15/12/12 PROGRAM KONGRESU RUCHY MIEJSKIE W POLSCE MATEUSZ KOKOSZKIEWICZ
1
15/12 SO
DOLNOŚLĄSKI KONGRES RUCHÓW MIEJSKICH
11:00-12:15 SESJA WSTĘPNA MATEUSZ KOKOSZKIEWICZ / TUMW
POWITANIE I IDEA Prezentacja idei spotkania oraz jego kontekst lokalny i ogólnopolski. KACPER POBŁOCKI / MY-POZNANIACY
IDEA I HISTORIA RUCHÓW MIEJSKICH Idea ruchów miejskich w Polsce i za granicą. Historia Kongresu Ruchów Miejskich. PAWEŁ JAWORSKI / NAPRAW SOBIE MIASTO, KATOWICE
RUCHY MIEJSKIE NA GÓRNYM ŚLĄSKU PRZEMYSŁAW FILAR / TUMW
PODSUMOWANIE DOŚWIADCZEŃ WROCŁAWSKICH I SFORMUŁOWANIE PYTAŃ KONGRESOWYCH CEZARY GROCHOWSKI
WROCŁAWSKA INICJATYWA ROWEROWA WIOLETTA BODNAR I MAJA ZABOKRZYCKA
PARTNERSTWO „RAZEM DLA NADODRZA” Prezentacja projektu.
12:15-15:00 SESJA PLENARNA MAREK KARABON / TUMW, JAKUB POLEWSKI / STOWARZYSZENIE ŁÓDZKA PRZESTRZEŃ, LECH MERGLER / MY-POZNANIACY
ZAGROŻENIA I DOBRE PRAKTYKI Porozmawiamy o zagrożeniach i dobrych praktykach: • Jakie są realne możliwości wpływu na bieżącą politykę i strategiczne myślenie o kierunku rozwoju miast? • Gdzie leżą granice zaangażowania politycznego organizacji pozarządowych, wpływu polityki na trzeci sektor?
16:00-18:00 PODSTOLIKI PRZEMYSŁAW FILAR, MAREK KARABON, MATEUSZ KOKOSZKIEWICZ, ANDRZEJ JÓŹWIK Zdefiniujemy kluczowe postulaty dotyczące prawa, procedur oraz kształtowania wizerunku trzeciego sektora przez media i opinię publiczną. Wymienimy się informacjami i doświadczeniami we współpracy z władzami. • Na jakich płaszczyznach możliwa jest współpraca między organizacjami? • Jak wygląda, a jak powinna wyglądać komunikacja między nimi?
• Czy i jak finansowanie ze środków publicznych uzależnia organizację od wpływu politycznego?
ZGŁOSZONE WYSTĄPIENIA DYSKUSJA
18:30-19:30 SESJA KOŃCOWA PRZEMYSŁAW FILAR, MATEUSZ KOKOSZKIEWICZ
PREZENTACJE Krótka prezentacja prac w obrębie poszczególnych stolików.
WOLNE WNIOSKI KAROLINA MRÓZ MATEUSZ KOKOSZKIEWICZ
ZAKOŃCZENIE Pożegnanie uczestników kongresu i konferencji.
ZAPRASZAMY DO KOMENTOWANIA POWYŻSZYCH TEMATÓW NA:
WWW.MASAKRYTYCZNIE.PL/DKRM UWAGA: DO UDZIAŁU W DYSKUSJACH NIEZBĘDNE JEST POSIADANIE KONTA UŻYTKOWNIKA NA PORTALU WWW.FACEBOOK.COM
MATEUSZ KOKOSZKIEWICZ
RUCHY MIEJSKIE W POLSCE RUCH MIEJSKI Trudno jest jednoznacznie zdefiniować, czym jest „ruch miejski”. Pojęcie to zostało wprowadzone przez Kacpra Pobłockiego, który inspirował się grupami brazylijskimi i napotkało istniejące od kilku lat organizacje, grupy i jednostki z różnych miast w Polsce. Zajmują się one szerokim spektrum różnych spraw, od parków, przez ochronę zabytków, planowanie przestrzenne, politykę mieszkaniową, po promocję ruchu rowerowego. Najważniejszą, wyróżniającą je cechą jest ich oddolność i dość daleko posunięta zasada działania nie dla zysku: fundusze, które się pojawiają, pełnią u nich funkcję pomocniczą. Łączy je też zorientowanie na sprawy dziejące się w przestrzeni miejskiej, a do tej pory jakby osierocone przez władze, biznes i trzeci sektor - wchodzą one co prawda w obszary ekologii czy kultury, które mają swoje ruchy społeczne, ale koncentrują się na niewypełnionych lukach, odpowiadających jednak na żywotne potrzeby mieszkańców. Ruchy korzystają z rozmaitych form działania, ale słowem kluczem jest rozmowa. Debata, konferencja, kongres, spotkanie, zebranie, wywiad… – na tym skupia się działalność praktycznie każdej inicjatywy.
Ścieranie się poglądów, intelektualny ferment i wzajemne wysłuchiwanie jest wartością nadrzędną. Ruchy piszą pisma do władz, informują mieszkańców o ich działaniach, uczestniczą w konsultacjach społecznych, wnioskują o dostęp do informacji publicznej. Próbują narzucić nowe tematy, podważają utarte schematy, krytykują rozwiązania zastane i proponują nowe. Ruchy starają się też wpłynąć na media, by tematy ważne dla mieszkańców uczynić przedmiotem dyskusji powszechnej. Namiętnie wykorzystują też media społecznościowe. Inną formą wpływu na świadomość są happeningi, z których słynna stała się łódzka Grupa Pewnych Osób. Wielość działań ma służyć zmianie dyskursu na różnych poziomach, sprowadzenia go na ziemię i skupienia na potrzebach obywateli. Ruchem, który wytyczył inną drogę, było stowarzyszenie My-Poznaniacy. W 2010 roku wystartowali oni w wyborach do Rady Miejskiej i otrzymali znaczącą ilość głosów (9%), która jednak nie przełożyła się na mandaty.
WIELOŚĆ RUCHÓW Ruch miejski w Polsce, rzecz jasna, nie jest jednolity, a jedną z większych jego zalet jest jego różnorodność. W tekście „Podziały ruchów” zaproponowałem skategoryzowanie ruchów według dwóch kryteriów. Pierwszą linią podziału jest stosunek do reprezentacji mieszkańców: jedne ruchy zwracają uwagę na to, by bezpośredni udział mieszkańców w każdym ich działaniu był jak najszerszy, drugie zaś koncentrują się na konkretnych własnych rozwiązaniach merytorycznych, które mają polepszyć jakość życia ludzi i przekonywaniu do nich opinii. Inny podział to podział według sposobu działania: na ruchy „radykalne”, które swoje działania upatrują w jasnej kontrze do istniejącej polityki (model partii politycznej), oraz „umiarkowane”, skupiające się na proponowaniu swoich idei każdemu, kto będzie chciał je przyjąć (model think-tanku). Agata Diduszko-Zyglewska dzieli z kolei ruchy na wyrastające z założeń pozytywnych, tworzenia się „nowego mieszczaństwa” oraz te wyrastające na fali buntu przeciwko zawłaszczaniu miast przez kapitalizm. Pierwsze organizacje często związane były z Forum Polskich Wieżowców i rozwinięciem w praktyce działalności dyskusyjnej o urbanistyce (np. TUMW, Forum Rozwoju Warszawy). Drugie ruchy mają afiliacje w środowiskach lewicowych, takich jak Zieloni 2004 czy Krytyka Polityczna.
Są też inne źródła ruchów, My-Poznaniacy np. powstali jako federacja lokalnych stowarzyszeń osiedlowych, a SISKOM jako komitet popierający budowę obwodnicy. Oprócz tego, można wskazać różne odwołania ideowe organizacji, wyraźnie obecne lub tylko praktycznie obecne w ich działalności: zawsze jednak są to ideologie wspólnotowe, czy to socjaldemokracja, czy to anarchizm, czy to liberalizm społeczny lub chrześcijańska demokracja. Ruchy miejskie współpracują ze sobą, ale są także przestrzenią realnego sporu o miasto. W czasie pierwszego Kongresu Ruchów Miejskich dało się wyczuć napięcie między ruchami proinwestycyjnymi a ekologicznymi. Istnieją też pierwsze próby podjęcia teoretycznej refleksji nad ruchami, a różnice między tymi teoriami korespondują z ich podziałami. Należy wspomnieć o dwóch z nich. Dr Paweł Kubicki z Uniwersytetu Jagiellońskiego wywodzi ruchy miejskie z „nowego mieszczaństwa”, a za ich cel stawia dążenie do reformowania wadliwych struktur oraz przejmowanie władzy, ale raczej władzy nad dyskursem niż realnej. Dla urbanisty Krzysztofa Nawratka, który poświęcił ruchom swoją ostatnią książkę, są one z kolei próbą lewicowej korekty kapitalizmu oraz przejawem broniącej się wspólnoty miejskiej, która chce stworzyć nową wizję podmiotowości miasta.
KONGRES RUCHÓW MIEJSKICH Ruchy, działając w lokalnych środowiskach, dość szybko zorientowały się, że wiele spraw, mających wpływ na ich miasta na poziomie polityki rządowej czy ustawodawstwa. Pierwszą próbą zjednoczenia ruchów z różnych miast był Ruch Społeczny „Wspólna Przestrzeń”. Na pierwszym jego Zjeździe, który odbył 25 maja w Łodzi wzięło udział 16 osób, ale w drugim, lubelskim zjeździe, już 49 osób z 34 organizacji i 11 miast. Spotkanie to zaowocowało przyjęciem Deklaracji Wartości Wspólnej Przestrzeni, która stanowi m.in., że „Przestrzeń wspólna to przestrzeń publiczna, za którą czujemy się odpowiedzialni”. Idea konsolidacji istniejących środowisk i podmiotów z różnych stron kraju odżyła w lutym 2011 r. na spotkaniu członków Towarzystwa Upiększania Miasta Wrocławia i stowarzyszenia My-Poznaniacy z udziałem Krzysztofa Nawratka. Organizacji wydarzenia podjął się ruch poznański, a pierwszy Kongres Ruchów Miejskich odbył się w Poznaniu 18-19 czerwca 2011 roku. Uczestniczyło w nim 48 organizacji i wielu aktywistów oraz obserwatorów. Uczestnicy podzielili się na dziewięć zespołów, z których każdy
przygotował społeczną opinię na temat danej. Efektem prac było 9 „Tez o mieście”, które poszczególne organizacje (np. TUMW ) przybiły do drzwi ratuszy poszczególnych miast. Uczestnicy podpisali także Apel Solidarności Miast z Łodzią. Kongres wyłonił Zespół Koordynacyjny, który miał być platformą komunikacji między ruchami i panelem przygotowawczym drugiego Kongresu. Zespół ten m.in. zabiegał o uczestnictwo ruchów w pracach nad krajową polityką miejską. Drugi Kongres miał miejsce w Łodzi 12-14 października 2012 roku. Organizowało ją porozumienie łódzkich organizacji, m.in. fundacja Fenomen i łódzka świetlica „Krytyki Politycznej”. Prace toczyły się w dziesięciu grupach tematycznych oraz grupie jedenastej – organizacyjnej, zaś „kierownictwem” Kongresu był zespół moderatorów paneli. Głównym celem było sformułowanie uwag do Założeń Krajowej Polityki Miejskiej. Drugi Kongres zdecydował się nie powoływać stałego ciała, a bieżącą komunikację przekazać „małemu sekretariatowi”, który tworzyć będą organizacje łódzkie.
TEZY O MIEŚCIE (UCHWALONE PRZEZ PIERWSZY KONGRES RUCHÓW MIEJSKICH) My, uczestnicy i uczestniczki Kongresu Ruchów Miejskich apelujemy do opinii publicznej, do świata polityki i mediów, o zwrócenie uwagi na sytuację i problemy polskich miast.
4. Rewitalizacja historycznych obszarów podtrzymuje tożsamość miast i jest warunkiem ich rozwoju. Nie może ograniczać się do remontów, musi być zintegrowanym działaniem wypracowanym wraz z mieszkańcami.
To one są motorem nowoczesnego rozwoju, to w nich jest skupiony główny potencjał cywilizacyjny i kulturalny. Miasta potrzebują mądrej, dalekowzrocznej polityki miejskiej i dobrego prawa, wspierającego ich zrównoważony i sprawiedliwy rozwój, demokrację miejską i społeczeństwo obywatelskie.
5. Dość chaosu! Kultura przestrzeni zagwarantowana ładem prawnym pozwoli na podniesienie jakości życia w mieście.
Niezbędne jest rozpoczęcie debaty publicznej nad następującymi tezami: 1. Mieszkańcy mają niezbywalne prawo do miasta. 2. Budżet partycypacyjny to tworzenie przez mieszkańców całego budżetu miasta. To nie tylko procedury, ale szeroki ruch społeczny. 3. Zagwarantowanie sprawiedliwości społecznej i przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu jest obowiązkiem wspólnoty miejskiej.
6. Demokracja to nie tylko wybory. Mieszkańcy mają prawo do realnego, opartego na wzajemnym szacunku, udziału w podejmowaniu decyzji o mieście. 7. Miasta i obszary metropolitalne powinny być zarządzane zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju i przeciwdziałania procesom suburbanizacji. 8. Lokalizowanie instytucji krajowych w różnych miastach sprzyja rozwojowi całego kraju. 9. Polskie miasta i obszary metropolitalne potrzebują wsparcia w integracji systemów transportu: kolejowego, drogowego, publicznego transportu zbiorowego, rowerowego i pieszego dla osiągnięcia celów Białej Księgi o transporcie i Karty Lipskiej.
WWW.MASAKRYTYCZNIE.PL/DKRM