegastir til að segjast aldrei hafa upplifað ótta um að verða fyrir afbroti og fer hlutfallið lækkandi með lægri aldri. Aðeins einn af hverjum fjórum á aldrinum 26 til 35 ára sagðist aldrei hafa upplifað slíkar aðstæður.
•
Hlutfall (%)
Minnstar áhyggjur höfðu íbúar Árbæjar af því að verða fyrir afbrotum (63%), þar á eftir voru íbúar Mosfellsbæjar/Kjalarness (51%). Hlutfall íbúa sem höfðu áhyggjur af því að verða fyrir broti í öðrum hverfum var á bilinu 35-47%.
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Mjög sjaldan
Frekar sjaldan
Frekar oft
Mjög oft
42%
33%
20% 4% 1%
43% 42%
35% 31%
19% 2% 1% 21% 5% 1%
0%
0% 31% 25% 34% 44%
34% 37%
56% 67%
28% 6% 1% 32% 6% 0% 21% 0% 43% 1% 17% 3% 35% 2% 14% 4% 26% 7% 3% 23%
0% 36% 38% 45% 35% 41% 63% 41% 40% 42% 47% 51%
37% 35% 32% 43% 39% 25% 36% 35%
17% 34% 17%
21% 5% 1% 20% 7% 22% 1% 19% 3% 12% 7%1% 13% 15% 4%3% 24%1% 40% 1% 13% 6% 30% 2%
0% 38% 45% 40% 48%
37% 28% 37% 29%
41% 45% 39%
30%
20% 4% 0% 22% 5% 19% 3% 1% 18% 3% 2%
0% 34% 37%
23% 6% 1% 18% 3% 0% 20% 3% 1%
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2019 2020
Aldrei
85,9 67,9 62,6 57,0 48,4 40,9 38,2 38,9 39,7 49,4 47,1 39,5 42,3
Mjög sjaldan
3,4
13,7 14,7 17,3 23,4 30,3 36,4 35,7 37,2 31,4 33,8 32,7 33,4
Frekar sjaldan 6,5
13,9 16,9 16,1 18,8 20,6 19,9 20,8 19,3 15,4 16,4 22,0 20,0
Frekar oft
2,7
3,2
4,3
6,8
7,4
6,1
4,3
3,2
2,1
3,3
2,3
4,4
3,6
Mjög oft
1,6
1,3
1,6
2,8
2,0
2,1
1,2
1,4
1,7
0,5
0,4
1,3
0,7
Mynd 4. Mat svarenda á hversu oft aðstæður voru þannig, árið áður en könnunin var framkvæmd, að þeir höfðu áhyggjur af því að verða fyrir afbroti
4
Hversu oft, ef einhvern tíma, voru aðstæður þannig hjá þér árið 2019 að þú hafðir áhyggjur af því að verða fyrir afbroti?
Hvaða afbroti óttast höfuðborgarbúar mest að verða fyrir 5
10
•
Af þeim sem sögðust einhvern tíma hafa óttast að verða fyrir broti árið 2019 höfðu flestir áhyggjur af því að verða fyrir innbroti, eða um 39%.
•
Næst flestir nefndu þjófnað (17%) og þar næst ofbeldisbrot (14%).
•
Marktækur munur var á þessum ótta í öllum breytum sem voru til athugunar.
•
Karlar höfðu marktækt meiri áhyggjur af því að verða fyrir öllum tegundum brota en konur, fyrir utan kynferðisbrot og „annað“
•
Ein af hverjum fimm konum höfðu mestar áhyggjur af því að verða fyrir kynferðisbroti (21%) en hjá körlum var hlutfallið undir einu prósentustigi.
•
Þá voru höfuðborgarbúar á aldrinum 18 til 35 ára líklegri til að hafa áhyggjur af því að verða fyrir kynferðisbrotum (37%) og ofbeldisbrotum (21%) en eldri svarendur.
•
Íbúar í Vesturbæ/Seltjarnarnesi og í Hlíðunum höfðu minnstar áhyggjur af því að verða fyrir innbroti (24% og 28%). 39 Innbroti
14 Ofbeldi
11 Kynferðisbroti
2020 17
2019
Þjófnaði
2017 4
2016
Efnahagsbroti 10
Fjöldi Eigna- KynferðisÞjófnaði svara spjöllum broti 595 10% 11% 17%
Alls Kyn * Karl 292 Kona 304 Aldur * 18-25 ára 107 26-35 ára 154 36-45 ára 114 46-55 ára 90 56-65 ára 67 66-76 ára 61 Búseta * Miðborg, Gamli Vesturbær 40 Hlíðar 65 Vesturbær, Seltjarnarnes 37 Laugardalur, Háaleiti 59 Breiðholt 51 Árbær 21 Grafarvogur, Grafarholt 63 Kópavogur 96 Garðabær, Álftanes 47 Hafnarfjörður 81 Mosfellsbær, Kjalarnes 32 Löggæslusvæði * Löggæslusvæði 1 205 Löggæslusvæði 2 128 Löggæslusvæði 3 146 Löggæslusvæði 4 116 Menntun* Grunnskólapróf 172 Nám á framhaldsskólastigi 214 Nám á háskólastigi 177 * Marktækur m unur á m illi hópa
Innbroti
Ofbeldi
39%
14%
EfnahagsAnnað broti 4% 6%
12% 7%
0% 21%
19% 14%
40% 38%
17% 10%
5% 3%
6% 6%
10% 6% 6% 13% 9% 16%
37% 14% 1% 2% 0% 2%
7% 18% 24% 24% 13% 11%
16% 36% 44% 38% 60% 57%
21% 21% 11% 7% 6% 7%
0% 3% 9% 6% 1% 2%
8% 1% 6% 10% 10% 5%
8% 12% 8% 8% 18% 0% 11% 7% 9% 10% 6%
8% 12% 14% 8% 16% 10% 10% 9% 13% 15% 3%
13% 18% 16% 22% 6% 19% 11% 18% 28% 17% 13%
35% 28% 24% 46% 43% 48% 46% 33% 45% 44% 47%
23% 17% 19% 12% 16% 19% 10% 18% 2% 6% 22%
8% 2% 19% 2% 0% 0% 2% 3% 0% 6% 3%
8% 11% 0% 2% 2% 5% 11% 11% 4% 1% 6%
9% 9% 11% 8%
11% 14% 11% 8%
18% 22% 14% 14%
34% 45% 37% 46%
17% 4% 17% 15%
6% 4% 2% 2%
6% 2% 8% 9%
8% 12% 8%
13% 14% 6%
13% 14% 21%
37% 38% 44%
16% 15% 10%
3% 2% 6%
9% 5% 5%
Eignaspjöllum 6
Annað 0
10
20
30
40
50
Mynd 5. Hvaða afbrot höfðu höfuðborgarbúar mestar áhyggjur af að verða fyrir árin 2016-2020, að undanskildu árinu 2018.
5
Spurt var: Ef þú lítur aftur til ársins 2019, hverskonar afbroti hafðir þú mestar áhyggjur af að verða fyrir? * Hér eru aðeins birtar upplýsingar um þau brot sem þátttakendur höfðu mestar áhyggjur af að verða fyrir.
Reynsla af afbrotum og tilkynnt brot
11
12
Þolendur afbrota árið 2019 •
Undir 30% höfuðborgarbúa greindu frá því að hafa orðið fyrir einhverju af þeim afbrotum árið 2019 sem spurt var um. Er það lægsta hlutfall sem mælst hefur síðari ár.**
•
Hæsta hlutfall þeirra sem sögðust hafa orðið fyrir afbroti árið 2019 var í aldurshópnum 26-35 ára (36%).
•
Íbúar á löggæslusvæði 1, sem nær yfir Seltjarnarnes, Vesturbæ, Miðborg, Hlíðar, Háaleiti og Laugardal, voru marktækt líklegri til þess að hafa orðið fyrir afbroti árið 2019 en íbúar annarra svæða.
•
Þar af voru íbúar í Hlíðum (49%) og Laugardal/Háaleiti (44%) marktækt líklegastir til að hafa orðið fyrir broti.
•
Íbúar á svæði lögreglustöðvar 4, í Árbæ, Grafarholti, Grafarvogi, Norðlingaholti, Mosfellsbæ, Kjósarhreppi og á Kjalarnesi ólíklegastir til þess að hafa orðið fyrir afbroti árið 2019.
100
Varð fyrir afbroti síðasta ár fyrir könnun
90
80
Varð ekki fyrir afbroti síðasta ár fyrir könnun 69
67
65
31
33
35
2014
2015
2016
70
70
70
71
Hlutfall (%)
60 50 40
30
30
29
2017
2019
2020
30 20 10 0
Mynd 6. Hlutfall höfuðborgarbúa sem höfðu orðið fyrir afbroti síðasta ár fyrir könnun árin 2014 til 2019 að 2018 undanskildu
Fjöldi 1107
Alls Kyn Karl 558 Kona 549 Aldur * 18-25 ára 150 26-35 ára 222 36-45 ára 201 46-55 ára 182 56-65 ára 166 66 ára og eldri 187 Búseta * Miðborg, Gamli Vesturbær 71 Hlíðar 105 Vesturbær, Seltjarnarnes 73 Laugardalur, Háaleiti 94 Breiðholt 92 Árbær 58 Grafarvogur, Grafarholt 147 Kópavogur 176 Garðabær, Álftanes 78 Hafnarfjörður 148 Mosfellsbær, Kjalarnes 66 Löggæslusvæði * Löggæslusvæði 1 342 Löggæslusvæði 2 227 Löggæslusvæði 3 268 Löggæslusvæði 4 270 Menntun Grunnskólapróf 337 Nám á framhaldsskólastigi 394 Nám á háskólastigi 319 * Marktækur munur á milli hópa
Já
Nei
29%
71%
31% 28%
69% 72%
33% 36% 31% 32% 27% 17%
67% 64% 69% 68% 73% 83%
34% 49% 32% 44% 29% 14% 21% 31% 17% 28% 21%
66% 51% 68% 56% 71% 86% 79% 69% 83% 72% 79%
40% 24% 30% 19%
60% 76% 70% 81%
30% 31% 25%
70% 69% 75%
13
Þolendur auðgunarbrota og eignaspjalla árið 2019 •
Af þeim sem höfðu orðið fyrir afbroti árið 2019 höfðu tæplega 16 prósent orðið fyrir eignaspjöllum.
•
Hlutfallslega fleiri íbúar á löggæslusvæði 1 greindu frá því að hafa orðið fyrir eignaspjöllum en íbúar annarra svæða.
•
Hlutfall þeirra sem segjast hafa orðið fyrir eignaskemmdum hefur fækkað allt frá árinu 2016.
•
Rúmlega tíu prósent svarenda greindu frá því að hafa orðið fyrir þjófnaði árið 2019, þ.e. að verðmætum hafi verið stolið án þess að um innbrot hafi verið að ræða.
•
Einn af hverjum tíu greindu frá því að hafa orðið fyrir innbroti árið 2019. Hlutfallið er það hæsta síðan byrjað var að spyrja sérstaklega um innbrot árið 2013.
•
Íbúar á löggæslusvæði 4 voru ólíklegastir til að segjast hafa orðið fyrir innbroti (4,8%). Hæst var hlutfallið á löggæslusvæði 1 (14,5%).
Eignaskemmdum
Innbroti eða þjófnaði
Þjófnaði
Innbroti
45
40 35 30 23,4
25
Hlutfall (%)
20
15
18,7 15,3 11,7
21,5
11,1
11,8
12,1
10,4
5 2012
7,3
7,2
6,3
2013
2014
0 2011
23,0
20,5
18,2 14,4
10
2010
20,7
2015
9,6
9,8
8,5 6,6 2016
2017
15,9
15,7
11,6
10,4
8,8
10,0
2019
2020
Mynd 7. Hlutfall höfuðborgarbúa sem urðu fyrir eignaskemmdum, innbroti og/eða þjófnaði síðasta ár fyrir könnun árin 2010 til 2020 að 2018 undanskildu * Hafa ber í huga að í könnununum frá og með 2013 var spurt annars vegar út í þjófnaði og hins vegar innbrot, en í fyrri könnunum var spurt um innbrot og þjófnaði í sömu spurningu. Eins var jafnframt spurt um nokkrar tegundir eignaskemmda í könnunum frá árinu 2013 en áður var spurt almennt hvort fólk hafi orðið fyrir eignaskemmdum.
Eignaspjöllum
Þjófnaði
Innbroti
Alls 15,7% 10,4% 10,0% Kyn Karlar 14,8% 12,0% 11,2% Konur 16,6% 8,8% 8,7% Aldur 18-25 ára 15,7% 13,0% 11,9% 26-35 ára 16,1% 10,7% 11,1% 36-45 ára 15,3% 8,6% 11,9% 46-55 ára 22,4% 15,3% 9,6% 56-65 ára 13,3% 10,8% 10,4% 66 ára og eldri 11,1% 5,3% 4,8% Menntun Grunnskólapróf 12,9% 11,3% 14,5% Nám á framhaldsskólastigi 18,1% 11,0% 7,1% Nám á háskólastigi 15,0% 9,3% 8,8% Búseta Miðborg, Gamli Vesturbær 20,8% 11,4% 10,8% Hlíðar 24,8% 21,0% 18,9% Vesturbær, Seltjarnarnes 5,5% 16,4% 16,4% Laugardalur, Háaleiti 25,8% 15,5% 10,8% Breiðholt 21,7% 8,4% 3,1% Árbær 10,3% 3,4% 3,4% Grafarvogur, Grafarholt 14,3% 5,4% 4,0% Kópavogur 10,1% 9,2% 16,0% Garðabær, Álftanes 11,5% 5,1% 6,4% Hafnarfjörður 17,2% 7,9% 8,2% Mosfellsbær, Kjalarnes 9,0% 13,6% 7,7% Löggæslusvæði Löggæslusvæði 1 20,4% 16,5% 14,5% Löggæslusvæði 2 15,3% 7,0% 7,6% Löggæslusvæði 3 14,1% 9,3% 11,4% Löggæslusvæði 4 11,8% 7,0% 4,8% Marktækur munur er á milli hópa sem eru auðkenndir með bláu letri Ekki er marktækur munur er á milli hópa sem eru auðkenndir með rauðu letri
14
Þolendur ofbeldis– og kynferðisbrota árið 2019 •
Um 2,8% höfuðborgarbúa greindu frá því að hafa orðið fyrir ofbeldisbroti árið 2019 og 3% sögðust hafa orðið fyrir kynferðisbroti.
•
Heimilisofbeldi hefur aukist frá árinu 2017 og árið 2019 voru 8,4% sem sögðust hafa orðið fyrir heimilisofbeldi.
•
Marktækur munur er á milli aldurshópa þegar kemur að heimilisofbeldi. Hæst hlutfall þeirra sem orðið höfðu fyrir heimilisofbeldi voru á aldrinum 18-25 ára (17,9%).
•
Hlutfall kvenna sem greindu frá því að hafa orðið fyrir kynferðisbroti lækkaði úr 5,7% í 4,7% milli ára. Hlutfall karla hækkaði úr 0,7% upp í 1,4% milli ára.
•
Marktækur munur var á aldurshópum hjá þeim sem sögðust hafa orðið fyrir kynferðisbroti. Hæst var hlutfallið hjá 18-25 ára og fór lækkandi með aldrinum.
•
Þá greindu hlutfallslega fleiri íbúar í Hlíðum (8,6%) og Kópavogi (5,6%) frá því að hafa orðið fyrir ofbeldisbroti en íbúar annars staðar á höfuðborgarsvæðinu.
Heimilisofbeldi
Ofbeldisbroti
Ofbeldisbroti 2,8%
Kynferðisbroti
16 14 12
Hlutfall (%)
10
8,4
8
4 2
6,2
5,6
6 3,7 2,1
0,1
0,5
3,5 1,2
2,7 1,1
3,5
2,7
1,8 1,9
3,7 2,4
3,3 2,7
2,2
2,0
2016
2017
3,1
3,0
2,4
2,8
2019
2020
0 2010
2011
2012
2013
2014
2015
Mynd 8. Hlutfall höfuðborgarbúa sem urðu fyrir heimilisofbeldi, ofbeldis– og/eða kynferðisbroti síðasta ár fyrir könnun árin 2010 til 2020 að undanskildu árinu 2018.
Kynferðisbroti 3,0%
Heimilsofbeldi 8,4%
Alls Kyn Karlar 3,3% 1,4% 7,8% Konur 2,2% 4,7% 8,8% Aldur 18-25 ára 0,7% 8,2% 17,9% 26-35 ára 4,0% 6,7% 12,9% 36-45 ára 4,5% 2,5% 6,0% 46-55 ára 1,1% 0,5% 3,8% 56-65 ára 5,4% 7,4% 66 ára og eldri 0,5% 5,2% Menntun Grunnskólapróf 5,0% 3,8% 16,1% Nám á framhaldsskólastigi 2,3% 4,3% 7,1% Nám á háskólastigi 1,2% 1,2% 4,2% Búseta Miðborg, Gamli Vesturbær 1,4% 8,3% Hlíðar 8,6% 4,7% 3,5% Vesturbær, Seltjarnarnes 5,6% 10,2% Laugardalur, Háaleiti 1,0% 4,1% 2,6% Breiðholt 13,9% Árbær 1,7% 2,0% Grafarvogur, Grafarholt 2,7% 0,7% 10,9% Kópavogur 5,6% 9,0% 11,4% Garðabær, Álftanes 7,5% Hafnarfjörður 3,3% 2,0% 7,3% Mosfellsbær, Kjalarnes 1,5% 10,9% Löggæslusvæði Löggæslusvæði 1 3,4% 3,7% 5,0% Löggæslusvæði 2 2,2% 1,3% 7,4% Löggæslusvæði 3 3,7% 5,8% 12,2% Löggæslusvæði 4 1,8% 0,7% 9,0% Marktækur munur er á milli hópa sem eru auðkenndir með bláu letri Ekki er marktækur munur er á milli hópa sem eru auðkenndir með rauðu letri
15
Þolendur ofbeldis– og kynferðisbrota árið 2019 —mat á alvarleika •
Þegar þolendur ofbeldisbrota voru spurðir út í mat á alvarleika brotsins sem þeir urðu fyrir árið 2019 taldi tæplega helmingur að brotið hafi verið mjög alvarlegt (44%).
•
Rétt rúmur helmingur þolendur kynferðisbrota töldu brotið gegn sér hafa verið „nokkuð alvarlegt“ (53%).
•
Einn af hverjum fjórum sem orðið hafði fyrir heimilisofbeldi árið 2019 taldi brotið hafa verið „mjög alvarlegt“.
•
Af þeim sem höfðu orðið fyrir kynferðisbroti árið 2019 lýstu 55 prósent atvikinu sem særandi framkomu.
•
Næst flestir sögðu kynferðisbrotið hafa verið gróf kynferðisleg áreitni (30%) og 15% sögðu brotið hafa verið nauðgun.
55%
30% 15% 0%
Nauðgun
Tilraun til nauðgunar Særandi framkomu Grófri kynferðislegri áreitni
Mynd 10. Myndir þú lýsa þessu atviki sem nauðgun, tilraun til nauðgunar, grófri kynferðislegri áreitni, særandi framkomu eða annars konar kynferðisbroti?
43%
Ekki mjög alvarlegt
27% 31%
Heimilsofbeldi
32%
Nokkuð alvarlegt
53%
Kynferðisbrot
25%
Mjög alvarlegt
25% 19%
Ofbeldisbrot 44%
Mynd 9. Mat þolenda ofbeldis– og kynferðisbrota á alvarleika afbrots sem þeir urðu fyrir árið 2019
16
Þolendur brota af hendi maka eða fyrrum maka árið 2019 •
Af þeim sem sögðust hafa mátt þola andlegt og/eða líkamlegt ofbeldi af hendi maka eða fyrrum maka árið 2019 greindu 40 prósent frá því að ofbeldið ætti sér stað vikulega.
•
Tæpur helmingur þolenda sagðist hafa orðið fyrir 1-3 broti árið 2019.
•
Flestir þolendur brota af hendi maka eða fyrrum maka sögðust hafa orðið fyrir andlegu ofbeldi. Rúm 60% sögðu að ítrekað hefði verið gert lítið úr þeim.
•
Rúmur fjórðungur þolenda greindi frá því að komið hefði verið í veg fyrir að þeir hittu vini og ættingja og 22% þolenda var ógnað eða hótað á einhvern hátt.
•
•
Einn af hverjum fimm þolendum sagðist hafa verið beitt/beittur líkamlegu ofbeldi og 7% greindu frá því að hafa verið þvinguð(aður) eða að reynt hafi verið að þvinga þá til kynferðislegra athafna. Hlutfall þeirra sem urðu fyrir ofbeldi af hendi maka eða fyrrverandi maka og sagðist enn búa við slíkar aðstæður jókst úr 39% í 59% milli ára.
1-3 skipti á árinu
47%
4-10 skipti skipti á árinu
Mánaðarlega
Að þú værir þvinguð(aður) eða reynt að þvinga þig til kynferðislegra athafna
Að þú værir beitt(ur) ofbeldi
7%
20%
Að þér væri ógnað eða hótað ofbeldi, lífláti eða að taka af þér barn/börn
22%
Að endurtekið væri gert lítið úr þér svo þér fyndist þú einskis virði
61%
Að krafist væri aðgangs að síðum eins og heimabanka, samfélagsmiðlum eða tölvupósti án þess að veita þér sama aðgang
23%
26%
Að komið væri í veg fyrir að þú hittir vini og ættingja
Að komið væri í veg fyrir að þú fengir sanngjarnan hluta af innkomu heimilisins
11%
Mynd 12. Hlutfall þeirra sem greindu frá því að hafa orðið fyrir ofbeldi af hendi maka árið 2019, greint eftir tegund ofbeldis. Merkja mátti við fleiri einn valmöguleika og er heildar summan því hærri en 100%.
13%
0%
59%
41% Vikulega
Daglega eða flesta daga
40%
0%
Já Mynd 11. Hversu oft að jafnaði varðstu fyrir andlegu og/eða líkamlegu ofbeldi af hendi maka/fyrrum maka árið 2019? Merktu við það sem á best við
Nei
Mynd 13. Hér að framan merktir þú við að þú hefðir orðið fyrir broti af hendi maka eða fyrrum maka. Myndir þú segja að þú búir enn við þær aðstæður?
17
Tilkynntir þú brotið til lögreglu?* •
Hlutfall þeirra sem urðu fyrir eignaspjöllum og tilkynntu það til lögreglu lækkaði á milli ára, úr 28,2% í 25,8%. Hlutfallið er þó hærra en undanfarin ár. Tæpur helmingur þeirra sem urðu fyrir innbroti tilkynnti það til lögreglu og lækkaði hlutfall þeirra lítillega milli ára.
•
Þolendum ofbeldisbrota sem tilkynntu brotin fækkaði hlutfallslega milli ára, úr 50,9% í 41,1%.
•
Sá aldursflokkur sem tilkynnti hlutfallslega oftast um eignaspjöll voru þolendur á aldrinum 26-35 ára (47,5%).
•
Íbúar á löggæslusvæðum 1 og 4 tilkynntu hlutfallslega mest um þjófnaði (53,7% og 50%).
•
Hlutfall þeirra sem voru þolendur innbrots og tilkynntu atvikið lækkaði með hækkandi menntunarstigi. Rúmur tveir þriðju þolenda með grunnskólamenntun tilkynnti um atvikið á meðan um þriðjungur með háskólamenntun gerði slíkt hið sama.
Hlutfall (%)
•
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2019 2020
Innbrot eða þjófnaður 71,1 69,5 59,4 56,0 Eignaspjöll
45,3 41,7 35,8 27,9 20,8 22,0 19,1 21,1 13,5 28,2 25,8
Ofbeldi
42,5 47,8 36,0 41,1 27,1 34,6 36,1 41,7 34,6 50,9 41,1
Þjófnaður
34,4 37,4 29,0 39,8 27,5 39,1 40,8
Innbrot
51,0 44,5 50,4 39,4 30,7 51,3 48,2
Mynd 14. Hlutfall brotaþola sem tilkynntu brot sem þeir urðu fyrir síðasta ár fyrir könnun árin 2009-2020, að undanskildu árinu 2018., greint eftir brotaflokkum .
Eignaspjöllum
Þjófnaðinn
Innbrotið
Alls 25,8% 40,8% 48,2% Kyn Karlar 19,3% 39,1% 50,0% Konur 31,9% 44,2% 44,7% Aldur 18-25 ára 17,4% 47,6% 33,3% 26-35 ára 47,5% 54,5% 52,0% 36-45 ára 22,6% 53,3% 63,2% 46-55 ára 22,0% 22,2% 20,0% 56-65 ára 18,2% 35,7% 58,3% 66-76 ára 10,5% 37,5% 75,0% Menntun Grunnskólapróf 18,2% 50,0% 67,6% Nám á framhaldsskólastigi 26,4% 28,9% 36,0% Nám á háskólastigi 27,5% 40,0% 34,6% Búseta Miðborg, Gamli Vesturbær 33,3% 50,0% 33,3% Hlíðar 66,7% 63,6% 75,0% Vesturbær, Seltjarnarnes 12,0% 75,0% 9,1% Laugardalur, Háaleiti 20,0% 21,4% 0,0% Breiðholt 38,1% 22,2% 66,7% Árbær 40,0% 0,0% 50,0% Grafarvogur, Grafarholt 20,0% 37,5% 66,7% Kópavogur 21,1% 18,2% 57,1% Garðabær, Álftanes 12,5% 33,3% 25,0% Hafnarfjörður 28,0% 8,3% 25,0% Mosfellsbær, Kjalarnes 40,0% 75,0% 80,0% Löggæslusvæði Löggæslusvæði 1 23,6% 53,7% 44,2% Löggæslusvæði 2 23,5% 13,3% 25,0% Löggæslusvæði 3 30,8% 20,0% 58,3% Löggæslusvæði 4 26,7% 50,0% 69,2% Marktækur munur er á milli hópa sem eru auðkenndir með bláu letri Ekki er marktækur munur er á milli hópa sem eru auðkenndir með rauðu letri * Nánari greining upplýsinga um þá sem tilkynntu kynferðisbrot , ofbeldisbrot, blygðunarsemisbrot og heimilisofbeldi eru ekki birtar hér sökum þess hve fámennur sá hópur var.
Svæðisskipting lögreglustöðva Höfuðborgarsvæðið
18
