Kaleidoscope May 2017

take me home

/ zabierz mnie

lot.com

05/2017

israel

Polskie zabytki UNESCO ❚ dlaczego warto odwiedzić Kaliningrad ❚ różnorodność Izraela ❚ Elżbieta i Krzysztof Pendereccy ❚ Emma Stone ❚ mięso – fakty i mity

Izrael

magazyn pokładowy PLL LOT S.A. egzemplarz bezpłatny/free copy ISSN 0239-9032

Chocimska 7, Warsaw tel. 22 848 12 25, 22 848 15 90 rozana@restauracjarozana.com.pl www.restauracjarozana.com.pl

is an elegant, cosy and unpretentious restaurant whose delicate and light Polish cuisine will surprise you with new flavours and specialties every day.

There is nothing else like it in Warsaw‌

n ot e f ro m t h e c eo

© p l l lot. o k ł a d k a /c ov e r : s h u t t e r sto c k

Dear Ladies and Gentlemen, We keep expanding our flight network by adding new exciting places all over the world every month. We have just launched flights to Los Angeles, Newark, Kiev-Zhulhany, and Zielona Góra to name but the latest of over 30 new routes.

We now offer 70 routes in total. This is undoubtedly a record-breaking figure, but it is not about breaking records.

Our aim is to offer our passengers more convenient flights to an ever growing number of cities in Europe, Asia and North America. The numbers of new routes and passengers speak for themselves and are proof positive of our success.

This year will witness not only more flights operated from our Warsaw hub, but also a return to regional airports after an extended break. We will soon be launching our first international routes from such airports. The first flight from Kraków to Chicago takes off in August, and as of June, we will be flying you from Lublin, Gdańsk, Poznań and Wrocław direct to sun-drenched Israel, a favourite destination in the Mediterranean Basin. We hope you avail yourselves of these opportunities and spend the upcoming summer season with us.

By offering these routes, we can win the hearts of passengers from all over Poland, stay true to our motto that we go wherever the growth is, and meet the needs of as many customers looking for convenient and attractive air travel opportunities as we possibly can.

edytorial

Szanowni Państwo, z miesiąca na miesiąc wzbogacamy naszą siatkę połączeń o kolejne ekscytujące miejsca na świecie. Za nami otwarcie rejsów do Los Angeles, Newarku, Kijowa-Żulian czy Zielonej Góry, a to tylko najnowsze spośród ponad 30 połączeń uruchomionych w zaledwie półtora roku!

W sumie w ofercie mamy dziś 70 kierunków – to niewątpliwy historyczny rekord! Nam nie chodzi jednak o bicie rekordów. Naszym celem jest oferowanie Państwu coraz wygodniejszej podróży do coraz większej liczby miast w Europie, na Bliskim Wschodzie, w Azji i Ameryce Północnej. Dane dotyczące nowych tras i wypełnienia samolotów potwierdzają, że jesteśmy w tym skuteczni.

W tym roku nie tylko rozwijamy połączenia z naszego hubu w Warszawie, ale po wielu latach przerwy otwieramy pierwsze międzynarodowe bezpośrednie połączenia z lotnisk regionów. W sierpniu wystartuje pierwszy rejs z Krakowa do Chicago, ale wcześniej, bo już w czerwcu, zabierzemy Państwa bezpośrednio z Lublina, Gdańska, Poznania oraz Wrocławia do słonecznego Izraela – prawdziwej wakacyjnej perły w basenie Morza Śródziemnego. Mamy nadzieję, że zechcą Państwo skorzystać z tej oferty i spędzić z nami nadchodzące lato.

Dzięki tym połączeniom możemy jeszcze skuteczniej zawalczyć o serca pasażerów z polskich regionów i – zgodnie z maksymą, że jesteśmy tam, gdzie jest biznesowy potencjał – wyjść naprzeciw jak największej liczbie klientów szukających komfortowej i atrakcyjnej oferty przelotów. ​

Z lotniczym pozdrowieniem ❚ Best regards

Prezes PLL LOT ❚ LOT Polish Airlines CEO Rafał Milczarski

Sprawdź nowe połączenia LOT-u do: tel awiwu, kaliningradu i połączenia we współpracy z Nordicą – więcej informacji na lot.com ❚ Check out the new lot flights to tel aviv, kaliningrad, and flights operated in collaboration with nordica – more information on lot.com

3

WWW.ALBERTRIELE.CH

n ot e f ro m t h e e d i to r

od naczelnej

Kiedy spaceruję po Starym Mieście w Krakowie, zawsze czuję to coś, coś wyjątkowego.

Jakby przemawiały do mnie wieki. Jakby każdy kamień tego miasta miał mi do opowiedzenia jakąś niesamowitą historię. Podobne wrażenia i emocje towarzyszą nam w każdym miejscu wpisanym na listę światowego dziedzictwa UNESCO, bo trafiają na nią wyłącznie miejsca szczególne i unikatowe w skali całego świata. To one stanowią największe dziedzictwo całej ludzkości.

Dla każdego kraju, którego obiekt trafia na taką listę, to olbrzymia nobilitacja i promocja, ale też odpowiedzialność, ponieważ zobowiązuje się on dołożyć wszelkich starań, aby zachować te miejsca w niezmienionym stanie – nie tylko dla siebie, ale też dla przyszłych pokoleń. Obecnie na liście światowego dziedzictwa znajdują się 1052 obiekty w 165 pańs t w a c h : 814 obiektów kultury, 203 przyrodnicze i 35 o charakterze mieszanym – kulturowo-przyrodniczym.

I właśnie te wybrane obiekty o wyjątkowej wartości z listy UNESCO, które znajdują się

Kiedy spaceruję po Starym Mieście w Krakowie, zawsze czuję coś wyjątkowego. Jakby przemawiały do mnie wieki i każdy kamień miał mi do opowiedzenia jakąś historię.

Whenever I take a walk around the Kraków Old Town, I always feel that special something in the air. it is As if every single stone in the town had a story to tell.

Whenever I am in Kraków and take a walk around the Old Town, I always feel that special something in the air. It feels as though history was speaking to me. As if every single stone in the town had a fascinating story to tell. I actually feel the same way at any UNESCO world heritage site, because this list only accepts places that are unique and exceptional. These are sites that constitut e humanity’s historical and cultural heritage. Being admitted to this elite circle of places translates into prestige, pride and prom o t i o n for the country. A great deal of responsibility is involved as well, as these sites need to be cared for and preserved intact – not just for us, but for the countless generations to come. At present, there are 1,052 sites in 165 countries: 814 cultural sites, 203 natural sites and 35 mixed natural and cultural sites on the UNESCO heritage list. Poland boasts as many as 14 such exceptional wonders, and you can see some of them in this issue of Kaleidoscope. We have our reasons to be proud.

redaktor naczelna ❚ editor in chief Agnieszka Franus

6

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

Plac Dąbrowskiego 2/4, Warszawa, tel. (22) 423 01 86 C.H. Atrium Promenada, ul. Ostrobramska 75c lok. 0.54, Warszawa, tel. (22) 611 77 68 ul. Mokotowska 51/53 (róg ul. Pięknej), Warszawa, tel. (22) 622 15 41 salon@andyandmag.pl | www.andyandmag.pl

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

contents

78

52

80

spis treści

108

86

42

3 N ote from the ceo 6 N ote from the editor 10 d id you know...?

60 interview

Elżbieta i Krzysztof Pendereccy

66 good life

Międzynarodowy Salon Lotniczy International Paris Air Show

wydarzenia, festiwale events, festivals

16 t he best of motocykle motorbikes

22 i nspirations

polskie zabytki UNESCO Polish UNESCO sites

Mars

86 LIFE STORY Emma Stone

94 culture

42 my poland

106

52 b usiness

108 take a look

polskie srebro Polish silver

business FM Logistic Andy&Mag Made Concept

film, teatr, książka, muzyka, sztuka films, theatre, books, music, art

good food 100 cała prawda o mięsie

Warsaw

strefa prestiżu prestige zone

124 126 128

32 journey of a lifetime Israel

122 good address

80 people and the world

28 w hy

Kaliningrad

dla niej i dla niego for him and for her

72 up in the air

12 what’s on

depilacja hair removal

118 must have

graj, żeby wygrać play to win

coffee

114 Beauty

the truth about meat chałwa halva

sukienki dresses

tel. 22 360 39 60, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl redaktor naczelna Agnieszka Franus redaktor prowadząca Agnieszka Michalak korekta Tomasz Cholaś Produkcja: dyrektor Tomasz Gajda, Stanisław Siemiński Tłumaczenia: Agnieszka Chrościcka Magdalena Szwedowska red. wersji angielskiej Stephen Canty Dział graficzny: projekt, dyrektor artystyczna Ewa Borowska fotoedytorka Magdalena Rudzka DTP Krzysztof Stypułkowski Koordynator LOT: Karolina Gościniak

8

Wydawnictwo: Burda Publishing Polska sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa, tel. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl

New business & Corporate Media Director Małgorzata Nocuń-Zygmuntowicz 692 440 088 Project Manager Olga Sztąberska 502 369 430 Dyrektor Dystrybucji i Obsługi Klienta / Director of Distribution and Subscriptions Jerzy Janczak

UK & Ireland: Jeannine Soeldner T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, Canada & Mexico: Salvatore Zammuto T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com

T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com

burda community network Germany: Vanessa Noetzel T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com Michael Neuwirth T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com

Chief Financial Officer Dobrosława Snarska-Pełka

T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com

International Ad Sales Representatives Italy: Mariolina Siclari, International Advertising Sales Director

ZARZĄD Chief Executive Officer Alexander Sorg General Director Poland Justyna Namięta

France & Luxembourg: Marion Badolle-Feick

Austria & Switzerland: Goran Vukota T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com

Reklama: Burda Publishing Polska sp. z o.o.

Sekretariat Biura Reklamy / Advertising Secretariat Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@ burdamedia.pl Dyrektor Biura Reklamy Corporate Media / Head of Advertising Team of Corporate Media Jolanta Kurek advertising department Anna Dembska, Katarzyna Paśnicka, Ewa Porycka, Katarzyna Emerla

© N ASA , A P / EAST N EWS , SH U TTERSTO C K ( 2 ) , M . P .

16

d i d yo u k n o w

kawa

mała czarna? black, no milk jest drugim, po ropie naftowej, towarem handlowym świata. najwięcej produkuje się jej w Brazylii, a pije w Finlandii. Mowa o kawie, bez której większość z nas nie wyobraża sobie poranka. ❚ Coffee is the second most traded commodity in the world, after crude oil. Most of the production goes on in Brazil, and most of the drinking is done in Finland. A morning without coffee is something that many of us would find unthinkable. tekst | by agnieszka michalak

nieznany rarytas

unknown delicacy

Kawa swoją nazwę wzięła od arabskiego „gahwah” lub tureckiego „kahve”, co znaczy „usuwający zmęczenie”. Do Europy trafiła w XVI w. – na początku można ją było kupić tylko w miastach portowych: Amsterdamie, Londynie czy Hamburgu. W Polsce pojawiła się po bitwie pod Wiedniem w 1683 r. ❚ Coffee takes its name from the Arabic word gahwah, or the Turkish word kahve, which means “removes exhaustion”. The beverage was introduced to Europe in the 16th century. At first, it was only available in port cities, such as Amsterdam, London and Hamburg. Coffee was brought to Poland after the Battle of Vienna in 1683.

pierwsze espresso

the first espresso

Pierwszy ekspres do espresso oparty na przepływie pary i wody skonstruował Włoch Luigi Bezzera w 1901 r. Dwa lata później sprzedał swój patent Pavoniemu, który nadał ulepszonej maszynie światowy rozgłos. ❚ The first espresso maker based on the idea of the flow of steam and water was designed by Luigi Bezzera in Italy in 1901. Two years later, he sold his patent to Pavoni who made the upgraded machine world famous.

gatunki przyjemności

pleasure varieties

Najpopularniejsze gatunki kawy to arabika (ok. 60 proc. upraw), robusta (ok. 36 proc.) i excelsa (ok. 1 proc.) – łącznie stanowią 97 proc. rynku upraw kawy. Arabika zawiera o połowę mniej kofeiny niż robusta. Drzewko arabiki dorasta do ok. 5 m, a robusty do 10 m wysokości. ❚ The most popular varieties of coffee are Arabica (approx. 60 per cent), Robusta (approx. 36 per cent) and Excelsa (approx. 1 per cent) – together they constitute 97 per cent of all coffee crops. Robusta contains twice as much caffeine as Arabica.

Arabica trees grow up to 5 metres, and Robusta trees – 10 metres.

zielone pobudzenie

green stimulation

Kawa jasno palona ma więcej kofeiny niż ciemna, bo im dłużej ją palimy, tym większe ilości pobudzających substancji są z niej usuwane. Największą dawkę kofeiny znajdziemy w zielonej kawie, bo ziarna nie są palone. ❚ Lightly roasted coffee has more caffeine than a dark roast. That’s because the longer the beans are roasted, the greater the extraction of stimulating substances. Green coffee offers the greatest Energy boost, as its beans are not roasted at all.

pierwsze uprawy

early cultivation

Kawa została odkryta w Etiopii ok. 850 r., ale popularna stała się dopiero ok. 300 lat później, w 1100 r., a przyczyniło się do tego miasto portowe w Jemenie – Mokha. To stamtąd ziarna kawy mokka z czekoladowym posmakiem eksportowano drogą morską do Indii, na Jawę i do Europy. Już 160 lat później w samej tylko Anglii istniało więcej niż 3 tys. kawiarni. ❚ Coffee was discovered in Ethiopia around 850 AD, but did not become popular until 1100, largely thanks to the port city of Mokha in Yemen. It was from there that mocha coffee beans with a chocolate aftertaste were first exported by sea to India, Java, and later Europe. Some 160 years later, there were more than 3,000 cafes in England alone.

Najdroższy gatunek

the most expensive variety

...to kopi luwak – filiżanka kosztuje ok. 100 zł.

Ziarna wydobywa się z odchodów indonezyjskiego łaskuna muzanga, który zjada tylko najlepsze owoce kawy. Roczne zbiory wynoszą zaledwie ok. 300–400 kg. ❚ ...is Kopi Luwak – a cup costs around PLN 100. The precious beans are extracted from the faeces of the Indonesian palm civet.

This animal is very picky and eats only the very best beans. The annual crop only comes to 300-400 kg.

Filiżanka espresso zawiera ok. 50–55 mg kofeiny, a szklanka czarnej herbaty lub puszka coli mają po 45 mg. ❚ A cup of espresso contains approx. 50-55 mg of caffeine and a glass of black tea or a can of Coke contain 45 mg each.

Potrzeba zaledwie 10 min, by poczuć pierwsze efekty działania kofeiny po wypiciu kawy. ❚ The first effects of caffeine start just 10 minutes after drinking coffee.

Chociaż zwykliśmy mówić „ziarno kawy”, to tak naprawdę kawa to jagody, czyli owoc. W 100 g kawy znajdziemy ok. 65 ziarenek. ❚ Although we are used to saying “coffee beans”, coffee actually grows as berries and as such is a fruit. Approx. 65 beans go into 100 g of coffee.

Americano, czyli espresso z dodatkiem gorącej wody, po raz pierwszy pili amerykańscy żołnierze podczas II wojny światowej, bo europejskie espresso było dla niech zbyt mocne. ❚ Americano, or espresso diluted with hot water, was first drunk during World War II by American soldiers who found the European espresso too strong.

Naukowcy dowiedli, że picie kawy dobrze wpływa na pamięć krótkotrwałą i zdolności poznawcze. Kawa zawiera przeciwutleniacze, które zapobiegają powstawaniu wolnych rodników, oraz przyspiesza przemianę materii. ❚ Scientists have proven that coffee drinking is beneficial for short-term memory and cognitive skills. Coffee also contains antioxidants which combat free radicals and improve metabolism.

pieprz i kardamon

© M . p. , s h u t t e r sto c k ( 6 ) , g e t t y i m ag e s

pepper and cardamom

Wartość handlu kawą szacuje się na 100 mld dol. Największym dostawcą ziarna kawowego na świecie jest Brazylia, z roczną wielkością produkcji wynoszącej ok. 2,8 mln ton, która w tej dekadzie została prawie podwojona. Najwięcej kawy na świecie piją Finowie – aż 13 kg wypada rocznie na głowę jednego Fina (w Polsce to 3,4 kg na głowę). A z czym się ją parzy? W Etiopii dodaje się szczyptę soli, w Maroku ziarnka pieprzu, a na Bliskim Wschodzie kardamonu. ❚ The value of the coffee trade is estimated at USD 100 bn. Brazil is the largest supplier of coffee beans, with 2.8 m tonnes per annum. The figure has nearly doubled over the past decade. The Finns take the lead as regards coffee consumption, with an annual intake of 13 kg (Poles drink 3.4 kg per capita).

How is coffee brewed? In Ethiopia, coffee is taken with a pinch of salt (literally), in Morocco with pepper, and in the Middle East with cardamom.

11

w h at ’ s o n

nasze rekomendacje

x Pooglądaj z nim

festival madness

Uczestników wyścigu po Złotą Palmę oceniać będzie jury pod przewodnictwem Pedra Almodóvara. Ceremonię poprowadzi zaś Monica Bellucci. W sekcji L’Atelier swoje filmy zaprezentują najmłodsi artyści. ❚ This year at the world’s most prominent film festival, namely the Cannes Film Festival, international productions will be judged by a jury chaired by Pedro Almodóvar. Up and coming filmmakers will be showcasing their work in the L’Atelier section.

Cannes Film Festival, 17–26.05 cannes

EVENTS

Monako

z Silniki na start ready, steady, drive

Będzie głośno i szybko, chociaż organizatorzy reklamują tę imprezę jako najwolniejszy i najtrudniejszy wyścig Formuły 1. Sportowe samochody jak co roku meldują się w Monako. Widzowie mogą już pomyśleć o wygodnym noclegu: luksusowy hotel czy jacht? Pakiet VIP już za 3290 euro. ❚ It is going to be loud and fast, although the organisers bill the event as the world’s slowest and most gruelling Formula 1 race.

Sports cars will be flocking to Monaco, as they do every year. The spectators should be thinking about booking their accommodation. The only question is – a luxury hotel or a yacht? VIP packages available from EUR 3,290.

Grand Prix De Monaco (Formula 1), Monaco, 25–28.05 Kraków

Niewolnik miłości

love slave

Stara gwardia świetnie się trzyma! Niedawno stuknęła mu siedemdziesiątka, ale nadal jest w formie. Bryan Ferry pojawi się w Krakowie na jedynym koncercie w naszym kraju. Kto nie zdąży, będzie musiał szukać wokalisty na koncertach za oceanem. Biała koszula i garnitur strojem obowiązkowym? ❚ The stars of yesteryear are still going strong. Bryan Ferry is coming to Poland for one concert only, so if you can’t make it to Kraków, you will have to go to the USA. This one might be a black tie affair.

x Zielono mi green wonders Właściwości zielonej herbaty to m.in. obniżanie poziomu „złego” cholesterolu czy pomoc w zrzucaniu zbędnych kilogramów. Na koreańskim festiwalu – odbywającym się na polach uprawnych herbaty – zobaczymy, jak zbierać liście i przyrządzać z nich najlepszy napar. ❚ The beneficial properties of green tea do more than just reduce the levels of “bad” cholesterol and enhance weight loss. No wonder this beverage is so popular. This Korean festival is held in the fields where green tea is grown, so you can learn how to pick the leaves and brew the most delicious tea.

Bryan Ferry in concert, ICE Kraków, 28.05

While on tour, Bryan Ferry will also perform in Munich (13.05), Berlin (19.05) and Vienna (30.05).

Green Tea Festival, Boseng, 03–07.05

v Dmuchawce, latawce…

caperu

Pomyślnych wiatrów wypada życzyć zawodnikom tych zawodów latawcowych, a są nimi najmłodsi. Organizatorzy zapewniają wszystko, z czego można skonstruować latawce i czym można je udekorować. Wstęp wolny. ❚ All the contestants of the kite festival and competition wish for is a strong wind. This event is addressed to the youngest kite lovers. The organisers provide the materials you need to build and decorate your kite. Admission is free.

Boseng

12

Kids and Kites Festival, Chicago, 6.05

© m . p. ( 3 ) , s h u t t e r sto c k ( 2 )

up up and away

w h at ’ s o n Sztokholm

nasze rekomendacje

c Trzymamy kciuki

fingers crossed

Sztokholm, a dokładniej szwedzki stadion narodowy Friends Arena, będzie miejscem, gdzie zmierzą się najlepsze drużyny Ligi Europejskiej. Znana jest liczba kibiców, którzy pomieszczą się na trybunach – 60 tys. Nie wiemy tylko jeszcze, kto stanie na murawie. ❚ The Swedish national stadium, Friends Arena, is hosting the Europa League Final this year. Some 60,000 spectators are expected. What we don’t know, is who will be playing.

Europea League Final, Stockholm, 24.05

v Purpura w liczbach purple by numbers

LODŹ

Legendarna brytyjska grupa rockowa, która wkrótce będzie świętować 50-lecie istnienia, zawita do Polski na dwa koncerty (w ramach The Long Goodbye Tour). Zespół będzie promować 20. album w swojej dyskografii. ❚ The legendary British rock band, which soon turns 50, is giving two concerts in Poland. The band is on the road promoting their 20th studio album, which features 10 new tracks. The concerts are part of a nearly year-long tour entitled “The Long Goodbye Tour”.

Deep Purple, concerts, Monster Truck, Atlas Arena Łódź, Spodek, Katowice, 23–24.05

x Zdrowe na topie

Londyn

health is crucial

v dotknąć legendy the legend at your fingertips

Zdrowe jedzenie jest ciągle modne i w cenie. Aby przyjrzeć się i skosztować wyśmienitych produktów, głównie z południowej Europy, proponujemy wycieczkę do Bukaresztu. ❚ Healthy food continues to be fashionable – and pricey.

We recommend a trip to Bucharest to see and sample some wonderful food from southern Europe. The Natural Food Fair has every food you can think of, from fruit, to cold cuts to pastries.

Jeśli nie jest już nam dane oglądać i słuchać Floydów na koncertach, to możemy zadowolić się ekspozycją pamiątek związanych z brytyjską legendą rocka. Na wystawie maski, w których zespół występował, unikatowe plakaty, a nawet wykonana z drutu krowa upamiętniająca 40-lecie wydania albumu Atom Heart Mother. ❚ Since we can no longer see and hear Pink Floyd in concert, we will have to settle on an exhibition of merchandise and keepsakes. The exhibits include masks that the band members performed in, unique posters, and even the wire cow made to celebrate the 40th anniversary of the Atom Heart Mother album.

Traditional Food Fair, Bucharest, 25–28.05

The Pink Floyd Exhibition, Victoria and Albert Museum, London, opens 13.05

Na targach żywności naturalnej w stolicy Rumunii znajdziemy wszystko, czego dusza zapragnie: od owoców, przez wędliny, po wypieki.

Na zdrowie!

z piękno nocą cathedrals by night Niezwykłe przeżycie czeka tych, którzy nocą odwiedzą luksemburską katedrę. Można samemu podziwiać tajemnicze piękno świątyni albo zwiedzać jej zakamarki z przewodnikiem. ❚ Should you dare visit Notre Dame Cathedral in Luxembourg at night, you are in for a thrilling experience. You can discover the mysterious history of the church by yourself or with a guide.

Night of the Cathedrals, Luxembourg, 13.05

14

© M . p. ( 3 ) , G e t t y i m ag e s , s h u t t e r sto c k

Luksemburg

Bukareszt

13 the best of

motocykle

Ekstraklasa premiere league

1

Dla jednych liczy się prędkość i funkcjonalność. Dla innych design i elektryka. Jedno jest pewne – amatorzy motocykli mają w czym wybierać. ❚ Some appreciate speed and functionality, while others opt for design and electronics. But one thing is certain – motorcycle aficionados are spoilt for choice. tekst | by tomasz kondr

BMW Vision Next 100

Model wyposażono w ekran ułatwiający zachowanie idealnej linii jazdy i system zapobiegający wypadkom przez utrzymywanie maszyny w pozycji pionowej. Można na nim jeździć bez kasku, ale nie polecamy. ❚ The bike comes with a display that helps maintain its ideal trajectory, and a safety system that prevents accidents by keeping it upright.

The bike is advertised as being so smart as to make helmets unnecessary but we still recommend using head protection.

2

Quantum Leap Twórca maszyny Eddie Meeks jest też projektantem gitar, malarzem i rzeźbiarzem. Motocykl wykonano z włókna węglowego, co sprawia, że jest stosunkowo lekki. Praca nad pojazdem trwała wyjątkowo długo – 2086 godz.! ❚ You won’t be surprised to learn that Eddie Meeks, the mastermind behind this motorcycle, is also a guitar designer, a painter, and a sculptor. This motorcycle is made of carbon fibre, so it is fairly light. Designing it was a time-consuming process – Meeks estimates that he spent 2,086 hours working on it.

16

3

Motocykle wychodzące z pracowni Japończyka Chicary Nagaty od lat pokazywane są na wystawach, bo często bliżej im do dzieł sztuki niż do praktycznych pojazdów. Designer tworzy motocykle, używając części starych modeli. ❚ Motorcycles designed by the Japanese-born Chicara Nagata have been star attractions at various exhibitions for years. That’s because they look more like works of art than practical vehicles. The constructor-cum-designer builds his unique machines using old bike parts.



© m . p.

Chicara Art 01

the best of

motocykle

Confederate G2 P51 Combat Fighter Nazywana bestią i Rambo wśród motocykli, imponująca wyglądem maszyna wyprodukowana została w limitowanej liczbie zaledwie 60 sztuk. Do wyboru są kolory: czarny lub biały. Pojazd waży ponad 200 kg i raczej sprawdzi się na wyścigach niż na przejażdżce za miasto. ❚ Known as the “Beast” and the “Rambo” of motorcycles, this impressive looking machine was made in a limited number of 60 units, and is available in black or white. It weighs more than 200 kilos and is better suited to racing circuits than trips to the countryside.

4

5

Bandit

Niektóre modele „upodabniają” się do czołgów, inne do pocisków, w sylwetkę jeszcze innych wpisany jest kształt rewolweru.

Model Eden (na zdj.) można zamówić w wersji pozłacanej (12 tys. dol.) lub nieco tańszej – chromowanej. ❚ These models are conspicuous by virtue of their brand name and their lines, which conjure up military associations. Some versions look like tanks, while others resemble missiles or even revolvers. The Eden (photo) comes with a gold-plated frame (USD 12,000) or a slightly cheaper chromium-plated one.

6

Bell & Ross B-Rocket Twórcom z firmy Harley-Davidson zamarzył się powrót do designu lat 60., ale skojarzony z najnowszymi technologiami. Rezultat? Imponujący. ❚ Harley-Davidson went back to the 1960s for their inspiration, and have combined their design with all the latest technologies.

Gatsby Choć temu modelowi stukną w tym roku 10. urodziny, to nadal pozostaje jednym z najpiękniejszych motocykli naszych czasów.

Nie dziwne, że jego nazwa i design odwołują się do barwnych lat 20. ubiegłego stulecia.

Motocykl powstał bowiem na zamówienie młodego milionera, kolekcjonera pojazdów z Kalifornii. ❚ This model turns 10 this year, but is holding strong as one of the most beautiful motorcycles of our times. It is no coincidence that the name and design make a nod to the Roaring Twenties.

This beauty was custom-built for a young millionaire and motorcycle collector from California.

7

18

8

Model skonstruowany w 2006 r. należy do najdroższych i najrzadszych motocykli, stanowi zatem kąsek dla kolekcjonerów. Wyprodukowano go z aluminium, potrafi rozwinąć prędkość do ok. 130 km/h. Jego cena to prawie pół mln dol. ❚ This motorcycle, designed in 2006, is one of the priciest and most elusive machines in the world. This makes it highly sought-after by collectors rather than typical motorcyclists. It is made from aluminium and its top speed is approx. 130 kph. The price? Just shy of half a million dollars.



© m . p.

ExperiMental

9

the best of

motocykle

Ronin Teraoka Nobuyuki Na pomysł udekorowania maszyny elementami tradycyjnej ilustracji japońskiej wpadli twórcy z firmy Ronin Motorworks. Motocykl łączy grację samurajskiego wojownika z motywami pojawiającymi się na modnych tatuażach. ❚ How about embellishing those ascetic silver parts of the motorcycle with a work of art? A fragment of a comic strip or a pop art detail? Ronin Motor Works decided to decorate the raw motorcycle frame with elements depicting traditional Japanese illustrations. This motorcycle combines the grace of the Samurai warrior with popular tattoo motifs.

Lotus C-01 Ten motocykl zwraca uwagę nie tylko barwną, ale też masywną sylwetką. Jest skonstruowany głównie z tytanu i włókna węglowego, przed wizytą na stacji benzynowej waży 180 kg. Wyprodukowano go w stu egzemplarzach. Każdy za 130 tys. dol. ❚ What makes this motorcycle stand out is not so much its bright livery, but its athletic silhouette. It is mainly made of titanium and carbon fibre, and weighs 180 kilos on an empty tank. Only 100 machines at USD 130,000 each were made.

11

10

Vanguard Roadster Zaopatrzony w wytrzymały silnik, a także obrotowy zbiornik na paliwo wzbudza ogromne zainteresowanie. Projektant tego niezwykłego modelu Ed Jacobs za cel postawił sobie jak najmniejsze zakrycie mechanizmu motocykla. Model kosztuje 29 995 dol. ❚ With its robust power unit and rotating fuel tank, this model is a real head-turner. On top of all that, riders from all over the world have been invited to test it. Ed Jacobs, who designed this unique motorcycle, wanted to cover the sub-assemblies as little as possible. It costs USD 29,995.

12

Moto Guzzi MGX-21 Flying Fortress

20

13

Ducati 20166

Ten uderzający czerwoną barwą motocykl jest dziełem włoskich projektantów. Ale nie tylko wygląd jest zaletą maszyny. Użytkownicy cenią ją głównie za prędkość – 270 km/h. ❚ This unusuallooking two-wheeler comes in a striking red, and was created by Italian designers. The advantages go way beyond its silhouette. In fact, it is mostly valued for speed – 270 km/h.

© m . p.

Ten nawiązujący wyglądem do klasycznych motocyklowych sylwetek pojazd wyposażony jest w najnowsze rozwiązania elektroniczne – kilka głośników oraz interkom. Dzięki technologii bluetooth łączy się ze smartfonem i działa jak odtwarzacz plików muzycznych. ❚ The design and silhouette are inspired by classic motorcycles, it is mainly painted black, and is equipped with the latest technologies and electronic systems – a few speakers and an intercom. It connects with the smartphone via bluetooth and can be used as a

Widzàc wi´cej, dotrzesz dalej

Soczewki, dzi´ki którym dotrzesz do celu Ciesz się w pełni jazdą samochodem, dzięki soczewkom EnRoute zaprojektowanym z myślą o kierowcach. Zapewniają wyraźne i komfortowe widzenie na dalsze odległości, deskę rozdzielczą, a także w lusterkach. Poczuj się bezpiecznie, niezależnie od warunków panujących na drodze.

Soczewki okularowe EnRoute dostępne są w salonach optycznych.

www.hoya.pl

i n s p i r at i o n s

zabytki unesco

s k a r by n a r o d u Stare Miasta w Krakowie i Zamościu, Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni czy krzyżacki zamek w Malborku – to tylko niektóre z polskich obiektów o „wyjątkowej powszechnej wartości” wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO. ❚ The Kraków and Zamość old towns, The Royal Salt Mines in Wieliczka and Bochnia, and the Teutonic castle in Malbork – these are just some of Poland’s sites of “outstanding universal value” on the UNESCO World Heritage List.

22

©credits

national treasures

©credits

Zamek krzyżacki w Malborku – XIII-wieczny warowny klasztor zakonu krzyżackiego został rozbudowany i upiększony po 1309 r.

Ten znakomity przykład średniowiecznego zamku ceglanego popadł następnie w ruinę, ale został pieczołowicie odrestaurowany na przełomie XIX i XX w. Na listę UNESCO wpisany w 1997 r. ❚ The Teutonic castle in Malbork. This 13th–century fortified monastery of the Teutonic Knights was extended and embellished after 1309. A fine example of a medieval brick castle, it eventually fell into disrepair, but was later meticulously restored at the turn of the 20th century. It was designated a UNESCO World Heritage Site in 1997.

23

i n s p i r at i o n s

zabytki unesco

Kopalnia Soli w Wieliczce została wpisana na listę w 1978 r. jako jeden z pierwszych 12 obiektów na świecie. Kopalnia rozciąga się na dziewięciu poziomach i liczy 360 km chodników, w których znajdują się wyrzeźbione w soli ołtarze, posągi i inne dzieła sztuki. Stare Miasto w Zamościu – zespół urbanistyczny wpisany na listę UNESCO w 1992 r. Miasto zostało założone w XVI w. przez kanclerza Jana Zamoyskiego na szlaku handlowym łączącym Europę Zachodnią i Północną z Morzem Czarnym. ❚ The Wieliczka Salt Mine was designated a UNESCO World Heritage Site in 1978 – one of the first places in the world to be so honoured. The mine has nine levels and 360 km of tunnels featuring altars, sculptures and other works of art all carved in rock salt. The Old Town in Zamość. This urban complex was designated a UNESCO World Heritage Site in 1992. The city was founded in the 16th century by Chancellor Jan Zamoyski on a trade route that connected Western and Northern Europe with the Black Sea.

24

stare miasto w Krakowie. Miejsce wpisane na listę światowego dziedzictwa w 1978 r. Obszar wpisany obejmuje Stare Miasto w obrębie dawnych murów, Wzgórze Wawelskie oraz dzielnicę Kazimierz ze Stradomiem. ❚ The Old Town in Kraków.

This was entered on the World Heritage List in 1978. The site includes the Old Town within the perimeter of old walls, Wawel Hill, and the Kazimierz district with the Stradom neighbourhood.

25

i n s p i r at i o n s

zabytki unesco

Cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoniu należy do najlepiej zachowanych cerkwi łemkowskich w Polsce. Znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego. W 2013 r. została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. ❚ St Paraskevi Church in Kwiatoń. This is one of the best preserved Lemko Orthodox churches in Poland. It is a part of the wooden architecture trail of Małopolskie province.

26

Hala Stulecia we Wrocławiu, czyli budowla przełomowa w historii architektury wykorzystującej żelazobeton. Wzniesiona w latach 1911–1913 przez architekta Maxa Berga mieści cylindryczną widownię na 6 tys. osób. Wpis w 2006 r. Kościół Pokoju w Świdnicy i w Jaworze (wpisane

©fotolia, shut terstock (6)

na listę UNESCO w 2001 r.) to największe w Europie budowle sakralne o konstrukcji szkieletowej, wzniesione na Śląsku w połowie XVII w. ❚ The Centennial Hall in Wrocław. This ground-breaking reinforced concrete structure was added to the UNESCO World Heritage List in 2013.

Designed by Max Berg and built in 1911-1913, the building features a cylindrical auditorium with approx. 6,000 seats. The Church of Peace in Świdnica (listed in 2006) and Jawor (2001) are Europe’s largest timber-frame sacral buildings. They were erected in Silesia in the mid-17th century.

27

why

kaliningrad

Kaliningrad

Kaliningrad e now nie cze

E NOW NIE CZE Ą Ł PO

NEW

połą E

T ROU

new

te rou

jz lata

LOT

OT ith L

fly w

o bogatej historii tego żyjącego dziś po europejsku miasta przypominają budowle z różnych epok. ❚ buildings erected in different eras are symbols of the city’s diverse past. tekst | by barbara żukowska Pomnik przed Bałtyckim Federalnym Uniwersytetem im.

Immanuela Kanta. ❚ The monument in front of Immanuel Kant Baltic Federal

Ulubionym miejscem spacerów mieszkańców jest wyspa Knipawa. Stoi tu gotycka katedra, w której mieści się Mauzoleum Kanta. Niemiecki filozof całe życie był związany z Königsbergiem. Taką nazwę miasto nosiło do 1946 r. W wielu restauracjach są dziś serwowane Königsberger Klopse – mięsne klopsy z sosem z kaparami. ❚ Kneiphof Island is a favourite walking place for the locals. It has a Gothic cathedral, which now houses the Kant Museum. The German philosopher spent his whole life in Königsberg, as the city was called until 1946.

Today, many restaurants serve Königsberger Klopse – meatballs in white sauce with capers.

Tablica poświęcona Kantowi na murach dawnego zamku. ❚ A plaque dedicated to Kant on walls of the former castle.

bramy i świątynie

gates and temples

Jedyną pozostałością po forcie Friedrichsburg jest okazała brama Friedrichsburg (zdj. na dole). Zachowało się także siedem bram z dawnych murów miejskich. Oprócz zabytkowych kościołów i cerkwi są też nowe, m.in. cerkiew Chrystusa Zbawiciela. ❚ The Friedrichsburg Gate is the sole remnant of Fort Friedrichsburg (image below).

Other relics of the past include the seven gates of the former city walls. In addition to historical churches, there are new temples in the city, such as the Russian Orthodox Cathedral of Christ the Saviour.



28

© g e t t y i m a g e s , aw l / b e w, s h u t t e r s t o c k ( 5 )

Miasto Immanuela Kanta

the city of immanuel kant

why

kaliningrad

muzea i pomniki

museums and monuments W centrum Kaliningradu jest ponad 10 muzeów. Do wyjątkowych należy Muzeum Bursztynu, które prezentuje m.in. drugą na świecie pod względem wielkości bryłę tego półszlachetnego kamienia, ważącą 4,28 kg. Poza centrum wart zobaczenia jest pomnik Kosmonautów przy alei Pokoju (na zdj.). ❚ There are more than ten museums in central Kaliningrad. Be sure to visit the Amber Museum, whose collection features the world’s second largest lump of solid resin (4.28 kg). The Cosmonaut monument in Peace Avenue (photo) is also worth seeing.

miasto nad rzeką

a city on the river

Kaliningrad leży w ujściu Pregoły do Bałtyku. Na nabrzeżu rzeki stoi nowy kompleks etnograficznohandlowy, zwany Rybacką Wioską, który wyglądem nawiązuje do pruskiego budownictwa i historii miasta.

Niedaleko działa też Oceanarium. Można w nim zobaczyć słynny batyskaf, z którego filmowano wrak Titanica. ❚ Kaliningrad is situated at the mouth of Pregolya River. The look and feel of the new Fishing Village ethnographic centre was inspired by Prussian architecture and the history of the city. The local aquarium is located nearby. Pop in to admire the famous bathyscaphe used to shoot the wreck of the Titanic.

Największe złoża bursztynu na świecie znajdują się w obwodzie kaliningradzkim.

wiatr od morza

wind from the sea

Port w Kaliningradzie nie zamarza zimą. Tutaj mieści się kwatera główna dowództwa Floty Bałtyckiej. Młodzi adepci uczą się w Bałtyckim Instytucie Wojskowo-Morskim. ❚ The harbour in Kaliningrad doesn’t freeze in winter. The Baltic Sea Fleet headquarters is located here. Young naval officers are trained in the Marine Military Academy.

Muzeum Bursztynu mieści się w baszcie Dona z połowy XIX w., która była częścią miejskich fortyfikacji. ❚ The Amber Museum is housed in the 19th-century Dohna Tower, once part of city’s fortifications.

Plac Pobiedy to centralny punkt miasta i ważny węzeł komunikacyjny. ❚ Pobeda Square is the central square of the city and a crucial transport hub.

30

Mo., Tue., Thu. 11.05– 12.10; śr., pt. ndz. ❚ Wed., Fri., Su. 16.25– 17.30

kgd–waw pon., wt., czw. ❚ Mo., Tue., Thu. 12.40– 13.45; śr., pt. ndz. ❚ Wed., Fri., Su. 18.00– 19.05

Czas przelotu ❚ Flight duration 1:05

Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

© aw l / b e w, g e t t y i m a g e s ( 2 ) , s h u t t e r s t o c k ( 3 )

WAW–KGD pon., wt., czw. ❚

journey of a lifetime

e now nie cze

E NOW NIE E ĄCZ

NEW

jz lata

połą

POŁ

E

T ROU

ute

ro new

izrael

LOT

OT ith L

fly w

kraina cudów the land of wonders

tekst | by mariusz janik

32

©credits

Tu spotykają się kultury trzech kontynentów: Afryki, Azji i Europy, tu ludzie są otwarci i uśmiechnięci, kuchnia zachęca do nocnych biesiad, a zabawa trwa całą dobę. Wycieczkę po Izraelu rozpoczynamy od dynamicznego Tel Awiwu. ❚ This is a place where the sun always shines, the people are open and smiling, the food is so good, you could eat all night, and you can party around the clock. We start our Israeli trip in liberal and dynamic Tel Aviv.

©credits

Jerozolima, widok z Góry Oliwnej. ❚ Jerusalem, a view from  the Mount of Olives.

33

Ściana Płaczu jest częścią Świątyni Jerozolimskiej odbudowanej przez Heroda, a zniszczonej przez Rzymian. Zdj. obok: Bazylika Grobu Świętego. ❚ The Western Wall is part of the Holy Temple rebuilt by Herod the Great after it was destroyed by the Romans. Top right image: Basilica of the Holy Sepulchre.

34

T

izrael

el Awiw to kwintesencja współczesnego Izraela – lśniące biurowce, centra handlowe, wytworne i drogie restauracje, zaludnione urokliwe plaże. Te ostatnie to wizytówka miasta – nadmorska promenada ciągnie się przez 5 km od mariny do starego portu w Jafie. Z szerokiego traktu rozpościera się widok na miasto, które nie zasypia, a prawdziwa zabawa nie zaczyna się tu przed jedenastą wieczorem.

Tel Aviv is the quintessence of modern Israel with its gleaming skyscrapers, shopping malls, elegant and expensive restaurants, and charming beaches swarming with people. The beaches are the hallmark of the city – the beachside promenade runs for 5 km, from the harbour to the old port in Jaffa. This broad boardwalk, paved with stones, offers a magnificent view of a city that never sleeps, and where the real fun does not begin before 11 pm.

Miasto tańczy Rozbawiony, wielotysięczny, wielokulturowy, wielobarwny, przebrany w najrozmaitsze postaci tłum na ulicach to powszechny widok zarówno podczas religijnego święta Purim, jak i świeckich rocznic uzyskania przez Izrael niepodległości. Co roku np. na 14 maja wszystkie lokale – od klubów techno po muzea – pokazują, co mają najlepszego: w teatrach wystawiają najpopularniejsze sztuki, z każdego pubu dobiega muzyka na żywo, w księgarniach trwają zażarte spory o literaturę i sztukę. Majową Białą Noc można zacząć na Białym Pikniku, gdzie organizatorzy przekonują do próbowania smakołyków izraelskiej kuchni (królują tam m.in. mezze, czyli warzywne przystawki, humus czy smażone pierożki sambusaki). Kalorie można potem spalić na placu Rabina, gdzie tradycyjnie odbywa

The dancing city Thousands of colourful, multicultural revellers dressed in different costumes – this is a frequent street scene during the Jewish religious festival of Purim, and even during secular celebrations, including Independence Day. Every year, e.g. on 14 May, every venue that is open to the public – from techno clubs to museums – showcase the best they’ve got to offer. Theatres put on their most popular productions, pubs pound to the strains of live music, and heated debates on literature and the arts are waged in bookstores. You can kick off the White Night in May by going to the White Picnic. Expect to be tempted with local specialties (including mezze, or vegetable starters, hummus and fried sambusaks). You can burn the calories off in Rabin Square later. This is the traditional venue of the headphone party – you can



© a w l / b e w , s i m e / f r e e , s h u t t e r s t o c k . p o p r z e d n i e s t r o n y/ p r e v i o u s p a g e s : s i m e / f r e e

journey of a lifetime

journey of a lifetime

hire a set for 40 shekels and tune into Radio Tel Aviv. Or you can make for the Suzanne Dellal Centre. This entertainment powerhouse, with its sprawling gardens – a place you would normally go to see an exhibition, listen to a concert or sip a strong coffee – becomes the venue of a folk dance festival.

But before you dive into the city’s vibrant nightlife, might want to visit a neighbourhood south of Allenby (until recently, one of the busiest streets in the city). Among the older – and much lower – buildings here house antique and bric-a-brac shops with valuable souvenirs. A little further on is the Yemenites Quarter (Karem HaTeimanim). These exotic winding streets have changed very little since Yemenite Jewish immigrants first settled here a hundred years ago. Cosy eateries serving hot and spicy Yemeni dishes cuisine are tucked into the houses you walk past. But this is not the only Arab district in the city. This is a foretaste of Jaffa, once a separate Arab city, now part of Tel Aviv. Many people find the former Arab port, centuries older than Tel Aviv, more interesting than the new city. Jaffa is home to the legendary Israeli flea market, dubbed pishpeshuk by the locals.

This is a favourite stomping ground for lovers of fine arts and crafts.

Israeli port Haifa is Israel’s largest and most beautiful city north of Tel Aviv. It has a history spanning more than two



©shut terstock

Zasolenie Morza Martwego to ok. 34 proc., dlatego człowiek może swobodnie się unosić na powierzchni wody i nie utonie. ❚ The Dead Sea salinity is roughly 34 per cent so you can freely float on the surface without drowning.

się impreza w słuchawkach – za 40 szekli można je wypożyczyć i dostroić się do fali Radia Tel Awiw. A w Centrum Suzanne Dellal, na co dzień kompleksie ogrodowo-rozrywkowym, gdzie ogląda się wystawy i słucha koncertów albo sączy kawę mocną jak diabli, odbywa się festiwal tańców ludowych.

Zanim rozpoczniemy jednak życie nocne, warto wypuścić się wcześniej na południe od Allenby (ulicy, na której puls miasta jeszcze niedawno bił najmocniej): tam, pośród starszej i niższej zabudowy, kryją się perełki dla łowców pamiątek w antykwariatach i lokalnych sklepikach. Idąc dalej w tym kierunku, trafimy do dzielnicy jemeńskiej (Kerem HaTeimanim), której egzotyczne kręte uliczki niewiele się zmieniły od czasów, gdy sto lat temu osiedli tu pierwsi Żydzi z Jemenu. Wiele z napotkanych domów w stylu arabskim mieści kameralne knajpki z ostro przyprawionymi daniami kuchni jemeńskiej. To zresztą nie jedyna arabska dzielnica miasta.

To przedsmak Jafy – niegdyś osobnego arabskiego miasta, dziś wchłoniętego przez rozrastającą się telawiwską aglomerację. Dawny arabski port, o setki lat starszy od Tel Awiwu, dla niektórych jest ciekawszy niż sam Tel Awiw. W Jafie znajdziemy też ikonę izraelskich pchlich targów. Flea Market, miejscowym znany po prostu jako Pishpeshuk, to teren polowań dla miłośników arcydzieł miejscowego rzemiosła.

Izraelski port

izrael

36

W Izraelu królują potrawy charakterystyczne dla wschodniej części basenu morza śródziemnego, wśród nich falafel, humus i mezze. the most popular dishes in israel are those typical of the eastern part of the mediterranean basin such as hummus, falafel and mezze.

Hajfa to najważniejsze i najpiękniejsze z miejsc na północ od Tel Awiwu, z historią liczącą sobie 2 tys. lat. Przez stulecia był tu też ważny port przeładunkowy, który obrósł prężnym miastem. Choć, o ironio, jednym z jego najbardziej charakterystycznych obiektów jest świątynia bahaitów (przykryta złotą kopułą) z rozległym kompleksem ogrodów. Otacza ją miasto pełne urokliwych, nieco zaniedbanych zakątków – zwłaszcza należąca do najstarszych dzielnica Wadi Nisnas (budynki z masywnych bloków z piaskowca, ozdobne kraty w oknach i łuki drzwiowe). Na wybrzeżu, pośród rozmaitych muzeów, można też odnaleźć Grotę Eliasza. W tym miejscu starotestamentowy prorok miał się kryć przed królem Achabem, a według Nowego Testamentu schroniła się tu Święta Rodzina, wracając z Egiptu. Na obrzeżach mia-

38

izrael

thousand years. For centuries, it was an important freight port around which a thriving and picturesque city was later built. Curiously, one of its most iconic landmarks is the Baha’i temple. The golden dome and expansive gardens are visible from miles away. The temple is surrounded by a city packed with picturesque but ramshackle back alleys. This is best exemplified by the city’s oldest district, Wadi Nisnas, which is full of sandstone buildings with decorative latticework windows and door arches. As you walk towards the seaside, which abounds in museums of every type, pop into Elijah's Cave. This is where the Old Testament prophet hid when fleeing King Ahab. According to the New Testament, the Holy Family sheltered in the cave on their return from Egypt. Visit the outskirts of the city and spend some time in Israel’s largest nature reserve – Mount Carmel National Park (approx. 670 species of plants), or take an excursion to Acre, where archaeologists unearthed the underground city of the Knights Templar – a complex of vaulted tunnels from the Crusades – on top of which the modern city was built.

The City of Mirrors Jerusalem is a 50-minute drive south of Tel Aviv. This ancient city is a meeting place for pilgrims from all across



©shut terstock (2)

journey of a lifetime

sta można spędzić trochę czasu w największym z izraelskich rezerwatów przyrody, czyli w Parku Narodowym Góry Karmel (ok. 670 gatunków roślin), lub pokusić się o wycieczkę do Akki, gdzie archeolodzy wydobyli podziemne miasto krzyżowców – kompleks sklepionych pomieszczeń z czasów krucjat, na którym wyrosło współczesne miasto.

Miasto Luster Jeżeli zaś z Tel Awiwu wyruszymy na południe, dotrzemy do oddalonej zaledwie o 50 min jazdy samochodem Jerozolimy, gdzie zbiegają się drogi pielgrzymów z całego świata. Wyznawcy trzech największych monoteistycznych religii znajdą tu swoje najświętsze sanktuaria: wyznawcy judaizmu – Ścianę Płaczu, chrześcijanie – Bazylikę Grobu Świętego w miejscu dawnej Golgoty, muzułmanie – najświętszy po Mekce i Medynie meczet Kopuła na Skale (stąd przydomek Jerozolimy: Miasto Luster). Wszystkie te miejsca to ledwie początek wielowątkowej, burzliwej historii i współczesności tego miasta.

Ale zaledwie kilka kroków od otoczonego starożytnym murem obronnym Starego Miasta można poczuć klimat współczesnej Jerozolimy – wzdłuż deptaku Ben Jehuda rozrzuconych jest kilka ciekawych klubów – w Bla-

the world. The three major monotheistic faiths have their most sacred sites there – Jews have the Western Wall, Christians the Church of the Holy Sepulchre on the site of Golgotha, and Muslims have the Dome of the Rock, their holiest site after Mecca and Medina. Jerusalem is therefore known as the City of Mirrors. All these places mark the beginnings of the city’s rich and turbulent past and present.

Just a few short steps from the Old Town, hemmed in

Wieża zegarowa w Jafie. ❚ Jaffa clock tower.

 REKLAMA

IZRAEL

©credits

Wielki wypoczynek i wielka historia



39

Do Masady, czyli starożytnej twierdzy na płaskowyżu wschodniego skraju Pustyni Judejskiej, można wejść pieszo lub wjechać kolejką. ❚ You can hike or ride up the Masada in a cable car. The ancient fortress is situated on the Eastern edge of the Judean Desert.

40

ze Bar i Yellow Submarine usłyszymy izraelskiego rocka, a Gatsby czy Birman stoją klasycznym jazzem czasem granym na żywo. Z kolei w Nowym Mieście powinniśmy szukać izraelskiego parlamentu – Knesetu, upamiętniającego ofiary Holokaustu muzeum Yad Vashem czy Centrum Medycznego Hadassa, w którego oknach są witraże zaprojektowane przez Chagalla.

Na południe od Jerozolimy położona jest zaś pustynia Negew. Miejscowi Beduini wciąż żyją tu tak jak przed wiekami, wędrując po piaskach ze stadami wielbłądów.

Chętni mogą powędrować na grzbietach zwierząt choćby w stronę gigantycznego krateru Ramon (niemal idealnie pośrodku Negewu) czy w kierunku półwyspu Synaj. Po drugiej stronie morza piasku (patrząc od Jerozolimy) znajduje się wreszcie niewielki skrawek Morza Czerwonego, z tamtejszym odpowiednikiem Tel Awiwu – słynącym z karnawałowej atmosfery Ejlatem, kurortem, który ma w sobie coś z Lazurowego Wybrzeża, Makau i Dubaju.

– Jeżeli odrzucasz jedzenie, ignorujesz obce zwyczaje, boisz się religii i unikasz ludzi, lepiej zostań w domu – radził James A. Michener, autor bestsellerowej powieści o Izraelu Źródło. – Nie odkładaj na jutro tego, co możesz zrobić dziś. Jeżeli sprawia ci to przyjemność, możesz to zrobić i dziś, i jutro – dorzucał. Credo jak ulał pasujące do Izraela! ■ !

izrael

by ancient fortified walls, you can soak up the ambiance of modern Jerusalem. There are a number of interesting clubs along Ben Yehuda Street – Blaze Bar and Yellow Submarine play Israeli rock, while Gatsby and Birman are dedicated to classic jazz, sometimes performed live. While in the New City, you might want to check out the Israeli parliament (the Knesset), the Yad Vashem Holocaust Museum, and the Hadassah Medical Centre whose beautiful stained glass windows were designed by Chagall.

The Negev Desert is located south of Jerusalem. The local Bedouins live as their ancestors did centuries ago, wandering across the sands with trains of camels. You can ride camelback all the way to the giant Maktesh Ramon crater (located right in the heart of Negev) or towards the Sinai Peninsula. On the other side of the ocean of sand (looking from Jerusalem) is a tiny stretch of the Red Sea with its own answer to Tel Aviv – Eilat. This resort city is likewise famous for hard partying.

The atmosphere feels like the Côte d’Azur meets Macau and Dubai. “If you reject the food, ignore the customs, fear the religion and avoid the people, you might better stay at home,” argues James A. Michener, author of the bestselling novel The Source.

“Don't put off for tomorrow what you can do today, because if you enjoy it today, you can do it again tomorrow,” he adds. This motto is very fitting for Israel. ■

© s i m e / f r e e , s h u t t e r sto c k ( 2 ) , m . p. ( 2 )

journey of a lifetime

rekomendacje ❚ recommendations Jerozolima i Tel Awiw od lat rywalizują ze sobą o miano stolicy kulturalnej, w obu miastach trudno nie natrafić na dobry spektakl lub ciekawą wystawę.

For years, Jerusalem and Tel Aviv have been vying for the title of capital of culture.

Neither ever fails to put on a great stage play or host an interesting exhibition.

WAW–TLV codziennie oprócz pt. ❚ daily except Fri. 15.40–20.30*, codziennie ❚ daily 22.55–3.45 (+1) Czas przelotu ❚ Flight duration 03:50

TLV–WAW codziennie ❚ daily 05.05–08.05, codziennie oprócz sb. ❚ daily except Sat. 12.20–15.20*

2

Czas przelotu ❚ Flight duration 04:00

WRO–TLV wt., pt. ❚ Tue., Fri. 07.05–11.55* Czas przelotu ❚ Flight duration 03:50

TLV–WRO pon., czw. ❚

Mo., Thu. 21.30–0.35 (+1)

1

GDZIE NOCOWAĆ Where to sleep ■1 ROYAL BEACH HOTEL TEL AVIV BY ISROTEL EXCLUSIVE COLLECTION

Hotel oferuje odkryty basen, bar oraz restaurację.

Do dyspozycji gości jest też spa i centrum odnowy biologicznej. ❚ Royal Beach Hotel Tel Aviv by Isrotel Exclusive Collection. The hotel boasts an outdoor swimming pool, a bar and restaurant, and a spa and wellness centre.

Hayarkon 19, Tel Aviv

■ AGRIPAS BOUTIQUE HOTEL

Nowo otwarty hotel położony w centrum miasta, 5 min spacerem od targu Mahane Yehuda.

Codziennie na tarasie na dachu serwowane jest śniadanie ze specjałami kuchni śródziemnomorskiej. ❚ A newly-opened hotel, just a 5-minute walk from Mahane Yehuda Market in the heart of the city. Breakfast is served daily on the terrace, and the menu features Mediterranean specialties.

Agripas 15, Jerusalem

CO ZWIEDZIĆ What to see ■ TEATR HABIMA| HABIMA THEATRE

To pierwszy i najsławniejszy żydowski teatr przedwojenny grający w języku hebrajskim.

W 2007 r. rozpoczęto gruntowną przebudowę całej strefy kulturalnej Tel Awiwu wg projektu architekta Rama Karmiego. Teatr otwarto powtórnie w 2012 r.; ma obecnie cztery widownie. Reżyserowali tam m.in. Konrad Swinarski, Andrzej Wajda i Michał Zadara. ❚ This is the first and the most celebrated Jewish pre-war Hebrew language theatre. Architect Ram Karmi was commissioned to redesign Tel Aviv’s entire cultural district in 2007. The theatre was reopened in 2012 and currently has four auditoriums. Guest directors have included such big names like Konrad Swinarski, Andrzej Wajda, and Michał Zadara.

Leonardo da Vinci 19, Tel Aviv

1 MUZEUM IZRAELA | THE ISRAEL MUSEUM ■

To sztuka europejska, izraelska, azjatycka, afrykańska, amerykańska i Oceanii w jednym.

Muzeum posiada cztery tematyczne działy – ciekawe jest zwłaszcza skrzydło dla młodzieży, gdzie są pracownie i galerie. Warto wybrać się tam z dziećmi. ❚ The collection presents European, Israeli, Asian, African, American and Oceanian art. The Museum features four themed exhibitions. One of the most exciting is displayed in the youth wing, which also houses ateliers and galleries. Bring the children.

Derech Ruppin, Jerusalem

Czas przelotu ❚ Flight duration 04:05

GDN–TLV ndz. ❚ Su. 06.00–11.20

Czas przelotu ❚ Flight duration 04:20

TLV–GDN sb. ❚

Sat. 21.30–01.15 (+1)

Czas przelotu ❚ Flight duration 04:45

LUZ–TLV pon., czw. ❚

Mo., Thu. 06.10–10.45* Czas przelotu ❚ Flight duration 03:35

TLV–LUZ śr., pt. ❚

Wed., Fri. 21.30–01.15 (+1)

Czas przelotu ❚ Flight duration 03:40

POZ–TLV śr. ❚

Wed. 06.30–11.40

Czas przelotu ❚ Flight duration 04:10

TLV–POZ wt. ❚

Tue. 20.35–00.10 (+1)

Czas przelotu ❚ Flight duration 04:35 *Godziny operacji mogą się różnić w zależności od dnia tygodnia ❚ Depending on day of the week the flight times may vary

Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

41

warszawa



42

©credits

my poland

i dz i e m y n a d r z e k ę ? let’s go down to the river Choć Wisła płynęła przez polską stolicę od zawsze, dopiero parę lat temu miasto się z nią zaprzyjaźniło. Dziś serce Warszawy bije nad rzeką. ❚ The Vistula has always flown through the capital of Poland, but the city only started to embrace it a few years ago. Today, the heart of Warsaw beats along the riverfront. tekst | by adam robiński

43

ierwszą reakcją turysty jest zwykle szok i powątpiewanie: „Plaże? Przecież do morza macie kilkaset kilometrów!”. Takiego niedowiarka najlepiej zabrać na most Poniatowskiego.

Wysiąść z tramwaju na Powiślu, wdrapać się na jedną z wieżyc mostu odbudowanych po wojnie według oryginalnego stuletniego projektu. A potem iść w stronę rzeki. Nad bulwarami lewego brzegu Wisły rozpościera się urokliwy widok – szeroka na kilkaset metrów smuga wody i powoli sunące po niej żółte kajaki. Z jednej jej strony wyłania się betonowe nabrzeże oblepione ludźmi, z drugiej – dziesiątki hektarów żółtego piachu płynnie schodzącego do rzeki. I jeszcze więcej ludzi. Z leżakami, grillami, piłkami do siatkówki. To nie Bałtyk, to Wisła. Przyjęło się mówić o niej „dzika”, ale to określenie mocno na wyrost. Szczególnie tu, w mieście, gdzie już wieki temu została uregulowana i wciśnięta w ciasny gorset. Ale jej praski brzeg wciąż ma sporo swobody. Są więc: woda, pręga piachu, pas drzew i dopiero potem miasto z krwi i kości.

Dziś panoramę warszawy tworzą nie tylko historyczne miejsca, jak zamek królewski czy łazienki, ale też nowoczesne biurowce i muzea. the warsaw panorama is now made up of not only historical sites such as the royal castle or łazienki park, but also modern high-rises and museums.

Pomnik Syrenki na Starym Mieście po raz pierwszy stanął w 1855 r.

Dziś to symbol Warszawy.

Zdj. poniżej: kompleks rozrywkowy Złote Tarasy ma efektowny szklany dach. ❚ The Monument of the Warsaw Mermaid in the Old Town was first erected in 1855. Image below: The Złote Tarasy shopping and entertainment centre with a unique glass roof.

44

interaktywna wizytówka Turysta, który Warszawę widział 10, może nawet 5 lat temu, nie mógł widzieć tych wszystkich ludzi, którzy tak ochoczo lgną nad Wisłę. Życie kwitło tam po wojnie, a potem na długie dekady miasto odwróciło się do rzeki plecami. Była tak brudna, że wjeżdżając na którykolwiek z mostów, trzeba było zamykać szyby lub zatykać nosy. Ale niedawno wszystko się odmieniło.

Przemysł, który Wisłę truł, po transformacji ustrojowej upadł, a miasto dostało nową oczyszczalnię ścieków.

To już jest zupełnie inna woda. Warszawiacy jakby tylko czekali na ten sygnał i zaraz potem zorganizowali sobie własną Copacabanę, a właściwie kilka takich plaż. Za mieszkańcami nad rzekę ruszyły inwestycje: apartamentowce i biurowce. Dołączyły do trwale wpisanych już w panoramę miasta Stadionu Narodowego i Centrum Nauki Kopernik.

Ale to nie Wisła stała się w ostatnich latach oficjalną wizytówką Warszawy, lecz jej nowe w duchu i formie muzea. Pierwsze było to poświęcone Powstaniu Warszawskiemu. Zbudowano je ponad dekadę temu w bu-

warszawa The initial reaction is usually shock and disbelief. “Beaches? But you’re hundreds of kilometres from the sea!”

It’s best to take sceptics to the Poniatowski Bridge when it gets warm. Get off the tram at Powiśle and head for the riverfront. Take in the view from above the boulevards on the left bank. You will see a ribbon of water a couple of hundred metres wide and a few yellow kayaks slowly gliding along it. On one side – a concrete embankment teeming with hundreds of people. On the other – tens of hectares of sand. And even more people – with sundecks, marquees, barbecues, volley balls. But this is the Vistula River, not the Baltic Sea. We like to call it “wild”, but that’s an overstatement – especially here in the city, where the river was regulated into a tight corset centuries ago.

The right bank is still relatively wild. There are pools of water, a stretch of sand, and a wide belt of trees. interactive landmarks If you visited Warsaw ten or even five years ago, you would not have seen all these people. The waterfront was bursting with life after the war, but the city later turned its back on the river and stayed that way for many years.

The river was so dirty that you had to close the windows or hold your nose when crossing it. But recently, this has all changed. The industry that used to contaminate its waters collapsed after the onset of the free market economy, and a new water treatment plant was opened.

It’s completely different water now. Varsovians seemed to have been waiting for the signal to set up their own Copacabana, or several such beaches to be exact. Later, investment came to the riverside: residential apartments and offices that joined the National Stadium and the Copernicus Science Centre – both major highlights of the Warsaw skyline.

But it’s not the Vistula that has become the hallmark of the city of late. That honour goes to several new museums with a particularly innovative look and feel. The first is dedicated to the Warsaw Uprising. It was opened more than ten years ago to commemorate the tragic uprising of 1944. After five years of German occupation, the city rose up against the invaders on 1 August 1944. The Uprising claimed hundreds of thousands of lives and Warsaw was razed to the ground in its aftermath. The Warsaw Rising Museum was a trailblazer among modern, interactive museums that offer an immersive experience instead of displayed objects.

This is also an apt description of The Fryderyk Chopin Museum and the latest must-see sight for any tourist visiting Warsaw – The Museum of the History of Polish Jews. The main theme is not the Holocaust, although that is obviously commemorated. Called “Polin” which is “Poland” in Hebrew, it offers a rare glimpse into more than a thousand years of the shared history of Poles and Jews. The location is highly symbolic. Designed by a



© s i m e / f r e e ( 2 ) . p o p r z e d n i e s t r o n y/ p r e v i o u s p a g e s : a n d r z e j b o g a c z / f o r u m

P

my poland

©credits



45

my poland

team of Finnish architects led by Reiner Mahlamäki, the futuristic building was built in the former Jewish Northern District, which became part of the ghetto during the war. It takes several hours to walk through the permanent exhibition. The reconstructed vault of the 1640 Gwoździec Synagogue [now Hvizdets, Ukraine] is awe -inspiring with its panoply of colours. there used to be a forest here You should see Warsaw by night. Some say that it’s actually a second Berlin. The city really is bursting with countless, usually grassroots, initiatives. These are mainly local, neighbourhood projects rolled out at inconspicuous hangouts where everyone feels at ease. This builds the identity of a city in which half the residents were born elsewhere. These sorts of initiatives are transforming many parts of the city, including Old Praga, the working-class district, which until recently was mainly known for derelict factories and dilapidated tenement buildings. The main thoroughfare is Ząbkowska St., which was the first street brought back to life. The local bars and clubs were pulling in crowds of revellers from the other side of the river, who only a short while before, had been making snarky remarks



©sime/free

Gmach Muzeum Historii Żydów Polskich powstał w centrum dawnej dzielnicy żydowskiej Warszawy. Znajduje się w nim rekonstrukcja synagogi w Gwoźdźcu. ❚ The building of the Museum of the History of Polish Jews was erected in the old Jewish district in Warsaw. One of its prime exhibits is the reconstructed Gwoździec Synagogue.

dynku dawnej elektrowni tramwajów miejskich na pamiątkę tragicznego zrywu z 1944 r. Po pięciu latach niemieckiej niewoli 1 sierpnia tamtego roku miasto ruszyło na okupanta. Zginęły setki tysięcy warszawiaków, a polska stolica legła w gruzach. Muzeum Powstan i a Warszawskiego wyznaczyło nowy trend – otwierania placówek nowoczesnych, interaktywnych, które zamiast eksponatów oferowałyby pozór uczestnictwa.

Takie jest właśnie Muzeum Fryderyka Chopina, ale przede wszystkim najnowszy punkt obowiązkowy na turystycznej mapie Warszawy – Muzeum Historii Żydów Polskich. To nie jest opowieść o Holokauście, choć nie dało się go oczywiście pominąć. Nazwane „Polin” – od „Polski” w języku hebrajskim – opisuje ponad tysiąc lat wspólnej historii Polaków i Żydów. Wymowne jest już samo miejsce. Zaprojektowany przez zespół fińskich architektów pod kierownictwem Reinera Mahlamäkiego futurystyczny budynek powstał na terenie dawnej żydowskiej Dzielnicy Północnej, która w czasie wojny stała się częścią getta. Żeby przejść przez całą ekspozycję, trzeba paru godzin, ale warto – chociażby dla zrekonstruowanego sklepienia synagogi z 1640 r. z ukraińskiego Gwoźdźca.

warszawa

46

my poland Warszawiacy lubią odpoczywać, np. słuchając muzyki w przepięknych Łazienkach Królewskich, czyli zespole pałacowo-ogrodowym. ❚ Varsovians love to rest and relax e.g. while listening to open air classical music concerts in the beautiful Łazienki Park.

warszawa Jak w puszczy Jest jeszcze nocna Warszawa. Niektórzy mówią, że to drugi Berlin. Chyba chodzi im o artystyczną energię tryskającą z uliczek, podwórek, kamienic znajdujących się poza turystycznymi traktami. Rzeczywiście, niemal wszędzie coś się dzieje i w większości są to inicjatywy oddolne. Lokalne, często sąsiedzkie, skupione wokół pozbawionych nadęcia knajp, w których każdy może poczuć się swobodnie. To buduje tożsamość miejsca, w którym ponad połowa mieszkańców to przyjezdni.

Takie inicjatywy zmieniają kolejne skrawki miasta.

Choćby Starą Pragę, której kręgosłupem jest ulica Ząbkowska. Przez parę lat kwitło tam weekendowe życie miasta. Do tamtejszych klubów sunęły tabuny lewobrzeżnych warszawiaków, którzy jeszcze do niedawna złośliwie sugerowali, że prawy brzeg to już nie Warszawa. Potem podobne zakwity kultury kawiarniano-barowej powstały na Powiślu, Mokotowie czy w okolicach Nowego Światu.

Parę kilometrów na północ od centrum szeroka wylotówka na Gdańsk oddziela rzekę od lasu.

Wygląda raczej niepozornie. Ot, 150 ha zieleni w obrębie miasta. Choć formalnie rzecz biorąc, to rezerwat, mieszkańcy północnych dzielnic traktują go jako park.

Ale wystarczy nur między drzewa, by poczuć ducha historii. Jeszcze parę wieków temu polskie niziny, od Wisły po Białoruś i Litwę, porastała rozległa puszcza pełna niedźwiedzi, żubrów i wymarłych już turów. Kolejne pokolenia zostawiały ją coraz mniejszą. Nie, Las Bielański nie jest zwykłym zieleńcem – to ostaniec tysiącletniej puszczy, porastają go drzewa, których nie sadził człowiek. Pomiędzy nimi żyją zaś dziki, jelenie, sarny, a nawet łosie. Oto dzikość, jaką nie może się pochwalić żadna inna europejska stolica.

about the right bank not being Warsaw anymore. The cafe and bar culture has also been blossoming in several other districts, including Powiśle and Mokotów.

A few kilometres to the north of the city centre, the wide road to Gdańsk separates the river from the forest – 150 hectares of greenery. It’s officially a natural reserve, although the residents of the city’s northern districts see it as a park. But once you get into the trees, the sense of history is tangible. Hundreds of years ago, the Polish lowlands – from the Vistula to Belarus and Lithuania – were covered by a vast forest abounding in bears, wisents and (now extinct) aurochs. The area has shrunk considerably over time. Bielański Forest is no ordinary park – it’s the remnant of a thousand-year old forest.

It is home to trees that were never planted, as well as wild boars, deer, roe deer, and even elks. No other European capital has such a stretch of wilderness. ■

48

©shut terstock (2)

■

business

polskie srebro

S r e b r o n a wag ę z ł ota silver is worth its weight in gold Międzynarodowy sukces KGHM, wytworna galanteria Hefry na europejskich stołach, ekspansja salonów Apartu – polskie firmy udowadniają, że na szarym metalu też można nieźle zarobić. ❚ KGHM’s international success, Hefra’s stylish silverware on European tables, the expansion of Apart’s showrooms – Polish companies have demonstrated that silver offers handsome profits. tekst | by mirosław konkel

52

W

©shut terstock

ymyślona historia o jakimś produkcie zwiększa jego rynkową wartość – tę tezę postanowili udowodnić Rob Walker i Joshua Glenn w ramach projektu Significant Objects. W sklepach z artykułami używanymi i na wyprzedażach garażowych badacze kupili masę przedmiotów, z których każdy kosztował mniej niż 2 dol. Razem wydali ok. 129 dol. Następnie poprosili pisarza, by stworzył opowiastkę o każdej rzeczy. Potem wystawili je na eBayu. Drobiazgi sprzedali za ponad 3612 dol.

Dzięki narracji średnia cena gadżetu wzrosła o 2700 proc., np. sztuczny banan kupiony za 25 centów poszedł za 76 dol.

Tymczasem luksusowe srebrne sztućce Hefra osiągają zawrotną cenę, choć nabywcy często nie wiedzą, że za znaną polską marką kryje się prawie 200-letnia tradycja. Zakład Fraget (pierwotna nazwa producenta) powstał w Warszawie w 1824 r., a już wkrótce jego „wyroby z miedzi i srebrem platerowane” zaczęły trafiać na Bliski Wschód, dwory panujących w Europie i międzynarodowe wystawy, na których zdobywały wiele wyróżnień jako„celujące dobrym gustem i wykończeniem”.

Firma utrzymywała branżowe przodownictwo w całym imperium rosyjskim. Po wojnie fabrykę upaństwowiono i w 1965 r. stała się częścią Warszawskiej Fabryki Platerów Hefra – wytwarzana przez nią galanteria stołowa ze srebra zachowała dawną jakość. Co nie zmieniło się także w czasach wolnego rynku.

Precjoza na każdą kieszeń Równie interesującą historię piszą inne przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją i sprzedażą wyrobów z szarego metalu, jak zwykło się określać srebro. Należą do nich największe jubilerskie sieci w Polsce – Apart, Yes i W. Kruk, które kontrolują ok. 60 proc. wartego 2 lub 3 mld zł rynku (szacunki zależą od tego, co się uwzględnia – sprzedaż offline czy także ofertę e-commerce).

Wszystkie te firmy są z Poznania, a wszyscy trzej liderzy branży osiągnęli już taką skalę działalności, że o ich względy zabiegają zagraniczni dostawcy. W tyle nie pozostają inne krajowe sieci – jak Briju, która w przeciwieństwie do trójki omija galerie handlowe, czy Ania Kruk, spółka prowadzona przez dzieci Wojciecha Kruka, potomka słynnego wielkopolskiego rodu jubilerskiego.

Ważną grupą docelową tej firmy są milenialsi, którzy kupują wprawdzie niezbyt drogie rzeczy, ale częściej. Wielu drobnych sprzedawców nie stać na czynsz nawet w najmniejszych obiektach. Ich ucieczką jest wejście w handel internetowy. Kanał e-commerce sprzyja zaś pozyskiwaniu klientów z zagranicy.

Szary metal jest dużo tańszy od złota. A to w połączeniu z ekspansją sieciówek i popularnych marek sprawia, że biżuteria staje się dostępna dla coraz większej grupy Polaków. Ciągle przybywa też zamożnych klientów, dla których liczy się głównie jakość produktów. Noszone

An invented narrative about a product can boost its market value – Rob Walker and Joshua Glenn were determined to prove this claim in their Significant Objects project. They amassed a whole raft of items purchased from thrift stores and yard sales. Each item cost less than USD 2. They spent less than USD 129 altogether. They then asked a writer to create a narrative for all the objects, which were later offered on eBay. Trinkets found at garage sales were sold for more than USD 3,612. The narrative increased the average value of each item by 2,700 per cent. For instance, a fake banana that cost 25 cents was sold for USD 76.

Meanwhile, luxury Hefra silverware often fetches exorbitant prices, even though buyers are often unaware of the 200 years of tradition behind this celebrated Polish brand. The company Fraget (Hefra’s original name) was established in Warsaw in 1824. It was not long before its “copperware and silver plated tableware” was exported to the Middle East, used at royal courts across Europe, and displayed at international trade fairs, where it garnered a number of awards for “tasteful design and excellent finish”. The company remained the market leader in the Russian Empire. After WW2 the facility was nationalised, and made a branch of the Warsaw Silver Flatware and Silverware Factory Hefra in 1965, but its sterling silver tableware maintained its high standards. This has not changed with the advent of the free market.

75. proc. srebra metalicznego pozyskuje się jako produkt uboczny wydobycia rudy miedzi. W 2014 r.

KGHM był międzynarodowym liderem branży. approx. 75 per cent of metallic silver is extracted as a by-product of copper production. KGHM was the international industry leader in 2014.

Fine tableware at an affordable price The history of some of the other companies producing and selling products made from the grey metal, as silver is often dubbed, is no less fascinating. This includes the largest jewellery store chains in Poland – Apart, Yes and W. Kruk – which control approx.

60 per cent of the market, estimated at PLN 2-3 billion (estimates vary, depending on whether e-ecommerce is included). What do these companies have in common? They are all based in Poznań, considered to be the hub of jewellery making in Poland. There are also other similarities, e.g. all three industry leaders have grown so big that they are currently being wooed by foreign suppliers. Other national chains are not keen



53

business

polskie srebro

1

Kopalnie należące do KGHM: 1. Huta Miedzi Głogów 2. Huta Miedzi Cedynia 3. Kopalnia Polkowice-Sieroszowice ❚ Facilities owned by KGHM: 1. Głogów Copper Smelter. 2. Cedynia Copper Smelter. 3.

Polkowice-Sieroszowice mine.

3

przez nich precjoza muszą komunikować wysokie aspiracje i społeczny status. Ten warunek spełniają wyroby ze złota i szlachetnych kamieni. Wyjątkiem są wyroby ze srebra, ale tworzone przy użyciu unikatowych sztuk zdobniczych.

Można zaryzykować twierdzenie, że na polskim rynku jubilerskim dominują dwie przeciwstawne tendencje – demokratyzowania się biżuterii i elitaryzacji. Po latach królowania bylejakości zaczynamy doceniać kunszt mistrzów rękodzieła. Podobnie jak na Zachodzie powraca moda na biżuterię artystyczną, wyroby rzemieślników z wieloletnim doświadczeniem. Dlatego coraz chętniej odwiedzamy małe zakłady rzemieślnicze z tradycjami – takie jak Firma Jubilerska Górecki. Ambicją założyciela dębickiej pracowni, Zbigniewa Góreckiego, jest tworzenie biżuterii wysokiej klasy, która może być inwestycją emocjonalną i finansową. Część kolekcjonerów traktuje ją jak ochronę kapitału.

Nasz hit eksportowy W tej beczce miodu jest łyżka dziegciu: biżuteria często pochodzi z importu, mimo że Polska należy do czołówki producentów srebra na świecie W Europie ustępujemy pod tym względem tylko Rosji. Globalną potęgą w tej dziedzinie jest Meksyk, a kolejne miejsca zajmują Peru, Chiny, Australia i Chile. W tym ostatnim kraju swo-

54

to be left behind. Briju is a case in point. Unlike the “big three”, Briju is not present in shopping malls. Nor will you find Ania Kruk, a company managed by the offspring of Wojciech Kruk, himself a descendant of a famous family of jewellers from Greater Poland.

Kruk’s target group is millennials. They might not purchase overly expensive items, but they are the most frequent customers. Many minor brands cannot even afford the rent at small shopping centres, but e-commerce offers them a way forward. An online channel also helps them find foreign customers.

Silver is nowhere near as expensive as gold. This, combined with the expansion of store chains and popular brands, is making jewellery more accessible. At the same time, the number of rich customers, more concerned with quality, likewise continues to grow.

The jewellery they wear has to convey high aspirations and social status. And this requirement is met by gold and precious stones. Silver jewellery, which is special and stylish, and crafted with unique skills and a flair for decorative art, is a notable exception.

We could venture to say that there are two opposing trends that dominate the Polish jewellery market – jewellery is becoming simultaneously more democratic and more elitist. Mediocre quality and tacky trinkets might have been popular for many years, but we



© kg h m ( 4 )

2

business

polskie srebro

PRODUKCJA SREBRA METALICZNEGO W KGHM Metallic silver production at KGHM t 1300 1280

1,9

1260 1240 1200 1220

1259,6

1180 1160 1140

1273,8 2,6

1256

1203 1161,1

1161

1120 1100

2009

2010

KGHM Polska Miedź S.A.

56

2011

2012

KGHM International Ltd.

2013

2014

have now grown to appreciate fine workmanship.

All over Europe luxury fine jewellery made by craftsmen with years of experience is in vogue again.

This is why people like to visit small jewellery shops with a long legacy, e.g. Firma Jubilerska Górecki. The ambition of Zbigniew Górecki, the founder and the owner of the Dębica workshop, is to create high-end jewellery which can also be an investment – both emotional and financial. Some collectors see it as a “safe haven”, i.e. capital protection in uncertain times.

Poland’s top export product But there is a fly in the ointment. Most of our jewellery is imported, despite the fact that Poland is a leading silver producer, outperformed only by Russia in Europe. The global leader in silver production is Mexico, with Peru, China, Australia and Chile ranking behind it. The Polish company KGHM has acquired a mine in the last country (Sierra Gorda). Approx. 75 per cent of metallic silver is extracted as a by-product of copper production.

KGHM was the international industry leader in 2014, and ranked second in 2015 with 1,283 tonnes. Two years ago, silver sales generated 15 per cent of its revenue and exports accounted for more than 99 per cent of sales. The UK, the US and Australia were its biggest export markets. KGHM estimates that its recoverable resources in licensed mine regions come to more than 1.1 billion tonnes of copper with an average copper content of 1.5 per cent and 46 g/t of silver.

While only 15 per cent of gold is used industrially, the figure for silver exceeds 55 percent. Apart from the jewellery industry, this precious metal is widely used in electronics and electrical engineering as well as in the clothing, optics, energy and automotive sectors. Medicine is a promising area for silver, as its aseptic properties were even known to the Phoenicians.

A team of researchers in Kraków has designed a practical application of this feature. They set up a company (HussarTech), and joined forces with key business players, including the Azoty Group, to develop a fabric that protects the surface against bacteria and fungi. For the time being, their product, HybriCaps, has been applied to plastics, paints and latex fabrics. Their concept won them an award in the 2015 Focus Lens competition in the medical innovation category. Last year, the company was one of five Polish start-ups to qualify for the finals of the acceleration programme MIT Enterprise Forum Poland.

Who knows, perhaps one day silver, which has driven the international success of Apart, KGHM and its subsidiary Hefra, will catapult HussarTech innovators and many other Polish microcompanies to fame? ■

© m . p.

ją kopalnię miedzi ma od niedawna nasz KGHM (Sierra Gorda). Gwoli wyjaśnienia: ok. 75 proc. srebra metalicznego pozyskuje się jako produkt uboczny wydobycia rudy miedzi. W 2014 r. KGHM był międ z y n a r o d o w y m liderem branży, a rok później – wiceliderem, z wynikiem 1283 tony. Dwa lata temu sprzedaż szarego metalu odpowiadała za 15 proc. przychodów przedsiębiorstwa. Eksport stanowił ponad 99 proc. sprzedaży.

Największymi odbiorcami zagranicznymi były zaś Wielka Brytania, USA i Australia. Nadające się do eksploatacji w obrębie koncesjonowanych obszarów górniczych zasoby KGHM szacuje się na ponad 1,1 mld ton rudy miedzi o średniej zawartości miedzi na poziomie 1,5 proc. i 46 g/t srebra.

Gdy przemysłowe wykorzystanie złota wynosi tylko 15 proc., to w przypadku srebra wskaźnik ten przekracza 55 proc. Poza jubilerstwem kruszec ten znajduje zastosowanie w sektorze elektronicznym i elektrotechnicznym, a także w branży odzieżowej, optyce, energetyce i motoryzacji.

Przyszłościową dziedziną jest też medycyna. Jego aseptyczne właściwości znali już Fenicjanie. Praktyczny sposób wykorzystania tej cechy opracowali krakowscy naukowcy, którzy założyli spółkę HussarTech, by we współpracy z biznesem, m.in. Grupą Azoty, stworzyć materiał do ochrony powierzchni przed działaniem bakterii i grzybów. Produkt o nazwie HybriCaps zaaplikowali na razie w tworzywach sztucznych, farbach i tkaninach lateksowych. Za pomysł otrzymali m.in. nagrodę w plebiscycie Soczewki Focusa 2015 w kategorii Innowacje medyczne. W ubiegłym roku jako jeden z pięciu polskich start­-upów firma zakwalifikowała się do finału programu akceleracyjnego MIT Enterprise Forum Poland. Kto wie, czy srebro, które zapewniło międzynarodowy sukces Apartowi, KGHM, należącej do niego spółce Hefra, nie rozsławi innowatorów z Hussar-Tech i innych polskich mikrobiznesów? ■

i n t e rv i e w

elżbieta i krzysztof pendereccy

miłość od pierwszego ko n c e rt u love at first concert za swą działalność dostają kolejne nagrody, są honorowymi gośćmi międzynarodowych festiwali. jak wygląda ich zwykły dzień i skąd w ich życiu wzięła się muzyka – o tym rozmawiamy z Elżbietą i Krzysztofem Pendereckimi. ❚ They have won countless awards and grace international festivals as honorary guests, but what is their daily rouine and how did music come into their lives?

Kaleidoscope talks to Elżbieta and Krzysztof Penderecki.

Z

tekst | by agnieszka michalak zdjęcia | photos bruno fidrych

Zamknęła Pani właśnie 21. Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena, na który do Polski zjechali wybitni interpretatorzy wielkich klasycznych dzieł, dość wspomnieć Josepa Ponsa czy Javiera Perianesa. Czym dla Pani jest organizacja tegoż festiwalu? To wciąż wielka pasja, wyzwanie?

Elżbieta Penderecka: Kiedy w 1997 r. jako przewodnicząca rady programowej „Kraków Europejską Stolicą Kultury” powoływałam ten festiwal, przypadała 170. rocznica śmierci Beethovena. Wtedy marzyłam o wielkim wydarzeniu muzycznym, na który przyjeżdżaliby muzycy z całego świata, ale też wybitni profesorowie, którzy na naukowych sympozjach dyskutowaliby o temacie festiwalu. Oprócz muzyki miałam też ambicję pokazywać autografy kompozytorów, których twórczość będzie prezentowana na festiwalu. I to wszystko szczęśliwie się udało – co roku mamy temat przewodni, który towarzyszy programowi, a dzięki życzliwości

60

You have just closed the 21st edition of the Ludwig van Beethoven Easter Festival. This brought some renowned interpreters of the great works of classical music to Poland, including Josep Pons and Javier Perianes. How important is organising this festival to you? Do you still see it as your great passion? A challenge?

Elżbieta Penderecka: When I was setting up the festival in 1997 as the chairperson of the “Kraków – the European Capital of Culture” programming council, we were commemorating the 170th anniversary of Beethoven’s death. At the time, I was dreaming of an event that could attract international musicians and eminent professors, who would discuss the theme of the festival at academic conferences. Apart from the music, I wanted to show the public the autographs of the composers whose works were going to be performed at the festival. And luckily, I’ve managed to do all that. Every year, our programme has its main theme and we are able to display the original music scores of composers courtesy of Jagiellonian University. That’s why organising the festival gives me a great deal of joy, especially as it draws music lovers from all over the world.

Krzysztof Penderecki: I see the festival from a different perspective. And I don’t interfere with it. My wife never asks me who to invite. She’s had her own vision right from the start. Today, it’s the most prestigious classical music festival in Poland, a country where finding a concert audience is still a struggle.

But that’s not the case in Warsaw, is it?



61

i n t e rv i e w

elżbieta i krzysztof pendereccy E.P. This is what I’m most proud of – the audience is coming back to us, people can’t wait for tickets to start selling. I see young people, with flushed faces, walking into beautiful concert halls. I see them completely absorbed in listening to great works. Our guest artists find this captivating. We’ve managed to strike the right chord with an elite group – the World Festival Association. We’ve received numerous awards that confirm that we don’t just meet, but actually exceed, standards every year. This gives strength to us – the organisers.

You mentioned awards. You both have a sizeable collection of international distinctions and you recently garnered another Grammy Award. How important is an award to an artist and a culture creator, animator?

E.P. For me, it’s not just the culmination of a challenging task, but confirmation that what I do means something, and that others recognise that. Polish awards have always been special to me – this is where I chose to live and engage in community work.

K.P. I’m lucky because I’ve received every possible award there is in my category, and I keep winning new ones. (laughs) I firmly believe that awards can open a lot of doors for an artist. My career gained momentum, or basically took off, in 1959 after the International Competition for Young Composers, where I picked up three first prizes for three different works.

Let’s go back to the beginning. How did music come into your lives?

jestem dumna, że publiczność wraca na festiwal beethovenowski, czeka, aż ruszy sprzedaż biletów. Widzę, jak młodzi ludzie z wypiekami na twarzach słuchają wybitnych utworów. it makes me proud that people keep coming back to the beethoven festival every year. I see young people, with flushed faces, absorbed in listening to great works.

Uniwersytetu Jagiellońskiego pokazujemy oryginalne manuskrypty kompozytorów i pierwodruki wielkich utworów. Dlatego organizacja festiwalu wciąż przynosi mi wielką satysfakcję, tym bardziej że odwiedzają nas melomani z całego świata.

Krzysztof Penderecki: Patrzę na festiwal z boku. I nie wtrącam się. A żona nie pyta, kogo zaprosić. Ma, i od początku miała, własną koncepcję. Dziś to najważniejszy festiwal muzyki klasycznej w naszym kraju. Kraju, w którym ciągle o widza na koncertach trzeba walczyć.

Ale chyba nie w Warszawie?

E.P. I z tego chyba jestem najbardziej dumna, że publiczność do nas wraca, czeka, aż ruszy sprzedaż biletów. Widzę, jak młodzi ludzie wchodzą do pięknych koncertowych sal. Jak w skupieniu słuchają muzyki. Co z kolei

62

K.P. At home. I grew up in Dębica, a small town that had no great concert halls, although there were attempts to set up an orchestra in which my father was to play the violin. He was a real music lover.

I remember listening to him practising at home. He bought me a violin and found a teacher before I was six.

For him, it was obvious that I should be practising and not playing with my friends. Obviously, I preferred the latter, but I didn’t have much say in the matter. And because I was a lazy child, my daily 20-minute practice – was a nuisance. But then my grandfather came up with an idea – he’d pay me for every extra 10 minutes I played. He knew the value of money because he ran a bank in Dębica. The idea was simple and brilliant.

ujmuje zapraszanych artystów. Udało nam się trafić do elitarnego grona – Światowej Federacji Festiwali, dostajemy wiele nagród i potwierdzenia, że nie tylko trzymamy poziom, ale podnosimy co roku poprzeczkę. To daje nam, organizatorom, siłę.

Wspomniała Pani o nagrodach – oboje Państwo macie pokaźną kolekcję międzynarodowych odznaczeń, ostatnio w Pana ręce po raz kolejny trafiła nagroda Grammy. Czym nagroda jest dla artysty, czym dla kreatora, animatora kultury?

E.P. Dla mnie to nie tylko ukoronowanie trudnej pracy, ale potwierdzenie, że to, co robię, ma sens i widzą to inni. Zawsze szczególne znaczenie będą miały polskie odznaczenia – bo tutaj z wyboru mieszkam i tutaj pracuję społecznie.

K.P. Miałem to szczęście, że dostałem chyba wszystkie możliwe w mojej kategorii nagrody i wciąż je dostaję (śmiech). Uważam, że nagrody też otwierają artyście wiele drzwi. Moja kariera nabrała rozpędu, a w zasadzie się rozpoczęła, w 1959 r., od Ogólnopolskiego Konkursu dla Młodych Kompozytorów, na którym przyznano mi trzy pierwsze nagrody za trzy różne utwory.

Wróćmy zatem na moment do początków. Skąd wzięła się muzyka w Państwa życiu?

K.P. Była w domu – wychowałem się w małym miasteczku, jakim była Dębica, gdzie wielkich sal koncertowych nie było, ale były próby organizowania orkiestry, w której na skrzypcach grał mój ojciec. Był pasjonatem muzyki, pamiętam, jak ćwiczył w domu. A ja słuchałem. Kiedy miałem niespełna 6 lat, kupił mi skrzypeczki i zorganizował nauczyciela. Nie było dyskusji, czy mam grać, czy bawić się z kolegami. Naturalnie, że wolałem to drugie, miałem jednak niewiele do powiedzenia.

A ponieważ byłem dość leniwym dzieckiem, codzienne ćwiczenia – miałem grać 20 min, były utrapieniem.

Dziadek wpadł wtedy na pomysł – płacił mi za każde dodatkowe 10 min gry. A znał wartość pieniądza, bo w Dębicy prowadził bank. Pomysł był tyle prosty, co genialny, bo czasem ćwiczyłem nawet dwie godziny.

W takim razie był Pan majętnym dzieckiem…

K.P. (śmiech) To nie były wielkie pieniądze, ale miałem na słodkie co nieco. I przez to zostałem muzykiem. Zacząłem coraz lepiej grać, wkrótce też komponować etiudy. Ojciec szybko zauważył, że mam zdolności kompozytorskie, w tym kierunku mnie wspierał i wysłał do szkół muzycznych w Krakowie. Do dziś wspominam zajęcia z kompozycji u prof. Skołyszewskiego. Szybko wsiąknąłem w krakowskie środowisko muzyczne. Zresztą podczas jednego z koncertów poznałem Elżbietę – jej ojciec był wiolonczelistą w Filharmonii Krakowskiej.

Miała 16 lat, a ja od razu po uszy się w niej zakochałem.

I nie było odwrotu.

E.P. Ja też wyrosłam w rodzinie muzycznej. Ojciec był wprawdzie prawnikiem, ale po zakończeniu wojny nie chciał wykonywać swojego pierwszego zawodu i po-

Sometimes, I’d even practise for two hours.

That must have made you quite a wealthy child.

K.P. (laughs) It wasn’t a lot of money, but it was enough to buy sweets. And that’s how I became a musician.

I began to play better, and it wasn’t long before I started composing etudes. My compositional skills were quickly noticed by my father, who supported me and sent me to music schools in Kraków. Even today, I recall Prof. Skołyszewski’s composition classes. I threw myself into Kraków’s music circles. I met Elżbietka at a concert. Her father played the cello in the Kraków Philharmonic. She was 16 and I fell head over heels in love with her. There was no going back.

E.P. I also grew up in a music family. My father was a lawyer, but refused to practise after the war, and pursued his other profession, that of a musician.

I often went to concerts with him, and I played the piano myself. When I met Krzysztof, it was natural that I should dedicate myself to music. Today, I support my husband’s work, and the work of young artists, by running an international centre in Lusławice.

You both have very strong personalities. Do you ever argue?

E.P. Not really. Shared interests have helped keep us to-





63

elżbieta i krzysztof pendereccy

moją pasją jest botanika. W parku w Lusławicach posadziłem ponad 1600 gatunków drzew.

I’m an avid botanist. I planted over 1,600 tree species in our park in lusławice.

święcił się temu drugiemu, czyli muzyka. Często chodziłam z nim na koncerty i sama grałam na fortepianie. Później poznałam Krzysztofa i stało się naturalne, że pośrednio oddałam się muzyce. Do dziś wspieram nie tylko działalność męża, ale także młodych artystów, prowadząc m.in. Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach Oboje jesteście Państwo bardzo silnymi indywidualnościami. Bywają spięcia?

E.P. Raczej nie. To, że mamy wspólne zainteresowania, pomogło nam przetrwać. Dużo czasu poświęciłam karierze męża, przez te ponad 50 lat byłam przy nim.

I to obopólne zrozumienie naszych działań zawsze było szalenie ważne. Chociaż mąż jest człowiekiem niezwykle ciepłym, życzliwym i z poczuciem humoru.

K.P. Elżuniu, ależ powiedzmy prawdę – bywają sprzeczki, kilka razy dziennie. Ale to pomaga. Gdyby ich nie było, znaczyłoby, że jesteśmy wobec siebie obojętni.

Jak w takim razie wygląda Państwa dzień? Wiem, że Pan pisze codziennie, i to kilka utworów naraz, a Pani uchodzi za kobietę, która nigdy nie śpi (dwa biura festiwalowe, szereg wydarzeń artystycznych, sekretariat męża, domy w Krakowie i Lusławicach).

K.P. Z natury jestem leniwy. Ale ponieważ wciąż mam zamówienia na utwory, to wiszą nade mną terminy, które zmuszają do pracy. Rzeczywiście, zaczynam kilka

64

gether. I’ve devoted a lot of time to my husband’s career. I’ve been constantly by his side for 50 years. Mutual understanding of our individual endeavours has always been extremely important. Plus my husband is a very warm, kind person with a sense of humour.

K.P. Come on now, Elżunia, let’s be honest, we do fight – several times a day. But it helps us. No arguments would mean that we’d grown indifferent to each other.

Could you describe your daily routine? I know that you compose every day, working on several pieces at once, while you are seen as a woman who never sleeps (two festival offices, a number of artistic events, your husband’s office, and houses in Kraków and Lusławice).

K.P. I’m inherently lazy. But I am commissioned to compose works, and have deadlines that force me to keep working. I might start composing several pieces at once, but I then just continue with the one that I feel like doing. And once I get down to work, I’m utterly consumed by it. I have to say that I often feel like doing something else – reading books from my vast library, or strolling through my beloved park in Lusławice and admiring the trees. I’m an avid botanist when I’m not working.

When I built the house in Kraków’s Wola district, I started trying to find my place on earth. And then I found a crumbling manor house with a tiny bit of a park. I restored it, enlarged the park several times, and created a collection of approx. 1,600 tree species. Today, I feel really happy when I walk around the park.

E.P. There are times when I really can’t find the time for all those activities. I didn’t need much sleep when I was young - three or four hours were enough – but now I need to sleep longer. But I always try not to put off what needs to be done until the next day. This

Elżbieta Penderecka (rocznik 1947) – działaczka kulturalna, inicjatorka konkursów muzycznych, członkini władz międzynarodowych fundacji muzycznych. ❚ (born 1947) – Cultural animator, the founder of music competitions, a board member of international music foundations.

Krzysztof penderecki (rocznik 1933) – kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny.

Doktor honoris causa m.in. uniwersytetów Jagiellońskiego, Yale, Warszawskiego, Muzycznego Fryderyka Chopina, Akademii Muzycznej w Krakowie oraz Uniwersytetu Zielonogórskiego. Kawaler Orderu Orła Białego. ❚ (born 1933) – Composer, conductor and educator holding honorary degrees at Jagiellonian University, Yale, Warsaw University, the Frederick Chopin Music University, the Academy of Music in Kraków, and the University of Zielona Góra. He is a Knight of the Order of the White Eagle.

© b r un o f i d r y c h / s t o w a r z y s z e n i e i m . l u d w i g a v a n b e e t h o v e n a

i n t e rv i e w

t: 022 622 49 34, www.slodkislony.pl ul.Mokotowska 45, 00-551 Warszawa, utworów jednocześnie, a potem piszę ten, na który mam akurat ochotę. I jak już siądę do pisania, to jestem pochłonięty bez reszty. Przyznam jednak szczerze, że często chciałbym robić coś innego, np. czytać książki z mojej ogromnej biblioteki albo spacerować po ukochanym parku w Lusławicach i podziwiać moje drzewa. Bo w tzw. czasie wolnym interesuję się botaniką. Po tym, jak zbudowałem dom na krakowskiej Woli, zacząłem szukać swojego miejsca na ziemi. I znalazłem walący się dwór z kawałkiem parku. Odbudowałem posiadłość, kilkakrotnie powiększyłem park i stworzyłem kolekcję ok.

1800 gatunków drzew. Kiedy dziś spaceruję po tym moim parku, czuję się szczęśliwy.

E.P. Mnie rzeczywiście czasem nie starcza czasu na te wszystkie działania. W młodości spałam bardzo krótko, potrzebowałam trzech do czterech godzin snu, dziś potrzebuję nieco więcej. Staram się nie przesuwać spraw do zrobienia danego dnia na następny. Tego poczucia obowiązku nauczyły mnie mama i babka Austriaczka.

Wspomniał Pan, że pisze codziennie. A bywają dni, kiedy biała kartka pozostaje biała?

K.P. Tak się nie zdarza. Czasem jednego dnia piszę, a drugiego zmieniam lub wyrzucam do kosza. Bo mam wysoką dozę samokrytycyzmu. Chyba nie potrafię napisać złego utworu. (śmiech)

Ta s t e

the best Polish

cuisine

Zastanawiam się, czy przyświecają Państwu nadrzędne wartości, których się Państwo trzymają?

K.P. Wychowałem się w katolickiej rodzinie. Nie bez powodu większość napisanych przeze mnie kompozycji to utwory sakralne. Zresztą wspomnianą Grammy dostaThe oldest restaurant in Warsaw łem za muzykę chóralną. Dlatego kiedy pani pyta, co mnie porządkuje, to odpowiadam: poczucie ogromnej odpowiedzialności i religia, w której wyrosłem. ■

great sense of responsibility was instilled in me by my mother and my Austrian grandmother.

You said that you compose every day. Are there days when the paper remains blank?

K.P. That’s never the case. Sometimes I write something, but change it or throw it in the rubbish bin the next day, because I’m very self-critical. But I don’t a nI could i n vever i t a write t i o na bad f r opiece. m (laughs) think I wonder if you have core values that keep you going?

K.P. I was raised in a Catholic family, which is why most of my work is sacred music. I received the Grammy Award you mentioned for a choral performance.

So, when you ask me what it is that keeps everything in order, the answer is religion. ■

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08, www.ufukiera.pl

REKLAMA

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08, www.ufukiera.pl

an invitation from

cuisine Polish the best

The oldest restaurant in Warsaw

©credits

Ta s t e ul.Mokotowska 45, 00-551 Warszawa, t: 022 622 49 34, www.slodkislony.pl



65

good life

graj, żeby wygrać

Z ag r a j o l e p s z e ż yc i e play to win a better life Przenieś do realu umiejętności zdobyte dzięki komputerowym wyścigom, strzelankom i symulatorom budowy miasta, a w pracy, nauce, miłości osiągniesz niewyobrażalny sukces. ❚ Put the skills you learn while playing car racing games, shooting games and city building simulators to use at work, at school, or in your love life, and you will achieve undreamed-of success.

©credits

tekst | by mirosław konkel rysunki | illustrations agata zarzycka

66

S

tereotypowy obraz gracza przedstawia zapuszczonego nastolatka z podkrążonymi oczami i nadwagą, który żywi się tylko pizzą i puszką napoju energetycznego, byle tylko przez kilka dni nie odchodzić od komputera. W najlepszym razie ktoś taki wyklucza się ze społeczeństwa, w najgorszym – umiera z wycieńczenia.

Tymczasem gaming zyskał status najszybciej rozwijającej się gałęzi rozrywkowego biznesu. Profesjonalni gracze spotykają się na międzynarodowych zawodach sportu elektronicznego – w rodzaju prestiżowego turnieju Intel Extreme Masters, którego światowe finały ściągnęły w marcu do katowickiego Spodka ponad 100 tys. fanów Counter-Strike’a. Niedawno uruchomiono w Polsce kanał telewizyjny E-Sport TV poświęcony wyłącznie pojedynkom gamingowym. W dziedzinę tę angażują się nawet kluby piłkarskie, z Legią Warszawa na czele, zakładając profesjonalne drużyny gamerskie.

Między obsesją a pasją Z jednej strony przekonanie, że gry komputerowe to infantylna zabawa małolatów, rodzaj masowej alienacji i śmiertelne niebezpieczeństwo. Z drugiej – wysiłki producentów sprzętu i gier, by dziedzinę tę przesunąć z marginesu do głównego nurtu popkultury. Nic dziwnego, że wielu rodziców, nauczycieli i psychologów społecznych łączy swe siły w walce z tą cyfrową rozrywką.

W sukurs przychodzą im naukowcy powtarzający do znudzenia litanię gamingowych plag – od rozkojarzenia i cyfrowej demencji, przez skłonność do przemocy i pogorszenia zdolności tworzenia więzi międzyludzkich, po otyłość, lęki i depresję. Inni uczeni równie przekonująco dowodzą, że pogłoski o ryzyku, na jakie wystawiają się miłośnicy Wiedźmina, Need for Speeda czy GTA, są mocno przesadzone. Co więcej – argumentują – gry wpływają na nas pozytywnie – rozbudzają ambicję, kreatywność, wyobraźnię i sprawiają, że jesteśmy szczęśliwsi i bardziej lubiani. Strzelanki typu Call of Duty – zapewniają – zwiększają pole widzenia i zdolność koncentracji, symulator budowy i zarządzania miastem o nazwie SimCity uczy przedsiębiorczości, a seria wirtualnych bijatyk oferowana przez Mortal Kombat wciąga graczy do tego stopnia, że słabnie ich skłonność do agresji w realu.

Która z tych grup badaczy się myli? Obie mają rację – uważa amerykańska projektantka gier Jane McGonigal. Jak zatem wytłumaczyć, dlaczego jedni czerpią z grania korzyści, a innym ono szkodzi? I dlaczego tylko niektórzy umieją przenieść zdobyte w grach umiejętności do prawdziwego życia? Zdaniem McGonigal, nie ma znaczenia, w jakie gry gramy ani ile poświęcamy im czasu. O konsekwencjach zawsze decyduje motywacja. Jeśli gry są dla nas patologiczną ucieczką od realnych problemów w pracy, szkole, domu, naprawdę pogłębiamy swoją depresję, znerwicowanie

The stereotypical image of a gamer is an unkempt, overweight teenager with bags under his eyes, living on pizza and staving off sleep with energy drinks, so as to stay on the computer for days on end. At best, this will get you cut off from society. At worst, you will die of exhaustion.

However, gaming is now the fastest growing entertainment business. Professional players meet at international electronic sports tournaments, such as the prestigious Intel Extreme Masters, which drew a crowd of over 100,000 Counter Strike fans to the Spodek Arena in Katowice in March. E-Sport TV, a channel devoted to gaming duels, has recently been launched in Poland.

Even soccer clubs have joined in, with Legia Warszawa leading the charge, and professional gaming teams are springing up like mushrooms.

Passion bordering on obsession On the one hand, computer games are thought to be a childish pastime for teenagers that cause mass alienation and even pose a lethal threat. On the other hand, game designers and gaming device manufacturers are doing whatever they can to move gaming onto the centre stage of popular culture. Not surprisingly, many parents, teachers and social psychologists have joined forces to combat this digital hobby. Academics have thrown their support behind anti-gaming movements, claiming that games cause dissociation and digital dementia, trigger violent behaviour and weaken the ability to forge interpersonal bonds, and even lead to obesity, anxiety and depression.

Other academics claim that reports about the risks to which The Witcher, Need for Speed or GTA fans are exposed are highly exaggerated. They further claim that games can even have a positive impact – they boost ambition, creativity, imagination, and make us happier and more popular. Apparently, shooting games like Call of Duty increase our field of vision and our ability to concentrate – just as their proponents claim. The city building and management simulator SimCity teaches resourcefulness, and gamers are so drawn in to the virtual fights of Mortal Kombat that they are less inclined to get into fights in the real world.

So, which of these two opposing groups is right? Both, according to game designer Jane McGonigal. How can the fact that games are beneficial to some and harmful to others be explained? How is it that not everyone can apply the skills they acquire playing games to their real lives? McGonigal believes that neither the kinds of games we play nor the amount of time we spend playing them matter. What counts is our motivation.

Treating games as a sort of pathological escape from real problems at work, school or home actually worsens depression, nervousness and isolation. However, playing to have fun, relax and share a common hobby



67

good life i izolację. Jeżeli natomiast gramy dla przyjemności, żeby odpocząć lub miło spędzić czas z przyjaciółmi, wtedy faktycznie się rozwijamy. Co więcej – uruchamiamy mocne strony gracza w realnych kontekstach.

James Paul Gee, profesor lingwistyki z Uniwersytetu Stanowego Arizony, twierdzi, że gra to nic innego, jak seria problemów do rozwiązania. Wtóruje mu psycholog Daniel Goleman, według którego nawet najlepsze narzędzia do szkolenia mózgu są dalekim echem polotu i atrakcyjności Grand Theft Auto. Brzmi to pięknie, ale dość abstrakcyjnie i mgliście. Tym większe uznanie należy się Jane McGonigal za to, że w książce SuperBetter wymienia i drobiazgowo opisuje konkretnie umiejętności i korzyści płynące z gamingu.

Wirtualny surwiwal Gracz jest gotów stawić czoła trudnościom i stresujące wydarzenia traktuje w kategoriach wyzwania. Szuka tzw. doładowań, czyli wszystkiego, co może uczynić go silniejszym, szybszym i sprawniejszym. Nie zraża się po przegranej walce z twardym przeciwnikiem lub czar-

graj, żeby wygrać with friends helps us grow. What is more, we can put our gaming skills to use in real-life situations.

James Paul Gee, a linguistics professor at Arizona State University, claims that a game is merely a series of problems to solve. Psychologist Daniel Goleman supports this view. He believes that the best brain training tool is Grand Theft Auto, a game that is not exactly inspiring or appealing. This all sounds well and good, but it’s still a little abstract and hazy. Jane McGonigal, on the other hand, lists specific skills and benefits derived from gaming in her book SuperBetter.

Virtual survival Gamers are ready to tackle difficulties and treat stressful events as challenges. They try to find a “supercharger”, i.e. anything that can make them stronger, faster, and more agile. Gamers are not discouraged after losing their first battle against a formidable opponent or an evil character. They know that they will have to fail many times before they gain the skill and agility they need to beat their opponents. Gamers do not expect



68

©credits

Gracz jest gotów stawić czoła trudnościom i stresujące wydarzenia traktuje jako wyzwanie. Szuka wszystkiego, co może uczynić go silniejszym, szybszym i sprawniejszym.

Gamers are ready to tackle difficulties and treat stressful events as challenges. They try to find a “supercharger”, i.e. anything that can make them stronger, faster, and more agile.

©credits

nym charakterem – wie, że musi polec wiele razy, zanim nabierze dość sprytu i zręczności, by go pokonać. Nie oczekuje natychmiastowych rezultatów, ale stosuje metodę małych kroków – dzięki otrzymywanym zadaniom robi systematyczne postępy. By osiągnąć cel, wejść na wyższy poziom, pozyskuje sojuszników, prosi innych o pomoc, co wiąże się z rozwijaniem kompetencji komunikacyjnych i związanych ze współpracą. Często przyjmuje sekretną tożsamość – wciela się w dzielną, godną naśladowania postać. Wreszcie odnosi epickie zwycięstwo – kiedy wszystko wydaje się stracone, przechyla szalę na drugą stronę.

Jeśli tymi samymi regułami kierujemy się w pracy, domu i w relacjach towarzyskich, jesteśmy właściwie skazani na sukces. Jane McGonigal wiedziała o tym od dawna, prowadząc badania z psychologii gier i pisząc pracę doktorską o tym, jak mocne strony graczy mogą im pomagać w codziennym życiu. Później prawdziwości odkryć doświadczyła na własnej skórze i to wbrew swojej woli. W 2009 r. doznała poważnego wstrząśnienia mózgu. Nie była w stanie jasno myśleć, pracować, czasem nawet wstać z łóżka. Sformułowanie najprostszego zdania przekraczało jej możliwości. Dręczyły ją lęki, depresja i myśli samobójcze. Takie objawy wywoływała każda aktywność fizyczna i umysłowa. Dlatego lekarz zabronił Jane biegania, czytania, pisania, sprawdzania maili, a także grania w ukochane gry wideo. Straciła więc wszystko, dla czego warto byłoby żyć.

Wtedy McGonigal wpadł do głowy pomysł, by swoje

instant results, but adopt the “small steps” approach.

They progress steadily by completing small assignments. If they are going to achieve their goals and progress to the next level, gamers have to learn to forge alliances and ask for help. This is conducive to developing communication and cooperation skills. Gamers sometimes assume bold, inspirational characters. Eventually, an epic victory is achieved – just when they think that all is lost, the tide starts to turn.

If we followed the same rules at work, at home, and in our relationships, we would be bound to succeed. Jane McGonigal has known this for a long time, and has even conducted research on game psychology. She wrote her PhD dissertation on how gamers’ strengths can help them cope with real-life problems. She later came to personally experience what she had been researching, albeit against her will. In 2009, she suffered a serious concussion. She could not think clearly, work, or even get out of bed.

Formulating a simple sentence was beyond her. McGonigal suffered from anxiety and depression to the point of being suicidal. Any physical or intellectual activity acted as a trigger. The doctors forbade her to run, read, write and play her beloved video games. She was deprived of everything she found worthwhile.

It was then that McGonigal hit upon the idea of turning her recuperation period into a game-boosting mental immunity. She called the game Jane the Concussion Buster. She not only focused on her foe, but also assumed a new secret identity. She thought about “Jane” as her real life avatar. The nickname chosen, and the role associated with the game character, ought to reflect our strengths or the nature of the problems we have to tackle, she claims. Psychologists have demonstrated that if we act and think like our imagined character long enough, we will eventually assume his or her heroic traits. As the Americans say – fake it until you make it.

Once she donned the mask of her superheroine, McGonigal called her twin sister Kelly, who became her first ally in the game. The second was her husband Kiyash. She would reward herself for the tiniest success or, as gamers would say, she activated the supercharger.

She still suffered from headaches and cognitive disorders. She had to wait a year for her epic victory. But only a few days into this easy and fun therapy game, a miracle happened – she forgot about her fear and discouragement, stopped suffering, and regained control of her life. McGonigal was happy to share her joy with others. She wrote a blog post and made a short video where she talked about her idea. Not everyone has concussion and not everyone wants to be a superhero, so McGonigal changed the name of the game to something more universal, namely SuperBetter. She started receiving messages from people who had used her method to cope with getting



69

good life

Jane McGonigal w SuperBetter przedstawia popartą naukowo metodę rozwoju osobistego opartą na grach. ❚ In SuperBetter Jane McGonigal presents her tried and tested game-based method of coping with challenges.

dochodzenie do zdrowia zamienić w grę budującą psychiczną odporność. Nazwała ją „Jane – postrach wstrząśnienia mózgu”. Tym samym nie tylko wskazała swojego największego wroga, ale też przyjęła nową sekretną tożsamość – myślała o niej jak o awatarze w realnym świecie. Wybrany pseudonim i związana z nią rola – tłumaczy badaczka – powinny podkreślać nasze mocne strony albo charakter zmagań i życiowej próby. Psycholodzy dowiedli, że jeśli wystarczająco długo będziemy zachowywać się i myśleć jak nasza wyimaginowana postać, w końcu przejmiemy jej heroiczne cechy. Jak mawiają Amerykanie: udawaj, aż się uda!

Po przywdzianiu maski swojej superbohaterki McGonigal zadzwoniła do siostry bliźniaczki Kelly, która stała się jej pierwszą sojuszniczką w grze. Drugim był jej mąż Kiyash. Nagradzała się nawet za najmniejszy sukces, czyli – używając języka gamerów – aktywowała doładowania. Nadal miała bóle głowy i zaburzenia poznawcze. Na epickie zwycięstwo musiała czekać rok.

Ale zalewie po kilku dniach stosowania swej prostej i zabawnej kuracji zdarzył się cud – zapomniała o zwątpieniu i lęku, przestała cierpieć i odzyskała kontrolę nad swoim życiem.

Swoją radością Jane podzieliła się z innymi. Zamieściła post na blogu i krótki film opisujący jej pomysł. Nie wszyscy mają wstrząśnienie mózgu i nie każdy chce

gry rozbudzają ambicję, kreatywność, wyobraźnię i sprawiają, że jesteśmy szczęśliwsi i bardziej lubiani. games boost ambition, creativity, imagination, and make us happier and more popular.

graj, żeby wygrać być postrachem, więc McGonigal zmieniła nazwę gry na bardziej uniwersalną – SuperBetter (Superlepiej).

Szybko zaczęli odzywać się do niej ludzie, którzy dzięki jej metodzie lepiej radzili sobie z wyzwaniami – jak złamane serce, szukanie pracy, spłata zadłużenia czy operacje i chroniczny ból. Mówili, że czują się szczęśliwsi, silniejsi, odzyskali więź z rodziną, poczucie sprawstwa, sens życia, mimo że ich problemy nie zniknęły jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki.

Te informacje potwierdzały, że SuperBetter działa dobroczynnie na osoby, które przeżyły traumę. Doświadczały one tego, co psycholodzy określają rozwojem pourazowym. Nie tylko wracały do zdrowia, normalności czy równowagi emocjonalnej, ale też stawały się lepszymi wersjami samych siebie. Jane McGonigal zaskoczyło jednak coś innego: że jej gra może również wzmocnić ludzi, którym los oszczędził przeciwności, udręk i koszmarów. Jeden warunek: muszą być gotowi podjąć jakieś ogromne wyzwanie – rozkręcenie firmy, napisanie książki, zrobienie studiów MBA, odniesienie zwycięstwa w teleturnieju czy przebiegnięcie maratonu. Psycholog kliniczna Ann Marie Roepke opisuje to zjawisko jako zysk bez bólu. Skoro gra SuperBetter pomogła tysiącom innych osób, dlaczego nie miałaby pomóc nam? ■

over heartbreak, looking for work, repaying debts, and dealing with chronic pain. They would say that they felt happier, had reconnected with their families and gained a sense of authorship, and that their lives finally had meaning, although their problems had not vanished overnight.

Pain-free profit These and other testimonials confirmed that the SuperBetter game has beneficial properties and can help people who have had traumatic experiences. These people have experienced what psychologists call post-traumatic growth. Not only did they regain their health, a sense of normalcy, and emotional stability, but they also became better versions of themselves.

What surprised McGonigal most, however, was that her game could also help people who were not experiencing hardships, and who did not have nightmares or excessive worries. There was, however, one condition: they had to be ready to take on a huge challenge, e.g. set up a company, write a book, do an MBA programme, win a quiz show, or run a marathon. If the SuperBetter game has helped thousands of others, if might just help you too. ■

70

PROMOCJA

CZAS NA STYLOWE, MIEJSKIE SAFARI! IDEALNY PRZEPIS NA STYLOWE LATO W MIEŚCIE? ETNICZNE MOTYWY, ROŚLINNE NADRUKI I NATURALNE KOLORY. W kolekcji Solar pojawiają się rozłożyste tropikalne liście, bajeczne ptaki i zieleń w modnym odcieniu khaki.

Każdej wiosny polska marka zaskakuje kolejną interpretacją ulubionych w tym sezonie wątków. W najnowszej kolekcji Solar podkreśla to, co wywodzi się z natury, ale idealnie pasuje do urbanistycznej codzienności.

Dopełnieniem lekkich, wiosennych stylizacji są akcesoria: podręczne skórzane torby idealne do pracy i eleganckie mniejsze torebki oraz broszki w kształcie egzotycznych kwiatów. W tym sezonie biżuteria Solar przybiera również etniczne formy. www.solar.com.pl

Bluzka, Solar 249 zł

Torebka, Solar 169 zł

Spodnie, Solar 269 zł

Chusta, Solar 89 zł

Bransoletka, Solar 65 zł

up in the air

le bourget w paryżu

Air Show Od 19 czerwca przez kolejne sześć dni Paryż będzie należał do miłośników lotnictwa z całego świata, bowiem rusza tam już 52. edycja Międzynarodowego Salonu Lotniczego Le Bourget. ❚ For six days from 19 June, Paris will be the venue of the 52nd International Paris Air Show.

The event, held at Le Bourget, is expected to attract aviation aficionados from all over the world.



72

©credits

tekst | by joanna wieczorek, stefan malczewski

L

©shut terstock , get tyimages (2)

e Bourget to historyczne lotnisko położone kilkanaście kilometrów na północ od centrum Paryża. Początkowo służyło do operacji powietrznych sił zbrojnych podczas I i II wojny światowej, a do 1980 r. było głównym portem lotniczym francuskiej stolicy. Dziś startują stąd jedynie prywatne samoloty, a na jego terenie mieści się najstarsze na świecie Muzeum Lotnictwa i Astronautyki Le Bourget (Musée de l’Air et de l’Espace) z kolekcją blisko 20 tys. eksponatów. zjazd gigantów Właśnie nieopodal obiektu już 19 czerwca ruszy machina Salonu Le Bourget, czyli największe targi przemysłu lotniczego i kosmicznego na świecie. W tym roku na 122 metrach kwadratowych ponad 2 tys. wystawców z 48 krajów zaprezentuje m.in. najnowsze modele samolotów i śmigłowców wszystkich typów, także współczesnego lotnictwa komunikacyjnego (Boeing 787/Dreamliner i Airbus A380), ponadto najnowsze rozwiązania techniczne dla pilotów i załóg czy nowoczesny sprzęt wspomagający lotniska. Na imprezie pojawią się zarówno producenci samolotów i producenci części do nich, firmy proponujące rozwiązania dla ATM (Air Traffic Management, czyli zarządzanie przestrzenią powietrzną), jak i przedstawiciele tzw. sektorów maintenance odpowiedzialni za naprawy i utrzymanie techniczne samolotów. Wśród zaproszonych gości nie zabraknie takich gigantów jak Airbus, Boeing, Thales, Safran czy Saint Gobain (od niego mamy „nosek” Dreamlinera), Engie oraz Schneider Electric – oferujący rozwiązania dotyczące monitorowania pogody dla portów lotniczych. Z niszowych lokalnych celebrytów pojawi się Nexeya, znana na polskim rynku z WIDD 200 (tester, który potrafi wskazać, gdzie na okablowaniu samolotu trzeba coś poprawić). – W targach oczywiście wezmą udział przedstawiciele Polskich Linii Lotniczych, które słyną z doskonałej i nowoczesnej floty, a koncern Boeing swoje pierwsze Dreamlinery na europejskim niebie oddał właśnie w ręce naszego rodzimego przewoźnika – podkreśla Stefan Malczewski, członek zarządu ds. korporacyjnych w PLL LOT. Organizatorzy zapowiadają, że podczas pierwszych czterech dni imprezy odbędą się spotkania przeznaczone wyłącznie dla biznesu lotniczego, natomiast pozostałe dni będą dedykowane zwiedzającym, tzw. visiteurs de grand public.

Le Bourget is a historic airport located 11 km northnortheast of Paris. The airfield was used for air force operations during the two world wars, and was the main airport of Paris until 1980. Today, only general aviation planes take off from Le Bourget. The airport is now home to the Le Bourget Air and Space Museum (Musée de l’Air et de l’Espace), which boasts a collection of approx. 20,000 exhibits. expo of the giants The Paris Air Show – the world’s biggest aviation and space expo – will be held on a nearby area of 122 sq. m. on 19 June. This year, more than 2,000 exhibitors from 48 countries will be presenting their latest aeroplanes and helicopters, new passenger planes (Boeing 787/Dreamliner and Airbus A380), cutting edge solutions for pilots and crew members, and the latest in airport equipment. The event will be also attended by aircraft and parts manufacturers, companies offering ATM (Air Traffic Management) solutions, and representatives of maintenance companies accountable for the repair and technical maintenance of aircraft. Guests include such giants like Airbus, Boeing, Thales, Safran, Saint Gobain (which designed the Dreamliner’s “nose”), Engie, and

Silnik odrzutowy nowej generacji (General Electric GE) prezentowany podczas Międzynarodowego Salonu Lotniczego w 2015 r. ❚ A new generation jet engine (General Electric GE) showcased during the 2015 International Paris Air Show.



Rekreacja, pokazy i lotnicza historia Le Bourget jest odpowiedzią na potrzebę wymiany doświadczeń między branżą lotniczą. Targi gwarantują nie tylko międzynarodową promocję przemysłu lotniczego, ale też są świetną okazją, by odwiedzić Muzeum Le Bourget i przekonać się, jak bogata jest historia lot-

73

W 2015 r. na Paris Air Show można było obejrzeć (a czasem zwiedzić) kilkadziesiąt różnych maszyn. ❚ At the 2015 Paris Air Show visitors could see (and sometimes go inside) a few dozen aircraft.

nictwa. Pasjonaci z pewnością docenią muzealne kolekcje: pierwszych szybowców, balonów, imponująco odnowione serie samolotów z okresu drugiej wojny światowej czy osławiony samolot Baron Rouge z odkrytą kabiną. Muzeum ponadto stwarza możliwość wejścia na pokład Concorde’ów i Boeinga 747 należących w przeszłości do Air France (podczas zwiedzania z głośników usłyszymy zapowiedzi kokpitowe recytowane głosem francuskich stewardes). Zwiedzający nie tylko może przejść po całym pokładzie i usiąść za ste-

międzynarodowy salon lotniczy International Paris Air Show W Salonie, którego organizatorem – co dwa lata – jest GIFAS, tj. Związek Francuskiego Przemysłu Lotniczo-Kosmicznego, udział zapowiedziało 149 947 reprezentantów firm z lotniczego sektora i 296 delegacji z 91 krajów. Międzynarodowe koncerny lotnicze podczas kilku dni będą miały możliwość pokazania swoich najlepszych rozwiązań technologicznych dla branży. ❚ The Paris Air Show will be attended by 149,947 aviation company representatives and 296 delegations from 91 countries. International aviation giants will have several days to showcase their most advanced technological offerings. The Show is organised biannually by the French Aerospace Industries Association (GIFAS).

74

le bourget w paryżu

rami, ale także zobaczyć miejsce na załadunek, bagaże, cargo i dotknąć okablowania samolotu. Jak podkreślają pracownicy muzeum, szczególne emocje budzi zwykle Concorde, czyli najszybszy samolot komunikacyjny świata, prawdziwa lotnicza duma francuskich konstruktorów. Czas trwania podróży poddźwiękowym odrzutowcem między Nowym Jorkiem a Paryżem wynosi osiem godzin, natomiast średni czas lotu naddźwiękowym Concorde’em to poniżej 3,5 godz. (sic!). Jego maksymalną wysokością przelotową było 18 300 m (60 039 stóp), na której osiągał prędkość Ma = 2,02 (ok. 2140 km/h), czyli dwa razy wyższą od tradycyjnego samolotu. Tylko nieliczni dostąpili zaszczytu latania tym cudem techniki, za którym wiele francuskich inżynierów zaangażowanych w produkcje spogląda z nostalgią. – Nasi przewodnicy po Le Bourget przekonują, że lotu Concorde’em nie można porównać do żadnego innego – opowiada Michel Tholin, inżynier z firmy Thales i Catherine Peuch, pilot B-747 CorsAir. Ważną atrakcją, przede wszystkim dla młodszych pasjonatów lotnictwa, będzie pokaz akrobacji La Patrouille de France. Ponadto część firm technologicznych wszechobecnych na targach organizuje własne pokazy (od niedawna także bezzałogowe) i prezentacje zachęcające do pracy w sektorze lotniczym. ■



© pa p

up in the air

Już w sprzedaży wyjątkowe oferty wypoczynku na sezon ZIMA 2017/2018.

Luksusowe, starannie wyselekcjonowane hotele, miejsca, które pokochały gwiazdy. Najlepsze oferty tylko z Itaka&Gala!

WEJDŹ

na www.itaka.gala.pl i pobierz katalog z naszymi ofertami

ZADZWOŃ: NUMER INFOLINII 801 055 111

Ilość miejsc w ofercie ograniczona

NOWOŚĆ!

ZIMA 17/18

Prezentacja Advanced Transportation Reality System (wyprodukowanego przez ATR) na 21. Międzynarodowym Salonie Paryskim. ❚ Presentation of the Advanced Transportation Reality System (produced

by ATR) at the 21st Paris Air Show.

Schneider Electric, which offers weather monitoring solutions for airports. You can also expect local niche celebrities, such as Nexeya, known in Poland for WIDD 200 (a tester that can find faults in an aircraft’s wiring harness). “Naturally, representatives of LOT Polish Airlines renowned for its excellent modern fleet, will be present at the Show. Poland’s flag carrier was the first in European airline to take delivery of Boeing Dreamliners”, stresses the CEO. The organisers have announced that first four days will be dedicated exclusively to aerospace industry meetings, while the remaining days will be open to the public, i.e. to anyone who loves sky-high conquests.

Leisure, displays, and the history of aviation The Paris Air Show is a response to the need for an exchange of experiences in the aviation industry.

The event helps promote the industry internationally, and is an excellent opportunity to visit Le Bourget Museum and explore the rich history of aviation. If you love aviation, you are sure to appreciate the museum’s collection of pioneer gliders, balloons, meticulously restored aircraft from World War II, and the famous Red Baron plane with its open cockpit. You can also take a look inside a Concorde and a Boeing 747 once operated by Air France

le bourget w paryżu

(you can hear the voices of French air hostesses reading announcements through the PA system). You can even walk around the deck and sit behind the rudder, explore the loading area, the luggage and cargo holds, and touch the cables. Museum staff stress that most visitors are particularly keen to see the Concorde, the world’s fastest passenger plane, and the pride of French aviation engineering. It takes eight hours to fly from New York to Paris on a regular passenger aircraft, while travel time on this supersonic passenger jet was less than 3.5 hours. Its maximum cruising altitude was 18,300 m (60,039 feet), where it flew at Ma = 2.02 (approx. 2,140 kmph), or twice as fast as a conventional plane.

Only a select group of passengers had the opportunity to travel on this superplane, which is remembered with nostalgia by the many French engineers involved in its production. “Nothing compares to a Concord flight”, say Michel Tholin, a Thales engineer, and Catherine Peuch, a B-747 Corsair pilot, our guides at “Le Bourget” .

The precision aerobatic demonstration of La Patrouille de France will be the main highlight of the event, mainly for young aviation fans. On the top of that, while the show lasts, some technology companies will be staging their own demonstrations (also of unmanned aircraft) and holding presentations to attract people to the aviation industry. ■

Joanna Wieczorek – ekspert prawa lotniczego z kancelarii Spaczyński, Szczepaniak i Wspólnicy sp.k., dyrektor French Desk SSW, Stefan Malczewski – członek zarządu ds. korporacyjnych w PLL LOT. ❚ Joanna Wieczorek aviation law expert of the Spaczyński Szczepaniak i Wspólnicy sp.k. law firm, SSW French Desk Director, Stefan Malczewski – Chief Corporate Officer at LOT Polish Airlines.

76

©shut terstock , get tyimages, archiwum pll lot (2)

up in the air

mars

ďƒŚ

80

Šcredits

people and the world

lecimy na Marsa! we’re going to mars!

Za kilkanaście lat będziemy świadkami – lub uczestnikami – kolonizacji Czerwonej Planety. Dlaczego to odległe, zimne i obce miejsce najlepiej nadaje się na nasz drugi dom? ❚ We will either be witnessing or taking part in the colonisation of the Red Planet in another 10-20 years. How is it that this distant, cold and foreign place is best suited to become our second home? tekst | by mirosław konkel

©g c re te d t yi ti m s ages

K

to nie słyszał dowcipu o człowieku, który zdecydował się wyprowadzić, gdy usłyszał, że najwięcej wypadków zdarza się we własnym domu? Ta sama motywacja przyświeca Richardowi Bransonowi, Jeffowi Bezosowi, Elonowi Muskowi i innym zapaleńcom z miliardami dolarów na koncie, którzy marzą o skolonizowaniu Marsa. Ich zdaniem wcześniej czy później jakiś kataklizm położy kres gatunkowi ludzkiemu na Ziemi. Katastrofa może przyjść w postaci nowego wirusa albo potężnej asteroidy uderzającej w naszą planetę. Zamiast więc czekać, lepiej już teraz organizować wielki kosmiczny exodus.

Stephen Petranek, autor książki Jak będziemy żyli na Marsie, dodaje jeszcze jeden powód: odkrywanie jest w naszym DNA! Opuszczanie „rodzinnych stron”, wychodzenie daleko poza własne horyzonty, definiuje nas jako gatunek. Gdyby nie potrzeba eksploracji, nie pojawiłoby się wiele osiągnięć cywilizacyjnych i technologicznych. Dawno rozproszyliśmy się po całej Ziemi, zajrzeliśmy w każdy jej kąt. Teraz przyszła pora na inne

We’ve all heard the joke about the man who decided to move out as soon as he learnt that most accidents happen at home. The same motivation is now driving Richard Branson, Jeff Bezos, Elon Musk and other billionaire enthusiasts to colonise Mars. They are convinced that a cataclysmic event will sooner or later destroy all human life on Earth. It might be a new virus or a giant asteroid, or we might even bring the apocalypse upon ourselves by developing ever more advanced weapons of mass destruction, artificial intelligence, or by ignoring the greenhouse effect. There is no shortage of scenarios in which we do ourselves in. So, instead of waiting for one of them to eventuate, we should be start planning for the great cosmic exodus now.

Stephen Petranek, the author of the book How We’ll Live on Mars gives yet another reason - exploration is in our DNA! Leaving “home”, and going way beyond our horizons, is the defining mark of our species.

Without the urge to explore, we would not have achieved our great technological and civilisational advances.



81

people and the world

Wizualizacja kolonii na Marsie. Autorem projektu jest John Spencer, założyciel Towarzystwa Turystyki Przestrzeni Kosmicznej. ❚ Visualisation of a colony on Mars. The brains behind the project is John Spencer, the founder of the Space Tourism Society.

82

planety! Ale dlaczego chcemy zdobyć akurat Marsa?

Czemu nie Neptun, Merkury i Wenus Większość naukowców, w tym wielki Stephen Hawking, właśnie Mars uważa za idealne miejsce do zasiedlenia.

Czerwona Planeta kusi głównie tym, że jest najbardziej ziemiopodobnym globem w Układzie Słonecznym, z atmosferą, wulkanami i ciekłą wodą. Działająca na niej siła grawitacji – trzy razy większa niż na Księżycu – wystarczy do podtrzymania zdrowia i życia astro sapiens.

Nie brakuje tam również cennych surowców, których zapasy na Ziemi się kurczą. Mars ma mniej więcej 24-godzinną dobę (plus 40 min) i pory roku. Choć jest o ponad połowę mniejszy od kuli ziemskiej, jego powierzchnia do zamieszkania równa się tej, na której można stanąć na Błękitnej Planecie, bo Ziemię w większości pokrywają oceany. Mars wprawdzie nie będzie rozpieszczał zmarzluchów – średnia temperatura wynosi minus 63 stopni Celsjusza, jednak Elon Musk wie, jak go ogrzać.

Proponuje odpalenie ładunków termojądrowych na każdym z biegunów.

Nie trzeba się interesować analizami futurologów, aby wiedzieć, że jako pierwszy cel ekspansji uczeni wskazywali Księżyc. Przemawiały za tym dwa argumenty. Pierwszy – to jedyne ciało niebieskie, do którego podróżowali i na którym wylądowali ludzie. Drugi – Księżyc oddalony jest od Ziemi o 405 tys. km, a dotarcie tam zajęło załodze Apollo trzy dni, tymczasem od Marsa dzie-

mars

li nas 54 mln km i lot na tę planetę może trwać od sześciu do dziewięciu miesięcy.

Na tym jednak atuty Srebrnego Globu się kończą – oferuje on o wiele mniej przyjazne warunki do zamieszkania niż Mars. Nie ma tam atmosfery i parowania, amplituda temperatur jest ogromna, a okres obrotu wokół własnej osi bardzo długi. Długość dnia znacznie odbiega od ziemskiej. Ponadto na Księżycu brakuje w dostatecznej ilości pierwiastków koniecznych do życia takich jak wodór, azot czy węgiel. I jeszcze jedno: jeśli marsjańska „gleba” po lekkim wzbogaceniu świetnie się nadaje do produkcji żywności, to na księżycowej wyhodowanie czegokolwiek graniczy z cudem.

A może nasz Księżyc warto zamienić w poligon, na którym będziemy testować technologie niezbędne do przetrwania na Marsie? Również tego pomysłu, podrzucanego przez część badaczy, nie da się obronić. Powód jest oczywisty: przy znacznie niższych kosztach Antarktyda i pustynie Ziemi zapewniają lepsze tereny do ćwiczeń.

Skoro nie Księżyc, to może od Marsa bardziej przyjazna byłaby któraś z pozostałych planet Układu Słonecznego? Zacznijmy od czterech ostatnich. Jowisz? Jest jedną wielką atmosferą. Tam nie ma stałej powierzchni, więc na czym lądować? Saturn, Uran i Neptun? To też gazowe olbrzymy. Gdyby nawet kosmonautom udało się dotrzeć w pobliże któregoś z tych ciał niebieskich, zgniotłoby ich ciśnienie atmosferyczne, jak na dnie oce-

©east news (3)

We have long since populated the whole Earth and have explored its every recess. The time has now come to conquer new planets. But why Mars?

Why not Neptune, Mercury or Venus?

Most scientists, including the great Stephen Hawking, argue that Mars is perfect for colonisation. The Red Planet outperforms all the others in the solar system because it is the most similar to Earth in terms of atmosphere, volcanoes and warm water. Its gravitational force – three times bigger than the Moon’s – will help keep astro sapiens healthy and alive. Mars is also rich in valuable resources, which are being depleted on Earth. A day on Mars lasts roughly 24 hours (plus 40 minutes), and the planet has seasons. Mars is only half the size of Earth, but its inhabitable surface is comparable, as the surface of the Blue Planet is mainly covered by oceans. Mars is definitely not everyone’s idea of a promised land, and especially not those who prefer a warm climate (the average temperature is -63˚C), but Elon Musk proposes raising the temperature by firing nuclear missiles at the poles.

You don’t need to be a futurologist to know that scientists picked the Moon as the first destination for space exploration. The Moon seemed perfect for two reasons.

First, it’s the only celestial body that we have travelled to and actually landed on. Second, the Moon is only 405,000 km from Earth. It only took the Apollo 11 spaceship three days to get there. Compare that with Mars, which is 54 million km away, and could take anything from six to nine months to reach.

But that completely exhausts the arguments in its favour. The Moon is definitely less habitable than Mars. It has no atmosphere, there is no evaporation, the temperature amplitude is massive, and it takes an inordinately long time to rotate on its axis. On the top of that, hydrogen, nitrogen and carbons – the elements essential to life – are extremely scarce on the Moon. Finally, Martian “soil” might need an injection of nutrients to produce food, but the chances of planting anything on the Moon are practically zilch.

So how about using the Moon to test the technology essential to survival on Mars? This idea has been put forward by researchers, but unfortunately, it seems to be untenable. The reason is obvious – Antarctica and the deserts here on Earth are much better suited to this purpose and can be obtained for a great deal less.

If not the Moon, then perhaps there is another planet in the Solar System that is more human-friendly than Mars? Let’s start with the four outermost ones. Jupiter?

It’s practically one gigantic atmosphere. It does not have a solid surface, so where would we land? Saturn, Uranus, Neptune? These are all gas giants as well. Even if we did manage to get near one of these planets, we would be crushed by the atmospheric pressure, which is

comparable to that on the bottom of the ocean.

The remaining planets are rocky. Landing on them is hypothetically possible, but would also be madness for all sorts of reasons. Mercury is definitely out. It’s way too close to the Sun and has no atmosphere. It has a temperature range of -150˚C at night to 445˚C during the day. Karol Wójcicki, from the Copernicus Science Centre, says the materials that would have to be invented



Czerwona Planeta kusi głównie tym, że jest najbardziej ziemiopodobnym globem w Układzie Słonecznym, z atmosferą, wulkanami i ciekłą wodą.

The Red Planet outperforms all the others in the solar system because it is the most similar to Earth in terms of atmosphere, volcanoes and warm water.

83

people and the world

mars

to build housing modules capable of withstanding such temperature fluctuations beggar the imagination. Venus is likewise out of question. No one would be able to survive temperatures of around 450˚C, an atmosphere that consists mainly of carbon dioxide, monstrous atmospheric discharges, greenhouse gases, and sulphuric acid drizzles.

The devil is in the detail Whenever we move – whether it be overseas, to another city or across the road, we experience stress comparable to that of childbirth, marriage or divorce. But none of these events can spark anything like the excitement of the not-so-distant prospect of setting up house on a faraway, alien planet. This excitement is tempered with doubts and concerns, and our

Wizualizacja lądowania na Marsie (rakiety mogłyby zostać ponownie uruchomione dzięki użyciu dwutlenku węgla jako paliwa). ❚ Visualisation of the landing on Mars (the rocket modules could be reignited with the use of carbon dioxide as fuel).

anu. Pozostałe planety są skaliste, więc hipotetycznie można na nich wylądować, ale z wielu innych powodów byłoby to czyste szaleństwo. Merkury odpada, bo znajduje się zbyt blisko Słońca i nie ma atmosfery, czego następstwem są m.in. ekstremalne temperatury – od minus 150 w nocy do plus 445 stopni Celsjusza w dzień. Karol Wójcicki z Centrum Nauki Kopernik podkreśla, że trudno sobie wyobrazić, jakie materiały trzeba by wynaleźć, aby zbudować z nich moduły mieszkalne wytrzymujące takie wahania temperatury.

Podbój Wenus również nie wchodzi w rachubę. Nikt nie przetrwałby w 450-stopniowym upale, atmosferze składającej się głównie z dwutlenku węgla, wśród potwornych wyładowań atmosferycznych, gazów cieplarnianych i w mżawce z kwasu siarkowego.

Diabeł tkwi w szczegółach Każda przeprowadzka – za granicę, z miasta do miasta lub na drugą stronę ulicy – wiąże się ze stresem porównywalnym do tego, który przeżywamy przy narodzinach dziecka, zawarciu małżeństwa bądź rozwodzie.

Ale żadne z tych wydarzeń nie wzbudza w nas takich emocji jak rychła możliwość zamieszkania na obcej, dalekiej planecie. Ekscytacja miesza się z wątpliwościami i obawami. Entuzjazm raz po raz studzą doniesienia mediów o problemach technologicznych, które trzeba przed taką misją pokonać. Dlatego planowanie startu na Marsa już na rok 2022 to nadmiar optymizmu. Na-

84

enthusiasm is repeatedly dampened by media releases about technological setbacks that need to be resolved before embarking on such a mission. This is why scheduling a trip to Mars for 2022 seems overoptimistic – even for a multibillionaire like Elon Musk.

NB: Mars is only the perfect place to live when compared to the other planets in the Solar System. Even space exploration enthusiasts openly admit that life on the Red Planet would be challenging and dangerous. Dr. Veronica Bray, from the University of Arizona’s Lunar and Planetary Laboratory, stresses that Mars has no liquid water, almost no atmospheric pressure, and radiation levels higher than those we are exposed to on Earth.

She further warns that space travellers would experience the side effects of zero gravity, including loss of muscle and bone mass, during the flight. A much greater concern would be exposure to cancer while flying to Mars.

This may be induced by cosmic radiation after leaving the Earth’s protective magnetic field. The expedition organisers have not found any way of keeping this risk at bay. Ditto for solar flares.

Money is another hurdle. It would take USD 10 billion to send someone to Mars using the Project Apollo cost estimation methodology. Musk wants to price tickets to Mars at USD 200,000. This is roughly equivalent to the average US house price. The CEO of SpaceX and Tesla keeps coming up with new ideas to optimise costs – refilling while in orbit, multiple reuse of rocket modu-

©east news, nasa

Choć mars jest o ponad połowę mniejszy od kuli ziemskiej, jego powierzchnia do zamieszkania równa się tej, na której można stanąć na ziemi, bo tę w większości pokrywają oceany.

Mars is only half the size of Earth, but its inhabitable surface is comparable, as the surface of the Blue Planet is mainly covered by oceans.

©credits

wet w przypadku multimiliardera Elona Muska.

Ważne podkreślenie: Mars to idealne miejsce do życia, ale tylko w porównaniu z innymi planetami. Nawet entuzjaści eksploracji przestrzeni kosmicznej nie ukrywają, że życie na Czerwonej Planecie będzie trudne i niebezpieczne. Dr Veronica Bray z obserwatorium planetarnego Uniwersytetu Arizona uświadamia, że ciśnienie atmosferyczne jest minimalne, natomiast promieniowanie większe niż to, na które są wystawieni Ziemianie. Badaczka ostrzega, że podczas lotu podróżni będą narażeni na skutki długiego pozostawania w stanie nieważkości – zanik mięśni i tkanki kostnej. Jednak największym problemem będzie zapadanie członków marsjańskich wypraw na choroby nowotworowe – to wynik promieniowania kosmicznego po opuszczeniu ochronnego pola magnetycznego Ziemi. Przed tym ryzykiem, podobnie jak przed rozbłyskami słonecznymi, organizatorzy ekspedycji jeszcze nie znaleźli żadnego zabezpieczenia.

Wyzwaniem są też finanse – gdyby szacować koszty tradycyjnie, na wzór programu Apollo, wysłanie człowieka na Czerwoną Planetę pochłonęłoby 10 mld dol. Ambicją Muska jest zaoferowanie biletu na Marsa za 200 tys. dol., co stanowi równowartość przeciętnego domu w Ameryce. Szef spółek SpaceX i Tesla rzuca wciąż nowe pomysły na optymalizację kosztową: tankowanie na or-

bicie, wielokrotne użycie członów rakiety, wytwarzanie na Marsie paliwa na drogę powrotną. Ale nie obejdzie się bez pozyskania sponsorów i wsparcia z państwowego budżetu.

Nie da się ukryć: supermocarstwa wycofały się ostatnio z programów podboju kosmosu. Każdy myślący o przyszłych pokoleniach polityk dobrze jednak wie, co jest stawką w tej grze. Jeśli stworzymy kolonię na Marsie – mówi Stephen Petranek – „ludzie przetrwają niezależnie od tego, co będzie na Ziemi. Nigdy nie będziemy ostatnimi w swoim gatunku”. ■

les, and propellant production on Mars for the return trip. The organisers will still have to find backers and apply for state aid.

Let’s be clear about this – the superpowers (to say nothing of countries like Poland) have recently mothballed their space exploration programmes. But every forward-looking politician knows only too well what’s at stake. “If we build colonies on Mars”, argues Stephen Petranek, “Humans will survive no matter what happens on Earth. We will never be the last of our kind.” ■

Powierzchnia Marsa jest złożona głównie z bazaltu. ❚ The surface of Mars consists primarily of basalt.



85

L i f e Sto ry

emma stone

Dz i e wc z y n a z s ą s i e dz t wa the girl next door Jest po prostu urocza – mówi o niej Woody Allen. ale nie tylko słynnego reżysera uwiodły rude włosy i zachrypnięty głos Emmy Stone.

Po oscarowym sukcesie 28-latkę okrzyknięto nową królową Fabryki Snów, choć do tej akurat roli wydaje się zupełnie nie pasować. ❚ “She’s just adorable”, Woody Allen once said of Emma Stone. Allen was enthralled by her red hair and trademark husky voice. After winning an Academy Award, the 28-year-old was dubbed the new Dream Factory queen, although she is unlikely to be cast as royalty. tekst | by diana rymuza

Dziewczyna z Arizony Dla swoich rodaków jest kolejnym po Sandrze Bullock czy Jennifer Lawrence (z którą Emma się przyjaźni)

86

Emily Jean Stone (her birth name) has very little in common with the stereotypical Hollywood star. She is not a classic beauty, and has a lisp that can make her hard to understand. But Stone has turned this speech defect to her advantage – it has now become her trademark alongside her husky voice and red hear (she is actually a natural blonde) and large, almost translucent eyes that even she says look alien.

The critics like to compare her with Meryl Streep, claiming that Stone can play any role she is given, just as Streep can. “I think she’s one of the great actresses of our time and you can create something without any dialogue, purely through her face, her mannerisms and body language”, said Damien Chazelle, the director of La La Land, before the musical’s premiere.

Another thing Streep and Stone have in common are their commitment to political issues.

The girl from Arizona Just like Sandra Bullock and Jennifer Lawrence (whom Stone is friends with) before her, Stone is the typical “girl next door” for Americans, who love their actresses who have an air of authenticity about them, something that regular people can relate to.



©credits

E

mily Jean Stone (bo tak naprawdę się nazywa) ze stereotypem hollywoodzkiej gwiazdy ma niewiele wspólnego. Trudno ją nazwać klasyczną pięknością, a czasem nawet ciężko zrozumieć z powodu wady wymowy. Z seplenienia uczyniła jednak swój atut, bo stało się ono znakiem rozpoznawczym utalentowanej panny Stone na równi z charakterystyczną chrypką, rudymi włosami (farbowanymi, ponieważ w rzeczywistości jest blondynką) oraz dużymi, niemal przezroczystymi oczami, o których sama mówi, że „są jak u kosmity”. Krytycy chętnie porównują ją też do (cytując Marię Czubaszek)„nienachalnej z urody” Meryl Streep, podkreślając, że – podobnie jak starsza koleżanka – Emma potrafi zagrać wszystko. – Uważam, że to jedna z najlepszych aktorek naszych czasów i wystarczy oprzeć się na jej twarzy i języku ciała, żeby stworzyć coś wybitnego – opowiadał reżyser La La Land Damien Chazelle przed premierą musicalu, który stał się wielkim hitem ostatnich miesięcy.

©credits



L i f e Sto ry

emma stone

„zawodowym przyjacielem” 28-letnia Emma nazywa Ryana Goslinga, z którym już trzykrotnie tworzyli filmową parę, i dodaje, że choć uwielbiają razem pracować, to po zdjęciach każde idzie w inną stronę. Hollywoodzcy plotkarze mają jednak na ten temat inne zdanie.

The 28-year-old emma Stone calls ryan Gosling her “professional friend”, but adds that while they enjoy acting together, they go their own separate ways afterwards.

Hollywood gossip columns claim otherwise.

wcieleniem „dziewczyny z sąsiedztwa”. Amerykanie kochają ten typ aktorek, które mają to coś autentycznego, z czym widzom łatwo się utożsamić. Jednak poza wdziękiem i poczuciem humoru ulubienice widzów zmagają się też z bardzo ludzkimi problemami. Emma Stone choruje na astmę, a w dzieciństwie doświadczała ataków paniki, przez co nie mogła chodzić do szkoły i aż do 11. roku życia ssała kciuk. Lekarstwem okazało się aktorstwo. Występy na scenie lokalnego Valley Youth Theatre w Phoenix wciągnęły Emily Jean tak bardzo, że już jako czternastolatka wiedziała, jaką drogę wybierze. Do sprawy podeszła metodycznie. Aby przekonać rodziców, że powinna rzucić naukę i wyjechać do Los Angeles, w programie PowerPoint przygotowała prezentację pod hasłem Project Hollywood 2004.

Udało się, choć na podbój Fabryki Snów ruszyła pod czujnym okiem matki Kristy Stone. „Dziękuję ci za wszystko. Przeniosłam się tu 13 lat temu i gdyby nie ty…” – mówiła wzruszona, trzymając w rękach Złoty

88

However, apart from having charm and a sense of humour, actresses have real-life problems to cope with.

Stone suffers from asthma, and as a child, had anxiet y attacks that prevented her from going to school. She is also said to have sucked on her thumb until the age of 11. Acting turned out to be the answer to these problems. Performances at the local theatre in Phoenix made her realise what she wanted to be when she was just 14 years old. Stone adopted a very down-to-earth approach to fulfilling her dream. She convinced her parents that she needed to quit school and move to Los Angeles by preparing a PowerPoint presentation entitled Project Hollywood 2004. She won them over and relocated to the City of Angels with her mother Kristy Stone. “Thank you, Mom, for everything. I came here 13 years ago this week and without my Mom…” is how she expressed her gratitude while accepting the Golden Globe for Best

Glob 2017 dla najlepszej aktorki. Zresztą przywiązanie do matki Stone wielokrotnie podkreślała, bardzo przeżyła też jej chorobę – kilka lat temu Krista zmagała się z rakiem piersi. Dziś aktorka popiera swoim nazwiskiem organizację Stand Up To Cancer zajmującą się zbieraniem funduszy na badania nad chorobą.

Wspiera też fundację Worldwide Orphans Foundation na rzecz sierot.

© m . p . ( 4 ) . p o p r z e d n i e s t r o n y/ p r e v i o u s p a g e s : d a n s t e i n b e r g / a p / e a s t n e w s

Czy ktoś odkryje, że tylko udaję?

Zanim spełnił się jej hollywoodzki sen, poznała smak porażki. Jak bohaterka La La Land bez powodzenia biegała z castingu na casting. Pierwszą rolę w serialu The New Partridge Family dostała dopiero po trzech latach starań. Tylko Emma i jej rodzicielka wiedzą, ile kosztowało to łez i pieniędzy na prywatne lekcje. Szczęśliwie, jako córka zamożnego biznesmena, na brak tych ostat-

nich narzekać nie mogła. Lecz nawet dziś, z Oscarem w ręku, nie czuje się pewna siebie i niczym filmowa Mia wciąż zadaje sobie pytanie, czy jest wystarczająco dobra? Aktorstwo zaś uważa za nieustającą walkę. „To ciągle falujące poczucie własnej wartości. Czy dam radę? Czy ktoś odkryje, że tylko udaję?” – tłumaczyła w wywiadzie dla TVN-u. Równocześnie podkreśla, że każda rola stanowi dla niej ekscytujące wyzwanie.

Chętnie je podejmuje i angażuje zawsze w stu procentach. Kiedy więc dostała po innej Emmie – Watson – angaż do dzieła Damiena Chazelle’a, przez trzy miesiące ostro trenowała taniec i uczyła się śpiewać, szczególną przyjemność znajdując w stepowaniu.

Muza Woody’ego Allena Być jak Emma Stone chciałoby pewnie wielu adeptów sztuki aktorskiej. W sześć lat z gwiazdki seriali i niezbyt ambitnych komedii młodzieżowych (Super-

Actress in 2017. when will someone discover I am only pretending?

However, Stone had her fair share of rejections before she made it in Hollywood. Just like the protagonist of La La Land, she attended audition after audition.

She only managed to land her first role – in The Patridge Family TV show – three years after arriving in LA. Only Stone and her mother can say how much it all cost in terms of tears and money. Fortunately, as the daughter of a wealthy businessmen, the latter was readily forthcoming. But despite having won an Academy Award, Stone still lacks confidence. She keeps asking whether she is good enough, just as Mia did in La La Land. Stone finds acting an endless battle.

“It is all about a constantly fluctuating self-esteem. Will I make it? Will someone eventually discover I am only

Od lewej: Niesamowity Spider-Man (2012), Służące (2011), La La Land (2016), Łatwa dziewczyna (2010) ❚ Left to right: The Amazing Spider-Man (2012), The Help (2011), La La Land (2016), Easy A (2010).

pretending”, she said in an interview for TVN. At the same time, she says that each new part is an exciting challenge. She is always up for it and gives it everything she’s got. When she was given the part in Damien Chazelle’s musical, after Emma Watson had turned it down, she underwent an intensive 3-month dance course and learned to sing. She grew particularly fond of tap dancing.

Woody Allen’s muse Many aspiring young thespians would give anything to follow in Stone’s footsteps. In just six years, she has gone from being the starlet of not overly ambitious young adult comedies (Superbad, Rocker, The House Bunny, and Easy A) to being one of Hollywood most highly paid stars, and a darling of the media, which has hailed her as one of the best dressed actresses in the world and is happy to turn a blind eye to her occasional fashion mishaps. The doors to the world of



89

samiec, Rocker, Króliczek czy Łatwa dziewczyna) przeistoczyła się w jedną z najlepiej opłacanych gwiazd ekranu i ulubienicę mediów, które uznają Amerykankę za jedną z najlepiej ubranych aktorek i nawet jej nieliczne wpadki opisują z pobłażaniem. Drzwi do tego świata otworzyły się dla niewysokiej (168 cm wzrostu) pieguski dzięki roli początkującej dziennikarki zaangażowanej w walkę o prawa czarnoskórych Służących. Potem przyszedł czas na kasowe hity, czyli dwie odsłony przypadków Niesamowitego Spider -Mana, w których Emma była wielką miłością Człowieka Pająka. Aż wreszcie zakochał się w niej również Woody Allen, który najpierw zaprosił Stone do udziału w stylowej Magii w blasku księżyca, gdzie aktorka wystąpiła u boku Colina Firtha, a potem zaangażował do Nieracjonalnego mężczyzny. Pomiędzy filmami znanego nowojorczyka Emma stworzyła jedną ze swych najważniejszych kreacji – neurotycznej córki Birdmana. Obsypany nagrodami obraz Alejandro Gonzáleza Iñárritu przyniósł jej nie tylko uznanie krytyki, lecz i nominację do Oscara. Na statuetkę musiała jednak poczekać dwa lata.

W ramionach Ryana Jeśli jeszcze czegoś można zazdrościć Emmie Stone,

Emma stone uważa aktorstwo za nieustającą walkę. „To ciągle falujące poczucie własnej wartości.

Czy dam radę? Czy ktoś odkryje, że tylko udaję?”

– mówiła w jednym z wywiadów.

Stone finds acting an endless battle. “It is all about a constantly fluctuating self-esteem. Will I make it?

Will someone eventually discover I am only pretending”, she said in an interview.

to… Ryana Goslinga. Parą na ekranie byli już trzykrotnie – duet idealny stworzyli w komedii romantycznej Kocha, lubi, szanuje, niedocenionym przez recenzentów dramacie Gangster Squad, a wreszcie rozśpiewanym La La Land. Mało brakowało, żeby spotkali się również na planie filmu Focus, ale role sprzątnęli im sprzed nosa Will Smith i Margot Robbie. 28-latka przystojnego Ryana nazywa „zawodowym przyjacielem” i dodaje, że choć uwielbiają razem pracować, to po zdjęciach każde idzie w inną stronę. Hollywoodzcy plotkarze mają na ten temat inne zdanie, sugerując, że gwiazdy łączy tajemny romans, o co zazdrosna jest ponoć pani Gosling, matka dwójki jego dzieci i znana aktorka – Eva Mendes. Emma tych rewelacji nie komentuje, jak nie ma w zwyczaju mówić o swym życiu prywatnym.

90

emma stone To zaś dla prasy brukowej jest marną pożywką. Przez cztery lata związana była z poznanym na planie Niesamowitego Spider-Mana Andrew Garfieldem, a i z nim nie lubiła się afiszować, wreszcie po cichu się rozstała.

Poruszenie wywołali tylko raz, kiedy na jednej z imprez pokazali paparazzim karteczki z internetowymi adresami stron organizacji charytatywnych. Opatrzone były krótkim komentarzem: „Korzystamy z okazji, żeby zwrócić uwagę na sprawy naprawdę ważne. Dlaczego nie?”. ■

big cinema opened up to the short (168 cm) freckled girl after she played an aspiring journalist engaged in the civil rights movement in The Help. The success of the film paved the way to blockbusters, such as two instalments of The Amazing Spider-Man. Not long afterwards, Stone conquered the heart of Woody Allen, who cast her in his Magic in the Moonlight and later in Irrational Man. In between playing in Allen’s films, Stone gave one of her best performances to date as the neurotic daughter of Birdman. The film, directed by Alejandro González Iñárritu, won a number of Oscars and a nomination for Stone that catapulted her to fame. But she had to wait another two years to actually win an Academy Award, which she did for her performance in La La Land.

In Ryan’s arms If there is anything to envy about Emma Stone it is Ryan Gosling. They have already starred together three times and they were the perfect couple in the comedy Crazy, Stupid, Love, the underrated drama Gangster Squad, and most recently in La La Land. They nearly ended up on the set of Focus, but eventually Will Smith and Margot Robbie landed the main parts. Stone calls Gosling her “professional friend”, but adds that while they enjoy acting together, they go their own separate ways afterwards. Hollywood gossip columns claim otherwise, insinuating that the two are having a secret affair, and that Eva Mendes, Gosling’s wife and the mother of their two daughters, is jealous. Stone refuses to comment and is very secretive about her private life, which is not as spectacular as the entertainment media would wish for. She was in a relationship with her The Amazing Spider-Man co-star, Andrew Garfield, for four years. They skillfully avoided the spotlight while they were together. They only brought attention to themselves once, when they held up signs displaying charity organisation web addresses for the paparazzi to shoot at an event. The signs also read: “Why not take this opportunity to bring attention to organizations that

© d a n s t e i n b e r g /a p / e a s t n e w s

L i f e Sto ry

©credits



91

MateMatyka i sztuka

MAtheMAtics And ARt Tekst/By: Danuta Śmierzchalska

Ryszard Winiarski, „Autoportret”, 1974 –1989, Kolekcja rodziny artysty.

La Biennale di Venezia to jeden z najważniejszych międzynarodowych festiwali sztuki współczesnej. W tym roku jednym z wydarzeń towarzyszących jest wystawa prac Ryszarda Winiarskiego, jednego z najwybitniejszych polskich artystów drugiej połowy XX wieku. Prezentuje ona dzieła z kolekcji Anny i Jerzego Staraków, kolekcji rodziny artysty, Muzeum Sztuki w Łodzi oraz innych prywatnych kolekcji. Organizatorem wydarzenia jest Fundacja Rodziny Staraków.

La Biennale di Venezia is one of the world’s major international modern art festivals. One of this year’s collateral events is an exhibition of the works of Ryszard Winiarski, one of the most outstanding Polish artists of the second half of the 20th century.

The exhibition showcases works borrowed from the collection of Anna and Jerzy Starak, the artist’s family collection, the Museum of Art in Łódź, and other private collections. Starak Family Foundation is the organiser.

Artystyczne poglądy Ryszarda Winiarskiego, malarza, twórcy form przestrzennych i scenografii, kształtowały się w niezwykle ważnych dla sztuki latach 60., które przyniosły zwrot w stronę abstrakcji geometrycznej. Twórca wpisał się w ten nurt, odkrywając w nim nowe drogi. W swoje oryginalne koncepcje włączył zagadnienia z obszaru nauk ścisłych.

Winiarski posługiwał się językiem matematyki. Jego prace inspirowane były rachunkiem prawdopodobieństwa – o ich kształcie decydowało połączenie czynników przypadku (np. rzut monetą, kostką do gry czy tablicami liczb przypadkowych) i zaprogramowania. „Struktura świata zbudowana jest z elementów przypadkowych, a rzeczywistość pełna jest przykładów sytuacji losowych, zdarzeń przypadkowych” – twierdził. W założeniu bezosobowe i wyzbyte z emocji obrazy artysta tworzył za pomocą modułu czarnych i białych kwadratów.

Artysta unikał słowa „obraz”. Wolał określenie „obszar” lub „próba wizualnej reprezentacji rozkładów statystycznych”. Nie interesowała go estetyka, ale proces powstawania dzieła. Dla Winiarskiego symbioza sztuki z nauką była naturalna. Zanim wstąpił na warszawską Akademię Sztuk Pięknych, ukończył studia na Wydziale Mechaniki Precyzyjnej Politechniki Warszawskiej. Pod koniec studiów na ASP uczestniczył w seminarium prof. Mieczysława Porębskiego, poświęconym związkom nauki i sztuki. W pracy dyplomowej „Zdarzenie-Informacja-Obraz” przedstawił teorię programowania obrazów. Powstałe w oparciu o nią prace Winiarski pokazał w 1966 r. na Sympozjum Artystów Plastyków i Naukowców w Puławach, gdzie otrzymał główną nagrodę. Wkrótce potem zaczął tworzyć programy, które umożliwiały powstawanie obrazów wielobarwnych, form przestrzennych i kinetycznych. W latach 70. XX wieku zaprosił widzów do gry przypadków. W 1972 r. w Galerii

Współczesnej w Warszawie powstał pierwszy „Salon gier” dla publiczności, która mogła uczestniczyć w procesie tworzenia obiektu.

W kolejnej dekadzie poglądy Winiarskiego na sztukę zmieniają się pod wpływem tzw. nowego ekspresjonizmu. „Przez wszystkie minione lata programowo odrzucałem emocjonalny stosunek do własnej sztuki (...). Zmiana polega (...) na tym, że obecnie emocja staje się równouprawniona” – wyjaśniał. W 1984 r. w warszawskiej Zachęcie pokazał instalację, którą nazwał „Czarny kwadrat czyli fruwająca geometria”. Siedem czarnych, wielkich, pociętych na części kwadratów tworzyło kanciaste, dramatyczne formy.

Na posadzce leżał nietknięty czarny kwadrat.

W drugiej połowie lat 80. zaczęły powstawać kompozycje geometryczne budowane z zapalonych zniczy. Instalacjom tym Winiarski nadał nazwę „Geometria czyli szansa medytacji”. Prace Ryszarda Winiarskiego znajdują się w wielu kolekcjach muzealnych i prywatnych w Polsce i na świecie.

The artistic vision of Ryszard Winiarski, a painter, spatial form artist and set designer, came to fruition in the 1960s, which was a crucial decade for art and marked a distinct turn towards geometric abstraction. Winiarski took an interest in this trend and expanded the original idea in his work. His unique works of art draw on scientific ideas as well.

Winiarski employed the language of mathematics. His works were inspired by probability theory – their final appearance was the product of a combination of chance elements (e.g. the flip of the coin, the roll of a dice, or a random number table), and programming. “The structure of the world is made up ofrandom elements and reality is full of examples of haphazardoccurrences”, he claimed. These impersonal paintings, devoid of emotion,were created using black and white squares.

Winiarski was reluctant to use the term “painting” to describe his works. He preferred the term “space” or “an attempt to visually represent statistical distribution”. The symbiosis between art and science was natural for Winiarski. When he enrolled at the Academy of Fine Arts, he had already graduated from the Precision Mechanics Department at the Warsaw University of Technology. Towards the end of his studies at the Academy of Fine Arts, he attended a seminar run by professor Mieczysław Porębski devoted to the links between science and art. In his graduation thesis, entitled OccurrenceInformation-Painting, he put forth a theory of programming paintings. Winiarski exhibited works made in line with this theory at the Symposium of Fine Artists and Scientists in Puławy in 1966, where he was awarded the Grand Prix. Soon afterwards, he began designing programmes that would permit the creation of multi-colour paintings, spatial forms and kinetic forms. In the 1970s, he invited the audience to a game of chance. In 1972, the first Games Salon was set up at the Galeria Współczesna in Warsaw. The audience was able to take part in the process of creating a work of art.

In the decade that followed, Winiarski’s artistic vision changed under the influence of neo-expressionism. “Over all these years, I have consciously rejected the emotional relationship towards my own art (...). The change consists (...) in emotion now being equally important”, he explained. In 1984, he exhibited an installation entitled The Black Square of Flying Geometry at the Zachęta Gallery in Warsaw. Seven huge black squares assembled to form spiky, dramatic forms. An unscathed black square was lying on the floor. In the second half of the 1980s, the artist began making geometric compositions of lit cemetery candles. Winiarski called these works Geometry or an Opportunity to Meditate. The works of Ryszard Winiarski can be found in many museum and private collections in Poland and abroad.

promocja

art c u lt u r e

nasze rekomendacje

Pierwsza fala awangardy

the first wave of the avant-garde

Na galę otwarcia corocznej wystawy przychodzą największe gwiazdy, a serwisy plotkarskie tygodniami żyją z opisywania ich kreacji. Ale w środku instytutu też będzie ciekawie: wystawa jest bowiem poświęcona Japonce Rei Kawakubo, matce awangardy, która odważyła się spojrzeć inaczej na estetykę ubrania. ❚.

The opening gala of the annual exhibition is traditionally attended by the world’s biggest stars, and the tabloids spend weeks describing their outfits.

This year, the spotlight is on Japanese fashion designer Rei Kawakubo, who spearheaded the avant-garde when she challenged the aesthetics of clothes.

Rei Kawakubo/Comme des Garcons: Art. Of the In-Between, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, from 4.05

Z ziemi włoskiej do Polski

Canaletto, Wenecja ❚ Canaletto, Venice

from italy to poland

Kim był Canaletto, wie chyba każdy. Malarz, jak wiadomo, pięknie portretował Warszawę, ale to nie jedyne jego osiągnięcie. Na londyńskiej wystawie można obejrzeć prace jego i kolegów po pędzlu z rodzinnej Wenecji, takich jak Sebastiano i Marco Ricci, Francesco Zuccarelli, Rosalba Carriera, Pietro Longhi i Giovanni Battista Piazzetta. ❚ Canaletto created beautiful renditions of Warsaw, but this is just one of his many accomplishments. This exhibition showcases his works and those of his fellow Venetian painters Sebastiano and Marco Ricci, Francesco Zuccarelli, Rosalba Carriera, Pietro Longhi and Giovanni Battista Piazzetta.

Marco Ricci, Farinelli w sukni ❚ Marco Ricci Farinelli in walking dress.

Canaletto and the art of Venice, Buckingham Palace, London, from 19.05

Noc pod wierzbami

Bard znowu nadaje

sound cooperation

a night under the willows

the bard’s back in town

Blondie to legenda muzyki punkowej przełomu lat 70. i 80. Tak, to ten zespół wylansował Heart of a Glass. Nowy album nie będzie jednak odcinaniem kuponów.

Z 11 utworów aż 9 napisali inni autorzy, w tym Sia, jedna z najbardziej znanych i modnych piosenkarek (Chandelier!) ❚ Blondie is a legendary punk rock band from the late ‘70s.

Heart of Glass, was one of the biggest hits of the era. Their new album is in no way trying to capitalise on Blondie’s legacy – nine of the 11 songs were written by other artists, including Sia, one of the hottest and most celebrated singers around (Chandelier).

Ścieżki inspiracji, jakimi przechadza się od lat Marcin Masecki, są gęste i bogate. Muzyka barokowa, alternatywna, jazzowa to tylko kilka gatunków obecnych w twórczości tego pianisty i kompozytora. Nową płytą wraca do korzeni sięgając po nokturny Fryderyka Chopina. ❚ For many years now, Marcin Masecki has been following many a luxuriant and fruitful trail in his search for inspiration. Baroque music, indie, and jazz are just a few of the genres in which this celebrated pianist and composer has been experimenting. Inspired by Frédéric Chopin’s nocturnes, his latest album is a return to his roots and the traditions of his native Poland.

Każdy artysta ma swoją metodę pisania tekstów piosenek. Na przykład Willie Nelson SMS-uje ze swoim producentem Buddym Cannonem. Nie wnikamy, jak duży przychodzi do obu panów rachunek za telefon, bo ważniejsza jest inna liczba – 13 świetnych nowych utworów. ❚ Every artist has his or her own approach to writing lyrics. For instance, Willie Nelson texts his producer, Buddy Cannon. We are not going to estimate their phone bills, because another figure takes precedence – 13 brilliant new tunes.

Blondie Pollinator

Marcin Masecki Chopin Nokturny, Agora SA

94

Willie Nelson God’s Problem Child

© m . p.

Piękna współpraca

music

c u lt u r e

nasze rekomendacje

theatre Nowa woda w jeziorze

fresh water in the lake

Rosja, XIX wiek. Miłosny trójkąt i mężczyzna rozerwany między miłością romantyczną a pożądaniem. To nie sceneria powieści Tołstoja ani Dostojewskiego, ale nowa wersja baletu Jezioro łabędzie. W znaną baśń o księciu i zaklętej w łabędzia wpleciona jest prawdziwa historia miłości carewicza Nikiego do księżniczki Alicji i baleriny Matyldy Krzesińskiej. Nowe są też libretto i choreografia autorstwa Krzysztofa Pastora. Niezmienna jest tylko wspaniała muzyka Piotra Czajkowskiego. ❚ Russia, 19th century. A Ménage à trois and a man torn between lust and romantic love. This is not something out of a Tolstoy or Dostoyevsky novel, but a fresh take on the legendary ballet Swan Lake. The tale of the prince and his love, transformed into a swan, alludes to the true story of Tsarevich Nicky and his love for Princess Alice and the ballerina Matylda Krzesińska. It comes with a new libretto and has been choreographed by Krzysztof Pastor. The one thing that hasn’t changed is Pyotr Tchaikovsky’s magnificent music.

Jezioro łabędzie, Teatr Wielki-Opera Narodowa, Warszawa, premieres on 20.05 | Swan Lake, Grand Theatre – National Opera, opens 20 May 2017

film Nie całkiem obcy

the familiar alien

Pamiętacie androida, który jako jedyny ocalał z katastrofy „Prometeusza”? Będzie naszym przewodnikiem po nowej, kryjącej mroczne tajemnice planecie. W poprzednim „kosmicznym” filmie Ridleya Scotta krwiożerczy kosmici wygrali. Jak będzie tym razem? ❚ Do you remember the android, the sole survivor of the Prometheus? He is going to be our guide on a mysterious new planet with dark secrets.

The blood-thirsty aliens triumphed in Ridley Scott’s previous “outlandish” movie. Will they win this time, too?

96

Twórca obsypanych nagrodami filmów Skazany na bluesa i Różyczka tym razem sięga po historię piłkarza Jana Banasia (Mateusz Kościukiewicz), gwiazdy Polonii Bytom i Górnika Zabrze. Losy sportowca, dla którego największą pasją jest piłka, a największym rywalem kumpel Ginter splatają się z realiami lat 70. ❚ The lastest film by Jan Kidawa-Błoński, the director of award-winning films Skazany na bluesa and Różyczka, is the story of Polish soccer player (played by Mateusz Kościukiewicz), the star of Polonia Bytom and Górnik Zabrze clubs. The sportsman’s core competitor is his best friend Ginter. The film is set in 1970s Poland.

Gwiazdy, dir. Jan Kidawa-Błoński, opens 12.05

tak smakuje kreta

the flavours of crete

To nie jest typowy reportaż ani typowa książka kucharska. I chociaż o jedzeniu jest w niej sporo, zwyczaje kulinarne wyspiarzy stały się dla autora pretekstem do poszukiwania źródła szczęścia mieszkańców Krety. Obraz wyspy kreślą spotkani ludzi i historia. ❚ It is not your typical reportage or cook book. A lot of space may be devoted to food but the local culinary preferences are just a pretext for searching for the answer to the question what makes the people of Crete so happy.

The book is a fascinating account of the island, its people, religion and history.

Zaklęcie podróżne. Kreta od kuchni, Michał Obst Głombiowski, Wyd. Dolnośląskie

© m . p.

book

Przymierze | Alien: Covenant, dir. Ridley Scott, opens 19.05

z miłości do... piłki

out of love for soccer

Podróże z widokiem na morze

Adriatyk Wyspy Greckie Baleary Karaiby Dookoła Świata Australia i Nowa Zelandia

Fiordy Norweskie Kanał Panamski Dubaj i Emiraty Hawaje Ameryka Południowa Transatlantyki

Na Rejsy.pl oferujemy 22 linie oceaniczne, ponad 4000 rejsów i 70 000 kabin do wyboru!

ul. Woronicza 15 02-625 Warszawa

Tel: Fax: E-mail:

22 492 77 90 22 567 31 01 info@rejsy.pl

www.rejsy.pl

SMACZNA POLSKA TASTY POLAND

Poziomki, które przyznamy najlepszym restauracjom, będą polskimi gwiazdkami Michelina – mówi restauratorka Magda Gessler The wild strawberries we will rank restaurants with are the Polish answer to Michelin stars”, says restaurateur Magda Gessler.

Od siedmiu lat prowadzi pani w telewizji „Kuchenne rewolucje”, wyciągając z tarapatów upadające restauracje. Czy ma pani poczucie misji?

Mam poczucie ogromnej radości. Moim największym marzeniem zawsze było tworzenie kolejnych restauracji. Miejsc, które będą znaczyć dla ludzi coś więcej. Nie tylko pod względem genialnego jedzenia, ale też atmosfery, podejścia obsługi i energii, która unosi się wewnątrz.

W ciągu siedmiu lat trwania programu nie wszystkie rewolucje były udane, ale co najmniej 120 ma się świetnie! Dwieście odcinków „Kuchennych rewolucji” kompletnie zmieniło polską gastronomię, a także podejście właścicieli do prowadzenia biznesu. Mam nadzieję, że Polacy przekonali się, że mamy bogactwo produktów i potrafią zrobić z nich użytek. To u nas są najlepsze pomidory, owoce, dziczyzna, fantastyczna wieprzowina i cielęcina. Po cudowne świeże ryby wystarczy wyjechać w okolice Olsztyna, w góry czy nad morze. Polska stała się jednym ze smaczniejszych krajów w Europie. Doceńmy to! Korzystajmy z tego dobrodziejstwa!

Mówi pani: stała się. Dlaczego tak późno?

W okresie komunistycznym polską kuchnię zredukowano do paru dań obowiązujących w barach i restauracjach. Wszędzie było to samo: gołąbki, kotlety pożarskie, bryzole, schabowe, rosół z wkładką. Chateaubriand był wyjątkiem.

Natomiast produkty rosnące na słabo nawożonej ziemi mieliśmy bardzo zdrowe i jeśli ktoś umiał gotować, to i za tamtych czasów można było dobrze zjeść. Była to jednak kuchnia głównie miejsko-podmiejska. Teraz zaczęliśmy sięgać do korzeni, na nowo odkrywając przepisy staropolskie i bogactwo smaków regionalnych.

Dwieście restauracji, a każda w swoim rodzaju… To imponująca liczba. Skąd czerpie pani inspiracje dla „Kuchennych rewolucji”?

Z każdego miejsca wynoszę coś innego i w każdej

„U Fukiera” na Rynku Starego Miasta w Warszawie

restauracji gotuję na kolację nowe danie wymyślone przeze mnie na podstawie produktów, które tam istnieją. Każdy region ma jakąś specjalizację.

Zwyczajna kartoflanka będzie inaczej zrobiona w różnych stronach Polski, bo i ziemniak będzie tam inny, i dodatki. W „Kuchennych rewolucjach” zależy mi na spopularyzowaniu kuchni lokalnej. Nie jest to wyszukana modern cuisine ani kuchnia molekularna, ale domowa, jakiej wszyscy na świecie szukają.

Nie pociągają pani eksperymenty kuchni molekularnej?

Jest cudowna, bardzo ciekawa i kreatywna. Jednym z najbardziej znanych mistrzów kuchni molekularnej jest Hiszpan Ferran Adrià. Tworzy dania na bazie tradycyjnej hiszpańskiej, katalońskiej

Foto: MARTA WOJTAL/GRAZIA

Aż się prosi przewodnik po tych restauracjach…

Zgadzam się! Dlatego wydaję przewodnik poziomkowy. Mamy sieć cudownych, ale nieznanych szerzej hoteli, w których pracują doskonali kucharze. Te poziomki będą znakiem jakości, polskimi gwiazdkami Michelina. Oczywiście nasze restauracje trudno porównać z tymi, które nagradza Michelin, bo jesteśmy w Polsce, mamy tu inne możliwości. Jednak ci, którzy kupią przewodnik, będą mieć absolutną pewność, że dostaną w nich dania niepowtarzalne i najwyższej jakości. Z kolei od 2 do 4 czerwca w Hali Stulecia we Wrocławiu organizuję Targi Pyszna Polska. Nazwałam je „Nawigacją po gastronomicznej i hotelarskiej mapie Polski”.

Będzie to podsumowanie tego wszystkiego, co robiłam przez 26 lat po powrocie do kraju na stałe.

DWIEŚCIE ODCINKÓW „KUCHENNYCH REWOLUCJI” W CIĄGU SIEDMIU LAT ZMIENIŁY POLSKĄ GASTRONOMIĘ.

PRZEKONALIŚMY SIĘ, ŻE MAMY W BOGACTWO PRODUKTÓW I POTRAFIMY ZROBIĆ Z NICH UŻYTEK. kuchni, którą znał od dziecka. Robi to jak Picasso, który budował swoją abstrakcję na najpiękniejszym realizmie. Tylko wtedy można przekształcać produkt, kiedy się go rozumie. W kuchni molekularnej jest niewiele stolików i tylu gości, ilu kucharzy, więc jest stworzona dla ludzi, którzy mogą sobie na taką przyjemność pozwolić.

A jest ich ciągle niewielu. Te restauracje, które odwiedziłam podczas „Kuchennych rewolucji”, są natomiast dostępne dla większości klientów, dla każdego. Polakom potrzeba miejsc, w których znajdą dania przygotowywane w sposób prosty, ale z ogromnym szacunkiem dla regionalnego produktu. Tu nie trzeba wymyślności, tu trzeba serca i poznania swojego regionu, swoich kulinarnych korzeni.

Pokażemy najlepsze hotele, restauracje, kucharzy, a także sprzęt gastronomiczny. To będzie wspaniałe wydarzenie, na które serdecznie zapraszam!

Pani restauracje: U Fukiera, Zielnik, Ale Gloria, Schronisko Smaków, cukiernia Słodki-Słony to miejsca, których wystrój buduje niepowtarzalny klimat, na który składa się nie tylko kuchnia.

Na wystrój zwracam uwagę od dziecka. Z tym się chyba urodziłam. Jednak najważniejsze jest to, co pamiętam z dzieciństwa. Wychowałam się w domu, w którym mama przepięknie dekorowała stół i urządzała przyjęcia, podobnie jak prababcia i babcia. Pomieszanie w mojej rodzinie kultur: rosyjskiej, włoskiej, wileńskiej i fakt, że świat zawsze był dla mnie dostępny, wpłynęły na mój gust i smak. I nimi staram się dzielić.

PROMOCJA

a product until you fully understand it. In restaurants that serve molecular cuisine, there are only a few tables, and only as many guests as there are chefs, so it is made for people who can afford such pleasures. And there are still not all that many of them. The restaurants I visited while making Culinary Revolutions are accessible to most customers, to everyone. Polish people need eateries

A guide listing all these restaurants would be great.

I agree. That is why I am writing a Wild Strawberry Guide. We have a network of wonderful albeit unknown hotels employing excellent chefs.

These wild raspberries are a sign of quality, Polish Michelin stars. Of course, our restaurants cannot be compared to those recognised

TWO HUNDRED EPISODES OF CULINARY REVOLUTIONS IN SEVEN YEARS HAVE TRANSFORMED THE POLISH CULINARY WORLD. WE LEARNED THAT POLAND IS RICH IN LOCAL FOOD PRODUCTS AND WE KNOW HOW TO PUT THEM TO GOOD USE. where they can eat simple food made from local products. You do not have to be sophisticated, but think with your heart, and be willing to get to know your region and its specialities. A love for your culinary roots is all it takes.

by Michelin because we are in Poland and have different opportunities. However, anyone who purchased the guide could be absolutely certain that the food served there was one-of-a-kind and of top quality. I’m organising the Delicious Poland Fair at the Centennial Hall in Wrocław on 2-4 June. I call it “Navigating the culinary and hospitality map of Poland”. It’s going to be a recapitulation of what I’ve been doing for the past 26 years since I settled back in Poland. We’ll be showcasing the best hotels, restaurants and cooking equipment. The fair will be an excellent event where everyone is welcome.

Your restaurants - U Fukiera, Zielnik, Ale Gloria, Schroniskosmaków, and Słodki-Słony – are exceptional places because of their interior design and not just their great food.

Interior design has always been dear to my heart.

I must have been born that way. However, I value most what I remember from my childhood. I grew up in a house where my mother would beautifully decorate the table and throw parties, just as my grandmother and great grandmother did.

The mix of the Russian, Italian, and Vilnius cultures in my family, and the fact that the world has always been accessible to me, have influenced my tastes and preferences. I like to share them with others.

Magda Gessler

Foto: TVN/IZA GRZYBOWSKA/VOYK

You’ve been hosting the Culinary Revolutions for seven years now. The program brings restaurants in crisis back to life. Are you driven by a mission?

It is not so much a mission as immense joy. My greatest dream has always been to set up new restaurants. I wanted to create places that were important to people, not just because of their delicious food, but also their atmosphere, client service and energy. Over the seven seasons of my show, not all the revolutions have been successful, but at least 120 establishments are doing fabulous today. My two hundred episodes of Culinary Revolutions have completely transformed the Polish restaurant scene and the owners’ approach to doing business. I hope that Poles have come to realise how rich our natural produce is and are now using these products to cook. We have the best tomatoes, fruit, venison, pork and veal you’ll find anywhere. The region around Olsztyn, the mountains, and the seaside offer delicious fish. Poland has become one of the tastiest countries in Europe. Let’s not forget that. Let’s take advantage of this abundance.

You said “have become”. Why only now?

Under the communist regime, Polish cuisine was restricted to a number of dishes served in bars and restaurants. The same food was available everywhere: gołąbki or cabbage leaves stuffed with meat, Pozharsky cutlet, bryzol, pork chops and chicken broth with meat. Chateaubriand was a rare exception. Polish produce was cultivated in poorly fertilised soil and was very healthy. If you knew how to cook, you could eat very well at the time. However, it was mostly urban and suburban dishes. It’s only now that we’ve started to draw on our roots and rediscover old Polish recipes and the richness of regional meals.

Two hundred restaurants, each in a different style. The figures are quite impressive. Where does your inspiration for the Culinary Revolutions come from?

I take something different from every place I visit, and I design my dishes using local products wherever I cook. Every region specialises in a different culinary area. Simple potato soup can vary depending on the region of Poland, because of the many varieties of potatoes and the ingredients used. The idea behind Culinary Revolutions is to promote local cooking. I am not after refined modern cuisine or molecular cuisine, but good old home-cooked food that everyone loves.

You are not attracted to molecular cuisine experiments?

Molecular cuisine is wonderful, intriguing and creative. One of the most famous masters is a Spaniard named Ferran Adrià. He makes dishes inspired by the traditional Spanish cooking he’s known since childhood. He’s like Picasso, who based his abstract painting technique on the most beautiful realism. You cannot transform

Restauratorka, podróżniczka, pisarka. Malarka z dyplomem Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Madrycie. Mieszkała Na Kubie, w Hiszpanii, Bułgarii, Meksyku, Włoszech. Zdobywczyni Wiktora w kategorii „Największe odkrycie telewizyjne”, laureatka Telekamery 2012 r., jurorka „MasterChef”, od siedmiu lat prowadzi program „Kuchenne rewolucje”. Autorka programów podróżniczo-kulinarnych w TVN Style.

Restaurateur, traveller, writer. A painter with a diploma from the Academy of Fine Arts in Madrid. She has lived in Cuba, Bulgaria, Mexico and Italy. Winner of the Wiktor award for “Best Television Discovery”, winner of the 2012 Telekamery award, a juror on the MasterChef TV show. Gessler has hosted Culinary Revolutions for seven years. She has created culinary and travel shows for the TVN Style channel.

good food

mięso

Jeść czy nie jeść? to eat, or not to eat?

Zagrożenie czy niezbędny element naszej diety? Co, poza pysznym smakiem, kryje się w mięsie? ❚ A health hazard or an essential element of our diet?

And what is meat besides delicious taste?

©credits

tekst | by katarzyna boni

100

©shut terstock (2)

P

ierwsze wspomnienie? Rozrastająca się w buzi kulka żył. Im dłużej żuję, tym ciężej ją przełknąć. Miałam z pięć lat i nie rozumiałam zachwytu rodziny nad mięsem, tak samo nie rozumiałam, jak trudno rodzicom było zdobyć tę żylastą wołowinę. Z mięsa jedliśmy mielonki, pasztetowe i paprykarze szczecińskie. Pamiętam jeszcze mortadelę, która była do przełknięcia tylko po usmażeniu, i rosół na wołcielu, a hot dogi były z farszem pieczarkowym (skąd mogliśmy wiedzieć, że za kilkanaście lat weganie będą zastępować mięso grzybami – one też zawierają kwas glutaminowy, który jest odpowiedzialny za piąty wyczuwalny przez nasz język smak: umami, nazywany po prostu mięsnym).

Jak widać, jako dziecko nie przepadałam za mięsem.

Wegetarianką nie zostałam tylko dlatego, że zmienił się ustrój. A wraz ze zmianą ustroju pojawił się befsztyk.

Taki prawdziwy. Krwisty. Soczysty. Gruby na dwa palce. Pierwszego nie zjadłam, bo ubiegł nas nasz pies, który ściągnął marynujące się mięso z parapetu. Ale potem pokochałam ten lekko metaliczny, pełny smak (myślę, że tak samo musieli się czuć ludzie, którzy jako pierwsi spróbowali mięsa zwierząt zwęglonych w pożarach na sawannie – jak prawdziwi odkrywcy). Dalej poszło już łatwo: klarowane rosoły na kurze, klasyczne schabowe (najlepsze z młodymi ziemniakami i młodą kapustą), wędzona szynka, kiełbasa z ogniska gdzieś w Bieszczadach, kurczak nadziewany bitą pianą i rodzynkami i kurczak z rożna z niebiańsko chrupiącą skórką. I jeszcze pieczona w ziołach dziczyzna.

Im dalej jeździłam w świat, tym więcej odkrywałam mięsnych smaków. Przede wszystkim bekon – w Stanach podawany z syropem klonowym na puchatych naleśnikach. Baranina – ta ze szkockich słonych mokradeł i ta w syryjskim Aleppo serwowana w wiśniowym sosie. I jeszcze cieniutkie plasterki najlepszej wołowiny grillowane na buchających ogniem rusztach w koreańskich i japońskich knajpkach (a przed włożeniem do ust maczane w sezamowym sosie). Podróżując, uczyłam się, że niektóre mięsne przykazania zależą od kultury i tradycji. We Francji pierwszy raz spróbowałam żabich nóżek, w Chinach gołębia. Chwilę zajęło mi przekonanie się do podrobów – bo ciągle pamiętam ten odrzucający smak źle przygotowanych flaków z majerankiem na zimówce w Zakopanem. Z pomocą przyszła Japonia. W jednej z knajp poprosiłam o specjalność zakładu. Dostałam grillowane flaczki zamarynowane w sosie sojowym. Były tak dobre, że od razu zamówiłam drugą porcję. Od tego czasu jem i języki z chrzanem, i nereczki w białym winie, i móżdżki na grzance, i grasicę w miodzie. Trochę dłużej przekonywałam się do surowego mięsa. Pomimo tego, że jesteśmy krajem tatara, utkwiło mi w głowie przekonanie, że ani jajek, ani mięsa nie je się na surowo – pierwsze grozi salmonellą, drugie pasożytami. Nie

First memories? A tangle of veins growing in my mouth. The longer I chewed it, the more difficult I found it to swallow. I was about five and I could not understand why my family was raving about meat. Nor could I comprehend why my parents found it so difficult to buy this stringy beef. The meat we ate included luncheon meats, pâtés and canned fish spreads. I also remember mortadella, which was only palatable after frying. There was also broth cooked on beefveil and hot dogs stuffed with portobello mushrooms (little did we know that 10-20 years later, vegetarians would be substituting meat with mushrooms, which also contain glutamic acid; this imparts one of the five basic tastes – umami – known as the “meaty” taste).

As you can see, I wasn’t partial to meat as a child.

I didn’t become a vegetarian just because our political system had changed and the free market had brought us beefsteaks. The real thing. Bloody. Juicy. Two fingers thick. I didn’t manage to eat the first one, because we weren’t as fast as our dog, which stole it while it was marinating on the window sill. And later, I fell in love in this slightly metallic, full-bodied flavour (I think the people who first tried the flesh of animals burnt in savannah fires must have felt the same way – like genuine explorers). Things went smoothly after that: clarified chicken broth, classic pork chops (best with new potatoes and cabbage), smoked ham, sausage fried over an open fire somewhere in the Bieszczady Mountains, chicken stuffed with whipped egg whites and raisins, and barbecued chicken with deliciously crispy skin. Not to mention game roast in herbs.

The more I travelled abroad, the more meaty flavours I discovered for myself. Especially with bacon. Served with maple syrup on fluffy pancakes in the US. Mutton – from the Scottish wetlands and Aleppo – served in cherry sauce. Add to that paper-thin slices of premium beef barbecued on the griddle, blazing with flames, in Korean and Japanese hangouts (and soaked in sesame sauce before you put it in your mouth). As I was travelling, I learnt that some meat-related rules are dictated

W Japonii można samemu grillować mięso przy własnym stole w restauracjach typu yakiniku. ❚ In yakiniku type restaurants in Japan you can grill meat yourself at your table.



good food przeszkadzało mi to w pałaszowaniu siekanej surowej wołowiny podawanej z surowym jajkiem u nas w kraju. Ale już innej surowizny nie chciałam tknąć. Znowu z pomocą przyszła Japonia, gdzie w knajpie z szaszłykami z różnych części kurczaka (serca, żołądki, kość ogonowa) kucharz tak się zachwycił moim zachwytem, że podał mi to, co miał najlepszego – surową pierś z kurczaka. Zjadłam (a potem zjadłam też sashimi z konia).

Okazuje się, że wszystko zależy od jakości i standardów.

Grillowany boczek z rozmarynem. ❚ Grilled bacon with rosemary.

Cała prawda o mięsie?

Ale wokół mięsa narosło sporo mitów, a jego jedzenie budzi kontrowersje. Różne badania donoszą, że czerwone mięso powoduje różne choroby z otyłością i zwiększeniem ryzyka zawałów na czele. A z drugiej strony słyszymy ostrzeżenia przed odstawieniem mięsa – przecież to nasze źródło białka, witamin i mikroelementów. Co jest mitem, a co prawdą?

Uczeni z Harvardu dowiedli, że przetworzone mięso zwiększa ryzyko zachorowań na choroby układu krążenia o 42 proc., a na cukrzycę o 19 proc. Ale jeśli chodzi o korelację między chorobami serca z mięsem czerwonym lub białym, to sprawa już nie jest taka oczywista. A w 2010 r. EPIC zakończył ośmioletnie ba-

by culture and tradition. I first tried frog thighs in Franc e a n d pigeons in China. It took me a while to come round to thinking of offal as edible. Even now, I can remember the off-putting flavour of badly cooked tripe in marjoram during a winter break in Zakopane. I changed my mind in Japan. I asked for the speciality of the house in an eatery and was served barbecued tripe marinated in soy sauce. It was so good, that I instantly ordered another serving. Since then, I’ve eaten tongues with radish and kidneys in white wine, brains on toast and sweetbread in honey. It took me a bit longer to give raw meat a go. Despite being a country that celebrates steak tartare, I had always believed that eggs and meat should never be eaten raw – the former because of salmonella and the latter because of parasites. It had never bothered me when I was putting away chopped raw beef served with raw egg in Poland, but I was reluctant to eat anything else that was raw. That all changed in Japan. I was in a hangout serving skewers with different chicken parts (heart, liver, tailbone, etc.). The chef was so pleased to see my admiration that he served the best food he had in his kitchen – raw chicken breast. I ate it (and later had horsemeat sashimi). Everything depends on the quality and the standards.

The whole truth about meat?

Meat is surrounded by countless myths, and meat consumption generates numerous controversies. Various studies reveal that red meat causes cancer and obesity, and increases the risk of heart attack. On the other hand, we often hear warnings that we should not abstain from meat, as it is our source of proteins, vitamins and microelements. But how much of this is myth and how much is truth?

Scientists from Harvard University have proved that processed meat increases the risk of circulatory system diseases by 42% and that of diabetes by 19%. But the situation regarding the correlation of red and/or white meat with heart diseases is not all that clear. In 2010, EPIC completed an eight-year study on a sample of nearly 400,000 subjects from 10 countries which revealed that meat consumption causes obesity.

But if I stop eating meat, will I deprive myself of proteins? And what about iron? And zinc? Vitamins? I ask my friend, who’s been a vegetarian for 13 years. “You can find everything in legumes, soybeans, nuts, and quinoa.

© m . p. , s h u t t e r sto c k ( 2 )

Seitan zastępuje kotlety schabowe i żeberka. a Soczewica świetnie nadaje się do hamburgerów.

Seitan is a substitute for pork chops and spare ribs.

Lentils taste great as hamburgers.

mięso

102

dania na prawie 400 tys. osób z 10 różnych państw.

Stwierdzono, że spożycie mięsa sprzyja tyciu.

Ale czy jeśli przestanę jeść mięso, to nie będzie mi brakować białka? A co z żelazem, cynkiem, z witaminami?

Pytam mojego znajomego, który od 13 lat jest weganinem. – Wszystko jest też w roślinach strączkowych, w soi, w orzechach, w komosie ryżowej. Prawda jest taka, że jeśli tylko nie jesteś sportowcem, w ogóle nie musisz się przejmować, ile białka jesz dziennie. Za to musisz uważać na inne składniki. Żelazo, witaminy A i D – to wszystko da się zastąpić roślinami i zbożami. Jedyny problem to witamina B12, która jest tylko w produktach zwierzęcych. Wegetarianie mogą zjeść jajko.

Weganie powinni ją brać w postaci suplementu diety.

To, co mówi znajomy, potwierdzają badania i dietetycy. Białka zwierzęce mają w sobie niezbędne aminokwasy, których sami nie jesteśmy w stanie wyprodukować. Ale występują one też w warzywach, owocach, zbożach, nasionach i orzechach – choć w niepełnym składzie. Zazwyczaj brakuje im jednego lub dwóch aminokwasów, ale wystarczy, że będziemy po prostu wegetariańską dietę różnicować. Dzisiaj też coraz łatwiej zastąpić smak mięsa. Tempeh (sfermentowane ziarna soi) imituje klopsiki. Seitan zastępuje kolety schabowe i żeberka. Soczewica świetnie nadaje się do

Tatar po tajsku, czyli ręcznie siekana polędwica wołowa okraszona kremem kolendrowym i piklowanym korzeniem lotosu, zjemy w warszawskiej i poznańskiej restauracji WHY THAI Food & Wine. ❚ Thai-style steak tartare made of hand chopped beef sirloin with coriander cream and pickled lotus root is served at the WHY THAI Food&Wine restaurants in Warsaw and Poznań.

Unless you’re an athlete, you don’t have to worry about your daily protein intake at all. But you do have to keep an eye on your intake of other nutrients. Iron, and Vitamins A and D can be substituted with plants and cereals. The only issue is Vitamin B12, which is only found in animal products. Vegetarians can eat eggs, but vegans have to resort to dietary supplements.”

Everything my friend told me has been borne out by

 REKLAMA

103

good food

Tempeh czyli sfermentowane ziarna soi to tradycyjny składnik kuchni indonezyjskiej, stosowany jako zamiennik mięsa i nabiału. ❚ Tempeh, or fermented soy beans, is a traditional ingredient of Indonesian cuisine used as a substitute for meat and dairy products.

hamburgerów. Boczniaki mogą udawać flaczki, a tofu – kurczaka. Ale produkty te wcale nie muszą zastępować mięsa – są smaczne same w sobie. Wspomniane tempeh smażone w słodkim sojowym sosie to jedno z moich ulubionych indonezyjskich dań W całym zamieszaniu wokół mięsa tak naprawdę chodzi o umiar. Naukowcy z EPIC -Oxford w 2003 r. opublikowali badania przeprowadzone na 65 tys. osób – połowa z nich jadła mięso, 10 tys. jadło ryby, 18 tys. było wegetarianami, a 2,5 tys. – weganami. Ci ostatni cierpieli na niedobór witaminy B12, wit. D i wapnia. Ale mięsożercom brakowało błonnika, kwasu foliowego, wapna, magnezu i witamin C, E, D. A w 2016 r. Instytut Żywności i Żywienia opublikował nową piramidę zdrowia. Jest w niej jedna ważna zmiana – to warzywa i owoce są podstawą naszego żywienia, a nie (jak w tej z 2009 r.) – produkty zbożowe. Mięso, ryby, jajka i rośliny strączkowe są prawie na jej samym szczycie (wyżej są tylko oleje i orzechy).

IZZ włączył też w podstawę piramidy codzienną aktywność fizyczną. Takie ustawienie piramidy bardziej przypomina sposób życia sprzed 2,5 mln lat – dieta oparta na roślinach, uzupełniana orzechami i okazjonalnym mięsnym posiłkiem – kiedy naszym przodkom udało się coś upolować. Taka dieta utrzymywała się przez tysiąclecia. Jeszcze sto lat temu mięso pojawiało się na stołach tylko od święta, jarski obiad był codziennością.

Jedno jest pewne – jeśli nie mamy zrównoważonej diety, nie ma znaczenia, czy jemy mięso, czy nie. ■

mięso itan is a substitute for pork chops and spare ribs. Lentils taste great as hamburgers. Oyster mushrooms can pass as tripe, and tofu is a good chicken equivalent. But these products do not have to replace meat – they are tasty anyway.

One of my favourite Indonesian dishes is fried tempeh in sweet soy sauce.

The confusion that surrounds meat boils down to one thing. Balance. In 2003, researchers from EPICOxford published the findings of a study conducted on a sample of 65,000 people – half of them consumed meat, 10,000 ate fish, and 2,500 were vegan. The last group exhibited Vitamin B12, Vitamin D and calcium deficiencies. The diet of the meat-eaters was poor in fibre, folic acid, calcium, magnesium, and Vitamins C, E, and D. The National Food and Nutrition Institute of Poland published a new healthy eating pyramid in 2016.

It features one major change – fruit and vegetable and not cereals (like in the 2009 version) are the staple of our diet. Meat, fish, eggs and legumes are close to the top (only oils and nuts are higher). The Institute also included daily physical activity in the new chart. This new pyramid resembles a lifestyle that was prevalent 2.5 million of years ago. The ancient diet was based on plants.

It was supplemented with nuts, and occasionally meat, when our ancestors managed to hunt down prey. This diet provided us with sustenance for thousands of years. Even a hundred years ago, meat was served only during major festivities. Meatless meals were a staple. One thing is cerrtain – If your diet is not balanced, then it makes little difference if you eat meat or not. ■

scientific studies and confirmed by dieticians. Animal proteins contain all the essential amino acids that our bodies cannot produce. You should keep in mind that amino acids are also found in vegetables, fruit, cereals, seeds and nuts - although their composition is not complete. They usually lack one or two amino acids, but a diversified vegetarian diet can get around this. Nowadays, it’s much easier to substitute the flavour of meat.

Tempeh (fermented soybean) imitates meat balls. Se-

104

© sc hr u e dt ittesr s t o c k ( 2 )

Żelazo, witaminy A i D można zastąpić roślinami, ale witamina B12 jest tylko w produktach zwierzęcych. vIron, and Vitamins A and D can be substituted with plants and cereals. The only issue is Vitamin B12, which is only found in animal products.

TRADYCYJNIE NAJLEPSZEJ JAKOŚCI SUEMPOL to jeden z największych producentów łososia wędzonego w Polsce i Europie. Jako rodzinna firma jesteśmy przywiązani do tradycyjnych receptur przekazywanych z pokolenia na pokolenie, ale także otwarci na nowoczesną, stale udoskonalaną produkcję. Wszystko po to, aby dostarczać produkty najwyższej jakości naszym Klientom – podając im zdrowie na talerzu.

SUEMPOL is one of the largest producers of smoked salmon in Poland and Europe. As a family company we are committed to traditional recipes handed down from generation to generation, but also open to modern, constantly refined production. All this in order to deliver the highest quality products to our customers – giving them health on a plate.

Suempol Sp. z o.o. 17-100 Bielsk Podlaski, ul. Białostocka 69 A www.suempol.pl

good food

chałwa

słodkie co nieco time for something sweet karmel, miód, sezam, migdały i wanilia w jednym – chałwa to dziś przysmak całego świata. jest nie tylko zdrowa, ale też łatwo ją przygotować w domu. ❚ Caramel, honey, sesame seeds, almonds and vanilla in one can only mean halva. It is one of the best loved sweet treats in the world.

Not only is it healthy, it is also easy to make at home. tekst | by agnieszka michalak

kopalnia witamin

a host of vitamins

Historia chałwy sięga czasów dawnego Babilonu. Po kilkunastu wiekach dotarła do Europy, która oszalała na jej punkcie. Nic dziwnego, bo chałwa jest mniej kaloryczna niż czekolada i to kopalnia witamin (z E na czele), cennych kwasów tłuszczowych, białka i przeciwutleniaczy. ❚ The history of halva dates back to Babylonian times. Halva took a millennium or two to get to Europe, but it was an instant success here. And no wonder. Halva has few calories than chocolate and is a rich source of vitamins (with vitamin E in the lead), valuable fatty acids, protein and antioxidants.

sezam czy bakalie?

sesame seeds or dried fruit?

Pierwotnie podstawowymi składnikami chałwy były masa karmelowa i miazga z nasion sezamu (tak do dziś wyrabia się ją w Iranie, Turcji czy krajach śródziemnomorskich). Wraz z ekspansją smakołyku na inne części świata powstały jej liczne odmiany. W Rosji i na Ukrainie do jej produkcji używa się maku, słonecznika i bakalii, w Indiach gotowanej w mleku marchewki. ❚ Initially, the fundamental ingredient of halva was caramel pulp and crushed sesame seeds (halva is still made this way in Iran, Turkey and the Mediterranean basin). Along with the expansion of halva production to other parts of the world, more varieties emerged. In Russia and Ukraine, poppy seed, dried fruit and sunflower seeds are used, while in India halva is made with carrots boiled in milk.

łatwy przepis

106

©stockfood/free

Uprażony sezam należy zmielić w blenderze, dodać miód i olejek waniliowy.

Następnie dorzucić zblanszowane bakalie i całość przełożyć do foremki.

Chłodzimy przez noc w lodówce. I gotowe. Smacznego! ❚ Blend roasted sesame seeds, add honey and vanilla oil.

Add blanched dried fruit and put the mixture in a cake tin. Chill overnight.

Your halva is ready. Enjoy!

©credits

easy recipe

.

Prestizowe

apartamenty w sercu Mokotowa

Mokotów to jedna z najbardziej prestiżowych dzielnic Warszawy. Jest to obszar o dużych walorach estetycznych, oddalony o zaledwie cztery kilometry od centrum miasta. Duża ilość zieleni i parków miejskich, a wśród nich: słynny Park Łazienkowski z Belwederem, Park i Zamek Ujazdowski, Morskie Oko i Królikarnia znacznie zwiększa jego atrakcyjność. Ponadto w obrębie Mokotowa znajduje się „Galeria Mokotów” – jedna z najbardziej prestiżowych galerii handlowych w kraju.

Villa Almerico to nowa inwestycja na Mokotowie, która powstanie przy ulicy Woronicza. Będzie to budynek wielorodzinny o wyrazistej architekturze liczący 10 kondygnacji naziemnych, 2 podziemne i mieszczący 19 apartamentów, 22 miejsca garażowe. Większość mieszkań ma jeden lub dwa balkony, a także ogrody zimowe i zielone ogrody na dachach. Tworzy to niepowtarzalną architekturę apartamentowca wyróżniającą go spośród okolicznych budynków. Niewątpliwie dużym atutem jest lokalizacja budynku, bliskość stacji metra Wierzbno – około 200 m, oraz Galerii Mokotów.

BIURO SPRZEDAŻY WARSZAWA tel.: 22 436 84 30, 22 436 84 32 e-ma il: warszawa@yp.com.pl Warszawa, al. KEN 48 lok. 7 (stacja metra Natolin) www.yp.com.pl REKLAMA

ta k e a l o o k

sukienki

k o k ta j l o wa c z y w i e c z o r o wa ? cocktail or evening dress? wyrafinowane tiule, wyszukane koronki i wzorzyste jedwabie – nic nie podkreśla figury lepiej niż sukienka. w tym sezonie królują odważne i kobiece kroje. ❚ sophisticated tulle, intricate lace and patterned silks – there is no attire more flattering than a dress. This season is all about bold and feminine cuts. zdjęcia| photos jakub david/marianne/sunray photo/east news

sukienka marks & spencer, bransoletka dior ❚ dress by marks & spencer, bracelet by H&M, na stronie obok: sukienka Hermès, buty H&M ❚ opposite page: dress by Hermès, pumps by H&M

108

109

ta k e a l o o k

sukienka H&M, buty dior, pierścionek COS ❚ dress by H&M, boots by DIOR, ring by COS

110

sukienki

111

©credits

ta k e a l o o k

sukienki

sukienka dior ❚ dress by dior na stronie obok: sukienka Tory Burch, pierścionek tous ❚ opposite page: dress by Tory Burch, ring by

tous

112

113

©credits

b e au t y

depilacja

D e p i l ac j a ?

I w s z y s t ko j a s n e hair removal. bring on the light gabinety kosmetyczne prześcigają się we wprowadzaniu coraz doskonalszych technologii pielęgnacyjnych. Dotyczy to również depilacji laserowej, wokół której wciąż rodzi się sporo pytań i wątpliwości. Spróbujmy je rozwiać... ❚ Newer, more sophisticated technologies are being introduced to beauty salons in rapid-fire succession. Laser hair removal, which continues to raise many questions, is no exception.

Rahua Body Lotion.

Naturalny, nawilżający i odżywczy balsam.

Dostępny na: sklep. warsztatpiekna.pl. ❚ Rahua Body Lotion is a natural, moisturising and nourishing body lotion. Available at: sklep.warsztatpiekna.pl.

114

Czy każdy włos da się usunąć? Laserowe usunięcie włosów polega na zniszczeniu macierzy włosa znajdującej się w cebulce. Dzieje się tak wtedy, gdy wiązka lasera ją „wypala”. Jak rozpoznaje, gdzie trafić? Naprowadza ją barwnik włosa (im ciemniejszy, tym bardziej widoczny dla lasera) – stąd powszechne przekonanie, że ciemne włosy łatwiej usunąć. Najnowocześniejsze lasery wyposażone są w czytniki koloru, które potrafią namierzyć także cebulki z jasną zawartością.

Czy latem jest już za późno na depilację? Nowoczesna depilacja jest całoroczna. Lasery, które mierzą poziom barwnika w skórze i włosie, dobierają optymalną dawkę energii, nie naświetlając skóry nadmiernie. Minimalizuje to ryzyko przebarwień i poparzeń (to z uwagi na nie do niedawna polecano przeprowadzanie tych zabiegów zimą). Ale pamiętajmy, że zwykle należy wykonać od 3 do 5 zabiegów w odstępie kilku tygodni. Jeśli zatem chcesz mieć gładkie nogi w lipcu, warto myśleć o zabiegach już w maju.

Czy wszystkie lasery działają tak samo? Nie, bo nie wszystkie to... lasery. W depilacji mamy do czynienia z różnymi rodzajami energii – wiązką lasera (większa moc, skuteczność, ale też bolesność) i światłem IPL (światło rozproszone o mniejszej mocy).

Czy laserowa depilacja jest bolesna?

Nowe technologie oferują wszystkie możliwe udogodnienia (chłodny nawiew, zimna płytka głowicy), jednak to, co się dzieje w mieszku włosowym, to rodzaj małego

Can all hair be removed? Laser hair removal damages the hair matrix which sits inside the hair bulb. This happens when the bulb is “burnt” by the laser beam.

How does the laser know what to target? It is guided by hair pigment (the darker it is, the more visible it is to the laser) – hence the common belief that dark hair is easier to remove. Most advanced lasers are fitted with colour detectors and can also target light hair bulbs.

Is it safe to have hair removed in summer?

Modern hair removal techniques ensure safety all year round. Lasers measure the pigment level of the skin and hair by selecting the optimum pulse of energy.

This prevents excessive exposure of the skin to light, thus mitigating the risk of discolouration and burns (which is why these treatments were only recommended in winter until recently). You need to keep in mind that you should have 3-5 sessions spaced several weeks apart. So if you want to have smooth legs in July, you should start thinking about hair removal as early as May. Are all lasers the same? No, because not all of them are, in fact, lasers. Hair removal uses different types of energy – laser beam (greater power, efficiency and more pain) and IPL light (diffused light with less power).

Is laser hair removal painful? Despite the fact that new technologies offer numerous facilitations (cool air ventilation, 

© s h u t t e r sto c k , m . p.

tekst | by joanna winiarska

PROMOCJA

PRZED WIELKIM

WYJŚCIEM

W życiu każdej kobiety są takie okazje, kiedy wygląd staje bezwzględnie na pierwszym miejscu.

W takim dniu chcemy wyglądać absolutnie wyjątkowo i olśniewająco. W Ambasadzie Urody znajdziesz zabiegi, które sprawią, że Twoja skóra będzie rozświetlona, wygładzona i nawilżona, a wspaniały makijaż będzie się trzymał wiele godzin.

PEELING LIFTINGUJĄCO-UJĘDRNIAJĄCY PQ AGE PQAge to peeling lift ingujący do rewitalizacji skóry, zwany też „nową skórą”. Jego innowacyjność polega na tym, że zapewnia głęboką stymulację bez naruszenia powierzchni skóry właściwej. To zabieg kosmetologiczny dający rezultaty podobne do mezoterapii, doskonale poprawia napięcie wiotkiej skóry oraz redukuje przebarwienia i niedoskonałości skóry. Gładsza i młodsza skóra widoczna jest natychmiast po zabiegu.

Peeling PQAge jest przyjemny – nie występuje zaczerwienienie, pieczenie, a skóra po zabiegu się nie złuszcza. Można go wykonywać o każdej porze roku, również w lecie, a także w przypadku skóry bardzo wrażliwej lub suchej.

Przy wykonaniu zalecanej serii sześciu zabiegów otrzymujemy kosmetyki do pielęgnacji domowej

INTRACEUTICALS – UNIKALNA TECHNOLOGIA PIELĘGNACJI SKÓRY Infuzja tlenowa Intraceuticals to rewolucyjny system bazujący na technologii łączenia hiperbarycznego tlenu ze specjalnymi serum bogatymi w kwas hialuronowy, kompleksy witamin, silne antyoksydanty oraz najskuteczniejsze składniki regenerujące. Preparaty te w połączeniu z tlenem naturalnie i natychmiastowo regenerują skórę, wygładzają linie, wypełniają zmarszczki i niwelują różne problemy skórne.

Pierwsze efekty – napięcie i wygładzenie skóry, poprawa konturów twarzy, spłycenie zmarszczek, nawilżenie i rozpromieniona skóra – pojawiają się od razu po zabiegu, a w pełni są widoczne następnego dnia. Efekt jednego zabiegu utrzymuje się przez minimum 10 dni. Dla osiągnięcia trwałych rezultatów zaleca się wykonanie serii 6 zabiegów, co 7 dni każdy.

Dla osiągnięcia silniejszych rezultatów stosujemy zabiegi wzmocnione

AMBASADA URODY MEDICAL SPA ul. Hlonda 2, Miasteczko Wilanów tel.: 604 502 501 AMBASADA URODY DAY SPA ul. Wilcza 9a, Warszawa Śródmieście tel.: 606 909 009

www.ambasadaurody.pl

1

1. FC5 Arbonne.

Odżywcza emulsja do ciała. 2. Yonelle, Bodyfusion. Krem hydrolipidowy. 3. Uriage.

Nawilżający balsam do skóry suchej na bazie wody termalnej. 4.

Avène. Odżywczy preparat do codziennej pielęgnacji. 5. Thalgo.

Seria do stosowania po depilacji w celu opóźnienia odrostu włosów. ❚ 1. FC5 Arbonne, Conditioning body lotion. 2. Yonelle, Bodyfusion hydrolipid cream. 3. Uriage, Moisturising cream for dry skin with thermal water. 4. Avène, Nourishing body lotion.

5. Thalgo, Line of anti-regrowth products for use after hair removal.

116

wybuchu bombowego. Trudno tego nie poczuć. Ból jest najsilniejszy w miejscach, gdzie w mieszkach jest najwięcej barwnika (najczęściej w okolicach bikini i pod pachami, ale też np. na brodzie). Odczucia w trakcie zabiegu porównywalne są do kłucia.

Jak długo utrzymuje się efekt? Byłoby idealnie, gdyby był trwały. Ale rzeczywistość idealna nie jest. Większość włosów udaje się usunąć, ale część jedynie uśpić (zniszczenie mieszka jest tylko częściowe i po jakimś czasie zaczyna się on regenerować). O efekcie depilacji mówimy w perspektywie 3–5 lat. Potem zwykle trzeba powtórzyć serię zabiegów.

Czy wystarczy jeden zabieg? Włosy w trakcie zabiegu znajdują się w różnych fazach, a zniszczeniu ulegają tylko te w fazie wzrostu. Dlatego trzeba wykonać 3–6 zabiegów w kilkutygodniowych odstępach. Potem raz na rok warto wykonać zabieg podtrzymujący.

Czy domowe urządzenia do depilacji światłem są równie skuteczne jak te w gabinetach kosmetycznych? Nie są. Muszą mieć niższe parametry, abyśmy mogli ich używać samodzielnie bez ryzyka poparzeń czy urazów. Ale sprawdzą się w podtrzymaniu efektów depilacji laserowej.

Czy skóra wymaga specjalnego przygotowania przed i po depilacji? Nie, choć warto przed przyjściem na zabieg ogolić depilowane partie, ale można to też zrobić w gabinecie. Skóra powinna być sucha (nie używaj balsamu), a ty ogólnie zdrowa (opryszczka, antybiotyki, leki światłouczulające są przeciwwskazaniami). Po zabiegu warto stosować kosmetyki łagodzące, bo skóra może być tkliwa po przyjęciu dawki energii.

depilacja

4

5

2 3

5

c o l d laser head), the goings-on inside our follicles can be compared to minor atomic explosions. It’s hard not to notice it. Pain tolerance is an individual thing. You will feel the greatest pain in the areas that contain the most pigment (usually in the bikini line area and the armpits, but also in the chin). You may experience a stinging sensation while the treatment is in progress.

How long does the result last? It would be perfect if the results were permanent. But the reality is not so rosy. Most hairs are removed, but some of them go into a dormant phase (i.e. the follicle is only partially destroyed and begins to regenerate after a while). The results normally last 3-5 years. You usually need to undergo another series of treatments after that.

■ Is one treatment sufficient? Only hair that is in its growth phase can be destroyed during treatment. This is why you should undergo a series of 3-6 Jak treatments spaced several weeks apart. This should be wygląda zabieg? followed up with a maintenance treatment once a How does hair removal work? year.

Kosmetolog Are home light hair removal devices as efprzykłada do skóry czytnik barwnika i dobiera parametry, fective as professional equipment? aby zabieg był jak najmniej bolesny i jak najbardziej skuteczny.

No, they’re not. They need to demonstrate Następnie zakładasz okulary, a kosmetolog przykłada do skóry lower performance to be safely used at głowicę emitującą wiązkę. Praca laserem może wyglądać punktowo home without risking burns or injury. But (poczujesz pojedyncze „strzały”) lub liniowo (kosmetolog przesuwa głowicę, a ty czujesz ciepło i mrowienie). Zabieg trwa od kilku do they help maintain the results of laser hair kilkunastu minut i kosztuje ok. 150 zł za seans. Jest dostępny m.in. w removal. salonie Vectus (elite.waw.pl). ❚ Does your skin need special care befoThe cosmetologist applies a pigment detector to the skin, and selects re and after hair removal? No, although the right parameters to minimise pain and ensure maximum efficacy. it’s advisable to shave treated areas before You put on goggles, while the cosmetologist applies a lightemitting handpiece to the skin. The laser can be applied to the session. This can also be done at the betarget selected areas (you will feel the individual “pulses”) or auty salon. The skin should be dry (don’t use in linear movements (you will experience warm body balms), and you should be healthy (consensations and tickling). The treatment can take traindications include herpes, antibiotics and anything from a few to more than a dozen photosensitive drugs). Soothing cosmetics are reminutes and costs approx.

PLN 150 per commended after the treatment, as the skin may be tender after being exposed to pulses of energy. ■

© s h u t t e r sto c k , m . p.

b e au t y

KLASYKA, KTÓRA NIGDY NIE WYCHODZI Z MODY Niebieska Kratka Hästens – Symbol Jakości

HÄSTENS PROFERIA

FUL F I L L I NG DR EA M S S I NC E 18 52 WA R S Z AWA D O M OT E K A | U L . M A L B O R S K A 4 1 , 0 3 - 2 8 6 WA R S Z AWA S O P OT | A L . N I E P O D L E G ŁO Ś C I 9 4 0 , 8 1 - 8 6 1 S O P OT P OZ N A Ń | U L . G ŁO G OW S K A 2 6 5 A , 6 0 -1 0 4 P OZ N A Ń WA R S Z AWA – P U Ł AW S K A | U L . P U Ł AW S K A 5 2 3 , 0 2 - 8 4 4 WA R S Z AWA HAS T E N S . COM

REKLAMA

Ekspresem do superfigury!

Fast to a super figure!

Marzysz o idealnej figurze, ale mimo diet i ćwiczeń nie udaje ci się jej osiągnąć?

Pozbądź się niechcianej tkanki tłuszczowej w błyskawicznym tempie!

You keep dreaming of an ideal figure but despite diets and exercises you are not successful? Get rid of the unwanted fat tissue in no time!

Teraz jest skuteczna, bardziej komfortowa metoda – Palomar SlimLipo 3D. Unikalność metody polega na rozpuszczaniu tłuszczu przy użyciu sondy laserowej, która nakierowuje strumień lasera bezpośrednio na tkankę tłuszczową – mówi dr n.med. Konrad Januszek, chirurg plastyk, szkoleniowiec metody SlimLipo w Polsce. Laser jednocześnie rozpuszcza tłuszcz i obkurcza włókna kolagenowe (tzw. termolifting 3D), co zapobiega powstawaniu efektu „obwisłej skóry”. Wymaga jedynie miejscowego znieczulenia. SlimLipo może odchudzić brzuch, uda, ramiona, ale także podbródek.

Sculspure, nieinwazyjne modelowanie sylwetki w 25 minut Światowa nowość jest już dostępna w Klinice Elite.

To pierwszy nieinwazyjny laser do niszczenia uporczywej, lokalnie zgromadzonej tkanki tłuszczowej.

Jako pierwszy na świecie otrzymał certyfikat FDA, potwierdzający jego skuteczność i bezpieczeństwo dla nieinwazyjnej lipolizy brzucha i tzw. boczków.

Stosowany też na okolice ramion, ud czy kolan.

Now an effective, more comfortable method exists - Palomar SlimLipo 3D. The unique nature of the method is that it dissolves fat with a laser probe which directs the laser beam directly to the fat tissue” says dr Konrad Januszek, plastic surgeon, trainer of the SlimLipo in Poland. The laser dissolves fat and constricts collagen fibres (3D thermolifting) which prevents the effects of „saggy skin”. It requires only local anesthesia.

SlimLipo can help you slim your belly, thighs, arms end even the chin.

Sculpsure, non-invasive 25 minutes Body Contouring World novelty is already available in the Elite Clinic. The first non-invasive laser to destroy persistent locally gathered fat tissue. As the first in the world, it was granted FDA certificate for non-invasive abdominal lipolysis and so called „bacon” confirming its efficiency and safety. It can be used on shoulders, tights or knees either.

Na hasło Kaleidoscope bezpłatna konsultacja.

Free consultation with Kaleidoscope.

Klinika Elite Centrum Laseroterapii/ Clinic Elite Laser Therapy Centre: ul. Złota 61, tel. 22 400 36 55; ul. Wąwozowa 8, tel.: 22 894 83 84, www.elite.waw.pl • Wyłączny dystrybutor/Exclusive distributor: ITP S.A., ul. Domaniewska 37, Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl

m u s t h av e

dla niej

1

Nadchodzący sezon należy do kolorów: wiecznie młodego różu, zmysłowej fuksji i nasyconej pomarańczy.

4

6 2

3

energia ko l o r u

5

energ y boost This season is all about bright colours: flirty pink, sensual magenta and bold orange.

10 8

9

1. neauvia Rebalancing Cream Rich (50 ml) krem z enzymami ATP i nawilżającym systemem 3D HA fractional, 280 zł 2. HILLIER BARTLEY pozłacane kolczyki, €125 3. maurice lacroix spód zegarka zdobi grawer: „Forever Love”, wsparty trzema sercami, 3550 zł 4. solar delikatna koronkowa bluzka, 269 zł 5. TEMPERLEY LONDON szydełkowa sukienka, €1250 6. weave szorty z włoskiej, oddychającej tkaniny, 950 zł 7. CHRISTIAN LOUBOUTIN BEAUTY świetlisty lakier do paznokci, €69 8. apart bransoletka z pozłacanego srebra z cyrkoniami, 2499 zł 9. wittchen pikowana torebka ze skóry ekologicznej, 189 zł 10. TOM FORD okulary słoneczne Sean, €440 ❚ 1. neauvia Rebalancing Cream Rich (50 ml) with ATP enzymes and the 3D HA fractional moisturising system, PLN 280 2. HILLIER BARTLEY gold-plated earrings, €125 3. maurice lacroix The back of the case sports three engraved hearts and a special message: "Forever Love”, PLN 3,550 4. solar delicate lace blouse, PLN 269 5. TEMPERLEY LONDON crochet dress, €1250 6. weave shorts made from Italian brathable fabric, PLN 950 7. CHRISTIAN LOUBOUTIN BEAUTY luminous nail polish, €69 8. apart bracelet made from gold-plated silver with zircon, PLN 2,499 9. wittchen quilted faux leather bag, PLN 189 10. TOM FORD Sean sunglasses, €440

118

© m . p.

7

PIERWSZA NA ŚWIECIE PEPTYDOWA TERAPIA WŁOSÓW

THE FIRST PEPTIDE HAIR THERAPY IN THE WORLD

SPEKTAKULARNE EFEKTY JUŻ PO 2 MIESIĄCACH! TYLKO 4 ZABIEGI CO 2 TYGODNIE!

SPECTACULAR RESULTS JUST IN 2 MONTHS! ONLY 4 TREATMENTS EVERY 2 WEEKS!

Peptydowa terapia włosów to innowacyjny zabieg w gabinetach dermatologicznych i medycyny estetycznej. DR.CYJ Hair Filler zawiera unikatowy kompleks 7 peptydów i kwasu hialuronowego, jak również opatentowaną technologię przedłużonego uwalniania i wnikania substancji aktywnych – działa jeszcze 14 dni po aplikacji.

• Zatrzymuje wypadanie włosów • Skuteczny w walce z alopecją • Przyspiesza odrost nowych włosów • Pogrubia i zagęszcza włosy • Rewitalizuje mieszki włosowe • Poprawia ukrwienie skóry głowy • Wskazany przed i po przeszczepie

ZAPYTAJ SWOJEGO LEKARZA O PEPTYDOWĄ TERAPIĘ WŁOSÓW!

Anna Płatkowska-Szczerek

ProMediOn Klinika Chirurgii Plastycznej i Medycyny Estetycznej, Warszawa tel: +48 22 835 16 12 www.klinikapromedion.pl

dr n. med. Marcin Zakrzewski Klinika Zakrzewski Katowice tel: +48 720 832 424 www.klinikazakrzewski.pl

dr Agnieszka Wąsik-Kuprianowicz Gabinet Dermatologiczny „AW-DERMA”, Wrocław tel: +48 501 033 277 www.aw-derma.pl

dr Małgorzata Bagłaj

Centrum Dermatologii Estetycznej „Bagłaj”, Wrocław tel: +48 604 186 346 www.baglaj.com.pl

Peptide hair therapy is an innovative treatment in dermatologist and aesthetic medicine offices. DR.CYJ Hair Filler contains unique 7 peptides complex and hyaluronic acid as well as patented Sustained Release Peptide Technology – active within 14 days after application.

The first treatment prevents hair loss and after the next treatments your hair becomes stronger, thicker and healthier.

• Stops hair loss • Effective against alopecia • Induces new hair growth • Increases hair density and thickness • Revitalizes hair follicles • Promotes blood circulation in the scalp • Indicated before and after hair transplant

Pierwszy zabieg powstrzymuje wypadanie włosów, po kolejnych włosy stają się mocniejsze, grubsze i zdrowsze.

dr Aneta Ptak

Instytut Medycyny Anti-Aging Bielsko-Biała tel: +48 663 434 003 www.instytut-antiaging.pl

dr n. med. Tomasz Janik MED-DERM Zielona Góra tel: +48 601 380 664 www.med-derm.pl

ASK YOUR DOCTOR ABOUT PEPTIDE HAIR THERPY!

dr n. med. Joanna Kuschill-Dziurda

MEDESTETIS Instytut Medycyny Estetycznej,Warszawa tel: +48 790 781 181 www.medestetis.pl

dr Karina Felberg Ce-Ce Beauty Clinic Warszawa tel: +48 22 828 04 04 www.salon.cece.pll

www.AntiAging.com.pl

dr Robert Jan Chmielewski dr n. med. Ana Alekseenko LA GUÈL CLINIC & SPA Warszawa tel: +48 790 843 843 www.laguel.pl

dr n. med. Aleksandra Maksymiuk-Jemielniak

Maks Med. Medycyna Estetyczna Łęczna tel: +48 725 378 108 www.maksmed.com

www.DrCyj.pl

dr Paweł Kubik

Centrum Kosmetyki i Medycyny Estetycznej MEDICOR Kraków tel: +48 792 552 777 www.medicor.krakow.pl

Centrum Medyczne dr Kubik Gdynia tel: +48 586 822 145 www.drkubik.pl

dr Julita Wołowiec

dr Magdalena Grusiecka

Centrum Medycyny Estetycznej ESTIME, Poznań tel: +48 667 889 595 www.estime.poznan.pl

Secret Of Beauty Warszawa-Wolica tel: +48 500 734 400 www.secretofbeauty.pl

m u s t h av e

dla niego

Na spacer, randkę czy do biura. Szorty zestawione z marynarką czy kardiganem tracą stricte sportowy charakter.

4

2

1

5 3

k l a s yc z n y c a s ua l casual classics 6 10

Worn with a jacket and a smart jumper, shorts make the perfect attire for a date, a walk or a day at the office.

9

8

1. BURBERRY lniany szal, €250 2. linley ręcznie robiony pojemnik na ołówki z orzechowego drewna, €260 3. neauvia nawilżająca i rozświetlająca linia dla mężczyzn, od 200 zł 4. omega model Seamaster Aqua Terra z motywami morskim, ok. 20 600 zł 5. MIANSAI skórzana bransoletka ze srebrnym elementem, €80 6. MICHAEL KORS bawełniano-lniana marynarka, €300 7. Paul smith skórzana torba, €490 8. nike zamszowe buty sportowe, €170 9. LORO PIANA bawełniano-lniane szorty, €350 10. Hugo Boss okulary z kory dębu korkowego oraz z aluminium, 990 zł ❚ 1. BURBERRY linen shawl, €250 2. linley handmade nut wood pencil holder from nut wood, €260 3. neauvia moisturising and brightening men's line, from PLN 200 4. omega Seamaster Aqua Terra watch with sea motifs, approx. PLN 20,600 5. MIANSAI leather bracelet with a silver ornament, €80 6. MICHAEL KORS cotton and linen jacket, €300 7. Paul smith leather bag, €490 8. nike suede sports shoes, €170 9. LORO PIANA cotton and linen shorts, €350 10. Hugo Boss frames made from cork oak tree bark and aluminium, PLN 990

120

© m . p.

7

good address

nasze rekomendacje

Na portalu wirtualnaklinika.pl można przeczytać o najlepszych zabiegach z zakresu medycyny estetycznej.

prestige zone

1

2

3

1. teraz egzotyka time for an exotic holiday

2. portal z misją a website with a mission

To już kolejny sezon, w którym Rainbow zabierze klientów na egzotyczne wakacje bez przesiadek i międzylądowań Dreamlinerem LOT-u.

W komfortowych warunkach już od najbliższej jesieni będzie można polecieć m.in. do Meksyku, Wietnamu, Tajlandii, na Kubę oraz na „Wyspę Bogów” – Bali, czy „Księżniczkę Karaibów”– Dominikanę. ❚ Rainbow is once more flying stopover- and transit-free to exotic destinations via LOT Dreamliners this season. These comfortable conditions are being offered to passengers flying to Vietnam, Mexico, Thailand, Cuba, the “Island of the Gods” (Bali), and the “Princess of the Caribbean” (Dominican Republic).

WirtualnaKlinika.pl to portal o medycynie estetycznej, który udostępnia swoim czytelnikom najlepsze zabiegi w specjalnych cenach. Ostatnią inicjatywą jest akcja „Młodość mam we krwi”. Jej celem jest promocja „wampirzego liftingu” Regeneris z osoczem bogatopłytkowym.

Osoby, które oddadzą krew, będą mogły skorzystać z zabiegu w atrakcyjnej cenie 299 zł w 10 klinikach w Warszawie. ❚ WirtualnaKlinika.pl is an aesthetic medicine website that helps you find the best treatments at special rates. Its latest initiative is the “I have youth in my blood” campaign. This is intended to promote the Regeneris platelet-rich plasma “vampire facelift”. If you donate blood, you can benefit from the treatment at the attractive price of PLN 299 at 10 clinics in Warsaw.

R.pl

wirtualnaklinika.pl

122

3. ratujemy skutecznie life-saving procedures

4. DOBRY WYGLĄD NIE ZNA WIEKU good looks are ageless

HIFU CLINIC Centrum Leczenia Raka Prostaty w Warszawie jest pierwszym ośrodkiem w Polsce zajmującym się kompleksowym diagnozowaniem i leczeniem raka prostaty. – Stosujemy najnowocześniejsze metody.

Każdy pacjent prowadzony jest indywidualnie, ponadto zapraszamy do bezpłatnej konsultacji online – mówi dr n. med. Marek Filipek, szef zespołu medycznego. ❚ The HIFU CLINIC Prostate Cancer Treatment Centre in Warsaw is the first clinic in Poland to offer a comprehensive diagnosis and treatment of prostate cancer. “We use the latest treatment protocols.

Patients are offered a customised treatment and can benefit from free online consultations”, says Marek Filipek MD PhD, the head of the medical team.

Warszawska Klinika Medycyny Estetycznej ESTELL wychodzi naprzeciw oczekiwaniom bardzo wymagających, świadomych swoich potrzeb pacjentów.

Specjaliści ESTELL korzystają ze światowych osiągnięć medycyny estetycznej.

To ponadto jedna z pierwszych klinik, która oferuje peptydową terapię włosów Dr Cyj Hair Filler (wspomaga odrost włosów i zatrzymuje proces ich wypadania). ❚ The Aesthetic Medicine Clinic ESTELL in Warsaw is geared to satisfy the expectations of highly discerning customers who know exactly what they need. ESTELL’s experts use the latest international inventions in aesthetic medicine.

This is also one of the first clinics to offer Dr. CYJ hair filler peptide hair treatment (inducing hair growth and preventing hair loss).

hifu.pl

© m . p.

4

good job

fm logistic

E ko l o g i a to przyszłość the future is green Ekologiczna Świadomość w firmach powinna być dziś podstawą myślenia o ich rozwoju. – systemowe rozwiązania pozwolą na widoczną poprawę atmosfery – mówi Maciej Lisicki, dyrektor ds. Innowacji w transporcie w Fm logistic. ❚ ecological awareness ought to be the driving force of business growth. “Sytemic solutions can guarantee a visible improvement in the atmosphere”, says maciej lisicki, transport innovations director at fm logistic.

Ciepły majowy poranek. Bistro – choć w centrum miasta, to jednak boczna cicha uliczka przynosi odprężenie, a dzięki zakazowi wjazdu samochodów – spokój. Nastrój (i powietrze) psuje spor y samochód dostawczy, który podjeżdża do sklepu obok.

Rozwoju miast – czy tego chcemy, czy nie – nie da się powstrzymać, czemu zresztą trudno się dziwić, bo wszyscy przecież chcemy żyć lepiej i wygodniej. Można jednak całkiem sporo zdziałać, by ten rozwój był przyjazny dla ludzi. Coraz więcej firm zaczyna rozumieć, jak wiele można wygrać, stosując proekologiczne rozwiąza-

124

It’s a warm morning in May. The bistro might be in the city centre but a side street offers an aura of peace and relaxation, not least because cars are not permitted here. Suddenly, our mood (and the air) are ruined by a truck emitting exhaust fumes driving up to a shop next door.

Whether we like it or not, there is no stopping the growth and development of our cities. This is hardly surprising. After all, we all want to live better and more comfortably. However, there is a lot that can be done to make urban development more human-friendly. More and more companies have come to realise just how much

can be gained through green initiatives. A logistics chain has to be in place if the pollution generated by transport trucks is going to be reduced. First comes the strategic decision made in the offices of politicians and large corporations. Next car manufacturers have to do their bit (e.g.

Toyota and its flagship green car, the hybrid Prius). Finally, the baton in the ecological relay is passed on to Logistics companies (e.g. international giant FM Logistic), which then apply green work systems and practices. But more than that, the decisions made by top logistics management, and their environmental awareness, are actually the crucial factor.

© m . p.

tekst | by piotr gawełczyk

nia. By ograniczyć zanieczyszczenia generowane przez samochody transportowe w ścisłych centrach miast, musi jednak istnieć ciąg logistyczny: najpierw decyzja strategiczna w zaciszu gabinetów polityków i dużego biznesu, potem pałeczkę przejmują koncerny samochodowe (m.in.

Toyota i jej sztandarowy model eko – hybrydowy Prius), po nich w ekologicznej sztafecie (pałeczka oczywiście wykonana z papieru z odzysku) są firmy logistyczne (wśród nich światowy gigant, FM Logistic) wykorzystujące w swojej pracy ekologiczne rozwiązania. Co więcej – to właśnie decyzje wysokiego logistycznego menedżmentu, ich ekoświadomość są tu najważniejsze.

OBNIŻYĆ EMISJĘ CO₂ Wspomniana firma FM Logistic, jeden z najważniejszych światowych podmiotów mających w strategii rozwoju zapisy dotyczące propagowania i wdrażania innowacyjnych, ekologicznych rozwiązań, może się pochwalić rozwojem ambitnego projektu CITYLOGIN. Został zainicjowany w listopadzie 2014 r. w nie byle jakim miejscu, bo historycznym centrum Rzymu. Pomysł jest prosty, a polega na wykorzystaniu w newralgicznych miejscach miast ekologicznych pojazdów. Operator zainwestował w zakup samochodów z napędem hybrydowym i elektrycznym. System tej nowoczesnej floty obsługiwany jest za pomocą specjalistycznego oprogramowania umożliwiającego zarządzanie całym łańcuchem dostaw, od momentu załadunku pojazdu począwszy, na zoptymalizowaniu trasy dostawy skończywszy.

Efekt przeszedł oczekiwania. Zużycie energii spadło o blisko 20 proc. przy jednoczesnym znacznym, bo aż o 90 ton, obniżeniu emisji CO₂. Dziś samochody FM Logistic o maksymalnej pojemności 20 m3 regularnie dostarczają towary do 5 tys. punktów sprzedaży na terenie stolicy Włoch. Sukces pilotażowego projektu zachęcił zarząd FM Logistic do podjęcia decyzji o wdrożeniu projektu w innych dużych miastach europejskich. W styczniu 2016 r. program ruszył w Paryżu, potem Madryt, Praga, Mediolan, Moskwa oraz Kraków, Warszawa i Poznań.

Do końca 2019 r. to nowoczesne rozwiązanie ma być dostępne także dla klientów w Lizbonie, Londynie i Amsterdamie.

– Dlaczego to robimy? Bo picie kawy w towarzystwie ulicznego smrodu nie jest ulubioną rozrywką naszych szefów – śmieje się Maciej Lisicki, dyrektor ds. innowacji w transporcie i jednocześnie odpowiedzialny za ten projekt w FM Logistic, i dodaje: – A tak na poważnie, jestem dumny z faktu, że plasujemy się w awangardzie zmian, jakie po prostu muszą się dokonać w europejskich metropoliach. Im wcześniej się tym zajmiemy, tym lepiej dla nas wszystkich – nas jako firmy i nas jako zwyczajnych obywateli. Ekologiczna świadomość to nie tylko przywiązywanie się do drzew. Jedynie systemowe rozwiązania, jakkolwiek nudnie by to brzmiało, pozwolą na widoczną poprawę atmosfery. I my taki system wprowadziliśmy. Jestem przekonany, że za nami pójdą inni – dodał dyr. Lisicki. ■ Tekst powstał we współpracy z firmą FM Logistic.

The results were spectacular. Energy consumption dropped by roughly 20 per cent while CO2 emissions went down by a whopping 90 tonnes. FM Logistic cars, each with a maximum capacity of 20m3, deliver goods to 5,000 sales outlets across Rome on a regular basis. The success of the pilot programme encouraged the FM Logistic management board to adopt a resolution to implement the project in other European cities. In January 2016, the programme was launched in Paris, followed by Madrid, Prague, Milan, Moscow and Kraków, Warsaw and Poznań. By the end of 2019, this state-of -the-art logistics solution will also be available to clients in Lisbon, London and Amsterdam.

“Why are we doing this? Because drinking coffee amidst exhaust fumes is not something our bosses enjoy”, laughs Transport Innovations Director

zainicjowany w 2014 r. w Rzymie projekt „CITYLOGIN” polega na wykorzystaniu w miastach ekologicznych pojazdów. fm logistic zainwestowało w zakup samochodów z napędem hybrydowym i elektrycznym. the CITYLOGIN project launched in the heart of historic Rome in November 2014 envisages the use of green cars in crucial parts of the city. FM Logistic purchased hybrid and electric cars.

REDUCED CO₂ EMISSIONS FM Logistic, one of the most important international logistics organisations, pursues a growth strategy that encompasses the promotion and implementation of innovative, green initiatives and practices and is justifiably proud of the progress of its ambitious CITYLOGIN project. CITYLOGIN was launched in the heart of historic Rome in November 2014. The idea is simple and envisages the use of green cars in crucial parts of the city. FM Logistic purchased hybrid and electric cars. The fleet is operated via specialist software that permits the entire supply chain to be managed – from the loading of the goods to the optimisation of the route.

Maciej Lisicki, the person responsible for the project. “But seriously, it makes me proud to be in the vanguard of changes that simply have to happen in European cities. The sooner we do something about it, the better off we’re all going to be.

By ‘we’ I mean us as the company, and us as regular citizens. Having a green state of mind is not just about tying yourself to trees. Only systemic solutions, however boring this may sound, can guarantee a visible improvement in the atmosphere. We’ve come up with such a solution. I am convinced others will soon follow suit”, he adds. ■ The article was written in collaboration with FM Logistic.

125

good job

andy&mag

u r o d z i n y A n dy& M a g 10 th anniversary of andy&mag Nasi klienci cenią luksus, nie boją się eksperymentów i kochają kolory – zgodnie mówią Magdalena tarasewicz-galant i Andrzej tarasewicz, założyciele salonów andy&mag. ❚ “Our customers appreciate luxury, are keen to experiment and do not shy away from colours”, say magdalena Tarasewicz-Galant and ANdrzej tarasewicz, the founders of andy&Mag eyewear stores.

W tym roku mija 10 lat, odkąd otworzyliście w Warszawie pierwszy salon.

Magdalena Tarasewicz-Galant: Tak, jesteśmy dumni, podekscytowani i zaskoczeni, że to tak szybko minęło.

Andrzej Tarasewicz: Jesteśmy dumni przede wszystkim z tego, co udało nam się stworzyć. A wybudowaliśmy trzy piękne salony, utrzymujemy bardzo wysoki poziom obsługi. Ponadto systematycznie poszerzamy asortyment.

Jak wyglądała wasza droga do sukcesu?

MTG: Przede wszystkim jeśli pracuje się z pasją, a klienta traktuje jako dobro najwyższe, to sukces musi zostać osiągnięty.

AT: Od 10 lat jeździmy na najważniejsze targi optyczne. Tam śledzimy i śledziliśmy trendy w tzw. designie okularowym. Na-

126

szym celem i wielkim marzeniem było sprowadzenie do Polski oryginalnych, niszowych marek okularowych.

MTG: Oczywiście na początku nie było łatwo, bo większość Polaków znała jedynie popularne brandy jak Ray-Ban, Prada, Dolce Gabbana. A my dążyliśmy do oferowania klientom okularów wykonywanych ręcznie, wykańczanych metalami szlachetnymi jak złoto i platyna, które były dostępne jedynie w najbardziej luksusowych salonach na świecie. Wiele z tych marek nawet nie brało pod uwagę ekspansji na polski rynek.

I cel został osiągnięty, bo w salonach Andy&Mag na stałe zagościły luksusowe okulary...

MTG: Dziś to my decydujemy, jaką markę chcemy posiadać w swojej ofercie.

O których markach mowa?

MTG: Na przykład Linda Farrow, Sama Eye­ wear, Dita i wiele, wiele innych. Te dwie pierwsze możemy np. kupić w Harrodsie, ale też właśnie w naszych salonach w Warszawie. Okulary są ręcznie produkowane w najlepszych rodzinnych fabrykach w Japonii, pokryte złotem w wielu kolorach oraz platyną. Noszenie ich jest czystą przyjemnością.

AT: Ja jako optyk czerpię niesamowitą przyjemność z możliwości pracy z tymi markami, ponieważ jakość jest na najwyższym poziomie. Dodam, że do większości wstawiamy korekcyjne szkła, i z tej możliwości korzysta większość naszych klientów.

Jak określilibyście dziś podejście Polaków do designu?

© m . p.

tekst | by eryk malinowski

AT: Świadomość Polaków szybko rośnie.

Chcemy posiadać rzeczy oryginalne, nietuzinkowe, co więcej, rośnie wśród nas potrzeba kupowania np. okularów tylko na specjalne wyjścia, czyli wkładane kilka razy w miesiącu.

MTG: Szczególnie widać tę transformację po naszych klientach, mają niesamowitą odwagę, nie boją się eksperymentów i kochają kolory.

Jakie macie plany na przyszłość?

MTG: Andy&Mag to firma rodzinna, nie korporacja. Naszym celem jest utrzymanie najwyższej jakości obsługi oraz zapewnienie różnorodnego asortymentu. Słowem, stabilny i zrównoważony rozwój. Nie chcemy być i nie będziemy supermarketem okularowym. Na razie zajmujemy się planowaniem hucznej imprezy z okazji 10-lecia Andy&Mag. Czego życzyć Andy&Mag na najbliższe 10 kolejnych lat?

MTG: Takich jak do tej pory fantastycznych klientów, profesjonalnego zespołu i dobrego klimatu dla biznesu.

AT: I żeby nasi klienci wciąż tak odważnie wchodzili w różnorodny świat okularów, czyniąc polskie ulice kolorowymi! ■ Tekst powstał we współpracy z salonami Andy&Mag.

eyewear brands, such as Ray Ban, Prada, Dolce Gabbana. We set out to offer hand -made frames encrusted with precious metals, such as platinum and gold. We dreamt of selling brands that were only available at the world’s most luxurious eyewear stores. Many were not even considering entering the Polish market.

Have you achieved that goal during these past 10 years?

AT: We have. Quite successfully too.

We are very proud to have made this dream come true.

MTG: Today, we decide which brands we want to sell in our showrooms.

What brands are we talking about?

MTG: Brands such as Linda Farrow, Sama Eyewear, Dita, and many more.

The first two brands are available at Harrods, and our showrooms in Warsaw.

The frames are hand-made in the best

Andy&Mag is celebrating its 10th anniversary this year. Congratulations.

MTG: We are proud and excited – and surprised – that so many years have passed already.

AT: We are mostly proud of what we have achieved – we’ve set up three beautiful eyewear showrooms, maintained a high level of customer service, and have a growing range of eyewear.

What was the road to success like for you?

MTG: It was not an easy one but when you’re passionate about what you do, and make the customer your top priority, success is bound to follow.

AT: We’ve been attending eyewear fairs, where we’ve expanded our knowledge of eyewear design, for 10 years now.

Offering original niche-market frames was one of our biggest dreams.

MTG: It was not easy at first, as most Poles were only familiar with the more popular

family-run factories in Japan and glazed in gold of many colours and platinum. They are a pleasure to wear.

AT: As an optician, I draw immense joy from being able to work with these brands, as their quality is top-notch. Most of the frames we offer are fitted with corrective lenses and most customers choose this option.

How would you describe the ways in which Polish people perceive design to

have changed over these past 10 years?

AT: Poles are quickly becoming more aware. We want to offer original and unique products, as Polish customers are now more willing to purchase frames to wear on special occasions – ones that might only come up a couple of times a month.

MTG: You can see this transformation in our customers. They are adventurous and keen to experiment. Most importantly, they do not shy away from colours.

What are your plans for the future?

MTG: Andy&Mag is a family business, not a corporation. Our goal is to maintain top quality customer service and stock the best product range, so as to keep our growth stable and sustainable. It is not, nor ever has been, our intention to become an eyewear supermarket. We are currently busy arranging a party to celebrate

chcemy posiadać rzeczy oryginalne, nietuzinkowe i rośnie w nas potrzeba kupowania okularów na specjalne wyjścia.

We want to offer original and unique products, as poles are now more willing to purchase frames for special occasions.

the 10th anniversary of Andy&Mag. We plan to party into the wee hours.

What do you wish for Andy&Mag for the next ten years?

MTG: More fantastic customers, a great team, and good business vibes.

AT: We’d also like to see our customers be adventurous in choosing eyewear, so that our streets brim with colour. ■ The article was written in collaboration with Andy&Mag.

Magdalena Tarasewicz-Galant i Andrzej Tarasewicz, założyciele salonów Andy&Mag. ❚ Magdalena Tarasewicz-Galant and Andrzej Tarasewicz, the founders of Andy&Mag eyewear stores.

127

good job

made concept

N owo c z e s n a k l a sy k a modern classics Skrzynkowe okna, kaflowe piece, mozaikowa, pałacowa podłoga czy obrośnięty bujną roślinnością dziedziniec – to tylko niektóre elementy, które zostaną odtworzone w kamienicy przy Hożej 42.

Wszystko po to, by zachować duszę i klimat przedwojennej kamienicy – mówi Michał Borowski, prezes Made Concept. ❚ “Casement windows, masonry heaters, mosaic floors and a yard overgrown with greenery – these are just some of the elements that are being restored at the historic tenement building at Hoża 42.

We want to retain the soul and atmosphere of a pre-war building”, says Michał Borowski, Made Concept CEO.

Na Hożej 42 zawisła siatka ilustrująca odrestaurowywaną przez Pana historyczną kamienicę. Rok temu ruszyła budowa poprzedzona latami przygotowań.

Pamięta Pan moment, kiedy zainteresował się tą nieruchomością?

Ze spadkobiercami kamienicy chodziłem do szkoły, dlatego od wielu lat naturalnie śledziłem jej losy. Mniej więcej 12 lat temu budynek został przez nich odzyskany. To ważne, że proweniencja nieruchomości jest dookreślona, wciąż jest niewiele takich miejsc w Warszawie. To tak jak z obrazem – może być genialny, ale ma nieznane pochodzenie. Wtedy jego wartość spada. Podob-

128

nie jest z budynkami – przyszli mieszkańcy nie chcą kupować domu, który ma wątpliwą przeszłość. W przypadku Hożej 42 wszystko jest uregulowane, a nieruchomość wpisana do rejestru zabytków. Dlatego od momentu uruchomienia procesu przygotowawczego do budowy podlegaliśmy przepisom wynikającym z ustawy o dziedzictwie narodowym. Nad naszymi krokami czuwa konserwator.

Ponoć to Pan bardziej rygorystycznie traktuje przepisy niż konserwator.

Wierzę, że w budownictwie są wartości, dla których dobro publiczne jest ważniejsze niż własność prywatna. Wiem, że czasem je-

A mesh, showing what the restored building will look like, has been installed on the Hoża 42 tenement. Construction began last year, after years of preparations. Do you remember when you took first an interest in the property?

I went to school with the heirs of the building, so I had been familiar with its history for a long time. They reclaimed the house about 12 years ago. It’s crucial that the status of the building is clear, and this is rarely the case with old properties in Warsaw.

They’re like paintings - they may be beautiful, but if their origins are unknown, their value decreases. Prospective owners do

© m . p.

tekst | by marianna kucharska

stem osamotniony z takim podejściem, ale mieszkałem 30 lat w Szwecji i mentalnie jestem bardziej Szwedem niż Polakiem. Nie mogę i nie chcę zmienić tego punktu widzenia.

Właśnie rozpoczął Pan odtwarzanie elementów dekoracyjnych elewacji.

Budynek powstał w 1893 r. Na szczęście kamienica, jako jedyna w najbliższym kwartale ulic, w całkiem dobrym stanie przetrwała wojnę. Na elewacji zachowała się zatem część oryginalnych elementów niegdyś wykonanych z gipsu zbrojonego końskimi włosami, osadzonych prętami z żelaza na ścianach z cegły. Dziś dorabia się je identyczną techniką, jaką były robione kiedyś, z tą różnicą, że przygotowuje się formy silikonowe i odlewa się je z cementu, który jest zbrojony włóknem szklanym. I tak, krok po kroku, pracujemy nad całą elewacją.

Udało się nam też ustalić jej pierwotny kolor, czyli perłowy wpadający w dwa odcienie szarości. I do tego odcienia będziemy wracać.

Odtwarzacie także sztukaterie, oryginale podłogi i okna skrzynkowe.

Zachowało się część tzw. podłóg pałacowych, mozaikowych. Nie są do uratowania, ale pracujemy nad nową wersją z identycznym wzorem. Obiecałem konserwatorowi, że w kilkunastu pokojach odtworzymy oryginalną podłogę. Ze sztukateriami jest podobnie – ostały się w kilkunastu pomieszczeniach. Pierwotnie były rozbudowane i bogate. Zdjęliśmy je, zrobiliśmy formę i odlewamy na nowo. Co do okien – istotną kwestią dla konserwatora było to, żeby wyglądały jak stare. Co to oznacza? Otóż, miały być drewnianymi oknami skrzynkowymi z dwiema otwierającymi się ramami. Stworzyliśmy w pracowni ich nowoczesną wersję – oba skrzydła otwierają się do wewnątrz, a jedno z nich ma zespoloną podwójną szybę. Co za tym idzie – mają uszczelnienie i izolację cieplną co najmniej dwukrotnie lepszą niż oryginalne. Będą też znaczenie bardziej niwelowały hałas. W kamienicy zachowało się także sześć przepięknych kaflowych pieców – zdobyliśmy pozwolenie na to, żeby mieszkańcy mogli w nich palić i traktować je jak kominki. Ich instalacja jest bowiem połączona z kanałami spalinowymi.

Co to oznacza dla przyszłych mieszkańców? Kupując stan deweloperski plus,

not want to buy apartments in a building with a dubious past. In the case of Hoża 42, everything is settled and the property has been entered on the list of historic buildings. That’s why we’ve had to abide by the provisions of the laws on national heritage since planning construction. Our work is overseen by the state conservator.

I believe that there are values we can follow in the construction business and that the public good prevails over private ownership. I realise that not many people share this view, but I lived in Sweden for 30 years, and I’m closer to Swedes than Poles in my thinking. I cannot and will not change this standpoint.

You’ve just started restoring the ornamental elements of facades.

The building was erected in 1893 and is the only tenement house in the block that survived the war more or less intact. The facade still has quite a lot of original ornaments. These are made of plaster reinforced with horsehair and mounted on the brick walls with iron rods. We’re reconstructing them using the same technique, the only difference being that these days, we make silicon moulds and use cement rein-

We disassembled the stucco work, made a new mould, and are casting new pieces. As regards the windows, the conservator requested that they look like old windows.

What does this mean? The windows had to be wooden casement windows with two frames that could each be opened. We des i g n e d a modern version of these classic windows – they open inwards and one of them is double insulated. What is more, they are tightly sealed and offer excellent thermal proofing - at least twice as good as the original windows. They will also be more sound-proof. A number of beautiful masonry heaters have survived. We’ve obtained a permit to let the residents use them as fire places. They are all connected to the flue ducts.

What does this mean for the future residents? Will the stucco work and original floors be installed when they purchase their upgraded apartments?

The owners have a say as to whether they want the original stucco work and floors in their apartments. We adjust the design to the preferences of the purchaser. The decision as to which of the original

na dziedziniec porośnięty drzewami i kwiatami będzie prowadzić brama, której wnętrze zdobią płaskorzeźby. the green yard overgrown with trees and flowers will be accessible via a gateway decorated with bas-reliefs.

forced with glass fibre. We’re working on the entire facade step by step. We’ve also managed to find out what the original colour of the building was - pearl with a hint of two shades of grey. We want to recreate this colour.

You are reconstructing the stucco work, original floors and casement windows.

Sections of the “palatial mosaic floors” have survived. We cannot save them, but we are now working on designing a new floor with the same wood pattern. I promised the conservator to recreate the original floor in a dozen or so rooms. The case with the stucco work is similar – only a few original pieces are left. Originally, they were very rich.

Michał borowski

129

good job

made concept

kamienica przy hożej 42 spokojnie mogłaby stanąć na jednej z głównych ulic Paryża lub Sztokholmu, a wiem, co mówię, bo zostawiłem tam kawał życia. our tenement could easily be situated in one of the main streets of Paris or Stockholm, and trust me, I know what I am talking about, as I’ve spent half my life there.

zastaną już wspomniane sztukaterie na ścianach i oryginalne podłogi?

Mają wpływ na to, czy chcą mieć w swoich salonach tę oryginalną sztukaterię i podłogi, czy nie. Dopasowujemy te elementy do gustów kupujących. To od nich zależy, ile tych pierwotnych elementów ostanie się finalnie w ich mieszkaniach.

Wizytówką kamienicy będzie też piękna brama, w której stanie recepcja prowadząca na utrzymany w mediolańskim stylu dziedziniec…

Dziedziniec jest zrobiony od nowa. Został podbudowany – pod nim jest garaż, którego nigdy nie było. Na środku stanie zielnik – jego konstrukcja jest tak dopasowana, żeby mogły być w nim posadzone drzewa na mniej więcej 6 m wysokości, krzewy i kwiaty sezonowe. Wszystko będzie nasadzone już w październiku. Pod całym budynkiem zbudowaliśmy nowe fundamenty na głębokości powyżej 2 m. Wspomniała pani o bramie – rzeczywiście będzie unikatowa.

Same przęsła bramowe będą odrestaurowane przez renomowany zakład zajmujący się kowalstwem artystycznym. Wnętrze przejazdu bramowego zdobią cztery płaskorzeźby przedstawiające pory roku. W jego wnętrzu będzie klimatyzowana recepcja budynku, staną kwiaty oraz zawisną obrazy. Z tak powstałego holu wejściowego nowymi szklanymi drzwiami wyjdziemy na dziedziniec z ogrodem. Na szkle nowej bramy wytrawimy ten sam wzór, który jest na starej bramie k utej.

W obydwu klatkach schodowych będą windy, czyli nowe elementy. Słowem, atmosfera wejścia będzie nieporównywalna z niczym innym.

Ale windy to nie jedyny element całkiem nowy w kamienicy?

Poza wszelkimi instalacjami zrobimy też kamienne parapety nawiązujące do pierwot-

130

nych marmurowych, całkiem nowy system klimatyzacji i – co cieszy przyszłych mieszkańców – strefę rekreacyjną. Zostanie ona stworzona na parterze, a będą się na nią składać basen, sauna, siłownia i sala fitness.

Poza tym w tzw. przestrzeni wspólnej powstanie nowoczesna, dostosowana do potrzeb mieszkańców sala klubowa.

Nie przypominam sobie, żebym widziała kamienicę w Warszawie odrestaurowaną z taką pieczołowitością…

Bo deweloperzy na ogół poprzestają na elewacji. My zrobimy absolutnie wszystko, co możliwe, żeby zachować duszę przedwojennej kamienicy, ale dostosować ją do poziomu życia nowoczesnego i wymagającego mieszkańca, który ceni jakość. Dlatego nasza kamienica spokojnie mogłaby stanąć na jednej z głównych ulic Paryża czy Sztokholmu, a wiem, co mówię, bo zostawiłem tam kawał życia. ■ Tekst powstał we współpracy z Made Concept.

Michał Borowski (ur. 1950) – architekt i historyk sztuki. W 1974 r. ukończył studia na Wydziale Architektury Królewskiej Politechniki w Sztokholmie.

Pracował jako architekt w Szwecji, Portugalii, Niemczech i Polsce. Od ponad 40 lat zajmuje się m.in. przebudową starych kamienic, głównie w Sztokholmie i w Warszawie. W latach 2003–2006 był naczelnym architektem Warszawy. ❚ (born 1950) Architect and art historian. He graduated from the Department of Architecture at the Royal Institute of Technology in Stockholm.

He has been working as an architect for design studios in Sweden, Portugal, Germany and Poland since 1967. He was the Chief Architect of Warsaw from

elements will be reconstructed in their apartments is theirs.

The beautiful gate, leading on to a “Milanese” courtyard, is one of the best things about the tenement.

The yard has been completely redesigned.

An underground garage has been built underneath it - there was no parking space there originally. There will be greenery in the middle and the shape of the yard is such as to allow the planting of 6-metre trees, bushes and seasonal flowers. The planting is being done in October. We’ve built new foundations – more than 2 metres deep – under the entire building.

You mentioned the gate, and yes, it is really exceptional. The iron arches are being restored by a workshop specialising in artistic blacksmithing. The interior of the entryway is going to be decorated with four bas-reliefs depicting the four seasons. The entryway is also going to house an air-conditioned reception area and will be decorated with flowers and paintings.

The hallway will lead onto the yard with the garden. The glass doors are going to be decorated with the same pattern wrought on the iron gate. The two stairwells are being fitted with lifts – these are new additions.

In short, the ambience of the entrance area will be like nothing else.

The lifts are not the only new element in the tenement house?

Apart from all the wiring and piping, we’re installing stone window sills reminiscent of the original marble ones, a completely new air-conditioning system, and a recreation zone. That’s going to be on the ground floor and will consist of a swimming pool, a sauna, a gym and a fitness room. There will also be a state-of-the art club room adjusted to the residents’ needs.

I cannot think of a tenement in Warsaw restored with such attention to detail.

Property developers usually stop at the facade. We’re doing whatever we can to restore the soul of a pre-war tenement building, while bringing it up to the standards expected by modern and discerning residents who appreciate quality. That’s why our tenement could easily be situated in one of the main streets of Paris or Stockholm, and trust me, I know what I am talking about, as I’ve spent half my life there.

Written in collaboration with Made Concept.

content

SPIS TREŚCI SIATKA P OŁĄCZEŃ

132

Route map

WARSZAWA LOTNISKO CHOPINA

134

Warsaw Chopin Airport

PRZYDATNE INFORMACJE

136

Useful information

F LOTA

138

Fleet

ROZRYWKA P OKŁADOWA

140

In-flight entertainment

WYDARZENIA

144

LOT news

LOT DLA FIRM

146

LOT dla firm

MILES & MORE

148

Miles & More

MENU LOT GOURMET

153

LOT gourmet menu 131

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 131

12.04.2017 20:32

Fort McMurray Edmonton Saskatoon Vancouver

Winnipeg

Calgary

Ottawa

route map

Seattle Minneapolis

Portland San Francisco

Las Vegas Dallas

SIATKA P OŁĄCZE Ń

Los Angeles San Diego

Detroit

Cleveland

New York JFK Newark

Pittsburgh

Cincinnati

Po Wr

Halifax

Toronto

Chicago

Denver

Québec Montreal

Charlotte

Houston

Atlanta

Phoenix

Orlando

Tampa Varadero

Cayo Coco

Cancun

EUROPA ❚ EUROPE Helsinki

Oslo

St Petersburg

Stockholm Goeteborg

Edinburgh

Copenhagen

Palanga Palanga

Riga Vilnius

Kaliningrad

Warsaw Dusseldorf

London Brussels

Prague

Frankfurt

Paris Luxembourg

Stuttgart Linz

Geneva

Innsbruck

Zurich

Turin

Graz

Pula

Nice

Munich

Ljubljana Zadar

Kiev Boryspil Kiev Zhuliany

Lviv

Kosice

Kharkiv

Budapest

Zagreb

Dubrovnik

Barcelona

Vienna

Salzburg Klagenfurt

Venice

Milan

Porto

Madrid

Minsk

Hamburg

Amsterdam

Lyon

Moscow

Tallinn

Chisinau

Cluj-Napoca

Bucharest

Belgrade Split

Odessa

Sofia Podgorica

Rome

Istanbul

Ankara

lot.com

Lisbon

132

POŁĄCZENIA LOT-U REALIZOWANE WE WSPÓŁPRACY Z NORDICĄ LOT CONNECTIONS IN COOPERATION WITH NORDICA

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 132

Z TALLINNA / FROM TALLINN: Amsterdam / Amsterdam Berlin / Berlin Bruksela / Brussels Goteborg / Göteborg

Hamburg / Hamburg Kijów Borispol / Kiev Borispol Monachium / Munich Nicea / Nice Oslo / Oslo Odessa / Odessa

Rijeka / Rijeka Petersburg St. / Petersburg Sztokholm / Stockholm Split / Split Trondheim / Trondheim Wiedeń / Vienna

Wilno / Vilnius Z KOPENHAGI / FROM COPENHAGEN: Örebro / Örebro Groningen /Groningen

12.04.2017 20:32

Yekaterinburg

WARSAW

Kazan Samara

Astana

Gdansk Lublin

Krasnodar Sapporo

Tbilisi Yerevan

Beijing

Sendai

Seoul

Larnaca

SIAT KA P OŁ ĄCZEŃ

Crakow Poznan Wroclaw

Tokyo

Tel Aviv Fukuoka

Amman

Cairo

route map

Bangkok Ho Chi Minh Colombo

Singapore

Denpasar

POLSKA ❚ POLAND

Mauritius Antananarivo

Gdańsk Olsztyn Szczecin

Poznań

Prague

LOT operated by T ❚ flights ia własne LO

Połączen

Lisbon

hare ❚ code

code-s Połączenia

Warsaw

s

-share flight

ark

ie bezpośredn Połączenie

Połączenie

sezono

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 133

Zielona Góra

Wrocław

Rzeszów

Katowice

hts

❚ direct flig

Kraków s

al flight we ❚ season

133

lot.com

New sprzedaży 17 – już w w LOT od 20 ia – on sale no en 17 cz łą 20 Po T from ated by LO er op s ht ❚ flig Denpasar hts char ter flig ar terowe ❚ cz ia en cz Połą

12.04.2017 20:33

WARSZAWA LOTNISKO CHOPINA

WARSZAWA – LOTNISKO CHOPINA, POLSKA

Terminal A Gates 13-16

Airport Maps

WARSAW CHOPIN AIRPORT, POLAND

Terminal A Gates 1-12

Terminal A Gates 17-26

Informacja lotniskowa ❚ Airport information +48 22 650 4220

3 1

1

LOT Transfer Center

2

Check-in LOT

3

Kasy LOT ❚ LOT Ticket desk

Warszawska Informacja Turystyczna ❚ Warsaw Tourist Information info@warsawtour.pl Arrvials Hall, exit 1

3 2

Business Lounge Bolero

MAPY LOTNISK

Warsaw Chopin Airport

Terminal A Gates 27-37

1 3

LOT Business Lounge Polonez Pass control Security check Warsaw Tourist Information

tre cen ity in.) c m the To l y 3 0 (on

Terminal A Gates 38-45

Rail Bus

BEZPIECZEŃSTWO

safety

BEZPIECZEŃSTWO NA POKŁADZIE SAMOLOTÓW LOT ❚ SAFETY ON BOARD LOT AIRCRAFT

Zakaz palenia (również papierosów elektronicznych) ❚ No smoking (including e-cigarettes)

Nie pijemy alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w Duty Free ❚ Do not drink alcohol brought on board or purchased in Duty Free

lot.com

DEKLARACJE CELNE ❚ CUSTOMS DECLARATIONS Wzór wypełnienia deklaracji celnych znajdą Państwo w systemie rozrywki pokładowej (w rejsach dalekodystansowych). ❚ Sample of custom declaration form can be found in the inflight entertainment system (on long-haul flights)

Podczas lotu ❚ During the flight

Podczas startu i lądowania laptop musi być umieszczony w kieszeni fotela lub na półce bez możliwości połączeń, wysyłania SMS-ów czy używania bluetootha ❚

During take-off and landing laptop must be placed in seat pocket, or the locker above without the possibility of calls, send SMS or use the bluetooth

FILMOWANIE/FOTOGRAFOWANIE PERSONELU LOTNICZEGO I POKŁADOWEGO ❚ FILMING/PHOTOGRAPHING OUR FLIGHT AND CABIN CREW Uprzejmie prosimy o uszanowanie prywatności naszych pracowników podczas nagrywania filmów i robienia zdjęć na pokładach samolotów PLL LOT. ❚ Please respect personal privacy of our staff when filming and photographing on board PLL LOT aircraft.

134

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 134

12.04.2017 20:35

BEEN THERE, NEVER DONE THAT. Over the last 20 years we have helped connect people and cultures across the globe. Share your best experience for a chance to become a mileage millionaire.* Who knows where we could take you next? staralliance.com/ mileagemillionaire

*Some frequent flyer programmes will offer an alternative to miles, e.g. one million points, or a comparable reward. See Terms & Conditions for full details. Competition opens 14th May and closes 31st July 2017.

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 135

12.04.2017 20:35

BAGAŻ REJESTROWANY

checked baggage

BAGAŻ REJESTROWANY PRZEWOŻONY W LUKU BAGAŻOWYM ❚ CHECKED LUGGAGE ALLOWANCES LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

na długie dystanse ❚ on long haul flights

na długie dystanse ❚ on long haul flights

na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

+

23 kg max

+

32 kg max

32 kg max

23 kg max

PRZYDATNE INFORMACJE useful information

LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

32 kg max

+

9 kg max

fotelik samochodowy ❚ car seat

9 kg

LOT PREMIUM ECONOMY

+

= 12 kg

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

8 kg max

Dodatkowo do kabiny można zabrać albo torbę z latopem, albo torebkę damską o maksymalnych wymiarach 40 x 30 x 8 cm oraz o maksymalnej wadze 2 kg. Ze względów bezpieczeństwa, cały bagaż kabinowy musi zmieścić się w szafkach nad głowami lub pod fotelem przed pasażerem.

Wszystkie bagaże przekraczające dozwolone wymiary, będą musiały być przepakowane lub zostaną nadane jako bagaż rejestrowany i będzie pobrana opłata według cennika. ❚

ZWIERZĘTA NA POKŁADZIE ❚ ANIMALS ON BOARD

136

LOT ECONOMY CLASS na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

(max waga jednej sztuki: 8kg ❚ max unit weight: 8kg)

= 18 kg

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm ❚ The sum of three dimensions ( length, width and height) should not exceed 118 cm

8 kg max 55

In addition one of the following items (max. 40 cm x 30 cm x 8 cm; 2 kg) may be taken into the cabin free of charge: a laptop case or a lady’s handbag, a lady’s purse or a gentlemen’s handbag.

Hand luggage must fit in the overhead shelf on board or under the preceding front passenger’s seat. All luggage exceeding the permitted size, will have to be packaged or to be given as checked baggage and will be charged according to the price list.

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce. ❚ For safety reasons, animals travelling on board the aircraft must remain in a dedicated bag or cage during the entire trip.

>> 22

20

PŁYNY W BAGAŻU PODRĘCZNYM ❚ LIQUIDS IN YOUR HAND LUGGAGE

o maksymalnym wymiarze do 158 cm ❚ a maximum of up to 158 cm

carry-on baggage

na długie dystanse ❚ on long haul flights

8 kg max

+

23 kg max

40

+

23 kg max

LUB OR

wózek składany ❚ folding buggy

BAGAŻ PODRĘCZNY

LOT BUSINESS CLASS

lot.com

+

23 kg max

BAGAŻ DLA DZIECI DO LAT DWÓCH ❚ LUGGAGE ALLOWANCES FOR CHILDREN UP TO 2 YEARS OF AGE

na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm. ❚ The sum of three dimensions should not exceed 158 cm

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

32 kg max

BAGAŻ PODRĘCZNY PRZEWOŻONY NA POKŁADZIE ❚ CARRY-ON LUGGAGE ALLOWANCES

23 kg max

23

+

32 kg max

LOT ECONOMY CLASS

100 ml MAX

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com. ❚ Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com ❚ The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com.

Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. ❚ Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft.

Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available.

Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. ❚ An extra charge applies to outbound flights from Poland.

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 136

12.04.2017 20:36

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 137

12.04.2017 20:36

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE

Long-haul aircraft

Boeing 787 Dreamliner

fleet F LOTAfleet FLOTA

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc BC/PEC/EC Capacity

LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

LOT ECONOMY CLASS

Dla Twojego komfortu fotele rozkładają się do pełnej pozycji leżącej. The seats fully recline to a flat position for ultimate comfort.

Specjalnie dla Ciebie klasa ekonomiczna o podwyższonym standardzie. A premium economy class designed especially with you in mind.

System rozrywki pokładowej z indywidualnymi monitorami. An in-flight entertainment system with individual screens

SAMOLOTY ŚREDNIO I KRÓTKODYSTANSOWE

NEW 2017

NEW 2017

lot.com

NEW 2017

8* 56,72 m 60,13 m 875 km/h 14 700 km* 18/21/213

Medium and short-haul aircraft

LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

Na krótkich i średnich dystansach miejsce obok Ciebie jest zarezerwowane specjalnie dla Twojego komfortu. On short and medium-haul flights the seat next to you is reserved with your comfort in mind.

Korzystaj z podwyższonego komfortu podróży w przystępnej cenie. Enjoy higher travel comfort at an affordable price.

LOT ECONOMY CLASS DOMESTIC LOT ECONOMY CLASS Wysoki standard podróży w najatrakcyjniejszej cenie. The high standard of travel in the most attractive price.

Boeing 737 MAX 8

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

6 ** 39,52 m 35,92 m 839 km/h 6500 km 186

Boeing 737-800

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

4 *** 39,47 m 35,78 m 834 km/h 5435 km 186

Boeing 737-400

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

3 36,40 m 28,90 m 795 km/h 3500 km 162

* 7 i 8. egzemplarz pojawi się kolejno w lipcu i sierpniu 2017 / the 7th and 8th aircraft will join the fleet in July and August 2017, respectively

138

** odbiór od listopada 2017 do kwietnia 2020 / deliveries from November 2017 until April 2020 *** odbiór od kwietnia 2017 do lipca 2017 / deliveries from April 2017 until July 2017

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 138

12.04.2017 20:37

Medium and short-haul aircraft Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

6 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3990 km 112

Embraer 175****

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

14 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3300 km* 82

Embraer 170

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

6 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3700 km 70

Bombardier DHC-8Q400

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

10 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km 78

SAMOLOTY WE WSPÓŁPRACY Z NORDICA

FLOTA fleet

Embraer 195

F LOTA fleet

SAMOLOTY ŚREDNIO I KRÓTKODYSTANSOWE

LOT & Nordica aircraft

Rozwijamy skrzydła w krajach bałtyckich!

Nowe połączenia, większa liczba rejsów oraz nowoczesne samoloty – to wszystko dzięki współpracy z estońskimi liniami lotniczymi Nordica.

We spread our wings in the Baltic States!

New connections, a lot of new services and high-tech airplanes - now it's all real thanks to the partnership with Estonian airlines Nordica.

Bombardier CRJ900ER

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

4 36,34 m 24,85 m 790 km/h 2500 km 88

Bombardier CRJ700ER

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

2 32,33 m 23,25 m 790 km/h 2650 km 70

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 139

139

lot.com

**** w tym dwa egzemplarze do dyspozycji rządu / **** including two aircraft at the disposal of the Polish government

12.04.2017 20:37

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ

SYSTEM ROZRYWKI P OKŁADOWEJ in-flight entertainment system

FILMY ❚ MOVIES

GRY ❚ GAMES

TV ❚ TV

AUDIO ❚ AUDIO

DLA DZIECI ❚ KIDS

O NAS ❚ ABOUT US

E-READER

W maju w ramach oferty rozrywki pokładowej oferujemy Państwu ponad 100 filmów (w tym filmy chińskie, rosyjskie, japońskie i koreańskie), box-sety seriali (w tym hity HBO), koncerty, wiele programów rozrywkowych, nowych gier i prasy elektronicznej.

Zachęcamy do zapoznania się z zawartością naszej oferty wewnątrz systemu oraz z zakładkami „O nas” i kategorią „Zmieniamy się dla Ciebie” w sekcji „TV”, gdzie znajdą Państwo podsumowanie zmian w naszym systemie rozrywki pokładowej. W tym miesiącu mamy do zaoferowania Państwu kilkanaście nowości ze świata kinematografii takich jak: „Ukryte Działania”, „Pasażerowie”, czy „Nocne Życie”. Ponadto w maju będą mieli Państwo okazję zobaczyć kilka rodzimych produkcji w tym m.in. „Na Granicy” oraz „Trzy Minuty. 21:37”. Naszym najmłodszym pasażerom polecamy: „Kung Fu Panda 3” oraz „Pingwiny z Madagaskaru”. ❚ In May we would like to offer you over 100 movies (including Chinese, Russian, Japanese and Korean movies), TV series’ box-sets (including HBO blockbusters), concerts, a selection of entertaining shows and a collection of new games and e-magazines. We encourage you to check it out yourself. Please take a look at the “About us” section and the “We’re changing for you” category in the TV section to see summary of recent changes, which we have implemented for you in order to make your journey even more pleasant. In this month, we would like to propose you selected movies from all over the world, such as: “Hidden Figures”, “Passengers” or “Live by Night”. Moreover, we are happy to give you the opportunity to watch recently added Polish productions. Among them you can find: “The High Frontier” and “3 minutes. 21:37”. Our youngest passengers may like: “Kung Fu Panda 3” and “Penguins of Madagascar”.

DLA DZIECI

lot.com

in-flight entertainment

KUNG FU PANDA 3 (2016)

for kids

PINGWINY Z MADAGASKARU ❚ PENGUINS OF MADAGASCAR (2014)

140

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 140

12.04.2017 20:38

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 141

12.04.2017 20:39

WYBRANE NOWOŚCI W MAJU Chosen new movies in May:

NOCNE ŻYCIE ❚ LIVE BY NIGHT (2016)

XXX: REAKTYWACJA ❚ XXX: RETURN OF XANDER CAGE (2017)

PASAŻEROWIE ❚ PASSENGERS (2016)

DEADPOOL (2016)

SYRIANA (2005)

INTRYGANT ❚ THE INFORMANT! (2009)

INNA KOBIETA ❚ THE OTHER WOMAN (2014)

DZIKA DROGA ❚ WILD (2014)

JUMPER (2008)

WIEK CIENI ❚ THE AGE OF SHADOWS ❚ 밀정 (2016)

JAK TO ROBIĄ SINGLE ❚ HOW TO BE SINGLE (2016)

RÓŻOWY I SZARY ❚ PINK AND GRAY ❚ ピンクとグレ (2015)

NA GRANICY ❚ THE HIGH FRONTIER (2016)

TRZY MINUTY. 21:37 ❚ 3 MINUTES. 21:37 (2010)

lot.com

SYSTEM ROZRYWKI P OKŁADOWEJ in-flight entertainment system

UKRYTE DZIAŁANIA ❚ HIDDEN FIGURES / (2016)

142

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 142

12.04.2017 21:15

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 143

12.04.2017 20:40

LOT news

Kwitnące wiśnie wokół pagody Chureito z widokiem na górę Fuji to symbol Japonii. ❚ The blossoming cherry trees around the Chureito pagda overlooking Fuji island are a symbol of Japan.

WYDARZE NIA

PASAŻEROWIE ZDECYDOWALI – LOT NAJLEPSZY NA TRASACH DALEKIEGO ZASIĘGU Passengers; Passengers’ Choice Award – LOT’S long-haul flights are the best Głosami pasażerów portalu pasażer.com zdobyliśmy tytuł „Najlepszej Linii Lotniczej Dalekiego Zasięgu”. W plebiscycie docenione zostały też nowe połączenia LOT-u. Otworzenie połączeń do Seulu i Tokio zostało uznane za Wydarzenie Roku, a sama trasa Warszawa – Tokio została ogłoszona Trasą Roku. Obie te nagrody przyznała nam kapituła, w skład której weszli przedstawiciele branży lotniczej, eksperci i dziennikarze zajmujący się tematyką lotniczą.

Ta sama kapituła przyznała Rafałowi Milczarskiemu, prezesowi LOT-u, tytuł menadżera roku. Polski przewoźnik otrzymał również drugie miejsce w kategorii Najlepsza Linia Lotnicza na Rejsach Krótkiego Zasięgu. ❚

AsBased on the votes of the readers of the pasażer.com portal, LOT Polish Airlines was awarded the title of “Best Long-haul Airline”. The new LOT connections were also recognised in the survey. The launch of flights to Seoul and Tokyo were voted “Destination of the year”.

Both awards were granted by the chapter comprising representatives of the aviation industry, and aviation experts and journalists. The same charter awarded Rafał Milczarski, the CEO of LOT Polish Airlines, the title of the Manager of the Year. The Polish carrier came second in the “Best Short-haul Airline” category.

KOLEJNE NOWE KIERUNKI W SIATCE LOT-U New destinations in the LOT network

lot.com

Port w Göteborgu. ❚ The Gothenburg harbour.

Już 5 czerwca polecimy do Kaliningradu, a od 28 sierpnia dostępne będą bezpośrednie rejsy do drugiego największego miasta w Szwecji, Göteborga. Ale to nie wszystkie zmiany – w sezonie letnim LOT zwiększy też częstotliwości połączeń na 25 obecnie obsługiwanych trasach!

Nowe połączenie do Kalliningradu będzie wykonywane nowoczesnymi Bombardierami Q400 LOT-u aż 6 razy w tygodniu. LOT będzie w Kaliningradzie jedynym przewoźnikiem z Unii Europejskiej i jedynym, który daje

dostęp do tak szerokiej i wygodnej siatki połączeń.

Dzięki nowemu połączeniu z Göteborgiem, umacniamy swoją pozycję również w krajach skandynawskich.

Od 28 sierpnia Bombardiery CRJ-900 obsługiwane przez Nordikę będą wykonywać regularne połączenia na tej trasie aż 6 razy w tygodniu. Bilety na rejsy do Kaliningradu i Göteborga będą dostępne od 28 marca w sprzedaży we wszystkich kanałach LOT, w tym na stronie lot.com, LOT Travel, LOT Contact Center i u agentów. ❚ Flights to Kaliningrad will be launched on 5 June, and direct flights to Gothenburg, Sweden’s second largest city, will be available from 28 August. But that’s not all. LOT is increasing the frequency of 25 existing routes for the summer season.

The new Kaliningrad connection will be operated by state-of-the-art LOT Bombardier Q400 aircraft 6 times a week. LOT will be the only carrier from the European Union in Kaliningrad, and the only one to offer such an extensive and convenient flight network.

Our new Gothenburg connection will consolidate our position in Scandinavia. As of 28 August, Bombardier CRJ-900 aircraft, operated by Nordika, will fly to this Swedish city 6 times a week.Tickets for Kaliningrad and Gothenburg flights will be available from 28 March through all LOT sales channels, including lot.com, LOT Travel, the LOT Contact Center, and through agents.

144

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 144

12.04.2017 20:44

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 145

12.04.2017 20:42

LOT DL A F IRM

lot.com 131_KA_05_LOTINFO_01.indd 146

12.04.2017 20:45

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 147

12.04.2017 20:45

Często podróżujesz?

Do you travel a lot?

Skorzystaj z przywilejów programu Miles & More i odkryj świat wygodnych podróży

Take advantage of the Miles & More loyalty program and discover the world of comfortable journeys

Gromadź i wykorzystuj mile z LOT-em oraz wszystkimi liniami lotniczymi sojuszu Star Alliance

Earn and spend miles with LOT and all Star Alliance airlines partners

Gromadź i wykorzystuj mile nie tylko w liniach lotniczych, ale także skorzystaj z oferty karty kredytowej, ubezpieczenia podróżnego, hotelu oraz wielu innych partnerów

Earn and spend miles not only for award tickets but also take advantage of credit card, travel insurance, hotel and many more partners

Korzystaj z bezpłatnej rejestracji

Registration is free

Dzieci od 2-go roku życia mogą być uczestnikami programu i gromadzić mile

2 years old children can also be members of the program and earn miles

Zapisz się do newslettera i zyskaj aż 500 mil premiowych

Subscribe to our newsletter and earn 500 award miles

Skorzystaj z promocji i poleć do Sztokholmu, Luksemburga oraz wielu innych miast już za 15 000 mil do końca czerwca

Take advantage of our promotion and fly to Stockholm, Luxembourg and many more cities for just 15,000 miles until the end of June

148

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 148

12.04.2017 20:46

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 149

12.04.2017 20:46

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 150

12.04.2017 20:47

Miles

Miles and More Kalejdoscop_Kwiecien2017.indd 1 131_KA_05_LOTINFO_01.indd 151

03.04.2017 12.04.2017 15:52 20:47

lot_visitkosice_final_print.pdf 1 04.04.2017 10:51:18

Ba Ce 40

4 C

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

P

Ze

M& M&

Ze Set

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 152

12.04.2017 20:48

PRZEKĄSKI I CZEKOLADKI PREMIUM / SNACKS & PREMIUM CHOCOLATES

GOURMET

Baton zbożowy Ba! Cereal bar Ba! 40 g

Twix Xtra, 2 x Snickers 75 g

Żelki Haribo Haribo jelly bears 100 g

Mieszanka Studencka Mix of nuts, raisins, almonds 100 g

Zupa pomidorowa Tomato soup 65 g

M&M’s 90 g

Pringles Original, Paprica 40 g

4 PLN

5 PLN

8 PLN

8 PLN

8 PLN

10 PLN

10 PLN

Czekoladki Premium / Premium Chocolates

NEW

Torcik Wedlowski 250 g

Praliny Serce w puszce Heart Asorted Pralines 263 g

Ptasie Mleczko Waniliowe 380 g

Praliny Chopin w puszce Chopin Asorted Pralines 263 g

30 PLN

80 PLN

30 PLN

80 PLN

Propozycje na śniadanie / Breakfast proposals DayUp green

DayUp blue

Owsianka

Mus owocowy: jabłkowo-truskawkowy -śliwkowy z ziarnami zbóż i jogurtem Stewed fruit: apple-strawberry-plum, grains cereals and yoghurt 120 g

Mus owocowy: bananowo-gruszkowo-jagodowy z ziarnami zbóż i jogurtem Stewed fruit: banana-pear-berry, grains cereals and yoghurt 120 g

Oatmeal 50 g

6 PLN

6 PLN

6 PLN NEW

Zestaw dla dzieci / Set for kids M&M’s, samolot-zabawka, Mus owocowy Kubuś albo Czekotubka M&M’s, airplane toy, Fruit mousse Kubuś or Czekotubka Zestaw dostępny podczas wybranych rejsów. O szczegóły zapytaj załogę.

Set available during selected flights. For details please ask the cabin crew.

Rejsy europejskie i na Bliski Wschód European and Middle East flights

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 153

20 PLN Rozkładowe rejsy międzykontynentalne Scheduled intercontinental flights

Rejsy czarterowe Charter flights

12.04.2017 20:48

NAPOJE I ALKOHOLE / BEVERAGES & ALCOHOLIC BEVERAGES*

GOURMET

Napoje / Beverages

Kawa i Herbata / Coffee & Tea Buy1

Get1 free

Woda gazowana i niegazowana Krystaliczne Źródło Sparkling or still water Krystaliczne Źródło 0,5 l

Lipton Ice Tea Lemon, Lipton Ice Tea Green 0,33 l

5 PLN

5 PLN

*

Pepsi, Pepsi Max, Mirinda, 7UP 0,33 l

Kawa / Coffee Kawa espresso / Espresso Coffee Kawa bezkofeinowa / Decaffeinated coffee Schweppes 0,33 l Napój energetyczny Energy drink BLACK 0,25 l

Soki Tymbark Tymbark juices 0,3 l

5 PLN

5 PLN

*Przy zakupie napoju Pepsi, Pepsi Max, 7UP albo Mirinda, puszka Pepsi gratis. / With every purchase of Pepsi, Pepsi Max, 7up or Mirinda, 1 extra Pepsi free.

Promocja obowiązuje w okresie kwiecień-lipiec 2017 lub do wyczerpania zapasów. / Promotion available from April-July 2017 or till the out of stock.

6 PLN Herbata / Tea Perfect Ceylon Tea Elegant Earl Grey Ceylon Green Tea Berry Sensation

6 PLN

Alkohole* / Alcoholic beverages* NEW

Prosecco Ponte 0,2 l

15 PLN

Wino wytrawne białe, czerwone Dry white or red wine 0,187 l

10 PLN

Whiskey Jameson 0,05 l

Beefeater Gin 0,05 l

Wódka Wyborowa Vodka Wyborowa 0,05 l

Piwo Heineken Heineken Beer 0,33 l

Cydr Lubelski Lubelski Cider 0,33 l

12 PLN

12 PLN

10 PLN

8 PLN

8 PLN

*Uprzejmie informujemy, że alkohol sprzedajemy tylko osobom powyżej 18. roku życia. Mogą wystąpić różnice w asortymencie dostępnym na pokładzie. Na rejsach do Japonii, Korei Płd. i Chin w sprzedaży są dostępne tylko alkohole takie jak: whiskey, wódka i gin. / Please note that the sale of alcohol is allowed for persons over 18 years of age only. There may be differences in the assortment available on board. On flights to Japan, South Korea and China are available only alcoholic beverages like whiskey, vodka and gin.

Ceny towarów podawane są w złotych polskich (PLN). Płatność może być realizowana gotówką w złotych polskich (PLN) oraz w euro (EUR) – również w bilonie, w dolarach amerykańskich (USD) i w dolarach kanadyjskich (CAD) – z wyłączeniem bilonu, lub za pomocą kart kredytowych. Maksymalna wartość jednorazowych zakupów dla kart kredytowych: VISA, MasterCard, Diners Club, JCB International, American Express i PolCard jest limitowana do 3000 PLN. Płatność kartami Maestro możliwa tylko metodą zbliżeniową do wartości 50 PLN. Prices are quoted in Polish zloty (PLN). We gladly accept credit cards, or cash in Polish Zloty (PLN), Euro (EUR)– including coins, and US Dollars (USD) or Canadian Dollars (CAD)– except for coins. The maximum value of one-off purchases for VISA, MasterCard, Diners Club, JCB International, American Express and Polcard credit cards is limited to 3000 PLN. Only contactless payments up to 50 PLN are accepted for Maestro cards.

Uprzejmie prosimy o przygotowanie odliczonej kwoty za posiłek. Dziękujemy!

To speed up the process please prepare the exact amount of money if possible. Thank you for your cooperation!

Asortyment jest uzależniony od trasy i długości rejsu. Przepraszamy za ewentualne ograniczenia w wyborze pozycji z menu.

We do our best to provide full selection, however please accept our sincere apologies if some items are not available during this flight.

Rejsy europejskie i na Bliski Wschód European and Middle East flights

131_KA_05_LOTINFO_01.indd 154

Alkohol jest sprzedawany pasażerom powyżej 18. roku życia. Spożywanie własnego alkoholu jest zabronione.

We offer alcoholic beverages for passengers above 18 years old only. Consumption of your own alcohol on board is not permitted.

PLL LOT SA zastrzegają sobie możliwość zmiany cen bez wcześniejszego uprzedzenia. Z góry przepraszamy za ewentualne utrudnienia.

All information is valid at the time of the publication. However, we reserve the right to make price alterations without prior notice.

In case of such situation please accept our sincere apologies.

Jeżeli chcą Państwo otrzymać fakturę za zakupy dokonane na pokładach naszych samolotów (Upgrade, Duty Free, LOT Gourmet) prosimy o przesłanie danych do faktury wraz ze skanem potwierdzenia zakupu z terminala na adres mailowy: dutyfree@lot.pl If you wish to receive an invoice for purchases made on board of our planes (Upgrade, Duty Free, LOT Gourmet) please send your invoicing details along witha scan of the proof of purchase from the terminal to the email address: dutyfree@lot.pl

Rozkładowe rejsy międzykontynentalne Scheduled intercontinental flights

Rejsy czarterowe Charter flights

12.04.2017 20:48

ML-AIKON-KALEJDOSKOP.indd 1

09.06.2016 15:23