Kaleidoscope July 2017

magazyn pokładowy PLL LOT S.A. egzemplarz bezpłatny/free copy ISSN 0239-9032

take me home

/ zabierz mnie

lot.com

07/2017

co świat nosi na głowie ❚ dlaczego warto odwiedzić Stuttgart ❚ malownicza pula ❚ Javier bardem ❚ szakal – nowy gatunek w polsce ❚ Brodka

pula

Chocimska 7, Warsaw tel. 22 848 12 25, 22 848 15 90 rozana@restauracjarozana.com.pl www.restauracjarozana.com.pl

is an elegant, cosy and unpretentious restaurant whose delicate and light Polish cuisine will surprise you with new flavours and specialties every day.

There is nothing else like it in Warsaw‌

n ot e f ro m c eo

edytorial

Szanowni Państwo, w tym miesiącu zapraszam Państwa do… Wrocławia! Polska Dolina Krzemowa, siedlisko krasnali i jednocześnie miasto okrzyknięte miejscem spotkań już między 20 a 30 lipca stanie się areną międzynarodowych sportowych zmagań jako gospodarz 10. edycji igrzysk sportów nieolimpijskich The World Games.

Mówię o tym nie tylko dlatego, że LOT ma przyjemność być oficjalnym przewoźnikiem World Games Wrocław 2017, ale przede wszystkim ze względu na udział w zawodach legendy polskiego szybownictwa i jednocześnie kapitana LOT-u – Jerzego Makuli.

Kapitan Makula będzie reprezentował Polskę i nasze linie lotnicze w jednej z najbardziej spektakularnych konkurencji sportów lotniczych – akrobacji szybowcowej. Miłośnicy sportów lotniczych z pewnością zgodzą się, że dyscyplina ta, jak mało która, jest sprawdzianem kunsztu, precyzji, wiedzy i przygotowania oraz że łączy w sobie finezję i pasję do latania.

Polska i nasi piloci mają piękną tradycję i spore osiągnięcia w sportach lotniczych.

Tym bardziej jestem dumny, że to oni tworzą światowej klasy kadrę pilotów LOT-u.

Zapraszam zatem do Wrocławia i na nasze pokłady!

zapraszam Państwa do Wrocławia. między 20 a 30 lipca miasto stanie się areną międzynarodowych sportowych zmagań jako gospodarz 10. edycji The World Games.

I am inviting you to Wrocław this month. the city will be hosting the 2017 World Games, an event devoted to non-Olympic sports and games, on 20-30 July.

Dear Ladies and Gentlemen, I am inviting you to Wrocław this month. This city, dubbed the Meeting Place, is the Silicon Valley of Poland and also a habitat for gnomes. And Wrocław will be hosting the 2017 World Games on 20-30 July, an event devoted to non-Olympic sports and games.

The reason I am telling you all this is not only because LOT has the pleasure of being the official carrier of the 2017 World Games, but mostly because Jerzy Makula, a legendary glider pilot and a LOT airline captain, is competing in the event. Captain Makula will be representing Poland and our airline in one of the event’s most spectacular aviation sports – glider aerobatics.

Air sports fans can tell you that this discipline combines skill, precision, expertise and preparation with sophistication and a passion for flying.

Poland and our pilots have a proud tradition, and an impressive record of air sports achievements. That LOT pilots are among the best in the world is a great source of pride to me. I hope to see you in Wrocław and aboard our aircraft.

© a rc h i w u m p l l lot. o k ł a d k a : s h u t t e r sto c k

Z lotniczym pozdrowieniem ❚ Best regards

Prezes PLL LOT ❚ LOT Polish Airlines CEO Rafał Milczarski

Sprawdź nowe połączenia LOT-u do: puli, Stuttgartu i połączenia we współpracy z Nordicą – więcej informacji na lot.com ❚ Check out the new lot flights to pula, stuttgart, and flights operated in collaboration with nordica – more information on lot.com

3

WWW.ALBERTRIELE.CH

n ot e f ro m t h e e d i to r

od naczelnej

Każdy z nas jest wyjątkowy i jedyny w swoim rodzaju. Różnią się nawet bliźnięta jednojajowe, chociaż odrębności te są niezauważalne gołym okiem. I absolutnie każdy z nas ma jakąś wyjątkową smykałkę do czegoś, talent – a nawet ich pokaźny komplet. Często go jednak marginalizujemy lub lekceważmy, bo wydaje nam się, że nie jest na miarę geniuszu umysłów ścisłych, np. Alberta Einsteina czy Marii Skłodowskiej-Curie, podwójnej polskiej noblistki.

Tymczasem zarówno rodzaje inteligencji, jak i uzdolnienia mogą być różne. Instytut Gallupa rozróżnia na przykład aż 34 typy talentów, wśród nich: intelekt, wizjonerstwo, odkrywczość, ale również komunikatywność, empatia, rozwaga, a nawet czar. Ważne, żeby poznać swoje mocne strony i korzystać z unikatowych predyspozycji, bo dzięki nim łatwiej osiągniemy sukces w dziedzinie, w której się one sprawdzają. Warto wiedzieć, do czego zostaliśmy stworzeni, bo głowa, czyli intelekt, to tylko połowa sukcesu. Zresztą z badań wynika, że prymusi nie zawsze osiągają sukces, a często nawet radzą sobie w życiu gorzej niż tzw. przeciętniacy. Dlaczego? O tym na stronie 70 tego wydania magazynu. Przy okazji chcielibyśmy się też pochwalić – Kaleidoscope właśnie otrzymał złoto w swojej kategorii w jednym z najbardziej prestiżowych konkursów magazynów firmowych – Szpalty Roku 2017. Dzięki kolejnej nagrodzie nie tylko czujemy się wyróżnieni, ale jeszcze bardziej zmotywowani, żeby przygotowywać dla Państwa coraz lepszy magazyn.

Dziękujemy za zaufanie.

Ważne, żeby poznać swoje mocne strony i korzystać z unikatowych predyspozycji, bo dzięki nim łatwiej osiągniemy sukces w dziedzinie, w której się one sprawdzają.

It is crucial that we learn what our strengths are and take advantage of our unique innate abilities, since this will help us succeed in the area where our chances are best.

Every one of us is exceptional and unique. Even identical twins differ from each other, although these differences may not be visible to the naked eye. Without a doubt, everyone has a talent for something, sometimes for quite a number of things. We tend to take our talents for granted or underestimate them because we think that we are not as great as STEM geniuses like Albert Einstein and Maria Skłodowska-Curie, the two-time Polish Nobel prize winner.

However, there is more than one type of intelligence. The Gallup Institute has coined as many as 34 talent types, including Intellector, Futuristic, Developer, but also Empathy, Deliberative and even Woo types. It is crucial that we learn what our strengths are and take advantage of our unique innate abilities, since this will help us succeed in the area(s) where our chances are best. It is actually a good idea to find out what we are best at, as intellect will only take us halfway there. Research shows that straight-A students do not always succeed in life, and often fare worse than average students. Why is this so? You can read more about it on page 70 of this issue. By the way, we would like to share the excellent news that Kaleidoscope has just been awarded gold in its category in one of the most prestigious custom publishing magazines competitions, Szpalta Roku 2017. Having won yet another award makes us not only feel honoured, but more determined than ever to give you an even better magazine. Thank you for your confidence in us.

redaktor naczelna ❚ editor in chief Agnieszka Franus

6

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

Sama Eyewear exclusively in Andy&Mag

Plac Dąbrowskiego 2/4, Warszawa, tel. (22) 423 01 86 C.H. Atrium Promenada, ul. Ostrobramska 75c lok. 0.54, Warszawa, tel. (22) 611 77 68 ul. Mokotowska 51/53 (róg ul. Pięknej), Warszawa, tel. (22) 622 15 41 salon@andyandmag.pl | www.andyandmag.pl

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

contents

spis treści

16

116

108

86

3 N ote from the ceo 6 N ote from the editor 10 d id you know...?

Wawel Wawel Hill

12 what’s on

wydarzenia, festiwale events, festivals

16 t he best of nakrycia głowy headgear

22 i nspirations kwitnące pola flowering fields

28 w hy

Stuttgart Stuttgart

32 journey of a lifetime Pula, Chorwacja Pula, Croatia

42 my poland

60 interview Javier Bardem

70 good life

zostań geniuszem become a genius

up in the air 78 h istoria znaku towarowego PLL LOT the history of the LOT trademark

82 C ichociemni

farmacja the pharmaceutical sector

tel. 22 360 39 60, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl redaktor naczelna Agnieszka Franus redaktor prowadząca Agnieszka Michalak korekta Tomasz Cholaś Produkcja: dyrektor Tomasz Gajda, Stanisław Siemiński Tłumaczenia: Agnieszka Chrościcka Magdalena Szwedowska red. wersji angielskiej Stephen Canty Dział graficzny: projekt, dyrektor artystyczna Ewa Borowska fotoedytorka Magdalena Rudzka DTP Krzysztof Stypułkowski Koordynator LOT: Karolina Gościniak

8

kolory lata summer colours

132 Beauty kosmetyczne nowości beauty news

136 must have

dla niej i dla niego for him and for her

The Silent Unseen

people and the world 86 m usicale podbijają świat revival of the musical genre

94 s zakal w Europie

the jackal in Europe

business 140 Made Concept 144 Ghelamco 146 good address

102 polish hits

kpt. Jerzy Makula

strefa prestiżu prestige zone

108 LIFE STORY

Monika Brodka

116 culture

letnie festiwale summer festivals

Szczecin

52 b usiness

124 frappé 126 t ake a look

good food 118 wodorosty w kuchni edible seaweed

Wydawnictwo: Burda Publishing Polska sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa, tel. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl ZARZĄD Chief Executive Officer Alexander Sorg General Director Poland Justyna Namięta Chief Financial Officer Dobrosława Snarska-Pełka

New business & Corporate Media Director Małgorzata Nocuń-Zygmuntowicz 692 440 088 Project Manager Monika Baszak 664 711 206 Dyrektor Dystrybucji i Obsługi Klienta / Director of Distribution and Subscriptions Jerzy Janczak International Ad Sales Representatives Italy: Mariolina Siclari, International Advertising Sales Director T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com burda community network Germany: Vanessa Noetzel T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com Michael Neuwirth T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com Austria & Switzerland: Goran Vukota T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com

118

France & Luxembourg: Marion Badolle-Feick T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com UK & Ireland: Jeannine Soeldner T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, Canada & Mexico: Salvatore Zammuto T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com Reklama: Burda Publishing Polska sp. z o.o.

Sekretariat Biura Reklamy / Advertising Secretariat Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@ burdamedia.pl Dyrektor Biura Reklamy Corporate Media / Head of Advertising Team of Corporate Media Jolanta Kurek advertising department Anna Dembska, Katarzyna Paśnicka, Ewa Porycka, Katarzyna Emerla

© g e t t y i m a g e s , k aya x , s h u t t e r s t o c k

42

d i d yo u k n o w

wawel

Królewski tron the royal throne Położony nad Wisłą, na wapiennym wzgórzu, z zespołem zabytków, owiany legendami i mitami wawel to dziś symbol nie tylko Krakowa, ale też Polski. Bo tu rodziła się jej historia i tożsamość. ❚ Perched on a limestone hill overlooking the Vistula, this historical castle is not only the pride of Kraków, but of all Poland. Wawel is the cradle of the nation’s history and identity. tekst | by agnieszka michalak

Krak i Wanda

Wawel był prawdopodobnie jednym z ośrodków władzy plemienia Wiślan na przełomie VIII i IX w. O ich legendarnych władcach Kraku i Wandzie wspomniał XIII-wieczny kronikarz Wincenty Kadłubek.

Dziś na wzgórzu znajdują się dwa zabytkowe zespoły budowlane: Zamek Królewski i Katedra Wawelska. ❚ Wawel was probably the powerbase of the Vistulans, a tribe that created a state at the turn of the 9th century. The 13th-century chronicler Wincenty Kadłubek mentioned their legendary 7th and 8th century rulers King Krak and Wanda. Today, the hill is home to two historical complexes: the Royal Castle and the Wawel Cathedral.

10

©credits

krak and wanda

smocza jama

the dragon’s cave

Zwiastun pokoju the harbinger of peace Wszystkie ważne ceremonie w katerze od 1520 r. odbywały się przy dźwiękach ufundowanego przez Zygmunta Starego i nazwanego jego imieniem dzwonu. Miał on być zwiastunem pokoju dla kraju. ❚ Since 1520, every major ceremony at Wawel Cathedral has been accompanied by the sound of the Royal Sigismund Bell. It was envisioned as a symbol of peace for the country.

Chyba najsłynniejsza jaskinia w Polsce – to z jej mieszkańcem wiąże się słynna legenda (Smok Wawelski został pokonany przez dzielnego szewczyka Skubę, który zabił barana, wypchał go siarką i smołą, a następnie podrzucił pod smoczą jamę bestii na pożarcie). Po wejściu z tarasu widokowego (obok Baszty Złodziejskiej) schodzi się do niej po 135 stopniach. U jej wylotu stoi pomnik Smoka. ❚ This mustbe the most famous cave in Poland. The Wawel Dragon that lived here was slain by a shoemaker who killed a ram, stuffed it with sulphur and tar, and placed it outside the dragon’s lair. To get to the dragon’s den, you need to walk down 135 steps from the observation deck next to the Thieves’ Tower.

Katedra Wawelska

the wawel cathedral

Miejsce koronacji królów Polski i ich pochówku.

Obecna katedra powstała w XIV w. w miejscu wcześniejszej romańskiej. Świadectwem istnienia poprzedniej budowli są zachowane fragmenty dolnej części Wieży Srebrnych Dzwonów i krypta św. Leonarda. ❚ This is where Polish monarchs were crowned and buried.

The cathedral was built in the 14th century on the site of a Romanesque church. Evidence of the existence of an earlier structure includes preserved fragments of the lower part of the Silver Bell Tower and St Leonard’s Crypt.

WAW–krk codziennie ❚ daily

7.35, 10.45, 13.20, 15.25, 16.40, 19.40, 22.50

Czas przelotu ❚ Flight duration 0:55

Zamek królewski the royal ccastle Stołeczna rezydencja książąt i królów Polski do pierwszej połowy XVII w. Renesansową formę zyskał z okazji ślubu Zygmunta I Starego z księżniczką Boną Sforzą. Na przestrzeni wieków był wielokrotnie rozbudowywany i odnawiany. ❚ The residence of the Polish dukes and kings until the 17th century. It was redesigned in the Renaissance fashion after the wedding of King Sigismund I the Old and Princess Bona Sforza. The castle was enlarged and refurbished a number of times.

Skarbiec koronny

©shut terstock (3), eastnews, forum (2)

the crown treasury

Jego najcenniejsze eksponaty są prezentowane w Sali Jadwigi i Jagiełły mieszczącej się w gotyckiej Wieży Duńskiej. Szczególnie cenny jest Szczerbiec, XIII-wieczny miecz koronacyjny, czyli jedyne zachowane insygnium koronacyjne dynastii Piastów. ❚ The most valuable artefacts are displayed in the Jadwiga and Jagiello Room in the Gothic Danish Tower. The centrepiece of the collection is the 13th–century Szczerbiec –the coronation sword of the Polish kings from the Piast dynasty.

krk–WAW codziennie ❚ daily 05.50, 09.10, 12.10, 14.55, 18.05, 21.10, wt., czw., pt. ❚ Tue., Thu., Fri. 8.45, pon., śr., sb., ndz. ❚ Mo., Wed., Sat., Su. 10.30 Czas przelotu ❚ Flight duration 0:50

krk–gdn pon., śr., sb. ❚ Mo.,

Wed., Sat. 06.50, codziennie ❚ daily 18.20 gdn–krk pon., śr., sb. ❚ Mo., Wed., Sat. 08.40, codziennie ❚ daily 20.20 Czas przelotu ❚ Flight duration 0:55

krk–ord pon. ❚ Mo. 11.50–14.50

Czas przelotu ❚ Flight duration 10:00

ord–krk ndz. ❚ Su. 17.25–9.45 Czas przelotu ❚ Flight duration 9:20

Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

11

w h at ’ s o n

nasze rekomendacje

v Rocket man w akcji rocket man in action Właśnie stuknęła mu 70. Od ponad pół wieku śpiewa, gra i komponuje. Panie i Panowie! Elton John po raz kolejny w Polsce.

W repertuarze największe przeboje z legendarną Candle in the Wind na bis. ❚ He’s just turned 70 and has been singing, playing and composing for more than half a century. Elton John is coming back to Poland. The concert will feature his greatest hits, including the legendary Candle in the Wind as an encore. los Angeles

Elton John, concert, Sopot, Opera Leśna, 09.07

Sopot

z Anime w Ameryce anime goes to america Miłośnicy japońskiej animacji już zacierają ręce. Ich doroczny zjazd odbywa się tu po raz 26. i jest największą tego typu imprezą za oceanem. Jednym z gości będzie duet rysowniczek Akira Himekawa.

Wydarzenie uświetnią koncerty i pokazy filmowe. ❚ Fans of Japanese anime are jumping for joy. The 26th edition of their annual convention is the biggest event of its kind over the pond. Guests include the duo of female comic book artists Akira Himekawa. The programme is made complete with concerts and screenings.

EVENTS

c Rowerem na szczyt cycle to the podium Nieco ponad 3,5 tys. km podzielonych na 21 etapów będą mieli do pokonania uczestnicy wyścigu, który rozpocznie się w Düsseldorfie, a zakończy na Polach Elizejskich w Paryżu. Trasa po raz pierwszy od 25 lat przebiegnie przez pięć największych francuskich pasm górskich. ❚ This famous race, which starts in Düsseldorf and ends at the Champs-Élysées in Paris, covers more than 3,500 kilometres and is split into 21 stages. For the first time in 25 years, the route cuts through the five largest mountain ranges in France.

Final of Tour de France, Paris, 23.07 Tokio

Anime Expo, Los Angeles, 01–04.07

x Muzyczna plaża music on the beach Fani jazzu mogą połączyć przyjemne z jeszcze przyjemniejszym i delektować się ulubioną muzyką na plaży nad jeziorem Ontario. Obok dużych koncertów odbędą się też występy uliczne, warsztaty muzyczne, a nawet biegi. ❚ This event lets jazz enthusiasts enjoy their favourite music while relaxing on a beach overlooking Lake Ontario. Apart from the official concerts, there are street performances, music workshops, and even fun runs. Plus lots of music.

Beaches International Jazz Festival, Toronto, 7–30.07 toronto

Tym razem dinozaury będzie można podziwiać na wystawie w Kraju Kwitnącej Wiśni. A żeby łatwiej było uzmysłowić sobie ich wielkość, na ekspozycji pojawi się szkielet T. Rexa naturalnej wielkości: 38 m długości i 14 m wysokości. Przyda się szerokokątny obiektyw do aparatu. ❚ You can now admire dinosaurs at an exhibition in the Land of Cherry Blossoms. To help you visualise their actual size, the organisers will be displaying a full-size T Rex skeleton, which is 38 metres long and 14 metres tall. Don’t forget to bring a wide lens camera with you.

The Giga Dinosaur Exhibition, Tokyo, from 15.07

12



© s h u t t e r sto c k , m . p.

z Jak żywe almost real

w h at ’ s o n

Koncerty, które odbędą się w ramach Bohemia Jazz Fest, zostaną powtórzone także m.in. w Pilznie i Brnie.

nasze rekomendacje

v Elektroniczna trójka

the electronic trio

Praga

warszawa

Brytyjska grupa, która stała się symbolem swojej epoki i której fani tworzą niezwykle zgraną i aktywną społeczność, po raz kolejny rusza w trasę.

Pretekstem jest nie tylko niesłabnąca popularność, ale przede wszystkim nowy, wydany w marcu album Spirit. ❚ Depeche Mode, the British band that came to symbolise its era and whose fans form an active tight-knit community, is embarking on a new tour. The group, which remains incredibly popular, released their latest album, Spirit, in March.

Depeche Mode, concert, The National Stadium, Warsaw, 21.07

z Jazz bez biletów jazz without a ticket

gdańsk

Jazz na praskim Rynku zadomowił się już dawno.

W tegorocznej edycji nie zabraknie wybitnych instrumentalistów i wokalistów. I co ważne: na wydarzenie nie obowiązują bilety! ❚ The Market Square in Prague is a popular venue for jazz concerts. This year, the festival features eminent instrumentalists and singers. Plus the most important info – admission to all events is free.

c Wielka feta a great fête Po raz 20. ulice Gdańska zaludnią barwni i gwarni aktorzy, cyrkowcy i wszelkiego rodzaju performerzy z całego świata. ❚ For the 20th time in history, the streets of Gdańsk will be teeming with a motley crowd of actors, circus artists, and performers from all over the world.

Bohemia Jazz Fest, Prague, 10–11.07

International Street and Open-Air Theatres Festival – FETA, Gdańsk, 13–17.07

x Ojczyzna dzielnych home of the brave Jak Ameryka długa i szeroka, tego dnia obok uroczystości oficjalnych odbywają się przedstawienia, koncerty, parady, festyny i zawody sportowe. My polecamy pokazy fajerwerków nad jeziorem Michigan. Podniebnemu spektaklowi światła towarzyszyć będzie muzyka. ❚ Independence Day celebrations in the US are teamed up with performances, concerts, pageants, festivals and sports competitions. We recommend a fireworks display on the shores of Lake Michigan. The show will be teamed up with music.

Independence Day, Chicago, 04.07

x Bolidy na start the great race Bilety wstępu może nie są najtańsze (495 euro), ale emocje podczas prestiżowym wyścigu na położonym pod Budapesztem torze Hungaroring na pewno warte są takiej ceny!

Na osłodę informacja, że na miejsce dowozi wliczony w cenę autobus. ❚ Admittedly, the tickets are not cheap (EUR 495), but the excitement generated by this prestigious race, held on the Hungaroring circuit near Budapest, is definitely worth the price. On the bright side, the ticket includes the shuttle bus to the venue.

© s h u t t e r sto c k , m . p.

chicago

The Hungarian Grand Prix, Budapest, 28–30.07

©credits

Budapeszt

14

©credits

the best of

nakrycia głowy

15

Czapkę włóż put your hat on

tekst | by tomasz kondr

Sombrero

Pióropusz

the sombrero

Wymyślili je Hiszpanie przed sześciuset laty, ale obecnie kojarzone jest z Meksykiem i Chile, gdzie jest nakryciem narodowym. Olbrzymie rondo słomianego lub filcowego kapelusza chroni przed upalnym słońcem. Na jego cześć ze względu na swój kształt została nazwana jedna z galaktyk. ❚ The sombrero was invented by a Spaniard 600 years ago, but is now mainly associated with Mexico and Chile, where it has become the national headgear. The giant rim of this straw or felt hat protects the wearer from the scorching sun. A similarly shaped galaxy was named after the sombrero.

3

16

the feathered war bonnet

2

To symbol religijny Indian mający chronić przed nieprzyjacielem i ułatwiać rozpoznawanie pozycji społecznej oraz plemienia, z którego pochodzi noszący go wojownik. Indianie z plemienia Dakota noszą pióropusze np. z orlich piór. ❚ The religious symbol of the American Indians was believed to shield the wearer from his enemies. It was also used to mark the status of the warrior and his tribe. Dakota Indians wear war bonnets made of eagle feathers.

Turban

the turban

Ręcznie zwijane nakrycie wykonane jest z nawet kilkumetrowego pasa bawełny. Tradycyjnie nosili turban mężczyźni w Indiach oraz muzułmanie, którzy od pokoleń przekazują sobie metody wiązania go. Europejki noszą turbany z elementami ozdobnymi. Elegancki turban nosiła bohaterka „Bulwaru Zachodzącego Słońca” Norma Desmond. ❚ This hand-wrapped headgear sometimes takes several metres of cotton to make. Traditionally, the turban was worn

by Indian men and Muslims, who passed on the wrapping technique from one generation to another. European women took to the turban and wore it decorated with fancy details. A stylish turban was worn by Norma Desmond, the heroine of the movie Sunset Boulevard.



©shut terstock (3)

1

Kolorowe, skórzane, plecione, z daszkiem – w niektórych krajach są symbolem władzy lub zamierzchłej historii, w innych bywają oznaką sukcesu. oto, co świat nosi na głowie. ❚ Colourful, made of leather, pleated, sporting a peak – in some countries they stand as symbols of power or distant history, while elsewhere they are the ultimate status symbol. Here’s our review of headgear.

nakrycia głowy

Kapelusz kowbojski amerykański

the cowboy hat

Nieodzowny atrybut każdego kowboja, z szerokim rondem, najczęściej filcowy, słomiany lub ze skóry, miał chronić przed niesprzyjającymi warunkami pogodowymi. Nosił go prezydent Ronald Reagan. A i aktorzy John Wayne czy Clint Eastwood czuli się bez niego zapewne nieswojo. ❚ The essential cowboy accessory is usually made of felt, straw or leather. This wide-brimmed hat was originally meant to protect the wearer from foul weather, but soon became an essential piece in the male wardrobe. President Ronald Reagan wore a cowboy hat, the actors John Wayne and Clint Eastwood would look naked without one.

Panama

Uszanka rosyjska the ushanka Wyrabiana najczęściej z futra króliczego, a czasem zwierząt leśnych idealnie chroni przed zimnem. W największe mrozy opuszczano związane tasiemkami klapy. Czapka należała do oficjalnego stroju Armii Radzieckiej, ale noszą ją też policjanci z Nadrenii Północnej-Westfalii oraz amerykańskie gwiazdy jak Jay-Z, Rihanna czy Jared Leto. ❚ Often made from the fur of a rabbit or a wild animal, the ushanka ensures perfect protection from the cold. The flaps are fastened with laces when it gets really cold. This hat was part of the official Red Army uniform, and is now worn by police officers from North Rhine-Westphalia, and by such American celebrities as Jay-Z, Rihanna and Jared Leto.

7

6

the panama hat Wbrew pozorom kapelusz ten pochodzi z Ekwadoru, gdzie wytwarza się go rocznie milion sztuk. Symbol Ameryki Łacińskiej plecie się z liści łyczkowca dłoniastego – na jeden potrzeba sześciu liści.

W Hannibalu nosił go Anthony Hopkins, a w Przeminęło z wiatrem Clark Gable. ❚ The name is a misnomer, as the Panama hails from Ecuador, which produces a million of them every year. This symbol of Latin America is made from the leaves of the toquilla palm. It takes six leaves to make one hat. Hannibal Lecter wore a Panama in The Silence of the Lambs, and Clark Gable donned one in Gone with the Wind.

Bejsbolówka

the baseball cap

Jej twardy daszek chroni twarze sportowców przed słońcem, a celebrytów dodatkowo przed okiem paparazzich. Początkowo była nakryciem bejsbolistów, ale fakt, że jest wyjątkowo praktyczna, uczynił z niej idealne nakrycie letnie. Tę uniwersalną czapkę noszą zarówno młodzież, jak i służby mundurowe. ❚ The stiff peak protects the player’s face from the sun. It also shields the celebrity from the paparazzi. It was initially worn by baseball players, but being exceptionally practical, it has become the ultimate summer headgear. These versatile caps are popular among youngsters and the uniformed services.

Kapelusz z Ascot

the ascot hat

18

8

Jeśli wyścigi, to Ascot. Jeśli Ascot, to nie tylko najlepsze konie, ale też rewia wymyślnych i różnobarwnych kobiecych kapeluszy. Im bardziej nakrycie głowy zwraca uwagę, tym lepiej, zatem na kapeluszach pojawiają się i kwiaty, i pióra. ❚ Ascot horse race event guarantees the very best horses and an extravaganza of quirky and colourful women’s hats. The more intriguing the headpiece, the better. The hats worn at Ascot are embellished with flowers, feathers and what not.

5

Rastacap

rastacap

Ta wykonywana na szydełku obszerna czapka kryje zazwyczaj dredy i jest nieodłącznym atrybutem kultury rastafariańskiej.

Do kultury popularnej wprowadził go wielki jamajski wokalista Bob Marley. ❚ This loose crocheted cap usually contains a bundle of dreadlocks. It is part and parcel of Rastafarian culture. The great Jamaicanborn singer, Bob Marley, introduced it to popular culture.

9



© m . p. , s h u t t e r sto c k ( 5 )

4

the best of

the best of

Toczek

the pillbox hat Kapelusik bez ronda noszony na bliskim wschodzie przywędrował do Europy ponad 4 wieki temu. Nosił go hiszpański król Filip II. W pierwszej połowie ubiegłego stulecia toczki z nieodzowną woalką stanowiły krzyk mody, obecnie należą do najwytworniejszych nakryć, szczególnie brytyjskich elegantek. ❚ This brimless hat as worn in the Middle East, was imported to Europe more than four centuries ago. It was worn

by Phillip II of Spain. In the first half of the 20th century, pillbox hats worn with a veil were very much en vogue, and are now seen as the most stylish headgear there is, especially among British fashionistas.

10

12

Deerstalker

deerstalker

To nakrycie kojarzy się przede wszystkim z angielskim detektywem Sherlockiem Holmesem.

Teraz widywane jest głównie w filmach i teatrach na głowach prywatnych śledczych. Zaradne sklepy zaoferują również nieodzowną fajkę, pelerynę i lupę, bez których czapka z żartobliwą wstążeczką wydaje się osamotniona. ❚ This hat conjures up images of the famous English detective, Sherlock Holmes, and is now mainly worn by film and theatre actors playing private detectives. Enterprising stores also offer the indispensible pipe, overcoat and magnifying glass without which the cap, with its playful ribbon, would not be complete.

nakrycia głowy

Wianek

the garland Jeden z najpiękniejszych i jednocześnie nietrwałych nakryć głowy ma swoją ludową symbolikę. Dawniej nosić go mogły wyłącznie panny. Podczas wesela pani młoda przekazuje swój wianek druhnom.

Kolorowe plecione nakrycie należy do stroju krakowskiego. W czerwcową noc świętojańską krakowianie puszczają wianki na Wiśle. ❚ One of the most beautiful and fast-fading headpieces is steeped in folk tradition. In the old days, it was worn exclusively by unmarried women. The bride would offer it to her maids of honour after her wedding. Colourful, plaited garlands are part of the traditional costume of the Kraków region. On Midsummer’s Eve in June, the locals set garlands on the Vistula.

13

11

Diadem the tiara

Najmniej praktyczne, ale za to najbardziej majestatyczne i najdroższe nakrycie kobiece. Od czasów starożytnych obręcz z metalu szlachetnego wysadzana drogimi kamieniami była insygnium władzy. Na początku ubiegłego stulecia stała się też elementem mody damskiej. Szmaragdowy diadem był prezentem ślubnym od Napoleona dla Marii Luizy. ❚ This is a somewhat less practical, but much grander and pricier women’s headwear. A band cast from precious metal and encrusted with stones has been a symbol of power since antiquity. The tiara became highly fashionable in the early 20th century. Napoleon gave an emerald tiara to Mariwedding gift.

tam o’shanter – szkocki

tam o’shanter – the scottish bonnet

Cylinder top hat

Wytworny, wyściełany atłasem, noszony od końca XVIII w. kapelusz z wąskim rondem, o walcowatym kształcie bywał i jest szczytem elegancji. Nieodzowny element garderoby każdego magika. ❚ Stylish, trimmed with satin and worn since the late 18th century, the topper, with its narrow brim and cylindrical shape has always been perceived as the ultimate fashion accessory. No magician would be without one.

20

15 © m . p. , s h u t t e r sto c k ( 5 )

14

Przypominające beret kolorowe wełniane nakrycie z pomponem jest symbolem Szkocji, a swoją nazwę zawdzięcza narodowemu poecie tego kraju Robertowi Burnsowi. Pierwotnie wyrabiany z niebieskiej wełny, obecnie różnokolorowy. Do dziś w nieco zmienionej formie noszą go szkocka dywizja i niektóre formacje brytyjskie oraz kanadyjskie. ❚ This beret-like woollen cap, complete with pompom, is a symbol of Scotland. It owes its name to the country’s national poet, Robert Burns. It was originally made of blue wool, but is now available in different colours. Slightly modified tams are worn by Scottish regiments and by selected British and Canadian troops.

Deutsche Bank dbNET PREMIUM

Pieniądze Ci służą 0 zł za wypłaty z bankomatów

na całym świecie

Przejdź do Banku klasy

PREMIUM Poznaj korzyści nowego konta

www.dbNETpremium.pl Do Promocji dbNET PREMIUM Klient może przystąpić w okresie od 22 maja 2017 r. do 31 grudnia 2017 r. Opłata za wypłatę gotówki Kartą płatniczą ze wszystkich bankomatów w Polsce i na świecie (nie dotyczy dodatkowych opłat naliczanych przez operatora bankomatu) wynosi 0 zł. Szczegółowe informacje na temat Promocji dbNET PREMIUM znajdują się w Regulaminie dostępnym na www.deutschebank.pl oraz w Oddziałach Banku. Niniejsza treść nie stanowi oferty w rozumieniu art. 66 Kodeksu cywilnego i ma charakter wyłącznie informacyjny.

Deutsche Bank Polska S.A., al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa

kwitnące pola

pole tulipanów w skansenie Zaanse Schans położonym w okolicy Zaandam, niedaleko Amsterdamu. ❚ A field of tulips in Zanse Schans open air museum in the neighbourhood of Zaandam near Amsterdam.

22

©credits

i n s p i r at i o n s

z a c h w yc a j ą c e delightful

©credits

kolorowe, pachnące, kojące, kłujące, po prostu piękne. Warto wybrać się za miasto, by zobaczyć, jak kwitną. ❚ colourful, fragrant, calming, prickly, utterly beautiful. Take a trip outside the city to see flowers in full bloom.

23

i n s p i r at i o n s

kwitnące pola

lawenda to znak rozpoznawczy Prowansji. Nie mniej popularna jest zresztą na Lazurowym Wybrzeżu. Najpiękniejsze pola są w połowie lipca. zadig Glicynie należą do najokazalszych pnączy – są piękne przez cały rok, ale zapierają dech w piersiach, gdy kwitną, zwłaszcza w Japonii, gdzie roślina występuje w stanie dzikim. ❚ lavender is the symbol of Provence, but is no less common in Côte d’Azur. Fields are most picturesque in mid-July.

Wisteria is certainly one of the most impressive climbers – it is beautiful all year round, but becomes truly breath-taking while in full bloom, especially in Japan where it grows in the wild.

24

Mietelnik żakula jest rośliną jednoroczną z rodziny komosowatych. Kwitnie od lipca do października. Kwiaty są zielone, drobne, zebrane w kłosowate wiechowate kwiatostany. Pachycereus pringlei, gatunek sukulenta z rodziny kaktusowatych, występuje m.in. w Meksyku i na Florydzie. ❚ Burning bush is an annual herb from the goosefoot family which blooms from July until October. Its fine green flowers form tasselshaped inflorescence. Pachycereus pringlei is a species of cactus that grows in Mexico and Florida.

25

i n s p i r at i o n s

26

kwitnÄ…ce pola

©shut terstock (6)

Nemofila plamista pochodzi z Ameryki Południowej. To roślina jednoroczna o delikatnych mięsistych pędach. A tak pięknie kwitnie w Japonii. ❚ Nemophila maculata is a species native to Latin America. This annual herb has fine, succulent shoots, and blooms beautifully in Japan.

27

why

stuttgart

Stuttgart

Stut tgart stuttgart e now nie ze c ą ł po

E NOW NIE CZE Ą Ł PO

NEW

E

T ROU

new

te rou

jz lata

LOT

OT ith L

fly w

Stolica Badenii-Württembergii słynie nie tylko z zabytków.

To też kolebka światowej motoryzacji..❚ stuttgart is famous not just for its monuments. The city is also the cradle of the automotive industry. tekst | by tomasz kondr

ze skwarkami i kiełbasą

with cracklings and sausage

Szpecle z serem znajdziemy na każdym tradycyjnym stole południowych Niemiec. Zagniecione ciasto z mąki i jajek zalewa się po gotowaniu mlekiem. Tutejsze gospodynie przygotowują je ze skwarkami i odrobiną kiełbasy. ❚ Traditional cheese spätzles can be found on every German table in the south of the country. Flour and egg dough is grated and boiled in salted water. The local housewives serve the dish with pork crackling or sausage.

Szpecle najlepiej smakują zapiekane z górskim serem Alm Käse. ❚ Spätzles taste best with Almkäse mountain cheese.

28

Piękny kościół św. Jana stoi na niewielkim półwyspie jeziorka Feuersee. ❚ St John church is situated on a small peninsula on the Feuersee Lake.

auta królewskie

royal cars

Muzea znanych niemieckich marek z pewnością przyciągną nie tylko fanów motoryzacji. W tym pierwszym poszukajcie Różowej Świnki, czyli modelu Porsche 917 z wypisanymi częściami półtuszy wieprzowej, a w drugim Mercedes-Benz 600, którym jeździła królowa Elżbieta II. ❚ The museums of famous German car makes are a treat for everyone, not just automotive fans. One quirky exhibit at the Porsche Museum is the Pink Pig, a Porsche 917 with the body parts labelled like butchers’ cuts. The Mercedes museum has a Mercedes-Benz 600 once used by Queen Elizabeth II.



©free (2), shut terstock (7)

Dzieła Matisse’a, Miró, Klee czy Chagalla znajdziemy w State Gallery. ❚ Works by Matisse, Miró, Klee and Chagall are on display at the State Gallery.

why

stuttgart

market hall

market hall

Wspaniała utrzymana w stylu art déco budowla kryje we wnętrzu piękną halę targową. Nie tylko zaopatrzycie się tutaj w najróżniejsze ekologiczne produkty spożywcze z wielu zakątków świata.

Zmęczeni zakupami i zwiedzaniem zjecie tu doskonały obiad lub lunch. ❚ This exquisite, well-preserved Art Deco building houses a beautiful market, where you can find various organic food products from all over the world. After shopping and sightseeing, you can stop here for lunch or dinner.

pięć pięter książek

five storeys of books

Podświetlony po zmroku nowoczesny sześcian nowej biblioteki miejskiej przy Mailänder Platz skrywa nie tylko ogromne zbiory książkowe, ale też muzyczne i filmowe.

Miłośników ciekawych wnętrz olśni śnieżnobiałe pięciokondygnacyjne atrium z regałami. ❚ The contemporary cubical structure of the new municipal library at Mailänder Platz is illuminated at night and houses an enormous book collection, but also a wealth of musical and cinematic resources. The white fivestorey atrium, lined with bookcases, should appeal to lovers of modern architecture.

Filozof niemiecki Georg Wilhelm Friedrich Hegel należy do panteonu wielkich urodzonych w Stuttgarcie.

kuchnia i kultura

Szklana bryła Muzeum Sztuki na 5 tys. m² mieści bogate zbiory niemieckiej sztuki współczesnej. ❚ The 5,000 sq. m. glass building of the Art Museum houses a rich collection of contemporary German art.

food and culture

Theaterhaus Stuttgart (zdj. poniżej) prezentuje sztuki dramatyczne, spektakle baletowe i muzyczne oraz koncerty muzyki klasycznej i jazzowej. Można tu się również umówić na kolację przed spektaklem. ❚ The Theaterhaus Stuttgart theate (below) is the venue of ballet and music performances, as well as concerts of classical and jazz. You can eat dinner before the show here, too.

WAW–str codziennie (oprócz ndz.) 08.00–09.50, (oprócz sb.) 17.05–18.55 ❚ daily (except Su). 08.00–09.50, (except Sat.) 17.05–18.55

Czas przelotu ❚ Flight duration 1:50

30

str–WAW codziennie (oprócz ndz.) 10.30–12.25, (oprócz sb.)

19.35–21.30 ❚ daily (except Su). 10.30–12.25, (except Sat.) 19.35–21.30

Czas przelotu ❚ Flight duration 1:55

Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

©free (3), shut terstock (2)

Stuttgart State Opera (zdj. powyżej) to jedna z najpiękniejszych oper w Niemczech. ❚ Stuttgart State Opera (above) is one of the most beautiful opera buildings in Germany.

journey of a lifetime

chorwacja

pełna pula pretty pula

e now nie cze

E NOW NIE E ĄCZ

połą

POŁ

NEW

E

T ROU

ute

ro new

dzięki antycznej arenie bywa nazywana Rzymem Chorwacji. leży na siedmiu wzgórzach, nad zatoką w otoczeniu niewielkich, ale przepięknych wysp. chorwacka Pula kusi też pyszną kuchnią i równie wyśmienitym winem..❚ because of its ancient arena PULA is dubbed the croatian rome. THE CITY is SCATTERED ACROSS seven hills AND ITS BAY IS surrounded by small but beautiful islands. PULA ALSO offers delicious food and exquisite wines.



32

©credits

tekst | by anna jastrzębska

©credits

Kalmary podawane na setki sposobów to jeden z przysmaków chorwackiej kuchni.

Podobnie jak białe i czarne trufle. ❚ Squid served in hundreds of ways is one of the delicious staples of the Croatian cuisine as are white and black truffles.

33

1. Archipelag Wysp Briońskich słynie z parku narodowego porośniętego dziewiczą przyrodą. 2. Pulanie lubią biesiadować – udziela się to też turystom. 3. Kamienna arena wybudowana w I w. n.e. to szósty pod względem wielkości zachowany rzymski amfiteatr. ❚ 1. The Brijuni Island Archipelago is famous for the national park with its pristine nature.

2. The people of Pula like to feast and party and enthuse tourists to join them. 3. The stone arena erected in the 1st century AD is the sixth largest preserved Roman amphitheatre.

34

chorwacja

amiętam mój pierwszy pobyt w Chorwacji.

Wspólnie z przyjaciółmi pojechaliśmy „na stopa”. Pod namiot. Trójka dzieciaków po pierwszym roku studiów, które miały tani bilet lotniczy do Splitu i po 800 zł w kieszeni (Maciek miał mniej, więc zarzucił zbiórkę do jednej kasy).

Pod koniec trzeciego tygodnia głód zaglądał nieco w oczy – trochę przeze mnie, bo za każdym razem, kiedy widziałam chudego kota, kupowałam mu potajemnie pasztet i karmiłam w tajemnicy. Nie mogłam wtedy zrozumieć, że chorwackie koty nie są wcale głodne, są cienkie z natury (dotarło to do mnie dopiero w zeszłym roku, gdy w Slatine wszystkie mruczki z pogardą patrzyły na kupowane przeze mnie kocie chrupki, bo codziennie rano dostawały od miejscowych rybaków świeżą dostawę właśnie złowionych ryb). Zrozumiałam jednak niemal natychmiast, że Chorwacja to jedno z tych miejsc, do których będę wracać z uporem maniaka. Do kosmopolitycznego Splitu, przesiąkniętego zapachem portu Trogiru, zakochanego w sobie Dubrownika. Na rozświetloną bielą żagli i jachtów Korčulę. Do Zagrzebia – chyba najbardziej niepozornej stolicy, jaką widziałam. I do położonej w południowej części Istrii Puli, do której miłość nie jest oczywista, bo istnieje dużo bardziej spektakularnych miejsc. Ale która przez swą nienachalność i bezpretensjonalność ma wierne grono wielbicieli.

I’ll always remember my first trip to Croatia. Two friends and I travelled there with an intention to go camping. The three of us had just completed our first year at university. We bought a budget air ticket to Split and had some EUR 200 each to spend (Maciek had less so he decided we should split the money we had between the three of us). By the end of the third week, we were regularly going hungry. This was partly my fault. Whenever I saw a stray cat, I bought it tinned paté and fed it in secret. It never occurred to me at the time that Croatian cats are not hungry at all. They are simply thin by nature (I did not realise this until I was in Slatine last year and the local cats looked at the dry cat food I had bought them with a mixture of disgust and disbelief, as they were getting a fresh supply of fish from the local fishermen).

But I knew almost immediately that Croatia would be one of those places that I would keep coming back to. That I would return to the cosmopolitan Split, to Trogir, where there is no escaping the smell of the marina, and to Dubrovnik, a city that has tickets on itself. That I would return to Korčula, resplendent with the whiteness of sails and yachts, and to Zagreb, the most self-effacing capital I have ever seen. And to Pula. Pula is in southern Istria. It is an acquired taste, as there are many more spectacular places in the country. But despite this, and owing to its unassuming nature, the city has earned a loyal following.

Porównania bez porównania Ze względu na amfiteatr Pula bywa nazywana Rzymem Chorwacji. Ale cóż to za porównanie? W Rzymie nie pachnie tak uzależniająco solą morską. Dachy budynków nie mają tak pięknego rumieńca w kolorze ochry. Zewsząd nie smaga ożywcza bryza. A błękit morza nie jest tak głęboki i pełny, że chciałoby się zanurzyć w nim po pas, po szyję (co jest sporym wyzwaniem, bo ze względu na duże zasolenie wyporność wody jest olbrzymia i wypycha ciało na powierzchnię, każąc mu się kłaść na czystej tafli turkusu).

Nie, porównywanie największego miasta Istrii do czegokolwiek nie ma sensu. Pula jest szlachetną, dojrzałą kobietą (to najstarsze miasto we wschodniej części Adriatyku). Otula ją siedem wzgórz, które strzegą jej piękności. Wygląda na zatokę z rozsianymi w pobliżu wysepkami i zdaje się tęsknie wspominać swoją długą historię. W czasach świetności była przecież jednym z najważniejszych rzymskich ośrodków nad Adriatykiem, a na znaczeniu straciła dopiero wtedy, gdy w średniowieczu stała się własnością nie tak bardzo stąd odległej Wenecji. Ta podkradała jej skarby i zabytki, czaiła się też na znakomity amfiteatr. Ale ponieważ Pula starannie pielęgnuje swe rodowe klejnoty, zachowała swój najcenniejszy kamień szlachetny.

Arena z I w. p.n.e. jest dziś trzecim (po rzymskim Ko-

Incomparable comparisons Pula owes its "Croatian Rome" nickname to its amphitheatre. But what sort of comparison is that?

Rome does not have the addictive smell of seawater.

The roofs of Roman houses are not the most beautiful shade of ochre. Rome does not have an ever-present cool breeze. In Pula, the blue of the sea is so rich and profound that you immediately want to immerse yourself neck deep in it (which would actually pose quite a challenge, as the salt content of the water is so high that your body would be constantly buoyed up to the surface, letting you float on the turquoise sea with ease).

There is no point in trying to compare Istria's biggest city with anything. Pula is a noble mature woman (it is actually the oldest city in the eastern Adriatic).

The city is hemmed in by seven hills that preserve its beauty. It actually looks like a bay with small islands scattered just offshore, and it seems to be reminiscing on its rich and vibrant past. In its heyday, Pula was, after all, one of the most prominent Roman centres on the Adriatic, and did not decline in importance until it was taken over by nearby Venice in the Middle Ages. Venice looted the city’s treasures and historical buildings, and even had its eye on the spectacular amphitheatre. But since Pula cares about



© s i m e / f r e e ( 2 ) , s h u t t e r s t o c k . p o p r z e d n i e s t r o n y/ p r e v i o u s p a g e s : s h u t t e r s t o c k , s i m e / f r e e

P

journey of a lifetime

©credits

1 2

3

35

journey of a lifetime

Na północ od Puli położone jest malownicze Rovinj z wąskimi uliczkami i przybrzeżnymi wyspami. ❚ The picturesque town of Rovinj with its narrow streets and islands close to the coast is located north of Pula.

loseum i tunezyjskim amfiteatrze w Al-Dżamm) najlepiej zachowanym obiektem tego typu na świecie.

Monumentalna budowla z wapienia, choć w ciągu stuleci stopniowo rozbierana, imponuje rozmiarami (132 na 105 m). I dzięki niej ma się chrapkę na więcej tego typu antycznych atrakcji. A w Puli ich nie brakuje. Wystarczy wspomnieć Bramę Herkulesa, Łuk Sergiusza czy Świątynię Augusta i Romy – wszystkie z I w. n.e. Albo wybudowaną w XV w. na miejscu dawnej świątyni Jowisza katedrę Wniebowzięcia NMP. Mimo swego zanurzania w przeszłości 60-tysięczne miasto nie odwraca się plecami do współczesności.

Wręcz przeciwnie – czerpie z niej pełnymi garściami.

W samym tylko amfiteatrze gościło takie sławy jak Luciano Pavarotti, Andrea Bocelli, Norah Jones, Alanis Morissette, Elton John czy Seal. Na tę samą arenę co roku zaprasza 5 tys. widzów Festiwalu Filmowego w Puli. Ba, nie boi się nawet entuzjastów hokeja na lo-

chorwacja

its national heritage, it has managed to keep its most valuable gem.

The arena, erected in the 1st century BC, is the third (after the Roman Colosseum and the one in El Djem in Tunisia) best preserved site of its kind in the world.

The monumental limestone structure continues to impress with its size (132 x 105 m), despite having been gradually dismantled over the years. It certainly makes you want to see more ancient attractions, and Pula does not disappoint in this respect. Suffice it to name but the Hercules Gate, the Arch of the Sergii, and the Augustus and Roma Temple – all dating back to the 1st century AD. Also worth seeing is the Cathedral of the Assumption of the Blessed Virgin Mary erected in the 15th century on the site of the former Jupiter Temple.

Despite being a historic town, Pula, which has a population of 60,000, has not turned its back on



Atem exerit laborem vollaccum, ipsa volorem elibusam rerohitatati vendenis conem conserf erspedio. ❚ Ita volor as seque commos audae dolupturene non et libus endi dolum volor sam faccus utet dest

36

© l a i f/ fo ru m

linia brzegowa chorwackiego wybrzeża jest tak bogata i różnorodna, że przypomina skórę aligatora. Piaskowe plaże należą do rzadkości, dlatego czysta woda jest oczywistością. the Croatian coastline is so rich and diverse that it calls to mind the skin of a crocodile. sand beaches are a rarity in Croatia, which makes the water extra clear.

journey of a lifetime

dzie, bo mecze w amfiteatrze to tu najnormalniejsza rzecz na świecie.

Split (zdj. po lewej) i (po prawej) Dubrownik to ważne punkty na turystycznej mapie Chorwacji. ❚ Split (image on the left) and Dubrovnik (on the right) are two of Croatia's most popular cities.

38

à la Croatie Jadran ma ciało w kolorze dojrzałej oliwki, szatański urok i świetne poczucie humoru. Oprócz Lewandowskiego i papieża Jana Pawła II zna jeszcze kilku Polaków. I prawie zawsze ma na szyi krawat. Żartuję, że byłoby idealnie dla tego tekstu, gdyby dziś także go włożył. Bo przecież Chorwacja jest ojczyzną krawata (to od Chorwatów paryżanie przejęli ten modny dodatek).

Z Jadranem, mieszkańcem Puli, spotykam się w jednej z tutejszych knajpek (by porozmawiać o życiu w Chorwacji), gdzie od lat serwują nienagannie. Sezonowo. Prosto. Lokalnie. – Najpyszniej na świecie.

I dla mięsożerców, i dla wegetarian – zachęca Jadran.

Kuchnia jest śródziemnomorska, z wyraźną nutą włoską, rybnymi specjałami z pieca i regionalnym maka-

ronem fuži z sosem z dziczyzny. Zupą z czerwonego wina teran i truflami mocno skropionymi wyrabianą w pobliżu oliwą z oliwek. Omletem – fritają ze szparagami, i smakowitą maneštrą (odpowiednikiem włoskiej minestrone) z bobu.

Do tych pyszności doskonale pasują lokalne istryjskie wina, nie bez powodu uważane za najciekawsze w całej Chorwacji. Biała malvazija jest świeża, orzeźwiająca, idealnie sprawdza się do obiadu w upalne letnie dni, gdy gorące powietrze oblepia skórę, a ciało ogarnia przyjemne odrętwienie. Po kolacji zaś nic lepiej nie zrobi żołądkowi niż domowa rakija. Mocna (od 40 do 70 proc. alkoholu), na wskroś chorwacka.

O nieopisanej wręcz słodyczy miodu (medica), wyraźnym aromacie ziół (travarica) lub wykrzywiającej usta goryczy (šljivovica).

Serce krokodyla Poza dobrym jedzeniem i trunkami Jadran kocha nurkowanie. I twierdzi, że na mapie Chorwacja wcale nie przypomina – jak twierdzi ogół – serca, ale… rozdziawioną paszczę krokodyla. Krokodyl ma szeroko rozpostartą szczękę, jakby chciał zabrać się do pożarcia sąsiedniej Bośni i Hercegowiny. Porównanie z tym zwierzęciem nie jest całkiem bez sensu, bo linia brzegowa chorwackiego wybrzeża jest tak bogata i różnorodna, że przypomina skórę aligatora upstrzoną chropowatymi wypustkami. Zamiast gładkich, obłych linii jest pełna „zadr”, szorstka linia brzegowa – wysadzana zatoczkami, skałkami i żwirowymi plażami (w całej Chorwacji piaskowe plaże należą

©sime/free, shut terstock

lokalne istryjskie wina, np. orzeźwiająca Biała Malvazija, uważane są za najciekawsze w całej Chorwacji. i świetnie sprawdzają się do obiadu. local Istrian wines, e.g. the refreshing white malvazija, are considered the most intriguing wines in Croatia and pair very well with food.

chorwacja

the present. If anything, it seizes it with both hands.

The amphitheatre has hosted such performers as Luciano Pavarotti, Andrea Bocelli, Norah Jones, Alanis Morissette, Elton John, and Seal. The Pula Film Festival attracts some 5,000 visitors every year. Nor does the site say “no” to sports events. Ice hockey matches are held there, which is not surprising given that all sorts of games were played in amphitheatres in the past À la Croate Jadran has a body the colour of a ripe olive, the charm of Satan, and a great sense of humour. He knows a few more Poles than just Robert Lewandowski and Pope John Paul II. And he always wears a tie. This is just as well given the topic of this article. After all, Croatia is the cradle of the tie. Nikola Tesla was born in Croatia, and the US automotive concern is named after the famous inventor. I meet with Jadran, a Pula native, in one of the local eateries where the food is invariably excellent. Seasonal. Simple. Local. "The most delicious food in the world. For both meat lovers and vegetarians", says Jadran. We’re talking Mediterranean cooking, with strong influences from Italian cuisine, excellent fish, and regional fuži pasta with venison sauce. There is a soup made from

red Teran wine and truffles sprinkled with olive oil.

There is also an omelette or frittata with asparagus, and delicious maneštra (the Croatian take on minestrone), made from broad beans.

These delicacies are best eaten with local Istrian wines, which are not without reason considered the most intriguing wines in all of Croatia. The white Malvazija is fresh, refreshing, and perfect with dinner during the hot summer months when the hot air sticks to your skin and your body becomes pleasantly numb. After dinner, there is nothing better for the stomach than a glass of home-made rakia. It is strong (with an alcohol content of 40 to 70 per cent) and 100 percent Croatian. It comes in different flavours, e.g. the most incredibly sweet medica, the strong herbal travarica, and the über bitter šljivovica.

Crocodile heart Apart from great food and drinks, Jadran loves diving. He claims that Croatia does not resemble a heart when seen on a map, as most claim, but a gaping crocodile mouth. The crocodile has its mouth wide open as if it wants to devour the neighbouring Bosnia and Herzegovina. The comparison with the animal is not completely out of place since the



©credits

REKLAMA



39

journey of a lifetime

Croatian coastline is so rich and diverse that it calls to mind the skin of a crocodile with its numerous bumps. Instead of being smooth and undulating, the coastline is ragged and rough, studded with bays and gravel beaches (sand beaches are a rarity in Croatia), which make the water extra clean and clear.

As you can imagine, Croatia is a haven for divers.

The waters around Pula abound in underwater tunnels, walls and caves which can be explored for days on end. A stone's throw away (well, a short ferry cruise) is an archipelago of fourteen picturesque islands, one of which is shaped like a fish. The Brijuni Islands have a total area of nearly 8 sq. km, and are absolutely breath-taking. The local waters abounds in corals, sponges, sea cucumbers and soles (and if you are lucky, you might actually spot a bottlenose dolphin), and because the archipelago is a national park, the nature is truly pristine.

I understand Jadran perfectly when he says that he never wants to leave the place – unless it is to see more pretty Croatian towns (such as the colourful Rovinj or Rabac with its great beaches) and the vineyards that line the hills. Pula is a place you will surely want to return to. All the more so as you can now fly there direct, and no longer have to drive there in a stuffy car and spend hours on the highways with their recently increased tolls. ■

© s h u t t e r sto c k ( 2 ) , m . p. ( 3 )

Z Puli łatwo dostać się do pozostałych części kraju. Warto chociażby odwiedzić Park Narodowy Jezior Plitwickich (ok. 140 km od Zagrzebia) z licznymi wodospadami. ❚ It is easy to reach other Croatian attractions from Pula. We recommend a trip to the Plitvice Lakes National Park (at approx. 140 km from Zagreb) with its numerous waterfalls.

do rzadkości, dzięki czemu bajecznie czysta woda jest oczywistością).

Jak łatwo się domyślić, w związku z powyższym nurkowie mają tu niezłą zabawę. W wodach okalających Pulę niczym pajęczyna rozpościera się siatka podwodnych tuneli, murów i jaskiń, które można eksplorować w nieskończoność. A rzut beretem (czyli na odległość krótkiej wycieczki promem) znajduje się archipelag składający się z czternastu malowniczych wysepek, z których jedna zachwyca kształtem doskonale wykrawanej ze skrawka lądu ryby. Wyspy Briońskie zajmują niewielką powierzchnię niecałych 8 km², ale gwarantują niemałą ilość zachwytów. Tutejsze wody obfitują w korale, gąbki, strzykwy, sole (przy odrobinie szczęścia można nawet zobaczyć delfiny butlonose), a ze względu na to, że na terenie archipelagu funkcjonuje park narodowy, przyroda jest nieskażona, niemal dziewicza.

Rozumiem Jadrana, który twierdzi, że stąd nie chce się wyjeżdżać. No, chyba tylko po to, żeby zwiedzić rozrzucone po sąsiedzku miasteczka (kolorowe Rovinj czy plażowe Rabac) i rozpościerające się na zielonych pagórkach winnice. Z pewnością jednak do Puli chce się wracać. Tym bardziej że od niedawna z Polski można tu przylecieć, nie trzeba więc tłuc się w dusznym aucie, godzinami przemierzając autostrady, które właśnie podrożały. ■

chorwacja

40

rekomendacje ❚ recommendations Katedra Marii Panny, Muzeum Archeologiczne i ogromny amfiteatr – Pula kusi licznymi zabytkami, które warto tu zwiedzić.

The Pula Cathedral, the Archaelogical Museum and the huge amphitheatre are just some of the historical sites worth visiting in Pula. co zwiedzić What to see 1 Katedra Marii Panny w puli | ■

pula cathedral

1 2

Powstała w VI w. prawdopodobnie na fundamentach rzymskiej świątyni. Po zniszczeniach w wyniku weneckich i genueńskich najazdów została całkowicie przebudowana na przełomie XV i XVI w. We wnętrzu znajduje się piękny zabytkowy ołtarz, który wg legendy kryje szczątki XI-wiecznego króla węgierskiego Salomona. ❚ Erected in the 6th C on the foundations of a Roman temple. It was completely renovated after the damage inflicted during the Venetian and Genoan conquests. Allegedly the remains of Salomon, the King of Hungary, who lived in the 11th C, are hidden in the beautiful altar inside the Cathedral.

2 Pula Film Festival ■

gdzie zjeść Where to eat ■ Konoba Batelina

Pysznie przyrządzone owoce morza i świeżo złowione ryby (polecamy zwłaszcza szprotki) oraz miła obsługa. Jednak trzeba wcześniej zarezerwować stolik. ❚ Delicious seafood and fresh fish (we recommend brisling) and excellent service. Book a table in advance.

Chimulje 25, Pula 52100

■ R ibarska Koliba Restaurant

Grillowane sardynki i kalmary – pierwsza klasa.

Plus dobre rodzime wino, pyszne desery i ładny widok na okolicę. ❚ Grilled brisling and squid are top notch here. So are the local wines and desserts. On top of all this, the view of the area is truly spectacular.

Verudella 16, Pula 52100

■ K onoba Medeja

Domowej roboty makarony, owoce morza, dobrze przyrządzone zupy i miła obsługa.

Mięso nadziewane kozim serem – palce lizać. ❚ Home-made pasta, seafood, tasty soups and nice service. We recommend trying the meat stuffed with goat cheese which is delicious.

Shijanska Cesta 24, Pula 52100

gdzie nocować Where to sleep ■ Resort del Mar

Hotel przy plaży z restauracjami, które dysponują tarasami z widokiem na morze, basenem (z leżakami i parasolami) i parkingiem.

Za pośrednictwem hotelu jest możliwość zorganizowania wynajmu samochodu, rowerów lub łodzi. ❚ A hotel by the beach with terraced restaurants offering a view of the sea. There is also a pool (with deck chairs and parasols) and a parking lot. You can rent a car, bicycles or a boat at the reception desk.

Glavica 7, Banjole, 52100 Pula

15–22 lipca 2017 r. Organizowany od 1953 r. festiwal należy do najstarszych na świecie. Filmy są wyświetlane w kilku miejscach w mieście, głównie na świeżym powietrzu w amfiteatrze. ❚ One of the oldest film festivals in the world has been organised here since 1953. Films are screened in a number of sites around the city, mainly in the amphitheatre, in open air.

■ Muzeum Archeologiczne Istrii | archaeological museum of istria W zbiorach ma zabytki związane z najstarszą historią półwyspu. Najwięcej z nich pochodzi z czasów rzymskich. Są tu też rzeźby i obrazy z okresu średniowiecza. Obok muzeum można zobaczyć ruiny teatru rzymskiego z II w. ❚ The collection includes exhibits dating back to the peninsula’s earliest times, primarily from the Roman period. There is also a collection of Medieval sculptures and paintings.

■ B outique Hotel Oasi

Hotel w spokojnej zatoce w miejscowości Pješčana Uvala, kilka kilometrów od Puli.

Okolica porośnięta bujną śródziemnomorską roślinnością. Na gości czeka odkryty basen, gabinet odnowy biologicznej oraz restauracja. ❚ A hotel situated in a quiet bay in Pješčana Uvala, a few kilometres from Pula. The area is overgrown with lush greenery. There is an outdoor pool, a wellness centre and restaurant.

Pješčana uvala X/12a, 52100 Pula

■ Park Plaza Histria Pula

Hotel dysponuje trzema restauracjami, odkrytym basenem i leżakami. Na miejscu goście mogą grać w tenisa, squasha, bilard i minigolfa. ❚ The hotel has three restaurants, an outdoor swimming pool and deck chairs. Guests can play tennis, squash, pool and mini golf on the site.

Verudella 17, 52100 Pula

WAW–puy sb. ❚ Sat. 12.10–14.20., ndz. ❚ Su. 7.45–9.55, 16.20–18.30 Czas przelotu ❚ Flight duration 2:10

puy–WAW sb. ❚ Sat. 15.00– –17.20., ndz. ❚ Su. 10.35–12.55, 19.10–21.30 Czas przelotu ❚ Flight duration 2:20

Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

my poland

42

szczecin

M i a s to d o b r z e u ł o ż o n e a city designed to impress Gości największe żaglowce świata, które można podziwiać z tarasów widokowych ciągnących się wzdłuż słynnych Wałów Chrobrego. Dzięki szerokim ulicom i gwiaździstym rondom bywa porównywany do Paryża. ❚ Szczecin has the world’s largest sailing ships, which you can admire from the observation decks along the famous Wały Chrobrego boulevard. With its wide streets and star-shaped roundabouts, it is often compared to Paris. tekst | by barbara żukowska

43

S

zczecin ma swoje smaczki. Jednym z nich jest pasztecik szczeciński. Można go spróbować w barze o nazwie – jakże mogłoby być inaczej – Pasztecik przy alei Wojska Polskiego 46 (ok. 3 zł za sztukę). Do dziś pracuje tam oryginalna maszyna, od której zaczęła się historia pasztecika.

W 1969 r. z demobilu radzieckiej armii stacjonującej w mieście przekazano trzy urządzenia do produkcji tego drożdżowego specjału z mięsnym lub jarskim nadzieniem. Maszyny były bardzo wydajne, bo zaprojektowano je jako kuchnie polowe. Paszteciki szybko stały się hitem, w latach 70. i 80. ustawiały się po nie kolejki szczecinian. Do baru zagląda dzisiaj wiele osób, żeby zaspokoić głód, ale też ciekawość – wystrój niemal się nie zmienił od lat 70.

Przy tej samej ulicy mieści się też Pionier 1909, które szczyci się tytułem jednego z najstarszych na świecie kin działających nieprzerwanie. Należy ono do sieci Europa Cinemas oraz Sieci Kin Studyjnych. Samo miejsce ma niepowtarzalny klimat. Sala Kiniarnia to połączenie kina i kawiarni, a więc nawiązanie do czasów z początku XX w. Widzowie siedzą przy stoliku przy kawie, herbacie lub lampce wina i oglądają filmy puszczane ze starego projektora ze szpulami. Jeśli produkcja jest niema, towarzyszy jej akompaniament na zabytkowym pianinie.

szczecin Szczecin has its flavours. One of them is Szczecin pastry. You can get pasztecik, as it is called, it in a bar aptly named “Pasztecik” at Aleja Wojska Polskiego 46 (it costs approx. PLN 3 apiece). The place still uses the machine that made its first pastries. In 1969, the eatery received three machines producing this yeast dough specialty, with meat or vegetable fillings, from surplus supplies of the Red Army, which was stationed in the city. Being designed for field cookhouses, the equipment was extremely efficient.

The pastries were a runaway success, and there were long queues to buy them in the 1970s and the 1980s.

Today, many people pop inside to satisfy their hunger and their curiosity – the interiors have barely changed since the seventies.

A little further on, you will come across Pionier 1909 – one of the world’s oldest continuously operating movie theatres. It is now a part of the Europa Cinemas and Art Cinema networks, but has lost none of its unique look and feel. The Kiniarnia Room is a curious combination of cafe bar and cinema that retains its links to the early 20th century. You sit at a table, sipping coffee, tea or wine, and watch movies screened from a traditional reel-to-reel projector. The (silent) movies are accompanied by a score played on a vintage piano.



© s i m e / f r e e . p o p r z e d n i e s t r o n y/ p r e v i o u s p a g e s : s h u t t e r s t o c k

Najważniejsze zabytki na Starym Mieście to katedra św. Jakuba, Zamek Książąt Pomorskich i Stary Ratusz. Warto wśród nich wypić kawę. ❚ The Old City’s landmark are the St James Cathedral, the Castle of the Pomeranian Dukes and the Old Town Hall. Plan a coffee stop in the area.

my poland

44

Efektowny hol główny to wizytówka Filharmonii Szczecińskiej. Budynek posiada cztery kondygnacje naziemne oraz podziemny parking.

Zdj. obok: Co roku Dni Morza w Szczecinie są hucznie świętowane. ❚ The Szczecin Philharmonic has a truly impressive foyer.

The building has three on-ground levels and an underground garage.

Bottom image: Sea Days are an festive annual event.

Żeglarska stolica Europy To tylko jedno z miejsc, gdzie można zaznać życia kulturalnego. W ciągu roku w Szczecinie odbywa się blisko 30 różnych cyklicznych wydarzeń, m.in.

Międzynarodowy Festiwal Sztuki Wizualnej inSPIRACJE, ale też teatralnych, jak Festiwal Artystów Ulicy czy Ogólnopolski Przegląd Teatrów Małych Form „Kontrapunkt”. Do tego dochodzą imprezy związane z wodą – w końcu Szczecin to miasto portowe. Między 5 a 8 sierpnia znowu stanie się żeglarską stolicą Europy, goszcząc największe żaglowce świata. Jak to możliwe, że miasto w środku lądu może przyjmować takie jednostki? Otóż jezioro Dąbie, nad którym Szczecin leży, jest jedynym słodkowodnym akwenem w Polsce, na który mogą wpływać statki dalekomorskie.

Zawiną tu po wymagającym wyścigu po Bałtyku, by świętować finał regat The Tall Ships Races 2017. Tradycyjnie zacumują przy Wałach Chrobrego. To ciągnące się ok. 500 m tarasy widokowe nad brzegiem Odry, które same w sobie są dużą atrakcją i stały się najbardziej rozpoznawalną „pocztówką” miasta. Kilka dni po finale regat (11 i 12 sierpnia) niebo nad Szczecinem

W ciągu roku w Szczecinie odbywa się blisko 30 cyklicznych wydarzeń kulturalnych.

Szczecin hosts nearly 30 annual cultural events every year.

rozświetlą fajerwerki podczas największego w Polsce Festiwalu Sztucznych Ogni „Pyromagic”.

Wystarczy kilka minut spaceru z Wałów Chrobrego, żeby znaleźć się w najstarszej części miasta. Mimo mocnych zniszczeń wojennych i powojennych na starówce zachowały się cenne obiekty, m.in. zabytkowe kamienice, ratusz, katedra św. Jakuba i Zamek Książąt Pomorskich. Białe renesansowe mury zamku w słoneczny dzień aż oślepiają, zaś nocą, podświetlone lampami, unoszą się nad miastem niczym zjawa.

To kolejne miejsce, gdzie można zasmakować życia kulturalnego – na dziedzińcu odbywają się koncerty, zaś we wnętrzach mieszczą się sale wystawowe, kino, teatr, scena muzyczna.

Wyjątkowo zielone centrum W Szczecinie czuje się przestrzeń i rozmach. Po części jest tak za sprawą szerokich ulic i gwiaździstych rond.

To zasługa Hermanna Hakena, który na przełomie XIX i XX w. był tu nadburmistrzem i wówczas miasto zyskało nowy układ urbanistyczny. Wielkie ronda z promieniście odchodzącymi ulicami, jak plac Grun-

46

szczecin The sailing capital of Europe This is just one of many places where you can soak up the local cultural life. Szczecin is the venue for nearly 30 annual events, including the inSPIRACJE International Visual Arts Festival and such theatre festivals as the Street Art Festival and Counterpoint – the National Review of Short Theatre Plays. And as Szczecin is a thriving port city, there is no shortage of water events. The city is set to become the sailing capital of Europe from 5 until 8 August, when it hosts the world’s largest sailing ships. How do such huge ships manage to sail into a city located so far inland? Szczecin is built on the shores of Lake Dąbie, which is the only freshwater reservoir in Poland that is navigable for deep-sea vessels. They are going to call into the local port after a harrowing race on the Baltic Sea to celebrate the finals of The Tall Ships Races 2017. The ships are traditionally moored along Wały Chrobrego boulevard, which has an approx. 500-metre observation deck overlooking the embankment of the Odra River. This is a prominent city landmark and a major tourist attraction in its own right. A few days after the finals of the race (11-12 August), the sky over Szczecin is going to be illuminated during the Pyromagic Fireworks Festival, the largest of its kind in Poland.

A short walk down Wały Chrobrego will take you straight into the oldest part of the city. Many of the historical buildings in the old town, including many historical townhouses, the town hall, St James Cathedral and the Castle of the Pomeranian Dukes, survived the war and its aftermath intact. The white walls of the Renaissance castle can be blinding on a sunny day, and when illuminated at night, they hover above the city like a ghost. The castle is also a place where you can savour the local cultural life – the courtyard is a popular concert venue, while the interiors house exhibition rooms, a cinema, a theatre, and a musical stage.

The verdant heart of the city Szczecin has flair and panache, an impression augmented by its wide streets and star-shaped roundabouts. The credit for this attractive layout goes to Hermann Haken, the mayor of the city at the turn of the 20th century. Today, mammoth roundabouts with radiating streets, the best example of which is Grunwaldzki Square, make Szczecin stand out among Polish cities. Parks create space and offer residents a breath of fresh air. Central Szczecin is drowning in lush greenery. The rectangular Jasne Błonia, with its neat rows of plantains, is the local answer to Central Park. From here, cross the street to reach Kasprowicz Park and then venture into the arboretum and the Różanka, which has 9,000 rose species. Szczecin has one more treat in store – it’s not a park exactly, but it performs the role of one. The Central Cemetery is the



©dariusz gorajski/forum, shut terstock

my poland

©credits



47

my poland W tym roku na wyspę Wolińska Kępa zjadą wikingowie z 30 krajów. ❚ This summer, Wolin Island will be visited by vikings from 30 countries.

szczecin

waldzki, wyróżniają dziś Szczecin spośród innych polskich miast. Nie bez powodu przywodzą też na myśl Paryż, bowiem podczas projektowania wzorowano się na rozwiązaniach paryskich.

Oddech miastu i jego mieszkańcom dają parki. Szczecin szczyci się wyjątkowo zielonym centrum. Jego „Central Parkiem” ze względu na prostokątny kształt są Jasne Błonia z rzędami platanów. Stamtąd można przeskoczyć przez ulicę do parku Kasprowicza, dalej do ogrodu dendrologicznego i do Różanki, czyli Ogrodu Różanego z rosnącymi tam 9 tysiącami róż. Ale Szczecin ma coś jeszcze, co wprawdzie nie jest parkiem w ścisłym znaczeniu tego słowa, ale taką funkcję też pełni. To Cmentarz Centralny, największy w Polsce i trzeci co do wielkości w Europie (ponad 172 ha). To rozległy teren – czasem trzeba się przyjrzeć, żeby wśród drzew i krzewów wypatrzeć tablice i pomniki.

largest necropolis in Poland and the third largest in Europe. This is no depressing graveyard with rows of identical tombstones, but a vast expanse where you need to be alert to spot gravestones and monuments.

Festiwal Słowian i Wikingów Szczecin leży tuż przy niemieckiej granicy, więc znacznie bliżej stąd do Berlina niż Warszawy. Przegląda się w jeziorze Dąbie i rzece Odrze, które świetnie się nadają na kajakowe wycieczki i podglądanie dzikiej nadodrzańskiej przyrody. Ale wystarczą 2 godz. jazdy, byśmy znaleźli się nad Bałtykiem. Po drodze na wybrzeże koniecznie trzeba się zatrzymać w Wolinie, na wyspie Wolińska Kępa. W tamtejszym skansenie między 4 a 6 sierpnia odbędzie się XXIII Festiwal Słowian i Wikingów, jedna z największych wczesnośredniowiecznych imprez w Europie. Bierze w niej udział ok. 2 tys. osób z 30 krajów świata. Występują zespoły muzyki i tańca dawnego, odbywają się warsztaty dawnych rzemiosł, regaty rekonstrukcji dawnych łodzi, inscenizacje historyczne i bitwy na 600 wojów.

A to wszystko zaledwie o godzinę drogi od Szczecina. ■

The Festival of Slavs and Vikings Szczecin is just a stone’s throw from the German border, and is much closer to Berlin than Warsaw. The city sprawls around the shore of Lake Dąbie and the banks of the Odra. This makes it ideal for canoeing trips and watching the local wildlife. It is only a two-hour drive to the seaside, where you can soak your feet in the salty waters of the Baltic. En route, you might want to stopover in Recław on the Isle of Ostrów. From 4 until 6 August, this is going to be the venue of the 23rd Festival of Slavs and Vikings, one of the largest early medieval events in Europe. The festival attracts approx. 2,000 participants from 30 countries. Brace yourself for medieval dance and music shows, workshops in medieval arts and crafts, regattas of ancient ships, historical re-enactments, and battles fought by 600 warriors. All this just an hour’s drive from Szczecin. ■

WAW–szz codziennie (oprócz ndz.) 07.15–8.25, 13.20–14.30, (oprócz sb.) 19.25–20.35 ❚ daily (except Su). 07.15–8.25, 13.20– 14.30, (except Sat.) 19.25–20.35 szz–WAW codziennie (oprócz ndz.) 08.55–10.00, 14.55–16.00, (oprócz sb.) 21.05–22.10 ❚ daily (except Su). 08.55–10.00, 14.55– 16.00, (except Sat.) 21.05–22.10

Czas przelotu ❚ Flight duration 1:05

Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

48

©jan włodarczyk/enstock , shut terstock

Czas przelotu ❚ Flight duration 1:10

business

farmacja

Fa b r y k i z d r o w i a heath factories Polska farmacja na potęgę rozwija nowoczesne technologie. Dlatego jest jedną z tych branż, które leczenia z pewnością nie potrzebują. ❚ The Polish pharmaceutical industry is investing heavily in new technologies. This is why it does not need to be cured.



52

©credits

tekst | by mirosław konkel, puls biznesu

W

1922 r. młody lekarz Frederick Banting poinformował kierownika Katedry Fizjologii Uniwersytetu w Toronto, że ma pomysł na nowy lek. Z powodu cukrzycy zmarła jego przyjaciółka, a on nie zdążył jej uratować. Chodziło o insulinę – hormon, którego pozyskiwanie od zwierząt uważano wówczas za nierealne. Prof. John Macleod, szef katedry, wyjeżdżał akurat na wakacje, więc udostępnił Bantingowi swoje laboratorium. Gdy wrócił z urlopu, specyfik był gotowy – tak rozpoczęła się era insulinoterapii, która do dziś milionom chorych zapewnia długie życie.

In 1922, a young physician named Frederick Banting notified the Head of the Physiology Faculty of Toronto University that he had an idea for a new drug.

His friend had died of diabetes and he regretted not having been able to help her. The new medicine was insulin, a hormone that, according to scientists at the time, could not be harnessed from animals. Prof. John Macleod, the Faculty Head, was about to go on vacation, so he let Banting use his laboratory while he was gone. When he returned, the medicine was ready and thus the era of insulin therapy began. Today, it helps millions of people with diabetes live long lives.

Globalny lider?

Równie imponujące odkrycia marzą się wielu polskim uczonym. Zanim jednak ich praca przyniesie komercyjne i medyczne efekty, pamiętajmy jedno: nawet bez wynalazków na miarę insuliny rodzima farmacja nie ma powodu do kompleksów. Przekonany o tym jest m.in. Erik Plasa, wiceprezes Związku Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych „Infarma”, który pod koniec maja na IX Europejskim Kongresie Gospodarczym (EKG) w Katowicach mówił o krajowej branży w samych superlatywach. Przypomniał, że Polska należy do 20 czołowych krajów świata pod względem wielkości, perspektyw i możliwości rozwojowych rynku medykamentów. Na ten potencjał – tłumaczył – składają się wykształcone kadry oraz wysoki poziom uczelni medycznych i ośrodków naukowych mogących z sukcesami prowadzić badania kliniczne. To one ściągają nad Wisłę inwestorów o rozpoznawalnych na świecie logotypach. „Wszystkie najważniejsze firmy farmaceutyczne są obecne lub planują aktywność w Polsce” – podkreślał na EKG wiceprezes Plasa.

Optymizm płynie też z raportu McKinsey & Company Polska 2025 – Nowy motor wzrostu w Europie, według którego nasz kraj mógłby się stać europejskim, a w dalszej przyszłości – nawet ogólnoświatowym centrum przemysłu farmaceutycznego specjalizującego się w złożonych lekach generycznych i biopodobnych. Autorzy analizy widzą Polskę w roli ważnego producenta kontraktowego, a także centrum konfekcjonowania i logistyki obsługującego koncerny farmaceutyczne w UE. Już dzisiaj polscy producenci liczą się na arenie międzynarodowej. Dość przytoczyć dane Laboratorium Gospodarki Cyfrowej Uniwersytetu Warszawskiego DELab za lata 2004–2014, według których eksport leków rośnie średnio o 27 proc. rocznie. Daje to nam miejsce w środku europejskiej stawki. Mamy ugruntowaną pozycję głównie na rynkach krajów rozwijających się. Główny kierunek handlu to Wschód.

Prezes Erik Plasa nie ma wątpliwości, że sektor farmaceutyczny jest jednym z najważniejszych kół napędowych polskiej gospodarki. Jego wartość sięga 30 mld zł,

A global leader?

Many Polish researchers dream about making groundbreaking discoveries like this. However, before their work can produce commercial and medical results, we need to remember that even without innovations on the scale of the discovery of insulin, the domestic pharmaceutical market has no reason to feel bad about itself. Erik Plasa, Vice Chairman of the “Infarma” Employers Association of Innovative Pharmaceutical Companies, had nothing but praise for the Polish drug industry at the 9th European Economic Congress (EEC) in Katowice in late May. He said that Poland is one of the top 20 countries in the world in terms of size, perspectives and development potential when it comes to the pharmaceutical market. The potential, he explained, stems primarily from well-educated people and the high academic level of medical schools and research centres that are successfully conducting clinical trials. This is what attracts big-name investors to Poland. “Actually, all the major international pharmaceutical companies are operating or planning to launch operations in Poland”, said Plasa. Equally optimistic is a report compiled by McKinsey & Company Poland 2025 – New growth driver in Europe” according to which our country could become a European, and over the longer term, even worldwide pharmaceutical industry hub specialising in complex generics and biosimilars. The authors perceive Poland as a crucial contracting manufacturer and a packaging and customising centre servicing pharmaceutical concerns throughout the EU. Polish manufacturers are already recognised internationally. This claim can be backed up by e.g. DELab Digital Economy Laboratory (University of Warsaw) data for 2004-2014, according to which medicinal exports are growing at a rate of 27% annually. This places Poland in the middle of the European rankings. We enjoy a stable position regarding exports on developing markets. Our core export destination is the East.

Plasa is certain that the pharmaceutical sector is one of the key driving forces of the Polish economy. Its value is estimated at PLN 30 bn and revenues come to



53

business

a wpływy do budżetu wynoszą 2,6 mld zł. Na rynku działa ponad sto podmiotów, na czele z takimi gigantami jak Polpharma, Adamed czy Sanofi. Niemal co drugi kupowany w Polsce medykament jest rodzimej produkcji, czemu trudno się dziwić, skoro nasz asortyment jest o ok. 20 proc. tańszy niż z importu, a ceny leków generycznych (zwykle tańsze zamienniki zagranicznych substancji) należą do jednych z niższych w Unii Europejskiej. Branża zatrudnia bezpośrednio 22 tys. osób, ale oferuje w sumie ponad 100 tys. miejsc pracy. Kapitał ludzki, inwestycje w nowe technologie i wysoka produktywność firm farmaceutycznych przekładają się na wyższe płace niż w innych sektorach.

Branża farmaceutyczna uchodzi też za jedną z bardziej innowacyjnych w Polsce. Działające na tym rynku przedsiębiorstwa ok. 9 proc. zysku przeznaczają na badania i rozwój (B+R). Kurs na innowacyjność obrały nawet stosunkowo młode polskie firmy jak Lek-am – warszawskie przedsiębiorstwo swój rozwój tłumaczy współpracą z ośrodkami uniwersyteckimi oraz inwestycjami w zaplecze produkcyjne (zakład w Zakroczymiu) i badawczo-rozwojowe (nowoczesne la-

54

farmacja

PLN 2.6 bn. There are over 100 entities on the market, headed by such giants as Polpharma, Adamed and Sanofi. Almost half the medicines purchased in Poland are made in Poland, which is hardly surprising, as Polish products are roughly 20% cheaper than imported drugs and generics are among the cheapest in the EU. There are 22,000 people directly employed in the industry with over a total of 100,000 jobs available.

The Polish pharmaceutical sector is considered as one of the most innovative in the country. Pharmaceutical companies allocate approximately 9% of their profit to R&D. Even relatively young domestic companies are innovative, e.g. Warsaw-based Lek-am owes its growth to cooperation with universities and investments into production facilities (a plant in Zakroczym) and R&D (state-of-the-art labs). The company has been setting up offices in CEE, Africa and Asia.

However, we are still far behind other countries, especially the US and the “old” EU member states in some areas, e.g. original drugs constitute only a small fraction of domestic production. Over 80% are generic drugs. How can we catch up with the world? Rajmund



boratoria z wysokiej klasy sprzętem analitycznym).

Producent z Mazowsza od kilku lat otwiera swoje przedstawicielstwa w Europie Środkowej i Wschodniej, Afryce i Azji.

Są jednak sfery, w których odstajemy od wielu innych gospodarek, zwłaszcza USA i tzw. starej Unii, np. oryginalne specyfiki stanowią niewielką część naszej produkcji. Ponad 80 proc. to leki generyczne.

Jak dołączyć do światowych liderów rynku? Podczas panelu na IX EKG wiceprezes Polpharmy Rajmund Martyniuk stwierdził: „Rynek wewnętrzny jest dobrą bazą do rozwoju przemysłu farmaceutycznego, ale nie chcemy na tym poprzestawać”. Naszymi zaletami – według menedżera – są „wieloletnie tradycje w produkcji leków, nowoczesne zakłady farmaceutyczne, solidne know-how oraz wykwalifikowana kadra”.

Co więc hamuje rozwój branży? Wiceprezes Martyniuk narzekał głównie na brak polityki wsparcia w kraju i eksporcie. „Trudno zdobywać nowe rynki, walcząc o życie na rodzimym” – argumentował. Wtórował mu Erik Plas, koncentrując się na działaniach B+R: „Warto więc wprowadzać stabilne i przewidywalne regulacje prawne w tej dziedzinie”.

Branża z widokami Frederick Banting znalazł zrozumienie u kierownika jednej z uniwersyteckich katedr, dzięki czemu wynalazł insulinę. Czy przedstawiciele polskiej farmacji w równym stopniu mogą liczyć na wsparcie polityków, legislatorów i światka naukowego, od czego w dużym stopniu zależy tempo wzrostu ich sektora?

Piotr Dardziński, podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, nie ukrywa optymizmu. Deklaruje, że jego resort będzie inicjować kontakt środowisk akademickich i biznesowych, co w przyszłości przyniesie wymierne korzyści gospodarce. Udane przykłady takiej współpracy dostrzega właśnie w farmacji. Za tym, że branża skazana jest na sukces, przemawiają też tendencje globalne i lokalne. wartość i dynamika polskiego rynku farmaceutycznego 2014-2016

Value and dynamics of the Polish Pharmaceutical Market 2014-2016 23

4

22,5

3,5

3,5

3,0

22

2,5

2,5

21,5

2.0 1,5

21

1,0

20,5 20

0,5 0,0 2014

2015

wartość (mld PLN) | value (PLN bn)

56

4,5 4,0

2016 wzrost (%) | growth (%)

farmacja Wartość rynku w 2021 r. zwiększy się na świecie o jedną trzecią, do prawie 1,5 bln dol. Sprzyjać temu będzie wprowadzanie nowych leków do sprzedaży. W końcowej fazie badań jest rekordowa liczba aż 2,2 tys. substancji. Inny napęd to wzrost popytu na zagranicznych rynkach, co pozytywnie wpłynie na polski eksport.

Wreszcie rozwojowi polskiej branży farmaceutycznej sprzyja unijna perspektywa finansowa 2014–2020.

Promuje ona innowacje i współpracę biznesu z nauką.

Szczególnie że farmaceutyka i biotechnologia zostały zaliczone do Krajowych Inteligentnych Specjalizacji. ■

Martyniuk, the Vice President of Polpharma, said during the EEC: ”The internal market is a good base for the growth of the pharmaceutical market, but we do not want to stop there”. Our key strengths, he claimed, are our “longstanding manufacturing traditions, state-of-the-art pharmaceutical plants, solid knowhow, and qualified workforce”. What is holding back the growth of the industry? Martyniuk complained about the lack of government support for domestic production and exports. “It is hard to conquer other markets when you’re struggling to stay above water at home”, he argued. Plas had a similar view as regards R&D: “It is therefore worth implementing stable and reliable legal regulations in this area”.

A positive outlook Frederick Banting was lucky to have had the support of his superior when he discovered insulin. Can the Polish sector count on that level of support on the part of politicians, legislators, and academia? Piotr Dardziński, Under Secretary of State at the Ministry of Higher Education and Science, is optimistic. He declares plans to initiate contacts between academic and business circles, and that these could generate real economic benefits in the future. The pharmaceutical industry, according to Dardziński, abounds in examples of successful relationships between business and science. Global and local trends augur well for the success of the sector. The value of the market is expected to grow by one third to nearly USD 1.5 tn by 2021. The marketing of new drugs will be one of the factors triggering this growth. A record-breaking number of 2,200 substances are nowin the final stages of clinical trials. Another trigger is the increased demand aborad which will impact exports.

Another issue that can serve as a catalyst for the growth of the Polish pharmaceutical sector (and boost exports) is the EU financial perspective for 2014-2020.

This promotes innovation and collaboration between business and science centres. Also, the pharmaceutical and biotechnology sectors have been classified as National Smart Specialisations. ■

© s h u t t e r sto c k ( 5 ) , m . p.

business

Widzàc wi´cej, dotrzesz dalej

Soczewki, dzi´ki którym dotrzesz do celu Ciesz się w pełni jazdą samochodem, dzięki soczewkom EnRoute zaprojektowanym z myślą o kierowcach. Zapewniają wyraźne i komfortowe widzenie na dalsze odległości, deskę rozdzielczą, a także w lusterkach. Poczuj się bezpiecznie, niezależnie od warunków panujących na drodze.

Soczewki okularowe EnRoute dostępne są w salonach optycznych.

www.hoya.eu/pl

i n t e rv i e w

javier bardem

d o a n i o ł a m i da l e ko anything but angelic mówi, że jest hipochondrykiem, który nie umie prowadzić samochodu, i nie mA ZAMIARU PRZENOSIĆ SIĘ DO HOLLYWOOD. Z javierem bardemem rozmawiamy także o nowym filmie Escobar, w którym zagrał z żoną Penélope Cruz. ❚ he claims to be a hypochondriac who cannot drive and has no intention of moving to hollywood. We talked to javier bardem about his life and his latest film escobar where he stars alongside his wife Penélope Cruz.



60

©credits

tekst | by mariola wiktor zdjęcia | photos matt sayles/ap/east news

61

i n t e rv i e w

k

Kapitan Salazar, twoja najnowsza rola z kolejnej odsłony Piratów z Karaibów: Zemsta Salazara, do postaci sympatycznych raczej nie należy…. (śmiech) To prawda, ale ja lubię szwarccharaktery.

Jestem wrogiem numer jeden Jacka Sparrowa, którego gra Johnny Depp. Wspólnie z moją załogą uciekamy z więzienia i planujemy zabić wszystkich innych piratów. To naprawdę świetne kino przygodowe.

Wcześniej także wcielałeś się w czarne charaktery, że przypomnę podejrzanego właściciela klubu nocnego w Adwokacie, psychopatycznego mordercę w To nie jest kraj dla starych ludzi czy Raoula Silvę w Bondowskim hicie Skyfall.

Kiedy codzienne rano myję zęby i patrzę w lustro, to myślę sobie, że wyglądam jak kawał drania. Ten okropny złamany nos, wyłupiaste oczy i jeszcze niski tembr głosu. Do anioła mi daleko. Kiedy przygotowuję się do ról psychopatów, przypominam sobie te wszystkie chwile z mojego życia, kiedy miałem w stosunku do kogoś mordercze uczucia. Wyciągam je „na wierzch”, na szczęście tylko przed kamerą. Co do Silvy – kilka lat temu zaproponowano mi rolę Bonda i ja wtedy odmówiłem. Dopiero potem przyszła propozycja wcielenia się w czarny charakter. Dziś, z perspektywy czasu, myślę, że to była słuszna decyzja. Silva – mimo swojej odrażającej powierzchowności – był o wiele ciekawszym wyzwaniem aktorskim niż sam Bond. Silva to złoczyńca z tajemnicą, napędzany osobistą zemstą, charyzmatyczny, przebiegły, ironiczny.

62

javier bardem Your most recent role, Captain Salazar, in the latest instalment of the Pirates of the Caribbean: Dead Men Tell No Tales, is not the most likeable character you’ve ever played. (laughs) That’s true, but I enjoy playing evil characters.

I am the archenemy of Jack Sparrow. Together with my crew, I escape from prison and plan to kill all the other pirates. It’s a great action film.

You played bad guys in your earlier films as well, e.g. the night club owner in The Counselor, the psychopathic killer in No Country For Old Men, and Raoul Silva in the Bond film Skyfall.

When I brush my teeth in the morning and look in the mirror, I think to myself that I look like quite a scoundrel. The horrible broken nose, the bulgy eyes and the low voice. Anything but angelic. Whenever I work on playing psychopaths, I recall all those moments in my life when I was so angry that I felt like killing someone. I retrieve them from my memory, but only when I’m in front of the camera. As for Silva, I’d been offered a part in a Bond film a few years earlier and turned it down. The proposal to play Silva only came later.

Looking back, I think I made the right decision. Silva, despite his horrid personality, was a much more challenging part than the part of Bond. Silva was a bad guy with a secret, and was driven by personal revenge. He was charismatic, cunning and ironic.

Do you know what Pedro Almodóvar once said about you?

I’m all ears.

He said you were an expert in creating characters who are the exact opposite of who you really are.

This might explain why you are famous for the lengthy preparations you put into your roles.

I like to immerse myself in the character I’m playing, and this cannot be done on the fly. The fact that I can afford to take so long is another thing. This is partly because I usually only shoot one film every two years, and partly because I have savings and my La Bardemcilla bar in Madrid is doing well – at least for now.

How much are you willing to sacrifice for a part?

In a word – heaps. It took me 5 or 6 hours to put on the complete makeup for the paralysed Ramón Sampedro, whom I played in The Sea Inside. I would arrive on the set at 5 am, even though shooting did not begin until 11 am. But that was nothing compared to not being able to move during shooting. I was playing a “vegetable” who could only move his eyelids and his mouth. I had to completely ignore my body and learn to express my emotions with my voice and eyes.

This required maximum concentration and the right breathing techniques. I came to realise how much you can do by just using your facial muscles. I had to practise writing my own name holding a brush in my mouth for three months. When I was working on the



©credits



63

i n t e rv i e w A wiesz, co powiedział o tobie Pedro Almodóvar?

Zamieniam się w słuch...

Powiedział, że jesteś specjalistą od budowania postaci, które są całkowitym zaprzeczeniem ciebie jako osoby prywatnej. Pewnie dlatego słyniesz z długich przygotowań do roli.

Lubię głęboko zanurzyć się w postać, którą mam grać, a tego nie da się zrobić w biegu, na kolanie. Inna rzecz, że na taki luksus mogę sobie pozwolić – po pierwsze dlatego, że zwykle kręcę jeden film na dwa lata, a po drugie mam oszczędności i całkiem nieźle prosperujący, jak dotychczas, bar La Bardemcilla w Madrycie.

A ile jesteś w stanie poświęcić dla roli?

Mówiąc krótko – bardzo dużo. Codzienna charakteryzacja do roli całkowicie sparaliżowanego malarza Ramóna Sampedro, którego grałem w produkcji W stronę morza, zabierała ok. 5–6 godz. Pojawiałem się na planie już o 5 rano, a zdjęcia zaczynaliśmy dopiero o godz. 11. Ale to nic w porównaniu z tym, że podczas ujęć nie mogłem się poruszyć. Grałem przecież „warzywo”, mężczyznę, który ma tzw. czucie jedynie w powiekach i ustach. Musiałem całkowicie zapomnieć o ciele i nauczyć się wyrażać emocje jedynie głosem i oczyma. To było możliwe podczas maksymalnej koncentracji i przy właściwych technikach oddychania. Przekonałem się, jak wiele można osiągnąć dzięki mięśniom twarzy. Musiałem trenować

64

javier bardem role of Cuban writer Reinaldo Arenas, who emigrated to the USA in the 1980s and died of AIDS there, for Before Night Falls, I shed dozens of kilos and studied English for 6 hours a day, as I did not speak the language. I also visited Havana, where I met with friends of Arenas.

It was all worth it. You were the first Spanish actor to be nominated for an Academy Award. Is there any line you will not cross?

You know, when an actor loves his craft, he loves everything about it, without exception. You can sometimes sacrifice more than the script demands without necessarily benefitting the part you’re playing. This happens when you’re driven by your own ambition, and want to show the world how good you are. I try not to go too far in this respect. I usually follow what happens with my character, and if necessary, I’m willing to make sacrifices, but only to make the part more credible – not to show off. On the other hand, you have to be careful not to become too attached to your character. I came very close to the danger zone when I was shooting The Sea Inside and Before Night Falls.

I experienced how hard it was to cool off, and to let go of the part once shooting had finished.

It’s just a job, as Anthony Hopkins would say.

I keep telling myself that too, but there’s always the fear of becoming addicted to a role that requires

aż trzy miesiące, by pędzlem umieszczonym w ustach napisać własne imię. Przygotowując się zaś do roli kubańskiego pisarza Reinalda Arenasa, który w latach 80. wyemigrował do USA i zmarł na AIDS, o czym opowiadał film Zanim zapadnie noc, schudłem kilkadziesiąt kilogramów i codziennie przez 6 godz. uczyłem się języka angielskiego, którego wcześniej nie znałem.

Odwiedziłem też Hawanę, gdzie spotkałem się z przyjaciółmi Arenasa.

Chyba było warto, bo jako pierwszy hiszpański aktor zostałeś nominowany za tę rolę do Oscara. Czy jest jednak jakaś granica, której nie przekroczysz?

Wiesz, jeśli aktor kocha swoją pracę, to z całym dobrodziejstwem inwentarza. Czasem poświęcasz się nawet bardziej, niż wymaga tego scenariusz, ale niekoniecznie z korzyścią dla postaci. Tak się dzieje wtedy, gdy kieruje tobą własna ambicja, chęć pokazania światu, jak dobry jesteś. Ja staram się nie przesadzać. Próbuję iść za rolą i oczywiście, jeśli to konieczne, gotów jestem się poświęcić, ale tylko po to, by uwiarygodnić postać, a nie po to, by popisywać się przed widzem.

Z drugiej strony trzeba uważać, żeby nie za bardzo zżyć się ze swoim bohaterem. Ja sam byłem już blisko tej niebezpiecznej granicy przy okazji realizowania W stronę morza i Zanim zapadnie noc. Doświadczyłem wtedy, jak trudno jest się wyluzować, wyjść z roli, gdy zgasną światła na planie.

Jakby powiedział Anthony Hopkins, to tylko praca.

Też sobie to powtarzam, ale zawsze pozostaje jakiś lęk przed uzależnieniem od roli, która wymaga zaangażowania emocji i uczuć. Zresztą zawód aktora czasem wydaje mi się absurdalny. Ja się maluję, stroję, przebieram, staję się kimś innym, a czy zdrowy mężczyzna nie powinien raczej zabrać się do jakiegoś praktycznego zajęcia? W dodatku w mojej rodzinnej Hiszpanii, znanej z kultu macho, aktor mężczyzna jeszcze do niedawna był traktowany jako ktoś podejrzany. Sęk w tym, że nie mogę być ani murarzem, ani wyjechać do Afryki jako wolontariusz i pomagać ludziom żyjącym w biedzie. Bo jestem... hipochondrykiem. Naprawdę! Nie potrafię nawet prowadzić samochodu.

Kiedyś myślałem o malarstwie, studiowałem nawet w Madrid Escuela de Artes y Oficios, ale zabrakło mi talentu. Jedyną rzeczą, jaką wydaje mi się, że umiem robić, jest aktorstwo. Chociaż czasem i w tym zawodzie nie czuję się komfortowo.

Słyszałam, że jesteś wstydliwy, i przyznam, że bardzo mnie to zdumiało. Nie tylko dlatego, że jesteś aktorem, ale także z tego powodu, że pochodzisz z rodziny o bogatych tradycjach artystycznych.

Rzeczywiście, aktorem był dziadek, a potem matka, siostra i brat też połknęli bakcyla. Wuj jest reżyserem i scenarzystą. Jednak mój wstyd nie jest wynikiem braku teatralnego czy filmowego obycia ani też nie wiąże się z koniecznością publicznego obnażania

emotional commitment. After all, acting is an absurd job at times. I put on makeup, dress up, and pretend to be someone else. Shouldn’t a sane man take up something more practical? Not only that but my native Spain is well known for its macho man cult, and male actors were viewed with suspicion until quite recently. The problem is that I don’t have what it takes to be a bricklayer or a volunteer helping poor people in Africa. I’m a hypochondriac. I really am. I can’t even drive. When I was young, I wanted to become a painter, and even studied art at the Madrid School of Arts and Crafts but I was not talented enough. The only thing I can do, so far as I know, is act, although I don’t always feel comfortable in this job.

I’ve heard that you’re shy. I have to say that this came as a surprise to me. Not only because you’re an actor, but also because you come from a family with strong artistic traditions.

That’s right. My grandfather and mother were actors, and my sister and brother also followed in their footsteps. My uncle is a director and writer. However, my shyness is not due to being unfamiliar with the stage

Kiedy rano myję zęby i patrzę w lustro, myślę sobie, że wyglądam jak kawał drania. okropny złamany nos, wyłupiaste oczy i niski tembr głosu...

When I brush my teeth and look in the mirror, I think to myself that I look like a scoundrel. The broken nose, the bulgy eyes and the low voice...

or screen, but with having to expose my personal feelings in public. I think that as many as 90 per cent of actors hate to watch themselves on the screen. It embarrasses them. If this is the kind of shyness you have in mind, then yes, I’m shy (laughs). It’s horrible to watch all the mistakes you’ve made and at the same realise that it’s too late to change anything.

In that case, I’m not sure whether you’re shy, but you’re certainly handsome...

Please, continue!

Your Spanish fans have dubbed you “the new Antonio Banderas”. Do you find this irritating or flattering? (laughs). Antonio is certainly handsome, but me?

When I hear things like “the new Marlon Brando” or “the new James Dean”, I think it’d be hard to come up with anything more devoid of meaning. How many of these “new Marlons” have graced the screen, only to be quickly forgotten? On the other hand, I’d be



65

i n t e rv i e w własnych emocji. Myślę, że aż 90 proc. aktorów nienawidzi oglądać siebie na ekranie. Wstydzi się tego.

Jeśli mówisz o takim rodzaju wstydu – to tak, jestem wstydliwy (śmiech). Okropne jest widzieć, ile błędów się zrobiło, i jednocześnie uświadamiać sobie, że jest już za późno na zmiany.

Nie wiem zatem, czy jesteś wstydliwy, ale z całą pewnością jesteś przystojny...

Kontynuuj proszę!

Twoje hiszpańskie fanki mówią o tobie „nowy Antonio Banderas”. Irytuje czy schlebia ci ta etykieta? (śmiech). Antonio jest rzeczywiście przystojny, ale ja? Kiedy słyszę „nowy Marlon Brando”, „nowy James Dean”, to myślę sobie, że trudno o większe pustosłowie. Ilu takich „nowych Marlonów” przewinęło się przez ekrany i świat szybko o nich zapomniał? Z drugiej strony skłamałbym, twierdząc, że porównanie do Banderasa jest obraźliwe. Bardzo go szanuję. Jest pierwszym hiszpańskim aktorem, który przebił się na brutalny hollywoodzki rynek i się na nim utrzymał.

Dzięki jego wysiłkom i determinacji, a trzeba pamiętać, że startował jako nikomu nieznany chłopak z Andaluzji, mówiący z akcentem – inni latynoscy aktorzy mieli ułatwioną drogę do amerykańskiego kina.

Jednak mimo nominacji do Oscara za Zanim zapadnie noc Juliana Schnabla oraz udziałowi w filmie Johna Malkovicha The Dancer Upstairs nie ciągnie cię, by przenieść się do Hollywood?

To skomplikowane. Często europejscy aktorzy najwię­ cej czerpią ze swoich narodowych kultur, dlatego decydują się żyć w swoich krajach. W USA zawsze czułem się i nadal czuję jak cudzoziemiec. Moją bazą jest Hiszpania. To kraj, w którym żyję na co dzień, w którego kulturze jestem zanurzony. Nie chcę stąd nigdzie wyjeżdżać na stałe. Tu, w Madrycie, jest mój dom, w którym mieszkam z Penélope i dwójką naszych dzieci: 7-letnim Leo i 4-letnią Luną. To moje miejsce na ziemi.

Poznaliście się z Penélope wiele lat temu na planie filmu Szynka, szynka, ale między wami zaiskrzyło dopiero podczas zdjęć do Vicky Cristina Barcelona.

Ostatnio znów zagraliście razem i wiem, że premiera filmu już jesienią.

W Escobarze zagrałem tytułową postać, a Penélope wcieliła się w Virginie Vallejo, dziennikarkę i kochankę tego najsłynniejszego barona narkotykowego, która po kilku latach związku przechodzi na drugą stronę barykady i opisuje powiązania największych kolumbijskich polityków i biznesmenów z kartelem. Escobar to niejednoznaczna postać – znienawidzony przez Zachód, do dziś uchodzi w Kolumbii za Robin Hooda.

Mimo przestępczej działalności rozdawał pieniądze biedakom, finansował budowę setek domów dla bezdomnych, aż siedemdziesięciu boisk sportowych, ogrodu zoologicznego i wielu kościołów. Wielowarstwowy materiał do zagrania. Takie lubię! ■

66

javier bardem lying if I said that I found the comparison with Banderas offensive. I respect him a great deal. He’s the first Spanish actor to have broken into the brutal Hollywood market and stayed there. His efforts and determination – and bear in mind that he started out as an unknown youngster from Andalusia who spoke with an accent – have paved the way for other Latin actors in the US film industry.

However, your Oscar nomination for Before Night Falls, by Julian Schnabel, and your participation in the John Malkovich film, The Dancer Upstairs, haven’t tempted you to move to Hollywood.

It’s complicated. European actors often draw inspiration from their national cultures and therefore decide to live in their home countries. I’ve always felt like a foreigner in the USA. Spain is my home. It’s the country I live in on a daily basis, and in whose culture I’m immersed. I’d never want to leave it for good. My home is in Madrid, where I live with Penélope and our two children, 7-year-old Leo and 4-year-old Luna. This is my place on Earth.

You and Penélope Cruz met many years ago on the set of Jamón Jamón, but the chemistry did not spark until you met again on the set of Vicky Cristina Barcelona. You recently played together in a film to premiere this autumn.

In Escobar, I play the title role and Penélope plays Virginia Vallejo, a journalist and the lover of this most famous drug baron. She turns against him a few years into their relationship and writes about the links between Colombian politicians and businessmen with the drug cartel. Escobar was not a simple man. The West hated him and he still enjoys the status of a local Robin Hood in Colombia. Despite his criminal activity, he gave money to the poor, and funded the construction of hundreds of homes for the homeless, 70 sports grounds, a zoo and many churches. Another great, complex part to play. That’s the way I like them. ■

javier bardem (rocznik 1969) hiszpański aktor i producent.

Zdobywca Oscara w kategorii Najlepszy aktor drugoplanowy za rolę psychopatycznego zabójcy Antona Chigurha w filmie braci Coen To nie jest kraj dla starych ludzi (2007). Był też dwukrotnie nominowany do Oscara za role w filmach: Zanim zapadnie noc (2000) i Biutiful (2010). ❚ Spanish actor and producer born in 1969. Winner of the Academy Award for Best Supporting Actor for the role of psychopatic killer Anton Chigurh in No Country for Old Men (2007) by the Coen brothers.

He was also nominated for the Academy Awards for Before Night Falls (2000) and Biutiful (2010).

Emilia Hermanowicz i Joanna Brzostek, właścicielki UMMA PARO SPA. Emilia Hermanowicz and Joanna Brzostek the owners of UMMA PARO SPA.

Emilia Hermanowicz i Dasho Wangdi Jamyang, potomek Drugiego Króla Bhutanu, zdjęcie zrobione podczas wizyty w Królestwie Bhutanu.

Emilia Hermanowicz and Dasho Wangdi Jamyang a descendant of the Second King of Bhutan. The image was taken during a visit to the Kingdom of Bhutan.

PROMOCJA

ZAMKNIJ OCZY CLOSE YOUR EYES

Tu uroda idzie w parze z wewnętrznym spokojem. A relaks i wyciszenie przenoszą do kraju, w którym żyją najszczęśliwsi ludzie na świecie. Mowa o Umma Paro Spa inspirowanym Królestwem Bhutanu.

This is a place where beauty and internal peace go hand in hand. The rest and relaxation opportunities offered here are on par with those available in the happiest country on Earth. Meet the Umma Paro Spa – inspired by the Kingdom of Bhutan.

Maleńkie Królestwo Bhutanu położone jest we wschodnich Himalajach, między Nepalem, Chinami a Indiami. – Większość mieszkańców tego kraju żyje z tego, co urodzi im ziemia. Być może dlatego są tak pogodzeni ze sobą, wyciszeni, po prostu szczęśliwi. Ten spokój czuć w powietrzu – tłumaczy Emilia Hermanowicz, współwłaścicielka warszawskiego Umma Paro Spa, która parę lat temu wspólnie z przyjaciółką, a dziś też wspólniczką Joanną Brzostek po raz pierwszy pojechała do Bhutanu.

Podróż zamieniła się w przygodę, a przygoda w pasję (misję?). – Po wylądowaniu w Bhutanie usiadłyśmy na walizkach i pierwszy raz w życiu mogłyśmy spokojnie spojrzeć na świat. Tym spokojem chcemy się dzielić z naszymi gośćmi – wspominają. Stworzone przez nie spa inspirowane Królestwem Bhutanu to jedyne na świecie tego typu miejsce mogące pochwalić się akceptacją tamtejszej rodziny królewskiej.

Po przekroczeniu progu Umma Paro Spa czas staje w miejscu. – Naszych gości wita trzytonowy Budda, który czuwa nad ich spokojem – tłumaczą właścicielki. W kolejnym pokoju, do którego prowadzi niedługi korytarz, panuje ciepły mrok przełamany światłem z orientalnych lampionów oraz kominka, w tle słychać wyciszającą mantrę Om, a nad głębokimi kanapami powiewają flagi modlitewne przywiezione z Bhutanu. – Często nasi goście przychodzą na masaż lub zabieg dużo wcześniej, by już tu się odprężyć, odnaleźć spokój, czasem nawet przespać – mówi Emilia Hermanowicz. – Nie używamy tu telefonów, mówimy spokojnym cichym głosem, to rodzaj kapsuły, do której nie wpuszczamy codzienności – dorzuca Joanna Brzostek.

Po chwili wyciszenia – kluczowej dla bhutańskiej kultury – goście są gotowi na zabiegi. Warto zacząć od dwugodzinnego tradycyjnego Rytuału Bhutańskiego, który rozpoczyna peeling całego ciała solą himalajską.

Kolejny krok to relaksujący, połączony z aromaterapią masaż gorącymi ziołowymi stemplami według bhutańskiej receptury dopełniony masażem z elementami refleksologii, rozciągania, akupunktury i medycyny chińskiej (masaż zaczyna się od stóp, a kończy na cudownie odprężającym masażu głowy). – Ten rytuał najlepiej oddaje urok i fenomen górskiego królestwa, które lepiej zrozumiałyśmy podczas kolejnej podróży.

Dziś Umma Paro Spa odwiedziło już ponad 10 tys. gości, z których połowa to mężczyźni. – Oni również szukają u nas wyciszenia połączonego z dbaniem o siebie – podkreśla Emilia Hermanowicz.

Przecież Umma Paro Spa powstało, by nasz gość mógł wypocząć, wydobyć swoje piękno i obudzić drzemiący w nim płomień. Chcemy, żeby goście pozwolili tu sobie na chwilę nieobecności, żeby poczuli, że są.

A to przecież konieczne, by móc funkcjonować w dzisiejszym szalonym świecie – uśmiecha się Joanna Brzostek.

The tiny Kingdom of Bhutan is situated in the eastern Himalayas between Nepal, China and India. “Most people live off the crops they grow. This might be why they are at peace with themselves – why they are so calm and simply happy. You can feel the serenity in the air”, says Emilia Hermanowicz, co-owner of the Umma Paro Spa in Warsaw. Hermanowicz first visited Bhutan with her friend (now her business partner), Joanna Brzostek, a few years ago. The trip became an adventure and the adventure became a passion (mission?). “Once we landed in Bhutan, we sat down on our suitcases, and for the first time in our lives, we could take a peaceful look at the world. We want to share this peace of mind with our guests”, they reminisce. Their spa, inspired by the Kingdom of Bhutan, is the only such place in the world that can claim to be approved by the Bhutan royal family.

Once you enter the Umma Paro Spa time comes to a halt. “Our guests are greeted by a 3-tonne Buddha, who makes sure that their stay is pleasant and serene”, explain the owners. The next room, at the end of a short corridor, is lit with soft lighting from oriental lanterns and a fireplace. There is calming music and you can hear the Om mantra repeated softly in the background. Prayer flags brought straight from Bhutan decorate the walls above the comfortable sofas. “Our guests often come early for their treatments, so they can relax, find peace and even nap”, says Hermanowicz.

“We do not use phones in this space, and we talk with soft and low voices.

Our spa is like a capsule separated from the everyday buzz”, adds Brzostek.

After a moment of relaxation – a crucial element of Bhutanese culture – guests are ready for their treatments. To start off, you can undergo the two-hour traditional Bhutan Ritual. This begins with a body exfoliation treatment using Himalayan salt. The next step is a relaxing aromatherapeutic massage with hot herbal stamps, performed according to a Bhutanese recipe and complemented with a massage that has elements of reflexology, stretching, acupuncture and Chinese medicine (the massage begins with the feet and ends with an exquisitely relaxing head massage). “This ritual best embodies the charm and wonder of the mountainous kingdom, which we learned to understand better during our next trip”. The Umma Paro Spa has so far welcomed over 10,000 visitors, half of them men. “Men are also looking for relaxation and body care”, stresses Hermanowicz.

After all, the Umma Paro Spa was created for our guests to be able to rest, uncover their beauty and awaken the flame within. “We want our guests to allow themselves a moment of absence from the world, to feel their body and mind. This is necessary to cope with the pace of our crazy world”, says Brzostek with a smile.

UMMA PARO SPA: ul. Stanisława Żaryna 7, Warszawa www.ummaparospa.pl

good life

jakim jesteś geniuszem

G ł o wa , s u kc e s u p o ł o wa it takes more than brains to succeed Prymusi nierzadko radzą sobie w życiu gorzej niż ci, którzy nigdy nie dostali świadectwa z czerwonym paskiem. Dlaczego więc przez inteligencję rozumiemy tylko to, co można zmierzyć testami IQ? ❚ Straight-A students often do worse in life than those who never get high grades. So why do we continue to measure intelligence solely by using IQ tests? tekst | by mirosław konkel rysunki | illustrations agata zarzycka

70

E

lokwentny, energiczny, zmotywowany. Krzysiek, młody absolwent socjologii i ekonomii, miał wszystko, aby się udało. Pozostali kandydaci na agentów ubezpieczeniowych nawet nie kryli się ze swoją zazdrością. Produkty finansowe, prawo, psychologia negocjacji, a także asertywność i budowa marki osobistej – nie było tematu, na który Krzysiek nie potrafiłby mówić długo i przekonująco.

Do każdej dyskusji na tzw. szkoleniu wprowadzającym dokładał swoje dwa grosze. Ciągle przerywał trenerom, udowadniał, że są w błędzie, co niektórych doprowadzało do szewskiej pasji. Z drugiej strony te szerokie horyzonty, ta jasność argumentacji, dar wymowy! Jak można było go nie podziwiać? Na egzaminie końcowym tylko on zdobył maksymalną liczbę punktów. Dyrektor oddziału, składając Krzyśkowi gratulacje, nazwał go przyszłością branży ubezpieczeniowej w Polsce.

Inne zdanie miała menedżerka jednego z zespołów sprzedażowych. Założyła się z dyrektorem, że Krzysiek w firmie nie zagrzeje miejsca – w przeciwieństwie do wielu innych, mniej wygadanych i gorzej wykształconych osób. I to ona wygrała butelkę koniaku. Bo minął miesiąc, potem kolejny… i następny, a nasz geniusz nie zawarł żadnej transakcji. Czy się nie starał? Bynajmniej. Codziennie spędzał długie godziny w biurze, umawiając przez telefon rozmowy handlowe. Wszystkie jednak kończyły się fiaskiem.

W kilku spotkaniach uczestniczył jego bezpośredni przełożony, który chciał odkryć przyczynę porażek agenta. Co się okazało? Zamiast słuchać klientów, Krzysiek wykazywał im, że nie mają racji. Szef prosił go, aby zrezygnował z pozy nauczyciela, mędrca, autorytetu. Ale Krzysiek nie dał sobie nic powiedzieć.

Jego prezentacje produktów ubezpieczeniowych przypominały wykłady akademickie. W końcu oznajmiono mu, że się nie nadaje do pracy z ludźmi, która również wymaga inteligencji, tyle że o charakterze emocjonalnym i społecznym.

Do ośmiu razy sztuka Współczesny świat stawia na rozum, logikę, zimną kalkulację. Nie zawsze tak było. Romantycy przedkładali „czucie i wiarę” nad „mędrca szkiełko i oko” i mówili: „Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga”. Dopiero w ostatnich dziesięcioleciach uczeni zaczęli dostrzegać wielość i rozmaitość form ludzkiego geniuszu. Doceniają wprawdzie IQ, lecz podkreślają, że odpowiada ono tylko za część naszych osiągnięć.

Amerykański psycholog Howard Gardner wymienia osiem rodzajów inteligencji. Dwa pierwsze – matematyczno-logiczna i językowa – pomagają odnosić sukcesy szkolne i naukowe. Trzecia kategoria – naturalistyczna, środowiskowa – cechuje biologów, ekologów i rolników. Gdyby nie czwarta, muzyczna

Well-spoken, energetic, driven. Krzysiek, a young graduate in sociology and economics had everything he needed to get ahead. The other insurance agent candidates did not even try to hide their envy. Financial products, law, the psychology of negotiation, assertiveness, and building a personal brand – there was not a subject that Krzysiek could not talk about. He added his two cents to every discussion at the orienteering session. He kept interrupting the trainers to prove them wrong. At the same time, he was well-read, could argue effectively, and had excellent delivery. How could you not admire him and rate him highly? He was the only one to score the maximum number of points on the final exam. The branch director congratulated Krzysiek at an official meeting and referred to him as the future of the Polish insurance sector.

However, the manager of one of the sales teams had a different opinion of Krzysiek. She actually made a bet with the director that Krzysiek would not stay with the company long, in contrast to many of the other new hires, who were less verbose and not as well educated. And she won a bottle of brandy. After a few months, the new wunderkind had not closed any transactions. Was it that he was not trying hard enough? Quite the opposite. He was spending hours on end in the office, scheduling sales meetings with prospects. To no avail. His immediate superior attended a few of the meetings. What seems to have been the

W szkołach powinniśmy uczyć rozwijania wyobraźni, kreatywności i innowacyjności, a dopiero później matematyki czy chemii. above all, we should be teaching children in schools to be imaginative, creative and innovative and only then mathematics and chemistry.

problem? It turned out that instead of listening to the clients, Krzysiek was constantly proving them wrong.

His boss told him to ditch the teacher/wise man/authority figure approach. But Krzysiek would not listen.

His presentations resembled academic lectures. In the end, he was told that he had no interpersonal skills, and that working with clients required intelligence of an emotional and social kind.

Try until you make it The contemporary world favours the brain, logic and cold calculation. This was not always the case, though.

The Romantics prioritised the heart over the head and



71

good life

jakim jesteś geniuszem

odmiana inteligencji, świat byłby uboższy o mazurki Chopina, jazz i piosenki disco polo. A jeśli nasze dziecko składa z klocków fantazyjne budowle i pojazdy kosmiczne, z pewnością jest inteligentne przestrzennie i ma zadatki na inżyniera.

Każdy mędrzec (ale nie mądrala w stylu Krzyśka!) skłania się raczej ku autorefleksji niż ekspresji, a jego znakiem rozpoznawczym są indywidualizm, wewnątrzsterowność, umiejętność łączenia teorii z życiowym doświadczeniem. Te cechy – według prof.

Howarda – składają się na inteligencję intrapersonalną, intuicyjną. To przeciwieństwo kompetencji interpersonalnych, którymi wyróżnia się każdy efektywny społecznik, dyplomata i polityk.

A czy słyszeliście o Gillian Lynne? Miłośnicy musicalu może ją kojarzą. Jako choreograf pracowała przy kultowych Kotach i Upiorze w operze na londyńskim West Endzie. Mało kto jednak wie, że w szkole podstawowej Gillian słabo sobie radziła. Miała to, co Howard Gardner nazywa inteligencją kinetyczną, czyli cielesną, fizyczną, ruchową. Sęk w tym, że nauczyciele widzieli w niej tylko opóźnione w rozwoju dziecko, które ciągle się wierci, dokazuje i ma kłopoty z koncentracją. Dzisiaj mówiliby o ADHD. Ale działo się to w latach 30. XX w. i jeszcze nie odkryto tej choroby.

said “Reach out where the eye cannot see”. Only in recent decades have scientists begun to notice the multitude and diversity of forms of human genius.

They still value high IQ, but tend to stress that it is only partly responsible for our achievements.

US psychologist Howard Gardner lists eight types of intelligence. The first two, namely mathematical and linguistic intelligence, help people do well at school and in academia. The third type – naturalistic intelligence – is typical for biologists, ecologists and farmers. If it were not for the fourth type, or musical intelligence, there would be no Chopin, jazz or disco.

If your child enjoys building imaginative structures and spaceships from blocks, he or she is demonstrating have spatial intelligence, and might be destined to become an engineer. Every wise person is inclined towards self-reflection instead of expression, and is usually an individualist, not prone to suggestion, and has the ability to combine theory with life experience.

According to Prof. Gardner, these traits are characteristic of intrapersonal or intuitive intelligence. It is the opposite of the interpersonal competence that typifies every successful social activist and politician.

Have you heard of Gillian Lynne? She worked as the choreographer for Cats and The Phantom of the Opera at the West End in London. Few people know that Lynne did not do very well in primary school. She had what Prof. Garner calls bodily-kinaesthetic intelligence. The problem was that teachers could only see a retarded and mischievous child who kept fidgeting in class and couldn’t concentrate. Today, they would probably say that she was suffering from ADHD. But she was a child in the 1930s and this disorder had not yet been discovered. Gillian’s mother took her daughter to see a doctor. She talked to him about her eight-year-old’s school problems, her alleged laziness, and her unwillingness to do her homework. All this time Gillian was sitting on a chair next to her mother. When the adults had finished talking, the doctor knelt down beside the girl and said: “Gillian, I’ve listened to what your mother said, and now I would like to talk to her in private. Wait here until we return. We won’t be long”. They left her

uczeni zaczęli dostrzegać wielość ludzkiego geniuszu. wciąż Doceniają IQ, lecz podkreślają, że odpowiada ono tylko za część naszych osiągnięć. scientists noticed the diversity of forms of human genius. They still value IQ, but stress that it is only partly responsible for our achievements. 

72

good life

74

jakim jesteś geniuszem

Matka zaprowadziła Gillian do lekarza. Przez 20 min rozmawiała z nim o szkolnych problemach ośmioletniej córki, jej rzekomym lenistwie, niechęci do odrabiania lekcji. W tym czasie dziewczynka siedziała na krześle obok. Następnie doktor usiadł przy małej pacjentce i powiedział: „Gillian, wysłuchałem twojej mamy, a teraz muszę porozmawiać z nią na osobności. Poczekaj tu, zaraz wrócimy, to nie potrwa długo”. Zostawili ją samą. Ale wychodząc, lekarz włączył radio. Potem patrzyli na Gillian ukradkiem przez kilka minut, po czym specjalista stwierdził: „Pani Lynne, Gillian nie jest chora, ona jest tancerką. Proszę ją zabrać do szkoły tańca”. Kobieta zastosowała się do tej rady. Później jej córka dostała się do Królewskiej Szkoły Baletowej, została solistką, rozpoczęła wspaniałą karierę artystyczną. Po latach sama założyła szkołę tańca. Wreszcie podjęła współpracę z Andrew Lloydem Webberem, twórcą muzyki do najbardziej kasowych w historii musicali, granych także na deskach polskich teatrów.

Są ludzie, którzy muszą się ruszać, aby myśleć – uważa Gillian Lynne. Jej historię na konferencji TED opowiada sir Ken Robinson, światowej sławy pedagog, mówca, jeden z najbardziej błyskotliwych rzeczników

alone but on leaving the room, the doctor turned on the radio. The adults observed the girl for a few minutes and eventually the doctor told the mother: “Ms Lynne, Gillian is not ill, she is a dancer. Enrol her in a dance school”. Gillian was later accepted into the Royal Ballet School, went on to become a ballerina, and had a spectacular career. Years later, she founded her own dance school, and eventually started collaborating with Andrew Lloyd Weber.

There are people who have to move to be able to think, according to Lynne. Her story was told at a TED conference by Sir Ken Robinson, a world-renowned educator, speaker, and one of the wittiest advocates of educational reform. The resume of the outstanding choreographer and dancer is proof positive that “we have to radically change the way we perceive intelligence”. Robinson argues that our educational system primarily exploits the mind. However, different people perceive the world in different ways.

We think visually, kinaesthetically, abstractly, through sound, through silence, like engineers or artists, alone, and by interacting with others.

“Above all, we should be teaching children in schools to be imaginative, creative and inno-

reform w oświacie. W życiorysie tej wybitnej choreografki i tancerki ekspert widzi dowód na to, że „musimy radykalnie zmienić myślenie o inteligencji”. Przekonuje, że nasz system edukacji eksploatuje głównie umysł. Tymczasem świat odbieramy na różne sposoby. Myślimy wizualnie, abstrakcyjnie, kinetycznie, dźwiękami, ciszą, jak inżynierowie lub artyści, samotnie albo przez interakcję z innymi. „W szkołach powinniśmy przede wszystkim uczyć rozwijania wyobraźni, kreatywności i innowacyjności, a dopiero później matematyki czy chemii. Musimy wrócić do wychowywania młodego pokolenia w klimacie nieograniczonych możliwości” – apeluje

vative and only then mathematics and chemistry. We have to return to raising the younger generation in an atmosphere of unlimited possibilities”, claims Robinson. He believes adults are responsible for supporting children in discovering what their natural abilities are, and for instilling enthusiasm and creativity in them. “A great teacher is like a gardener or farmer. The plants grow under his care. If they wilt, then his work is pointless”, he argues.

He stresses that if a school operates as per the rules laid down during the Industrial Revolution, it will lag far behind the economy, the labour market, and new technologies.



good life

jakim jesteś geniuszem

Robinson. Jego zdaniem obowiązkiem dorosłych jest wspieranie dziecka w odkrywaniu jego naturalnych zdolności, rozpalanie w nim entuzjazmu i pasji tworzenia. „Dobry nauczyciel jest jak ogrodnik lub farmer. Rośliny mają rosnąć pod jego opieką. Jeśli więdną, jego praca nie ma sensu” – argumentuje sir Robinson. Zaznacza, że szkoła nie może działać według reguł z epoki rewolucji przemysłowej, bo wtedy pozostanie daleko w tyle za gospodarką, rynkiem pracy, nowymi technologiami.

Edukacja niczym taśma fabryczna „Czy rutynowe, ustandaryzowane testy sprawdzające, co zapamiętaliśmy, nie przypominają taśmy Forda? Czy siedzenie przez osiem godzin w ławkach, gdzie każdy uczeń przypisany jest do swojego miejsca, to nie odpowiednik dziennej zmiany robotników w maszynowni?” – docieka publicystka Aleksandra Kaniewska. Równie zasadne wydaje się pytanie, dlaczego system edukacyjny promuje oderwanych od życia prymusów w rodzaju agenta ubezpieczeniowego Krzyśka i większe znaczenie przykłada do znajomości tabliczki mnożenia niż kroków tanecznych?

Zwolennicy tradycyjnego modelu edukacji odpowiadają, że szkoła to nie plac zabaw, tyko kuźnia wiedzy, a starodawne maksymy typu „przez trudy do gwiazd” ciągle są aktualne i ważne.

Bez obaw, tylko szarlatani głoszą, że „rozwój to fun, fun to rozwój, a na drzewach rosną banknoty studolarowe”. Systematyczna praca, samodyscyplina i determinacja nadal pozostają w cenie, o czym świadczy m.in. popularność teorii 10 tys. godz. Chodzi w niej o to, że kimkolwiek jesteśmy: koszykarzami, pianistami, informatykami czy wschodzącymi gwiazdami przestępczego światka, na osiągnięcie biegłości w swojej dziedzinie potrzebujemy trzech godzin ćwiczeń dziennie lub 20 tygodniowo przez 10 lat. Daje to 10 tys. godzin praktyki. Dopiero po tak długim czasie amator ma szansę przedzierzgnąć się w profesjonalistę, średniak w mistrza, rzemieślnik w artystę.

Posłuchaj głosu serca Drobne zastrzeżenie, które w książce Myśl jak freak poczynili słynący z błyskotliwego humoru i genialnych odkryć Steven D. Levitt i Stephen J. Dubner: mało kto jest w stanie robić przez 10 tys. godzin coś, czego serdecznie nie znosi. Aby bez przerwy powta-

76

rzać koszykarskie rzuty lub fortepianowe wprawki, trzeba naprawdę to kochać. Chodzi o miłość, namiętność, pasję. Idąc za nimi, każdy rozwinie właściwy dla siebie rodzaj inteligencji. Ten, którym może najskuteczniej służyć światu. ■

Assembly-line education “Don’t routine standardised knowledge tests that check what we remember from our books resemble Ford’s assembly lines? Isn’t sitting at a school desk for eight hours a day, where each student is assigned their own spot, the same as doing a shift in the machine room?” asks reporter Aleksandra Kaniewska in an article. It can just as reasonably be asked why the educational system promotes straight-A students like Krzysiek and values multiplication tables higher than dancing? The advocates of the traditional paradigm of education argue that school is not a playground, but a place where you have to acquire knowledge, and that old -fashioned sayings like “through hardships to the stars” are still valid.

Have no fear, though: only charlatans claim that “development is fun, fun is development, and one-hundred-dollar bills grow on trees”. Systematic work, self-discipline, and determination are still the predominant approach to learning, which can be best exemplified by the popularity of the “10,000 hours” theory. This holds that whatever you are – whether a basketball player, a pianist, an IT specialist, or an aspiring criminal – it takes three hours of practice every day (or 20 hours per week) over a period of 10 years to become proficient at it. This adds up to 10,000 hours of practice. Only ten can a beginner become a professional, a semi-specialised person a master, and a craftsman an artist.

Listen to your heart In their book Think Like a Freak, known for its sparkling wit and brilliant revelations, Steven D. Levitt and Stephen J. Dubner make the reservation that not many people can keep doing something they truly hate for 10,000 hours. To be able to practise dribbling or play the piano for hours on end, you really have to love it. It is all about love and passion. If you follow your heart, you will develop your particular innate type of intelligence. The one that you can best serve the world with. ■

up in the air

historia znaku towarowego

n a j b a r dz i e j p o ż ą da n y p ol s ki z na k towa rowy the most desirable polish trademark znak firmowy polskich linii lotniczych lot został zaprojektowany przez prekursora polskiej szkoły plakatu Tadeusza gronowskiego w 1929 r. i do dziś jest symbolem nowoczesności i prestiżu. Wiele pokoleń pasażerów rodzimą flotę łączy właśnie z żurawiem. ❚ The trademark of LOT Polish Airlines was designed by Tadeusz Gronowski, a forerunner of the Polish Poster School, in 1929, and continues to symbolise modernity and prestige. Many generations of Polish passengers have come to associate the national airline with the crane. tekst | by joanna wieczorek, stefan malczewski

78

©archiwum pll lot

Ż

uraw to symbol siły i stabilności. Nic dziwnego, że właśnie to zwierzę zostało wybrane na logo identyfikujące linie lotnicze. Zresztą specjaliści od znaków towarowych wciąż zastanawiają się, z czego wynika jego siła? – Ten dostojny ptak niezmiennie towarzyszy naszym samolotom i przynosi im szczęście – mówi Adrian Kubicki, rzecznik prasowy LOT-u.

88 lat temu Tadeusz Gronowski (malarz, ilustrator, scenograf) zaprojektował znak przedstawiający ptaka zamkniętego w kole na konkurs na logo nowych linii lotniczych i... jego koncepcja wygrała. Pomysł wkrótce

potem trafił do pierwszych materiałów reklamowych przewoźnika, ale na samolotach znalazł się dopiero w 1931 r. I od tego momentu nieustannie im towarzyszy, choć zmieniały się i samoloty, i ich malowania.

– Nazwisko twórcy żurawia wpisało się w karty historii naszej linii lotniczej, która w tym roku obchodzi swoje 88-lecie, będąc tym samym jednym z najstarszych powietrznych przewoźników na świecie – tłumaczy z dumą Stefan Malczewski, członek zarządu PLL LOT. To dzięki jego działaniom w podwarszawskim Żyrardowie można obecnie oglądać wystawę poświęconą przeszłości floty, a wśród zgromadzonych materiałów również metamorfozy logo przewoźnika. A było ich kilka. droga do doskonałości Początkowo LOT posługiwał się dwoma rodzajami znaku: jeden w kole, a drugi bez okręgu – ten zdobił firmową banderę i flagę (zawsze w czarnym kolorze, czyli inaczej niż obecnie). W 1948 r. zabroniono posługiwania się banderą na samolotach, ale żuraw się ostał, aby w 1960 r. znów przejść nieznaczny lifting. Kolejną poprawkę jego kształtu wprowadzono w 1963 r., a później w 1966 r. Przez wiele lat logo towarzyszyło polskiemu przewoźnikowi bez większych modyfikacji. Pierwsza poważna zmiana nadeszła w 1978 r., kiedy to uznany duet plastyków: Roman Duszek i Andrzej Zbrożek, opracowuje nowe logo, wciąż z żurawiem w roli głównej.

A 30 lat później, w roku 2010, Jacek Bonczek projektuje nowe, odświeżone malowanie – żuraw w tym wydaniu jest już nieco powiększony, biały na granatowym tle, aby jeszcze dobitniej podkreślić przywiązanie do tradycji marki. pod dobrymi skrzydłami Znak towarowy jest dziś strategicznym elementem w procesie sprzedaży towarów i usług, dlatego jest przez nas bacznie chroniony – podkreśla Adrian Kubicki. – Jednak dbanie o znak obejmuje różne procedury, zarówno prawne, jak i biznesowe – dodaje Agnieszka Kunert-Diallo, prawnik PLL LOT. Ze znakiem jest jak z chodliwym towarem – im większa inwestycja w jego potencjał, tym lepsze efekty, które przekładają się bezpośrednio na rozpoznawalność wśród pasażerów i dobrą opinię – ale na tę żuraw LOT-u nie może narzekać.

Historycznie logo było umieszczane na guzikach w mundurach pilotów i stewardes, na ich czapkach, toczkach i apaszkach. Przy okazji – przez te wszystkie lata – znak rósł w siłę i stał się także inspiracją dla wielu wybitnych artystów. Najbardziej znaną serię plakatów reklamowych LOT-u stworzył Janusz Grabiński. Dziś te

The crane symbolises strength and stability. No wonder this was the animal selected for the airline logo.

Trademark experts are still trying to decide what makes the brand so strong. “The noble bird has been adorning our aircraft and bringing them luck”, says LOT spokesperson Adrian Kubicki. Tadeusz Gronowski (painter, illustrator and set designer) designed the logo, which depicts a crane enclosed in a circle, for the airline’s new logo, and his idea won. The concept soon made its way into the carrier’s first advertising materials, but did not appear on the aircraft until 1931.

And it has stayed there all these years despite the numerous changes in the fleet and livery. “The name of the creator of the crane logo has gone down in the annals of the airline, which celebrates its 88th anniversary this year, making it one of the oldest air carriers in the world”, explains LOT Management Board member Stefan Malczewski with pride. It was owing to him that an exhibition devoted to the past of the LOT fleet is now on display in Żyrardów. Exhibits include materials illustrating the transformations of the carrier’s logo.

And it has changed quite a few times. the path to perfection Initially, LOT used two kinds of logos – one with a circle and the other without. The latter adorned the company ensign and flag (always in black, unlike the current version). Ensigns were banned from aircraft in 1948, but the crane remained and was given a minor facelift in 1960. The logo was next

W latach 60. czapki pilotów i toczki stewardes były najbardziej kolorowe w całej historii LOT-u. Poniżej żuraw z 1929 r. autorstwa Tadeusza Gronowskiego, na str. obok jeden z pierwszych plakatów LOT-u także jego autorstwa. ❚ Pilots’ hats and flight attendants’ toques were at their most colourful in the 1960s. Below, the crane as designed by Tadeusz Gronowski in 1929; opposite page: One of the first LOT posters, also designed by Gronowski.



Pierwsze bilety były wypisywane ręcznie, a w latach 30. przybrały formę niewielkiej książeczki.

Poniżej: projekt żurawia opracowany przez Romana Duszka i Andrzeja Zbrożka w 1978 r. ❚ The first tickets were handwritten, and in 1930 came as a small booklet. Below: The crane logo designed

by Roman Duszek and Andrzej Zbrożek in 1976.

kultowe już postery są łakomym kąskiem dla wytrawnych kolekcjonerów. Podobnie jak kartki pocztowe (na poprzedniej str.), które stały się ilustracją rozwoju firmy. I miały tę przewagę nad plakatami, że pełniły też funkcję użytkową – wysyłane pocztą lotniczą mogły zawitać do najdalszego zakątka ziemi. Analogicznie było z biletami, naklejkami na bagaż, mapkami połączeń czy rozkładami lotów – na przestrzeni lat zmieniały się graficzne mody i technologia druku, ale zawsze na lotowskich materiałach widniał stylizowany żuraw, by wreszcie wystąpić w telewizyjnej reklamie, z której pasażerowie najtrwalej zapamiętali slogan – „LOT. Jesteś pod dobrymi skrzydłami”.

Dziś żuraw ma swój dobry czas.

Systematycznie zwiększa siłę rażenia wraz z kolejnym dodanym do siatki połączeń kierunkiem. ■

Joanna Wieczorek – ekspert prawa lotniczego z kancelarii Spaczyński, Szczepaniak i Wspólnicy sp.k., dyrektor French Desk SSW, Stefan Malczewski – członek zarządu ds. korporacyjnych w PLL LOT. ❚ Joanna Wieczorek aviation law expert of the Spaczyński Szczepaniak i Wspólnicy sp.k. law firm, SSW French Desk Director, Stefan Malczewski – Chief Corporate Officer at LOT Polish Airlines.

80

historia znaku towarowego

tweaked in 1963, and again in 1966. For many years after that, the crane logo was used by the national carrier without many improvements. The first serious change came in 1978, when renowned artists Roman Duszek and Andrzej Zbrożek, designed a new logo, once more featuring the trusty old crane. Then in 2010, Jacek Bonczek designed a new logo – the crane was made slightly bigger, and the colours white and navy blue were used. This was aimed at strengthening the links with the tradition of the brand. under good wings “A trademark is a strategic element in the sale of goods and services, and for that reason is carefully protected”, explains Kubicki. “However, taking care of a trademark encompasses a whole series of legal and commercial procedures”, adds Agnieszka Kunert Diallo, a lawyer at LOT. A trademark is like a popular product – the greater the investment in its potential, the better the results, i.e. reputation and recognition – although the former is not something LOT has to worry about.

The historical logo was featured on the buttons of the pilots’ and flight attendants’ uniforms, and on their hats, toques and scarves. The logo has become stronger and stronger over the years, and has inspired outstanding artists. The best known series of LOT advertising posters was designed by Janusz Grabiński.

These posters, which have now attained cult status, are rare collectibles. So are the LOT postcards (see previous page), which have become an illustration of the company’s development. These had a competitive edge over posters in that they were easier to share – they could simply be posted to the furthest parts of the world. The same went for tickets, luggage stickers, flight network maps, and schedules – graphic design trends and print technology might have changed over the years, but the stylish crane has always been present on LOT materials. The crane was eventually featured in a television commercial that featured a slogan that has become fixed in the collective memory of the Polish people, namely “LOT: You’re under good wings”. The crane is still going strong. And it keeps enlarging its wingspan as new destinations are added to the flight network. ■

©archiwum pll lot

up in the air

PROMOCJA

Artur Kierach jest lekarzem trychologiem i specjalistą w zakresie przeszczepu włosów metodą FUE. Członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Chirurgii Odtwórczej Włosów.

Artur Kierach is a trichologist specializing in FUE hair transplants. Member of the International Society of Hair Restoration Surgery.

PRZESZCZEP WŁOSÓW

I TERAPIA KOMÓRKAMI MACIERZYSTYMI TO NAJSKUTECZNIEJSZE METODY LECZENIA ŁYSIENIA.

HAIR TRANSPLANT

AND STEM CELL THERAPY ARE CURRENTLY THE MOST EFFECTIVE TREATMENTS OF HAIR LOSS. Centrum Estetyki Medycznej Kierach holistycznie zajmuje się problemem utraty włosów. Przeszczep włosów i terapia komórkami macierzystymi to cieszące się największym zainteresowaniem metody leczenia łysienia.

Nową i mało inwazyjną metodą transplantacji włosów jest metoda FUE (follicular unit extraction) opracowana kilkanaście lat temu, a spopularyzowana w ostatnich latach. Metoda ta pozwala na pobranie pojedynczych mieszków włosowych bez użycia skalpela i co za tym idzie, nie ma potrzeby szycia skóry głowy. Mieszki pobierane są narzędziem o średnicy od 0,6 do 1,0 mm. Miejsce pobrania goi się średnio 3–6 dni. Dzięki temu, że zabieg metodą FUE jest mało inwazyjny, ogranicza się możliwość ewentualnych powikłań oraz skraca czas rekonwalescencji. Następny zabieg, jeśli jest potrzebny, można wykonać już po sześciu miesiącach.

Centrum Estetyki Medycznej Kierach holistycznie zajmuje się problemem utraty włosów. Stosowane zabiegi, takie jak przeszczep włosów metodą FUE, terapia komórkami macierzystymi oraz wachlarz innych zabiegów: mezoterapia koktajlami witaminowymi, zabiegi osoczem bogatopłytkowym i najnowsze preparaty peptydowe dedykowane włosom, to tylko niektóre z nich. Z powodzeniem wprowadzane są nowatorskie zabiegi dzięki współpracy ze specjalistami z Barcelony i Paryża.

Dzięki formularzowi darmowej konsultacji online na stronie www.about-hair.pl każdy może uzyskać wstępną informację o dostępnych metodach leczenia, dowiedzieć się, jaki zabieg będzie dla niego najbardziej odpowiedni, i poznać przybliżony koszt.

Follicular Unit Extraction (FUE) is the minimally-invasive and new hair transplant method, which was developed at the beginning of 1990s yet has been popularised globally only recently. This method allows the surgeon to extract single follicles without the use of a scalpel, does not involve stitching. Follicles are obtained with the use of a tool whose diameter is between 0.6 to 1.0mm. Due to the fact that FUE is minimally invasive, it reduces the

Hair loss is approached holistically at the Kierach Esthetic Clinic. Hair transplant and stem cell therapy are currently the most effective treatments of hair loss. possibility of complications and shortens the rehabilitation period. If required, any subsequent FUE surgery can be performed already after 6 months.

Hair loss is approached holistically at the Kierach Esthetic Clinic. Clinic offers advanced treatments, such as FUE hair transplants, stem cell therapy and also vitamin mesotherapy, platelet-rich plasma treatment and hair-dedicated peptide complexes. Cooperation with specialists from Barcelona and Paris enables the team to introduce innovative procedures at Kierach’s medical centre.

Thanks to the online form available at www.about-hair.eu, anyone can benefit from a free specialist consultation and be provided with information on available treatments and their cost on an individual basis. International patients take advantage of a complementary service including assistance in booking accommodation and transport from/to the airport. The closest airports are located in Kraków (KRK) and Katowice (KTW).

web: www.about-hair.pl web: www.about-hair.eu tel. +48 32 307 45 67 (Tychy, Poland) +48 71 361 46 05 (Wrocław, Poland) e-mail: kontakt.cheveux@gmail.com

up in the air

cichociemni

Cichociemni. pa m i ę ta m y the silent unseen remembered Z inicjatywy Fundacji im. cichociemnych oraz Dzięki decyzji prezesa LOT-u Rafała Milczarskiego najnowszy, siódmy z Boeingów 787 Dreamliner należących do polskiej floty dedykowany jest pamięci żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, których podczas II wojny światowej zrzucano na spadochronach, by walczyli z niemieckim okupantem. ❚ On the initiative of the Silent Unseen Foundation, and subsequent to a decision of LOT President, Rafał Milczarski, the latest seventh Boeing 787 Dreamliner in the LOT Polish Airlines fleet pays homage to the soldiers of the Polish Armed Forces who were parachuted into their home country during World War II to fight the German occupiers.

roces przywracania Cichociemnych do pamięci narodowej trwa w Polsce już od kilku lat. W ubiegłym roku Fundacja im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej przy współpracy z Jednostką Wojskową GROM dziedziczącą tradycje tych żołnierzy odsłoniła tablicę pamiątkową w historycznej dla Polski bazie lotniczej w Brindisi, a rok 2016 został ogłoszony przez Sejm RP Rokiem Cichociemnych.

The legacy of The Silent Unseen has been restored in the national memory in Poland for several years. Last year, the Silent Unseen of the Home Army Foundation teamed up with the GROM Response Group, which has continued the legacy of this unit by unveiling a memorial plaque at Brindisi Airfield, which played a very special role in Polish history. 2016 was designated the Year of the Silent Unseen by the Polish Parliament.



82

©credits

P

tekst | by bogdan rowiński

„Zatwierdzam znak Spadochronowy w kształcie spadającego do walki orła” – powiedział 20 czerwca 1941 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski, podejmując decyzję zarówno o utworzeniu przeszkolonego zespołu żołnierzy polskich, którzy mieli walczyć z niemieckim okupantem pod nazwą „Cichociemni”, jak i o ustanowieniu Znaku Spadochronowego.

Nazwa „Cichociemni” zrodziła się zaś przypadkowo w Szkocji, podczas pozorowanych ćwiczeń dywersyjnych. Kursanci – a byli nimi żołnierze polscy, którzy po klęsce Francji przedostali się do Wielkiej Brytanii i tam zgłosili ochotniczo swój akces do dalszej walki w okupowanym kraju – otrzymywali różne zadania, np. wysadzenie mostu czy opanowanie poczty. Akcje odbywały się zazwyczaj nocą i w absolutnej ciszy.

Kursanci zaczęli określać je jako cichociemne. Pierwszy skok do okupowanego kraju odbył się z 15 na 16 lutego 1941 r.

Zanim jednak żołnierze mogli zasilić szeregi Cichociemnych, musieli przejść przeszkolenie. Na kurs przyjętych zostało aż 2613 ochotników, ale z pozytywnym wynikiem przeszkolenie ukończyło zaledwie 605 z nich. Do skoku skierowanych zostało 579, do kraju poleciało natomiast 316, w tym jedna kobieta, Elżbieta Zawacka. Okres zrzutów żołnierzy trwał od 15 lutego 1941 r. do 28 grudnia 1944 r. Cichociemnych zrzucano także do innych okupowanych krajów Europy. Trasy lotów z Anglii dzieliły się na północne i południowe. Po wylądowaniu aliantów we Włoszech zostały uruchomione trzy trasy południowe biegnące z Brindisi do Polski południowej i centralnej.

Do przerzutu skoczków i materiałów militarnych oraz walut i dewiz były wydzielone dywizjony specjalnego

Akwarela Mariana Walentynowicza (autora znaku spadochronowego „Cichociemnych”).

Str. obok: Załoga przed Liberatorem GR-R. Brindisi 1944 r. ❚ Watercolour painting by Marian Walentynowicz (who designed the Silent Unseen Badge). Far left: A flight crew in front of a Liberator GR-R. Brindisi, 1944.

“I hereby approve the Parachuting Combat Badge in the shape of a diving eagle,” said commander-inchief, General Władysław Sikorski on 20 June 1941.

Gen. Sikorski was ordering the creation a specially trained unit of Polish soldiers dubbed “The Silent Unseen”, formed to fight the German occupiers, and introducing the Parachuting Badge. The name “The Silent Unseen” was coined by chance in Scotland during a simulated sabotage operation. Trainees – Polish troops who managed to reach the UK after the defeat of France and volunteered to continue the struggle in their occupied homeland – were given different assignments, such as blowing up bridges and seizing post offices. Their operations usually took place at night in complete silence, and the trainees began to call themselves “the silent unseen.” The first airlift into the Nazi-occupied Poland took place on the night of 15-16 February 1941.

But before the soldiers could join the Silent Unseen, they had to complete a thorough training regimen, designed to build their muscles and stamina, and also to boost their mental resilience, reflexes and their ability to make snap decisions. 2,613 volunteers enrolled in the training programme, and 605 of them successfully completed it. Of these, 579 qualified for airlifts, of whom 316 were parachuted into Poland, including one woman, Elżbieta Zawacka. The airlifts lasted from 15 February 1941 until 28 December 1944. The Silent Unseen were also dispatched to other occupied countries in Europe. The flight routes from the UK were split into northern and southern destinations.



83

Znak Cichociemnych został umieszczony na kadłubie Boeinga 787 Dreamliner należącego do PLL LOT. Zdj. poniżej: kadr z filmu dokumentalnego Cichociemni z 1989 r. w reż. Marka Widarskiego. ❚ The Silent Unseen Badge was placed on the fuselage of LOT Polish Airline’s latest Boeing 787 Dreamliner. Below: Image from the 1989 documentary film The Silent Unseen dir. by Marek Widarski.

84

przeznaczenia. Ogółem lotnictwo alianckie przeprowadziło 483 operacje lotnicze na terenie Polski, tracąc 68 samolotów z załogami. Zrzucono 630 ton sprzętu bojowego, w tym broni, amunicji, materiałów wybuchowych, radiostacji, lekarstw. Sprzęt bojowy był zrzucany w specjalnych zasobnikach, natomiast pieniądze okupacyjne, produkowane w Anglii, o wartości 40 869 800 zł, zostały zrzucone w paczkach ze spadochronami. Cichociemni przywozili dewizy w specjalnych pasach, które umieszczali na sobie. A skakali na spadochronach typu Irvin QD wykonanych z cienkiego jedwabiu. Średnica czaszy spadochronu miała 8 m.

Już w dwie sekundy po skoku, ok. 50 m od otworu w samolocie, następowało wyrwanie czaszy z pokrowca i pęknięcie linki życia.

W drugiej połowie września 1943 r., w wyniku intensywnych starań gen. Sikorskiego, polska eskadra zabezpieczająca zrzuty Cichociemnych do kraju otrzymała pierwsze amerykańskie samoloty Consolidated Liberator B24 – w owym czasie były to najlepsze bombowe maszyny dalekiego zasięgu.

Eskadra przekształcona w listopadzie 1943 r. w 1586 Special Duties Flight na stałe operowała z bazy lotniczej Brindisi. Produkowane w USA samoloty Liberator B24, przeznaczone do zrzucania materiałów wojennych i Cichociemnych, „w rękach” polskich lotników, takich jak kpt. pilot Zbigniew Szostak, kpt. naw. Kazimierz Wünsche, por. pilot Michał Goszczyński czy kpt. pilot Jan Mioduchowski, stanowiły skuteczne narzędzie walki o wyzwolenie kraju. Polscy piloci latający na tych samolotach wykazywali się najwyższym kunsztem sztuki lotniczej. Ich bohaterski wysiłek znajduje dziś upamiętnienie w postaci Znaku Cichociemnych umieszczonego na kadłubie Boeinga 787 Dreamliner. Samolot LOT-u, przeznaczony do obsługi tras transatlantyckich, ma przypominać pasażerom bohaterstwo Polaków w walce o wyzwolenie kraju, łącząc historię z teraźniejszością. ■

cichociemni

Por. naw. W. Krywda w Liberatorze GR-R. ❚ Flight Lieutenant W. Krywda in a Liberator GR-R.

Special Duties squadrons were formed to drop war supplies and secret operatives. The Allied Air Forces conducted 483 air operations in Poland, losing manned 68 aeroplanes. They dropped 630 tonnes of combat equipment, including weapons, ammunition, explosives, radio transmitters and receivers, and medication. War materiel was shipped in special containers, while PLN 40,869,000 worth of occupational currency was minted in England and dropped by parachutes.

The Silent Unseen used to carry the money in special belts. The Silent Unseen were dropped on Irvin QD parachutes made of fine silk. The diameter of the canopy was eight metres.

In the second half of 1943, following General Sikorski’s massive efforts, the Polish squadron that dropped Silent Unseen operatives into Poland was equipped with US-made Consolidated Liberator B-24 aircraft.

The squadron transformed into No. 1586 Polish Special Duties Flight in November 1943 was based at the military airbase in Brindisi. The Liberator B24s were flown

by Polish pilots, including Captain Zbigniew Szostak, Captain Navigator Kazimierz Wünsche, Flight Lieutenant Michał Goszczyński, and Captain Pilot Jan Mioduchowski. Polish pilots demonstrated courage, valour and excellent piloting skills. Their heroic feats are commemorated by the Silent Unseen Badge placed on the fuselage of LOT Polish Airline’s latest Boeing 787 Dreamliner. By combining the past with the present, this aeroplane, operated on trans-Atlantic routes, will remind passengers about the heroism of Poles in the struggle for the liberation of their homeland. ■

© e a st n e w s , p o r . p i l m i c h a ł g o s zc z y ń s k i ( 2 ) , m . p.

up in the air

people and the world

musicale

NIE MA JAK SHOW there’s no business like show business Od początku najważniejsze były błyszczące kostiumy, wystawne dekoracje, tłum aktorów i tancerzy na scenie. Ale same rewie piosenek przestały być na tyle atrakcyjne, by przyciągnąć rzesze widzów. Ci zażądali fabuły. I tak narodził się musical. ❚ It was always been the fancy costumes, elaborate sets, and crowds of actors and dancers on stage that mattered most. However, over time, revues lost their novelty and audiences were hungry for something more.

More storylines, to be precise. this is how the musical genre was born.



86

©credits

tekst | by marcin zawada, dwójka polskiego radia

Šcredits

La La Land, 2016, dir. Damien Chazelle

87

Broadway to stolica musicalu. Na str. obok: Taniec wampirów w Teatrze Roma (2005) był absolutnym hitem warszawskiej sceny.

Pod spodem zdj. z broadwayowskiego musicalu Koty (1983 r.), w którym zagrała aktorka i piosenkarka Betty Buckley. ❚ Broadway is the capital of the musical genre. Opposite page: Dance of the Vampires at Roma Theatre in Warsaw (2005) was a spectacular hit. Far bottom right: Image from the Broadway musical Cats (1983) starring actress and singer Betty Buckley.

88

P

ojawienie się w 1943 r. na Broadwayu musicalu Oklahoma! Richarda Rodgersa i Oscara Hammersteina II przyjmuje się jako datę narodzin tego gatunku. Wtedy też zaczęto pisać nowe libretta i adaptować powieści. Wraz z rozrywką pojawiały się niebanalne tematy, a musical zaczął być mocno zaangażowany społecznie. Wkrótce okazało się, że to, co sprawdza się na scenie, równie dobrze wypada na dużym ekranie. Z czasem droga wiodła i w drugą stronę – scenariusze filmowe przystosowywano na scenę. Dziś często na nowojorskich afiszach można znaleźć tytuły, które znamy z kina. Nie tylko wykorzystanie doskonale napisanych filmowych historii, ale już rozpoznawalny tytuł napędza widownię, która chce przeżyć tę samą opowieść raz jeszcze.

Strzały na Broadwayu, Co się zdarzyło w Madison County czy Rocky to tylko kilka filmowych tytułów z ostatnich sezonów, które trafiły do teatru. Pokazywany od stycznia tego roku film La La Land owacyjnie przyjęty w Stanach Zjednoczonych, w Polsce podzielił widzów.

Jednych zachwyciła opowieść o wyborze między uczuciem a karierą, drudzy zarzucali produkcji ubogą jak na musical oprawę muzyczną. Tylko patrzeć, jak obsypany Oscarami tytuł trafi na deski jednego z broadwayowskich teatrów.

musicale

The staging of the musical Oklahoma, by Richard Rodgers and Oscar Hammerstein II, on Broadway in 1943 is considered the birth of the genre. New librettos were written and novels began to be adapted for the musical stage. The themes ranged from pure entertainment to more serious topics. The musical became socially committed. It did not take long to discover that what looked good on the stage looked equally good on the big screen. The sequence was sometimes reversed, i.e. film scripts were made into musicals to be performed on stage. New York theatres now offer a host of titles known from the cinema. It is not only well-written cinematic stories, but also a great titles, that attract audiences eager to relive the story they have already experienced in a movie. Bullets over Broadway, The Bridges of Madison County, and Rocky are just a few of the cinematic titles that have made it to the stage. The film La La Land, which has been shown in cinemas since January, was highly acclaimed in the US, but Poles are in two minds about it.

Some are enamoured by the story about the difficulty of having to choose between career and love, while others think there are too few musical elements. It will probably not be long before the Oscar-winning film is adapted for Broadway.

© g e t t y i m a g e s , a p / e a s t n e w s , k a j u s w . p y r z / t e a t r r o m a . p o p r z e d n i e s t r o n y/ p r e v i o u s p a g e s : m . p .

people and the world

WITAJCIE W RENESANSIE Niemal od zarania musicalowych dziejów krytycy wieszczyli jego kres. Od dwóch dekad te głosy słychać coraz rzadziej. Światowe powodzenie scenicznego, a potem filmowego musicalu Mamma Mia! z piosenkami grupy ABBA, powrót po 40 latach albumu z piosenkami z tejże produkcji (The Book Of Mormon) do pierwszej trójki najlepiej sprzedawanych płyt, sukces serialu Glee, gwiazdy coraz liczniej występujące w spektaklach i rosnąca liczba przedstawień realizowanych na całym świecie – wszystkie te czynniki sprawiają, że musical ma się kwitnąco i można mówić o jego odrodzeniu. Producenci od lat prześcigają się w uatrakcyjnianiu widowisk. Spadający żyrandol, latający dywan, sztuczki cyrkowe, hologramy czy mapping to tylko niektóre z wabików, które mają uatrakcyjnić przedstawienie.

Z drugiej strony równie ważna jest treść – w końcu muzyczna historia Ameryki pisana jest właśnie songami z Broadwayu. Zresztą dzieci w tamtejszych szkołach uczą się piosenek stworzonych przez najwybitniejszych twórców gatunku: George’a Gershwina, Richarda Rodgersa, Cole’a Portera czy Irvinga Berlina.

I pewnie tylko one rozpoznają w śródtytułach tekstu, który teraz czytacie, tytuły broadwayowskich hitów.

Musicalowe utwory wykonywali tak różni twórcy jak Keith Jarrett, Miles Davis, Placido Domingo czy Tom Waits. Ale również gwiazdy pop pisały i piszą własne musicale, by wymienić Phila Collinsa (Tarzan), Cyndi Lauper (Kinky Boots), Stinga (The Last Ship) czy Eltona Johna (Król Lew, Billy Elliot, a wkrótce Diabeł ubiera się u Prady). Ale wśród zasłużonych są też wielcy przegrani – okazali się nimi np. członkowie grupy U2: Bono i The Edge. Złośliwi twierdzili, że na ich Spidermana – naszpikowanego elektroniką i najnowocześniejszymi efektami scenicznymi – niektórzy chodzili, by zobaczyć, co nawali podczas kolejnego przedstawienia.

WELCOME TO THE RENAISSANCE The critics have never expected the musical to last.

Their voices, however, have become decidedly muted over the past twenty years or so. The international success of the stage, and later film, versions of Mamma Mia!, which features songs by ABBA, The Book of Mormon, which is the biggest-selling Broadway cast album (No. 3 on the Billboard charts) in 40 years, the success of the Glee TV series, and the increasing number of stars cast in musicals, as well as the large number of musicals staged all over the world, all mean that



Spadający żyrandol, latający dywan czy mapping to niektóre z wabików, które mają uatrakcyjnić show.

A falling chandelier, a flying carpet and mapping are just some of the decoys employed.

PŁYNIE SZMAL Wszystkie te dokonania jednak bledną w obliczu największego obecnie przeboju Broadwayu – musicalu Hamilton. Historia dzieła sięga gali w Białym Domu, kiedy to kompozytor, librecista oraz autor tekstów w jednym Lin-Manuel Miranda został poproszony przez Baracka Obamę o wykonanie jakiejś piosenki z swojego repertuaru. Miranda zaśpiewał coś nowego – utrzymaną w hip-hopowym stylu historię Aleksandra Hamiltona, jednego z ojców założycieli USA i twórcy dolara, który uwieczniony jest zresztą na banknocie 10-dolarowym. Artysta na jednej piosence nie poprzestał, w 2015 r. powstał cały spektakl. Sukces był piorunujący. Szczęśliwy ten, kto przedstawienie zobaczył, bo trzeba mieć sporo szczęścia albo niezwykle zasobny portfel, by zasiąść na widowni. Najtańszy bilet kosztuje 10 dol., ale trzeba go wygrać w loterii,

89

people and the world

musicale

Na broadwayowskiego Hamiltona bilety trzeba kupić z niemal rocznym wyprzedzeniem. ❚ You have to buy tickets to the Broadway hit Hamilton almost a year in advance.

90

która odbywa się przed teatrem. Żeby losowania nie przegapić, można skorzystać ze specjalnej aplikacji.

Można też się łudzić, że w ostatniej chwili ktoś nie odbierze rezerwacji. Można także złożyć datek w wysokości 800 dol. na specjalny cel charytatywny. Oczywiście najpewniejszy sposób to zakup biletu na stronie internetowej. Tylko tu potrzeba sporej cierpliwości: można upolować miejsce w niedalekiej przyszłości, ale za cenę wahającą się od… 3,5 do 5 tys. dol. Zazwyczaj jednak miejsce kupuje się z niemal rocznym wyprzedzeniem! Zdobycie biletu na ten musical staje się nowym amerykańskim sportem narodowym i zabawą samą w sobie. Tak czy owak osiem razy w tygodniu 1321 widzów na każdym przedstawieniu wypełnia szczelnie widownię teatru. A w ciągu jednego takiego tygodnia producenci zarabiają pół miliona dolarów.

Ktoś powiedział, że teatr to przeżytek, do którego trzeba dokładać? Nie w Ameryce. W Londynie, gdzie

the musical could not be in better shape. So much so that we can even speak of a revival of the form. Producers have been vying with one another to make their shows more appealing. A falling chandelier, a flying carpet, circus tricks, holograms, and mapping are just some of the decoys employed.

The musical history of America is written in Broadway songs. The numbers often topped the charts all over the world, but only Americans remember the source.

American children learn songs written by the greatest musical composers, e.g. George Gershwin, Richard Rodgers, Cole Porter and Irving Berlin, in school.

Most likely, our American readers will be the only ones who recognise the paragraph headings in this article. Many songs from musicals have become standards, performed by such diverse artists as Keith Jarrett, Miles Davies, Placido Domingo, and Tom Waits.

Some pop stars have even written their own musicals,

©get tyimages, forum

na nowojorskich afiszach można znaleźć tytuły, które znamy z kina. widownię napędzają Nie tylko doskonale napisane filmowe historie, ale też znany tytuł.

New York theatres now offer a host of titles known from the cinema. It is not only wellwritten cinematic stories, but also great titles, that attract audiences.

t: 022 622 49 34, www.slodkislony.pl ul.Mokotowska 45, 00-551 Warszawa, premiera Hamiltona zapowiadana jest na listopad, do czerwca 2018 r. przy okienkach kasowych i na stronie internetowej widnieć będzie ten sam napis: „biletów brak”. Najdroższy bilet w Londynie kosztuje 200, a najtańszy 32,5 funta.

Ale Broadway to nie tylko Hamilton.

Obok musicali efemeryd można tu oglądać rekordzistów, jeśli chodzi o najdłużej grane tytuły. Pierwsze miejsce dzierży Upiór w operze pozostający na afiszu nieprzerwanie od niemal 30 lat, drugie – Chicago (wersja filmowa przyczyniła się do wzrostu popularności teatralnej), a następne należą do Króla lwa i Kotów. Kolejne pokolenie najmłodszej widowni po brzegi zapełnia także widownię musicalu Wicked z 2003 r., czyli Czarnoksiężnika z Krainy Oz opowiedzianego z perspektywy wiedźm.

Coraz lepsze wystawienia, powodzenie programów talent show, wyjazdy na West End i Broadway sprawiają, że i w Polsce musical staje się coraz bardziej popularny. Powstaje wiele szkół musicalowych, a od kilku lat warszawska Akademia Teatralna kształci akto-

Ta s t e

the best Polish

cuisine

e.g. Phil Collins (Tarzan), Cyndi LauPojawienie się w 1943 r. na Broadwayu musicalu per (Kinky Boots), Sting (The Last Ship), Oklahoma! przyjmuje się and Elton John (The Lion King, Billy jako datę narodzin tego Elliot). Not everyone has succeeded on gatunku. ❚ The premiere Broadway, though. U2 members Bono of the Oklahoma! musical The oldest restau a n t i ninW arsaw oinr Broadway 1943 and The Edge are a case in point. Some marks the birth of the critics went so far as to claim that pegenre. ople only came to see their production of Spiderman, which was replete with all sorts of electronic whizzbangery and state-of-the-art special effects, to see what would go wrong.

AND THE MONEY KEPT ROLLING IN None of these accomplishments can compare with the current Broadway hit, Hamilton. The idea for the musical was born at a White House gala, a n Lin-Manuel i n v i t a t iMiranda, o n f r othe m one-man composer, where libretto writer, and scriptwriter, was asked by Barack Obama to perform a song from his repertoire. Miranda sang a new piece – a hip-hop take on Alexander Hamilton, one of the founding fathers of the United States, and the creator of the US dollar. Hamilton is featured on a 10-dollar bill. The artist went on to write an entire musical in 2015. The success was

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08, www.ufukiera.pl

 REKLAMA

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08, www.ufukiera.pl

an invitation from

cuisine Polish the best

The oldest restaurant in Warsaw

©credits

Ta s t e ul.Mokotowska 45, 00-551 Warszawa, t: 022 622 49 34, www.slodkislony.pl



91

Król Lew w nowojorskim teatrze Minskoff bije rekordy popularności. ❚ The Lion King at the New York Minskoff theatre is a record-breaking blockbuster

rów teatru muzycznego. Na castingi do ról musicalowych nawet w najmniejszych teatrach zgłasza się po kilkaset osób. Bywają miesiące, kiedy premiera goni premierę. Sięga się po sprawdzone, ale już nieco wyświechtane tytuły jak Skrzypek na dachu czy Kabaret, choć coraz częściej także po nowsze. Teatr Muzyczny w Gdyni pokazuje doskonały Avenue Q, chorzowski Teatr Rozrywki wystawił Billy’ego Elliota. Przebój kasowy Mamma Mia! w marcu świętował w Warszawie pięćsetne wystawienie (w Londynie tytuł osiągnął 7,5 tys. wystawień). Latem warszawski Teatr Dramatyczny szykuje premierę Kinky Boots. Polskie wersje zagranicznych tytułów przygotowywane w Teatrze Roma czy w Gdyni mogą z powodzeniem mierzyć się z najlepszymi. Wzrastają kwoty przeznaczane na produkcje, ale i gaże twórców. Do teatrów muzycznych co wieczór zjeżdżają się autokary pełne widzów. Interes się kręci. ■

Na castingi do musicali nawet w najmniejszych teatrach zgłasza się po kilkaset osób.

Hundreds of candidates show up to auditions for musicals even in the smallest theatres.

92

musicale

nothing short of spectacular. You have to be either very lucky or very rich to get hold of a ticket to the show. The cheapest tickets cost USD 10, but you have to enter a lottery held in front of the theatre to have any chance of getting one. You can also keep your fingers crossed and hope that someone will not pick up their reservation. Another way to see Hamilton is make a USD 800 contribution to a charitable cause. Of course, you can also purchase a ticket online, but this option requires a lot of patience. You might find a ticket for a not-so-distant future date, but it will set you back USD 3,500-5,000. Usually, people book tickets nearly a year in advance. Getting a ticket for this musical seems to have become the latest national sport in the US. In any case, the 1,321-seat-strong theatre is full eight times a week every week. The weekly proceeds come to half a million dollars. Someone once said that the theatre had had its day and now had to be heavily subsidised. Not in America, apparently. In London, where Hamilton is due to premiere in November, tickets are sold out until June 2018.

But there is more to Broadway than Hamilton. You can still watch the record-breaking musicals that have been on the playbill since almost forever. The longest running musical in history (30 years) is The Phantom of the Opera. Next comes Chicago, followed by The Lion King and Cats. The next generation of theatre lovers is storming the doors of the theatres where Wicked is showing. Wicked premiered in 2003 and is a retelling of The Wizard of Oz from the viewpoint of the witches.

Better and better staging, the popularity of talent shows, and trips to the West End and Broadway are just some of the reasons why the musical has also become a popular genre in Poland. Musical schools are sprouting up like mushrooms after the rain, and the Warsaw Theatre Academy is now busy training musical theatre actors. Hundreds of candidates show up to auditions for musical parts. There are premieres almost every month. The most popular musicals are the tried and tested, albeit somewhat dusty, titles e.g.

Fiddler on the roof and Cabaret, but new productions are occasionally staged as well. The Musical Theatre of Gdynia is now showing the excellent Avenue Q, and the Teatr Rozrywki of Chorzów has recently staged Billy Elliot. The box office hit Mamma Mia! at the Roma Theatre in Warsaw has just celebrated its the 500th performance. The Teatr Dramatyczny in Warsaw is now gearing up for the premiere of Kinky Boots scheduled for the upcoming summer. Polish versions of foreign musicals produced in the Roma Theatre or in Gdynia are every bit as brilliant as the English-language originals. The funds allocated for productions are growing, as are the actors’ fees. Coaches full of theatre goers pull up outside the nation’s theatres every night.

Business is booming. ■

©get tyimages

people and the world

people and the world

szakal

D z ie ń s z aka l a the day of the jackal złote, krótkie, szorstkie futro. krótki ogon, zrośnięte opuszki środkowych palców. Oto szakal złocisty, który dziś podbija Europę. Niektórzy się martwią, inni – cieszą. ❚ yellowish, short and rough fur. a short tail, and joined pads of the middle claws. this is the golden jackal which is now taking over Europe. This leaves some concerned, others happy.

K

94

ierowca, który w lipcu 2015 r. potrącił zwierzę na szosie w zachodniej Polsce, zapewne nie przypuszczał, że to zdarzenie wzbudzi aż taką sensację. Jego ofiara miała ok. metra długości, żółtawe futro i krótki ogon. Na pierwszy rzut oka przypominała nietypowego lisa, młodego wilka lub średniej wielkości zdziczałego psa. Trudno jednak było jednoznacznie stwierdzić, do którego gatunku tego drapieżnika zaliczyć. Gdy po paru perypetiach martwe zwierzę trafiło do Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży, jego dyrektor, prof. Rafał Kowalczyk, już się domyślał, co zobaczy. – Barwa futra, krótki ogon, zrośnięte opuszki środkowych palców wskazywały, że jest to szakal złocisty – wspomina. – Na wszelki wypadek przeprowadziliśmy też testy genetyczne.

Potwierdziły one przynależność gatunkową.

The driver who hit an animal on the road in Western Poland in July 2015 little suspected that the incident was to become breaking news. The animal was approximately one metre long, and had yellowish fur and a short tail. At first glance, it resembled a strange sort of fox, a young wolf, or a medium-size feral dog. It was difficult to identify the species of the dead predator. The carcass was eventually sent to the Mammalian Biology Institute of the Polish Academy of Sciences in Białowieża. The director, Prof. Rafał Kowalczyk, already knew what to expect. “The colour of the fur, the short tail, and the joined pads of the middle claws were the distinctive features of the golden jackal”, he recalls.

“To make sure we got it right, we decided to run genetic tests, and these clearly confirmed the species we were dealing with.”

Wyprawa do zimnych krajów Tyle że szakal złocisty (Canis aureus) to zwierzę ciepłolubne, do niedawna nieznane z Europy Środkowej. Jego naturalny zasięg, choć szeroki, nigdy nie sięgał aż tak daleko na północ. Jedna populacja tego drapieżnika zamieszkiwała południowo-wschodnią Europę, druga rozprzestrzeniała się po południu Azji.

Do tego gatunku zaliczano też szakale z północnej Afryki, ale badania genetyczne, ogłoszone w 2015 r., wykazały, że to jest niezależny gatunek: Canis anthus.

Wszędzie szakale złociste prowadzą podobny tryb życia. Tworzą trwałe pary, które razem wychowują potomstwo. Młode nie od razu opuszczają rodziców, lecz często pozostają z nimi na kolejny rok, pomagając w wychowywaniu swego rodzeństwa. Czasem zdarza się, że taka rodzina „adoptuje” niespokrewnionego z nimi osobnika. On wtedy też pomaga w dokarmianiu najmłodszych członków stada. A żywią się szakale, jak na przedstawicieli rodziny psowatych przystało,

An expedition to cold countries The golden jackal (Canis aureus) prefers warm climates and was unknown in Central Europe until very recently. Its widespread natural range has never extended this far north. One population of this carnivore used to inhabit south-eastern Europe, while another expanded its territory into southern Asia. Traditionally, this species also included jackals from Northern Africa, but genetic tests conducted in 2015 proved that this is a genetically distinct species (Canis anthus).

The golden jackal exhibits very similar behaviour wherever it lives. It is monogamous and the breeding pair raise their pups together. The pups do not leave their parents straight away. They often stay with them for another year, helping to raise their younger siblings. Sometimes, jackal families “adopt” another animal, which is not their offspring, but which helps feed the youngest members of the pack. And just like other canine diets, the jackal diet is based on meat.



© a l a m y/ b e w

tekst | by wojciech mikołuszko

95

©credits

people and the world mięsem. Polują chętnie na drobne gryzonie, głównie norniki. Mogą łapać też większe zwierzęta jak zające, szczególnie młode. Czasem też udaje im się upolować koźlę sarny lub warchlaka dzika. Nie gardzą padliną, jajami ptaków ani owocami. Taki opis diety przypomina upodobania żywieniowe pospolitego w całej Europie lisa. Gdy więc szakal zaczął poszerzać swój zasięg ku północy, pojawiły się obawy, że będzie konkurował o pokarm z miejscowymi drapieżnikami. Na szczęście przez długi czas ta ekspansja przebiegała dość powoli.

Przestano więc przywiązywać do niej większą wagę.

Zmieniło się to na przełomie wieków XX i XXI. To wtedy ekspansja szakala złocistego nabrała rozpędu.

Drapieżniki opanowały Węgry i Rumunię. Pojawiły się w Czechach, na Słowacji i w Niemczech. A w 2011 r. po raz pierwszy zaobserwowano je w Estonii. Nikt wcześniej nie przypuszczał, że potrafią przetrwać aż tak da-

szakal

Jackals hunt small rodents, mainly voles, but their prey also includes larger animals such as hares, especially young ones. Sometimes they manage to hunt down kid goats or wild boar piglets, but they are not averse to carrion, birds’ eggs or fruit. Their diet is very similar to that of the fox, which is common across Europe, and when the jackal began to expand its northern range, many feared that it would compete for food with local predators. Luckily, its expansion has remained rather slow over several decades, and so it has not captured major attention.

That all changed at the turn of the 21st century, when the expansion of the golden jackal gained momentum. This is when these predators made inroads into Hungary and Romania. They were later seen in the Czech Republic, Slovakia and Germany. Finally, in 2011, they were first sighted in Estonia. No one ever

szakal złocisty powinien być chroniony. To rdzenny europejski gatunek, który w czasach, gdy wiele zwierząt staje na skraju wyginięcia, poszerza zasięg występowania. the golden jackal ought to be protected. It is an indigenous European species that is unexpectedly expanding its range at a time when many species are threatened by extinction.

The protected newcomer Meanwhile, new research has shown that this was a premature decision. An international team led

by Prof. Wiesław Bogdanowicz of the Museum and

96



©shut terstock

suspected that they would be able to survive so far north. Therefore, it was concluded that the species must have been introduced in Estonia, neighbouring Latvia, and Lithuania by irresponsible humans. The jackal was later classified as an alien invasive species.

These are the bane of modern Europe. The continent’s natural environment is struggling with numerous invaders - the American mink, the racoon (imported from North America), and the racoon dog, which originally comes from East Asia. These alien species compete for food with local carnivores, and spread previously unknown parasites and diseases. The native animals are completely unprepared for such an attack. This explains why even avid animal lovers support the extermination of invasive species. If the jackal is deemed to belong to this category, then it should be eliminated once and for all. This was the decision taken by the governments of Lithuania, Latvia and Estonia, which were concerned for the future of native species and gave the green light to unlimited hunting of the golden jackal within their territories.

Szakale chętnie polują na drobne gryzonie, głównie norniki. Mogą łapać też większe zwierzęta, np. zające. ❚ Jackals hunt small rodents, mainly voles, but their prey also includes larger animals such as hares.

leko na północy. Dlatego w Estonii, a także na sąsiedniej Łotwie i Litwie, gdzie wkrótce też te drapieżniki się zadomowiły, uznano, że gatunek ten musiał zostać wprowadzony przez nieodpowiedzialnych ludzi. Tym samym wrzucono go do kategorii obcych gatunków inwazyjnych, które są utrapieniem dzisiejszej Europy.

Przyroda tego kontynentu zmaga się choćby z inwazją sprowadzonych z Ameryki Północnej norki amerykańskiej i szopa pracza czy pochodzącego z Azji wschodniej jenota. Te obce gatunki wpływają na nieprzygotowane na atak nowych mięsożerców rodzime zwierzęta, konkurują o pokarm z miejscowymi drapieżnikami i roznoszą nieznane tu wcześniej pasożyty i choroby. Dlatego gatunki inwazyjne są tępione zawzięcie nawet przez największych miłośników zwierząt. Jeśli szakala uznać za kolejnego przedstawiciela tej kategorii, to należałoby go bezwzględnie eliminować. I tak właśnie zdecydowały się postąpić rządy Litwy, Łotwy i Estonii. W obawie o los rodzimych zwierząt zezwoliły na nielimitowane usuwanie szakala złocistego z terenów ich krajów.

Nowicjusz pod ochroną Jednocześnie jednak pojawiły się badania, które wskazywały, że decyzja ta była przedwczesna. Międzynarodowy zespół, kierowany przez prof. Wiesława Bogdanowicza z Muzeum i Instytutu Zoologii PAN w Warszawie, przeanalizował geny europejskich szakali złocistych. Wyniki, ogłoszone jesienią 2015 r., wy-

98

szakal

Institute of Zoology of the Polish Academy of Sciences in Warsaw, analysed the genes of European golden jackals. Their findings, announced in the autumn of 2015, proved that the predators from Lithuania, Latvia and Estonia originated from two different populations. Some are descended from Southern European jackals, while others are Caucasian in origin. “Their double origins fail to support the theory that jackals were imported by humans”, argue the researchers.

“It’s highly unlikely that someone would have caught them in different regions and smuggled them into the Baltic countries”. This means that they had to cover hundreds of kilometres on foot, crossing fields, villages and cities to start new populations in Northern Europe. They successfully travelled along two routes.

Drawing on such data, the scientists concluded that the golden jackal should not be exterminated, but on the contrary, protected. Despite the fact that many other animals are now facing extinction, the population of this indigenous European species is unexpectedly growing and expanding its range. Fifty or sixty years ago, the jackal was on the verge of extinction in Europe, and managed to survive only in Bulgaria, which led to its protection in Southern Europe. It is possible that the jackal also benefited from an international campaign against rabies. The campaign used air-drop vaccines hidden in bait, which was later eaten by free ranging canines. The rabies control campaign mainly benefited foxes in Central and Northern



©minden pictures/get tyimages

people and the world

people and the world kazały, że drapieżniki z Litwy, Łotwy i Estonii pochodzą z dwóch różnych populacji. Część to potomkowie szakali z południowo-wschodniej Europy, a część aż z Kaukazu. „Ich podwójne pochodzenie nie wspiera idei, że szakale zostały sprowadzone przez człowieka – podsumowują badacze – gdyż nieprawdopodobne jest, by ktoś złapał szakale w różnych regionach i przemycił je do krajów bałtyckich”. Musiały zatem samodzielnie przebyć setki kilometrów, mijając pola, wioski i miasta, by na północy Europy założyć nowe populacje. Ta wędrówka odbywała się dwoma drogami i w obu wypadkach okazała się sukcesem.

Opierając się na takich danych, naukowcy wyciągnęli wniosek, że szakal złocisty powinien być chroniony.

To rdzenny europejski gatunek, który w czasach, gdy wiele zwierząt staje na skraju wyginięcia, niespodzie-

szakale złociste Tworzą trwałe pary, które razem wychowują potomstwo. Młode często dopiero po roku opuszczają rodziców. golden jackals are monogamous and the breeding pair raise their pups together. The pups do not leave their parents until after a year.

wanie rośnie w liczbę i poszerza zasięg występowania.

A jeszcze 50–60 lat temu szakal został prawie całkowicie wytępiony w Europie i przetrwał jedynie w Bułgarii.

Pomogło objęcie go ochroną w krajach południowoeuropejskich. Szakal skorzystał też zapewne na międzynarodowej akcji walki z wścieklizną. Polegała ona na rozrzucaniu z samolotów szczepionek ukrytych w mięsnych przynętach, które są zjadane przez dzikie zwierzęta z rodziny psowatych. W Europie Środkowej i Północnej zyskał na tym głównie lis. Wścieklizna, która wcześniej dziesiątkowała populacje tego drapieżnika, niemal zniknęła, co doprowadziło do wzrostu liczebności lisów. Na południu ten sam mechanizm mógł pomóc szakalowi złocistemu. A wreszcie sprzyjało mu także ocieplenie klimatu. Szakal jeszcze do niedawna nie potrafiłby przetrwać mroźnych i śnieżnych zim Estonii. Teraz, gdy stały się one łagodniejsze, dobrze sobie tam radzi także i chłodną porą roku.

To dlatego prof. Rafał Kowalczyk nie był zaskoczony, gdy zobaczył pierwszego polskiego szakala złocistego. Wkrótce potem pojawiły się kolejne obserwacje.

Szakale widziano we wschodniej i północnej Polsce.

W sierpniu 2015 r. w okolicach Kwidzyna miejscowy leśnik zobaczył nawet całą rodzinę: dorosłe osobniki i cztery młode. Stado zamieszkało w starym stogu słomy. Jeden z tych szakali został zabity prawdopodobnie przez wilka. – Nikt nie odpowie precyzyjnie, ile szakali jest teraz w Polsce – mówi prof. Kowalczyk.

– Myślę jednak, że przynajmniej kilkadziesiąt osobników. I zapewne będzie ich wkrótce znacznie więcej, bo zaczynają się w Polsce rozmnażać. Nadchodzi prawdziwie radosny Dzień Szakala. ■

Europe. The disease, which used to decimate their populations, was nearly eradicated. This led to a surge in their size. The same measures in Southern Europe helped the golden jackal stage its comeback. Finally, its success may also be attributed to global warming.

Until recently, the jackal would not have been able to survive the cold Estonian winters. But as they have now become milder, the species is faring well.

This is why Prof. Kowalczyk was not surprised when he saw the first golden jackal in Poland. Other sightings and roadkill soon followed. Jackals were spotted in Eastern and Northern Poland. In August 2015, a forest ranger saw an entire jackal family with four pups in the vicinity of Kwidzyń where the pack had made its home in a hay stack. One of these jackals was probably killed by a wolf. “No one is able to accurately estimate the jackal population in Poland,” argues Prof.

Kowalczyk. “But I think it accounts for at least a few dozen animals.”Their number will probably go up as they are beginning to reproduce here. This means that a truly merry Day of the Jackal is well underway. ■

100

©get tyimages

Zapewne już kilkadziesiąt szakali mieszka dziś w Polsce. ❚ The jackal population in Poland accounts for a few dozen animals.

szakal

PIĘKNE SNY, NISKIE CENY

Kup łóżko Hästens przed 27 sierpnia i oszczędź 8 370 zł.

Oferta ograniczona czasowo – wysokiej klasy materac wierzchni gratis. Z Hästens sny się spełniają.

*Na przykład kupując łóżko Hästens Luxuria (180 x 200) otrzymasz w prezencie wysokiej klasy materac wierzchni BJ o wartości 8 370 zł.

*Oferta obejmuje wszystkie łóżka z wyjątkiem modeli Vividus, Marquis, Excel i Classic.

WA R S Z AWA D O M OT E K A | U L . M A L B O R S K A 4 1 , 0 3 - 2 8 6 WA R S Z AWA S O P OT | A L . N I E P O D L E G ŁO Ś C I 9 4 0 , 8 1 - 8 6 1 S O P OT P OZ N A Ń | U L . G ŁO G OW S K A 2 6 5 A , 6 0 -1 0 4 P OZ N A Ń WA R S Z AWA – P U Ł AW S K A | U L . P U Ł AW S K A 5 2 3 , 0 2 - 8 4 4 WA R S Z AWA

LOZ K A H A S T E N S . P L | HAS T E N S . COM

REKLAMA

polish hits

kpt. jerzy makula

N i g dy si ę nie p oddaj ę I never give up Do grona ambasadorów wrocławskich igrzysk sportów nieolimpijskich dołączył Jerzy Makula, kapitan LOT-u, oficjalnego przewoźnika The World Games 2017, jeden z najbardziej utytułowanych pilotów w historii polskiego lotnictwa. Oprócz promowania imprezy weźmie także udział w jednej z jej najbardziej widowiskowych konkurencji – akrobacji szybowcowej. ❚ Jerzy Makula, a LOT Polish Airlines (the official carrier of the 2017 World Games in Wrocław) captain, and one of the most decorated pilots in the history of Polish aviation. Makula is not only promoting the event, but is also competing in one of the most spectacular competitions – glider aerobatics.

Akrobacja szybowcowa będzie jedną z trzech dyscyplin sportów lotniczych rozgrywanych podczas The World Games 2017 – obok spadochroniarstwa i motoparalotni. ❚ Glider aerobatics will be one of the air sports disciplines in the program of The World Games 2017 besides parachuting and paramotoring.

102

Jest pan siedmiokrotnym mistrzem świata i trzykrotnym mistrzem Europy w akrobacjach szybowcowych. Za swoje osiągnięcia został pan odznaczony Medalem Stulecia przez Międzynarodową Federację Lotnictwa Sportowego. Był pan też bohaterem dwóch filmów dokumentalnych – Między Niebem a Ziemią oraz Wniebowzięty. Czuje się pan gwiazdą?

Osiągnięcia sportowe dają pewne przywileje, pozwoliły mi np. lepiej funkcjonować w świecie zawodowym. Ale gwiazdą na pewno się nie czuję.

Praca zawodowa nie przeszkadza panu w lataniu sportowym?

Pracuję w Locie od 38 lat. I to są właśnie lata moich najlepszych osiągnięć sportowych. Z trudem, ale zawsze osiągałem równowagę pomiędzy pracą a sportem.

Wiąże się to z wysiłkiem i kompromisami. Ale trzeba zdać sobie sprawę z tego, że praca porządkuje życie, daje rytm i paradoksalnie dyktuje czas dla rodziny, urlop. Nie bez znaczenia jest też wynagrodzenie.

A poza wszystkim moją pracą jest latanie – kiedy jestem w powietrzu, czuję, że jestem na właściwym miejscu.

Jest pan nie tylko twarzą LOT-u, ale też ambasadorem największej imprezy sportowej w historii Polski – The World Games 2017. To ważne wyzwanie?

To dla mnie zaszczyt. Jednocześnie jestem też jednym z niewielu zawodników reprezentujących nasz kraj.

Jako ambasador uświadamiam sobie, jak wiele starań kosztowało włączenie do programu TWG dyscyplin lotniczych.

You are a seven-time solo world champion and a three-time European Glider Aerobatic champion.

In recognition of your sporting achievements and your promotion of air sports, the World Air Sports Federation has awarded you the Centenary Medal.

You have also appeared in two documentary features – Między Niebem a Ziemią and Wniebowzięty.

Do you feel like a star?

Sporting achievements certainly give you some privileges – my success has consolidated my position in sports, but I definitely don’t feel like a star.

Does an experienced airline pilot get any privileges in the world of sports?

I’ve been with LOT for 38 years and these are the years of my greatest sporting achievements. It has been a struggle, but I’ve always managed to strike the right balance between work and sport. Obviously, this requires effort and compromise. You need to realise that work set the rhythm of your life, and paradoxically, leaves you time for family and holidays. Equally important is the salary. Flying is what I do. When I’m up in the air, I feel I ’m where I’m meant to be.

You’re not only the face of LOT, but also the ambassador of the biggest sports event in the history of Poland – The 2017 World Games. Do you see this as an important challenge?

I see it as an honour. At the same time, I’m one of the few competitors flying the Polish flag. As an ambassador, I realise how great an effort it was to have air sports included in the programme.



©andrzej wiktor

tekst | by maciej stroiński

©credits



103

polish hits

kpt. jerzy makula Czy w programie IO jest miejsce dla sportów lotniczych?

To pytanie rozbudza wyobraźnię. Moim marzeniem było stworzenie szybowca – i ono się zrealizowało parę lat temu w postaci polskiego dwumiejscowego szybowca akrobacyjnego MDM Fox. Świat się jednak błyskawicznie zmienia i oczekiwania są takie, by stworzyć nową konstrukcję. I akrobacja szybowcowa na igrzyskach mogłaby być takim kołem zamachowym dla tych działań. Gdyby w perspektywie były IO, to mamy pewność, że pojawiłaby się nowa polska konstrukcja, która zostałaby z nami na kolejne lata. Bo sukcesy polskiej akrobacji szybowcowej to też sukcesy naszych konstrukcji.

To może wkrótce kpt. Makula zdobędzie złoto olimpijskie?

Nie. Dlaczego?

W nieskończoność nie zdobywa się medali. W pewnym momencie trzeba oddać pole młodzieży. Coraz bardziej zajmują mnie działania szkoleniowe. Przekazuję kolejnemu pokoleniu akrobacyjną kindersztubę.

A co z życiem zawodowym?

Idę na emeryturę. Mam łzę w oku, ale jestem zadowolony z tego, co zrobiłem w Locie. Nie można w nieskończoność być kapitanem, trzeba znaleźć nową drogę.

Jak to jest, gdy przesiada się pan z LOT-owskiego Dreamlinera do szybowca i odwrotnie?

Bardzo lubię latać. Pomimo sporego obciążenia pracą wciąż odnajduję w tym wielką radość. Jednak kiedy dużo latam z pasażerami, pojawia się marzenie, by pojechać na lotnisko aeroklubowe i tam bez presji czasu pochodzić wokół szybowca, umyć go i wypolerować.

Ale bywa też odwrotnie. Gdy po raz któryś powtarzam element akrobacji, który chcę udoskonalić, wtedy myślę o mundurze LOT-u i wygodnym fotelu Dreamlinera. Choć prawda jest taka, że jedno latanie z drugim się uzupełnia. Akrobacja daje jednak poczucie swobody, upust wyobraźni. Upewnia mnie, że to, co robię w pracy w Locie, robię dobrze. A umiejętności akrobacyjne sprawiają, że za sterami czuję się pewniej i bezpieczniej. W każdym przypadku.

Wróćmy jeszcze do The World Games, które są nazywane przedsionkiem igrzysk olimpijskich.

104

Jerzy Makula szybownik ma jakieś marzenia?

Przechodzę na drugą stronę mocy. Zaraz po zakończeniu TWG jadę do Torunia, gdzie jestem dyrektorem sportowym na mistrzostwach świata. To będzie udana impreza. Marzę, by tak właśnie było.

The World Games we Wrocławiu to będzie dla pana niezwykle ważny i symboliczny start, prawda?

To jest mój ostatni ważny start w zawodach. Może w jakichś zawodach o mniejszą stawkę jeszcze polatam, ale już bez takiej presji. Przygotowuję kolejne pokolenie zawodników – latają moi trzej synowie, a mam ich czwórkę. Czasami myślę, że mógłbym się jeszcze z nimi pościgać, ale nie. To już postanowione.

The World Games to koniec mojej kariery zawodniczej.

Przywiezie pan medal z Wrocławia?

Nie spinam się, bo to zwykle przynosi efekt odwrotny.

Ale czuję, że mogę powalczyć. Wszyscy, którzy będą na TWG, latają znakomicie. Ale ja się nigdy nie poddaję. ■



©andrzej wiktor

Akrobacja daje poczucie swobody, upust wyobraźni. Upewnia mnie, że to, co robię w pracy w Locie, robię dobrze. a umiejętności akrobacyjne sprawiają, że za sterami czuję się pewniej.

Aerobatics gives me a sense of freedom, it unleashes my imagination. It reassures me that whatever I do for LOT, I do well. with my aerobatics skills, I feel more confident at the rudder.

LOT zaprasza do Wrocławia LOT invites you to come to Wrocław The World Games Wrocław 2017 to 10. edycja międzynarodowej imprezy sportowej World Games skupiającej dyscypliny tzw. sportów nieolimpijskich i organizowanej co cztery lata, zawsze rok po letnich igrzyskach olimpijskich. W dniach 20–30 lipca 2017 r. we Wrocławiu o medale powalczą przedstawiciele 31 sportów, w tym czterech wybranych w głosowaniu przez mieszkańców miasta: futbolu amerykańskiego, żużla, kick-boxingu oraz wioślarstwa halowego. W sumie do stolicy Dolnego Śląska przyjedzie ok. 3,5 tys. sportowców. ❚ The World Games Wrocław 2017 is the tenth edition of the international World Games event for non-Olympic Games sports held every four years, always one year after the Summer Olympic Games. On 20-30 July in Wrocław, sports people will compete in 31 disciplines including four chosen in a vote among the city residents: American football, speedway, kick-boxing and indoor rowing. The capital of Lower Silesia will welcome approx. 3,500 contestants in total.

How does it feel when you move from a LOT Dreamliner to a glider or vice versa?

I simply love flying. Despite the heavy workload, it continues to give me a great deal of joy. But whenever I do a lot of flying with passengers, I dream that I’m in my club’s aerodrome, unhurriedly walking around my glider, or washing or polishing it. It sometimes works the other way around. When I’m doggedly repeating an element of aerobatics that I want to perfect, I think about my LOT uniform and my comfortable Dreamliner pilot seat. The two types of flying are complementary. Aerobatics gives me a sense of freedom, it unleashes my imagination. It reassures me that whatever I do for LOT, I do well. Because with my aerobatics skills, I feel safer and more confident at the rudder.

Let’s go back to the World Games, which are referred to as the Olympics of non-Olympic sports. Is there a place for air sports in the Olympic Games?

Now there’s a question to fire the imagination. Once, my dream had been to design a glider – and this dream materialised as the Polish two-seater aerobatic glider MDM Fox a few years ago. But the world is changing rapidly, and we’re now expected to come up with a whole new design. A gliding aerobatics event at the Olympic Games could become the driving force of such a project. If we were to compete in the Olympics, there would certainly be a new design that would stay with us for years. And it would be made in Poland.

Because the success of Polish gliding aerobatics is also the success of the gliders we design.

So will Jerzy Makula be winning Olympic gold in a few years?

No. Why not?

Because every winning streak eventually comes to an end. There comes a time when you have to pass the baton to the younger generation. And I’m increas-

106

kpt. jerzy makula ingly involved in organising events and training. But I’m more than happy to share my knowledge.

And what about your professional life?

I’m going to retire. I have tears in my eyes, but I’m happy with what I’ve achieved at LOT Polish Airlines. You cannot be a captain forever. Training is my new path.

Does Jerzy Makula, the glider pilot, have dreams?

I’m moving to the other side. As soon as TWG is over, I’m going to Toruń, where I will be the Sport Director at the World Championship. That’s my biggest dream.

The World Games in Wrocław will be an important and symbolic competition for you, won’t it?

It’s my last major competition. I might compete in some low-key events, but without all the pressure. I’m now going to train the new generation of competitors – three of my four sons are pilots. I sometimes think that I could still compete with them for a while, but not really. I’ve made up my mind. The World Games is going to be the end of my sporting career.

Will you bring back any medals from Wrocław?

I’m not focused on winning, it’s counterproductive. But I think I stand a chance and will do my best. All TWG contestants are excellent pilots, but I never give up. ■

WAW–wro codziennie ❚ daily 07.30–08.30, 10.35–11.30, 13.30–14.25, 16.30–17.25, 19.40–20.35, 22.50–23.50 Wro–waw codziennie ❚ daily 05.40–06.40, 09.00–09.55, 12.00– –12.55, 14.55–15.50, 17.55–18.50, 21.05–22.00 Połączenia pomiędzy Wrocławiem i Tel Awiwem obsługiwane są od 19.06 ❚ Flights between Wrocław and Tel Aviv are operated starting 19.06

Wro–tlv wt., pt. ❚ Tue., Fri. 07.05–11.55 TLV–wro pon., czw. ❚ Mo., Thu. 21.30– –0.35 (+1)

Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

© m . p.

polish hits

L i f e Sto ry

monika brodka

Pe r f ekc y jna pani B r odka the talented ms brodka Z nastoletniej finalistki muzycznego show wyrosła na jedną z największych gwiazd polskiej sceny. Charyzmatyczną artystkę kochaną przez fanów i cenioną przez krytyków. Nie tylko w ojczyźnie, bo świetne recenzje zbiera też na świecie. ❚ From a teen finalist of a talent show to one of the most prominent artists on the Polish music scene. The charismatic Monika Brodka is loved by her fans and praised by the critics. And she is not simply a local phenomenon.

Brodka has been garnering excellent reviews abroad as well. tekst | by diana rymuza

księżniczka popu Metamorfoza Brodki była (parafrazując tytuł jej trzeciego albumu) prawdziwą Grandą. Mówiła w wywiadach, że chciała „zamieszać” i to tak, „żeby było niepokornie”. Udało jej się to znakomicie, a media, które zdążyły spisać ją na straty, zachwyciły się na nowo energetyczną i kolorową, nawet neonową Moniką

108

I met Monika Brodka in 2003, when she had made it to the finals of the Polish edition of the Idol TV talent show. The petite 16-year-old in white boots was a far cry from the fashion icon and trendsetter that she is today. But being a strong-willed Highlander girl, she knew exactly what she wanted to do in life. Winning the talent show was a milestone in the career of a girl from the small village of Twardorzeczka. A year later, she released two mini-albums, which were later repackaged as Album, and quickly went gold. This marked the beginning of her career, and was followed up with a Superjedynka award at the Festival of Polish Song in Opole in 2005. You could have been forgiven for assuming that Brodka was destined to become yet another performer belting out songs that were easy on the ear and mainstream radio-friendly. However, following the release of her second album, Moje piosenki [My Songs], she went AWOL for four years and resurfaced in a completely new – and unexpected – avatar. the princess of pop Brodka’s metamorphosis caused quite a stir. She said in interviews that she had intended to come back with a bang. And that’s exactly what she did. The media, which had written her off, instantly took to the new, energetic, colourful, neon Brodka. Although she still looked like a teenager, her new album, Granda, exhibited a mature style, and earned her comparisons with Kasia Nosowska and Florence Welch.



© k aya x

M

onikę Brodkę poznałam w 2003 r., gdy dotarła do ścisłego finału programu Idol. Drobna 16-latka w białych kozakach nie zapowiadała się wtedy na ikonę mody i trendsetterkę, jaką jest dziś. Ale – jak na góralkę o mocnym charakterze przystało – już wtedy dobrze wiedziała, co chce w życiu robić. Wygrana w trzeciej edycji popularnego show była dla dziewczyny z niewielkiej Twardorzeczki pierwszym krokiem na tej drodze. Już rok później bowiem laureatka Idola wydała dwa debiutanckie minialbumy, które następnie zostały połączone w jeden Album i szybko pokryły się złotem. Brodka zaś zaczęła kolekcjonować kolejne nagrody z Superjedynką na Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu na czele. Wtedy jeszcze wydawać się mogło, że wykonawczyni hitów Miałeś być… i Ten pozostanie jedną ze śpiewających miłe dla ucha, radiowe przeboje wokalistek, jakich wiele na rynku.

Jednak po premierze w 2006 r. drugiego krążka zatytułowanego Moje piosenki Monika zniknęła na cztery lata, by powrócić w zupełnie nowym, zaskakującym wcieleniu.

©credits

L i f e Sto ry

1 3

Monika Brodka nie przestaje zaskakiwać fanów zmianą swojego wizerunku.

4

monika brodka

2

1. Brodka odebrała w tym roku Fryderyka w kategorii Album Roku – Alternatywa za krążek Clashes. 2. Artystka podczas występu na Sopot TOPtrendy Festiwal 2011. 3.

Sesja zdjęciowa do Albumu.

4. Zdjęcie z 2010 r. 5. Brodka wzięła udział w talk-show Europa da się lubić w 2005. ❚ 1. Brodka won a Fryderyk award in the Alternative Album of the Year for Clashes. 2. The artist during the performance at the Sopot TOPtrendy Festival 2011. 3. A photo shoot for the Clashes album.

4. Brodka in 2010. 5.

Brodka took part in the Europa da się lubić TV show.



110

©credits

5

Brodką. Mimo że wciąż wyglądała jak dziewczynka, na perfekcyjnie dopracowanej eklektycznej Grandzie zaprezentowała się jako dojrzała artystka, którą recenzenci porównywali z Kasią Nosowską i Florence Welch. Zaczęła też występować już tylko pod swoim nazwiskiem i sama sobie pisać muzykę i niebanalne teksty, w których m.in. groziła wybrankowi „porachowaniem kości” albo zachwycała się kaczką W pięciu smakach. Chociaż jej utwory wciąż były popowe, to na światowym poziomie i zdecydowanie dla bardziej wymagających odbiorców. A tych znalazło się wielu, bowiem łączący elektronikę z folkowymi nutami i orientalnymi akcentami krążek uzyskał status dwukrotnej platyny. Mało tego – w 2014 r. uznany został za najlepszą płytę nagrodzoną Fryderykiem w ostatnich 20 latach w kategorii Muzyka Rozrywkowa.

Równocześnie polską góralką zaczęły się interesować zachodnie media. Amerykański magazyn Interview nazwał ją swoim odkryciem i okrzyknął „księżniczką popu”, serwis Paper Magazine umieścił na liście 10 artystek, na które warto zwrócić uwagę, zaś Buzzfeed. com uznał za jeden z „12 powodów, dla których warto odwiedzić Warszawę”.

Fragment serca Po ogromnym sukcesie Grandy oraz towarzyszącego jej tournée Brodka wypuściła klubową epkę Lax z przebojowymi Varsovie oraz Dancing Shoes i znów zamilkła. Tym razem na jeszcze dłużej, bo aż sześć lat. Nie leniuchowała jednak, lecz wiele podróżowała (zwiedziła m.in. Japonię, Meksyk i Stany, gdzie trafiła

Brodka shed her first name and adopted her surname for the stage. She decided to write all the lyrics to her songs herself. The lyrics were original and versatile, ranging from threats directed at men to her love of a duck dish. The music was still pop, but it was of excellent quality and appealed to more discerning listeners. The album was a beautifully crafted mix of electro, folk and oriental sounds, and it quickly went double platinum. But there was more success to come. In 2014, the album won a Fryderyk award for the best popular music album of the past 20 years.

It was about this time that the foreign media started taking an interest in Brodka. Interview magazine claimed her as their own discovery and dubbed her “the princess of pop”. Paper magazine put her on a list of 10 artists to watch and Buzzfeed.com listed her as “one of the 12 reasons to visit Warsaw”.

A little piece of my heart After the immense success of Granda, and the tour that followed, Brodka released Lax, a club EP with the hits “Varsovie” and “Dancing Shoes”, and then disappeared again. This time, it took her six years to come back. She did not spend all this time relaxing, but travelled extensively (Japan, Mexico, and the United States, where she visited e.g. the town where the cult series Twin Peaks was shot), while performing intensively on showcases, i.e. festivals where artists can showcase their work to other musicians (and a regular audience). It must have been worth the effort, because Brodka was signed up by the

© e a s t n e w s ( 3 ) , a g e n c j a g a z e t a , k aya x

Magazyn Interview nazwał Brodkę swoim odkryciem i okrzyknął „księżniczką popu”, a serwis Paper Magazine umieścił na liście 10 artystek, na które warto zwrócić uwagę.

Interview magazine claimed BRODKA as their own discovery and dubbed her “the princess of pop” and Paper magazine put her on a list of 10 artists to watch.

nawet na plan kultowego Twin Peaks), dając równocześnie mnóstwo występów poza granicami Polski, na tzw. showcase’ach, czyli festiwalach, na których artyści mogą zaprezentować się (poza publicznością) ludziom z branży muzycznej. I znów warto było się potrudzić, ponieważ dzięki temu wokalistka znad Wisły podpisała kontrakt ze słynną niezależną wytwórnią Play It Again Sam, dla której pracują takie sławy, jak Editors, Pixies czy Róisín Murphy. Z pomocą doświadczonego producenta Noah Georgesona w Los Angeles nagrała w całości po angielsku (choć, jak podkreśla Brodka, „z nutą słowiańskiej melancholii”) album Clashes. Po raz kolejny dokonując zwrotu

famous Play It Again Sam label, whose roster includes the Editors, the Pixies, and Róisín Murphy. With the help of an experienced producer, Noah Georgeson, she recorded the album Clashes in English (albeit with a touch of “Slavic melancholy”, she says). Her looks and music were both given another makeover.

Electronic sounds gave way to traditional instruments, and dance rhythms were replaced with troubling, and even psychedelic, melodies with beautiful vocals whose byline is“a story about man, his confusion and madness”. “I’ve been waiting for this moment for so long. The last few years of my life were about this album. Thanks to all of you who helped and suppor-



111

1. Clashes, 2016.

2. Granda, 2010.

3. Moje piosenki, 2006.

4. Album, 2004.

w swym artystycznym życiorysie – tak muzycznie, jak i wizerunkowo. Na „opowieści o człowieku, o jego zagubieniu i szaleństwie” brzmienia elektroniczne ustąpiły miejsca żywym, klasycznym instrumentom, a taneczne rytmy zastąpiły niepokojące, wręcz psychodeliczne melodie z pięknymi liniami wokalnymi. „Czekałam na ten moment bardzo długo. Przez ostatnie lata moje życie było podporządkowane tej płycie. Mam nadzieję, że odnajdzie ona ludzi o podobnej wrażliwości do mojej, bo oddaję wam fragment mojego serca. Bierzcie i jedzcie go wszyscy” – pisała Brodka w dniu europejskiej premiery krążka na Facebooku, a chwilę później polscy krytycy okrzyknęli go najlepszym w karierze 29-letniej artystki.

Słownikowa definicja dziewczyny z marzeń Pochwał po premierze Clashes zebrała wiele. Tym razem Paper Magazine nazwał Brodkę „słownikową definicją dziewczyny z marzeń”, w BBC Radio album Polki polecała Lauren Laverne, a The Guardian poprosił ją o przygotowanie zestawu ulubionych piosenek.

Spodobał się zwłaszcza stylowy klip do Santa Muerte!, co ciekawe zaprezentowany najpierw przez The Independent i wyreżyserowany przez samą Brodkę. Tak jak kolejne jej dzieło – utrzymany w klimacie vintage i równie entuzjastycznie przyjęty teledysk do piosenki Up In The Hill. „Polska wokalistka ma już mocną pozycję na rodzimym rynku muzycznym, a teraz ma szansę zwrócić uwagę całych Stanów” – można było przeczytać w popularnym serwisie Nylon.com.

Brodka nie raz zszokowała swoim wyglądem. W obrazku do Up In The Hill wrażenie robiły szczególnie przyklejone do twarzy artystki dziesiątki plastikowych oczu i fryzura à la Mireille Mathieu. Niedawno znów wprawiła wielbicieli w osłupienie, ponieważ ogoliła głowę na łyso. „To najbardziej praktyczna fryzura, jaką w życiu miałam” – wyjaśniała w wywiadzie dla miesięcznika Elle, gdy niedawno trafiła na jego okładkę. – „Nie musisz nosić czepka na basen, nie zwieje ci czapki z głowy. Same plusy”.

Zawsze po swojemu A jaka Brodka jest prywatnie? Trzyma dystans. Do świata i ludzi. W wywiadach zdradza niewiele, staran-

112

monika brodka ted me during this process. I hope Clashes will reach people who have the same kind of sensitivity as mine.

I gave you a little piece of my heart. Bite it!”, Brodka wrote on her Facebook profile the day of the European premiere of her album. The Polish critics soon hailed the album as the 29-year-old’s best to date.

The dictionary definition dream girl There was no end of praise for Clashes. Paper wrote “Brodka is the dictionary definition dream girl”, Lauren Laverne recommended the album on BBC Radio, and The Guardian asked her for her list of favourite songs. The stylish video for the song “Santa Muerte!”, directed by Brodka herself, was a hit. As was the next video, shot in a vintage style, and the video for “Up In The Hill”. “Monika Brodka is slowly making her way west. The Polish pop singer is already an established music entity in her homeland, and now she’s looking to shift all U.S. eyes on her”, read a story on the popular website Nylon.com. Brodka has frequently shocked the public by transmogrifying her appearance. In the video for “Up In The Hill” she had dozens of plastic eyes stuck on her face and sported a Mirelle Mathieu hairdo. “This is the most practical hairstyle I’ve ever had”, she told Elle in an interview (she was also featured on the cover).

“You do not have to wear a swim cap and you will not get your hat blown off. There are only pluses”.

She always does it her way What is Brodka like in private? She keeps her distance. From the world and from people.

She is not overly talkative when giving interviews and chooses her words carefully. She says that crowds make her uncomfortable, that she does not make friends easily, and that she has a trust issue.

One exception is her long-time stylist and friend Vasina, with whom she does not have to talk to connect.

Brodka was voted Woman of the Decade by Glamour magazine. She cares about her appearance and makes sure that it accords with her artistic message. She is as uncompromising in her personal life as she is in her music, and says that she is not easy to live with.

“I’m down-to-earth and I’m detached from that part of show business that can chew you up and spit you out. I’ve tried to stay away from it”, she says. Brodka



© m . p.

L i f e Sto ry

.

Prestizowe

REKLAMA

apartamenty w sercu Mokotowa

Mokotów to jedna z najbardziej prestiżowych dzielnic Warszawy. Jest to obszar o dużych walorach estetycznych, oddalony o zaledwie cztery kilometry od centrum miasta. Duża ilość zieleni i parków miejskich, a wśród nich: słynny Park Łazienkowski z Belwederem, Park i Zamek Ujazdowski, Morskie Oko i Królikarnia znacznie zwiększa jego atrakcyjność. Ponadto w obrębie Mokotowa znajduje się „Galeria Mokotów” – jedna z najbardziej prestiżowych galerii handlowych w kraju.

Villa Almerico to nowa inwestycja na Mokotowie, która powstanie przy ulicy Woronicza. Będzie to budynek wielorodzinny o wyrazistej architekturze liczący 10 kondygnacji naziemnych, 2 podziemne i mieszczący 19 apartamentów, 22 miejsca garażowe. Większość mieszkań ma jeden lub dwa balkony, a także ogrody zimowe i zielone ogrody na dachach. Tworzy to niepowtarzalną architekturę apartamentowca wyróżniającą go spośród okolicznych budynków. Niewątpliwie dużym atutem jest lokalizacja budynku, bliskość stacji metra Wierzbno – około 200 m, oraz Galerii Mokotów.

BIURO SPRZEDAŻY WARSZAWA tel.: 22 436 84 30, 22 436 84 32 e-ma il: warszawa@yp.com.pl Warszawa, al. KEN 48 lok. 7 (stacja metra Natolin) www.yp.com.pl

L i f e Sto ry Występ w ramach trasy Clashes Tour, Kraków, 2016 r. ❚ Performance during the Clashes Tour, Kraków 2016.

nie dobierając słowa. Przyznaje, że źle się odnajduje w dużej grupie, trudno nawiązuje kontakty i ma duży problem z zaufaniem. Wyjątek stanowi tu jej wieloletnia stylistka i przyjaciółka Vasina, z którą „rozumie się bez słów”. Kobieta Dekady magazynu Glamour dużą wagę przykłada do swego wizerunku, pilnując,

Brodka Kocha podróże i tak planuje czas, by chociaż trzy miesiące w roku spędzić poza Polską. brodka loves to travel and plans her time so that she can spend at least three months abroad.

monika brodka żeby współgrał w jej artystyczną wypowiedzią. Tak w muzyce, jak w życiu jest bezkompromisowa, więc – jak podkreśla – łatwo z nią nie jest. „Mocno stąpam po ziemi, dlatego od wszystkiego tego, co w show-biznesie potrafi połknąć, przeżuć i wypluć, starałam się trzymać z daleka” – mówi i na tzw. ściankach nie bryluje. Sukcesem się nie zachłysnęła, nawet gdy jako 16-latka spod Żywca przeprowadziła się do Warszawy, bo dyscyplinę i samokontrolę wyniosła z domu.

Od wydania Grandy muzykę traktuje jak swój zawód.

Ma jednak jeszcze co najmniej trzy inne wielkie pasje. Fotografuje wszystko, „co się rusza”, a najbardziej interesują ją ludzie. Kocha podróże, zwłaszcza te z plecakiem, i tak planuje swój czas, by przynajmniej trzy miesiące w roku spędzić poza Polską. A wreszcie, choć trudno w to uwierzyć, patrząc na jej doskonałą figurę, lubi „jeść za dwóch” i gotować, bo jak mówi w Elle: „Czerpię orgazmiczną przyjemność z jedzenia, chcę zarażać nią innych, rozmawiać o smaku i teksturze potraw”. Równie trudno zaspokoić głód artystycznych wyzwań Brodki, więc nie raz nas jeszcze zaskoczy. ■

Męskie granie 2017

is rarely seen at events. Success did not go to her head when she moved from Żywiec to Warsaw at 16, because she was raised to be self-disciplined and self-controlled. She has treated music as her profession since the release of Granda. However, she has at least three other major passions. She photographs everything she can lay her eyes on, but is most fascinated by people. She loves travelling, especially backpacking, and plans her time so as to spend at least three months of the year away from Poland. Finally, she loves to eat and cook. This seems hard to believe given her slim body. She told Elle: “Food is a source of orgasmic pleasure and I want to instil this passion in others. I want to talk about the taste and the texture of dishes”. Brodka’s artistic hunger is equally hard to satiate, so she is bound to have a few more surprises up her sleeve. ■

114

©forum

Monikę Brodkę zobaczymy – obok Piotra Roguckiego i Tomasza Organka – na scenie Męskiego Grania 2017. Koncerty odbędą się w: Poznaniu (8.7), Wrocławiu (15.07), Katowicach (22.07), Gdyni (29.7), Krakowie (12.08), Warszawie (19.08) i Żywcu (26.08). ❚ Monika Brodka will perform during the Męskie Granie 2017 series of concerts alongside Piotr Rogucki and Tomasz Organek. Tour dates: Poznań (8.07), Wrocław (15.07), Katowice (22.07), Gdynia (29.07), Kraków (12.08), Warsaw (19.08) and Żywiec (26.08).

„Be starstruck by classic fashion with a modern twist!”

Marek Buczyński

The Buczyński brand, present on the Polish market since 2008, was created with passion and love for fashion.

In our stores we sew tailor-made suits, jackets, shirts, shoes and offer accessories. www.buczynski-tailoring.pl

REKLAMA

Buczynski_pol_Kaleidoscope_0717.indd 1

07.06.2017 15:58

Ekspresem do superfigury!

Fast to a super figure!

Marzysz o idealnej figurze, ale mimo diet i ćwiczeń nie udaje ci się jej osiągnąć?

Pozbądź się niechcianej tkanki tłuszczowej w błyskawicznym tempie!

You keep dreaming of an ideal figure but despite diets and exercises you are not successful? Get rid of the unwanted fat tissue in no time!

Teraz jest skuteczna, bardziej komfortowa metoda – Palomar SlimLipo 3D. Unikalność metody polega na rozpuszczaniu tłuszczu przy użyciu sondy laserowej, która nakierowuje strumień lasera bezpośrednio na tkankę tłuszczową – mówi dr n.med. Konrad Januszek, chirurg plastyk, szkoleniowiec metody SlimLipo w Polsce. Laser jednocześnie rozpuszcza tłuszcz i obkurcza włókna kolagenowe (tzw. termolifting 3D), co zapobiega powstawaniu efektu „obwisłej skóry”. Wymaga jedynie miejscowego znieczulenia. SlimLipo może odchudzić brzuch, uda, ramiona, ale także podbródek.

Sculspure, nieinwazyjne modelowanie sylwetki w 25 minut Światowa nowość jest już dostępna w Klinice Elite.

To pierwszy nieinwazyjny laser do niszczenia uporczywej, lokalnie zgromadzonej tkanki tłuszczowej.

Jako pierwszy na świecie otrzymał certyfikat FDA, potwierdzający jego skuteczność i bezpieczeństwo dla nieinwazyjnej lipolizy brzucha i tzw. boczków.

Stosowany też na okolice ramion, ud czy kolan.

Now an effective, more comfortable method exists - Palomar SlimLipo 3D. The unique nature of the method is that it dissolves fat with a laser probe which directs the laser beam directly to the fat tissue” says dr Konrad Januszek, plastic surgeon, trainer of the SlimLipo in Poland. The laser dissolves fat and constricts collagen fibres (3D thermolifting) which prevents the effects of „saggy skin”. It requires only local anesthesia.

SlimLipo can help you slim your belly, thighs, arms end even the chin.

Sculpsure, non-invasive 25 minutes Body Contouring World novelty is already available in the Elite Clinic. The first non-invasive laser to destroy persistent locally gathered fat tissue. As the first in the world, it was granted FDA certificate for non-invasive abdominal lipolysis and so called „bacon” confirming its efficiency and safety. It can be used on shoulders, tights or knees either.

Na hasło Kaleidoscope bezpłatna konsultacja.

Free consultation with Kaleidoscope.

Klinika Elite Centrum Laseroterapii/ Clinic Elite Laser Therapy Centre: ul. Złota 61, tel. 22 400 36 55; ul. Wąwozowa 8, tel.: 22 894 83 84, www.elite.waw.pl • Wyłączny dystrybutor/Exclusive distributor: ITP S.A., ul. Domaniewska 37, Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl

festi c u lt u r e

nasze rekomendacje

c Uliczna rocznica

anniversary edition

W tym roku impreza obchodzi 30. urodziny, stąd oprócz stałych pokazów teatralnych na pl. Szczepańskim i Małym Rynku odbędą się przedstawienia inspirowane powieścią Fahrenheit 451 Bradbury’ego. ❚ This year, one of Europe’s premiere street theatre festivals is celebrating its 30th anniversary in Kraków. There will be regular family theatre performances in Szczepański Square, dance theatre stints in the Small Market, and special productions inspired by Ray Bradbury’s Farenheit 451.

The 30th edition of ULICA – International Festival of Street Theatres, 6–9.07, Kraków

x Kino nad Wisłą films by the river W programie tegorocznej imprezy filmowej – wymyślonej i prowadzonej z imponującą energią przez Grażynę Torbicką – nie zabraknie i świetnego kina, i spotkań z wielkimi gwiazdami. ❚ The programme of the film festival festival created and hosted with gusto by Grażyna Torbicka and held in two towns separated by the Vistula river, Kazimierz Dolny and Janowiec, is packed with great movies and meetings with the brightest stars.

Two Shores Film and Art Festival, 29.07–6.08, Kazimierz Dolny and Janowiec

z Oczko Szekspira

shakespeare’s genius on stage W programie znajdą się najciekawsze wystawienia dzieł Szekspira, które nad Wełtawę przyjadą z innych regionów Polski, a także W. Brytanii, Rosji, Francji czy Rumunii. Na otwarcie mocny akcent – Wyspa w reż. Grzegorza Brala z Teatru Pieśni Kozła, inspirowana Burzą. ❚ The festival programme features the most compelling productions associated with or inspired by the bard from Poland, the UK, Russia, France or Romania. The festival opens with the impressive The Island, directed by Grzegorz Bral from the Song of the Goat Theatre inspired by The Tempest.

Shakespeare Festival, 29.07–7.08, Gdańsk

z Filmowe lekcje

v Zwolnij obroty unwind and slow down

Odbywająca się po raz 18. impreza kusi programem złożonym z zagranicznych filmów Andrzeja Wajdy, przeglądu nowego kina kanadyjskiego, a także refleksją nad znaczeniem propagandy. ❚ The line-up of the Summer Film Academy, includes the foreign productions of Andrzej Wajda, a review of Canadian cinema, and insights into the significance of propaganda.

Podczas pierwszej edycji Podlasie SlowFest będzie można obejrzeć filmy (retrospektywa Tarkowskiego!), nauczyć się śpiewu cerkiewnego i zjeść kolację przygotowaną z lokalnych produktów. Program jest rozciągnięty na całe wakacje. ❚ The first edition of the Podlasie SlowFest presents movies (a Tarkowski retrospective), Orthodox Church singing lessons, and a dinner made from local produce. This is not an agenda for one day, but for the entire summer.

Summer Film Academy, 11–20.08, Zwierzyniec

Podlasie SlowFest, 1.07–17.09, Supraśl

summer school

116

ivals v Kino w Łodzi

the cinema in łódź

Po przeprowadzce z Poznania festiwal Jana A.P. Kaczmarka na dobre zacumował w najbardziej filmowym z polskich miast. Fanów kina ucieszą nowości przywiezione z Cannes, Berlina czy festiwalu Tribeca, a także przegląd debiutów znanych reżyserów (Haneke, Denis, Potter). ❚ Jan A. P. Kaczmarek’s festival has moved to the most cinematic city in Poland – Łódź. Movie buffs will be pleased to learn that the latest titles screened at the Cannes, Berlin and Tribeca film festivals are on the bill.

x Pociąg do muzyki

more than just music

Tu się śpiewa i to na kilku różnych scenach. Tu się słucha, ale nie tylko muzyki. Poza wspaniałymi koncertami (m.in.

Michał Urbaniak, Counterfeit, Łąki Łan, Wilki, Orange Goblin) będzie można porozmawiać z zaproszonymi gośćmi o tym, co poza muzyką jest w życiu ważne. ❚ This is a festival where the musicians perform on several stages, and where you don’t just listen to music. In addition to some great concerts (e.g. Michał Urbaniak, Counterfeit, Łąki Łan, Wilki, and Orange Goblin), you will be able to talk to the guest stars about things other than music.

Woodstock Festival Poland, 3–5.08, Kostrzyn nad Odrą

Transatlantyk Film Festival, 14–21.07, Łódź

Odpłynąć przy muzyce

music on the beach

Jedna plaża, dwie gorące noce, pięć scen, 70 koncertów (The Belleville Three, Dax J, Jackmaster, London Elektricity Big Band, Boys Noize i wielu innych wykonawców) – oto festiwal Audioriver w liczbach. Ilość emocji – niepoliczalna. ❚ One beach, two hot nights, five stages, and 70 concerts (The Belleville Three, Dax J, Jackmaster, London Electricity Big Band, Boys Noize and many other performers) – this is the Audioriver Festival in figures.

But there is no putting a figure on the excitement and fun you are going to have.

Audioriver Festival 2017, 28–30.07, Płock

x Dalej niż ekran beyond the horizon Odbywający się po raz 17. festiwal wychował pokolenia miłośników filmu gotowych zmierzyć się z najtrudniejszymi wyzwaniami rzucanymi przez reżyserów. W programie poza nowościami z całego świata retrospektywa Freda Kelemena, Jacques’a Rivette’a i specjalne pokazy tytułów z Izraela. ❚ The T-Mobile New Horizons Festival has educated generations of movie buffs and prepared them to face the most daunting challenges thrown down by film directors.

As well as new international productions, the programme features Fred Kelemen and Jacques Rivette retrospectives, special screenings of Israeli films, and a unique ambience.

T-Mobile New Horizons International Film Festival, 3–13.08, Wrocław

v Festiwal ucha

a festival for music buffs

© m . p.

Największą gwiazdą katowickiej imprezy będzie PJ Harvey, ale na każdego z artystów warto nastawić ucho. Zarówno duet Żywizna, The Black Madonna, Kwadrofonik (z Arturem Rojkiem!), jak i LOR czy Hexa, który przeniesie w świat wyobraźni reżysera Davida Lyncha. ❚ PJ Harvey is the brightest star of this year’s edition, but keep your ears peeled for the other artists. The lineup includes Żywizna, The Black Madonna, Kwadrofonik (featuring Artur Rojek), LOR, and Hexa, which will take us on a journey through the imaginary universe of David Lynch.

OFF Festival, 4–6.08, Katowice

117

good food

wodorosty

Wa r z y wa z mo r z a vegetables from the sea Ze szkoły znamy podział wodorostów na brunatnice, krasnorosty i zielenice. Wiemy też, co to plecha i co to chwytniki. Dla nas glony to lekcja biologii. Dla Japończyków to pełne niezwykłych smaków jedzenie. ❚ We all remember the division of seaweed into brown, red and green algae. Some of us might also know what thalli and rhizoids are. To us, algae are mainly associated with biology lessons. For the Japanese, however, they are all delicious food.

©credits

tekst | by katarzyna boni

118

W

702 r. w Japonii ogłoszono kodeks, który regulował prawo karne, sprawy administracyjne i m.in. kwestię tego, czym można płacić podatki. Na liście znalazły się kombu, nori i wakame. Wodorosty, które do dzisiaj są jednymi z najbardziej popularnych w Japonii. Zresztą ten kraj od zawsze był związany z morzem – to pod wodą szukano jedzenia: ryb, małży, krewetek, przegrzebków, krabów. I glonów. Podobno ślady po wakame – mięsistych i soczystych algach – archeolodzy znaleźli w glinianych naczyniach sprzed kilku tysięcy lat. Dzisiaj naukowcy twierdzą, że Japończycy mają inną florę bakteryjną w żołądku – właśnie dlatego, że jedzą tyle glonów (ok. 5 g dziennie). Może dlatego są też tak zdrowi? Przecież to źródło jodu, kwasu foliowego, witamin A i C. Wodorosty pojawiają się w jednej czwartej przepisów kuchni japońskiej. Kombu, nori, wakame, hijiki, umi bodo, arame, aonori, iwanori – to bogactwo nazw i smaków: słonawo-słodkawy, orzechowy, lekko kwaśny i tłusto-mięsny umami.

©shut terstock (3)

Kombu Bez niego nie byłoby japońskiej kuchni. Brązowe, porównywane do skóry, arkusze listownicy japońskiej – z białymi śladami soli – to podstawa większości japońskich potraw. I kwintesencja odkrytego przez japońskiego chemika Ikedę (który gotował garnki wywaru właśnie z kombu) piątego smaku umami.

Umami można przetłumaczyć jako „pyszny”. Nadaje jedzeniu intensywność, wydobywa naturalne smaki innych składników, ma lekko mięsny posmak. Na jego bazie naukowcy stworzyli MSG – przyprawę, o którą kłócą się dietetycy i którą uwielbiają restauratorzy.

Kombu to główny składnik dashi – wywaru używanego do zupy miso, jajecznych budyniów, soczystych zup i do zaprawiania ryżu. Klasyczne dashi to woda zagotowana z listownicą. Często dodaje się do niej kolejne bomby umami: suszone płatki ryby bonito i kapelusze grzybów shiitake. Użyte do bulionu kombu można pokroić na paski i zagotować z sosem sojowym i słodkim kuchennym winem mirin. Słodko-słone tsukudani podaje się jako dodatek do ryżu.

Z kombu można też zrobić herbatę! Sproszkowane glony zalewa się wrzątkiem. Ma ona słony smak i jest orzeźwiająca. W bardziej współczesnej wersji dodaje się do niej piklowaną morelę lub czerwony pieprz.

Takoyaki (zdj. poniżej) przygotowuje się z ciasta i ośmiornicy z różnymi dodatkami, np. z marynowanym imbirem i aonori. ❚ Takoyaki (image below) is made with batter and octopus with different ingredients e.g. marinated ginger and aonori.

In 702 AD, a code was adopted in Japan regulating criminal law, administrative matters, and such things as what could be used to pay taxes. Legal tender included kombu, nori and wakame, or the most popular varieties of seaweed in Japan. This country has always had a strong connection with the sea which has been a rich source of food, e.g. fish, mussels, shrimps, scallops and crabs. Traces of wakame – rich and juicy algae – were allegedly discovered by archaeologists in clay pots dating back thousands of years. Scientists claim that the Japanese have a different bacterial flora in their stomachs, and that this might be due to eating so much algae. Perhaps this is why the nation is so healthy? Algae are rich in iodine, folic acid, and vitamins A and C. Seaweed is an ingredient in a quarter of local recipes. Kombu, nori, wakame, hijiki, umi bodo, arame, aonori, and iwanori. The multitude of names has a richness of tastes to go with it – salty-sweet, nutty, slightly sour, and the fat-meat umami taste.

Kombu There would be no Japanese cuisine without kombu. Saccharina japonica (kelp with white salt marks)



Nori Płaskie zielone arkusze wysuszonych szkarłatnic, które zostały opieczone, by zyskać chrupiącą teksturę.

Nori używa się do zawijania makizushi. Robi się z nich też temaki – rożki z ryżem i dodatkami, oraz onigiri – japońską wersję kanapki, w której ryżową kulkę (z tuńczykiem, łososiem, morelą, ikrą, marynowanymi

119

good food

wodorosty sheets are the basis of most Japanese dishes. It is also the essence of the fifth basic taste discovered by Japanese chemist Takeda. Umami can be translated as “delicious”. It adds intensity to food, brings out the natural flavours of other ingredients, and has a slightly meaty aftertaste. It served as the basis for the scientists who created MSG, a spice over which dieticians quarrel, but which is loved by restaurateurs, because it makes any food “delicious”.

Kombu is the key ingredient of dashi, a broth used to make miso soup, egg pudding, juicy soup, and even to season rice. The classic dashi is water boiled with kelp. More umami-rich ingredients are often added, such as dried bonito fish flakes and the tops of shiitake mushrooms. The kombu used to make the broth can

Wodorosty pojawiają się w jednej czwartej przepisów kuchni japońskiej. są bogactwem nazw i smaków.

Seaweed is an ingredient in a quarter of Japanese recipes. they have different names and a multitude of flavours.

Zdj. powyżej: kombucza, czyli herbata z kombu.

Poniżej sałatka z wodorostów. ❚ Top image: Kombucha or kombu tea. Below: Seaweed salad.

Wakame Bez niego nie byłoby zupy miso ani wszechobecnej sałatki, w której te zielone, jedwabiste, lekko słodkie wodorosty miesza się po prostu z sezamem (i polewa sosem sojowym), czasem dodając miękkie tofu albo wędzone sardynki. Jednak najlepsze wakame to takie świeżo wyciągnięte z morza. Rybacy na północy Japonii wypływają zbierać zasadzone wcześniej wodorosty od lutego do końca kwietnia. Wyładowują

be cut into narrow strips and boiled with soy sauce and mirin, a sweet cooking wine. The sweet and sour tsukudani are served as a side dish with rice. Kombu can also be used to make tea. The powdered algae are simply dissolved in boiling water. The beverage has a rich salty taste. It is surprisingly tasty and refreshing.

Nori These are flat green sheets of red algae, which are roasted to give them a crispy texture. Nori is the seaweed used to wrap makizushi. Nori is also used to make temaki (cones with rice and toppings) and onigiri, the Japanese take on the sandwich, where a rice ball (with tuna, salmon, pickled mackerel, roe, marinated seaweed or some other filling) is wrapped in sheets of algae. But there is more to nori than just sushi. You can dip it in batter and deep fry it, you can dice it and sprinkle it over salad, and you can simply nibble on the sheets which are salty and crispy. Nori is also used in a surprising version of spaghetti. You add salted whiting roe, and finely chopped nori.

Wakame Without wakame, the world would not know miso soup or the ever-present salad where the green, silky, slightly sweet seaweed is mixed with sesame seeds, seasoned with soy sauce, and sometimes eaten with soft tofu or smoked sardines. But the best wakame is

120



©shut terstock (4)

wodorostami albo jakimkolwiek innym nadzieniem) zawija się w glonowe arkusze. Ale nori to nie tylko sushi. Można je maczać w cieście i smażyć w oleju; można szatkować i posypywać nim sałatki; można też jeść po prostu same arkusze – chrupiące i lekko słone.

Używane jest też do spaghetti – do makaronu dodaje się soloną ikrę mintaja i drobno posiekane nori.

na brzeg splątane brunatne undarie pierzastodzielne (tak, to ich oficjalna polska nazwa) i natychmiast obgotowują we wrzątku. W ciągu kilku sekund wakame zmienia kolor z brązowego na zielony. Najlepsze jest właśnie tuż po ugotowaniu, zanurzone w sosie ponzu (ocet ryżowy z sokiem z cytrusów i z sosem sojowym).

Na górze po lewej: okonomiyaki, których głównym składnikiem jest aonori, występują w tylu wersjach, ile w Japonii jest regionów (zresztą ich nazwa znaczy „usmaż, co chcesz”). ❚ Top left: Okonomiyaki, the core ingredient of which is aonori, come in as many versions as there are regions in Japan (the name actually translates as “fry what you want”).

Hijiki Dzikie wodorosty porastające skaliste wybrzeże Japonii zbiera się sierpem podczas odpływu. Po ugotowaniu i wysuszeniu hijiki zmieniają kolor na czarny.

Robi się z nich hijiki no nimono – sałatkę, która dodawana jest niemal do każdego lunchowego zestawu. Suszone algi trzeba najpierw namoczyć, a potem ugotować w bulionie dashi. Lekko orzechowy smak hijiki świetnie uzupełnia się z fasolką sojową, gotowaną na parze marchewką, smażonym tofu – składniki sałatki różnią się zależnie od domowej tradycji.

Aonori Należą do gromady zielenic. W Japonii używa się ich jak pietruszki. Sproszkowanymi glonami posypuje się makaron, ośmiornice w cieście, tempurę, a czasem nawet czipsy ziemniaczane. I okonomiyaki – japońskie omlety z dużą ilością kapusty, opcjonalnym mięsem, gęstym aromatycznym sosem. ■

Ci, którzy nie wyobrażają sobie życia bez szkarłatnic, powinni jechać do Japonii 6 lutego, w święto nori.

If you cannot imagine a day without red algae, be sure to visit Japan on 6 February, on Nori Day. 122

wodorosty

the one straight from the sea. Fishermen in the north of Japan go out to sea to collect the seaweed from February until late April. They fish out the tangled, dark brown undaria pinnatifida, lay them out and immediately boil them. The seaweed changes colour from brown to green in seconds. It is best freshly boiled and soaked in ponzu sauce (rice vinegar mixed with citrus sauce and soy sauce).

Hijiki Wild seaweed overgrowing the cliff coastline of Japan are harvested by sickle at low tide. Once cooked and dried, the hijiki change colour to black. They are used to make a dish called hijiki no nimono, a salad added to practically every cut lunch (packed neatly into bento boxes by caring wives). The dried algae first have to be soaked and then cooked in dashi broth. The slightly nutty taste of hijiki (with a hint of seawater) goes well with soy beans, steamed carrots and fried tofu, depending on the traditions of the given household.

Aonori They are from the green algae family. They are the Japanese answer to parsley. Powdered aonori is used on pasta, octopus fried in dough, tempura, and even potato crisps. And okonomiyaki – a Japanese omelette with lots of cabbage, meat (optional), and thick aromatic sauce. ■

©shut terstock (6), eastnews

good food

good food

frappé

z a f r a p p o wa n a frappéd nic tak nie orzeźwia w upalne dni, stawiając jednocześnie na nogi, jak kawa mrożona. Można ją podawać z lodami, bitą śmietaną, mlekiem, owocami, a nawet z coca-colą. ❚ There is nothing as refreshing on a hot summer day, and as energising, as iced coffee. It can be served with ice cream, milk, fruit, and even Coca-Cola. tekst | by agnieszka michalak

napój na zimno

cold beverage

Kolebką kawy na zimno jest Grecja.

Frappé swoje pochodzenie zawdzięcza greckiemu pracownikowi firmy Nestlé, Dimitrisowi Vakondiosowi, który w 1957 r. na Międzynarodowych Targach w Salonikach z powodu braku wrzątku rozpuścił kawę i cukier w zimnej wodzie. W taki oto sposób stworzył pierwszy kawowy napój. ❚ Iced coffee began in Greece. Frappé coffee was the brainchild of Dimitrios Vakondios, a Greek Nestlé employee who dissolved coffee and sugar in a cup of cold water, as he did not have access to hot water, at the International Fair in Thessaloniki in 1957. This marked the birth of iced coffee.

ubita rozpuszczona

instant and whipped

Nazwa frappé pochodzi od francuskiego czasownika frapper, co w kontekście napoju oznacza po prostu ubijać.

Po francusku słowo frappé oznacza też schłodzony napój podawany z kostkami lodu. A obok lodu podstawowymi składnikami mrożonej kawy są: kawa rozpuszczalna, cukier, mleko i woda (zimna oczywiście). ❚ The name frappé comes from the French verb frapper, which, in the context of drinks means to whip. In French, the term frappé denotes a chilled drink served with ice. Apart from ice, the core ingredients of iced coffee are instant coffee, sugar, milk and water (chilled, needless to say).

wariacje

Dziś frappé delektuje się niemal cały świat, szczególnie podczas upałów.

A jej wariacji jest nieskończona ilość: np. w Bułgarii zamiast wody używa się coca-coli, w Serbii do frappé dodawane są lody, a w Polsce owoce. Czasem dodaje się też syropu toffi, kieliszek adwokata albo ajerkoniaku. ❚ Today, the frappé is enjoyed all over the world, especially in the hot season. There are no end of variations of the drink, e.g. in Bulgaria, water is replaced with Coca-Cola, in Serbia it is taken with ice, and in Poland with fruit. Some add toffee syrup or Advocaat.

124

©shut terstock

variations

REKLAMA

ta k e a l o o k

lato

t ę c z ę n o ś k o l o r o wą rainbow summer fashion nie od dziś wiadomo, że słońce najlepiej rymuje się z kolorami. nic dziwnego, że projektanci w sezonie letnim proponują śmiałe stylizacje, w których główną rolę grają właśnie kontrastowo zestawione kolory. ❚ it is common knowledge that colours look their best in the sun. designers recommend bold looks for the summer months in contrasting bright colours. zdjęcia | photos fred leveugle/sunray photo/east news

czepek

PIQUE UNE TETE, naszyjnik TOUBAB PARIS, silikonowe kołnierzyki TZURI GUETA ❚ swim cap by PIQUE UNE TETE, necklace by TOUBAB PARIS, silicon collars by TZURI GUETAn

126

modelka z lewej: sukienka PAULE KA, bransoletki Toubab PARIS, kołnierzyk TANIA ZEKKOUT, skarpety NICOLAS MESSINA, sandały Asos, modelka z prawej: sukienka PAULE KA, skórzane mankiety TANIA ZEKKOUT, napierśnik Toubab PARIS, torba CHRISTIAN LOUBOUTIN, skarpety NICOLAS MESSINA, sandały Asos ❚ model on the left: dress by PAULE KA, bracelets by Toubab PARIS, collar by TANIA ZEKKOUT, socks NICOLAS MESSINA, sandals Asos model on the right: dress by PAULE KA, leather cuffs by TANIA ZEKKOUT, necklace by Toubab PARIS, clutch by CHRISTIAN LOUBOUTIN, socks NICOLAS MESSINA, sandals

by Asos

127

ta k e a l o o k

lato

płaszcz

©credits

Gucci sandały GIUSEPPE ZANOTTI, okulary przeciwsłoneczne MIU MIU, pierścionki TZURI GUETA, czepek PIQUE UNE TÊTE ❚ coat

by Gucci, sandals by GIUSEPPE ZANOTTI, sunglasses by MIU MIU, rings by TZURI GUETA, swim cap by PIQUE UNE TÊTE

128

modelka po lewej: chusty ESCADA, strój kąpielowy Eres, pasek HERMES, torba Goyard, sandały

JEFFREY CAMPBELL Sur Sarenza, daszek KILIWATCH, modelka po prawej: zestaw spodnie plus biustonosz ELISABETTA FRANCHI, torba JIMMY CHOO, koturny CHRISTIAN LOUBOUTIN, daszek KILIWATCH ❚ model on the left: scarves by ESCADA, swimsuit by Eres, belt by HERMES, bag by Goyard, sandals by JEFFREY CAMPBELL Sur Sarenza, visor by KILIWATCH model on the right: jumpsuit by ELISABETTA FRANCHI, bag by JIMMY CHOO, wedge shoes by CHRISTIAN LOUBOUTIN, visor by KILIWATCH

129

ta k e a l o o k modelka po lewej: top i szorty NYSENCE, kołnierzyk TANIA ZEKKOUT, paski hermes, kapelusz La cerise sur le Chapeau, sandały Salvatore Ferragamo, modelka po prawej: sukienka ALEXIS MABILLE, naszyjnik TZURI GUETA, sandały Salvatore Ferragamo ❚ model on the left: top and shorts by NYSENCE, collar by TANIA ZEKKOUT, belts by hermes, hat by La cerise sur le Chapeau, sandals by Salvatore Ferragamo model on the right: dress by ALEXIS MABILLE, necklace by TZURI GUETA, sandals by Salvatore

Ferragamo

130

lato

DR.CYJ HAIR FILLER

PIERWSZA NA ŚWIECIE PEPTYDOWA TERAPIA WŁOSÓW THE FIRST PEPTIDE HAIR THERAPY IN THE WORLD

ZAPYTAJ SWOJEGO LEKARZA O PEPTYDOWĄ TERAPIĘ WŁOSÓW! ASK YOUR DOCTOR ABOUT PEPTIDE HAIR THERPY!

SPEKTAKULARNE EFEKTY JUŻ PO 2 MIESIĄCACH! TYLKO 4 ZABIEGI CO 2 TYGODNIE! Peptydowa terapia włosów to innowacyjny zabieg w gabinetach dermatologicznych i medycyny estetycznej. DR.CYJ Hair Filler zawiera unikatowy kompleks 7 peptydów i kwasu hialuronowego, jak również opatentowaną technologię przedłużonego uwalniania i wnikania substancji aktywnych – działa jeszcze 14 dni po aplikacji.

Zatrzymuje wypadanie włosów Skuteczny w walce z alopecją l Przyspiesza odrost nowych włosów l Pogrubia i zagęszcza włosy l Rewitalizuje mieszki włosowe l Poprawia ukrwienie skóry głowy l Wskazany przed i po przeszczepie l

dr n. med. Elżbieta Wojtowicz-Prus

Soft Skin Dermaclinic Wrocław tel: +48 512 822 207 www.softskin-clinic.pl

l

Pierwszy zabieg powstrzymuje wypadanie włosów, po kolejnych włosy stają się mocniejsze, grubsze i zdrowsze.

dr hab. n. med.

Aleksandra Lesiak

Dermoklinika – Dermatologia Kliniczna i Estetyczna Łódź, ul. Kościuszki 93 tel: +48 692 065 698 www.dermoklinika.pl

dr Anna Płatkowska-Szczerek

dr n. med. Adam Szarmach

dr Iwona Bonisławska

dr Karolina Mołas

dr Małgorzata Bagłaj

dr Elżbieta Zdanowska

dr Anna Suwalska

dr Nina Uszkiewicz

Dermis Prywatny Gabinet ProMediOn Klinika Chirurgii Dermatologii Leczniczej i Estetycznej Plastycznej i Medycyny Gdańsk Estetycznej, Warszawa tel: +48 58 320 74 22 tel: +48 22 835 16 12 601 215 151 www.klinikapromedion.pl www.dermis.pl

Gabinet Dermatologii Estetycznej Gdańsk tel: +48 608 077 588 www.bonislawska.pl

Klinika LE SPA Warszawa tel: +48 22 622 94 28 www.lespa.pl

The first treatment prevents hair loss and after the next treatments your hair becomes stronger, thicker and healthier.

dr Joanna Adamska

SPECTACULAR RESULTS JUST IN 2 MONTHS! ONLY 4 TREATMENTS EVERY 2 WEEKS! Peptide hair therapy is an innovative treatment in dermatologist and aesthetic medicine offices.

DR.CYJ Hair Filler contains unique 7 peptides complex and hyaluronic acid as well as patented Sustained Release Peptide Technology – active within 14 days after application.

Stops hair loss l Effective against alopecia l Induces new hair growth l Increases hair density and thickness l Revitalizes hair follicles l Promotes blood circulation in the scalp l Indicated before and after hair transplant l

Centrum Dermatologii Estetycznej Poradnia Medycyny „Bagłaj” , Wrocław Przeciwstarzeniowej, Estetycznej tel: +48 604 186 346 i Dietetyki, Suwałki www.baglaj.com.pl tel: +48 606 255 161 e-mail: adamskajoanna@wp.pl

dr Aleksandra Znajewska-Pander

Epi Centrum Laser Clinic Olsztyn tel: +48 503 125 716 www.epi-olsztyn.pl

Medeztetic Szczecin tel: +48 604 928 333 www.medeztetic.pl

ESTELL Medycyna Estetyczna Skinfinity Medycyna Estetyczna Warszawa Łódź tel: +48 22 431 36 66 tel: +48 888 859 659 www.estell.pl www.ninauszkiewicz.pl

www.AntiAging.com.pl

www.DrCyj.pl

b e au t y

nowości

Look last minute last minute look Za minutę plaża, a Ty chcesz wyglądać dobrze.

Oto proste i najnowsze patenty na to, jak dbać o skórę, by latem zapobiec jej nadmiernemu wysuszeniu i niedotlenieniu. ❚ the beach season is upon us. Do you want to look great? Introducing the latest, simple skincare solutions that will keep you hydrated and oxygenated? tekst | by joanna winiarska

1.

Ujędrniający automasaż ciała massage your body for firmer skin Można kupić do niego chińską bańkę do domowego użytku. Ważny jest dobry kosmetyk. Czego szukać? Najlepiej produktu z kofeiną – przez naskórek pobudza mikrokrążenie, co popędza komórki do szybszej przemiany materii. Np. w nowym kremie Slim Design Elancyl do stosowania na noc, do kompleksu kofeinowego naukowcy dodali związek, który pobudza metabolizm komórkowy podczas snu i ożywia „uśpione” komórki. Warto, by kosmetyk zawierał też wyciągi o działaniu drenującym. Wmasowuj go mocnymi ruchami od kostek w górę.

Już po tygodniu stan jędrności skóry powinien się poprawić. ❚ A home Chinese cupping therapy kit will do the trick, provided you have a good cosmetic to go with it. Which are the best? The ones packed with caffeine. Caffeine penetrates the skin to stimulate microcirculation and accelerate metabolism. The complex composition of the new night cream Slim Design Elancyl features an ingredient that accelerates cellular metabolism during sleep and awakens dormant cells.

The cosmetic should also contain extracts that promote drainage. Rub it into your skin firmly, beginning at the ankles and working up to the hips. Your body should become firmer after one week.

132

2. Zastrzyk nawilżenia moisture surge Praca... odwadnia. Klimatyzacja, kawa, mocna herbata, stres. Za mało wody. A wakacje – wręcz przeciwnie. Relaks, dużo snu, pyszne jedzenie (woda komórkowa z jedzenia – nawadnia najbardziej). Jest też inne wyjście, np. zabieg Aquashine, czyli mezoterapia z użyciem wysoko stężonego nieusieciowanego kwasu hialuronowego, daje natychmiastowe efekty nawilżenia, poprawia też elastyczność skóry.

W wersji Aquashine Br ma dodatkowe działanie rozjaśniające. (800 zł, ambasadaurody.pl). ❚ Work dehydrates. Air conditioning, coffee, strong tea, stress, and insufficient water intake.

Holidays work the opposite way. Leisure, lots of sleep, delicious food (cellular water from water-rich products hydrates best). But there is another option – Aquashine therapy or mesotherapy, which uses highly concentrated non-cross-linked hyaluronic acid for instant hydration and suppler skin. The Aquashine Br version ensures brightening. (PLN 800; ambasadaurody.pl). 

Dołącz do nas! Join us! facebook.com/URODAkosmetyki

b e au t y Wiodące produkty z linii Juice Beauty Phyto-Pigments: nawilżająca i odżywcza pomadka oraz ujednolicający podkład i przeciwstarzeniowe serum. ❚ Leading products from the Juice Beauty Phyto Pigments line: moisturising and regenerating lip gloss, skin-perfecting foundation and age-defying serum.

nowości

3.

Kosmetyki owocowe fruit cosmetics Latem często rezygnujemy z makijażu, a przynajmniej staramy się, aby był lżejszy. Może też być bardziej pielęgnacyjny! Ciekawostką są np. kosmetyki do makijażu z linii Phyto-Pigments marki Juice Beauty (warsztatpiekna.pl). Wszystkie (płynne podkłady, kremy CC z filtrem, pomadki, błyszczyki, korektory, róże i pudry) stworzono w oparciu o skoncentrowane pigmenty roślinne połączone z olejami tłoczonymi na zimno i dodatkiem serum z owocowymi komórkami macierzystymi. Taki roślinny „miks” inaczej pracuje na skórze, sprawia, że jest odpowiednio natłuszczona i wypoczęta. ❚ We tend to put our cosmetics away and wear much lighter make-up in summer. But make-up can also provide effective skincare. This is guaranteed by the PhytoPigments colour cosmetic range from Juice Beauty (warsztatpiekna. pl). All products (fluid foundations, CC creams with screen factors, lipsticks, lip glosses, blushers and face powders) contain concentrated plant-based pigments combined with coldpressed oils and serums packed with fruit-based stem cells. This plant-based concoction has a different effect on the skin – it restores its lipid balance to make it look relaxed and fresh.

5.

Olejki ubraniem dla skóry oil dresses your skin

Dotleniona skóra wygląda na bardziej wypoczętą i młodszą. Przed urlopem (zwłaszcza jeśli jest krótki) warto zafundować sobie w gabinecie kosmetycznym jeden z dotleniających zabiegów, np. Intraceuticals z infuzją tlenową lub Geneo z musującą kapsułką wytwarzającą cząsteczki tlenu w naskórku. Znajdziesz je też w kosmetykach, np.

Prodige des Oceans Thalgo zawierających nośniki tlenu BTX, które dają powierzchniowe rozjaśnienie naskórka i wakacyjny wygląd. ❚ Oxygenated skin looks relaxed and younger. Before you go on holidays (especially short getaways), pamper yourself with saloon oxygen therapy, such as Intraceuticals oxygen infusion, or Geneo, which uses effervescent capsules to generate oxygen particles in the epidermis.

You can also find them in such cosmetic products as Prodige des Océans Thalgo, which contains oxygen-carrying BTX. This brightens the epidermis and creates a “holiday face” effect.

THALGO, nasycona tlenem maska o natychmiastowym działaniu wygładzającym i wypełniającym skórę. ❚ Oxygenated THALGO mask with an instant smoothing and plumping effect.

134

Suche olejki marki NUXE świętują 25-lecie.

Z tej okazji ich formuła została wzbogacona o olejek Tsubaki, czyli nowy aktywny składnik o działaniu odżywczym i przeciwstarzeniowym.

© s h u t t e r sto c k ( 6 ) , m . p.

4. Dotlenianie skóry oxygenate your skin

Kojarzą się z upiększaniem, ale mają jeszcze jedną ważną funkcję. Na przesuszonej skórze (także włosach) dochodzi do uszkodzenia płaszcza lipidowego i szybszego parowania wody. Olejek nałożony na naskórek stanowi rodzaj ochronnego płaszcza, który zatrzyma wilgoć w skórze.

Niezależnie od tego, jaki wybierzesz – suchy, w spreju czy w formie oliwki do wmasowywania, ekologiczny czy ze złotymi drobinkami – każdy spełni tę funkcję. ❚ Oil is not just a beauty product – it performs another important function. Dehydrated skin (and hair) has a damaged lipid layer and quickly loses water. When applied to the skin, oil forms a protective layer to lock moisture inside. Any oil you choose – dry, in a spray, natural oil to rub into your skin, organic, or with gold flakes – is guaranteed to work.

PROMOCJA

MŁODOÂå MASZ WE KRWI SPERSONALIZOWANA TERAPIA KOMÓRKOWA ANGEL SYSTEM Spersonalizowana Terapia Komórkowa Angel System to innowacyjna metoda całkowicie naturalnej regeneracji skóry. Wykorzystuje substancje autologiczne pobrane od pacjenta (osocze bogatopłytkowe PRP) w celu wspomagania procesów wzrostowych i wywołania syntezy np. kwasu hialuronowego i kolagenu.

Rezultatem zabiegu jest harmonijny proces regeneracji tkanek, który sprawia, że wyglądasz młodziej i bardziej świeżo. Zabieg nie daje sztucznego efektu, a proces odnowy następuje stopniowo i sprawia wrażenie samoistnego.

KONCENTRAT BOGATOPŁYTKOWY ANGEL SYSTEM Angel System różni się od innych systemów osocza bogatopłytkowego PRP większym stężeniem płytek krwi i czynników wzrostu. Dzięki zastosowaniu najnowocześniejszego komputerowego separatora komórkowego możliwe jest odzyskiwanie ponad 90% trombocytów z próbki krwi, jak również czternastokrotna koncentracja płytek krwi. Dowody kliniczne wskazują, że stosowanie w terapii koncentratu PRP, który zawiera wyższe stężenie płytek krwi, zapewnia najlepsze rezultaty.

MŁODA TWARZ I OCZY Zabiegi Angel System na okolice twarzy i oczu poprawiają elastyczność, strukturę, napięcie i gęstość skóry, wygładzają zmarszczki i ujednolicają koloryt skóry.

Wzrasta ilość kolagenu i elastyny, skóra staje się lepiej ukrwiona, a procesy odnowy komórkowej w tkankach przebiegają znacznie szybciej. W efekcie skóra staje się gładsza i wyraźnie młodsza. Wygładzają się drobne zmarszczki, a okolica oczu nabiera blasku.

ZDROWE, G¢STE WŁOSY Mezoterapia igłowa z wykorzystaniem koncentratu bogatopłytkowego daje doskonałe rezultaty w przypadku problemu łysienia i osłabienia włosów. Już po jednym zabiegu widoczne jest znaczne zagęszczenie włosów i poprawa ich kondycji.

Terapię można łączyć z zabiegami mezoterapii na wzmocnienie włosów z wykorzystaniem preparatów pobudzających ich wzrost.

JAK WYGLÑDA ZABIEG? ●

Twój lekarz pobiera od Ciebie niewielką ilość krwi celem wyizolowania płytek krwi przy pomocy komputerowego separatora komórkowego Angel System.

● Po uzyskaniu odpowiedniej objętości koncentratu bogatopłytkowego podaje się

go w znieczuleniu miejscowym w miejsce poddawane terapii (np. skórę twarzy, szyi, głowy czy okolice oczu) w celu stymulacji naturalnych procesów regeneracyjnych organizmu.

● Płytki

krwi zawierają czynniki wzrostu, które wspierają produkcję substancji regenerujących komórki w taki sam sposób, w jaki zamykają blizny i wspomagają proces gojenia ran.

AMBASADA URODY MEDICAL SPA ul. Hlonda 2, Miasteczko Wilanów tel: 604 502 501 AMBASADA URODY DAY SPA ul. Wilcza 9a, Warszawa-Śródmieście tel: 606 909 009

www.ambasadaurody.pl

m u s t h av e

dla niej

Styl z lat 70. wraca do mody jak bumerang. Kwiaty, falbany, dzwony, koturny – jak ich nie kochać.

Są kobiece i szykowne.

4

3

1 2

w ry t m i e hippie

5

hippie style 9

The 1970s style keep bouncing back into mainstream fashion every now and then. Flowers, frills, flared pants and wedge shoes – what's not to love? And the style is über feminine and chic.

6 7

1. DOLCE & GABBANA bawełniano-stretchowe spodnie, €645 2. apart złoty naszyjnik, 499 zł 3. KJAER WEIS podkład do twarzy z olejkiem migdałowym, €61 4. Linda farrow/andy&mag ręcznie robione okulary przeciwsłoneczne, oprawa tytanowa pokryta złotem, 2800 zł 5. DOROTA GOLDPOINT bluzka AIDA z krepy jedwabnej, 1600 zł 6. Certina zegarek z kolekcji DS First Lady Moon Phase wyposażony w mechanizm kwarcowy Precidrive™ z chronografem i wskaźnikiem fazy księżyca, 3390 zł 7. wittchen torebka ze skóry licowej z ażurowym dekorem na zewnętrznej kieszeni, 769 zł 8. CHRISTIAN LOUBOUTIN skórzane sandały na platformie wysadzane ćwiekami, €575 9. GROWN ALCHEMIST maseczka przeciwzmarszczkowa, €71 ❚ 1. DOLCE & GABBANA stretch-cotton twill straight-leg pants, €645 2. apart gold necklace, PLN 499 3. KJAER WEIS foundation with almond oil, €61 4. LINDA FARROW/ANDY&MAG handmade sunglasses, gold-plated titanium frames, PLN 2,800 5. DOROTA GOLDPOINT silk crêpe AIDA blouse, PLN 1,600 6. CERTINA watch from the DS First Lady Moon Phase with the Precidrive™ quartz mechanism with a chronograph, PLN 3,390 7. witthchen leather handbag with an ornament on the front pocket, PLN 769 8. CHRISTIAN LOUBOUTIN studded patent-leather wedge sandals, €575 9. GROWN ALCHEMIST Age-Repair Gel Masque, €71

136

© m . p.

8

THE BRAND OF HIGHEST HANDMADE QUALITY Buy at Polish Airports and Złote Tarasy shopping mall or online at www.goshico.com.

Torebki dostępne na polskich lotniskach i w centrum handlowym Złote Tarasy oraz na www.goshico.com. facebook: goshicobags | instagram: goshico

m u s t h av e

dla niego

Styl smart casual to m.in. śmiałe łączenia kolorów, paski, krata, nieformalne dodatki.

Takie stylizacje sprawdzą się podczas wieczoru ze znajomymi, weekendowego wypadu i oczywiście w Casual Friday.

1 3 5 2

4

nieformalna e l e ga n c j a

6

informal elegance The smart casual style means the freedom to mix and match bold colours, wear stripes, check patterns, and informal accessories. These outfits are perfect for a night out with friends, a weekend getaway and casual Friday.

7

10 9

1. ETRO jedwabna poszetka, €85 2. Maurice Lacroix Eliros date, połączenie klasycznego modelu z nowoczesną kolorystyką, 3320 zł 3. BLIND BARBER utrwalający wosk do włosów, €19 4. tonny okulary przeciwsłoneczne, etui i ściereczka do czyszczenia gratis, 329 zł 5. TURNBULL & ASSER jedwabny krawat, €170 6. Buczyński marynarka z włoskiej tkaniny Ariston Napoli – mieszanka bawełny z lnem, 3900 zł, oraz lniana koszula, 850 zł 7. ETRO wzorzysta jedwabna przypinka, €85 8. lab series balsam przeciwzmarszczkowy, €57.56 9. GRENSON skórzane buty, €260 10. BERLUTI skórzana torba podręczna, €2650 ❚ 1. etro silk square, ¤85 2. maurice lacroix Eliros date, combination of a classic cut with modern colours, PLN 3,320 3. blind barber hair wax, ¤19 4. tonny sunglasses, case and cleaning cloth included in the set, PLN 329 5. turnbull & asser silk tie, ¤170 6. buczyński jacket made from Italian Ariston Napoli fabric, a blend of cotton and linen, PLN 3,900 and linen shirt, PLN 850 7. etro patterned silk pin, €85 8. lab series anti-wrinkle lotion, €57.56 9. grenson leather Oxford shoes, € 260 10. berluti leather bag, ¤2,650

138

© m . p.

8

good job

made concept

s taw i a m y n a j a k o ś ć quality is our priority kamienica przy hożej 42 to pałacowe podłogi i szerokie schody z piaskowca, zabytkowe okna i kaflowe piece. Plus dziedziniec bujnie porośnięty zielenią.

A wszystko w nowoczesnym wydaniu – mówi Michał borowski, prezes made concept. ❚ “The tenement building at Hoża 42 has palatial floors, wide sandstone staircases, historical windows, and tiled heaters – all with a modern look and feel”, says Michał Borowski, Made Concept CEO. tekst | by marianna kucharska

Od wielu lat buduje pan w Polsce luksusowe mieszkania, ale szlify zbierał pan w Szwecji.

Spędziłem tam ponad 30 lat, tam się wykształciłem, stworzyłem pierwsze projekty, nauczyłem się fachu, uwrażliwiłem na jakość. Dlatego dziś, pracując w Polsce, mam inną perspektywę. Widzę każdy nierówny chodnik, źle odrestaurowaną rzeźbę czy krzywo wstawioną bramę. Mnie nie jest wszystko jedno i czasem zastanawiam się, kiedy w Polsce uruchomi się odpowiedzialność za wspólną przestrzeń.

Odrestaurowuje pan kamienicę przy Hożej 42 wpisaną do rejestru zabytków.

Czy doświadczenia zdobyte w Szwecji można przełożyć na polski rynek, który raczkuje w segmencie premium?

140

Można i trzeba. Szwedzcy architekci doskonale wiedzą, jak dogodzić wymagającym mieszkańcom. Dlatego tam mieszkania są droższe i lepiej wyposażone. W Polsce dopiero zaczynamy cenić najlepszą jakość. Wojny, komunizm, bieda – długo tkwiliśmy w marazmie. Dlatego pięknych kamienic jest mało, a w Sztokholmie stoją na każdym rogu. I tam się o nie dba – wnętrza, windy, schody, okna są świetnie zachowane. Niemal każda kamienica mogłaby być wzorem dla nas.

Jednak Hoża 42 podnosi poprzeczkę w Warszawie o kilka poziomów.

Nasza kamienica spokojnie mogłaby stanąć na jednej z głównych ulic Paryża czy Sztokholmu. Zrobimy wszystko, żeby zachować duszę przedwojennej kamienicy, ale dostosować ją do poziomu życia nowoczesnego i wymagającego mieszkańca. I co ważne, regulamin wspólnoty nie będzie pozwalał na wynajem mieszkań.

Przejdźmy do konkretów. Rok temu ruszyła przebudowa poprzedzona latami przygotowań. Dziś wspólnie z konserwatorem pracuje pan nad odrestaurowaniem poszczególnych elementów.

Konserwator uważa, że powinniśmy zachować np. drewniane okna skrzynkowe.

I tak zrobiliśmy. Stworzyliśmy ich nowoczesną wersję – oba skrzydła otwierają się do wewnątrz, a jedno z nich ma zespoloną podwójną szybę. Co za tym idzie

– mają izolację termiczną co najmniej dwukrotnie lepszą niż oryginalne. Będą też znacznie bardziej niwelowały hałas – zatrzymują ok. 50 decybeli.

Kolejnym elementem jest elewacja odtwarzana w sposób antykwaryczny.

Budynek powstał w 1895 r., ale w całkiem dobrym stanie przetrwał wojnę. Na elewacji zachowała się zatem część oryginalnych elementów niegdyś wykonanych z gipsu zbrojonego końskimi włosami, osadzonych prętami z żelaza na ścianach z cegły. Dziś dorabia się je identyczną techniką z tą różnicą, że przygotowuje się formy silikonowe i odlewa się je z cementu, który jest zbrojony włóknem szklanym.

Najbardziej charakterystycznym punktem budynku będzie odrestaurowana brama prowadząca na utrzymany w mediolańskim stylu dziedziniec…

To jest oszklona brama kuta z 1895 r., której przęsła odrestaurowuje renomowany zakład zajmujący się kowalstwem artystycznym, używając tzw. ciepłych profili stalowych. A wszystko po to, by stanęła w niej klimatyzowana recepcja. Podłoga będzie tu wyłożona czarnymi płytkami oraz płytkami w kolorze ochry. Z holu wyjdziemy na dziedziniec z ogrodem, który będzie miał ok. 200 m² zieleni – drzewa, krzewy, kwiaty. Nad zagospodarowaniem pracuje sztab ogrodników. Pod dziedzińcem zbudowaliśmy zaś garaż.

© m . p.

You’ve been building luxury apartments for many years now, and you’ve also worked in Sweden.

I spent over 30 years in Sweden. That’s where I studied, designed my first buildings, learned the trade, and became tuned into quality. That’s why I have a slightly different perspective when I work in Poland. I notice uneven pavements, poorly restored sculptures, and crooked gateways. I care about these things, and I sometimes wonder how long it’s going to take Poles to take charge of their public space.

You are renovating a tenement at Hoża 42, which is on the Register of Historic Monuments. Can the experience you gained in Sweden be transferred to Poland, where the premium segment is still in its infancy?

It not only can, but should. Swedish architects are well aware of how to cater to the needs of their tenants. That’s why apartments are more expensive and better furnished there. We’re only just starting to get a feel for quality in Poland. Wars, communism and poverty left us in the doldrums a long time. That’s one of the reasons why there aren’t too many tenement houses here, while you see them on every corner in Stockholm. And the Swedes look after them. The lifts, stairways and windows are all kept in excellent repair.

Pretty much any tenement could serve as an example for us.

However, Hoża 42 is raising the bar a couple notches in Warsaw.

Our tenement could easily stand in a Paris or Stockholm high street. We will do everything to restore the soul of the pre-war building at the same time adapting it to the needs of a modern lifestyle and discerning residents. What is more, the residents’s association bylaws will not permit renting the apartments.

Let’s talk specifics. The reconstruction of the building commenced a year ago following years of preparations. You’re now restoring the individual components with the conservator.

The conservator believes that we should retain wooden casement windows. And we did. We created their contemporary version – both sashes open inside the room and one of them has laminated do-

uble glazing. These windows have thermal isolation which is twice as good as originally. They will be much more soundproof – they block approx. 50 decibels.

Another thing is the façade, which you restored in an antiquarian manner.

The building was erected in 1895, but it survived the war in pretty good shape.

Some of the original elements were made of plaster reinforced with horsehair and mounted on the brick walls with iron rods. We’re reconstructing them using the same technique, the only difference being that these days, we make silicon moulds and use cement reinforced with glass fibre.

The most distinctive element of the building will be the restored iron gate.

This leads onto a Milanese courtyard.

The wrought iron gate dates back to 1895, and is being restored by a workshop that specialises in artistic blacksmithing using warm steel moulds. This is so it can house an air-conditioned reception desk. The floor is going to be tiled with black and ochre tiles. The gateway will lead onto a courtyard with a 200 sq. m. garden full of lush greenery – trees, bushes and flowers.

A team of gardeners is already working on it. We’ve built a garage under the yard.

I know the ground floor is going to be developed in an unconventional way.

Mnie nie jest wszystko jedno i zastanawiam się, kiedy w Polsce uruchomi się odpowiedzialność za wspólną przestrzeń.

I care about this and I sometimes wonder how long it’s going to take Poles to take charge of their public space.

141

good job

Michał borowski

142

na hożej 42 zachowamy duszę przedwojennej kamienicy i dostosujemy ją do poziomu życia nowoczesnego mieszkańca. at hoża 42 we will restore the soul of the pre-war building at the same time adapting it to the needs of a modern lifestyle.

There will be no apartments or service outlets on the ground floor, apart from the two premises facing the street. We did not want to let strangers in the courtyard.

Since the basement is taken up by the underground garage, the ground floor is going to house storage rooms for the residents. Luxury obliges. The recreational area will also be located on the ground floor and will consist of a sauna, a gym, a fitness room, and a swimming pool with a counterwave. The pool is being specially designed – the tiles will be laid in a white-and-blue chequerboard pattern. There will also be a club room for the residents.

There are going to be a few more new features, such as lifts with beautiful entryways from the garage.

As with the ground floor, the entryways are going to be tiled and the doors beautifully painted. Speaking of doors, we’ve retained the original 3-metre entrance doors to the apartments. These are made from massive pine trees and then grainfinished to oak hue and decorated with plaster sculptures. They’ve been restored and fitted with anti-burglary systems.

The building has four staircases – two in the front and two in the back. Are

you going to keep all four?

We are, but they’re going to fulfil a different function – they’re going to be incorporated into the apartments situated below them. The residents can decide what to do with the historical staircases and their stained-glass windows. ■ The article was written in collaboration with Made Concept.

Michał Borowski (ur. 1950) – architekt i historyk sztuki.

W 1974 r. ukończył studia na Wydziale Architektury Królewskiej Politechniki w Sztokholmie. Pracował jako architekt w Szwecji, Portugalii, Niemczech i Polsce. Od ponad 40 lat zajmuje się m.in. przebudową starych kamienic, głównie w Sztokholmie i w Warszawie. W latach 2003–2006 był naczelnym architektem Warszawy. ❚ Architect and art historian born in 1950. He graduated from the Department of Architecture at the Royal Institute of Technology in Stockholm in 1974. He worked as an architect in Sweden, Portugal, Germany and Poland.

For 40 years he has been renovating and adapting old tenements, primarily in Sweden and Warsaw. He was the Chief Architect of Warsaw from 2003 to 2006.

© m . p.

Wiem, że nietypowo zagospodarował pan parter kamienicy…

Na parterze nie będzie ani mieszkań, ani lokali usługowych – te będą tylko w dwóch lokalach od ulicy. Nie chcieliśmy nikogo wpuszczać na dziedziniec. A ponieważ piwnice wykorzystaliśmy na garaż, to na parterze umieścimy komórki dla mieszkańców. Luksus to luksus. I także na parterze stanie strefa rekreacyjna, a będą się na nią składać sauna, siłownia, sala fitness i basen z przeciwfalą. Basen będzie miał specyficzny design – płytki zostaną ułożone w biało-niebieską szachownicę.

Poza tym powstanie tam dostosowana do potrzeb mieszkańców sala klubowa.

To nie koniec nowych elementów w kamienicy, bo zbudowaliście też windy z pięknymi wejściami z poziomu garażu.

Podobnie jak parter – wejścia będą wyłożone płytkami, a drzwi pięknie malowane.

Skoro mowa o drzwiach – zachowaliśmy oryginale drzwi wejściowe do mieszkań, które mają 3 m wysokości. Były zrobione z masywnej sosny, potem mazerowane na dąb i opatrzone gipsowymi rzeźbami.

Zostały odrestaurowane i wyposażone w system antywłamaniowy.

Budynek ma cztery klatki schodowe, dwie główne i dwie kuchenne, kiedyś zbudowane dla służby. Zachowacie je?

Tak, ale będą pełniły zgoła inną funkcję – zostaną przyłączone do mieszkania znajdującego się pod nimi. A mieszkańcy zdecydują, jak zagospodarować te zabytkowe klatki z witrażowymi oknami. ■ Tekst powstał we współpracy z Made Concept.

made concept

PROMOCJA

DACHSER

EKSPORT NA ŚWIATOWYM POZIOMIE WORLD-CLASS EXPORT

DACHSER, JEDEN Z WIODĄCYCH OPERATORÓW LOGISTYCZNYCH, SPECJALIZUJE SIĘ W OBSŁUDZE POLSKICH EKSPORTERÓW, REALIZUJĄC PRZEWOZY NA TERENIE EUROPY. KOMPLEKSOWA I INNOWACYJNA OFERTA DACHSER UMOŻLIWIA RODZIMYM PRODUCENTOM ODNOSZENIE SUKCESÓW NA ZAGRANICZNYCH RYNKACH. DACHSER, ONE OF THE LEADING LOGISTICS PROVIDERS, SPECIALIZES IN SERVICES FOR POLISH EXPORTERS, TRANSPORTING SHIPMENTS ALL OVER EUROPE. A COMPREHENSIVE AND INNOVATIVE OFFER OF DACHSER ALLOWS DOMESTIC PRODUCERS TO PROSPER ON FOREIGN MARKETS. Dachser w ramach działu biznesowego European Logistics dysponuje jedną z najbardziej rozwiniętych i wydajnych sieci transportowych w Europie. Pozwala to na sprawny, bezpieczny i atrakcyjny cenowo przewóz towarów na terenie całego kontynentu. Transporty drobnicowe oraz całopojazdowe z i do naszego kraju realizowane są na 46 regularnych liniach eksportowych i 58 importowych, a kolejne trasy są systematycznie uruchamiane. Operator oferuje także kompleksową obsługę transportów międzykontynentalnych. Globalny serwis logistyczny realizowany jest dzięki ścisłej współpracy oddziałów Dachser zlokalizowanych na sześciu kontynentach. Dachser zapewnia więc przedsiębiorcom niezawodne połączenie z całym światem. Świadczenie najwyższej jakości usług i zapewnienie jednolitych standardów jest możliwe dzięki innowacyjnym systemom informatycznym. Dachser posiada zaawansowane narzędzia, które pozwalają optymalizować trasy i częstotliwości połączeń oraz efektywniej wykorzystywać przestrzeń ładunkową i magazynową. Zunifikowane systemy IT we wszystkich krajach europejskich, w których działa Dachser, zapewniają klientom stały dostęp do informacji o wszystkich ich przesyłkach w czasie rzeczywistym na całej trasie przewozu. Dachser, jako jeden z dwóch operatorów logistycznych w Europie, nadaje każdej przesyłce jeden numer przewozowy, który pozostaje taki sam na całej trasie, niezależnie od tego, przez ile państw jest transportowana.

Pozwala to także na stały monitoring przesyłek i bieżące, a nawet wyprzedzające wykrywanie możliwych zakłóceń. Dachser może się przy tym pochwalić niedoścignionym w branży odsetkiem terminowo dostarczanych w Europie przesyłek – bez względu na kraj doręczenia przekracza on 98%.

– Dla wszystkich naszych klientów świadczymy usługi najwyższej jakości i dokładamy wszelkich starań, by spełnić ich zróżnicowane potrzeby.

Dzięki przekazaniu procesów logistycznych zaufanemu operatorowi, jakim jest Dachser, firmy mogą znacznie zwiększyć swoją skalę działania – mówi dr inż. Grzegorz Lichocik, prezes Dachser w Polsce.

Dachser European Logistics offers one of the most developed and efficient transport networks in Europe. It ensures efficient, safe and affordable transport of goods all over the continent. Groupage and FTL shipments from and to Poland are transported on 46 regular export lines and 58 import lines, with subsequent connections being gradually added. Dachser also offers comprehensive intercontinental transport services. Global logistics services are provided due to close cooperation of Dachser branches on six continents. Dachser thus offers entrepreneurs reliable connections with the entire world.

Innovative IT systems allow to provide top quality services and guarantee unified standards. Dachser has advanced tools for route planning and scheduling optimization and for more efficient use of loading and warehouse space. Unified IT systems in all European countries where Dachser operates provide its clients with constant access to information on all their shipments in real time, along the entire transport route. Dachser, as one of two logistics providers in Europe, assigns one transport number to each shipment, which remains unchanged along the entire route, regardless of the number of countries along the way. It allows to constantly monitor the shipments and to detect any distortions on an ongoing basis or even in advance.

Dachser makes over 98% of deliveries on time, regardless of the destination country, which is by far the best result in the sector in Europe.

We provide the highest quality services to all our clients and make every effort to meet their various needs. By transferring their logistics processes to such a trusted provider as Dachser, the companies may significantly expand their scale of operations, says Grzegorz Lichocik, Ph.D, Managing Director of Dachser European Logistics Poland.

good job

ghelamco

Elegancja i prestiż elegance and prestige Klasa i elegancja belle époque z luksusem i udogodnieniami XXI w. – takie połączenie oferują apartamenty Foksal 13/15, które powstają w dwóch zabytkowych kamienicach w historycznym centrum Warszawy. ❚ The class and elegance of the belle époque meets twenty-first-century luxury and amenities – this is the combination you will find in the Foksal 13/15 apartments, now being built in two historic tenement houses in the historical centre of Warsaw. tekst | by dorota bielska

Sąsiedztwo Traktu Królewskiego, historycznego salonu Warszawy, najcenniejszych zabytków i najważniejszych instytucji kultury i sztuki, a także najelegantszych restauracji i butików, czyni Foksal 13/15 jednym z najbardziej prestiżowych adresów w stolicy. Dwie eklektyczne kamienice, które tam stoją, wkrótce odzyskają dawną świetność i pierwotną funkcję eleganckich śródmiejskich rezydencji.

Foksal już od połowy XVIII w. kojarzona jest ze światem arystokracji i środowiskiem artystycznym. Wówczas był to

144

elitarny ogród miejski, w którym organizowano koncerty, bale i widowiska.

W XIX w. wzdłuż dawnej ogrodowej alei zaczęły powstawać pałacyki arystokracji i burżuazji. W sąsiadujących ze sobą kamienicach, które warszawski architekt Artur Spitzbarth zaprojektował i wybudował w latach 1895–1898, w dwudziestoleciu międzywojennym mieszkali ludzie bogaci i wpływowi, zasłużeni dla polskiej państwowości i kultury. W latach 30. XX w. kamienicę pod numerem 13 kupił Jan Wedel, który wyposażył ją

The proximity to the Royal Route, i.e. the historical part of Warsaw, where the city’s most valuable monuments, major culture and arts institutions, and luxury restaurants and boutiques are located, make Foksal 13/15 one of the most prestigious addresses in the capital. The two eclectic tenement houses that stand here will soon regain their former splendour and original character of elegant downtown residences.

In the mid-18th century, Foksal was associated with the world of aristocracy

© m . p. ©credits

w nowoczesne rozwiązania, m.in. pierwszą w Warszawie panoramiczną windę.

Te bezcenne budynki to jedne z nielicznych zabytków Warszawy z okresu belle époque, które uniknęły wojennych zniszcz­ eń, zachowując bogactwo detali architektonicznych i zdobień we wnętrzach.

Obecny właściciel kamienic, firma Ghelamco, postanowił odrestaurować i zrekonstruować wszystko, co stanowi o ich wyjątkowej wartości. W środku przetrwały m.in. wystawne klatki schodowe z rzeźbionymi portalami, posadzki z białego marmuru, drewniane parkiety o blisko 20 motywach, ręcznie kute balustrady, neobarokowe polichromie oraz ponad 100 rozmaitych wzorów sztukaterii.

– Nasz projekt jest historycznie związany z Warszawą, a kamienice przy Foksal 13/15 od ponad 100 lat utożsamiane są z elegancją i prestiżem. Zamierzamy czerpać z tej tradycji, a jednocześnie wzbogacić je o nowoczesne udogodnienia, które uczynią nasze apartamenty nie tylko eleganckimi i pięknymi, lecz także funkcjonalnymi i luksusowymi – mówi Jeroen van der Toolen, dyrektor zarządzający Ghelamco CEE. Docelowo powstanie tu 55 luksusowych apartamentów o zróżnicowanej powierz­ chni: od 47 do 260 m². Do stworzenia aranżacji wnętrz został zaproszony Eric Kuster, renomowany holenderski projektant związany z marką Metropolitan Luxury, który perfekcyjnie połączył klasykę ze współczesnym designem. Projekt renowacji powierzono z kolei architekt Annie Rostkowskiej z pracowni Proart, wybitnej znawczyni historycznej architektury. Mieszkańcy będą mieli do swojej dyspozycji liczne komfortowe udogodnienia, m.in. strefę spa z sauną i jacuzzi, salę fitness czy przestronny taras ze strefą koktajlową na najwyższych kondygnacjach kamienic. Komfort parkowania w centrum zapewni podziemny garaż z nowoczesnymi automatycznymi platformami i windami samochodowymi. Innowacyjnym rozwiązaniem będą eleganckie pokoje gościnne, w których mieszkańcy przenocują swoich bliskich lub partnerów biznesowych. Potrzeby nawet najbardziej wymagających lokatorów zostaną zaspokojone dzięki usługom najwyższej klasy konsjerżów z firmy Quintessentially. ■ Tekst powstał we współpracy z Ghelamco.

and artists. Back then, it was an elite city park, which hosted concerts, balls and shows. In the 19th century, aristocratic palaces and bourgeois mansions started to emerge along the former garden avenue. In the interwar period, the two neighbouring tenement houses, which the Warsaw architect Artur Spitzbarth designed and built in 1895-1898, were home to wealthy and influential people, as well as leading Polish national and cultural figures.

These priceless buildings are rare survivors from belle époque Warsaw. They escaped destruction during the war and have retained a wealth of original architectural details and decorations in their interiors. Their current owner, Ghelamco, decided to renovate and restore all the features that make the buildings unique. The following elements, among others, have survived: splendid staircases with sculpted portals, white marble floors, hand-forged balustrades, neo-baroque polychromes, and more than 100 different stucco patterns.

przy foksal 13/15 powstanie 55 luksusowych apartamentów o zróżnicowanej powierzchni od 47 do 260 m².

The tenement houses at foksal 13/15 will house 55 luxury apartments of between 47 and 260 sq. metres.

“Our project is historically connected with Warsaw, and the residences on Foksal 13/15 have been associated with elegance and prestige for more than 100 years now. We want to build on this tradition while enriching it with modern amenities, which will make our apartments not only elegant and beautiful, but also functional and luxurious”, says Jeroen van der Toolen, Managing Director CEE, Ghelamco.

The tenement houses will ultimately include 55 luxury apartments of between 47 and 260 sq. m. Eric Kuster, the renowned Dutch designer, who has a proven record of perfectly combining classical style with modern design, has been tasked with the interior arrangement.

The renovation has been entrusted to Anna Rostkowska from Proart studio, who is a highly regarded expert on historical architecture. The residents will be provided with numerous comfortable amenities, including a SPA zone with a sauna, a jacuzzi, a fitness room, and a spacious terrace with a cocktail zone on the top floors. Another innovative solution will be elegant guest rooms, where the tenants will be able to put up their relatives, friends and business partners.

The needs of even the most demanding residents will be satisfied thanks to top quality concierge services courtesy of Quintessentially. ■ The article was written in collaboration with Ghelamco.

145

good address

nasze rekomendacje

prestige zone

1

2

W warszawskiej Klinice Elite skutecznie pozbędziesz się problemu z nadpotliwością.

3 4

effortlessly stylish design

Front Park to elegancki kompleks mieszkaniowy nad brzegiem Opływu Motławy, na gdańskim Dolnym Mieście dorównującym potencjałem warszawskiej Pradze.

Bliskość Śródmieścia pozwala korzystać z miejskich udogodnień i bogatej oferty Głównego Miasta. Zieleń i sąsiedztwo terenów rekreacyjnych dają wytchnienie od zgiełku. ❚ Front Park is an elegant housing complex situated on a bank of a distributary of the Motława River in the Dolne Miasto of Gdańsk sometimes compared to the trendy Praga district in Warsaw. The close proximity of the city centre puts all the urban amenities and entertainment of the Main City within easy reach.

The surrounding greenery and adjacent recreation areas make the estate a peaceful oasis in the midst of the big city buzz.

Tradycja polskiego krawiectwa dbającego o każdy szczegół oraz tkaniny pochodzące od najlepszych europejskich producentów to najważniejsze cechy odzwierciedlające filozofię Giacomo Conti. W ofercie marka ma garnitury, ubrania w stylu „casual friday” oraz limitowane kolekcje Jaguara, Safari i Yacht Clubu. Jeden z salonów Giacomo Conti znajdziecie w warszawskich Złotych Tarasach. ❚ The Polish sartorial tradition, i.e. attention to detail and fabrics from the leading European manufacturers, are the key features of the Giacomo Conti philosophy. The brand’s range includes suits, casual Friday apparel, and limited series from Jaguar, Safari and Yacht Club. There is a Giacomo Conti showroom in the Złote Tarasy shopping mall in Warsaw.

front-park.pl

giacomo.pl

146

2. lekkość designu

3. skuteczna eliminacja eradicate the problem

4. kwintesencja elegancji quintessential elegance

Masz dość dyskomfortu? Chcesz zawsze czuć się świeżo? Teraz to możliwe. W warszawskiej klinice Elite jest dostępna przełomowa i bezinwazyjna technologia miraDry wykorzystująca energię mikrofalową do bezpiecznego wyeliminowania nadpotliwości pod pachami.

Trwale dezaktywuje pracę gruczołów potowych i nie wymaga wykonania nacięć. ❚ Fed up with discomfort? Would you like to stay fresh all day long? Well, it’s now possible.

Warsaw’s Elite clinic offers the breakthrough non-invasive miraDry technology, which uses microwave energy to safely eliminate excessive underarm sweat. It disables the sweat glands once and for all and involves no cuts.

Kameralna warszawska kamienica Złota Chmielna to kwintesencja elegancji, funkcjonalności i dbałości o detal. Dzięki ulokowaniu w głębi ulicy i zastosowanym technologiom jest schronieniem od zgiełku miasta. Przestronne tarasy na szczytowych kondygnacjach zachęcają do przebywania na zewnątrz. ❚ The small Złota Chmielna tenement house in Warsaw is the embodiment of architectural elegance and attention to detail.

Its location, which is slightly removed from the main street, and the technology used, make it a peaceful sanctuary in the city centre. The spacious terraces on the top floors promise wonderful summer evenings.

elite.waw.pl

zlota-chmielna.pl © m . p.

1. nad Motławą apartments by the motława

content

SPIS TREŚCI SIATKA P OŁĄCZEŃ

148

Route map

WARSZAWA LOTNISKO CHOPINA

150

Warsaw Chopin Airport

PRZYDATNE INFORMACJE

152

Useful information

F LOTA

154

Fleet

LOT DLA FIRM

156

LOT dla firm

ROZRYWKA P OKŁADOWA

158

In-flight entertainment

WYDARZENIA

164

LOT news

MILES & MORE

165

Miles & More

MENU LOT GOURMET

169

LOT gourmet menu 147

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 147

11.06.2017 15:18

Fort McMurray Edmonton Saskatoon Vancouver

Winnipeg

Calgary

Ottawa

route map

Seattle Minneapolis

Portland San Francisco

Las Vegas Dallas

SIATKA P OŁĄCZE Ń

Los Angeles San Diego

Detroit

Cleveland

New York JFK Newark

Pittsburgh

Cincinnati

Po Wr

Halifax

Toronto

Chicago

Denver

Québec Montreal

Charlotte

Houston

Atlanta

Phoenix

Orlando

Tampa Varadero

Cayo Coco

Cancun

EUROPA ❚ EUROPE Helsinki St Petersburg

Stockholm Gothenburg

Edinburgh

Copenhagen

Palanga Palanga

Kaliningrad

Hamburg

Amsterdam Brussels

Lyon

Prague

Poznan

Stuttgart Linz

Geneva

Innsbruck

Zurich

Turin

Graz

Pula

Nice

Porto

Munich

Ljubljana Zadar

Kiev Boryspil Kiev Zhuliany

Lviv

Košice

Kharkiv

Budapest

Zagreb

Dubrovnik

Madrid

Vienna

Salzburg Klagenfurt

Venice

Milan

Minsk

Bydgoszcz

Frankfurt

Paris Luxembourg

Riga Kaunas Vilnius

Warsaw

Düsseldorf

London

Moscow

Tallinn

Chisinau

Cluj-Napoca

Bucharest

Belgrade Split

Odessa

Sofia Podgorica

Barcelona

Istanbul

Ankara

lot.com

Lisbon

148

POŁĄCZENIA LOT-U REALIZOWANE WE WSPÓŁPRACY Z NORDICĄ LOT CONNECTIONS IN COOPERATION WITH NORDICA

Z TALLINNA / FROM TALLINN: Amsterdam / Amsterdam Berlin / Berlin Bruksela / Brussels Goteborg / Göteborg Hamburg / Hamburg

Kijów Borispol / Kiev Boryspil Monachium / Munich Nicea / Nice Oslo / Oslo Odessa / Odessa Rijeka / Rijeka

Petersburg St. / Petersburg Sztokholm / Stockholm Split / Split Kowno / Kaunas Trondheim / Trondheim Wiedeń / Vienna

Wilno / Vilnius Z KOPENHAGI / FROM COPENHAGEN: Örebro / Örebro Groningen /Groningen

* W związku z remontem drogi startowej w Wilnie w okresie 14JUL-17AUG połączenia z/do Warszawy oraz z/do Tallina zostają przeniesione z Wilna do Kowna. ❚

In connection with the overhaul of the runway in Vilnius in the period 14JUL-17AUG flights from/to Warsaw and from/to Tallinn are transferred from Vilnius to Kaunas.

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 148

11.06.2017 15:19

Yekaterinburg

WARSAW

Kazan Samara

Astana

Gdansk Lublin

Krasnodar Sapporo

Tbilisi Yerevan

Beijing

Sendai

Seoul

Larnaca

SIAT KA P OŁ ĄCZEŃ

Cracow Poznan Wroclaw

Tokyo

Tel Aviv Fukuoka

Amman

Cairo

route map

Bangkok Ho Chi Minh Colombo

Singapore

Denpasar

POLSKA ❚ POLAND

Mauritius Antananarivo

Gdansk Szczecin

Prague

T ❚ flights własne LO Połączenia

Lisbon

❚ code-share Połączenia

operated by

code-share

Olsztyn

LOT

flights

Poznan

Warsaw

ark

New aży już w sprzed le now od 2017 – sa T LO ia en m 2017 – on Połącz fro T LO erated by ❚ flights op Denpasar hts char ter flig ar terowe ❚ cz Połączenia

Kaunas

e 14JUL-17

AUG ❚

ie ❚ direct

flights

Wroclaw

G 14JUL-17AU * PołąFlczigen hts during Połączenie

bezpośredn

Połączenie

sezonowe

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 149

❚ seasonal

flights

Katowice

Cracow

Rzeszow

149

lot.com

ia w okresi

Zielona Gora

11.06.2017 15:26

WARSZAWA LOTNISKO CHOPINA

WARSZAWA – LOTNISKO CHOPINA, POLSKA

Terminal A Gates 13-16

Airport Maps

WARSAW CHOPIN AIRPORT, POLAND

Terminal A Gates 1-12

Terminal A Gates 17-26

Informacja lotniskowa ❚ Airport information +48 22 650 4220

3 1

1

LOT Transfer Center

2

Check-in LOT

3

Kasy LOT ❚ LOT Ticket desk

Warszawska Informacja Turystyczna ❚ Warsaw Tourist Information info@warsawtour.pl Arrvials Hall, exit 1

3 2

Business Lounge Bolero

MAPY LOTNISK

Warsaw Chopin Airport

Terminal A Gates 27-37

1 3

LOT Business Lounge Polonez Pass control Security check Warsaw Tourist Information

tre cen ity in.) c m the To l y 3 0 (on

Terminal A Gates 38-45

Rail Bus

BEZPIECZEŃSTWO

safety

BEZPIECZEŃSTWO NA POKŁADZIE SAMOLOTÓW LOT ❚ SAFETY ON BOARD LOT AIRCRAFT

Zakaz palenia (również papierosów elektronicznych) ❚ No smoking (including e-cigarettes)

Nie pijemy alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w Duty Free ❚ Do not drink alcohol brought on board or purchased in Duty Free

lot.com

DEKLARACJE CELNE ❚ CUSTOMS DECLARATIONS Wzór wypełnienia deklaracji celnych znajdą Państwo w systemie rozrywki pokładowej (w rejsach dalekodystansowych). ❚ Sample of custom declaration form can be found in the inflight entertainment system (on long-haul flights)

Podczas lotu ❚ During the flight

Podczas startu i lądowania laptop musi być umieszczony w kieszeni fotela lub na półce bez możliwości połączeń, wysyłania SMS-ów czy używania bluetootha ❚

During take-off and landing laptop must be placed in seat pocket, or the locker above without the possibility of calls, send SMS or use the bluetooth

FILMOWANIE/FOTOGRAFOWANIE PERSONELU LOTNICZEGO I POKŁADOWEGO ❚ FILMING/PHOTOGRAPHING OUR FLIGHT AND CABIN CREW Uprzejmie prosimy o uszanowanie prywatności naszych pracowników podczas nagrywania filmów i robienia zdjęć na pokładach samolotów PLL LOT. ❚ Please respect personal privacy of our staff when filming and photographing on board PLL LOT aircraft.

150

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 150

11.06.2017 15:27

PROMOCJA

SŁODKIE SYMBOLE RODZINNA FIRMA E.WEDEL OD LAT TOWARZYSZY POKOLENIOM POLAKÓW. WEDLOWSKIE BESTSELLERY SĄ DOSKONAŁYMI KOMPANAMI WYJĄTKOWYCH CHWIL, ŚWIĄT I UROCZYSTOŚCI, ALE TAKŻE DNIA CODZIENNEGO. E.WEDEL TO SYMBOL NAJWYŻSZEJ JAKOŚCI CZEKOLADY, KULTOWYCH SŁODYCZY ORAZ NOWATORSKICH ROZWIĄZAŃ.

Rodzinne przedsiębiorstwo Wedlów to opowieść o nowoczesnej reklamie i nowatorskich rozwiązaniach. W 1926 r. na zlecenie Emila Wedla powstała jedna z najpopularniejszych grafik reklamowych w Polsce. Niezwykle ciekawa, ciut egzotyczna sylwetka rudowłosego chłopca dosiadającego pasiastą zebrą, dźwigającego na plecach słodkie tabliczki wedlowskiej czekolady.

Jej autorem jest włoski malarz Leonetto Cappiello nazywany ojcem plakatu.

■

Flagowa Pijalnia Czekolady E.Wedel „Staroświecki Sklep” mieści się w stylowej kamienicy w centrum Warszawy.

Wyjątkowe chwile spędzali tu poeci, artyści, np. Henryk Sienkiewicz czy Julian Tuwim. Niezwykły aromat wedlowskiej czekolady przyciąga do Pijalni rzesze turystów i mieszkańców stolicy. Na dachu kamienicy znajduje się historyczny neon przedstawiający słodki symbol chłopca na zebrze.

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 151

11.06.2017 15:28

BAGAŻ REJESTROWANY

checked baggage

BAGAŻ REJESTROWANY PRZEWOŻONY W LUKU BAGAŻOWYM ❚ CHECKED LUGGAGE ALLOWANCES LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

na długie dystanse ❚ on long haul flights

na długie dystanse ❚ on long haul flights

na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

+

23 kg max

32 kg max

+

32 kg max

23 kg max

PRZYDATNE INFORMACJE useful information

LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

32 kg max

+

9 kg max

fotelik samochodowy ❚ car seat

9 kg

LOT PREMIUM ECONOMY

+

= 12 kg

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

= 18 kg

8 kg max

ZWIERZĘTA NA POKŁADZIE ❚ ANIMALS ON BOARD

152

LOT ECONOMY CLASS na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

(max waga jednej sztuki: 8kg ❚ max unit weight: 8kg)

Dodatkowo do kabiny można zabrać albo torbę z latopem, albo torebkę damską o maksymalnych wymiarach 40 x 30 x 8 cm oraz o maksymalnej wadze 2 kg. Ze względów bezpieczeństwa, cały bagaż kabinowy musi zmieścić się w szafkach nad głowami lub pod fotelem przed pasażerem.

Wszystkie bagaże przekraczające dozwolone wymiary, będą musiały być przepakowane lub zostaną nadane jako bagaż rejestrowany i będzie pobrana opłata według cennika. ❚

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm ❚ The sum of three dimensions ( length, width and height) should not exceed 118 cm

8 kg max 55

In addition one of the following items (max. 40 cm x 30 cm x 8 cm; 2 kg) may be taken into the cabin free of charge: a laptop case or a lady’s handbag, a lady’s purse or a gentlemen’s handbag.

Hand luggage must fit in the overhead shelf on board or under the preceding front passenger’s seat. All luggage exceeding the permitted size, will have to be packaged or to be given as checked baggage and will be charged according to the price list.

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce. ❚ For safety reasons, animals travelling on board the aircraft must remain in a dedicated bag or cage during the entire trip.

>> 22

20

PŁYNY W BAGAŻU PODRĘCZNYM ❚ LIQUIDS IN YOUR HAND LUGGAGE

o maksymalnym wymiarze do 158 cm ❚ a maximum of up to 158 cm

carry-on baggage

na długie dystanse ❚ on long haul flights

8 kg max

+

23 kg max

40

+

23 kg max

LUB OR

wózek składany ❚ folding buggy

BAGAŻ PODRĘCZNY

LOT BUSINESS CLASS

lot.com

+

23 kg max

BAGAŻ DLA DZIECI DO LAT DWÓCH ❚ LUGGAGE ALLOWANCES FOR CHILDREN UP TO 2 YEARS OF AGE

na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm. ❚ The sum of three dimensions should not exceed 158 cm

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

32 kg max

BAGAŻ PODRĘCZNY PRZEWOŻONY NA POKŁADZIE ❚ CARRY-ON LUGGAGE ALLOWANCES

23 kg max

23

+

32 kg max

LOT ECONOMY CLASS

100 ml MAX

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com. ❚ Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com ❚ The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com.

Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. ❚ Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft.

Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available.

Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. ❚ An extra charge applies to outbound flights from Poland.

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 152

11.06.2017 15:31

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 153

11.06.2017 15:29

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE

Long-haul aircraft

Boeing 787 Dreamliner

fleet F LOTAfleet FLOTA

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc BC/PEC/EC Capacity

LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

LOT ECONOMY CLASS

Dla Twojego komfortu fotele rozkładają się do pełnej pozycji leżącej. The seats fully recline to a flat position for ultimate comfort.

Specjalnie dla Ciebie klasa ekonomiczna o podwyższonym standardzie. A premium economy class designed especially with you in mind.

System rozrywki pokładowej z indywidualnymi monitorami. An in-flight entertainment system with individual screens

SAMOLOTY ŚREDNIO I KRÓTKODYSTANSOWE

NEW 2017

NEW 2017

lot.com

NEW 2017

8* 56,72 m 60,13 m 875 km/h 14 700 km* 18/21/213

Medium and short-haul aircraft

LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

Na krótkich i średnich dystansach miejsce obok Ciebie jest zarezerwowane specjalnie dla Twojego komfortu. On short and medium-haul flights the seat next to you is reserved with your comfort in mind.

Korzystaj z podwyższonego komfortu podróży w przystępnej cenie. Enjoy higher travel comfort at an affordable price.

LOT ECONOMY CLASS DOMESTIC LOT ECONOMY CLASS Wysoki standard podróży w najatrakcyjniejszej cenie. The high standard of travel in the most attractive price.

Boeing 737 MAX 8

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

6 ** 39,52 m 35,92 m 839 km/h 6500 km 186

Boeing 737-800

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

4 *** 39,47 m 35,78 m 834 km/h 5435 km 186

Boeing 737-400

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

3 36,40 m 28,90 m 795 km/h 3500 km 162

* 7 i 8. egzemplarz pojawi się kolejno w lipcu i sierpniu 2017 / the 7th and 8th aircraft will join the fleet in July and August 2017, respectively

154

** odbiór od listopada 2017 do kwietnia 2020 / deliveries from November 2017 until April 2020 *** odbiór od kwietnia 2017 do lipca 2017 / deliveries from April 2017 until July 2017

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 154

11.06.2017 15:32

Medium and short-haul aircraft Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

6 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3990 km 112

Embraer 175****

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

14 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3300 km* 82

Embraer 170

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

6 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3700 km 70

Bombardier DHC-8Q400

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

10 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km 78

SAMOLOTY WE WSPÓŁPRACY Z NORDICA

FLOTA fleet

Embraer 195

F LOTA fleet

SAMOLOTY ŚREDNIO I KRÓTKODYSTANSOWE

LOT & Nordica aircraft

Rozwijamy skrzydła w krajach bałtyckich!

Nowe połączenia, większa liczba rejsów oraz nowoczesne samoloty – to wszystko dzięki współpracy z estońskimi liniami lotniczymi Nordica.

We spread our wings in the Baltic States!

New connections, a lot of new services and high-tech airplanes - now it's all real thanks to the partnership with Estonian airlines Nordica.

Bombardier CRJ900ER

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

6 36,34 m 24,85 m 790 km/h 2500 km 90

Bombardier CRJ700ER

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

2 32,33 m 23,25 m 790 km/h 2650 km 70

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 155

155

lot.com

**** w tym dwa egzemplarze do dyspozycji rządu / **** including two aircraft at the disposal of the Polish government

11.06.2017 15:32

LOT DL A F IRM

lot.com 147_KA_07_LOTINFO_01.indd 156

11.06.2017 15:33

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 157

11.06.2017 15:33

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ

SYSTEM ROZRYWKI P OKŁADOWEJ in-flight entertainment system

FILMY ❚ MOVIES

GRY ❚ GAMES

TV ❚ TV

AUDIO ❚ AUDIO

DLA DZIECI ❚ KIDS

O NAS ❚ ABOUT US

E-READER

W lipcu przygotowaliśmy dla Państwa ofertę zawierającą: ponad 100 filmów (w tym filmy chińskie, rosyjskie, japońskie i koreańskie), box-sety seriali (w tym hity HBO), koncerty, wiele programów rozrywkowych, gry oraz prasę elektroniczną. Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółami wewnątrz systemu oraz z zakładkami „O nas” i kategorią „Zmieniamy się dla Ciebie” w sekcji „TV”, aby mogli Państwo przekonać się, co jeszcze postanowiliśmy zrobić, aby umilić Państwu podróż. W tym miesiącu mamy do zaoferowania Państwu kilkanaście nowych produkcji ze świata kinematografii takich jak: „Kong: Wyspa Czaszki”, „Obdarowani”, czy „Sleepless”.

Oprócz hitów rodem z Hollywood będą mieli Państwo okazję zobaczyć kilka nowych w naszej ofercie polskich produkcji jak np.: „Sługi Boże” czy „Trzeci”. Naszym najmłodszym pasażerom polecamy w tym miesiącu nowe filmy animowane takie jak: „Dzieciak Rządzi” oraz „Alicja Po Drugiej Stronie Lustra”. ❚ In July we would like to offer you over 100 movies (including Chinese, Russian, Japanese and Korean movies), TV series’ box-sets (including HBO blockbusters), concerts, a selection of entertaining shows and a collection of games and e-magazines. We encourage you to check it out yourself. Please take a look at the “About us” section and the “We’re changing for you” category in the TV section to see summary of recent changes, which we have implemented for you in order to make your journey even more pleasant. In this month, we would like to propose you selected movies from all over the world, such as: “Kong: Skull Island”, “Gifted” or “Sleepless”. Moreover, we are happy to give you the opportunity to watch recently added Polish productions. Among them you can find: “The Third” and “Servants of God”. Our youngest passengers may like: “The Boss Baby” and “Alice Through the Looking Glass”.

DLA DZIECI

lot.com

in-flight entertainment

DZIECIAK RZĄDZI ❚ THE BOSS BABY (2017)

for kids

ALICJA PO DRUGIEJ STRONIE LUSTRA ❚ ALICE THROUGH THE LOOKING GLASS (2016)

LEGENDY SOWIEGO KRÓLESTWA: STRAŻNICY GA'HOOLE ❚ LEGEND OF THE GUARDIANS: THE OWLS OF GA'HOOLE (2010)

158

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 158

11.06.2017 15:34

NOWOŚĆ / NEW

Leć z nami do Kaliningradu!

Zapraszamy na rejsy łączące Kaliningrad - przez Warszawę z Europą i światem.

Fly with us to Kaliningrad!

Welcome on board our planes connecting Kaliningrad - via Warsaw with Europe and the world.

LOT.COM

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 159

11.06.2017 15:35

lot.com

SYSTEM ROZRYWKI P OKŁADOWEJ in-flight entertainment system

WYBRANE NOWOŚCI W LIPCU/Chosen new movies in July:

KONG: WYSPA CZASZKI ❚ KONG: SKULL ISLAND (2017) (USA)

OBDAROWANI ❚ GIFTED (2017) (USA)

WILSON (2017) (USA)

SLEEPLESS (2017) (USA)

BATMAN V SUPERMAN: ŚWIT SPRAWIEDLIWOŚCI ❚ BATMAN V SUPERMAN: DAWN OF JUSTICE (2016) (USA)

JACK: POGROMCA OLBRZYMÓW ❚ J ACK THE GIANT SLAYER (2013) (USA)

SAN ANDREAS (2015) (USA)

MARLEY I JA ❚ MARLEY & ME (2008) (USA)

PETERSBURG. TYLKO Z MIŁOŚCI. ❚ PETERSBURG. A SELFIE. (2016) (RUSSIA)

OBUDŹ MNIE ❚ WAKE ME UP. (2016) (RUSSIA)

AS THE LIGHT GOES OUT (2014) (CHINA)

SHIN GODZILLA (2016) (JAPAN)

THE BEAUTY INSIDE (2015) (SOUTH KOREA)

TRZECI. ❚ THE THIRD. (2004) (POLAND)

SŁUGI BOŻE ❚ SERVANTS OF GOD. (2016) (POLAND)

160

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 160

11.06.2017 15:35

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 161

11.06.2017 15:35

Marzysz o wakacjach idealnych?

Pomyśl o Tel

Awiwie!

Leć bezpośrednio z Gdańska, Lublina, Poznania, Wrocławia i Warszawy.

Dreaming of an ideal holiday?

Think about Tel

Aviv!

Fly directly from Gdansk, Lublin, Poznan, Wroclaw and Warsaw.

162

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 162

11.06.2017 15:36

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 163

11.06.2017 15:36

Nowoczesna siedziba Muzeum Mercedesa w Stuttgarcie mieści się w nowoczesnym budynku. ❚ The Mercedes-Benz Museum in Stuttgart is housed in a spectacular contemporary building.

lot.com

WYDARZE NIA

LOT news

Wnętrze Muzeum Mercedesa we Stuttgarcie. ❚ Interior of the Mercedes-Benz Museum in Stuttgart.

Z NAMI ZROBISZ BIZNES W STUTTGARCIE Let us help you do business in Stuttgart Państwa marzenia inspirują nas do nieustannego rozwoju. Od 1 czerwca możecie lecieć z nami bezpośrednio z Warszawy do Stuttgartu. To już nasz piąty kierunek w Niemczech. Miasto jest stolicą biznesu i nauki, a także dynamicznym węzłem przesiadkowym. To tutaj zobaczycie Państwo siedziby wielkich koncernów, takich, jak Bosch, Daimler Chrysler czy Schwarz-Gruppe. Wiemy, że wielu z Państwa chętnie odwiedza też rodzinę i przyjaciół w Niemczech, dlatego staramy się naszymi połączeniami wychodzić naprzeciw Państwa potrzebom. Loty z Warszawy do Stuttgartu są wykonywane pięć razy w tygodniu – od poniedziałku do piątku, dwa razy dziennie – o 8.00 i 17.05.

Z powrotem zabierzemy Państwa o 10.30 i 19.35. Na wszystkich połączeniach międzynarodowych oferujemy klasę ekonomiczną, ekonomiczną premium oraz klasę biznes. Bilety na nowe połączenie do Stuttgartu dostępne są we wszystkich kanałach sprzedaży, między innymi na stronie lot.com, w LOT Call Center, biurach LOT Travel i u agentów. ❚ Your wishes are what inspire us to grow.

As of 1 June, you can fly with us direct from Warsaw to Stuttgart. This is our fifth German destination.

The city is a business and science centre and a busy transfer hub. Stuttgart is home to the head offices of such business giants as Bosch, Daimler Chrysler, and Schwarz-Gruppe. We know that many of you visit relatives and friends in Germany and we want to make

Nowa biblioteka miejska w Stuttgarcie zaprojektowana przez Euna Younga Yi. ❚ The new Municipal Library in Stuttgart was designed by Eun Young Yi. our flight network cater to those needs. Flights from Warsaw to Stuttgart are operated five times a week – Monday to Friday twice a day at 8:00 and 17:05.

Return flights take off at 10:30 and 19:35. You can choose between Economy, Premium and Business classes on all flights. Tickets are available through all sales channels, including lot.com, the LOT Call Center, and LOT Travel offices and agents.

164

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 164

11.06.2017 15:37

Często podróżujesz?

Do you travel a lot?

Skorzystaj z przywilejów programu Miles & More i odkryj świat wygodnych podróży

Take advantage of the Miles & More loyalty program and discover the world of comfortable journeys

Gromadź i wykorzystuj mile z LOT-em oraz wszystkimi liniami lotniczymi sojuszu Star Alliance

Earn and spend miles with LOT and all Star Alliance airlines partners

Gromadź i wykorzystuj mile nie tylko w liniach lotniczych, ale także skorzystaj z oferty karty kredytowej, ubezpieczenia podróżnego, hotelu oraz wielu innych partnerów

Earn and spend miles not only for award tickets but also take advantage of credit card, travel insurance, hotel and many more partners

Korzystaj z bezpłatnej rejestracji

Registration is free

Dzieci od 2-go roku życia mogą być uczestnikami programu i gromadzić mile

2 years old children can also be members of the program and earn miles

Zapisz się do newslettera i zyskaj aż 500 mil premiowych

Subscribe to our newsletter and earn 500 award miles

Skorzystaj z promocji i poleć do Tel Awiwu z pięciu miast Polski już za 15 000 mil do końca sierpnia

Take advantage of our promotion and fly to Tel Aviv form five Polish cities for just 15,000 miles until the end of August

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 165

11.06.2017 15:37

Astana, stolica Kazachstanu. ❚ Astana – the capital of the Republic of Kazakhstan.

Z LOT-EM Z KUJAW NA KRESY LOT flights from Bydgoszcz to Lviv

WYDARZE NIA

LOT news

Już za miesiąc będziecie Państwo mogli polecieć z nami z Kujaw na Kresy. 4 sierpnia otwieramy połączenie z Bydgoszczy do Lwowa. To nasze pierwsze bezpośrednie połączenie międzynarodowe z Bydgoszczy.

Wiemy, jak chętnie podróżujecie Państwo do jednego z najpiękniejszych miast Ukrainy, centrum historii i sztuki.

Jesteśmy pewni, że wszyscy będziecie usatysfakcjonowani – studenci, biznesmeni i turyści. Do tej pory Lwów jest jedną z najchętniej wybieranych Państwa podróżniczych destynacji. Od 4 sierpnia nasze Bombardiery Q400 polecą z Bydgoszczy do Lwowa w każdy piątek i poniedziałek.

Samoloty wystartują z Bydgoszczy o godzinie 03:10 i wylądują we Lwowie o 05:30. Rejsy z Lwowa do Bydgoszczy wystartują o 01:40 i wylądują w Bydgoszczy po zaledwie 1 godzinie i 20 minutach - o 02:20. Tak zbudowany rozkład umożliwi Państwu maksymalne wykorzystanie czasu przewidzianego na wypoczynek lub podróż służbową. Tylko godzina lotu dzieli te dwa chętnie odwiedzane turystyczne rejony. ❚ You will be able to fly from the Kujawy region to the Eastern Borderlands in August. Flights from Bydgoszcz to Lviv will be available from 4 August. This is the first direct international route operated from Bydgoszcz. We know how eager you are to travel to one of the most beautiful cities in Ukraine and experience its rich history and art. We are sure that everyone – students, businesspeople and tourists – will be pleased to hear this news. Lviv has always been one of the most popular destination for Polish travellers.

As of 4 August, our Bombardier Q400 aircraft will be flying from Bydgoszcz to Lviv every Friday and Monday. Take-off from Bydgoszcz is scheduled at 3:10 and touchdown in Lviv is set for 5:30. Flights from Lviv to Bydgoszcz take off at 01:40 and arrive in Bydgoszcz at 02:20. Flight time is 1 hour and 20 minutes. This convenient schedule will let you take full advantage of the time allocated for your leisure or business trip. A mere hour’s flight separates the two popular tourist destinations.

Panorama Astany. ❚ Panoramic view of Astana.

LEĆ Z NAMI BEZPOŚREDNIO DO KAZACHSTANU Fly with us direct to Kazakhstan

lot.com

Ulica we Lwowie. ❚ Street in Lviv.

166

Z dumą ogłaszamy, że pod koniec maja uruchomiliśmy bezpośrednie połączenie do Astany. Dzięki temu możecie Państwo azjatycka egzotyka jest na wyciągnięcie ręki. Jak dotąd nie mieliśmy bezpośredniego szlaku komunikacyjnego łączącego Polskę z Azją Centralną.

Kazachstan to obecnie najdynamiczniej rozwijający się ośrodek gospodarczy w całym regionie i strategiczny partner handlowy Polaków. To już nasz siódmy kierunek uruchomiony w tym roku. To najdłuższe połączenie, jakie realizujemy samolotami Boeing 737. Lot trwa 5 godzin.

Z Warszawy do Astany możecie Państwo polecieć 4 razy w tygodniu – w poniedziałki, środy piątki i soboty. Rejsy powrotne z Astany do Warszawy startują we wtorki, czwartki, soboty i niedziele. Rozkład został przemyślany tak, by zapewnić Państwu wygodną podróż nie między Polską a Kazachstanem, ale również między Kazachstanem a innymi krajami Europy i Ameryki Północnej. ❚ We are proud to announce that we launched direct flights to Astana in late May. This exotic Asian city is now within easy reach. This is the first ever direct air route between Poland and Central Asia. Kazakhstan is the most dynamically growing economic hub in the region and is a strategic trading partner for Polish companies. This is our seventh new route this year. This is the longest flight operated with the Boeing 737 aircraft. Flight duration is 5 hours. You can fly from Warsaw to Astana 4 times a week – on Mondays, Wednesdays, Fridays and Saturdays. Return flights from Astana to Warsaw are available on Tuesdays, Thursdays, Saturdays and Sundays. The flight schedule was designed to ensure a comfortable and convenient journey between Poland and Kazakhstan, and also between Kazakhstan and other European and North American cities.

Kasyno Szlacheckie we Lwowie, a obecnie Dom Naukowców. ❚ The House of Scientists in Lviv which used to be a casino.

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 166

11.06.2017 15:39

DOŁ ĄCZ PODRÓŻUJ KOR Z YSTA J

PODRÓŻUJĄC Z KARTĄ DINERS CLUB LOT ZYSKUJESZ ■ ■ ■ ■

Możliwość gromadzenia mil Miles & More Ubezpieczenie podróży zagranicznej do 1 mln PLN Wstęp do saloników na lotniskach Nawet do 59 dni bez odsetek

SZCZEGÓŁY NA WWW.DINERSCLUB.PL

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 167

11.06.2017 15:39

Tw 2x 75

5

Pr

Ka

Kan mu Ham

Sa is

Mix ogรณ nik Sala yell

Me

Ze

M Fru Ze

Miles and More Kalejdoscop_Kwiecien2017.indd 1 147_KA_07_LOTINFO_01.indd 168

03.04.2017 11.06.2017 15:52 15:40

PRZEKĄSKI I POSIŁKI / SNACKS & MEALS

GOURMET

Twix Xtra, 2 x Snickers 75 g

Baton zbożowy Ba! Cereal bar Ba! 40 g

Żelki Haribo Haribo jelly bears 100 g

M&M’s 90 g

Mieszanka Studencka Zupa pomidorowa Mix of nuts, raisins, Tomato soup almonds 100 g 65 g

Pringles Original, Paprica 40 g

5 PLN

4 PLN

8 PLN

10 PLN

8 PLN

10 PLN

Propozycje na śniadanie / Breakfast proposals

Czekoladki Premium / Premium Chocolates

DayUp green Mus owocowy: jabłkowo-truskawkowy -śliwkowy z ziarnami zbóż i jogurtem Stewed fruit: apple-strawberry-plum, grains cereals and yoghurt 120 g

DayUp blue Mus owocowy: bananowo-gruszkowo-jagodowy z ziarnami zbóż i jogurtem Stewed fruit: banana-pear-berry, grains cereals and yoghurt 120 g

Owsianka

6 PLN

6 PLN

8 PLN

Oatmeal 50 g

Torcik Wedlowski 250 g

Praliny Serce w puszce Heart Asorted Pralines 263 g

30 PLN

80 PLN

Ptasie Mleczko Waniliowe 380 g

Praliny Chopin w puszce Chopin Asorted Pralines 263 g

30 PLN

80 PLN

Kanapka z szynką / Ham sandwich

Kanapka z serami / Cheese sandwich

Kanapka z szynką, sałatą endywia, ogórkiem konserwowym i musztardą gruboziarnistą z miodem Ham sandwich with endive salad, pickled cucumber and honey mustard

Rogal wieloziarnisty z serem wędzonym i serem radamer, rukolą, suszonymi pomidorami i czarnymi oliwkami Multigrain bread with two kind of cheese: smoked cheese and radamer cheese, rucola, dried tomatoes and black olives

12 PLN

Sałatka z kurczakiem i słonecznikiem / Chicken salad Mix sałat z kurczakiem w przyprawach orientalnych, świeży ogórek, pomidorki koktajlowe, żółta papryka, ziarna słonecznika i sos vinegrette pomidorowy Salad mix with oriental chicken, fresh cucumber, cherry tomatoes, yellow pepper, sunflower seeds and tomato vinaigrette

NEW

12 PLN

Danie ciepłe mięsne / Hot meat meal

12 PLN

Gnocchi buraczane ze smażonym kurczakiem i blanszowanym groszkiem cukrowym z sosem śmietanowym i odrobiną wina Beetroot gnocchi with fried chicken and blanched snow peas with wine based cream sauce

12 PLN

Menu serwowane podczas większości rejsów krótkiego zasięgu trwających powyżej 2 godzin, z wyjątkiem: BUD, KSC, LWO, PRG i VNO/Fresh meal offer available on all short haul flights over 2 hours except BUD, KSC, LWO, PRG and VNO

NEW

Zestaw dla dzieci / Set for kids M&M’s, samolot-zabawka, Mus owocowy Kubuś albo Czekotubka / M&M’s, airplane toy, Fruit mousse Kubuś or Czekotubka Zestaw dostępny podczas wybranych rejsów / Set available during selected flights

Rejsy europejskie i na Bliski Wschód European and Middle East flights

15:52

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 169

Rozkładowe rejsy międzykontynentalne Scheduled intercontinental flights

20 PLN Rejsy czarterowe Charter flights

11.06.2017 15:40

NAPOJE I ALKOHOLE / BEVERAGES & ALCOHOLIC BEVERAGES

GOURMET

Napoje / Beverages

Kawa i Herbata / Coffee & Tea Buy1

Get1 free

Woda gazowana i niegazowana Krystaliczne Źródło Sparkling or still water Krystaliczne Źródło 0,5 l

Lipton Ice Tea Lemon, Lipton Ice Tea Green 0,33 l

5 PLN

5 PLN

*

Kawa / Coffee Kawa espresso / Espresso Coffee Kawa bezkofeinowa / Decaffeinated coffee

Pepsi, Pepsi Max, Mirinda, 7UP 0,33 l

Schweppes 0,33 l

Soki Tymbark Tymbark juices 0,3 l

Napój energetyczny Energy drink BLACK 0,25 l

5 PLN

5 PLN

*Przy zakupie napoju Pepsi, Pepsi Max, 7UP albo Mirinda, puszka Pepsi gratis. / With every purchase of Pepsi, Pepsi Max, 7UP or Mirinda, 1 extra Pepsi free.

Promocja obowiązuje w okresie kwiecień-lipiec 2017 lub do wyczerpania zapasów. / Promotion available from April-July 2017 or till the out of stock.

6 PLN Herbata / Tea Perfect Ceylon Tea Elegant Earl Grey Ceylon Green Tea Berry Sensation

6 PLN

Alkohole* / Alcoholic beverages* NEW

Piwo Heineken Heineken Beer 0,33 l

Prosecco Ponte 0,2 l

Whiskey Jameson 0,05 l

8 PLN

15 PLN

12 PLN

Beefeater Gin Wino wytrawne 0,05 l białe, czerwone Dry white or red wine 0,187 l

10 PLN

12 PLN

Cydr Lubelski Lubelski Cider 0,33 l

Wódka Wyborowa Vodka Wyborowa 0,05 l

8 PLN

10 PLN

*Uprzejmie informujemy, że alkohol sprzedajemy tylko osobom powyżej 18. roku życia. Mogą wystąpić różnice w asortymencie dostępnym na pokładzie / Please note that the sale of alcohol is allowed for persons over 18 years of age only. There may be differences in the assortment available on board.

Ceny towarów podawane są w złotych polskich (PLN). Płatność może być realizowana gotówką w złotych polskich (PLN) oraz w euro (EUR) – również w bilonie, w dolarach amerykańskich (USD) i w dolarach kanadyjskich (CAD) – z wyłączeniem bilonu, lub za pomocą kart kredytowych. Maksymalna wartość jednorazowych zakupów dla kart kredytowych: VISA, MasterCard, Diners Club, JCB International, American Express i PolCard jest limitowana do 4000 PLN. Limit dla kart Maestro to 50 PLN, płatność tylko metodą zbliżeniową.

Prices are quoted in Polish zloty (PLN). We gladly accept credit cards, or cash in Polish Zloty (PLN), Euro (EUR)– including coins, and US Dollars (USD) or Canadian Dollars (CAD)– except for coins. The maximum value of one-off purchases for VISA, MasterCard, Diners Club, JCB International, American Express and Polcard credit cards is limited to 4000 PLN. For Maestro cards payment is limited to 50 PLN, only contactless.

Uprzejmie prosimy o przygotowanie odliczonej kwoty za posiłek. Dziękujemy!

To speed up the process please prepare the exact amount of money if possible. Thank you for your cooperation!

Asortyment jest uzależniony od trasy i długości rejsu. Przepraszamy za ewentualne ograniczenia w wyborze pozycji z menu.

We do our best to provide full selection, however please accept our sincere apologies if some items are not available during this flight.

Rejsy europejskie i na Bliski Wschód European and Middle East flights

147_KA_07_LOTINFO_01.indd 170

Alkohol jest sprzedawany pasażerom powyżej 18. roku życia. Spożywanie własnego alkoholu jest zabronione.

We offer alcoholic beverages for passengers above 18 years old only. Consumption of your own alcohol on board is not permitted.

PLL LOT SA zastrzegają sobie możliwość zmiany cen bez wcześniejszego uprzedzenia. Z góry przepraszamy za ewentualne utrudnienia.

All information is valid at the time of the publication. However, we reserve the right to make price alterations without prior notice.

In case of such situation please accept our sincere apologies.

Jeżeli chcą Państwo otrzymać fakturę za zakupy dokonane na pokładach naszych samolotów (Upgrade, Duty Free, LOT Gourmet) prosimy o przesłanie danych do faktury wraz ze skanem potwierdzenia zakupuz terminala na adres mailowy: dutyfree@lot.pl If you wish to receive an invoice for purchases made on board of our planes (Upgrade, Duty Free, LOT Gourmet) please send your invoicing details along witha scan of the proof of purchase from the terminal to the email address: dutyfree@lot.pl

Rozkładowe rejsy międzykontynentalne Scheduled intercontinental flights

Rejsy czarterowe Charter flights

11.06.2017 15:40

RADISSON_BLU_RESORT-by_Zdrojowa-Swinoujscie-Kaleidoscope_pelna_strona_v3_DO_DRUKU_BEZ_ZNIZKI.pdf 1 2017-06-07 16:30:49

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K