Kaleidoscope 1106 by LOT Polish Airlines

ZABIERZ MNIE|TAKE ME HOME

06/2011

egzemplarz bezpłatny/free copy magazyn pokładowy polskich linii lotniczych lot ISSN 0239-9032

Szafran Saffron 001_KA_06_Okladka-kor2.indd 1

BRUKSELA, STOLICA EUROPY BRUSSELS, THE CAPITAL OF EUROPE 14 MAZURY, CUD NIE TYLKO NATURY MASURIA, A POLISH WONDER OF NATURE 26 POLSKA, KRAJ PACHNĄCY ZIOŁAMI POLAND, A COUNTRY OF FULL OF HERBS 32

11-05-16 17:24

Zywiec_K_11.05.indd 1

5/12/11 11:20:19 AM

EDYTORIAL ■ EDITORIAL EDYTORIAL ■ EDITOR’S NOTE

Zdjęcia/Credits: Adam Kardasz; Okładka/Cover: Tim Gainey/AGE Fotostock

rodzy Czytelnicy, wiosenna aura zachžca do podróży. Chcąc ułatwić Państwu ich planowanie, uruchomili¤my na stronie internetowej lot.com wygodn¡ wyszukiwarkž „Znajd§ najlepsz¡ cenž”, dzižki której mog¡ Pa£stwo znale§¢ najbardziej atrakcyjne ceny biletów na wszystkie poł¡czenia realizowane bezpo¤rednio przez PLL LOT. W ramach stałego podnoszenia funkcjonalno¤ci naszej strony internetowej rozszerzyliśmy też możliwość płatno¤ci przelewem za bilet lotniczy o kolejne banki, co znacznie ułatwi zakup biletów na lot.com dużej grupie naszych Pasażerów. Uwadze tych z Państwa, którzy podróżują z nami w celach biznesowych i którym bliska jest maksyma „Czas to pieni¡dz”, polecam now¡ ofertž rejsów miždzy Wrocławiem a Frankfurtem, która umożliwia odbycie podróży służbowej w ci¡gu jednego dnia. Satysfakcja i zadowolenie naszych Pasażerów to jeden z podstawowych celów, jakie stawiaj¡ przed sob¡ PLL LOT. Dbaj¡c o wysoki poziom serwisu na pokładzie, który jest niewątpliwie jednym z najważniejszych elementów składaj¡cych siž na komfort Pa£stwa podróży, uruchomiliśmy program „Elite Fleet”, dzięki któremu sukcesywnie wdrażane będą nowe standardy serwisu na pokładach naszych samolotów. 1 lipca z r¡k wžgierskich Polska przejmuje na sze¤¢ miesižcy przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej. W tym czasie nasz kraj stanie siž gospodarzem wižkszo¤ci unijnych wydarze£ i bždzie odgrywa¢ kluczow¡ rolž na wszystkich polach aktywno¤ci UE, dba¢ o jej rozwój, integracjž oraz bezpiecze£stwo. W ramach polskiej prezydencji odbždzie siž wiele imprez – zarówno w kraju, jak i w całej Europie, o których będziemy Państwa na bieżąco informować na łamach Kalejdoskopu. PLL LOT otrzymały zaszczytny tytuł „Przyjaciela Prezydencji”, dlatego od przyszłych numerów postaramy się również przybliżyć Państwu instytucje europejskie i pracujących tam ludzi, a także historiž europejskich organizacji, które zawi¡zywały siž jeszcze przed powstaniem UE. Tymczasem na str. 14 tego numeru zapraszamy Pa£stwa do Brukseli, siedziby wielu unijnych instytucji, któr¡ w telewizyjnych wiadomo¤ciach widzimy zwykle jako stolicž szklanych biurowców. Myliłby siž jednak ten, kto uważa, że to jedynie miasto urzędników. Pižkna brukselska starówka, z barokowym Grand Place na czele, wspaniałe belgijskie pralinki i piwa złami¡ serca najtwardszych eurosceptyków. Warto przekona¢ siž samemu! Ž

ear readers, spring weather is perfect for travelling. To facilitate your planning, we have just launched a convenient flight search engine “Best Price Finder” at our website lot.com. “ is will help you get the best deal on all direct PLL LOT connections. We are continuously striving to enhance the functionality of our website and have recently expanded our payment options to include transfers from several new banks. Many of our passengers will now ÿ nd it easier to purchase tickets from lot.com. For our business travellers and those who subscribe to the maxim that “time is money”, I heartily recommend our flights between Wrocław and Frankfurt. You can now complete your business trip in just one day. Passenger satisfaction is a primary objective of PLL LOT. To ensure the highest standards of on-board service – obviously crucial to your travelling comfort – we have now launched our “Elite Fleet” scheme. “ is will progressively introduce new service standards aboard our planes. On 1 July, Hungary hands over the presidency of the EU Council to Poland. During the next six months, our country will be hosting most major European events and will be playing a key role in all areas of EU activities, and overseeing development, integration and security. Poland’s presidency will be associated with a galore of events in our own country and right across Europe. We’ll keep you posted in Kaleidoscope. PLL LOT has been awarded the honourable “Friend of the Presidency” title. In the next few issues, we’ll be giving you an insight into European institutions and the people who work for them, as well as a history of European organisations prior to the EU. Page 14 of this issue will take you on a journey to Brussels – the seat of numerous EU institutions, portrayed on TV as a capital of steel and glass oﬂ ce buildings. Don’t be misled – this is not just a city for EU oﬂ cials. Brussels has an enchanting old town, a baroque Grand Place, and those exquisite Belgian pralines and beers are enough to melt the heart of even the most die-hard Eurosceptic. See it for yourself! Ž

prezes PLL LOT/PLL LOT CEO Marcin Piróg 3

003_KA_06_Edytorial-kor.indd 3

11-05-16 18:47

SPIS TREŚCI ■ CONTENTS

ROZMAITOŚCI MISCELLANEA

LIST PREZESA PLL LOT 3 A NOTE FROM LOT CEO FELIETON LECHA WAŁĘSY 6 LECH WAŁĘSA’S COLUMN

SZAFRAN – DROGOCENNY PROSZEK 64 SAFFRON – A PRECIOUS POWDER

REZERWACJE 8 SAVE THE DATE

WYRUSZ W PODRÓŻ SEE THE WORLD

5 POWODÓW, BY ODWIEDZIĆ SZTOKHOLM 12 5 REASONS TO VISIT STOCKHOLM

PROF. OSIATYŃSKI WALCZY O PRAWA CZŁOWIEKA 70 PROF. OSIATYŃSKI FIGHTS FOR HUMAN RIGHTS KULTURA 74 CULTURE GADŻETY 76 GADGETS

BRUKSELA – KORONKOWA ROBOTA 14 BRUSSELS, PRETTY IN LACE

ZDROWIE & URODA 54 HEALTH & BEAUTY

SABAUDIA NIE TYLKO DLA NARCIARZY 24 SAVOIE NOT ONLY FOR SKIERS

GWIAZDOZBIÓR 78 OUT & ABOUT

MAZURY JANUSZA PANASEWICZA 26 MASURIA AS SEEN BY JANUSZ PANASEWICZ

KRZYŻÓWKA 82 CROSSWORD

TERAZ POLSKA POLAND’S WONDERS POLSKA ZIOŁOWĄ POTĘGĄ 32 POLAND’S HERBAL EMPIRE

INFO I–XXIV

BEZ SOLI NIE MA KUCHNI! 38 THERE IS NO COOKING WITHOUT SALT! BYDGOSZCZ I TORUŃ W BRATERSKIM UŚCISKU 40 BYDGOSZCZ AND TORUŃ BFF

WIEDZIEĆ WIĘCEJ DID YOU KNOW? KALINA JĘDRUSIK: PIĘKNA NIEZNANA 48 KALINA JĘDRUSIK: A PRETTY STRANGER PRADZIADKOWIE E-MAILA 56 THE ANCESTORS OF E-MAIL JAK AUTOPILOT PILOTA ODCIĄŻA 62 AUTOPILOT – WHAT CAN IT DO?

ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa tel. 22 360 39 60 e-mail: kaleidoscope@guj.pl Martyna Wojciechowska redaktor naczelna Agnieszka Franus zastępca redaktor naczelnej Marcin Pieszczyk, redaktor prowadzący Tomasz Cholaś, korekta TŁUMACZENIA: Agnieszka Chrościcka

Magdalena Szwedowska Stephen Canty, red. wersji angielskiej DZIAŁ GRAFICZNY: Anna Angerman, projekt Ewa Borowska, graﬁk prowadzący Maciej Murański, fotoedytor Iza Idziak, fotoedytor Joanna Kopka, kartograf Krzysztof Stypułkowski, DTP PRODUKCJA: Marek Szpunar (dyr.) Robert Jeżewski KOORDYNATOR LOT: Karolina Gościniak

40 CORPORATE MEDIA POLAND

G+J CORPORATE MEDIA: Agnieszka Wierzbicka-Baxter, dyrektor G+J Corporate Media 692 444 293 Aneta Nowakowska, 601 298 629 Olga Sztąberska, 502 369 430 Magdalena Świć, 692 440 120 BIURO REKLAMY G+J CM: Małgorzata Teodorczyk dyrektor reklamy G+J Corporate Media 605 390 972 Justyna Badowska 502 089 847 Anna Dembska, 695 321 353 Monika Łodej, 505 272 880

Wydawnictwo Gruner+Jahr Polska Sp. z o.o. & Co. Spółka komandy towa tel. 22 360 36 68, www.guj.pl Magdalena Malicka, prezes Agata Materkowska, wydawca Małgorzata Nocuń, dyrektor promocji i wydawniczy Anna Piszczadowska, marketing Marcin Kozioł, multimedia (dyr.) Jerzy Janczak, dystrybucja i obsługa klienta (dyr.) Tomasz Kostecki, dyrektor pionu ﬁnansowo-operacyjnego: Agata Linek, prenumerata 22 360 377 77

Zdjęcia/Credits: Corbis (2), East News (2), W. Wójcik / www.MazuryCudNatury.org, Tago, Forum

004_KA_06_Spis tresci-kor.indd 4

11-05-16 18:34

reklama szturmanskie kaleidoscope.pdf 2011-05-13 09:57:17

CMY

FELIETON ■ COLUMN

Kolejny krok: Prezydencja Another leap: Presidency

oland assumes the presidency of the European Union next month. œ is will be a symbolic test for our administration and political class. I believe we are well prepared for it. Poland’s presidency is also an opportunity to show Europe and the rest of the world the signiÿ cant economic and social success achieved by our country over the past 20 years. We have much to be proud of. œ e dynamic development and transformation of a socialist economy into a fully capitalist one have won worldwide recognition. œ e way we coped with the global ÿ nancial crisis, and what Polish companies have managed to achieve on European markets, demonstrate the potential of our economy and society. œ e image of Poland as the “green island” on the ocean of crisisstricken Europe has resonated with investors all over the world. œ ese facts are o¤ en quoted in my discussions and meetings with decision makers and their representatives during my numerous journeys. Yet, the presidency is not just a time for politicians. œ is is a time when the spotlight in Europe will be set on our country, its people, nature and heritage. œ is is a time when hundreds of journalists covering the most prominent European politicians will be visiting our airports, roads and cities. We have to make the most of this time to promote what we have to o§ er. I am very excited by all the campaigns promoting Poland. One of them is “Masuria – the Wonder of Nature” which promotes the region as a contemporary Natural Wonder of the World [more about Masuria on page 26 – ed.]. œ e success of this local initiative just goes to show that Poland’s most beautiful regions can easily hold their own against Kilimanjaro and the Galapagos. œ is campaign will “discover” Poland for Europe and the rest of the world, and we, as patriots, should support it within our local communities. Let’s take our lead from the best! I personally deeply believe that Poland’s presidency will be an unmitigated success. Remember, we alone are responsible for whatever image of Poland and Polish people we give our visitors during this time. ı

Lech Wałęsa Al. Jerozolimskie 11/19, 00-508 Warszawa, tel. +48 (22) 622 22 20, faks +48 (22) 625 14 14 Konto: BPH PBK SA 15 1060 0076 0000 3200 0084 6760

e-mail: biuro@walesa.org www.walesa.org

Zdjęcie/Credits: Damian Kramski / Agencja Gazeta

uż w przyszłym miesiącu zaczyna się polskie przewodnictwo w Unii Europejskiej. To symboliczny sprawdzian dla naszej administracji i klasy politycznej. My†l , ˛e jeste†my dobrze do tego sprawdzianu przygotowani. Polska prezydencja to równie˛ mo˛liwo†€ pokazania Europie i †wiatu, jak znaczący sukces gospodarczy i społeczny osiągnął nasz kraj przez ostatnie 20 lat. Jest si czym pochwali€. Dynamiczny rozwój i przekształcenie gospodarki z socjalistycznej na w pełni kapitalistyczną nadal budzi na świecie wielkie uznanie. Radzenie sobie z kryzysem i sukcesy polskich firm na rynkach europejskich pokazują, jaki potencjał ma nasza gospodarka i nasze społeczeƒstwo. Obraz Polski jako „zielonej wyspy” na oceanie pogrążonej w kryzysie Europy mocno przemówił do inwestorów na całym †wiecie. Cz sto fakty te przyzywane są w wielu moich rozmowach i spotkaniach z przedstawicielami elit w trakcie licznych podró˛y. Jednak prezydencja to nie tylko czas polityków. To równie˛ czas, gdy europejskie kamery zwrócone będą w stronę naszego kraju i przyglądać się będą ludziom, przyrodzie i zabytkom. To czas, gdy przez nasze porty lotnicze, drogi i miasta przewiną się setki dziennikarzy śledzących najważniejszych europejskich polityków. Musimy czas ten wykorzysta€ równie˛ po to, by promowa€ nasze atuty. Cieszą mnie wszelkie akcje promocyjne pokazujące Polskę. Jedną z nich jest akcja „Mazury Cud Natury” promująca ten region jako jeden z 7 Nowych Cudów Natury [o Mazurach piszemy na str. 26 – red.]. Sukces tej lokalnej inicjatywy pokazuje, ˛e polskie przepiękne krainy bez kompleksów mogą konkurować z Kilimand˛aro czy wyspami Galapagos. Dzi ki takiej promocji Europa i świat mogą „odkryć” Polskę – i my, jako patrioci, w naszych lokalnych społeczno†ciach powinni†my si w to anga˛owa€. Bierzmy przykład z najlepszych! Osobi†cie gł boko wierz , i˛ sprawdzian prezydencji zdamy wzorowo. Pami tajmy, i˛ to od nas samych zależy, jaki obraz Polski i Polaków zapamiętają odwiedzający nas przy tej okazji goście. ☐ 6

006_KA_06_Felieton Walesa-kor.indd 6

11-05-16 17:24

REZERWACJE ■ SAVE THE DATE

Oto portugalska odpowiedź na irlandzki dzień św. Patryka. Ulice Lizbony dekoruje się barwnymi łańcuchami i lampionami, a zewsząd roznosi się zapach grillowanych sardynek popijanych piwem. Punkt kulminacyjny to przemarsz mieszkańców i turystów bulwarem Avenida da Liberdade. Małżeństwa, które wówczas złożą sobie przysięgę wierności, zajmą podczas parady zaszczytne miejsce. www.lisbonweekendguild.com/ Lisbon _ Popular _ saint _ festival.html Portugal’s answer to St Patrick’s Day. The streets of Lisbon are decorated with colourful paper chains and lanterns, and veiled in an aroma of grilled sardines and beer. The culminating point is the parade where locals and tourists march down Avenida da Liberdade. Couples who tie the knot on this special day are given a prominent place in the parade.

17–19.06, Rajd Polski Kobiet, Warszawa–Białystok Polish Women’s Rally, Warsaw-Białystok, Poland Celem inicjatywy Fundacji „Teraz kobiety” jest zwrócenie uwagi Polek na rosnące statystyki zachorowań na raka i konieczność przeprowadzania stosownych okresowych badań typu mammograﬁa, USG piersi i narządów rodnych. Trasa rajdu wieść będzie od Warszawy, przez Łomżę, Tykocin, do Białegostoku. W programie m.in. jazda na czas na odcinkach specjalnych, ale również wspólne biesiadowanie i zwiedzanie Zamku Królewskiego w Tykocinie. www.rajd-polski-kobiet.pl This initiative of the Women Now Foundation aims to make Polish women aware of the soaring cancer ﬁgures and the need for periodical screening tests, such as mammographies, breast and vaginal ultrasounds, and vaccinations against cervical cancer. The rally leaves Warsaw for Białystok via Łomża and Tykocin, and features special sections as well as joint feasting and a sightseeing tour around the Royal Castle in Tykocin.

01.06, Zawody kajakowe Fautasi, Samoa Amerykańskie Fautasi Canoe Race, American Samoa Ten znajdujący się w rękach Amerykanów archipelag na południowym Pacyfiku słynie z przepięknych krajobrazów. Zawody kajakowe, jedna z najważniejszych imprez w tym kraju, odbywają się na 12 długich kajakach, które ścigają się na odcinku ok. 10 km wzdłuż północnego brzegu malowniczej wyspy Upolu. Kiedy zawodnicy docierają do mety, rozpoczyna się festyn upamiętniający miejscowy Dzień Niepodległości. www.pacific-travel-guides.com/ samoa-islands/tourist-information/festivals.html This American archipelago in the south Pacific is famous for its breathtaking landscapes. The canoe race, one of the major events in the country, features 12 long canoes racing along approx. 10 kilometres of the coastline of the picturesque island of Upolu. The festival celebrating the local Independence Day starts as soon as the contestants reach the finish line. Join them in their festivities.

30.06, Lajkonik, Kraków, Polska Lajkonik, Kraków, Poland Od XIII w. tydzień po święcie Bożego Ciała na krakowskich ulicach można się natknąć na tatarskiego jeźdźca na przyczepionym do bioder koniu. Brodaty mężczyzna odziany jest w orientalny strój zaprojektowany przez Stanisława Wyspiańskiego. Lajkonik przemierza trasę od dzielnicy Zwierzyniec do Rynku Głównego, podskakując i wymachując drewnianą buławą. Niektórzy buławę mogą poczuć na własnym grzbiecie. Wizytę lajkonika wieńczy toast za pomyślność Krakowa i jego mieszkańców w legendarnej restauracji Hawełka. www.mhk.pl/wydarzenia _ cykliczne/lajkonik A Tatar riding a hobby horse (Lajkonik) cuts a colourful ﬁgure in the streets of Kraków a week after Corpus Christi. His motley attire draws its inspiration from oriental motifs and was designed by Stanisław Wyspiański. The Lajkonik hops all the way from the district of Zwierzyniec to the Main Square brandishing a wooden baton. Some of the onlookers might even get to feel it across their backs. The Lajkonik ends his visit by toasting Kraków and its residents at the iconic “Hawełka” restaurant. The custom dates back to the 13th century.

Zdjęcia/Credits: East News, Reuters/Forum, Krzysztof Pawela/Forum, Shutterstock

11.06, Festiwal Św. Antoniego, Lizbona, Portugalia St Anthony’s Festival, Lisbon, Portugal

008_KA_06_Rezerwacje-kor.indd 8

11-05-16 17:25

samsung_smarttv_prasa_kalejdoskop_190x249_v1.indd 1

11-05-09 12:47

REZERWACJE ■ SAVE THE DATE

Na Coney Island przypłyną piraci, marynarze, syreny i inne morskie stwory. Ich paradę poprowadzi nie kto inny, jak Neptun – bóg morza. Kto tylko czuje w sobie zew wody, przebiera się we własnoręcznie uszyty kostium inspirowany morzem. Bardziej pomysłowi konstruują także pojazdy. Wśród paradujących można spotkać nowojorskich artystów, np. Lou Reeda z żoną Laurie Anderson. Aby uprosić bóstwa o przychylność, uczestnicy w darze wrzucają im do Atlantyku owoce (lecz nie owoce morza!). www.coneyisland.com/mermaid.shtml Mermaids and other sea creatures will be coming ashore on New York’s Coney Island on Saturday – along with pirates and seamen. The parade will be led by none other than the sea god Neptune. Participants dress up in home-made ocean-themed costumes and the really creative ones build their own ﬂoats. The event is frequented by New York artists, including Lou Reed and his wife, Laurie Anderson. Participants offer food (but not seafood!) to the Atlantic to win the favour of the gods.

11–14.06, The Dreaming Festival, Woodford, Australia The Dreaming Festival, Woodford, Australia 70 km na północ od Brisbane w niewielkim australijskim miasteczku Woodford ma miejsce doroczny festiwal kultury, na którym króluje muzyka z korzeniami etnicznymi, ale także inne dziedziny sztuki: taniec czy teatr. The Dreaming to swoiste postscriptum do odbywającego się w tej samej miejscowości w styczniu festiwalu folkowego. I choć poświęcony jest głównie kulturze Aborygenów, przez lata rozszerzył swą formułę. www.thedreamingfestival.com 70 kilometres north of Brisbane, the small Australian town of Woodford hosts an annual festival of culture which celebrates music with ethnic roots plus other artistic disciplines, including dance and theatre. The Dreaming is a unique post scriptum to the festival the town hosts in January. Originally dedicated to Aboriginal culture, the event has recently expanded its programme.

01.07, inauguracja polskiej prezydencji w UE, Warszawa Inauguration of the Polish EU presidency, Warsaw Nawet poważne wydarzenie to dobra okazja do dobrej zabawy. Na scenie przy placu Defilad usłyszymy perły muzyki klasycznej i rozrywkowej. Koncert uświetnią impresje filmowe, wideoprezentacje oraz pokaz sztucznych ogni. Powiśle będzie scenerią dla muzycznych eksperymentów (Fred Frith, The EX i Eddie Stevens). Na estradzie przy Rynku Nowego Miasta czekają nas rytmy etniczne. Z kolei warszawski Mariensztat zmieni się w przestrzeń działań twórczych dla najmłodszych. www.nina.gov.pl/prezydencja The beginning of Poland’s EU presidency calls for a celebration. The stage erected in front of the Palace of Culture will be filled with the greatest stars of classical and popular music. Concerts will be accompanied by film clips, video presentations and a fireworks show. There will also be ethinic music performances and events for kids in the Old Town area.

20–26.06, Kirkpinar – zapasy w oleju, Edirne, Turcja Kirkpinar – oil wrestling, Edirne, Turkey Ten narodowy, niezwykle widowiskowy sport turecki uprawiany jest od dawna, a pierwsze zawody odbyły się w 1362 r., co czyni je jednymi z najstarszych imprez tego typu na świecie. Zawodnicy odziani są jedynie w spodnie ze skóry bawolej, które ważą 13 kg. Położenie przeciwnika na plecy utrudnia oliwa z oliwy, którą polane są ciała. Zapasy rozpoczyna specjalna modlitwa. Walki trwają trzy dni. www.kirkpinar.com/home.php?link=kirkpinar&dil=en This spectacular national Turkish sport has been practised for centuries – the first championship was held in 1362, making it one of the oldest events of its type worldwide. Contestants wear nothing but buffalo-skin pants which weigh 13 kg. The winner has to pin the back of the opponent to the ground – a task made difficult by being covered in olive oil. The wrestling is preceded by a special prayer, and fights last three days.

Zdjęcia/Credits: East News, M.P., Getty Images/FPM, Shutterstock, Reuters/Forum

18.06, Parada Syren, Nowy Jork, USA Mermaid Parade, New York, USA

008_KA_06_Rezerwacje-kor.indd 10

11-05-16 18:07

2_AZ Aero Lot Magazine_0511_for print- 13.05.11 10:36 Seite 1

VAN LAACK STORE WARSZAWA WARSZAWA 02-675 · GALERIA MOKOTÓW WWW.VANLAACK.COM

NASZ KIERUNEK ■ OUR DESTINATION

powodów, żeby odwiedzić Sztokholm reasons to visit Stockholm Piotr Skiba

On 9 June LOT will have been connecting Warsaw and Stockholm for 65 years. But it is not the only reason to visit the undoubtedly most beautiful city in Scandinavia. On one hand it is bustling with life and on the other, with its lakes and forests, it is the perfect place for those who are not into city noise.

SUPER TROUPER

Wielkim bogactwem miasta jest dzika, a jednocześnie dostępna przyroda: 50 mostów łączy 14 wysp. Miasto leży nad Bałtykiem oraz jeziorem Melar. Dwie trzecie jego powierzchni zajmują lasy, woda i parki. Warto również zwrócić uwagę na stacje metra wykute w skale (jak ta przy ratuszu) lub oddane w ręce artystów: tonąca w soczystej czerwieni i zieleni stacja Solna czy przypominająca dno jeziora Centralen. One of the city’s greatest merits is its pristine but readily accessible nature: 50 bridges connect 14 islands. The city straddles the Baltic Sea and Lake Melar. Two-thirds of its area is covered by forest, water and parkland. Be sure to see the underground stations carved in rock (like the one near the Town Hall) or those decorated by artists, especially the bright red and green Solna station and Centralen resembling the bed of a lake.

Zdjęcia/Credits: Laif/EK Pictures (2), AGE Fotostock, Bew, East News, Corbis

9 czerwca mija 65 lat, odkąd LOT łączy Warszawę ze Sztokholmem. To nie jedyny powód, by odwiedzić stolicę Szwecji, która bez wątpienia jest najpiękniejszym miastem Skandynawii. Z jednej strony tętni życiem, z drugiej ze swoimi jeziorami i lasami stanowi idealne miejsce dla tych, którzy za wielkomiejskim zgiełkiem nie przepadają.

012_KA_06_5PowodowSztokholm-kor.indd 12

11-05-16 17:27

NASZ KIERUNEK ■ OUR DESTINATION

THE VISITORS

Na starówce turyści z Polski mogą doznać déjà vu. Wszystko przez to, że tutejsze kamienice (niektóre bardzo wąskie – Mårten Trotzigs Gränd ma zaledwie 90 cm szerokości!) powstały za panowania Wazów, podobnie jak te warszawskie. Dzielnica położona jest na czterech niewielkich wyspach. Oprócz zamku królewskiego i katedry warto odwiedzić tu muzea: poczty i Alfreda Nobla, oraz ratusz, gdzie uroczyście wręczane są nagrody noblowskie. Polish visitors could be forgiven for feeling a sense of déjà vu in Old Town of Stockholm. This is because Stockholm’s tenement houses, like those in Warsaw, were erected under the rule of the Vasa dynasty. The district is located on four small islands. Apart from the Royal Castle and the Cathedral, you should see the Post Ofﬁce Museum, the Alfred Nobel museum, and the Town Hall.

THANK YOU FOR THE MUSIC

UNDER ATTACK

Do Sztokholmu ściągają liczni fani zespołu Abba. Choć grupa nie nagrywa od niemal 30 lat, nadal budzi ogromne emocje. Miasto przed rokiem wydało nawet specjalny przewodnik śladami kwartetu; można również zamówić specjalnego przewodnika. Trasa prowadzi przez miejsca sesji fotograﬁcznych zespołu (np. ogrody pałacu Drottningholm, okolice ratusza) czy lokacje znane z teledysków. Od kilku lat planowane jest otwarcie muzeum Abby. PS. Tytuły piosenek grupy posłużyły nam jako nagłówki.

Stockholm attracts ABBA fans. Although the group has not released anything for 30 years, they still manage to generate their fair share of excitement. Last year, the city published a special guide book highlighting ABBA haunts and special guides can be hired as well. The tour takes you to where they had their photo shoots weden taken (e.g. the Drottningholm palace gardens, and around the Town Hall) and the loca,S tions featured in their music videos. The city has been planning to open an ABBA museum for several years now. PS. We used ABBA song titles as headlines in this story.

65 lat

Wydobycie trzymasztowego galeonu „Vasa”, który poszedł na dno zaraz po zwodowaniu, było w 1961 r. wydarzeniem nie tylko archeologicznym. Doskonale zachowany XVII-wieczny dębowy okręt oczyszczono i ustawiono w specjalnie do tego celu zbudowanym gmachu. Eksponatami są świetnie zachowane dzięki morskiej soli przedmioty znalezione we wraku. Nie wiadomo, czy Szwecja nie wygrałaby Potopu, gdyby okręt nie zatonął... The salvaging of the three-masted galleon “Vasa” in 1961 was a major event in Stockholm. The perfectly preserved 17th century oak warship, which sank on its maiden voyage, was cleaned up and placed in a building erected specially for the purpose. Exhibits include items found on the ship and still in mint condition as a result of having been preserved in brine.

poł˝czenia połączenia ars l ho zaw a – Sztok

DREAM WORLD

He j

Jedna z najpiękniejszych sztokholmskich wysp – Djurgården – stanowi cel wycieczek mieszkańców i turystów. Atrakcje? W dawnym cyrku znajdziemy teatr muzyczny Circus, obok Tivoli, ale przede wszystkim pierwszy na świecie Skansen (który dał nazwę innym skansenom) wraz z ogrodem zoologicznym. W 140 obiektach przywiezionych z całej Szwecji ubrani w stroje z epoki pracownicy demonstrują czynności z danym budynkiem związane. Znajdziemy tu pralnię, piekarnię, kościoły i wiele innych zabytków z epoki feudalnej. One of the most beautiful islands of Stockholm, Djurgården is a popular destination for both locals and tourists. What are its attractions? An old circus houses the Circus music theatre, next to Tivoli, but the major attraction is the Skansen open-air museum and its accompanying zoological garden. Every other “skansen” in the world has taken its name from this one. Workers in traditional dress are engaged in the activities once performed in the 140 buildings brought here from all over Sweden. There is a laundry, a bakery, several churches and many more historical sites from the feudal era.

INFO O LOTACH | FLIGHT INFO WAW–ARN 8.00–9.50 pon.–pt. 19.55–21.45 pon.–pt., nd. 16.20–18.10 pon.–nd. ARN–WAW 10.30–12.15 pon.–pt. 7.55–9.40 pon.–sb. 18.55–20.40 pon.–nd. Cena w obie strony – 345 zł. Taryfa First Minute łączy wszystkie loty w Europie jedną wspólną ceną. Całkowita cena biletu zakupionego na lot.com w Taryﬁe First Minute zawiera wszystkie podatki i opłaty. Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu.

WAW–ARN 8.00–9.50, Mo.-Fri. 19.55–21.45 Mo.-Fri., Su. 16.20–18.10 Mo.-Su. ARN–WAW 10.30–12.15, Mo.-Fri. 7.55–9.40 Mo.-Sat. 18.55–20.40 Mo.-Su. Return ticket at PLN 345. In the First Minute fare all European ﬂights are available at one price. The total price of the ticket purchased at lot.com in the First Minute fare includes all fees and taxes. The price may vary depending on the date of purchase of the ticket.

012_KA_06_5PowodowSztokholm-kor.indd 13

11-05-16 17:28

SZEROKIE HORYZONTY â&#x2013; BROAD HORIZONS

Monumentalny, a jednoczeĹ&#x203A;nie koronkowy ratusz przy Grand Place. The town hall on Grand Place is both monumetal and delicate thanks to the lace-like ornaments. 14

014_KA_06_SzerokieBrukselanowa.indd 14

11-05-16 17:29

Bruksela koronkowa robota Brussels Pretty in Lace Aleksandra Pawlicka, „Wprost”

Już 1 lipca rozpoczyna się polska prezydencja, czyli półroczny okres, gdy nasz kraj będzie przewodniczył pracom Rady Unii Europejskiej. Może to dobry pretekst, by poznać stolicę zjednoczonej Europy? Poland takes over the six-month European Union presidency on 1 July. This is as good an excuse as any to get to know the capital of united Europe, isn't it?

014_KA_06_SzerokieBrukselanowa.indd 15

11-05-16 17:32

SZEROKIE HORYZONTY ■ BROAD HORIZONS

Jedna z siedzib Parlamentu Europejskiego. Pozostałe są w Luksemburgu i Strasburgu

2|Brukselski specjał – gofry z ciasta pełnego grudek cukru, polane czekoladą. A Brussels specialty – extra sweet wafﬂes with chocolate sauce.

ożna tu wpaść na weekend, a można i na wiele lat. Obydwa sposoby przetestowałam. Najpierw wyjechałam do Brukseli na konferencję. Przy okazji poważnych europejskich debat zasmakowałam w zupie cebulowej i mulach gotowanych w białym winie. Rodzinie na osłodę przywiozłam pudełko słynnych belgijskich pralinek. Po roku wróciłam tu do pracy. Przez pięć lat odkrywałam to miasto, które ma wiele obliczy – w końcu jego francuska nazwa ma wyłącznie liczbę mnogą: Bruxelles.

BRUKSELA HISTORYCZNA

Każdy kto trafia do tego miasta, nie ominie jego serca – słynnej brukselskiej starówki uznanej za jedną z najpiękniejszych w Europie. Równie atrakcyjne staromiejskie rynki mają: Brugia, Gandawa i Antwerpia, ale brukselska to jazda obowiązkowa. Fasady tutejszych kamienic są jak sprzedawane w okolicznych sklepach belgijskie koronki. Przy Grand Place można kupić koronkowe obrusy, parasole, suknie ślubne, pantofelki, a nawet wieszaki do papieru toaletowego czy pokrowce na butelki wina. Kto nasyci oko architektonicznymi i lnianymi koronkami, zwykle udaje się na rue Charles Buls. Ja przynajmniej prowadziłam tam wszyst-

Klub Przyjaciół Polskiej Prezydencji patronatPL_eu.indd 7

kich moich gości. Powód? Wmurowana w kamienicę płaskorzeźba przedstawiająca księcia Everarda ‘t Serclaesa, który zasłynął wieki temu zatknięciem nad starówką flandryjskiej flagi. Potrzyjcie go, a przyniesie wam szczęście! Drugi koniec uliczki wieńczy najsłynniejszy pomnik Brukseli – Manneken Pis, czyli siusiający chłopczyk. Często bywa ubrany i wówczas tylko z rozporka sączy się strużka wody. Legenda mówi, że to pomnik dzielnego chłopczyka z XIV w., który sikając, ugasił palący się lont w składzie amunicji, czym uratował miasto. Od lat wszystkie osobistości odwiedzające Brukselę przywożą mu w prezencie regionalne stroje. Garderoba Menneken Pisa liczy około 800 ubrań, w tym trzy polskie: pilota LOT-u, stoczniowca i krakowiaka. Mało kto wie, że ma on siostrę – Jeanneke Pis. Fontannę z siusiającą dziewczynką ukryto 2|

Zdjęcia/Credits: Na poprzednich stronach: Sime Photo/Free, EK Pictures, Corbis, Hemis/East News,

1|Jedna z siedzib Parlamentu Europejskiego. Pozostałe są w Luksemburgu i Strasburgu One of the headquarters of the European Parliament. The other two are based in Luxembourg and Strasbourg.

One of the headquarters of the European Parliament. The other are based in Luxembourg and Strasbourg.. 1|

Jedna z trzech siedzib Parlamentu Eugu. The Donbass-Arena can accommo.

04/05/2011 17:01:36

014_KA_06_SzerokieBrukselanowa.indd 16

11-05-16 18:07

XXX_

ou can spend a weekend there or stay for many years. I’ve done both. I first went to Brussels for a conference. In between panel discussions, I fell in love with the local onion soup and mussels in white wine. I brought back a box of Belgian pralines for my family. A year later I relo cated there because of my job. During my five years there I learned that this is a city of many faces. After all its plural French name – Bruxelles – is very tell ing of its nature.

Historical Brussels

Nobody can visit Brussels without seeing the fa mous Old Town, generally regarded as one of the most beautiful in Europe. While other Belgian cit ies, e.g. Brugges, Ghent and Antwerp, can lay claim to having old-town squares that are just as enchant ing, the one in Brussels is in a class of its own. The decorative facades of the tenement houses sur rounding the square resemble the famous Belgian lace that can be found in many of the shops around town. At the Grand Place you can buy table cloths, umbrellas, and wedding dresses all made of pre cious lace. Once you’ve satiated your eyes on the

city’s architectonic and lace gems, it’s time to make for the rue Charles Buls. At least that was the classic itinerary for all my guests. A line of people always forms at the one end of the street. Why? Because of the bas-relief in the wall of a building that depicts Prince Everard ‘t Serclaes whose claim to fame was raising the Flemish flag in the Old Town square. The other end is crowned with the most Belgium’s best known landmark – the Manneken Pis statue of a urinating boy. The boy is often clad in little costumes, and when he is, the water flows out of the fly

Korzenie festiwalu ommegang sięgają XiV w. the ommegang festival dates back to the 14th century.

EK Pictures, Corbis, Hemis/East News,

REKLAMA

Warszawa, ul. Chocimska 7, tel. 22 848 12 25 www.restauracjarozana.com.pl

XXX_KA_1106_Rozana2.indd 1 014_KA_06_SzerokieBrukselanowa.indd 17

5/10/11 2:57:15 PM 11-05-16 18:08

SZEROKIE HORYZONTY ■ BROAD HORIZONS Rue des Bouchers słynie z największego na świecie zagęszczenia restauracji. Rue des Bouchers is famous for the number of restaurants squeezed into a single street.

2|Krakowiaczek ci ja, czyli Menneken Pis w jednym ze swoich ubranek. Some claim that the Belgians have no sense of humour. The Manneken Pis is a counter argument to that assumption.

w jednym z zaułków przy rue des Bouchers – ulicy RzeŽników, na którı trudno nie traÿ ł. Witryny restauracji kuszı fantazyjnie ułoœonymi owocami morza. Moœna tu spróbował wszystkiego – od maleńkich ślimaczków wyjmowanych z muszelek szpilkami po królewskie kraby i mule.

of his trousers. Legend has it that the statue represents a brave young boy who lived in the 14th century and who saved the city by putting out a burning fuse (by urinating on it) that would have ignited explosives under the city walls. For years now, every foreign official who has visited Brussels has presented Manneken Pis with a regional costume. € e boy BRUKSELA SMAKOWITA has quite a wardrobe for his age with roughly 800 Tę polubić najłatwiej. Mule zjeść można przez outÿ ts, including three from Poland: a LOT Polish cały rok, ale prawdziwe szaležstwo zaczyna si¡ Airlines pilot uniform, a shipyard worker’s outÿ t, w lipcu. W witrynie kaœdej knajpy pojawia si¡ wówand a folk costume from Kraków. Few may be czas napis Les moules sont arrivées, czyli „Mule aware that he has a sister named Jeanneke Pis. € is przybyły”. Nie zjeść wtedy muli w Brukseli to fountain has a urinating girl and is tucked away in a jakby w Polsce nie zjeść w wigilię karpia. Mule little nook in the rue des Bouchers, or Butchers’ serwowane sı w litrowych garnkach, w których Street. You can’t miss it. € e piles of pretty seafood pokrywka jest równie gł¡boka, co sam garnek. in restaurant windows can be hard to walk past. Do pokrywki odkłada si¡ wyjedzone muszle. Do Every imaginable kind of sea creature can be had wyciągania miękkiej zawartości zamiast widelca here, from tiny snails extracted from their shells smakosze uœywajı „szczypców” z pierwszej puwith pins through to king crabs and mussels. stej skorupki. Narodowym napojem Belgów jest DELICIOUS BRUSSELS piwo. Nic dziwnego, majı go blisko 500 gatunMussels are not hard to get used to. While they can ków! Latem do ugaszenia pragnienia najlepsze be eaten all year round, the mussels craze begins in jest jasne, pszeniczne Hoegaarden Witbier. Zimı dla rozgrzewki ciemne niczym miód spadziowy July. Restaurants put up signs in their windows announcing the arrival of mussels. Passing up mussels piwa trapistów. Tylko sześć zakonów na świecie in Brussels in July is like declining carp at Christma prawo do produkcji tego mocnego, sporzımas in Poland. Mussels are served in one-litre pots dzanego według średniowiecznych receptur

Zdjęcia/Credits: Corbis, Reporter/East News

1|Rue des Bouchers słynie z największego na świecie zagęszczenia restauracji. Rue des Bouchers is famous for the number of restaurants squeezed into a single street.

014_KA_06_SzerokieBrukselanowa.indd 18

11-05-16 17:33

SZEROKIE HORYZONTY ■ BROAD HORIZONS x ou Ch

nt/ rge d’A

Zilv

t raa

t ers

e uavt Ntera uews ieR

de vard Boule

/St Rue .-J Stan Je sst an raa t

ard

R /St. d ee

Ru e

l de

’Ét

Zdjęcia/Credits: Bew

aan

chl

ve e l’Etu Rue d traat /Stoots

spa An

ch/

spa An

The Chinese pavillion at Laeken royal park.

ur pere l’Em

s ler t rip aa s F str de ers R. rkop ee /K l

v ule Bo

Chiński pawilon w królewskim parku Laeken.

BRUXELLES

t aa

The rich beer brewing tradition calls for beer drinking rituals. Plastic cups are out of the question. Each variety is served in a dedicated glass.

PARC DE

nies/Ko Rue des Colo

ed R u r be h e ar /W

e Ru

Piwne bogactwo Belgii dorobiło się niezwykłej kultury picia. Plastikowy kubek to profanacja. Każdy gatunek piwa ma swoje szkło: od kuﬂi, przez kielichy, po menzurki, a nawet alembiki.

ont erlaim de B tIaan Bld. rlaimon /Be

Rue

ux . piwa. Pięć z nich znajduje się w Belgii. Spróbowastr Atomium 0 100 200 m ien lon nie Chimay czy Or-vala to oblig. Mo‘na te‘ dla ux Pl. Ste-Guduele ite c fantazji zamówić piwo Mort Subite (Szybka ar St-Goedele pl. Bo tr. uP es elens ed d gn e up ta e u n Śmierć), na degustację którego najlepiej udać się o R Kre M m s Po la M / R. o o s es ta g nt do knajpy o tej samej nazwie. up berg ères agn o str xL au W Brukseli trzeba spróbować dwóch fast foostraat se ht oksum Marché au Bois os grac oxum/L F /Houtmarkt u ven R. de L d dów. Na słono to bułka z frytkami i majonezem. e ol u R /W Dworzec Opera kolejowy Najpierw wydawała mi si˘ koszmarem, bo jak ers er uch raat Carrefour de l’Europe w tłustym majonezie moczyć pieczone w oleju cuy Bo rsst /Europakruispunt e l’É esuwe d R. d aat Rueenho frytki? Muszę jednak przyznać, że przyzwyczaPlace arktstr e /B d’Espagne /Grasm ux /Spanjeplein a jenie to druga natura człowieka, bo dzi⁄, gdy serParlament hé arc s Europejski Rue d u MHerbe Grand Place wuj˘ rodzinie frytki, wszyscy domagaj‹ si˘ ma/Grote Markt aux jonezu. Tylko nie wolno liczyć kalorii! Podobnie Rue Charles Buls Hôtel de Ville jak próbuj‹c drugiej brukselskiej przegryzki (Ratusz) Violette RueVdieolleatstraat / – gofrów pieczonych z ciasta pełnego grudek curd est r r ba aat e rt Pi a sae u Lom str es nstra Rue dombard kru, obÿ cie polanych gor‹c‹ g˘st‹ czekolad‹. R. A. Dan rtstr. /L e nsa Manneken-Pis d A czekolada belgijska to ⁄wiatowy cymes. Uzna- /A. Da bart m hêne o L Rue du straa du C u R e straat /Lombard na za najlepsz‹ na ⁄wiecie. Tutejsze praliny kuk /Ei t traa erss ebra puje si˘ na sztuki układane w pudełeczka ni/Cell iens x le A des Rue with lids as deep as the pot itself to pute/Stthe shells of czym dzieła sztuki. Z brukselskich czasów przyoo tst r aa t eaten ones. Š e empty shell is used instead of a fork wiozłam do Polski pewn‹ tradycj˘ – na sylwestra to get to the soŸ interior. Š e Belgian national drink kupujemy pudełeczko z dwiema pralinkami. is beer and the country boasts over 500 varieties. O północy zakochani wkładaj‹ je sobie wzajemŠ e best shot in summer is the pale wheat beer Hoenie do ust, popijaj‹c szampanem. gaarden Witbier. In winter you can warm up sipBRUKSELA EUROPEJSKA ping the dark Trappist beer. Only six monastery To oblicze belgijskiej stolicy poznałam dokładbreweries have the right to brew this strong beer nie, pracuj‹c jako korespondent w czasie polmade according to medieval recipes, and ÿ ve of skich negocjacji przygotowuj‹cych wej⁄cie nathem are in Belgium. Š ere is no way you can not szego kraju do UE. Dystrykt europejski rozci‹ga try Chimay and Or-vala in Brussels. If you’re a si˘ od Berlaymont, budynku Komisji Europejthrillseeker, you might want to chance a glass of skiej uchodz‹cego za jeden z najnowocze⁄niejMort Subite (which translates as Sudden Death) in szych w Europie. Inteligentne szyby same decythe restaurant that bears the same name. Everyone duj‹ o stopniu zaciemnienia, a woda w toaletach in the beer hall at rue Montagne-aux-Herbes Potagères drinks Mort Subite. Š e pub has a “ÿ n de siècle” £ air and the £ agship variety of Mort Subite (known as the champagne of beer) has something of a cherry £ avour. Brussels has two local fast foods that simply have to be tried. One is half a baguette with French fries and mayonnaise. I must admit that I took a liking to the combination and whenever I serve French fries for my family they always ask for mayonnaise. Just don’t count the calories! Š e other Brussels fast food staple is equally caloriÿ c. Wa§ es baked from dough with bits of sugar in it and coated with chocolate sauce make a mouth-watering treat. And

014_KA_06_SzerokieBrukselanowa.indd 20

11-05-16 17:34

.p -compass

www.jeep

Wolność mamy we krwi JEEP® COMPASS – kompaktowy SUV zapewniający komfort jazdy w mieście i poza nim. Teraz w wyjątkowej cenie do wyboru z dwoma silnikami: benzynowym 2,0 l 156 KM lub nowym wysokoprężnym 2,2 CRD o mocy 163 KM. Wybierając silnik Diesla, dostaniesz także system napędu 4x4 Freedom-Drive™. JEEP® WRANGLER UNLIMITED – wywodzi się w prostej linii od wojennego Willysa i tak samo jak on – nigdy Cię nie zawiedzie. Jedyny czterodrzwiowy kabriolet, teraz z zupełnie nowym wnętrzem i jeszcze lepszym silnikiem Diesla o mocy 200 KM. JEEP® GRAND CHEROKEE – najnowsza generacja protoplasty luksusowych samochodów SUV. Innowacyjna konstrukcja nadwozia, system wyboru terenu Selec-TerrainTM, pneumatyczne zawieszenie Quadra-LiftTM czy sprawdzone systemy napędu 4x4 gwarantują, że każda wybrana droga będzie tą najwygodniejszą.

Nowy Jeep® Grand Cherokee

Nowy Jeep® Compass Nowy Jeep® Wrangler Unlimited

INFORMACJA O DEALERACH 801 330 300 Koszt połączenia to koszt jednego impulsu połączenia lokalnego. Prezentowane modele są jedynie ilustracją. Jazda terenowa powinna odbywać się w odpowiedzialny sposób i tylko w dozwolonych miejscach. Jeep® Compass Sport 2,0 l 4x2 156 KM – emisja CO2 175 g/km; zużycie paliwa w cyklu mieszanym 7,6 l/100 km (dane na podstawie pomiarów wg dyrektywy UE nr 692/2008/EC). Jeep®Wrangler Unlimited Sport 2,8 CRD A5 – emisja CO2 217 g/km; zużycie paliwa w cyklu mieszanym 8,3 l/100 km (dane na podstawie pomiarów wg dyrektywy UE nr 692/2008/EC). Szczegóły w salonach.

Kaleidoscope 190x249.indd 1

5/9/11 3:59 PM

SZEROKIE HORYZONTY ■ BROAD HORIZONS ków wymagało ściągnęcia kucharzy z całego świata. Łatwo tu więc trafić na nęcący zapach.

BRUKSELA RELAKSUJĄCA

Bruksela tym różni się od innych stolic, że nie przytłacza wielkomiejskością. Owszem, są wieżowce ze szkła i stali, są handlowe bulwary avenue Louise i rue Neuve, ale jest też 170 miejskich parków. Każda dzielnica ma ich kilkanaście i to z imponującymi placami zabaw, gdzie piaskownica przypomina małą plażę, a liczba wiszących mostów i konstrukcji pozwala skutecznie spożytkować energię najmłodszych. Jako matka błogosławiłam Brukselę za to dobrodziejstwo. ☐

Belgium is well known for its chocolate. Belgian pralines sold by the piece are miniature works of art.

EUROPEAN BRUSSELS

1|Zbudowane na wystawę światową w 1958 r. Atomium to model powiększonego 165 mld razy kryształu żelaza. The Atominium built for the Expo Fair of 1958 is a model of an iron crystal magniﬁed 165 billion times. 2|Wieki temu książę Everard ‘t Serclaes przyniósł Flandrii wolność. Dziś przynosi turystom szczęście. Ages ago prince Everard ‘t Serclaes liberated Flandres. Today, touching his representation is said to secure lots of luck.

ekologicznie pochodzi z deszczówki. W Brukseli mówi się, że są tylko dwie pory roku, krótka sucha i długa deszczowa, więc wody w toaletach nigdy nie brakuje. Drugi kraniec dystryktu wyznaczają dwa futurystyczne budynki Parlamentu Europejskiego. Zwykły śmiertelnik, który nie posiada zaproszenia od eurodeputowanego, raczej do nich nie wejdzie, ale każdy ma szansę raz w roku pomyszkowa• we wszystkich europejskich instytucjach. W okolicach 9 maja, święta zjednoczonej Europy, organizowany jest dzień otwarty. Można wówczas zasiąść w sali posiedzeń plenarnych parlamentu i w fotelu komisarza w Berlaymont. Otwarciu instytucji towarzyszą zwykle festyny, na których można spróbować przysmaków z 27 krajów Unii. Wizytę w dystrykcie europejskim polecam w porze lunchu. Tysiące urzędni2|

RELAXING BRUSSELS

Brussels diŁ ers from other European capitals in its modest urbanity. It does have some glass and steel skyscrapers, there are a number of shopping boulevards such as those on avenue Louise and rue Neuve, but it also boasts 170 city parks. „ ere are at least a dozen or more in every district and the number of playgrounds for kids is breathtaking, with sand boxes the size of beaches and a host of climbing toys. As a mother of two young boys I blessed Brussels for oŁ ering me such a treat. œž

Zdjęcia/Credits: Corbis, Sime Photo/Free

I got to know this face of the Belgian capital thoroughly in my work as a correspondent during the negotiations that led to Poland’s joining the EU. „ e European District starts from Berlaymont, which houses the building of the European Commission said to be one of the most modern in Europe. Intelligent windows decide on just how dimmed they should be and the water in the toilets is eco-friendly rain water. People joke that there are only two seasons in Brussels – the short dry season and the long rainy season – so there will never be any water shortage in the restrooms. „ e other end of the European district is marked by the two futurist buildings of the European Parliament. You cannot visit these without an invitation from a euro deputy. However, once a year, the doors to European institutions are open for everyone. „ is usually happens on or around 9 May, or Europe Day. „ e festivities are usually accompanied by fairs oŁ ering delicacies from all the 27 member states of the EU.

014_KA_06_SzerokieBrukselanowa.indd 22

11-05-16 17:34

rekla

CO JESZCZE WARTO ZOBACZYĆ | MORE TO SEE

WARTO WIEDZIEĆ | CITY INFO ■

Mule można zjeść np. w specjalnej sieci restauracji Chez Leon (U Leona).

■

W weekendy łatwo traﬁć na Brocante, czyli wyprzedaż staroci, na której tanio można kupić np. piękne meble. Każda dzielnica ma swój kalendarz „brokatów”.

■

W Brukseli warto wynająć samochód, bo to świetna baza wypadowa do innych ciekawych miast. Do tego Belgia jest jedynym krajem na świecie z całkowicie oświetlonymi autostradami.

■

Mussels are served at the chain of Chez Leon restaurants, among other places.

■

At weekends you might easily come across a "Brocante" or antique sale where you can ﬁnd cheap beautiful old furniture. Each district has its own Brocante bazaar.

■

It is a good idea to rent a car in Bussels as it is an excellent base for trips to other cities. Also Belgium is the only country in the world with fully lit highways.

■

Muzea – np. sztuki współczesnej z imponującą kolekcją dzieł belgijskiego surrealisty Paula Delvaux.

■

Museums – e.g. the Museum of Modern Art with an impressive collection of Belgian surrealist Paul Delvaux.

■

Mini Europa – park z miniaturami najsłynniejszych europejskich budowli przy Atomium. Niestety wciąż nie ma żadnego obiektu z Polski – wstyd!

■

Mini Europa – a park with miniature models of the most famous European buildings. None from Poland as yet – shame on us!!

■

Secesja – wiele budynków w tym stylu, m.in. projektu słynnego Victora Horty.

■

Art Nouveau – many art deco buildings including those designed by Victor Horta.

INFO O LOTACH | FLIGHT INFO WAW–BRU 19.45–21.50 pon.–nd. 16.25–18.30 pon.–pt., nd. 7.05–9.10 pon.–sb. BRU–WAW 7.50–9.50 pon.–nd. 19.15–21.15 pon.–pt., nd. 9.55–11.55 pon.–sb. Cena w obie strony – 345 zł. Taryfa First Minute łączy wszystkie loty w Europie jedną wspólną ceną. Całkowita cena biletu zakupionego na lot.com w Taryﬁe First Minute zawiera wszystkie podatki i opłaty. Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu.

WAW–BRU 19.45–21.50, Mo.-Su. 16.25–18.30 Mo.-Fri., Su. 7.05–9.10 Mo.-Sat. BRU–WAW 7.50–9.50, Mo.-Su. 19.15–21.15 Mo.-Fri., Su. 9.55–11.55 Mo.-Sat. Return ticket at PLN 345. In the First Minute fare all European ﬂights are available at one price. The total price of the ticket purchased at lot.com in the First Minute fare includes all fees and taxes. The price may differ depending on the date of purchase of the ticket. REKLAMA

Na Zielnej,

the only restaurant in Warsaw which uses the most refined Polish products recommended by the Polish Slow Food Organization, invites you to the world of culinary wonders.

Na Zielnej 37 Zielna St. 00-108 Warsaw reklama_na zielnej.indd 2 014_KA_06_SzerokieBrukselanowa.indd 23

Phone 22 338 63 33 Phone 22 338 63 53 Fax 22 338 63 55 E-mail biuro@nazielnej.pl

Opening Hours Mon - Sat 12.00 - 24.00 Sun 12.00 - 22.00

www.nazielnej.pl

11-03-08 17:34 19:40 11-05-16

W PODRÓŻY ■ SEE THE WORLD

Spoza gór i jezior Mountains and Lakes Marcin Pieszczyk

Francuska kuchnia, włoski klimat i widoki jak w Szwajcarii – czy to połączenie jest możliwe? Przekonacie się, że tak, odwiedzając Górną Sabaudię. Szczególnie teraz, gdy zaczęło się lato i region opuściły tłumy narciarzy.

aki budynek budynek we we Francji Francjizajmuje zajmujedrugie drugiemiejmiejsce, po wieży Eiffla, na liście najchętniej fotografowanych obiektów? Łatwo uwierzyć, że to Palais d'Isle w Annency (zdj. na „pocztówce” obok), gdy na moście naprzeciwko tej budowli trzeba odczekać długą kolejkę, by nacisnąć spust migawki. Wysokie, wyrastaj›ce prosto z wody mury (ich fragmenty pochodz› z XII w.) powodują, że mimo nazwy Pałac na Wyspie wygląda na warowny zamek i wcale nie dziwi, że podczas II wojny światowej mieścił więzienie. Przetrzymywani tu mieli sporo szczęścia w nieszczęściu, bo zza krat patrzyli na urokliwe kamieniczki

i odnogi Canal du Thiou, który łączy się z pobliskim jeziorem Annency .

LAZUROWE NABRZEŻE

Lazurowa barwa Lac d'Annency bardziej przypomina tropiki niż surowe alpejskie klimaty. Przeprowadzone kilka lat temu badania dowiodły, że to najczystsze jezioro w Europie, do tego chyba najcieplejsze. Latem woda osi›ga temp. 24°C, więc do sportów wodnych nikogo zachęcać nie trzeba. Zbiornik można opłynąć statkiem, objechać na rowerze lub rolkach czy obejść pieszo, choć to akurat wymaga już pewnej kondycji

Zdjęcia/Credits: Sime Photo/Free, Corbis, Hemis/East News

French cuisine, Italian climate and Swiss views – is this combination possible? Check out Haute-Savoie and make up your own mind – especially now that the legions of skiers are gone.

024_KA_05_Francja-kor.indd 24

11-05-16 17:36

– linia brzegowa liczy ponad 30 km. Wysiłek rekompensują jednak przepiękne widoki. Annency, starające się o organizację zimowych igrzysk olimpijskich w 2018 r., to €wietny punkt wypadowy do kurortów francuskich Alp. Zamiast zatłoczonego Albertville czy Chamonix polecam Megève. Miasteczko, z potokiem w centrum oraz drewnianymi pensjonatami zbudowanymi w regionalnym stylu, przypomina nieco Zakopane. Pozory mogą jednak mylić: za surowymi ścianami z nieociosanych bali kryją się luksusowe hotele i spa. W Megève koniecznie zafundujcie sobie lot awionetką wokół Mont Blanc. Za 300 euro (dla trzech osób) o€nie‚one szczyty są na wyciągnięcie ręki. Spore emocje – gratis.

TAJEMNICZY OGRÓD

Nad Jeziorem Genewskim turyści odwiedzają uzdrowisko Évian-les-Bains (ze Šródłami słynnej wody mineralnej Evian), ja jednak polecałbym Yvoire (na zdj. obok). Licząca 400 mieszkaœców miejscowo€› z kamiennymi domami oraz potężnym zamkiem niemal nie zmieniła się od czasów średniowiecza. Z 700-letnią historią słusznie została członkiem elitarnego stowarzyszenia najpiękniejszych francuskich miasteczek. Szczególnie warto tu przyjecha› od 9 kwietnia do 9 paŠdziernika, gdy swe podwoje otwiera Ogród 5 Zmysłów (www.jardin5sens.net, bilet 10 euro). To wyjątkowa okazja, by przespacerować się w€ród ro€lin leczniczych, ziół, kwiatów i drzew owocowych, jakie królowały w €wieckich i zakonnych ogrodach i warzywnikach €redniowiecza. ¤

GDZIE SPAĆ I WHERE TO STAY ■ W hotelu Imperial Palace w Annency spali Édith Piaf i Charlie Chaplin. Architektura belle époque plus widok z okna na jezioro i góry! ■ Fermes de Marie w Megève oferuje typowe alpejskie domy (chalet), gdzie można rozkoszować się odosobnieniem i jednocześnie korzystać z plusów mieszkania w hotelu. Domy łączą bowiem podziemne korytarze. ■ Renowned guests of the Imperial Palace hotel in Annecy included Édith Piaf and Charlie Chaplin. Fin de siècle architecture plus windows overlooking the lake and the mountains! ■ Fermes de Marie at Megève offers typical Alpine chalets where you can revel in your seclusion from the other guests while treating yourself to all the conveniences of a modern hotel. The chalets are connected by underground corridors.

hat is the most photographed building in France a¦ er the Ei§ el Tower? It’s the Palais d'Isle in Annecy and this becomes clear once you see people elbowing their way to the railing to get a shot from the bridge opposite. Despite its name, the Isle Palace is actually more like a fortiÿ ed keep with its tall walls (dating back to the 12 th C.) rising from the canal. ¯ e building was even used as a prison during World War II. ¯ e hapless inmates could at least console themselves with the view of the picturesque houses and branches of the Canal du ¯ iou.

AZURE WHARF

¯ e canal distributes waters from Lake Annecy to the Fier River. ¯ e bright azure tones of the lake evoke more a tropical environment than a raw Alpine one. Research conducted a few years ago showed that it’s Europe’s cleanest lake and probably its warmest one. ¯ e water reaches 24 °C in summer, making it ideal for water sports. You can cruise the lake on a boat, cycle around it on a bike, or roller skate or even walk around it. Annecy is bidding to stage the Winter Olympic Games in 2018 and is an excellent springboard for French resorts in the Alps. I recommend giving crowded Albertville and Chamonix a miss in favour of Megève, a town whose centre is dissected by a stream and whose regional style wooden guesthouses bring Poland’s Zakopane to mind. But appearances can be deceptive – those rugged walls made of coarse beams hide posh hotels and spas. While at Megève, treat yourself to a light aircra¦ ² ight around Mount Blanc. EUR 300 (for 3) will bring the snow-capped peaks to young ÿ ngertips.

Reblochon de Savoie, Beaufort, Abondance – kupcie jeden z tych serów, a zabierzecie kawałek Sabaudii do domu. Reblochon de Savoie, Beaufort, Abondance – buy one of these cheeses and take a piece of Savoie with you.

SECRET GARDEN

At Lake Geneva tourists usually explore Évian-lesBains (renowned for the famous Evian mineral water), but I recommend a stopover at Yvoire. Located on a promontory separating “grand Léman” from “petit Léman”, this town of 400 inhabitants has remained almost unchanged since the Middle Ages. Its 700-year history qualiÿ es it as one of the most beautiful villages of France. It’s best to visit the town between 9 April and 9 October when the Garden of Five Senses is open to the public (www. jardin5sens.net, entrance EUR 10). It is a unique opportunity to take a walk among medicinal plants, herbs. ² owers and fruit trees which were cultivated in the secular and religous gardens of monasteries and medieval vegetable gardens. ¤ 25

024_KA_05_Francja-kor.indd 25

11-05-16 17:36

MAZURY MASURIA MOJE MIEJSCA ■ MY FAVOURITE HAUNTS

cud natury a natural wonder Magdalena Rigamonti

KRAINA TYSIĄCA JEZIOR I SETEK TYSIĘCY TURYSTÓW. JESZCZE CIĄGLE DZIKA, PRZYNAJMNIEJ MIEJSCAMI, NIEOKIEŁZNANA I ZACHWYCAJĄCA. JANUSZ PANASEWICZ, LIDER ZESPOŁU LADY PANK, MÓWI, ŻE TO JEGO MAŁA OJCZYZNA. THE LAND OF A THOUSAND LAKES AND A HUNDRED THOUSAND TOURISTS. IT’S STILL WILD (IN PLACES AT LEAST), UNTAMED AND ENCHANTING. AND IT JUST HAPPENS TO A STOMPING GROUND FOR LADY PANK FRONTMAN, JANUSZ PANASEWICZ. 26

026_KA_06_Moje miejsca-kor.indd 26

11-05-16 17:39

Janusz Panasewicz – piosenkarz (55 l.), autor tekstów. W 1982 r. trafił do zespołu Lady Pank, którego wokalistą jest do dziś i z którym wyśpiewał największe przeboje grupy: Tańcz, głupia, tańcz, Mniej niż zero, Wciąż bardziej obcy, Kryzysowa narzeczona, Zamki na piasku, Tacy sami. W 2008 r. wydał jedyną solową płytę Panasewicz. Rok później otrzymał tytuł Zasłużony dla miasta Olecka.

A singer (55), lyrics writer. In 1982 he joined the Lady Pank band as lead singer and he has been a member of the group ever since having sang their greatest hits: Tańcz, głupia, tańcz, Mniej niż zero, Wciąż bardziej obcy, Kryzysowa narzeczona, Zamki na piasku, Tacy sami. In 2008 he recorded a solo album entitled Panasewicz. A year later he was awarded the title of "Meritorious Citizen of Olecko".

026_KA_06_Moje miejsca-kor.indd 27

11-05-16 17:39

MOJE MIEJSCA ■ My fAvOurItE hAuntS

na 1 tys. mieszkańców jest w Olecku. Aż 48. I prawie wszystkie fajne. Proszę pamiętać, że w tym mieście mieszka zaledwie 20 tys. ludzi! I niemal wszyscy mieszkańcy przyszli kibicować muzykowi i jego kolegom z zespołu podczas regat. Na jednej żaglówce było napisane Lady Pank, a na drugiej Porter Band z Johnem Porterem w roli kapi tana. – Chyba przegraliśmy – śmieje się Panasewicz, ale wspomina, że zabawa była przednia. – Jestem dumny, że te żaglówki powstały w Olecku. Zresztą nie tylko one. Przecież w tym mieście jest wielka stocznia Delphia, która konstruuje wspaniałe luk susowe jachty dalekomorskie słynne na całym świe cie. Niedawno swoją drugą fabrykę właściciele Delphii otworzyli w Chorwacji – zachwala muzyk. Sam pływa od małego. Był załogantem na kadetach (małe żaglówki) i ma patent sternika. A wpław? – Jak ryba. Mieszkałem 100 m od jeziora, więc co było robić, jak nie pływać?! janusz panasewicz na scenie przystanku olecko. janusz panasewicz on stage with lady pank during the olecko stop music festival.

WARSZAWA

J E Olsztyn

Puszcza Piska

lasy 15 km M

Mariampol

LITWA

J. Śniardwy

Ostróda

za br

Bie

Gołdap Stańczyki Smolniki Węgorzewo JJ.. M am Mamry Suwałki E Olecko J. Wigry Z R Puszcza E J. Niegocin Z I Augustów Augustowska Ełk E Mikołajki

Wisła

Teraz też pływa, łowi ryby. Na jeziorze Gąski na przykład. – W okolicach mieszka mój kumpel. Wy pływamy i cały dzień siedzimy na łódce. Łowimy. Bardzo to lubię... Przyznaje, że unika miejsc najbardziej turystycz nych. Nie chodzi na miejskie plaże. – Płynę na drugą stronę jeziora, gdzie stoi dworek mazurski. To tam na polowania przyjeżdżał, uwaga!, Herman Göring. Przez całą komunę dworek mieścił ośrodek wypoczynkowy Komendy Głównej Milicji. Generałowie przyjeżdżali i się byczyli. Ośrodek był zamknięty dla „pospólstwa”, ale od strony jeziora można było wejść. Ludzie przychodzili, żeby zobaczyć... jadłospis! Trze ba pamiętać, że w sklepach nic nie było, a tam było wszystko – wspomina. Teraz ośrodek przejęło mia sto, jest ogólnie dostępny. Ale gdzieś w świadomości ludzi pozostało, że to obiekt zamknięty, i na szczęście tłumów nie ma. Poza tym świetna plaża, z tyłu las, w sierpniu pełen grzybów. Panasewicz przyznaje, że jest lokalnym patriotą, i uważa, że Mazury to

najpiękniejszy region polski,

ba!, jeden z najpiękniejszych na świecie. Dlatego wziął udział w akcji Mazury Cud Natury [patrz ramka]. Tymczasem polscy muzycy, w tym nasz bo hater, połączyli siły i nagrali song opiewający cu downość Mazur. Piosenka (którą oprócz lidera Pan ków wykonują m.in. Ryszard Rynkowski, Krzysztof Daukszewicz, Norbi, zespoły Harlem i Czerwony Tulipan czy gitarzysta Peter ze słynnej na cały świat metalowej kapeli Vader) „na żywo” będzie miała premierę 7 sierpnia w Mikołajkach. – Świetny ka wałek z tego wyszedł. Fajny rockowy numer po pro stu – reklamuje wokalista. Sierpniowy koncert to tylko pretekst do kolejnego wyjazdu w rodzinne strony. – Tam ciągle się coś zmienia. Nowe inwestycje, udogodnienia. Wokół jeziora Olecko Wielkie na przykład zrobiono 12-kilometrową ścieżkę rowerową zwaną Wiewiórczą.

Zdjęcia/Credits: Na poprzednich stronach: Andrzej Sidor/Forum, East News; East News, EK Pictures

najwięcej knajp całorocznych

M azury

łk

iedy wjeżdżam na te kręte drogi i wzniesienia i widzę te jeziora, od razu lepiej się czuję. Co tu dużo gadać – jak w domu po prostu. Przecież ja się tu wychowałem. Mnie się zdaje, że znam każdy mazurski zakręt... Kiedyś Mazury wy ELBLĄG dawały mi się zwyczajne, bo byłem tam na co dzień. Teraz są dla mnie świętem, czymś ważnym, pięk nym. I ciekawym – mówi Janusz Panasewicz i pla nuje, że na pewno część najbliższych wakacji spędzi w rodzinnym Olecku i okolicach. – Jeśli mnie pani zapyta o knajpy, które serwują tam dobre jedzenie, to od razu mówię, że nie wiem, bo najlepiej gotuje moja mama i w związku z tym po żadnych jadłodaj niach się nie włóczę – tłumaczy, zapewniając jedno cześnie, że knajp w jego mieście jest pod dostat kiem. – Kiedy słyszę, że najwięcej jest w Krakowie, szybko to dementuję. Otóż

026_KA_06_Moje miejsca-kor.indd 28

11-05-16 18:08

Croatia”, he adds. He’s been sailing since child hood – first as a crew member aboard Kadets (small yachts) and later as a certified yachts■ Plebiscyt „Nowe 7 Cudów Natury” nawiązuje do ułożonej w II w. p.n.e. listy 7 cudów świata, z których do naszych czasów ocalała man. Does he swim? “Like a fish. I lived 100 jedynie piramida Cheopsa w Gizie. Dotychczas z 440 kandydametres from the lake, so swimming was the tów wyłoniono 28 finalistów (wśród nich Mazury), z których to thing to do.” He now goes swimming and fish11 listopada br. zostanie wybrana siódemka. Głosować można na: ing, e.g. on Lake Gąski. “A friend of mine lives new7wonders.com. Szczegóły polskiej kandydatury na: mazurynearby. We sail out and spend the whole day on cudnatury.org. the boat. Fishing. I really like it.” He admits that ■ Według raportu firmy doradczej Cushman & Wakefield na Warhe avoids all the tourist haunts. You won’t catch mii i Mazurach są 154 całoroczne obiekty zakwaterowania dyshim on the town beach. “I swim to the other ponujące ponad 15 tys. miejsc noclegowych, z czego dwie trzecie oferują hotele. Coraz więcej jest obiektów spa & wellness. side of the lake with the Masurian manor house. Herman Goering used to stay here dur ing his hunting parties. After the war, it was a holiday explains and hastily adds that there are restaurants ga resort for the National Militia Headquarters. Generals lore in Olecko. “Whenever I hear that Kraków has the would go there and laze around. The resort was closed to most restaurants, I’m quick to deny it. As the public, but you could access it from the lake. People the concentration of eateries in olecko used to go there to see the menu! You have to bear in is greater than anywhere else in Poland. There are almost mind that in those days the shops were empty. And yet 48. And almost all of them are cool. You have to keep in they had everything”, he recalls. The resort has been mind that the town has a modest population of 20,000!” taken over by municipal authorities and is now open to And just about all of them came to support him and his the public. But most people are still convinced that access colleagues during the regattas. The name Lady Pank was is restricted and luckily, the place is fairly empty. There is inscribed on one of the yachts, and the captain of the a beautiful beach in front of it and a forest – full of mush second one, Porter Band, was John Porter. “We probably rooms in August – behind it. Panasewicz admits he’s a lost”, recalls Panasewicz, who assures me that he never local patriot and argues that Masuria is theless had a great time. “I’m proud that these yachts the most beautiful region of Poland were made in Olecko. And lot of others, too. The town is and one of the most beautiful anywhere in the world. home to the huge Delphia shipyard whose exquisite lux That explains why he has joined the Masuria – the Wonury deep-sea yachts are highly sought after all over the der of Nature campaign. The aim is to promote the reworld. Delphia recently opened their second facility in

OGLĄDAJ cuDA nAtury I ŚPIJ SPOKOJnIE

East News, EK Pictures

Zdjęcia/Credits: Na poprzednich stronach: Andrzej Sidor/Forum, East News;

y spirits soar as soon as I drive into Masuria, into its winding roads and undulating hills and see the lakes. I simply feel as if I’ve come back home. I was born and raised here. And I feel as if I know every inch of the place. When I lived in Masuria, it all seemed pretty ordi nary because I used to see it every day. It’s now become sort of sacred, important and beautiful. And ex citing”, adds Panasewicz and stresses that he will definitely be spending some time in and around his home town of Olecko during the holidays this summer. “But don’t ask me what restaurants serve what. My mother is the best cook around and so I never eat out”, he ostróda pozazdrościła sopotowi i też wabi turystów drewnianym molo. ostróda wanted to be like sopot and now atttracts tourists with a wodden pier.

026_KA_06_Moje miejsca-kor.indd 29

11-05-16 17:40

MOJE MIEJSCA ■ MY FAVOURITE HAUNTS

Lasy i jeziora, czyli typowy mazurski krajobraz, tu w okolicach Węgorzewa. Forests and lakes, or a typical Masurian landscape. Above: vicinities of Węgorzewo.

W Olecku zobaczcie Ośrodek Przygotowań Olimpijskich, gdzie przed igrzyskami w 1936 r. trenowali sportowcy niemieccy. OPO okazał się na tyle mocny, że służy do dziś. Be sure to visit the pre-war Olympic Games Training Centre in Olecko. This is where German athletes trained for the 1936 Olympic Games in Berlin. It is still in use.

rze z trzech krajów łowią na nim ryby, a ja, i nie tylko ja, zastanawiam się, do którego kraju należy szczupak czy oko− ( śmiech). Poza tym pod Suwałki ludzie przyjeżdżają na narty. Podobnie do Gołdapi. Tam są świetnie przygotowane stoki. Koniecznie trzeba też wybrać się jakieś 35 km na północ od Olecka, do Sta−czyków – mówi promotor mazurskich krain. – Tam są

POTĘŻNE WIADUKTY,

jedne z najwyższych w Polsce, wzorowane na rzymskich akweduktach. Teraz wykorzystywane przez skoczków na bungee. Wolę patrzeć na nie z dołu, brodząc w lodowatym strumieniu – wyjaśnia i na koniec znowu zaprasza do Olecka: – Jest tam piękny kamienny amÿ teatr. Kiedy‡ był tam napis po niemiecku: Wiernemu Miastu. Okazało się, że podczas plebiscytu na Warmii i Mazurach w 1920 r. tylko cztery osoby opowiedziały się za Polską. Komuniści napis zdjęli i umieścili tam gołąbki pokoju – mówi i dodaje: – Olecko ma klimat. Nie bez przyczyny od 18 lat odbywa się tu impreza Przystanek Olecko. Grali‡my na niej z Lady Pank co najmniej pięć razy i pewnie jeszcze nieraz zagramy... ☐

Zdjęcia/Credits: W. Wójcik / www.MazuryCudNatury.org

Cały czas jedzie się brzegiem jeziora. Można też spacerować. I latem, i zimą. Bo zdaniem Panasewicza Mazury są atrakcyjne nie tylko w wakacje. Muzyk wspomina, jak to trzy lata temu pojechał tam w marcu robić wideoklip do swojej piosenki Włóczykij. I okazało się, że zamiast wczesnej wiosny panowała tam póšna siarczysta zima. – Był taki mróz, że lód na jeziorze miał 40 cm grubości. Zrobiliśmy więc teledysk na białej lodowej pustyni. Co do zimy, dwa razy byłem w Smolnikach, niedaleko Suwałk. Tam jest taki widok, że... ech... dech zapiera. Z takiego niesamowitego urwiska widać pięć jezior, w tym jedno graniczne z Litwą i z Rosją. Zimą, kiedy jezioro zamarza, wędka-

026_KA_06_Moje miejsca-kor.indd 30

11-05-16 17:40

gion and get it put on the New7Wonders of Nature list. Voting is open until 11 November. Meanwhile, Polish musicians including Panasewicz, have joined forces to record a song extolling the beauty of Masuria. The song will have its “live” premiere on 7 August in Mikołajki. Simply, a cool rock piece”, is how Panasewicz puts it. The concert in August is just an excuse to visit his home re gion. “It’s changing all the time. New investments, new amenities. A 12-kilometre bicycle trail called the ‘Squir rel Path’ has been built around Lake Olecko Wielkie. You can go cycling around the lakeshore whenever you want. You can go for walks there in summer or spring”. Pan asewicz believes that Masuria is not just exciting in the holiday season. He recalls going there three years ago to shoot the video for his song “Wanderer”. Instead of early spring, he was greeted by a severe late winter. “There was heavy frost and the ice on the lake was 40 cm thick. We shot the video in an icy white desert. And talking about winter, I’ve been to Smolniki near Suwałki twice. The scenery simply breathtaking. You stand on this incredi ble precipice and look out over five lakes, including one bordering Lithuania and Russia”. He also recommends Suwałki for skiing . Stańczyki, about 35 km north of Olecko, is another place you have to see with its

massive aqueducts

one of the tallest in Poland, inspired by Roman structures. They are now used for bungee jumping. “They look sensational. I prefer to look at them from the ground, wading in an ice-cold brook,” he explains and invites all back to Olecko. “There is also a beautiful stone amphitheatre known as the monument. I wanted to give a concert there. It had a German inscription: to the Faithful City. It turned out that only four people in Olecko voted for Poland during the East Prussian plebiscite of 1920. The Communists removed the inscription and replaced it with doves of peace”, he recalls. The town has an amazing atmosphere, architectural logic and a spe cial something that draws people in all year-round. Perhaps, that’s why it’s been hosting the “Olecko Stop” super event for 18 years. Lady Pank and I have per formed there at least five times and we’ll be definitely back.” ☐

VISIT NATURAL WONDERS AND SLEEP SAFELY ■ The "New 7 Wonders of Nature" refers to the list of the 7 Wonders of the World created in the 2nd C. BC. of whch only the Pyramid of Giza survived till now. The 7 winners will be selected on 11 Nov from a shortlist of 28 finalists (including Masuria) out of 400 candidates You can vote at: new7wonders. com. For more info visit: www. votemazury.org/en.html. ■ According to a Cushman & Wakefield report on the Masuria, the region has 154 allyear acommodation facilities offering over 15,000 beds, including two-thirds in hotels. The number of spa & wellness centres is also on the rise.

REKLAMA

026_KA_06_Moje miejsca-kor.indd 31

11-05-16 18:56

POLSKIE PRZEBOJE ■ POLISH HITS

Pola pachną ziołami? To Polska! Andrzej Hołdys

Zdjęcia/Credits: Ccezariusz Andrejczuk

Prawie piąta część światowej produkcji ziół należy do Polski. 15 sierpnia wybierane jest nawet Ziele Roku. Na naszą pozycję w tej dziedzinie mają wpływ długa tradycja oraz doskonałe warunki przyrodnicze.

032_KA_06_Polskie przeboje2-kor.indd 32

11-05-16 18:09

Fields full of aromatic herbs. Nearly one-ďŹ fth of world herb production is claimed by Poland. On 15 August each year Poles traditionally vote for the herb of the year. We owe our excellence in herb cultivation to longlasting tradition and ideal natural conditions.

032_KA_06_Polskie przeboje2-kor.indd 33

11-05-16 18:09

erbatki, napoje, syropy, wyci gi, przyprawy, nalewki, olejki, maści, kremy, kompresy, krople. Zioła s wszechobecne. Na świecie trwa ich renesans. Stanowi bowiem rezerwuar naturalnych substancji leczniczych. Produkuje si‘ z nich leki, na ich bazie powstaj kosmetyki. Z ziół wytwarza si‘ nie zliczone produkty spošywcze. Zioła przydaj si‘ nawet w... rolnictwie, słuš bowiem do produkcji prepa ratów zwalczaj cych choroby i szkodniki.

Mięta pieprzowa (Mentha piperita)

POGAŃSKIE CHRZEŚCIJAŃSTWO

W Polsce zioła znalazły doskonałe warunki do rozwoju. Około 130 gatunków rośnie u nas w stanie dzikim, blisko 70 gatunków jest uprawianych. Choć wśród plantacji przeważają te niewielkie, maj ce najwyšej kilka hektarów, ł cznie zajmuj około 30 tys. ha. To jedna trzecia powierzchni wszystkich ziołowych pól w Unii Europejskiej! Nic dziwnego, że polskie zioła, cenione za wysoką jakość, znajdziemy w wielu wyrobach produkowanych i sprzedawanych na całym kontynencie. Zielarstwo w Polsce ma za sob co najmniej tysi cletni tradycj‘. Rozwin‘ło si‘ w XI i XII w., po wprowadzeniu chrześcijaństwa. Zioła były uprawiane powszechnie w klasztorach. Słušyły do leczenia braci zakonnej oraz okolicznych mieszka‚ców. Wiedza zielarska, któr posiadali mnisi, pochodziła z południa Europy. Ale na ziołach znała się też rdzenna ludność słowiańska. Znachorzy potrafili uśmierzać ból, obniżać gorączkę, leczyć rany. Ta wczesna medycyna ludowa miała wiele wspólnego z magi . Trzeba było wieDziurawiec zwyczajny dzieƒ nie tylko, co (Hypericum perforatum) zbieraƒ, ale gdzie i kiedy. Powszechnie wierzono w czarodziejsk moc ziół, np. w to, še mog ochroniƒ przed złym urokiem albo uderzeniem pioruna. Do dziś zresztą w niektórych regionach wiesza si‘ na domach poświęcone w Boše Ciało wianki z ziół, by ochroniły przed piorunami.

W okresie renesansu pojawiło si‘ bardziej naukowe podejście do zielarstwa i ziołolecznictwa. Pierwszy herbarz w j‘zyku polskim ukazał si‘ w 1534 r. Zawierał porady dotycz ce stosowania ziół w medycynie, kosmetyce i gospodarstwie domowym. Autorem był Stefan Falimirz, nadworny lekarz wojewody podlaskiego Jana T‘czy‚skiego. Kolejne herbarze wydali: Marcin z Urz‘dowa (1595 r.) i Szymon Syre‚ski (1613 r.). Ten drugi był profesorem Akademii Krakowskiej, a jego dzieło, zatytułowane po prostu Zielnik, liczyło 1540 stron i zawierało opisy aż 765 roślin! W Polsce, a także w sąsiedniej Rosji, posługiwano si‘ nim przez dwa kolejne stulecia. Wiek XIX przyniósł przełom w naukach zwi zanych ze zdrowiem. Dzi‘ki szybkiemu rozwojowi chemii pojawiły się leki syntetyczne. Ich popularność rosła błyskawicznie, równieš w Polsce, choƒ tradycje zielarskie nadal były nad Wisłą silne. Po I wojnie światowej, gdy odzyskaliśmy niepodległość, w kilku ośrodkach zainicjowano nowoczesne, oparte na analizach chemicznych i eksperymentach, badania składu chemicznego i właściwości ziół. Polscy uczeni byli autorami wielu wašnych prac naukowych z dziedziny farmakognozji, która zajmuje si‘ badaniem substancji leczniczych wytwarzanych przez rośliny. Obecny powrót do leków pochodzenia naturalnego to w dušym stopniu zasługa tej nauki.

CHŁODNA UCIEKINIERKA ODGANIA ZŁE MYŚLI

Spośród ponad setki rosnących w Polsce ziół kilka ma znaczenie szczególne. Wśród nich jest rumianek pospolity (Matricaria chamomilla), który do północnej Europy przyw‘drował prawdopodobnie z basenu Morza ¤ródziemnego, ale było to tak dawno temu (zapewne przed tysiącami lat), że zdążył się tu świetnie zadomowić. W Polsce jest rośliną pospolitą. Ma niewielkie wymagania i rośnie chętnie w miejscach silnie zmienionych przez człowieka – na miedzach i polach, poboczach dróg, nasypach kolejowych. Nie gardzi takše nieušytkami, hałdami i rowami. Jego kwiaty zebrane w koszyczek zawieraj dziesi tki aktywnych zwi zków chemicznych – olejków, soli mineralnych, flawonoidów, śluzu, choliny i innych. Wiele z nich ma działanie lecznicze. Długo mošna by wymieniać rozliczne dolegliwości zewnętrzne i wewn‘trzne, na które rumianek pomaga. Równie wielkim powodzeniem cieszy si‘ mi‘ta pieprzowa ( Mentha piperita ). Nie znali jej średniowieczni znachorzy, bowiem pojawiła si‘ dopiero ok. 300 lat temu w wyniku zmieszania dwóch innych gatunków mi‘t. Podobnie jak rumianek lubi światło, ale jej wymagania glebowe s znacznie wi‘ksze. Choƒ nie jest naturalnym składnikiem polskiej ¦ ory, mošna j czasami spotkaƒ w stanie dzikim, a raczej zdziczałym, jako uciekinierk‘ z licznych upraw. Nie obawia si‘ mrozów, dzi‘ki czemu

Zdjęcia/Credits: East News, Forum, Bew (2). Na poprzednich stronach: Agnieszka Sadowska/Agencja Gazeta, EK Pictures, East News, Free

POLSKIE PRZEBOJE ■ POLISH HITS

032_KA_06_Polskie przeboje2-kor.indd 34

11-05-16 18:09

erbs are everywhere – in teas, drinks, syrups, extracts, spices, tinctures, oils, ointments, creams, compresses, and drops. Rich in natural healing substances, they are making a triumphant comeback all around the world. Herbs are used in the manufacture of drugs and cosmetics. All manner of food products likewise contain herbs. Medicinal plants are also deployed in agriculture to make formulas to ÿ ght pathogens and pests.

BEYOND THE BOUNDS

Pagan rites have continued under Christianity in Poland and herbs have found ideal conditions in which to thrive. Poland is home to around 130 wild and almost 70 cultivated species. And although most plantations are small, covering only a few hectares, their total area adds up to around 30,000 hectares – a third of all the herbal plantations in the European Union! Polish herbs are appreciated for their high quality and can be found in numerous products manufactured and marketed across the Continent. Herb lore in Poland goes back at least a thousand years. It ƒ ourished in the 11 th and 12 th centuries a‹ er the introduction of Christianity. Herbs were commonly cultivated in monasteries to treat monks and local people. › e monks gained their knowledge of herbs from the south of Europe. But the native Slavs also knew a lot about herbalism. Healers were able to alleviate pain, reduce temperature, and heal wounds. Ancient folk lore shared many common features with magic. Practitioners did not only have to know what to collect, but also where and when to collect it. It It was wascommonly commonly believed that herbs had magic powers Ostropest plamisty and could ward o„ the evil eye and pre(Silybum marianum) vent thunder. By the way, even today, there are regions in Poland where wreaths of herbs blessed on Corpus Christi are hung on the wall to protect the home from thunder.

SCHOLAR’S GLASS AND EYE

A more scientiÿ c approach to herbal medicine and herbalism emerged during the Renaissance. › e ÿ rst Polish

language herbarium was Babka lancetowata published in 1534. Written (Plantago lanceolata) by Stefan Falimirz, the court physician to Jan TŠczyŸski, the Podlasie voivode, it contained tips on how to use herbal potions in medicine, cosmetology and household care. Consecutive herbariums were written by Marcin of UrzŠdowo (1595) and Szymon SyreŸski (1613). › e latter was a professor of Cracow Academy and his 1540-page work simply entitled “Herbarium” contained descriptions of 765 plants! It remained popular in Poland and neighbouring Russia for two hundred years. › e 19th century brought a quantum leap in health sciences. › e rapid development of chemistry contributed to the rise of synthetic drugs, whose popularity soared in Poland too, although traditional herbal medicine continued to be popular here. When Poland regained its independence a‹ er World War I, studies of chemical composition and properties of herbs were launched at several centres. › ese were mainly engaged in experiments and chemical analyses. Polish academics penned many breakthrough research works in pharmacognosia which studies medicinal substances produced by plants and has become the main reason behind the current retreat to drugs of natural origin.

COOL RUNAWAY CHASES AWAY BAD THOUGHTS

› ere are several extremely important species among the hundred-plus herbs in Poland. › is group includes the German chamomile ( Matricaria chamomilla ), which was probably brought to northern Europe from the Mediterranean but so long ago (probably thousands of years) that it has managed to seamlessly blend into our landscape. › is not very demanding plant is common in Poland and frequently found in places heavily transformed by man, such as ÿ elds, baulks, and railway embankments. It overgrows wastelands, slag heaps and ditches. Its ƒ owers form capitula containing dozens of active chemical substances, such as oils, mineral salts, ƒ avonoids, mucilage etc. Many have medicinal uses. › e list of external and internal disorders soothed by camomile is endless. Equally popular is peppermint ( Mentha piperita), unknown to medieval healers as it emerged only about 300 years ago as a cross-breed of two other mint cultivars. Just like camomile, peppermint likes lots 35

032_KA_06_Polskie przeboje2-kor.indd 35

11-05-16 17:44

POLSKIE PRZEBOJE ■ POLISH HITS

MOC PRZYCIĄGANIA TURYSTÓW

Prastarymi ziołami występującymi w Polsce w stanie dzikim, a obecnie takše powszechnie uprawianymi, s†: dziurawiec zwyczajny ( Hypericum perforatum ) i babka lancetowata (Plantago lanceolata ). Pierwszy rośnie niemal wszędzie, a miarą jego popularności jest mnogość nazw regionalnych i zwyczajowych. Ziele świętojańskie, ruta, arlika – to tylko kilka z nich. Dawniej wierzono, še dziurawiec chroni przed demonami. Jego šółte kwiaty stosowano w medycynie ludowej do pobudzenia trawienia, a takše w celach dezynfekcyjnych i przeciwzapalnych. Babka lancetowata jest równie nobliwym zielem. W dawnych czasach leczono nią – tak jak dziś – przewlekły kaszel oraz rozmaite stany zapalne dróg oddechowych i moczowych. Prastarym i trochę zapomnianym zielem, lecz od niedawna powracaj†cym do mody, jest ślaz dziki (Malva sylvestris) . To jeden z wielu gatunków malw. W Polsce porasta chętnie skraje dróg, pól, łąk i lasów. Lubi lekkie piaszczyste gleby. Jest miododajny. Bywa nazywany malwą leśną lub dziką. Jego liście i fioletowe kwiaty zawieraj† substancje osłaniaj†ce układ pokarmowy i oddechowy. Dawniej z dzikiej malwy robiono wywary i sałatki, dziś najczęściej dodaje się ją do herbat.

W Polsce uprawia się też wiele ziół, których nie spotkamy w stanie dzikim, a które szybko zyskują na popularności. Ot cho⁄by taki ostropest plamisty ( Silybum marianum) pochodz†cy z basenu Morza ‚ródziemnego. Jego owoce zawierają sylimarynę – cenną substancję obniżającą stężenie cholesterolu, chroniącą wątrobę przed truciznami i zapobiegaj†c† powstawaniu kamieni šółciowych. Innym popularnym zielem uprawnym jest ješówka purpurowa (Echinacea purpurea) – przybysz z Ameryki Północnej. Uważa się, że sok z jeżówki podnosi odporność na infekcje bakteryjne i wirusowe, cho⁄ – dodajmy – wielu badaczy uważa, że dowody na to są nadal dość skromne. Zioła maj† teš moc przyci†gania turystów. Niedawno w Beskidach powstał szlak „Małopolska wieś pachnąca ziołami”. Znajduje się na nim ponad 20 gospodarstw agroturystycznych, których właściciele specjalizują się w uprawie ziół. Podziwiaj†c widoki gór, mošna równocześnie rozkoszować się rozmaitymi ziołowymi specjałami. Ziołowy chleb orkiszowy, chleb z szałwi† i lawend†, ciastka antydepresyjne, ziołowe herbatki i soki, miód z mniszka lekarskiego, nalewki z melisy i mięty, syropy z kwiatów czarnego bzu – lista smakołyków jest długa. Znajduje się na niej nawet zupa czarownicy z siedmiu ziół. Podobno sprawia ona, še oczarowany turysta wraca za rok do tego samego miejsca. Ž

of sun, but it’s a little more picky about its soil. As a nonnative, it sometimes grows wild as a runaway from numerous plantations. It is resistant to frost and copes well in the Polish climate. Peppermint takes pride of place in Polish medicine cabinets in the form of mint tea. Its leaves are a rich source of aromatic medicinal ingredients: essential oils, ascorbic acid, carotene, rutin, menthol and dozens of other compounds. It is an invaluable cure for indigest i o n a n d Kozłek h alekarski s (Valeriana ofﬁcinalis) calming properties – it used to be believed that mint infusion chases away all bad thoughts and foul moods

LURING TOURISTS

Valerian ( Valeriana officinalis), also known as allheal, is another very popular cultivated herb that

Zdjęcia/Credits: Bew, East News

dobrze się odnajduje w klimacie Polski. Jeszcze lepiej odnajduje się w polskich apteczkach. Nie ma chyba takiej, w której nie byłoby herbatki z mięty. Jej liście są skarbnic† leczniczych oraz aromatycznych składników: olejków lotnych, kwasu askorbinowego, karotenu, rutyny, mentolu i paru tuzinów innych zwi†zków. Pomaga na kłopoty trawienne. Działa teš uspokajaj†co; dawniej mówiono, że napar z mięty odgania złe myśli. Bardzo popularnym zielem uprawnym jest takše kozłek leRumianek pospolity karski (Valeriana officinalis), zna(Matricaria chamomilla) ny lepiej jako waleriana. W stanie dzikim rośnie w Polsce nad brzegami rzek, na zalewanych okresowo ł†kach i na torfowiskach. Jest pospolita i ma wiele regionalnych nazw. Poniewaš jej słodki zapach działa niezwykle podniecaj†co na koty, zwana jest teš koci† trawk†. Wpływ tego ziela na ludzi jest odwrotny niš na koty – działa on wyciszaj†co, uspokajaj†co i nasennie. To zasługa kilku substancji, które gromadzą się przede wszystkim w kł†czach i korzeniach. Popularne krople walerianowe s† alkoholowym wyci†giem z korzenia kozłka.

032_KA_06_Polskie przeboje2-kor.indd 36

11-05-16 17:44

thrives in the wild in Poland on the banks of rivers, and in flooded meadows and wetlands. Valerian is fairly common and has numerous regional names. It is some times called catnip because it has a sweet aroma that ex cites cats. By contrast, it has a calming and soporific effect on people due to several substances found mainly in the rhizome and the roots. Popular valerian drops are the alcohol-based extract of the all-heal root. Traditional herbs that grow wild in Poland and are now commonly cultivated include St John’s wort ( Hypericum perfora tum) and ribworth plantain ( Plantago lanceolata ). St John’s wort grows almost everywhere. The best measure of its popularity is its abundance of regional and folk names, including St John’s herb, ruta, and arlika. This herb used to be credited with warding off demons. Its yellow flowers were used in folk medicine to improve digestion, disinfect and prevent inflammations. Ribworth plantain is another herb to have chalked up a long list of credits. It has long been used to treat chronic cough and various respiratory and urinary tract infections. Anoth er ancient and slightly forgotten herb now making a comeback is the common mallow ( Malva sylvestris), one of the many mallow species. This plant likes sandy soil and is commonly found in Poland beside roads, fields, meadows and forests. This melliferous herb is also known as forest or wild mallow. Its leaves and mauve flowers contain substances which protect the alimentary and respiratory tracts. The common mallow was used to make extracts and salads and is now usually added as an ingredient of herbal teas. Poland is also home to many cultures of herbs not found in the wild, which are now becoming very popular. The milk thistle (Silybum mari anum) is indigenous to the Mediterranean. Its fruit con tain silibinin – a precious substance which reduces cho lesterol concentration, protects the liver against toxins and prevents the formation of gallstones. Another com monly cultivated herb is the purple coneflower (Echinacea purpurea), native to Northern America. Its juice is thought to boost immunity to bacterial and viral infec tions, although many researchers argue that there is lit tle evidence to prove it. Herbs are also great tourist at tractants. Recently, a trail called “Małopolska village scented with herbs” was established in the Beskidy mountains. It veers across over 20 organic farms whose owners specialise in herb culture. You can treat yourself with different herbal specialties while taking in the spectacular mountain scenery. Herbal spelt bread, bread with sage and lavender, anti-depressant cookies, herbal teas, dandelion honey, sweet balm and mint tincture, elderberry syrup – the list of delicacies is endless and even includes seven herbs witch soup. Tourists under its spell are said to return to the same place every year. ☐ C

CMY

REKLAMA

032_KA_06_Polskie przeboje2-kor.indd 37

11-05-16 17:44

KUCHNIA ■ CUISINE

Ten cię ceni, kto cię stracił

Enjoy It While It Lasts Ola Lazar, Gastronauci.pl

Niewiele jest produktów o tak jednoznacznie pozytywnych konotacjach jak sól. Od wieków symbolizowała mądrość, niezłomność, trwałość, oczyszczenie i ochronę przed duchami. Na obrazach przedstawiających Ostatnią Wieczerzę obok Judasza stawia się przewróconą solniczkę, przepowiednię niezgody. Tymczasem do apostołów Jezus mówił: Wy jesteście solą ziemi, a więc tym co najcenniejsze. Few products have such positive associations as salt. Over the centuries it has symbolised wisdom, steadfastness, durability, cleansing and protection against spirits. The pictures depicting the Last Supper show an upturned salt cellar next to Judas, an omen of discord, while Jesus said to his apostles: “Ye are the salt of the Earth”, meaning its most valuable component. 38

038_KA_06_Kuchnia-kor.indd 38

11-05-16 18:10

Zdjęcie/Credits: Corbis (2)

ierwsi Słowianie wierzyli, Še sól utrzymuhe ancient Slavs believed that salt kept deje demony w karbach, dlatego uŠywano mons away and so it was used to break jej do odczyniania uroków. Sól jest wieczmagic spells. Salt is eternal and never goes na, nie psuje siŽ, dlatego teŠ obecna była w dabad. That’s why it’s still used in cooking and why it niach czy rytuałach podczas podejmowania zostill features in a variety of rituals associated with bowiızał, nawiızywania przymierzy i zawieassuming responsibilities, and entering into coverania œlubów. Stıd tradycja witania goœci i nonants and marriages. This is where the Polish trawoŠełców chlebem i solı. Dziœ obecnoœž w dadition of greeting wedding guests with bread and niach soli jest tak oczywista, Še „zauwaŠamy” jı, salt comes from. Today, salt is so pervasive in our dopiero gdy jej brak. food that we take it for granted. So much so that we Ale legenda mówi, Še niedostatku tej przyprawy don’t notice it unless it’s not there. obawiała siŽ juŠ wŽgierska królewna Kunegunda, Legend has it, however, that the Hungarian prinznana nam pod polskim imieniem Kinga, która cess Cunegunda, better known in Poland as Kinw połowie XIII w. poœlubiła ksiŽcia sandomierga, was worried about running out of salt. In 1239, skiego Bolesława Wstydliwego. Przed wyjazdem she married the Duke of Sandomierz, Bolesław V z WŽgier wrzuciła zarŽczynowy pierœcieł do szythe Chaste. Before she le‹ Hungary for Poland, she bu kopalni soli w Marmaroszu, a sprowadzeni threw her engagement ring into the sha‹ of a salt przez niı do Małopolski wŽgierscy górale mieli mine in Máramaros and the Hungarian miners odkopaž go w złoŠach kopalni w Bochni. Chož to she brought to Lesser Poland were assigned the tylko legenda i nie brakuje dowodów, Še sól potask of retrieve it in the resources of the mine in przez warzenie solanki uzyskiwano w okolicach Bochnia. Although this seems to be no more than Bochni znacznie wczeœniej, to kopalnictwo soli a legend, and despite the abundance of evidence rozwinŽło siŽ w Polsce na pewno dopiero dziŽki that salt had been produced around Bochnia œw. Kindze. Dziœ kopalnie soli w Bochni czy Wie- much earlier by boiling brine, salt mining „ ourliczce sı przede wszystkim atrakcjı turystycznı. ished under Kinga. Today, the salt mines of BochWspółczeœnie bochełska sól jodowo-bromowa, nia and Wieliczka are primarily tourist attracpodobnie jak iwonicka, wykotions. The iodine and bromine rzystywana jest w kıpielach salt of Bochnia and Iwonicz is SZCZYPTA SOLI leczniczych, np. w terapii reumainly used in healing baths to A PINCH OF SALT matyzmu, chorób tarczycy czy cure rheumatism, and thyroid LA SAL GALLERY dróg oddechowych. Na polskie and respiratory tract ailments. ul. Mokotowska 52, Warszawa; stoły traÿ a zaœ głównie biała, The salt that makes it to Polish sklep z tzw. ﬁnishing salts (sole miałka, łatwo rozpuszczajıca dinner tables is produced in salt do wykańczania dań); siŽ w wodzie sól warzona. Ta works. It is mostly white, ÿ ne, and www.lasalgallery.com KOPALNIA SOLI „WIELICZKA” z ciechociłskiej solanki zawiehighly soluble in water. The salt ul. Daniłowicza 10, Wieliczka ra znaczne iloœci jonów wapnia from the salt springs of Ciechoci magnezu. Korzystniejsza dla inek has a high content of calcium LA SAL GALLERY, ul. Mokotowska 52, Warszawa; organizmu, bo bogatsza w miand magnesium ions. But the salt shop offering ﬁnishing salts nerały, jest natomiast sól wydoexcavated in mines, such as the www.lasalgallery.com bywana metodı górniczı, np. ta salt of Kłodawa is much better for WIELICZKA SALT MINE z Kłodawy, która ma optymalthe body as it contains the optinear Kraków, tours of the mine nı zawartoœž magnezu, mangamal content of magnesium, manare available daily, ul. nu, Šelaza, cynku, miedzi, wapganese, iron, copper, calcium, Daniłowicza 10, Wieliczka nia, potasu i selenu. potassium and selenium. Zgodnie z ostatniı modı szefoKeeping abreast of the latest wie kuchni traktujı sól tak jak projektanci ubrał trends, chefs treat salt the same way designers treat biŠuteriŽ. Drogocenne odmiany tej przyprawy jewellery. Expensive varieties are imported from sprowadzajı z najdalszych zakıtków œwiata – Hidistant parts of the world, the Himalayas, the Anmalajów, Andów czy Hawajów – i szczypcami, des and Hawaii, and are used to garnish a dish, precyzyjnie nakładajı jı na dania jak jubilerzy with the granules carefully positioned on the plate, szlachetne kamienie. Mody przemijajı, a sól jest as if they were precious stones. Fashions come and wieczna. Œ go but salt will always be with us. Œ

Ser zwy ora

Old the Gra

Warto wiedzieć, że każda sól spożywcza jest jodowana i że nawet sól kopalna jest solą morską; pochodzi bowiem z mórz sprzed milionów lat. An interesting fact is that all edible salt contains iodine and even the salt in salt mines is sea salt being a leftover of the seas which existed million years ago.

038_KA_06_Kuchnia-kor.indd 39

11-05-16 17:46

REGIONY ■ REGIONS

W JEDNYM STAŁY DOMU FRIENDLY NEIGHBOURS Tomasz Kondr 40

040_KA_06_Regiony-kor.indd 40

11-05-16 17:47

Miasta sąsiedzi często za sobą nie przepadają, ale i żyć bez siebie nie mogą. Im bardziej się różnią, tym bardziej ich mieszkańcy czują, że jedno stanowi uzupełnienie drugiego. W Polsce takie „małżeństwo” tworzą Bydgoszcz i Toruń. There is seldom much love lost between neighbouring cities. But they cannot live without each other either. The more they differ, the more they seem to complement one another. This is beautifully illustrated by Bydgoszcz and Toruń.

040_KA_06_Regiony-kor.indd 41

11-05-16 17:47

REGIONY ■ REGIONS

War Pomn. M. Kopernika Baj Pomorski Baszta Monstrancja Bydg Krzywa Wieża ankowa B oska Dom M. Kopernika

sz a w

sk iej

kło do w sk

u Rom

al d

rau aT

tta gu W

ica inn

SŁA

Baszta Gołębnik

Kępa Bazarowa

M a ł a Wi s ł a

cka Ruda

Kujawska TORUŃ GŁÓWNY

zachowały szachulcowe mury, wnętrza natomiast przebudowano – są w nich mieszkania czy pracownie konserwatorskie. Najokazalszy z toruńskich spichlerzy znajduje się na rogu ulic Rabiańskiej i Piekary i ma charakterystyczne okna z opaskami w kształcie worków ze zbo’em. Inny ogromny spichlerz, barokowy z początku XVIII w. przy ul. Mostowej 1, przerobiono na hotel. Również bydgoskie spichlerze warto oglądać nie tylko z zewnątrz (np. w spichlerzu holenderskim z koń-

Podgórska

Zdjęcia/Credits: Na poprzednich stronach: Daniel Pach/Forum; Tymon Markowski, Tago, Wojciech Franus

II awła kiego s ana P Al. J J. Piłsud t Mos

ar Bulw lfijski e Filad

040_KA_06_Regiony-kor.indd 42

iewsk

Piekary

atejki

rska Żegla

Jan aM

A. A

aka ntcz

Pl. Pokoju Toruńskiego

Chrzciciela i Ewangelisty Rondo S Pro ukie J. Słowackiego Niepodległości sta nn i cz A. Mic wicza a k ie

M .S

Bol es ław Ja na So a Ch rob bie sk ieg rego o

cin ka

Gustawa M or

Kośc. św. św. Jana

St. Żó łk

Targow a

ł. Sikorskieg o n. W

e ski

ow jąk Pa

Studzienna

zy u Pr wnik zo

niku zow K as

TORUŃ WSCHODNI

S. Batorego

Ka s

ów

Przy

K.I. Gałcz yńskiego

iąd

S. Batorego

Le g io n

z ud Gr

iuszki

a ow or c Dw

Podgórna

ka ińs łm

SPICHLERZE STARE I NOWE

XVI-wieczna Polska XVI-wieczna Polskabyła byłaeuropejskim europejskim potentapotentatem w wprodukcji produkcjizbo’a. zboża. Ziarno na eksport Ziarno na eksport spła-spławiano głównie Wisłą, nie dziwne więc, że zbożowe magazyny budowano nad rzeką. W Toruniu do dziś przetrwało ich 30 – większość w południowej części Starego Miasta. Spichrze

śc T. Ko

ma Be

aC Szos

n. ge

fa ze Jó

500 m

Wojska Polskiego

ętopełka Świ

Józefa W

TORU TOR TO ORUŃ RUŃ

Legionów

ako przykład Niemcy podadzą Kolonię i Düsseldorf, Szkoci Glasgow i Edynburg, Włosi Mediolan‚i Rzym, Amerykanie Los Angeles i San Francisco, a Czesi Bratysławę i Koszyce. Odwieczni nieprzyjaciele. Albo, ’eby nie brzmiało a’ tak groŸnie: rywale. Co zapalczywsi lokalni patrioci nadają swoim przeciwnikom złośliwe nazwy. Nie chcę podsycać animozji, więc powstrzymam się od przytoczenia przykładów. Przecież w końcu chodzi o to, ’eby ró’nice były powodem nie tyle wzajemnych pretensji, co motorem pozytywnych zmian. I tak jestwwprzypadku przypadku Torunia i Bydgoszczy. zapewne jest Torunia i Bydgoszczy. otrzymałprawa prawamiejskie miejskieww1233 1233r., r.,BydBydTen pierwszy otrzymał ponadsto stolat latpóŸniej, później, bo bow w1346 1346r.r.Oba Obaoırodośrodgoszcz ponad ki znajdowały się na bursztynowym szlaku wiodącym od Bałtyku po Adriatyk. Proszę państwa, oto cztery rzeczy, które różnią te miasta, przy okazji czyniąc je... bardzo podobnymi.

go ckie ybi

Grudziądzka

Żwirki i Wigury

11-05-16 17:47

Grzy

he Germans can cite Cologne and Düsselgoszcz, for example, is housed in a late 18 th century 1|Widok na rynek z wieży ratuszowej dorf, the Scots Glasgow and Edinburgh, the Dutch granary. A complex of buildings known as w Toruniu. Italians Milan and Rome, the Americans glass granaries or new granaries was built on the ri- The view of the Market Square from Los Angeles and San Francisco, and the Slovaks Braver in the mid-1990s and is now home to a bank and the Town Hall tower tislava and Košice. Enemy cities. Eternal adversaries. an IT company. It takes its architectural inspiration in Toruń. Or “rivals” to tone it down a bit.ƒArdent local patriots from its elder neighbours. 2|W toruńskich cook up malicious monikers for their opponents – I sklepach kupimy WATER OF LIFE don’t want to fuel animosities, so I will refrain from wiele rodzajów piernika (upiec go peopleassociate associateToru„ Toruń with with its picturesque its picturesque giving any examples. Di‰ erences should give rise to Most people samemu można Old Town girded by the meandering Vistula. Stanpositive changes, not antagonism. And that’s probaw Żywym Muzeum ding on the west bank in Madali„ska St, the view, bly the case with Toru„ and Bydgoszcz. ‚ e former Piernika). from le¢ to right, begins with the steel Józef Piłsud- You can buy all was granted city rights in 1233 and the latter in 1346. kinds of ski bridge and ends with the two-kilometre Bulwar Both were located on the Amber Route leading from gingerbread cakes Filadelÿ jski (Philadelphia Embankment). Sit yourthe Baltic to the Adriatic. Here are four things that in Toruń and even bake one yourself at self down on the steps of the embankment and you distinguish the two cities – and paradoxically make the Gingerbread can visualise the opening scenes of Marek Piwowthem strikingly similar.

GRANARIES OLD AND NEW

Poland was the granary granary of of Europe in the the 16 16th century. Export grain was mainly Ž oated down the Vistula, and naturally, granaries were built along its banks. ‚ irty are still standing in Toru„ today, most of them in the southern part of the Old Town. ‚ e granary walls have retained their timber framework, while their interiors have been converted into apartments or restoration workshops. Sporting distinct window frames shaped like sacks of grain, the most impressive of Toru„’s granary-houses stands on the corner of Rabia„ska St. and Piekary St. Another giant early 18 th century Baroque granary house at 1 Mostowa St. has been converted into a hotel. ‚ e interiors of the granaries in Bydgoszcz are just as fascinating as the exteriors. ‚ e Museum of Byd-

Tymon Markowski, Tago, Wojciech Franus

REKLAMA

040_KA_06_Regiony-kor.indd 43

11-05-16 17:48

REGIONY ■ REGIONS

3|Kazimierz Wielki nie zostawił Bydgoszczy murowanej, ale zasłużył na pomnik. Casimir the Great became the patron of the university in Bydgoszcz and had a monument erected in commemoration of his merits. 3|W bydgoskiej Operze Novej odbywa się Plus Camerimage, największy festiwal operatorski świata. Camerimage, the largest festival of cinematography in the world, is held at the Opera Nova in Bydgoszcz.

ca XVIII w. znajduje się Muzeum Okręgowe). W połowie lat 90. ubiegłego stulecia nad rzek“ wybudowano teš zespół budynków zwanych szklanymi spichlerzami lub spichlerzami nowymi, w których swoje siedziby znalazły bank i ÿ rma informatyczna. Ich architektura nawi“zuje do starych s“siadów.

WODA ŻYCIA

W świadomości większości turystów obrazek kojarzący się z Toruniem to widok na panoramę Starego Miasta opasanego u dołu wstęgą Wisły. Kiedy patrzy się z lewego brzegu rzeki, panoramę rozpoczyna od lewej stalowy most im. Józefa Piłsudskiego. Za nim ciągnie się dwukilometrowy Bulwar Filadelÿ jski. Je—li przysi“dziecie na tamtejszych schodkach, oczami wyobra”ni zobaczycie pocz“tkowe sceny z kultowego ÿ lmu Marka Piwowskiego Rejs, który właśnie na tym odcinku Wisły był kręcony. Bydgoszcz może się pochwalić mianem Wenecji Północy, a to dzięki wybudowanemu pod koniec XVIII w. kanałowi Note‚–Brda. Kanał Bydgoski, spinający de facto dwie największe polskie rzeki: Wisłę i Odrę, oraz dorzecza Europy Zachodniej i Wschodniej, jest najstarszym, czynnym do dnia dzisiejszego, —ródl“dowym kanałem wodnym w Polsce. Moše dlatego sze—‚ lat temu został wpisany do

rejestru zabytków. Inwestycja sprawiła, še miasto stało się znaczącym ośrodkiem handlowym. Spaceruj“c wzdłuš kanału, podziwiam —luzy i kamienny most. Przy ul. Wrocławskiej wci“š stoi ceglany domek, w którym mieszkał —luzowy. W przeciwieŒstwie do prawdziwej Wenecji, ta bydgoska jest oaz“ ciszy i spokoju i to w —cisłym centrum miasta!

POMNIKI ZNANYCH I NIEZNANYCH

Na Rynku Staromiejskim w Toruniu wznosi się potężny, ponad 2,5-metrowy monument upamiętniaj“cy Mikołaja Kopernika, który wła—nie w tym mie—cie przyszedł na —wiat. Przy ulicy, oczywi—cie!,

Zdjęcia/Credits: Andrzej Sidor/Forum, Tymon Markowski (2)

1|Jeśli kolacja w Bydgoszczy, to na statku z widokiem na stare spichlerze! The best venue for dinner in Bydgoszcz is a boat with a view of the old granaries.

040_KA_06_Regiony-kor.indd 44

11-05-16 18:10

ski’s iconic movie Cruise, which was shot on this section of the Vistula. Bydgoszcz was dubbed the Venice of the North when the Noteć-Brda Canal was built in the late 18th c e n t u r y . ‘ e B y d g o s z c z C a n a l c o n n e c t s P o l a n d ’ s two largest rivers, the Vistula and the Oder, and links the drainage basins of Western and Eastern Europe. It is the oldest operational inland water canal in Poland and was entered into the registry of historical heritage six years ago. ‘ e canal made the city a major commercial centre. Take a walk along its banks and check out the locks and the stone bridge. ‘ e brick house where the lock-keeper used to live is still standing in Wrocławska St. Unlike the real Venice, Bydgoszcz is an oasis of silence and peace, even in the heart of the city!

MONUMENTS OF THE KNOWN AND UNKNOWN

A towering 2.5-metre-plus statue of Toru” native Mikołaj Kopernik (Nicolaus Copernicus) dominates the Old Town Square. Where exactly? In ul. Kopernika (Kopernik St) of course. You are welcome to inspect the astronomer’s home, one of the ÿ nest Gothic burgher houses in northern Poland. Toru” has a planetarium where you can explore the constellations, and visit an interactive exhibition where you can get behind the controls of the Cassini space probe and even launch its powerful jet en3|

gines. Bydgoszcz has had no celebrated residents. ‘ at might explain why its monuments honour anonymous ÿ gures. ‘ ese, however, are no less attractive. Stop by the Tightrope Walker during a walk along the banks of River Brda (how he manages not to fall into the water is beyond me!) and make another stopover by the ‘ ree Graces – the goddesses of charm and joy frozen in bronze and... in mid-conversation.

THE LEANING TOWER AND....SPEEDWAY

‘Th ere ereare arenine ninesurviving surviving keeps keeps (some (some come come with with intriguintriguing names, such as Monstrance, Cat’s Head and Dovecot) in Toru”’s fortiÿ ed walls but there is only one that

REKLAMA

Zdjęcia/Credits: Andrzej Sidor/Forum, Tymon Markowski (2)

REGIONY ■ REGIONS

040_KA_06_Regiony-kor.indd 45

11-05-16 17:48

REGIONY ■ REGIONS

lankam

Pom ors ka

ań s

Park J. Kochanowskiego

Wały Jagi eloń skie

200 m

rkw arta

Kośc. św. Wincentego à Paulo

Jagi ellońska ska

ST TARE A E MIASTO TO O

Gro d

Stadion żużlowy „Polonia” R. M a S. S

siń sk ie

tas zi c

ńska

K ra

Muzeum Okręgowe

ck iew icz a

3M aja

sk a

nar skie go

S. K o

Jag iello

Be r nar dyń

i e rz a

Dług a Pod B

M os

Farn a

B BY BYDGOSZCZ 0

towa

Katedra św. św. Marcina i Mikołaja

Kazim

i ądzka

zka

ka ńs

Poz na Gr u dz

n nica

kic h

cha

rco wa

Pomnik Łuczniczki

Po m o rska

Karczma Młyńska

F. Fo

Śn iad ec

ŚR ŚRÓDMIEŚ ŚRÓ EŚC ŚC ŚCIE

Gd ań

kie wi c za

H. S

ien

Dw o

Kamienny Most

Opera Nova

J.J .

Zd un y Po do lsk a

Brd

Toruńska

Pomnik Trzech Gracji

Pomnik Linoskoczka kańców miasta (w końcu to stąd pochodzą bracia Jacek i Tomasz Gollobowie), czego dowodem licznie zapełniane trybuny i wyniki miejscowego klubu, który w polskiej lidze zdobył 25 medali, w tym siedem razy sięgnął po mistrzostwo.

Oba piękne i prężne miasta zgłosiły swoje kandydatury do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Niestety (a może właśnie na szczęście, bo zwycięstwo mogłoby być nie w smak sąsiadowi) żadne z nich do €cisłego ÿ nału nie weszło. Gdy podczas

Zdjęcia/Credits: Andrzej Sidor/Forum

Gothic St Mark and St Nicholas cathedral in Bydgoszcz.

Lip ow a

Brd

Gotycka katedra św. św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy.

PRZECHYLONA WIEŻA I... MOTOCYKLIŚCI

rcow

Choć w murach obronnych Torunia zachowało się dziewięć baszt (niektóre o ciekawych nazwach, jak Monstrancja, Koci Łeb czy Gołębnik), liczy się tylko jedna – gotycka Krzywa Wieża. Odchylona jest od pionu o 1,46 m – spróbujcie przy niej stanąć oparci o mur plecami! Tego odchylenia bydgoscy motocykli€ci pozazdrościli sąsiadom, co widać na wirażach stadionu żużlowego Polonia. Żużel to prawdziwa miłość miesz-

Dwo

Kopernika 15/17 warto odwiedzi dom byłego astronoma, tym bardziej że to jedna z piękniejszych gotyckich kamienic mieszczańskich w północnej Polsce. W mie€cie Kopernika nie mogło oczywi€cie zabraknąć planetarium, w którym nie tylko obejrzymy układ gwiazd, ale także na interaktywnej wystawie posterujemy sondą Cassini, a nawet uruchomimy jej potężne silniki odrzutowe. Bydgoszcz nie może się poszczycić tak znanymi mieszkańcami. Może dlatego jej pomniki przedstawiają anonimowe postaci, co oczywiście nie oznacza, że nie są piękne. Podczas spaceru nad brzegiem Brdy warto zatrzymać się przy Linoskoczku (zastanawiam się, jak to możliwe, że nie wpada do wody?!) oraz przy Trzech Gracjach – zastygłych w brązie i... w rozmowie boginiach wdzięku i radości.

040_KA_06_Regiony-kor.indd 46

11-05-16 17:48

reformy administracyjnej w 1999 r. ważyły się losy województwa, mieszkaŠcy obu miast zgodnie poł¤czyli siły, by nie zosta¥ przył¤czonymi do Pomorza. Władz¢ podzielono sprawiedliwie: siedzib¤ zarz¤du województwa, sejmiku wojewódzkiego i urz¢du marszałkowskiego jest ToruŠ, wojewody i urz¢du wojewódzkiego – Bydgoszcz. Mi¢dzynarodowe Lotnisko im. Jana Paderewskiego, cho¥ nominalnie jest w Bydgoszczy, z równym powodzeniem służy torunianom. Nie pierwszy to raz, gdy sprawdza si¢ powiedzenie „zgoda buduje”. ž

matters – the Gothic Leaning Tower. It is displaced vertically by 1.46 metres – try to stand with your back leaning against it! † e city of Bydgoszcz were envious of their neighbour’s leaning structure, as is evidenced by the corners of the “Polonia” speedway circuit. People here are passionate about speedway (this is, a— er all, the home town of Jacek and Tomasz Gollob). You only have to look at the crowds and the ranking of the local club which has won 25 medals and is seven-time Polish champion. Both these beautiful and dynamic cities put in a bid

for the European Capital of Culture 2016. Unfortunately (or perhaps fortunately, as the success of one might have embittered the other), neither made it to the ÿ nals. When the fate of the province was hanging in the balance during the administrative reform of 1999, residents of both cities joined forces to resist being incorporated into Pomerania. Power was split fairly: ToruŠ is the seat of the provincial government and Bydgoszcz has the provincial parliament and the marshal’s oŸ ce. In a way, the two cities are staring each other down – the longest street in Bydgoszcz is ToruŠ Street, while Bydgoszcz Street and Bydgoszcz Route stand out on ToruŠ’s A-Z. ToruŠ also beneÿ ts from Jan Paderewski International Airport, which is oŸ cially located in Bydgoszcz. † is is not the ÿ rst time the proverb – united we stand, divided we fall – has proven correct. ž

WIELKI NIEZNANY THE GREAT UNKNOWN

■ Astronom, torunianin – to wiemy, ale czy wiemy, jakim był człowiekiem i dlaczego długo nie upubliczniał swego dzieła? Czwarte wydanie pracy Jerzego Sikorskiego odpowie na te i inne pytania. ■ Astonomer, born in Toruń – this we all know but do we know what kind of a man he was and why he would not make his work public? The fourth edition of Copernicus 's biography provides answers to these and other questions.

Zdjęcia/Credits: Andrzej Sidor/Forum

REKLAMA

040_KA_06_Regiony-kor.indd 47

11-05-16 18:39

SYLWETKA ■ PROFILE

PO PROSTU SIMPLY Dariusz Michalski

048_KA_06_Sylwetka-kor.indd 48

KALINA 11-05-16 18:05

Gdyby urodziła się we Francji czy Stanach, krytycy prześcigaliby się w zachwytach nad jej talentem, publiczność waliłaby na ﬁlmy z jej udziałem drzwiami i oknami, a producenci proponowali milionowe gaże. A tak, pozostała gwiazdą lokalną, choć bez wątpienia wyjątkową. Kalina Jędrusik. If Kalina Jędrusik had been born in France or the US, critics would have fallen over themselves in lauding her talent, people would have stormed cinemas to see any ﬁlm in which she was starring, and she would have made millions. But having been born in Poland, her stardom, exceptional though it was, remained a local phenomenon.

FANTAZJA

FERTILE IMAGINATION

Zdjęcie/Credits: Zoﬁa Nasierowska/Reporter/East News

alino! Byłaś bardzo, bardzo dobrym człowiekiem. Jeden gest dobroci wystarczy, by zatrzymać kogoś na progu rozpaczy lub upadku. Wiedziałaś o tym, gdy w stanie wojennym pomagałaś więźniom, bez rozgłosu, afiszowania się” – tymi słowami żegnano Kalinę Jędrusik-Dygatową podczas pogrzebu na Cmentarzu Pow‡zkowskim w Warszawie 13 sierpnia 1991 r. Jakimi słowami witali ją 61 lat wcześniej matka, ojciec i siostra? Siostra Zoÿ a zapami“tała: „Kalinka była zaradna i odważna. Nie trzymała się domu tak jak ja, tylko działała na własn‡ r“k“”. Wychowawczyni w szkole już w pierwszej klasie zanotowała: „Jest zdolna do samodzielnej pracy umysłowej. Postrzeganie i wyobrażenia ma dobrze rozwinięte. Posiada bujną fantazj“”.

Była bez w‡tpienia sił‡ nap“dow‡ wszechstronnego talentu przyszłej artystki już w wyższej szkole teatralnej w Krakowie, do której zdała w 1948 r. „Za pierwszym podejściem!” – chwaliła się później dumna, że dostrzeżono jej dobrze ustawiony głos i ponadprzeciętną muzykalność. Adam Hanuszkiewicz, przyszły reżyser i sceniczny partner Kaliny, zapami“tał ze studenckiego pokazu w Warszawie: „Siedziałem na widowni i do dziś pamiętam z tamtego przedstawienia Kalin“ J“drusik. Žpiewaj‡c‡!”. To on upatrzył ją sobie w jedynej żeńskiej roli w legendarnym spektaklu Apollo z Bellac , dzi“ki któremu polska inteligencja zakochała si“ w Teatrze Telewizji. Žpiewaj‡c‡ Kalin“ – jako niepowtarzaln‡, jedn‡ jedyn‡ Jesienn‡ Dziewczyn“, wymarzył sobie Jeremi Przybora, współtwórca, razem z Jerzym Wasowskim, legendarnego Kabaretu Starszych Panów. Erwin Axer, dyrektor najważniejszej w tamtej Polsce sceny, Teatru Współczesnego, dał Kalinie szans“ błyśnięcia w słynnej Operze za trzy grosze . Swego wyboru, swojej decyzji nie żałował nigdy. To oczywiste, że natychmiast upomniało się o aktork“ kino. Jej przyjaciółka Agnieszka Osiecka napisała potem nie bez nutki zazdrości: „Czymś się

alina, you were a very good person. One kind gesture can pull someone back from the brink of despair. You knew this when you were helping prisoners during the martial law period in Poland, quietly, privately, and with no fanfare”. With these words, her family and friends, along with many people who had never met her, bid Kalina J“drusik-Dygat farewell at her funeral at Pow‡zki Cemetery on 13 August 1991. With what words had she been welcomed into this world 61 years earlier by her mother, father and sister? Kalina’s sister Zoÿ a reminisces: “Kalina was resourceful and brave. She was also quite independent”. Kalina’s form teacher in the ÿ rst grade of primary school noted: “Capable of unassisted intellectual performance. Her perception is well developed and she has a vivid imagination”.

Imagination was deÿ nitely what ÿ red the future artist’s comprehensive talent back in the acting school in Kraków, where she was admitted in 1948 having passed the entrance exam “with § ying colours, ÿ rst time round” as she liked to boast later, pleased that her well-developed voice and exceptional musicality did not go unnoticed. Adam Hanuszkiewicz, a future director and Kalina’s stage partner, remembers her performance in a student play in Warsaw. “I was sitting in the audience and I still remember Kalina J“drusik singing in that play”, he recalls. He later chose her for the only female part in the legendary play The Apollo of Bellac which turned the Polish intelligentsia on to television theatre. Singing Kalina turned out to be perfect as the inimitable Autumn Girl in Jeremi Przybora and Jerzy Wasowski’s “Kabaret Starszych Panów” (Old Gentlemen’s Cabaret). Erwin Axer, the director of what was then the most important stage in Poland, Warsaw’s Teatr Współczesny, o« ered Kalina a once in a lifetime opportunity to perform in Bertold Brecht’s Three Penny Opera. It wasn’t long before the cinema industry came knocking. Her friend, the famous poet and songwriter Agnieszka Osiecka, wrote many years 49

048_KA_06_Sylwetka-kor.indd 49

11-05-16 18:39

SYLWETKA ■ PROFILE

1| 2|

She was never offered a major part that would have done justice to her amazing skills. Yet, even the cameo roles she played were lauded by critics.

ponurzy krytycy nazywali perełkami. Na szczšście pozostały role duże (telewizyjne: Dezyderia czy Marilyn Monroe), nieliczne role wielkie (George Sand w Lecie w Nohant czy wirtuoza Bardoni we Wzorcu dowodów metaÿ zycznych) oraz jeszcze rzadsze kreacje ol€niewające, dziś uważane za klasykš.

PAMIĘĆ

Co ostatecznie zostało po Kalinie Jšdrusik? W tabloidowej, a wišc tłumnej pamišci – oparty na plotkach, domniemaniach i niechęci bohomaz raczej niż obraz „uosobienia skondensowanego seksu”, „demona zmysłów”, „wielkiej MOŻLIWOŚCI gorszycielki”. W powszechnej wiedzy o artystce Rzeczywiście – możliwości były ogromne, nieprze- – niewiele wišcej: siedem znacz”cych, niezapocištne, ale wielkich ról zabrakło, czy raczej były: role mnianych, niektórych nawet wielkich ról jej życia. wspaniałe, tyle że przydzielane Kalinie Jędrusik za- Przypominam, bo warto, ba!, trzeba je wszystkie stanawiaj”co rzadko, jakby z przymusu, niechštnie. pamiętać: Polly Peachum z Opery za trzy grosze , Dlaczego? Czym naraziła siš rodzimemu show-bizwspomniana Jesienna Dziewczyna z Kabaretu Starnesowi? Odwag” w kreowaniu postaci, które ostro szych Panów, Holly Golightly ze Śniadania u Tiffawryły się w powszechną pamięć? Niezależnością? ny’ego , golusie⁄ka Joanna z Lekarstwa na miłoš€ , Bezkompromisowo€ci”? Nadmiern” wobec bliŒHelena Księżakowa z filmu Jowita, Katarzyna II nich szczerością? Inteligencją – jakże daleką od ka- w Termopilach polskich , Lucy Zuckerowa z Ziemi boty⁄stwa, tak charakterystycznego dla €wiata akobiecanej o r a z J ó z e ÿ n a P o l a n o w a z t e l e w i z y j n e g o torskiego? Chyba wszystkim po trosze. Bo kiedy już serialu Hotel Polanów i jego gošcie . Do tego kilkanaprzyszło jej zagrać nawet epizod (dziennikarka €cie piosenek – przede wszystkim z telewizyjnego w ÿ lmie Niewinni czarodzieje c z y d z i e c k o k wKabaretu, iat z Radiowego Studia Piosenki (rzadko w komedii Dzięcioł) – jej rólki nawet najbardziej kiedy zapamištanych); nieliczne, ostatnio otrzepyZdjęcie/Credits: East News (7), Forum (2)

Nie dostała żadnej wielkiej roli, która by była odpowiednikiem jej wielkich możliwości. Za to nawet gdy grała epizody, krytycy nazywali je perełkami.

zdecydowanie różniła od nas wszystkich, od dziewczyn z tamtych lat”. Reżyser Janusz Morgenstern wspominał ich wspólny ÿ lm Jutro premiera : „Zagrali w nim znakomici aktorzy, wówczas niezwykle popularni. Większość z nich miała telewizyjne Złote Maski – choćby Holoubek, Bardini, Dudek Dziewo⁄ski: to naprawdš były wtedy nazwiska. I w tym gronie ludzi doświadczonych, z wielkim stażem zawodowym, Kalina była wspaniała”. Po latach kolejny ich (szkoda, że ostatni) wspólny film Judyta Janusz Morgenstern podsumował z, jakże rzadką u reżyserów, szczerością: „To jest paradoks, że taka dziewczyna jak Kalina, o takim wdzišku, emanowała wielką osobowością, miała w każdej sprawie swoje indywidualne zdanie, bo była naprawdš nieschematyczna – że ona w sumie tak mało zagrała w filmie, a właściwie nie zagrała żadnej wielkiej roli, która by była odpowiednikiem jej wielkich możliwo€ci”.

048_KA_06_Sylwetka-kor.indd 50

11-05-16 18:05

Jako Lucy Zuckerowa w Ziemi obiecanej rozpaliła Karola Borowieckiego i widzów (1). W Podróż (2) wyruszyła jednak z Gustawem Holoubkiem, a w Boya igraszki kabaretowe (7) – z igorem Śmiałkowskim. Raz była szefową lupanaru (C.K. Dezerterzy, 3), by zaraz potem stać się zasłuchaną w Chopinie patriotką (Jezioro Bodeńskie, 4) lub zakonnicą (Tabu, 6). Gdyby nie izabela Łęcka, pewnie to w niej zakochałby się Wokulski (Lalka, 5). Kochajmy święta (9) to nie reklama groszku, tylko program rozrywkowy. W innym, Pani X przeprasza (8), Kalina zasłużenie w centrum uwagi. Kalina as Lucy Zuckerowa in Promised Land (1). Along Gustaw Holoubek in tV theatre play Podróż (2). in Boya igraszki kabaretowe (7). She played a madame in C.K Dezerterzy (3), a woman in love in Jezioro Bodeńskie (4) and a nun in Tabu (6). Her other interesting roles include those in Lalka (5), Kochajmy święta (9) and Pani X przeprasza (8).

4| 5|

7| 8|

later, not without a tinge of jealousy: “There was something about her that set her apart from the rest of us, from all the girls of that period”. Film director Janusz Morgenstern recalled the film they made together Opening Tomorrow: “There were first rank actors, extremely popular at the time, headlining here. Most of them had won Złote Maski (Golden Masks). I mean, we’re talking about Gustaw Holoubek, Ale ksander Bardini, Edward Dziewoński... these were NAMES in those days. And Kalina shone among this stellar and experienced cast”. Many years later, after making Judyta (sadly their la st film together), although directors don’t often give frank assessments of actors, Morgenstern said: “It is a paradox that a girl like Kalina, with such intense charm, with such a big personality, with her own opinion on every issue – because she was really extraordinary – did not star in more films and in fact was never offered a major part that would have done justice to her amazing skills”.

Aptitude

There can be no denying that her aptitude and ability were prodigious but the great roles never came. She did pick up some excellent parts but directors were hesitant to pick Kalina Jędrusik and she seldom won auditions. Why was that? What was the Polish enter tainment industry afraid of? Was it the courage she had to create characters that could burn themselves indelibly into the public consciousness? Was it her independence? Her uncompromising integrity? Her extraordinary candour? Was it perhaps her acute in telligence – something that must have stood in stark contrast to the buffoonery normally found in acting circles? Most likely, it was a little bit of all these things. Whenever she did land a cameo (like the reporter in Innocent Sorcerers), she drew high praise from even the most fastidious critics. Fortunately, Kalina was given some important roles (Désirée Clary and Marylin Monroe on TV) and a few outstanding parts 51

048_KA_06_Sylwetka-kor.indd 51

11-05-16 18:06

wywiad ■ interview (George Sand in The Summer at Nohant and Bardoni in Model of Metaphysical Proofs ) and some even rarer standout performances now considered classics.

MeMory

Błyszczała nie tylko jako aktorka, ale i piosenkarka: Kalina rozdaje autografy na Festiwalu Piosenki w opolu w 1965 r.

Zdjęcie/Credits: Akpa

She excelled not only as an actress but a singer as well. Kalina signs her pictures at the opole Festival of Polish Music in 1965.

What is the legacy of Kalina Jędrusik? In today’s tab loid, mob memory, built on rumour, innuendo and character assassination, what remains is more a daub than an image of “the embodiment of condensed sexuality”, “a sensual demon”, “the great temptress”. General knowledge about Jędrusik does not go be yond that – a life encapsulated in seven significant, unforgettable, and at times outstanding, roles. Let me list them all as they all deserve mention: Polly Pea chum in Three Penny Opera, the Autumn Girl in Kabaret Starszych Panów, Holly Golightly in Breakwane z kurzu zapomnienia, brylanciki w postaci fast at Tiffany’s, Helena Księżakowa in Jowita, Cathrozmaitych teleprogramów. To niestety wszystko… erine II in Poland’s Thermopylae, Lucy Zuckerowa in Została jednak pamięć o kimś wybitnym. Artystce Promised Land and Józefina Polanowa from the TV odważnej i nietuzinkowej. Osobie barwnej, kontro- show Hotel Polanów and its Guests . To that we can wersyjnej, ponadprzeciętnej. Bo Kalina była wielką add a dozen or so songs, mostly from the televised gwiazdą: wyrazistą, sugestywną, odbieraną przez Kabaret Starszych Panów, radio programmes, and a publiczność bardzo często nie wprost, tylko… wie - few TV performances. Sadly, that’s about it. But, lodoznaniowo. I to chyba jej największy sukces, bo looking back, she comes across as an outstanding wiadomo: role się starzeją, kreacje blakną, artyści person. A bold and extraordinary artist. Someone odchodzą, ale pamięć o nich trwa. Kalina Jędrusik colourful, controversial and out of the ordinary. Ka wciąż jest. Statystka w sztuce Ljubow Jarowaja lina was a great star. She was forceful, expressive, and w krakowskim Teatrze im. Słowackiego, piosenkar - perceived as a woman of many talents. And this ka debiutantka w repertuarze Wertyńskiego, aktor - might to her greatest success. Roles may come and go, ka Lidii Zamkow i Andrzeja Wajdy, przyjaciółka creations may fade away, and actors may ride off into Agnieszki Osieckiej, żona Stanisława Dygata. Uoso - the sunset but their memory lingers. Kalina Jędrusik bienie kobiecości, obiekt westchnień tysięcy mę - is still with us in spirit. She endures as an extra in a skich serc, femme fatale, która łączyła w sobie cechy memorable performance of Ljubow Jarowaja at aktorstwa Marilyn Monroe, Jayne Mansfield i Mar- Kraków’s Juliusz Słowacki Theatre, as an excellent leny Dietrich. Piosenkarka śpiewająca o miłości na singer and an amazing actress who worked with An prowincji, pięknych dziewczętach na ekranach, drzej Wajda among other renowned directors. The dwóch szklaneczkach wina, romantycznej i lirycz - embodiment of femininity, the object of desire of nej miłości rozdartej między stacyjką thousands of men, a femme fatale who comZdrój a kawiarenką Sułtan. Kalina bined the acting style of Marilyn Monroe, kochająca prawdziwe życie, szanująca Jayne Mansfield and Marlene Dietrich. Kau ludzi szczerość i osobowość, gotowa lina loved real life, respected honesty and pomóc każdemu w każdej sytuacji. personality, and was only too happy to help Skrywająca swój żal do świata sztuki, those in need. She concealed whatever który z talentem artystki obszedł się grudges she might have held against the ar po macoszemu. Kobieta niespełniona tistic world for underrating her talent. As a w roli żony, kochanki i (przede wszyst woman, she remained unfulfilled as a wife, kim) matki. a lover, and especially a mother. In our W naszej pamięci pozostanie artystka hearts, she will always be an amazingly talWięcej o aktorce: piekielnie zdolna, zdumiewająco wyraented artist who was expressive and contro Dariusz Michalski Kalina zista, programowo kontrowersyjna. versial by nature. But above all, she was an Jędrusik, Iskry 2010 Przede wszystkim niebanalna, nietu original and highly individual woman. Kalina Jędrusik by zinkowa. Po prostu Kalina. ☐ Dariusz Michalski, Iskry Simply Kalina. ☐ 2010. In Polish.

048_KA_06_Sylwetka-kor.indd 52

11-05-16 18:06

Nowa seria przewodników

po największych miastach Europy! Rozsmakuj się w espresso i sycących posiłkach, dowiedz się, na czym polega la dolce vita, poznaj dobrych i złych cesarzy oraz dzieła Berniniego. Odkryj sekrety Panteonu, Koloseum, Kapitolu i Forum Romanum. Odwiedź mniej znane miejsca, jak Monte Celio, Aula Ottagona i Pincio.

Poznaj życie podziemnego Paryża, bogactwo pchlich targów oraz historię sławnych romansów. Zobacz kankana w Moulin Rouge, słynną Monę Lisę i przejdź się po apartamentach Napoleona III oraz podziwiaj panoramę Paryża z wieży Eiffla.

Przepłyń Canale Grande, poznaj uroki karnawału, zobacz poruszające obrazy Tintoretta i rozsmakuj się w bogactwie świeżych ryb. Odwiedź plac św. Marka, rynek w Rialto, Złoty Dom i pałac Grittich. Poznaj mniej uczęszczane miejsca, jak Viale Garibaldi, Palazzo Grassi czy kościół San Zan Degolà.

Książki dostępne w dobrych księgarniach, w sklepie internetowym na stronie www.national-geographic.pl i w sprzedaży wysyłkowej tel. 22 360 37 77

xxx_Kal0611_1_2poziom_Miasta.indd 1

053_KA_06_Reklama.indd Rozewie_K_12.05.indd 1 1

REKLAMA

5/12/11 1:07:59 PM

11-05-16 18:01 5/12/11 5:07:28 PM

ZDROWIE & URODA ■ HEALTH & BEAUTY

Zielono mi! – mówimy na wiosnę. A co powiedzieć latem? Może: Żółto mi? Gdy zabraknie słońca, radujmy się kosmetykami w jego kolorze. I dbajmy o zdrowie – przyda się na wakacjach. We like to associate spring with greenery. What about summer? Mellow yellow? Once the sun is gone, enjoy yellow cosmetics. And look after your health – you’re going to need it for the holidays. BARWNA HIGIENA OSOBISTA

PASTELOWE ZWIEŃCZENIE

Przyjemny sposób na rozpoczęcie lub zakończenie dnia? Oczywiście wizyta w łazience, gdzie czekają na nas pobudzające zmysły (wzroku i węchu) kosmetyki. Marka Sephora proponuje kilkanaście różnych odcieni (i zapachów) płynów do kąpieli oraz pod prysznic. Wśród nich znajdziemy między innymi apetyczną bezę cytrynową, mleko kokosowe, czekoladową pralinę, jeżynę, porzeczkę, żurawinę i liczi. Aby przedłużyć przyjemność, można dobrać cukrowy peeling, masło do ciała oraz mydło do rąk z tej samej linii zapachowej. Cena (płyn do kąpieli, 200 ml): 25 zł

Latem wychodzą na światło dziennie i chcą się pokazać z jak najlepszej strony. O czym mowa? Oczywiście o paznokciach u nóg, które przez zimowe miesiące ukrywały się w kozakach, botkach i saszkach. W sezonie klapkowo-sandałowym warto im zrekompensować sezon zamknięcia. Najłagodniejsze będą pastelowe lakiery Inglot, które nie zawierają szkodliwego toluenu, formaldehydów ani kamfory ftalanu dibutylu. Do wyboru mamy aż pięć kolorów. Cena (za sztukę): 20 zł

COLOURFUL BATH RITUALS Looking for an enjoyable way to begin or end the day? What better place than the bathroom – where sensory stimulating cosmetics abound? Sephora presents bath and shower gels in over a dozen shades and fragrances. The range features delicious lemon meringue, coconut milk, chocolate praline, blackberry and red currant, cranberry and lychee. The sugar peeling, body butter and liquid soap from the same scent line will enhance the experience even more. Price (bath foam, 200 ml): PLN 25

PASTEL FINISH They see daylight in summer and want to show their better side. Who’s “they”? Our toe nails of course. These little numbers have been cooped up in short, long and pixie boots all winter. Now they want to be compensated for their confinement during the mule and flip flop season. Paint them with gentle pastel nail varnish from Inglot. This contains no noxious toluene, formaldehydes, dibutyl phtalate or camphor. There are five shades to choose from. Price (per bottle): PLN 20

MŁODOŚCI, TRWAJ! Nic tak dobrze nie koi po posiłku, jak kieliszek dobrego likieru. Idealny – zresztą nie tylko w takich okolicznościach – będzie Chartreuse, którego receptura powstała we francuskim klasztorze Wielka Kartuzja w oparciu o przepis ze starożytnego manuskryptu. Likier zawiera wyciąg z ponad 130 ziół, którym zawdzięcza także unikalny zielony kolor. Na zdrowie! Cena (0,7 l): ok. 150 zł

THE FRUIT OF GREAT SILENCE Nothing tops off a meal like a good liqueur and nothing beats Chartreuse when it comes to liqueurs. Chartreuse was invented at the Grand Chartreuse monastery in France on the basis of an ancient manuscript. The liqueur contains over herbal 130 extracts – hence its unique green colour. Cheers! Price (0.7 l): approx. PLN 150

Naukowcy jeszcze nie odkryli magicznego specyﬁku zapewniającego wieczną młodość, ale to nie znaczy, że jesteśmy zupełnie bezbronni w walce z upływającym czasem. Dzięki takim kosmetykom jak „serum 2” do twarzy ﬁrmy fridge by yDe możemy opóźniać procesy starzenia. Zawarte w preparacie olejki z orzechów makadamia, kwiatów neroli oraz inne roślinne składniki rozjaśnią zaczerwienienia, uszczelnią naczynka krwionośne, głęboko nawilżą i zregenerują cerę. Cena (35 ml): 310 zł

BEAUTY SLEEP Scientists have yet to discover the elixir of eternal youth. We are not, however, completely defenceless against the ravages of time. Cosmetics like “serum 2” face firming serum from fridge by yDe delay the signs of ageing. The formula contains oils of macadamia nuts, neroli flowers and other plant-based ingredients to brighten up redness, tighten fine capillaries, and deeply hydrate and regenerate the skin. Price (35 ml): PLN 310

Zdjęcia/Credits: M.P.

DZIECKO WIELKIEJ CISZY

054_KA_06_ModaUroda-kor.indd 54

11-05-16 18:31

REKLAMA

POMOCNA DRUŻYNA Trawka żubrówkowa kojarzy się panom pewnie tylko z polską ziołową wódką, a przecież wchodzi też w skład balsamu Line-Control Balm ﬁrmy Clarins. Razem z cukrem z owsa, kofeiną, masłem shea i galangą tworzy drużynę składników chroniących męską skórę przed szkodliwymi zanieczyszczeniami, nawilża ją, przywraca jej jędrność i minimalizuje zmarszczki. Efekt? Młodszy wygląd i świetne samopoczucie! Cena (50 ml): ok. 250 zł

HANDY LINE-UP Male readers will probably associate buffalo grass with Polish herbal vodka, but the plant may be also found in LineControl Balm from Clarins. Blended with wheat sugar, caffeine, shea butter and galangal, it protects male skin against harmful pollution, hydrates and ﬁrms it, and minimises wrinkles. The result? You look younger and feel great! Price (50 ml): approx. PLN 250

PUŚĆ PAWIE OCZKO! Lato to doskonały czas na eksperymenty z kolorami. Porzućmy więc na razie nasze nudne brązowe, beżowe i oberżynowe cienie do powiek i postawmy na nieco żywszy kolor. W ofercie polskiej firmy Inglot znajdziemy AMC Pure Pigment Eye Shadow, czyli intensywny, sypki pigment. Do wyboru między innymi zdecydowana żółć, fuksja, fiolet, szmaragd i szafir. Cena: 30 zł

THE COLOUR OF YOUR EYES Summer is the perfect time for experimenting with colours. Cast away boring brown, beige and aubergine eye shadows and opt for a juicier tone! Poland’s very own Inglot presents AMC Pure Pigment Eye Shadow – intense powder pigments. Choose from vivid yellow, fuchsia pink, purple, emerald and sapphire. Price: PLN 30

BIERZEMY GŁĘBOKI WDECH Oto najlepsi sprzymierzeńcy w bojach o doskonałą kondycję skóry, czyli Skoncentrowany Płyn do Kąpieli i pod Prysznic oraz Olejek „Tonic” francuskiej ﬁrmy Clarins. Zawarte w obu preparatach wyciągi z roślin poprawiają jędrność i elastyczność skóry, którą ta może stracić w trakcie intensywnego odchudzania lub w czasie ciąży. Kosmetyki będą zapobiegać powstawaniu rozstępów, odwodnieniu i wysuszeniu. Olejek z orzechów laskowych zadba o odpowiedni poziom nawilżenia, a olejki eteryczne rozmarynu, szałwii, geranium i mięty pieprzowej, które będziemy wdychać podczas kąpieli, poprawią nastrój i dodadzą energii na cały dzień. Cena: płyn (200 ml) 80 zł; olejek (100 ml) 190 zł

LET'S TAKE A DEEP BREATH Bath and Shower Concentrate plus Tonic Oil by Clarins are your most trusted allies in the ﬁght for the perfect skin. The plant extracts found in both formulas add suppleness and ﬁrmness to skin which may have fallen victim to an intensive dietary regime or pregnancy. Both cosmetics prevent stretch marks, dehydration and dryness. Hazelnut oil ensures an adequate hydration level, while essential rosemary, sage, geranium and peppermint oils inhaled in the bath will lift your spirits and charge your batteries for the whole day. Price: bath and shower tonic (220 ml) PLN 80, oil (100 ml) PLN 190 REKLAMA

UŚMIECHNIJ SIĘ! Nic tak nie upiększa pierwszych wakacyjnych zdjęć jak uśmiech fotografowanych osób. A co z tymi, którzy wstydzą się uśmiechać? Dla nich opracowano nowy system ortodoncji Insignia. Zaawansowana trójwymiarowa technologia „projektowania uśmiechu” pomaga osiągnąć precyzyjne wyniki leczenia za pomocą zamków indywidualnie zaprojektowanych dla każdego pacjenta. Co ważne, niezdecydowanym system pozwala na obejrzenie nowego uśmiechu przed rozpoczęciem kuracji. www.polorto.com.pl

SMILE!

Zdjęcia/Credits: M.P.

Nothing makes those holiday photos prettier than smiling happy people. What about those who are ashamed of smiling? The new Insignia orthodontic system was designed specially for such patients in mind. The state-of-the-art 3-D "smile designing" technology helps get precise treatment results with the use of braces and wires tailor-made for each patient. Good news is you can see your new smile even before the treatment begins. http://www.insigniasmile.com

054_KA_06_ModaUroda-kor.indd 55

11-05-16 18:31

LOT W PRZESZŁOŚĆ ■ A LOOK BACK IN TIME

POCZTÓWKA O POCZCIE

A POSTCARD ON THE POST OFFICE

Zdjęcia/Credits: Forum, Corbis (4), Shutterstock

Milena Rachid Chehab

056_KA_05_Lot w przeszlosc-kor.indd 56

11-05-16 19:00

Europejczycy przez wieki tęsknili za tak sprawną pocztą, jaka była w Cesarstwie Rzymskim. W końcu wzięli sprawy we własne ręce. Choć do widokówki ze znaczkiem droga była wyjątkowo długa... For centuries, Europeans longed for a postal delivery system as efﬁcient as that of Imperial Rome. Eventually, they took matters in their own hands. But the road to the stamped postcard was to be an inordinately long one. Dwa tysiące lat temu wiadomość o śmierci cesarza rzymskiego (zapakowana w kopertę z bawolej skóry) docierała do najdalszych zakątków imperium niecokrócej krócejni“ niżwwtrzy trzytygodnie. tygodnie. Dłuimperium nieco Długo? Tak imponującego tempa przez pół średniowiecza zazdrościli Rzymianom wszyscy europejscy władcy. Co prawda po upadku cesarstwa w V w. sieć kurierów, stacji pocztowych oraz statków próbowali utrzymać Frankowie, ale bez powodzenia. Do XIII w. władcy skazani byli głównie na posłaƒców. W Polsce ju“ za czasów Bolesława Chrobrego obowiązek dostarczenia za darmo koni i wozów miała niemal ka“da wieś, ale nie każda wieś mogła z takiej niby-poczty korzystać. Zarezerwowana była ona bowiem dla władców, oddzielny system miały na przykład zakony (najlepiej funkcjonowali cystersi z 6 tys. kościołów, klasztorów i szkół oraz templariusze), a potem tak“e uniwersytety; własne „urządzenia posłańcze” miała np. od początku istnienia uczelnia w Krakowie.

Zdjęcia/Credits: Forum, Corbis (4), Shutterstock

UCIEKAJ, MYSZKO, DO SKRZYNKI

I właściwie to uniwersytety odpowiadają za powstanie poczty w Europie, bo jako pierwsze udostępniły swoje kanały ludności: w XIII w. zrobił to przede wszystkim Uniwersytet Paryski, który powołał grupę posłańców, dzięki którym mo“liwe było utrzymywanie kontaktu z dalekimi prowincjami. 400 lat później Paryż będzie również świadkiem kolejnej rewolucji pocztowej. W 1653 r. Renouard De Valayer stworzył miejski system przekazu listów i wynalazł skrzynkę pocztową. Skrzynki rozstawione były po całym mieście, a żeby przesłać list, należało jedynie kupić w sklepie specjalną kopertę. Interes cieszył się powodzeniem, ale jego właściciel szybko stał się ofia-

Two thousand years yearsago, ago,itittook tookjust justunder underthree three weeks for for news newsabout aboutthe thedeath deathofofa Roman a Roman ememperor (sealed in inaabu¡ buffalo aloskin skinenvelope) envelope)totoreach reach the furthermost furthermostparts partsofof empire. A long bit long thethe empire. A bit you say? say?¤Th impressive Roman speed is is impressive Roman speed waswas the the envy of every everyEuropean Europeanruler ruleruntil untilthe themid-Midmid-Middle Ages. Yes, the Franks strove to maintain the Roman network of couriers, posthouses and ships a§ er the empire collapsed in the 5 th century but their e¡ orts were in vain. Until the 13 th century, there was nothing for it but to send messengers. Even during the reign of Bolesław the Valiant, almost every village in Poland was required to provide horses and carts free of charge, though not all villages could avail themselves of these protopostal services. Mail was reserved for the ruling class, while separate networks were set up by religious orders and later by universities – for example, Kraków University has had its own “messenger devices” since its establishment.

Pierwsze kartki pocztowe, w tym najstarsza kartka świąteczna Henry'ego Cole'a (na dole strony) z 1843 r. The ﬁrst postcards including the oldest Christmas card by Henry Cole (bottom) date back to 1843.

THE MOUSE THE MOUSEAND ANDTHE THE LETLETTERBOX

¤ e universities ought to be credited with having developed Europe’s postal services as they were the ÿ rst to make them available to the public. In the 13 th century, the University of Paris appointed a group of couriers couriersto tomaintain maintaincontacts contactswith with disdistant provinces. provinces.In In1653, 1653,Paris Pariswitnessed witnessed another another postal revolution revolutionwhen whenRenouard RenouardDe DeValayer Valayeresestablished aamunicipal municipalpostal postal system system andand in- invented the theletterbox. letterbox.Collection Collection boxes boxes werewere scattered across acrossthe thecity cityand andletters lettershad hadtotobebe sent in special specialenvelopes envelopesthat thatcould couldbebepurpurchased in inshops. shops.¤ Th e business became e business became so so popular that thatits itsowner ownersoon soonfell fellvictim victim to to envious rivals jealous of his success. ¤ e city post collapsed shortly a§ er someone infested De DeValayer’s Valayer’smailboxes mailboxeswith with mice. mice. 57

056_KA_05_Lot w przeszlosc-kor.indd 57

11-05-16 18:17

LOT W PRZESZŁOŚĆ ■ A LOOK BACK IN TIME 1|Masz wiadomość! – gdyby Meg Ryan żyła w XIX w., jej lekturę listu od ukochanego poprzedziłby dzwonek listonosza. You've got mail! If Meg Ryan had lived in the 19th century a letter from her pen friend would have been announced by the postman's bell. 2|Fragment dawnego kabla telegraﬁcznego złożonego z 30 drucików. A fragment of an old telegraphic cable consisting of 30 wires. 3|Pierwszy znaczek świata, Penny Black, przedstawiał młodą królową Wiktorię. The world's ﬁrst postage stamp Penny Black depicted young Queen Victoria. 4|Pocztylion przewoził listy, paczki i ludzi. W dyliżansie mieściły się aż 23 osoby. Stagecoaches could carry letters, packages and people. 23 people could be seated in one.

rą zemsty osób zazdrosnych o sukces. Poczta miejska upadła upadłakrótko krótkopopotym, tym, jakjak ktoktoś wpuścił doskrzynek skrzynekDe DeValayera Valayeramyszy. myszy. wpu cił do O skrzynce skrzyncepocztowej pocztowej wiat światusłyszy usłyszy nana nowo dopiero 200 lat pó−niej. później. W XIX XIX w. w. w w Wielkiej WielkiejBrytanii Brytanii przerzucono opłaty opłaty za zaprzesyłprzesył1| kę z odbiorcy na nadawcę – dla wyspiarzy była byłatoto prawdziwa rewolucja. prawdziwa rewolucja. Tym bardziej że pociągnęła za sobą inną: upowszechnienie samoprzylepnego znaczka pocztowego pocztowego –– słynnego słynnegoPenPenny’ego Blacka Blacka (czyli (czyliczarnej czarnejjednojednopensówki). Zanim Zanimwszedł wszedłdodoobiegu obiegu w 1840 r., obowiązywały urzędowe pieczęcie pocztowe składane na banderolach. Trzy lata latapopo wprowadzeniu jednopensówki wprowadzeniu jednopensówki w kręgach pocztowych znowu zawrzało – tym razem z powodu wynalezienia kartki świątecznej. Pierwszą wykonał angielski rysownik Henry Cole. O kartce było gło no tak“e z innego powodu: artysta narysował wznoszenie toastu dla uczczenia Bo“ego Narodzenia, co wywołało burzę protestów stowarzyszeń abstynenckich. 2|

Na klasyczną pocztówkę z widoczkiem świat musiał jeszcze poczekać prawie trzy W 1870 1870 r.r.niezale“nie niezależniewwró“nych różnych dekady. W częściach Europy pojawiły się „ilukartykorespondencyjne”, korespondencyjne”, strowane karty m.in. z artylerzystą (w Niemczech), scenami militarystycznymi militarystycznymi (we (we ze scenami Francji, gdzie podczas oblężenia jedmiasteczekprzez przez Niemców nego zzmiasteczek Niemców zabrakłozwykłego zwykłegopapieru papierulistowego listowego zabrakło – zresztą oblężenie Paryża w tym samym spowodowałowynalezienie wynalezienie poczty roku spowodowało poczty balonem) czy czy zz latalataprzenoszonej balonem) jącym smokiem (w Wiedniu). szybko podbiły podbiły wiat świat––zaza Widokówki szybko najstarszą związaną z obecnymi ziemiami polskimi uważa się widok góry Śnieżki, który weróżnych −ródeł źródeł pochodzi pochodzi zz 1870 1870 lub lub 1873 1873 r.r. dług ró“nych W XIX w. pojawiła się także nowa usługa oferowana przez urzędy pocztowe: telegraf. Od razu zyskał olbrzymią popularność, a to za sprawą niezwykłego wydarzenia – w 1845 r. u“yto go do przekazania rysopisu mordercy widzianego podczas wsiadania do pociągu. Po przybyciu do celu podróży przestępcę aresztowała policja. Niemal od początku też telegraf działał na skalę międzynarodową: w 1851 r. położono kabel na dnie kanału La Manche, a połączenie kablowe między Europą i USA zrealizowano w 1866 r.

3| 4|

O znacznym zwiększeniu zapotrzebowania na przekazywanie przesyłek w Polsce mo“emy mówić w czasach renesansu, a to za sprawą rozwoju handlu, druku i całej kultury. W 1558 r. swoją pocztę powołał król Zygmunt August. Miał już dosyć usług słynnej rodziny Tassich pracującej dla Habsburgów i utrzymującej wszystkie połączenia międzynarodowe w Europie – zbyt często okazywało się bowiem, że listy są kontrolowane. Poczta nale“ała do króla, co w praktyce oznaczało, że może z niej korzystać do woli i za darmo, ale za to ma obowiązek utrzymywać konie i kursorów. Przełom polegał na tym, “e z poczty ostatniego z Jagiellonów mogła korzystać także każda osoba prywatna. Za przesyłki o wadze 1 łuta (ok. 12,5 grama) wysyłane np. z Krakowa do Wenecji klient płacił 6 gr, czyli ówczesną równowartość 120 jajek. Na „konie rozstawne” król bardzo długo miał monopol. Dopiero w pierwszej poł. XVIII w. sejm uchwalił możliwość tworzenia tak zwa-

Zdjęcia/Credits: Bew, Getty Images, Corbis

POLSKA: TRĄBKA ZMIAN

056_KA_05_Lot w przeszlosc-kor.indd 58

11-05-16 18:40

an innovative service o− ered by post oŽ ces, which immediately became popular following an unusual event. In 1845, the telegraph was used to transmit a description of a murder witnessed while boarding a train. ˜ e culprit was arrested when he got to his destination. Telegraph services became international almost from day one. A cable was laid on the bed of the English Channel in 1851, and Europe and the US became telegraphically connected in 1866.

POLAND: THE TRUMPET HERALDS CHANGES

˜ e world did not hear about the letterbox again until two hundred years later. In the 19 th century, postal charges in Britain were shifted from the recipient to the sender, this was a real revolution for that country. What really made it so was the invention of the adhesive postage stamp – the famous Penny Black. Before it was issued in 1840 postmarks had been stamped on the wrappers. Three years after the successful issue of the penny postage stage, the mail community was agitated anew by the news that the world’s ÿ rst season’s greeting card had been invented. ˜ e ÿ rst Christmas card was commissioned by the English illustrator and writer, Henry Cole. ˜ e whole country was talking about the card for another reason though – the artist had depicted a family raising a toast to celebrate Christmas. ˜ is was met with a wave of protests from the temperance movement. Almost three decades later, the classic postcard featuring the nativity scene was made. In 1870, “illustrated correspondence cards” emerged simultaneously in di− erent parts of Europe. ˜ ese depicted an artilleryman (in Germany), military scenes (in France, where a German siege had left a city bereft of ordinary writing paper and where the siege of Paris coincidentally contributed to the invention of balloon mail), and a ™ ying dragon (in Vienna). ˜ e postcard soon conquered the world. Poland’s ÿ rst postcard is thought to have depicted Mount ŒnieŠka and, depending on which source you believe, dates back to 1870 or 1873. ˜ e 19 th century also witnessed the rise of the telegraph –

Poland witnessed an upsurge in demand for parcel delivery during the Renaissance when trade, print and all areas of culture began to burgeon. King Sigismunt Augustus founded the royal mail in 1558. ˜ e king had had enough of the famous Tassi family. ˜ e Tassis were in the employ of the Habsburgs and controlled almost all the international messenger systems in Europe. What drew Sigismunt’s wrath was that his letters were all too often tampered with. Now that mail was the preserve of the king, just about anyone could use the service for free, although changeover horses and messengers had to be maintained. ˜ e breakthrough lay in the fact that the postal services that Sigismunt set up were accessible to all private persons. It cost 6 grosz to send a parcel weighing 1 łut (approx.12.5 grams) from Kraków to Venice. ˜ is was the equivalent of buying 120 eggs. ˜ e king had a monopoly on “post horses” for a long time. In the early 18 th century, the parliament ÿ nally passed an act that let local governments set up their own mail services. ˜ ese were funded by post operators but a special postage tax was later imposed. ˜ ey also enjoyed the same privileges as royal mail and guaranteed the safety of their messengers. ˜ e precipitous rise in the number of post oŽ ces and posthouses in the 18 th century led Stanisław August Poniatowski to issue his “Proclamation on postage” which introduced principles which partially remained in force until the 20th century. ˜ e most noticeable change was the introduction of uniforms for postmasters and equipping them with the trumpets for which they became inextricably associated. ˜ ese were used to signal the arrival of mail and to entertain mailcoach passengers during long journeys. ˜ is is important as, even in the 20 th century, the postal service was just as busy transporting people as it was in delivering letters. Prior to the railway era, it

Telegraf był komunikacyjnym zbawieniem szczególnie na długich dystansach. Na zdj. układanie kabla między Sydney w Australii a Auckland w Nowej Zelandii. The telegraph was a blessing especially with respect to long distance communication. Image left: workers laying cables connecting Sydney in Australia with Auckland in New Zealand.

Trudy znosili pasażerowie tak w drugiej klasie (na dachu wozu), jak i w pierwszej (w środku) – tym przysługiwała zmiana miejsc: by każdy mógł przez chwilę siedzieć przodem do kierunku jazdy. Journeys were arduous for both the second class passengers (sitting on the roof of the carriage) and ﬁrst class passengers (seated inside). The latter were required to change places regularly so each could sit facing forward.

056_KA_05_Lot w przeszlosc-kor.indd 59

11-05-16 18:18

The last days of the postillion stagecoach. Soon the passengers and their letters would start travelling by trains.

nych poczt partykularnych, czyli samorzƒdonienie internetu nie do ko€ca jej szkodzi – co wych. Cho… utrzymywane były przez przedsi•prawda nie ma si• co łudzi…, —e w epoce e-maili biorców pocztowych, z czasem nało—ono na wrócimy do pachnƒcej perfumami papeterii, obywateli specjalny podatek pocztowy. Miały ale z drugiej strony upowszechnienie zakupów one te same przywileje co poczta królewska, internetowych znowu nap•dza poczcie klienzapewniajƒc przewo—ƒcym listy całkowite beztów. Szkoda tylko, —e —aden listonosz nie zapopiecze€stwo. Poniewa— w XVIII w. urz•dów wiada swojego nadej‹cia odgłosem trƒbki. Ale i stacji pocztowych zacz•ło przybywa… wr•cz mo—e wkrótce b•dzie w tej sprawie wysyłał lawinowo, król Stanisław August Poniatowski e-maila. Albo przynajmniej SMS-a. š wydał Uniwersał w sprawie poczty wprowadzajƒcy zasady, które przynajmniej cz•‹ciowo was virtually the only means of long-distance obowiƒzywały jeszcze w XX w. Najbardziej zatransport and using it meant being subjected to a uwa—alnƒ zmianƒ było umundurowanie polong litany of terms and conditions printed on the czmistrzów i wyposa—enie ich w trƒbk•. Miała reverse of the ticket. The frantic development of ona za zadanie nie tylko sygnalizowa… przybycie poczty, ale te— umila… pasa—erom dyli—ansu telecommunication technologies in the 21 st century has created other mail challenges. The popudługƒ drog•. To wa—ne, bo jeszcze w XX w. równie larisation of the Internet is not really an obstacle wa—nƒ funkcjƒ poczty co przesyłanie listów był transport pasa—erów. Przed erƒ pociƒgów był to – people are hardly likely to go back to specially scented writing paper in this day and age of ewła‹ciwie jedyny ‹rodek transportu długodymail, but the popularity of on-line shopping is stansowego, a korzystanie z niego obwarowycertainly attracting new customers. It’s just a pity wano całƒ litaniƒ warunków, które wypisano na announcetheir theirarrival arrivalby by odwrocie biletu (np. „Wyłƒczone sƒ od podró—y that postmen no longer announce blowing trumpets. trumpets.But But maybe we’ll maybe we’ll soonsoon hear hear Dyli—ansami małe dzieci (...) lub przy piersiach about it via e-mail. e-mail. Or Or get getaatext textmessage. message.š☐ b•dƒce. Zakazanem jest palenie tytoniu i zabieranie z sobƒ psów”). Szalony rozwój technologii telekomunikacyjnych w XXI w. powoduje, —e instytucja poczty madzi‹zupełnieinneproblemy.Aleupowszech-

Zdjęcia/Credits: AGE Fotostock, Bew, Forum, East News, M.P.

Ostatnie dni dyliżansu. Za chwilę pasażerowie i listy „przesiądą się” do pociągu.

Zdjęcia/Credits: Corbis

LOT W PRZESZŁOŚĆ ■ A LOOK BACK IN TIME

056_KA_05_Lot w przeszlosc-kor.indd 60

11-05-16 18:19

r!e!k!l !a!m!a! !a!!r!o!y!a!l !!i!n!v!e!s!t!m!e!n!t!_!k!a!l !e!j !d!o!s! k!o!p !2!!m!a!j !a!!2!0!1!1! !0!8!:!4!1!:!1!7

W CHMURACH ■ UP IN THE AIR

Zawsze leci z nami pilot The Pilot is Always There Krzysztof Krawcewicz

You might be surprised to see a pilot not clutching the controls. But rest asssured he is still doing his job.

dyby zajrzeć do kokpitu po ustabilizowaniu samolotu na poziomie przelotowym (co następuje wtedy, gdy podłoga maszyny przyjmuje pozycję horyzontalną, a silniki zaczynają pracować ciszej), zobaczylibyśmy taką oto scenę: kapitan siedzi z założonymi rękami i w zadumie kontempluje widoki za oknem, czasem rzuciwszy okiem na tablicę przyrządów. Specjalnie nie przemęcza się też pierwszy oficer – sporadycznie zagada przez radio. Sterów ‘aden z nich nie trzyma. Ledwo zauwa‘alne ruchy nimi wykonuje autopilot. Czy to znaczy, ‘e samolot jest pilotowany przez automatyczne urządzenie? Ależ nie! Według zasad współpracy w załodze nawet wówczas jeden z pilotów jest pilotem lecącym (˜ ying pilot ), a drugi

f you could peek into the cockpit when the aeroplane becomes stable having reached its cruising altitude (i.e. when the ‰ oor of the machine assumes a horizontal position and the engines quieten down), you’d probably see the captain sitting idle and looking out the window while glancing at the instrument panel occasionally. ‚ e ÿ rst o™ cer would probably also be taking it easy and talking on the radio from time to time. Neither would be clutching the controls. ‚ e autopilot is manipulating them almost imperceptibly. Does this mean that the aeroplane is piloted by the automatic device? Absolutely not! In line with the multi crew cooperation principle, one pilot is the ‰ ying pilot and the other is the monitoring one. ‚ e stillness and idleness are only superÿ cial. Piloting a modern aeroplane is a complex process which calls for far-sighted anticipation of tasks ahead, situation analysis and decision-making. Pilots say that they: “have to be a few minutes ahead of the plane, otherwise the plane will be ahead of them”. Maintaining a stable course and altitude is therefore not so important a skill, although no-

Zdjęcia/Credits: Krzysztof Seraﬁn

Pilot nie trzymający sterów może dziwić. Jednak nie oznacza to, że nic w tym czasie nie robi!

062_KA_06_W chmurach-kor.indd 62

11-05-16 18:03

– monitorującym. Ten bezruch i brak zajęcia jest tylko pozorny. Pilotowanie współczesnego samolotu to proces skomplikowany, wymagający przewidywania kilku czynno“ci naprzód, analizowania sytuacji i podejmowania decyzji. Piloci mawiają: „Musisz wyprzedzać samolot o kilka minut, bo inaczej on ciebie wyprzedzi”. W tym wszystkim umiej tno“€ utrzymywania stałego kursu i wysoko“ci staje si drugorz dna (mimo …e nie znalazłby si w kokpicie ten, kto by tej sztuki nie opanował). Po co absorbowa€ uwag tym, co mo…e zrobi€ za nas automatyka? Pilot wyr czony przez autopilota ma czas wybrać odpowiednią opcj w komputerze pokładowym, ustawi€ bezbł dnie cz stotliwo“€ w radiu, spojrze€ przed siebie i ocenić, czy rozbudowująca się w dali chmura nie b dzie wymagała zgłoszenia zmiany kursu, sprawdzi€ komunikaty meteorologiczne dla lotniska lądowania i zapasowego. Słowem, każdy z pilotów ma dużo spraw, do rozwiązania których potrzebny jest umysł niezaabsorbowany utrzymywaniem na sztucznym horyzoncie sylwetki samolotu we wła“ciwym poło…eniu. Spraw, których za niego nie załatwi automat. Z drugiej strony, drogi czytelniku, je“li dane Ci było kiedykolwiek pilotowa€ samolot czy szybowiec (to przecie… …aden problem – oferta nauki pilota…u jest szeroka, ceny przyst pne), wiesz dobrze, …e wła“nie dzier…enie sterownicy w dłoniach, czucie samolotu i powodowanie jego reakcjami to największa radość i satysfakcja, jaką odczuwa pilot. Mówi si o zespoleniu pilota z samolotem – to prawda! Im wi kszy samolot si pilotuje, tym wi ksza satysfakcja z trzymania go „za rogi”, jak piloci mówią o wolancie. Są linie operujące samolotami turbośmigłowymi Jet Stream, które nie są wyposażone w autopilota. Ci to dopiero mają frajd ! Jednak w du…ych i szybkich samolotach odrzutowych autopilot jest niezb dny. Cho€ znam jednego pilota, o którym fama niesie, …e gdy został kapitanem samolotu Ił-62, z rado“ci pilotował „w r kach” przez cały 8-godzinny lot transkontynentalny, ku osłupieniu reszty czteroosobowej załogi i stewardesy donoszącej kawę. W dzisiejszych czasach taka ekstrawagancja nie byłaby mo…liwa. Procedury kokpitowe nie pozostawiają na nią miejsca. Piloci, którzy nas wiozą, w rękach trzymają stery tylko podczas startu i lądowania, a gdy chcą zasmakować pełnej radości latania, po prostu, w wolnym czasie, wynajmują sobie w aeroklubie lekki samolot lub szybowiec, by nie zapomnie€, dlaczego zostali pilotami... ﬁ

Pilot nieustannie kontroluje i na bieżąco analizuje sytuację, czego nie załatwi za niego automat. The pilot is constantly controlling and analysing the current situation, which the autopilot cannot do.

body without it would ever get to sit in the cockpit. Why focus on things that are automated? Ł e autopilot frees the pilot up to select the right option on the onboard computer, set the correct radio frequency, look ahead and assess whether the expanding cloud in the distance will force him or her to report a change of course, and check the weather forecasts for the destination and reserve airports. In other words, both pilots have many things to do, and in order to handle them, their attention should not be diverted by maintaining the proÿ le of the plane in the correct position on the artiÿ cial horizon. Some things are beyond the capabilities of the device. On the other hand, gentle reader, if you’ve ever piloted an aeroplane or glider (and if you haven’t, then fear not – there are many ł ying schools and the prices are aœ ordable), you will be aware that greatest buzz a pilot can have is to grip the rudder, feel the aircraž and make it react. Ł ey say the pilot and the aeroplane become one – and it’s true! Ł e bigger the plane you ł y, the greater the satisfaction from “holding it by the horns” as pilots refer to the control wheel. Ł ere are airlines ł ying turboprop Jet Stream airliners which are not ÿ tted with an autopilot. Ł ose guys must really have a blast! An autopilot is essential on large and swiž jet planes, although I do know one pilot who, having earned his stripes as captain of an Ilyushin II-62, allegedly piloted it “manually” all the way through an eight-hour transcontinental ł ight – much to the astonishment of the four-man crew and the airhostess who popped in and out with his coœ ee supply. Nowadays, this sort of extravaganza would be disallowed by cockpit procedures. Ł e pilots only take the wheel during take-oœ and touchdown. Ł ey have to satisfy their ł ying pleasure cravings by renting a light airplane or glider from an aero club. Ł en the reason they chose to become pilots will come back to them. ﬁ 63

062_KA_06_W chmurach-kor.indd 63

11-05-16 18:04

SMAK LUKSUSU ■ TASTE OF LUXURY

Przyprawa na wagę złota As Precious As Gold Agata Brandt

Miarą uwielbienia wyznawców dżinizmu dla świętego tej religii, Gomateshwary jest obsypywanie jego posągu (i przy okazji siebie) szafranem. The followers of Jainism worship a Jainist saint Gomateshvara by sprinkling its statue (and themselves) with saffron.

064_KA_06_Smak Luksusu2-kor.indd 64

11-05-16 19:01

Rdzawo-pomarańczowego proszku używali już faraonowie. Cesarz rzymski Marek Aureliusz kąpał się w nim dla wzmocnienia swej męskości, a w renesansie za fałszowanie go groziła kara śmierci. Szafran, najdroższa przyprawa świata, od tysięcy lat jest synonimem luksusu – nie tylko w kuchni. This ﬁne golden yellow powder was used by the pharaohs. Roman emperor Marcus Aurelius used to bathe in it to reinforce his virility. Adulterating it carried the death penalty during the Renaissance. For centuries, saffron – the most expensive spice in the world and the epitome of luxury – and not just in the kitchen. 65

064_KA_06_Smak Luksusu2-kor.indd 65

11-05-16 18:35

smak luksusu ■ taste of luxury

2|wyrwane z kwiatów pręciki suszy się nad ogniem. The stigmas of each flower are trimmed and dried over an open fire. 3|Suszone pręciki tracą aż 80 proc. wagi. na kilogram szafranowego proszku potrzeba aż 200 tys. kwiatowych słupków! The dried stigmas lose up to 80 percent of their weight – it is estimated that it takes 200,000 stigmas to produce a kilo of saffron powder.

ierwsze wzmianki o nim znajdują się w egipskich papirusach sprzed 5 tys. lat, w których opisywany jest jako najbar dziej ekskluzywna roślina świata, lek na scho rzenia oczu i drogocenny składnik kosmetycz nych mikstur. Podobnym szacunkiem darzyli szafran Persowie, którzy 3 tys. lat temu jako pierwsi zastosowali go w kuchni. W Chinach używano go w VII w. do wytwarzania leków i perfum, a także jako barwnik do farbowania tkanin. Dwieście lat później Arabowie sprowadzili sza fran do Hiszpanii, skąd uwielbienie dla poma rańczowego proszku rozprzestrzeniło się po całej Europie. W renesansowej Wenecji istniał osobny urząd do spraw handlu szafranem, a an gielski król Henryk VIII za jego fałszowanie karał nieuczciwych kupców śmiercią.

affron is first mentioned in Egyptian papyruses dating back 5,000 years where it was described as the world’s most exclu sive plant, a cure for eye diseases, and a precious ingredient in beauty formulas. Saffron was also revered by the Persians, who were the first to use it as a food ingredient 3,000 years ago. It was deployed in 7 th century China to make medi cines and fragrances, and to dye fabrics. Two hundred years later, the Arabs brought saffron to Spain and it wasn’t long before the whole of Europe became infatuated with the orange powder. There was a separate authority responsible for the saffron trade in Renaissance Venice, and the English King Henry VIII, a great enthusiast of the spice, sentenced fraudulent merchants to death for adulterating it.

BezBłędny z la Manchy

Saffron is so precious that it is still being counterfeited. To counter this, the saffron grown in the Spanish region of La Mancha (the world’s best) is labelled by a special commission. This variety is famous for its unique aroma – a blend of liquorice, mushroom, sandalwood, smoke and pepper – and its price – a kilo of La Mancha saffron can cost as much as EUR 700. This is

Szafran jest tak cenny, że dziś nadal się go pod rabia. By udaremnić działania oszustów, powołano nawet specjalną komisję, która banderoluje uznawany za najlepszy na świecie szafran z hisz pańskiego rejonu La Mancha. Charakteryzuje go niezwykły zapach łączący nuty lukrecji, grzybów, drzewa sandałowego, dymu i pieprzu.

The flower of la Mancha

064_KA_06_Smak Luksusu2-kor.indd 66

11-05-16 18:35

Zdjęcia/Credits: Na poprzednich stronach: Corbis; Bew, Easrt News

1|Crocus sativus kwitnie zaledwie przez dwa tygodnie października. Tu pola szafranu w indyjskiej miejscowości Pampur. The crocus sativus flowers only blossom for two weeks in october. above saffron fields in India's Pampur.

Zdjęcia/Credits: Na poprzednich stronach: Corbis; Bew, Easrt News

partly because of its extremely labour-intensive production methods, which have remained unchanged for centuries. (see captions on previous page). £ e dried and powdered sa¤ ron, in the hands of a good chef, is a gastronomic miracle in the making. A pinch of sa¤ ron is required to season the famous Marseille ÿ sh soup bouillabaise, and make Cornish pastries, risotto alla Milanese and Valencian paella. It is used to season ÿ sh and meat, especially tripe, and add − avour to herbal liqueurs.

A takê cena – za 1 kg specjału z La Manchy MORE SAFFRON, PLEASE! An old Polish culinary recommendation goes trzeba zapłacić 700 euro. Jest tak drogi, bo od “add generous amounts of pepper and sa¤ ron”. tysi“cy lat pozyskuje si“ go w ten sam, niezwy£ is harks back to the days when the Polish kle pracochłonny sposób (por. opisy do zdjęć). gentry used massive amounts of sa¤ ron to give Kiedy juˆ wysuszony i roztarty na proszek szafran traÿ do rƒk dobrego szefa kuchni, smako-their meat a golden hue. £ is golden glaze enhanced the lavishness of any lordly table grosze mogą oczekiwać prawdziwych cudów. Bez aning under the weight of food. Sa¤ ron was odrobiny pomara‹czowego pyłu nie moê poalso used in to embellish the mazurek cake and wstać słynna marsylska zupa rybna bouillathe famous “sa¤ ron babas” yeast. Traditional baise, kornwalijskie ciastka, risotto po mediosa¤ ron bread is still baked in Sweden to celebrala‹sku czy walencka paella. Uˆywa si“ go do te St Lucia’s Day, and it is used to season pretty przyprawiania ryb i mi“s, zwłaszcza − aków, much everything in India – pilau, rice, couscoa takê do aromatyzowania likierów ziołowych. us, sauces and desserts. In the Middle East, safSZAFRANNO, MOJA PANNO! fron is added to drinks as a pick-me-up. GenuW Polsce mamy nawet pochodzƒce ze staropoline Arabic co¤ ee must contain a pinch of skiej kuchni zalecenie: „Pieprzno i szafranno, sa¤ ron powder. Recent clinical tests have conmoja mo™cia panno”, przypominajƒce o tym, ê ÿ rmed what the ancient Persians, Indians and szlachta na dworach bez umiaru „złociła” szaGreeks knew about sa¤ ron’s antidepressant franem mi“sa (co podkre™lało bogactwo stołu). properties. Sa¤ ron boosts serotonin and dopaSzafranu uˆywano w naszym kraju takê do mine levels in the central nervous system. £ is zdobienia mazurków i słynnych kiedy™ droˆli® s our spirits and cheers us 3| dôwych „bab szafranowych”. up. Researchers from TeheW Szwecji nadal w dzie‹ ™wi“tej Łucji piecze si“ ran Medical University have tradycyjny chleb z szafranem, a Hindusi przyalso found that it demonstraprawiajƒ nim w zasadzie wszystko: pilaw, ryˆ, tes the same e¯ cacy as prokuskus, sosy i desery. Na Ÿrodkowym Wschozac in treating depression. dzie dodaje si“ go do napojów, np. kawy, by poFor centuries, sa¤ ron has prawić nastrój. Co ciekawe, najnowsze badania also been famous for somekliniczne potwierdzajƒ znane juˆ staroˆytnej thing else – the Assyrians, medycynie antyde presyjne wła™ciwo™ci szafraPhoenicians, Greeks and nu – zwi“ksza on st“ênie serotoniny iıdopamiArabs believed it was a potent ny wıo™rodkowym układzie nerwowym. aphrodisiac. £ is has also Szafran słynie z jeszcze jednej wła™ciwo™ci: Asybeen conÿ rmed by scientiÿ c ryjczycy, Fenicjanie, Grecy i Arabowie uwaâli research, which proves that go za silny afrodyzjak. Tę jego właściwość rówsa¤ ron stimulates and reinnieˆ potwierdzili naukowcy, według których forces potency and contribuszafran stymuluje iıwzmacnia potencj“, a takê tes to longer intercourse. No pozwala wydłużyć akt miłosny. Nic więc dziwwonder it’s worth its weight nego, że trzeba za niego płacić jak za złoto. ☐ in gold. ☐

Naukowcy z Uniwersytetu Medycznego w Teheranie stwierdzili, że szafran jest tak samo skuteczny w leczeniu depresji jak prozac. Researchers from Teheran Medical University have also found that it demonstrates the same efﬁcacy as prozac in treating depression.

064_KA_06_Smak Luksusu2-kor.indd 67

11-05-16 18:35

BIZNES – INSPIRACJE ■ BUSINESS – INSPIRATIONS

Ofﬁce 365 – zaprojektowany z myślą o biznesie ROZMAWIA: Marcin

Cichoński

Serwery Microsoft Exchange, SharePoint i Lync 2010 oraz pakiet biurowy Microsoft Office 2010 w wersji online dostępne także dla niewielkich firm bez sztabu informatyków. Tak, teraz to możliwe – przekonuje Agnieszka Rynkowska, dyrektor Microsoft Office Division firmy Microsoft Polska.

Zdjęcia/Credits: M.P.

tych systemów. Wykorzystując Office 365, nawet mała organizacja mo‘e korzysta” z zalet zaawansowanej poczty, współdzielenia kalendarzy, zarządzania zasobami, automatyzacji obiegu dokumentów, korzystania z wideokonferencji i wielu innych usług. Natomiast duże firmy skorzystają dzięki błyskawicznemu wdro‘eniu nowych technologii (z ograniczeniem kosztownego procesu migracji oprogramowania) oraz mo‘liwo’ci lepszego wykorzystania cennych zasobów IT ni‘ ‘mudne tworzenie kopii zapasowych, aktualizacje programów antywirusowych czy prace konserwacyjne. Jakie korzyści daje stosowanie Microsoft Office 365 w porównaniu do uprzednio znanych pakietów? W czym jest lepszy od powszechnie dost’pnych darmowych rozwišza€? Przede wszystkim jest to rozwiązanie, a właściwie zestaw rozwiązań projektowany z myślą o zastosowaniach w biznesie. Ewidentne korzyści to dostępno’” do informacji ÿ rmowych z ka‘dego miejsca R oraz praca grupowa, automatyzacja i komunikacja – w wymiarze oszczędności czasowych i finansowych. Korzyścią jest również model opłat miesięczDla kogo przeznaczony jest Microsoft Office 365? nych. Microsoˇ ma oczywi’cie w swojej o Microsoft Office 365 to zestaw narzędzi i aplikacji również rozwiązania przeznaczone dla rynku konzwiązanych z pracą grupową, komunikacją oraz ausumenckiego, takie jak bezpłatną pocztę Hotmail tomatyzacją pracy w firmie każdej wielkości z doczy również bezpłatne Microsoft Office Web Apps, stępem do informacji z dowolnego miejsca. Narzęa Office 365 to usługi dostarczane klientom bizned z i a t e t o u s ł u g i s e r w e r ó w M i c r o s sowym o ˇ Eprzez x c h wyspecjalizowane ange, serwery projektoSharePoint i Lync 2010 oraz pakiet biurowy Microwane z myślą o wysokiej dostępności, wydajności i bezsoft Office 2010 w wersji online. Dotychczas z kopieczeŒstwie. rzyści związanych z działaniem wymienionych serCzy jest to drogie rozwišzanie? werów, czyli swobodnej komunikacji, współpracy, Microsoft Office 365 jest rozwiązaniem bardzo koobiegu dokumentów oraz łatwego dostępu do inforrzystnym cenowo. Przygotowali’my ró‘ne plany, zemacji ÿ rmowych, skorzysta” mogły tylko du‘e ÿ rstawy usług odpowiednie dla ró‘nych scenariuszy my posiadające własne serwerownie i wykwalifikoużycia oraz dla różnych stanowisk pracy. Ceny będą wany personel do konÿ gurowania i utrzymywania się kształtować od kilku do kilkunastu złotych za 68

068_KA_06_Microsoft-kor.indd 68

11-05-16 18:02

Tekst powstał przy współpracy Microsoftu użytkownika w zależności od wybranego pakietu. Posiadamy w ofercie Office 365 dla mikroprzedsięDodatkowo każda z usług wchodząca w skład Office biorstw czy specjalistów prowadzących jednooso365 b†dzie mo°liwa do kupienia niezale°nie. Pobowe ÿ rmy oraz wkrótce dla instytucji edukacyjzwala to naszym użytkownikom na bardzo dużą nych. Office 365 umożliwia już zakup jednoelastyczność w konfigurowaniu własnych planów stanowiskowej subskrypcji. U°ytkownikom dozakupowych, płaceniu tylko za u°ywane usługi, co mowym polecamy bezpłatną pocztę Hotmail oraz jest z pewnością atrakcyjne cenowo dla organizacji Office Web Apps, a także Sky Drive – bezpłatną każdej wielkości. Proszę dodatkowo zwrócić uwagę przestrzeń dyskową wielkości 25 GB w internecie. na brak kosztów początkowych przy przeniesieniu W jaki sposób zabezpieczone są dane firmowe usług do chmury oraz zmianie przechowywane w pakiecie? struktury kosztów, co dla części Microsoft przykłada szczególną uwagę ÿ rm mo°e byš atrakcyjne samo do bezpiecze‹stwa i zabezpiecze‹, Każdą z usług w sobie. a bezpiecze‹stwo danych naszych Ofﬁce 365 można Wielu pracowników w małych ÿ rklientów jest dla nas najwy°szym priokupić niezależnie. mach korzysta jednocześnie z wierytetem. Mówiąc o bezpieczeństwie, Pozwala to klientom lu bardzo różnych urządzeń – zana dużą elastyczność powinniśmy skoncentrować się na co równo komputerów stacjonarnych, najmniej dwóch aspektach. Pierwszy w konﬁgurowaniu jak i urządzeń przenośnych. Czy to samo centrum danych oraz normy własnych planów stosowanie Oš ce 365 dla wszystspełniane na ka°dym eta pie jego buzakupowych oraz kich b‡dzie wygodne? dowy, zarządzania, tworzenia i odzypłaceniu tylko za Jak najbardziej! Tak jak wspomniaskiwania kopii zapaso wych oraz zaużywane usługi. łam, Microsoft Office 365 projektotrudniania personelu. Microso⁄ wany był z myślą o jak największej stosuje najlepsze praktyki, wykorzywydajności i dostępności. Oznacza stuje najlepszych dostawców sprz†tu to również wsparcie dla urządzeń mobilnych takich i spełnia w tym zakresie normy unijne i światowe. jak tablety czy netbooki, które korzystają raczej Podobnie procedury określające pracę naszych spez lekkich aplikacji webowych oraz dla szerokiej cjalistów obsługujących centra danych zgodne są gamy smartfonów z Windows Phone, Nokia Blackz normami ISO. Druga strona to bezpiecze‹stwo Berry oraz telefo nów z systemami naszych konkuprzed wirusami i zabezpieczenie przed spamem. rentów takich jak Apple czy Google. I tu równie° mo°e my zapewniš naszych u°ytCzy rozwiązanie to jest dedykowane tylko dla kowników, że ich dane są bezpieczne i włafirm, czy można je też polecić rodzinom albo gruściwie ulokowane. W cenie subskrypcji pom edukacyjnym? klienci dostają pełną ochronę przed złośliMicrosoft Office 3 65 jest rozwiązaniem dla firm. wym oprogramowaniem.Ž ı REKLAMA

Zobacz jak Microsoft® Ofce 365 zmienia sposób komunikacji dzięki rozwiązaniom Cloud Power. Wejdź na: www.microsoft.pl/cloud

068_KA_06_Microsoft-kor.indd 69

11-05-16 18:02

WYWIAD ■ INTERVIEW

Jestem walczącym feministą I'm a Militant Feminist ROZMAWIA/INTERVIEWED BY: Magdalena

Rigamonti

070_KA_05_WywiadProf-kor.indd 70

11-05-16 18:36

Walczy jak lew. O prawa kobiet, żon, mniejszości, o godność człowieka w ogóle. Prawa człowieka i ich granice, najnowsza książka profesora Wiktora Osiatyńskiego, tylko z pozoru jest naukowa. Zapewniamy, że czyta się ją jak dobrą powieść.

Zdjęcie/Credits: Wojciech Druszcz/Reporter/East News

He fights like a wildcat for the rights of women, wives and human dignity in general. Human Rights and their Limits, Prof. Wiktor Osiatyński’s latest book, is an excellent read with all the trappings of an academic work. Słyszałam, że pracuje pan ostatnio w Tatrach, tam myśli, pisze książki... [wywiad odbył się w marcu – red.] Jestem już dość stary i nie mam tyle sił co kiedyś, ale w Tatry jeżdżę. W domu Halama w Zakopa nem mam bazę – tam pisałem tę swoją ostatnią książkę. W wolnych chwilach biorę plecak i idę na wycieczkę. Ostatnio poszedłem przez Dolinę Małej Łąki do Kościeliskiej, potem wszedłem na halę pod Ornakiem, przenocowałem, potem po szedłem przez Iwaniacką Przęłęcz na Chocho łowską i znowu przenocowałem. I tak przez te śniegi, sam? Tak, dobrze mi się chodzi po śniegu. Lubię sa motność, ale nie w sensie dolegliwego stanu psy chicznego. Po prostu lubię być sam czasami. Tymi górami, samotnością odreagowuje pan codzienność, wykłady, spotkania ze studenta mi, sympozja? Wokół pana jest pełno ludzi. Tak, ale ja to też bardzo lubię. Przecież sporo pra cuję, w zasadzie stale gdzieś jeżdżę. Dopiero co byłem pod Londynem na spotkaniu Instytutu Otwartego Społeczeństwa. Jak ta pana ostatnia książka powstawała? Sformułowanie „prawa człowieka” jest stosunko wo nowe – zaczęto go używać dopiero w połowie XX w. Bo przecież po I wojnie światowej koncep cje uniwersalnej formy praw człowieka były nie możliwe z racji choćby tego, że mocarstwa miały swoje kolonie. Dopiero w 1941 r. Roosevelt oraz Churchill ogłosili w tzw. Deklaracji Atlantyckiej, że wojna toczy się o prawa człowieka. Od tego wszystko się zaczęło. A chodziło o to, by kraje Trzeciego Świata też wzięły udział w wojnie, głównie przeciwko Japonii. Później już była Po wszechna Deklaracja Praw Człowieka. Jednak w Polsce jeszcze nawet w 1968 r. nikt tego sfor mułowania nie używał. Mówiono o tym, że ko munistyczny rząd łamie swoją konstytucję. A teraz nie ma pan wrażenia, że to sformuło wanie jest nadużywane?

I've heard you have been working in the Tatras a lot recently, thinking and writing books... I’m fairly old and not as strong as I used to be but I still go to the mountains. I always stay at the Ha lama house in Zakopane and this is where I wrote my latest book. Whenever I can I pack my back pack and go on a trip. I recently hiked across the Mała Łąka Valley all the way to the Kościeliska Valley and then I went up to the pasture land at the foot of Mount Ornak mountain, spent the night there and the next day I hiked via the Iwan iacka Pass to the Chochołowska Valley. Through the snow, all on your own? [The interview was conducted in March – ed.] Yes, I enjoy hiking in the snow. I like being alone but not lonely. I enjoy spending time with myself. Do you go to there to take some time out from your daily routine of giving lectures and semi nars? You have a lot of people around you. Yes, I do, but I really enjoy all this. I work pretty hard and I’m on the road most of the time any way. I’ve just got back from a meeting of the Open Society Institute near London. How did your book come about? The term “human rights” is fairly recent and was not in use until the mid 20 th century. Even after World War I, the concept of universal human rights was unthinkable for the simple reason that so many empires still had their colonies. It was only in 1941 that Roosevelt and Churchill claimed in their so-called Atlantic Declaration that war had broken out over human rights. This was what got it all started. The rationale for it was that Third World countries had also participated in the war, especially in the fight against Japan. Later came the Universal Declaration of Human Rights. However, nobody in Poland would have used the term in 1968. The Communist government was said to be violating its own Constitution. And you don’t feel the term is being abused to day? 71

070_KA_05_WywiadProf-kor.indd 71

11-05-16 18:36

WYWIAD ■ INTERVIEW

Więcej o człowieku mówi jego zachowanie wobec żony, męża czy dziecka niż jego przemowy w parlamencie. More telling of a person's nature is how they treat their wife, husband and child than how well they speak in parliament.

Oczywi”cie, ‚e mam. Taka Of course I do. This is what Prof. Wiktor Osiatyński jest natura ludzka: szukamy human nature is like: we uniwersalnego klucza, który like to have a skeleton key – pisarz i prawnik, konstytucjonalista (66 l.) specjalizujący się w historii doktryn otworzy wszystkie drzwi. which will open all doors. polityczno-prawnych. Wykładowca A prawa człowieka prowoAnd human rights are wide uniwersytetów Columbia, Stanford, Harvard kujŁ do nadu‚yŒ. W mojej open to abuse. In my book I i Środkowoeuropejskiego w Budapeszcie. W 2005 r. stowarzyszenia kobiece przyznały ksiŁ‚ce wyraŠnie piszŸ, ‚e clearly say that you cannot mu tytuł Feministy Roku, rok później był nie mo‚na całego ‚ycia ground your life on claims współzałożycielem Partii Kobiet. oprzeŒ na roszczeniach, bo as there would be no space A writer and lawyer, constitutionalist (66) wtedy na ”wiecie nie byłoby in the world for love, goodspecialising in the history of political and miło”ci, dobra, przebaczeness, forgiveness and generhistorical doctrines. Lecturer at Columbia, Stanford, Harvard Universities and the nia, szczodro”ci. Na łamach osity. I also propose a new Central European University in Budapest. In tej ksiŁ‚ki postulujŸ te‚ nowŁ ÿ eld of law – wives’ rights. 2005, womens' associations awarded him the kategoriŸ prawa – prawo Isn’t this the same as womtitle of the "Feminist of the Year" and a year later he was one of the founders of political ‚on. en’s rights? party Partia Kobiet (Party of Women). To nie to samo co prawa koNo, it’s not. I think I may be biet? the only person in the world Nie. Chyba jestem jedyny na ”wiecie, który o prato advocate respecting the rights of wives. In most wa ‚on siŸ upomina. W wiŸkszo”ci krajów małcountries, by entering into marriage a woman re‚eŽstwo sprowadza siŸ do tego, ‚e kobieta wobec linquishes the right of protection she enjoys wybranego mŸ‚czyzny wyrzeka siŸ ochrony, któagainst other people with respect to the man she rŁ ma przed innymi. Je”li nieznajomy kobietŸłpomarries. If she gets beaten or raped by a stranger bije albo zgwałci, to ona wzywa policjŸ. Je”li tego she can call the police. But if her husband does dopu”ci siŸ mŁ‚, to ona idzie do imama albo ksiŸthis to her, she can only go to the Imam or priest dza, którzy mówiŁ: bŁdŠ lepszŁ ‚onŁ. who will tell her to be a better wife. Co na ten postulat pana koledzy naukowcy? How do your academic colleagues react to this? Jedni siŸ ”miejŁ, drudzy mówiŁ, ‚e to ciekawy Some laugh and others ÿ nd it a good idea. I put pomysł. W tej ksiŁ‚ce pierwszy raz sformułowathis down in writing for the ÿ rst time in my book łem to na pi”mie, wiŸc sam jestem ciekaw reakcji. so I’m interested to see how society receives this. Czy my, w tym tzw. cywilizowanym ’wiecie, Do we in the so-called civilised world talk about czasami nie mówimy o prawach człowieka, human rights which have very little in common które nijak nie przystaj• do innych realiów? with the realities of other countries? Wielu ludzi mówi, ‚e prawa człowieka to jest Many people say that human rights is an EuroeuroamerykaŽski wymysł, który nie ma waloru American concept which is hardly universal. I uniwersalno”ci. Nie zgadzam siŸ z tym. Kiedy” don’t agree with this. I once attended a conference byłem na konferencji na Uniwersytecie Columat Columbia University along with many Asian bia. Brało w niej udział sporo uczonych azjatycand African scholars working in the United States kich i afrykaŽskich pracujŁcych w Stanach, who claimed that human rights are a concept of którzy twierdzili, ‚e prawa człowieka to wymysł Western man and even a weapon of imperialism. Zachodu, a nawet orŸ‚ imperializmu. Nagle głos And then a man from Kenya took the ⁄ oor and zabrał Kenijczyk, który powiedział, ‚e przez 17 lat said he had been a political prisoner for 17 years. był wiŸŠniem politycznym. Mówił o torturach, He spoke about being tortured and about how all o tym, ‚e miał połamane wszystkie ko”ci i nie sŁhis bones had been broken. He did not feel that dzi, ‚eby prawa człowieka jego nie dotyczyły, bo human rights did not apply to him because he was nie jest Europejczykiem albo Amerykaninem. not European or American. I used this story in Przytaczam tŸ historiŸ w ksiŁ‚ce, bo uwa‚am, ‚e my book as I believe it says a lot about the univerona mówi o uniwer salno”ci praw człowieka. sal nature of human rights. Trzeba by‡ dobrym człowiekiem, …eby walczy‡ Do you have to be a good person to ÿ ght for huo prawa człowieka? man rights? Według mnie, ‚eby walczyŒ o prawa innych, trzeIn my opinion, to ÿ ght for the rights of others ba mieŒ w sobie trochŸ współczucia, zrozumietakes compassion, understanding, empathy and a nia, empatii i poczucia słuszno”ci działania. ‰ conviction that what you are doing is right. ‰

070_KA_05_WywiadProf-kor.indd 72

11-05-16 18:36

Wieliczka_K_12.05.indd 1

5/12/11 12:36:01 PM

KULTURA ■ CULTURE

AMERICAN FILM FESTIVAL, Wrocław, 20-24.10

36. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych, 6–11 czerwca, Gdynia 36th Polish Film Festival, 6-11 June, Gdynia

MORZE FILMÓW

SZTUKA OTWARTA

Nowe ﬁlmy Wojciecha Smarzowskiego (Róża) i Barbary Sass-Zdort (W imieniu diabła), obsypany nagrodami Essential Killing Jerzego Skolimowskiego oraz debiut Bartka Konopki Lęk wysokości to tylko kilka atrakcji, jakie pojawią się w czerwcu w Gdyni. Organizowany po raz 36. festiwal w tym roku czekają zmiany. Nowy dyrektor artystyczny Michał Chaciński zapowiedział ostrzejszą selekcję ﬁlmów do konkursu głównego, zlikwidował konkurs kina niezależnego i zaplanował otwarcie imprezy, dotąd uchodzącej za branżową, na widzów. Może w tym roku uda nam się zakochać (oczywiście bez pamięci) w polskim kinie?

To już końcówka nowatorskiej akcji stołecznego Muzeum Sztuki Nowoczesnej. W ramach programu odbywały się debaty na temat roli muzeum w świecie sztuki oraz warsztaty dla dzieci. Co czeka odwiedzających w czerwcu? M.in. dwa wykłady z cyklu Mister Warszawy 50 lat później (czyli co się stało z hołubionymi niegdyś budynkami) oraz połączony z warsztatami wykład Martena Spangberga Spektakl zwany demokracją. www.artmuseum.pl

SEA OF MOVIES Wojtek Smarzowski’s new movie (Rose from Mazury), Jerzy Skolimowski’s award-showered Essential Killing, and Bartek Konopka’s long-awaited debut Vertigo are just some of the highlights of the 36th Gdynia Film Festival. And we’ve been told to expect a few changes this year. The festival’s new artistic director, celebrated ﬁlm critic Michał Chaciński, has announced a stricter selection of titles vying for the main competition, waved goodbye to the indie movie competition, and is planning to open up what has traditionally been a trade event to the public. Perhaps we will manage to fall (head over heels) for Polish movies this year?

OPEN ART The last month of an innovative educational art project piloted by the MOMA in Warsaw. So far there have been debates on the role and the position of the museum in the modern world of art, ﬁlm formats and children’s workshops. So what’s coming up in June? Two lectures from the “Mister Warsaw 50 Years Later” series and Marten Spandberg’s workshop-lecture “A Spectacle Called Democracy”. Don’t miss them. Muzeum otwarte, MSN, Warszawa, do 30 czerwca Open Museum, Museum of Modern Art in Warsaw, until 30 June

ZABAWA PRZEZ WIEKI

ZAMKNIĘTA KOMÓRKA SPOŁECZNA Klasyczny przykład małego wielkiego kina. Nakręcony za kilkaset tysięcy euro, z nieznaną obsadą ﬁlm zdobył nominację do Oscara w kategorii Najlepszy Film Nieanglojęzyczny oraz nagrodę Un Certain Regard na festiwalu w Cannes. Enigmatyczna i niepokojąca produkcja Greka Yorgosa Lanthimosa to historia bogatego przedsiębiorcy mieszkającego z żoną i dziećmi w willi odciętej od świata. Ojciec jako jedyny opuszcza dom oraz kontroluje dopływ zewnętrznych bodźców. Dzieci (na oko dwudziestokilkuletnie) chodzą po domu w bieliźnie i rywalizują ze sobą w dziwnych grach sprawnościowych. Film to dziwaczne połączenie kroniki rodzinnej i zapis swoistego eksperymentu. Czy alienacja od świata i opisanie go po swojemu przyniesie szczęście? Warto ugryźć ten Kieł.

MUZEUM|MUSEUM

Kieł, reż. Yorgos Lanthimos, Against Gravity, premiera 10 czerwca Dogtooth, dir. Yorgos Lanthimos, Against Gravity, premieres 10 June

CLOSED CELL OF SOCIAL LIFE

Chcesz wiedzieć, czym ludzie się bawili, zanim nastała era konsol do gry albo aplikacji na iPhone'a? Odwiedź wystawę Meblowy salon gier Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Najstarszy eksponat to pochodzące z XVI w. pionki do warcabów, a najnowsze – automaty do gry z lat 80. poprzedniego stulecia. Dziś też zabytkowe. Na wystawie obejrzymy także stoły do gier, karty oraz ﬁgury szachowe.

GAMES DOWN THE CENTURIES Want to know what people used to play before console games, PC-based RPG games and iPhone's gaming apps? Don’t miss the exhibition Furniture Game Show at the National Museum in Wrocław. The oldest exhibit is a set of draughts dating back to the 16th century, and the newest ones are arcade games from the 1980s – now period pieces in their own right.

Despite having a budget of only a few hundred thousand Euros and featuring an unknown cast, the production garnered an Academy Award nomination in the Best Foreign Language Film Category and an Un Certain Regard award at Cannes. This enigmatic and disturbing offering from Greek director Yorgos Lanthimos tells the story of a wealthy businessman who lives with his family in a villa secluded from the rest of the world. The father is the only person allowed to leave the premises and he carefully controls all interactions with the outside world. The children (who look twentysomething) walk around in their underwear and pit themselves against each other in strange games. Dogtooth is an eerie blend of family chronicle and a record of a bizarre social experiment. Strony: Kultura, Gadżety oraz Uroda, przygotowała Ola Salwa ˜ dziennikarka, pisze o wzornictwie, modzie, ﬁlmie, współpracuje z Przekrojem, Filmem, Elle. Journalist and blogger Ola Salwa writes about design, culture and beauty in Kaleidoscope Kaleidoscope. She is a contributor to Przekrój, Film and Elle.

074_KA_06_Kultura-kor.indd 74

Meblowy salon gier, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, do 26 czerwca Furniture Game Show, National Museum in Wrocław, until 26 June Zdjęcia/Credits: M.P.

AMERICAN FILM FESTIVAL, Wrocław, 20–24.10

FILM|MOVIES

11-05-16 19:01

Muzyka|MuSic Mocne uderzenie

Strzał w dzieSiątkę

Co będzie świetnym deserem po lekturze zapisków platynowej piękności MM? Koncert innej, tym razem rockowej blondynki, czyli Bonnie Tyler. Autorka takich hitów jak Total Eclipse of a Heart, Holding out for a hero czy It's a Heartache zagości w stolicy. Jej charakterystyczny, lekko zachrypnięty głos (efekt powikłań po operacji usunięcia guzków ze strun głosowych) to także idealne zwieńczenie letniego wieczoru.

Nie ma tu 3D ani pań z kolorowej prasy, ta płyta nie odchudza ani nie dodaje masy. Kup oryginalną płytę, to piwko se pykniem – przekornie zachęca wokalista Pablopavo. Co w takim razie znajdziemy na krążku? Dwanaście utworów, różne gatunki muzyczne (rock, dubstep, reggae) i jeden wspólny mianownik – Warszawę. Ale nie tę z wieżowcami i modnymi barami sushi, tylko tę, gdzie chodniki są zawsze trochę zbyt krzywe, pan trochę za gruby, a pani trochę za smutna.

Strong beat Fancy downing a delicious desert after digesting the divagations of a blonde bombshell? Bonnie Tyler, another blonde that rocks, is back in town. Tyler, famous for hits like “Total Eclipse of the Heart”, “Holding out for a Hero” and “It's a Heartache” is performing at Warsaw’s Congress Hall on 30 June. Her trademark husky voice (the result of complications after having nodules removed from her vocal chords) is the perfect finale for a summer evening.

Pablopavo i Ludziki 10 piosenek, Karrot Komando Pablopavo i Ludziki 10 Songs, Karrot Komando

bingo “There’s no 3D or ladies from glossy magazines. This album won’t make you any slimmer and it won’t build muscle tone. We tried but it just came out like it always does. Buy an original album so we can buy a beer”, teases lead singer Pablopavo. What will you find on the album? Twelve tracks, different musical genres (rock, dubstep, reggae) and a single leitmotif: Warsaw. No, not the national capital with the skyscrapers and hip sushi bars, but the city with the chronically crooked pavements.

kSiążki|bookS

Bonnie Tyler, Sala Kongresowa, Warszawa, 30 czerwca

wrażliwość blondynki Była zjawiskowo piękna. Fakt. Była charyzmatyczna. Fakt. Była niezwykle inteligentna i wrażliwa. Fakt? Mit? Wątpliwości rozwieje książka Fragmenty. Wiersze, zapiski intymne, listy. Podczas tej lektury możemy wniknąć w niewykreowany świat aktorki, która przez wiele lat przed, prawdopodobnie samobójczą, śmiercią zmagała się z samotnością, zagubieniem, depresją. Nawet najsłodsze blondynki mają w sobie mnóstwo goryczy.

Bonnie Tyler, Congress Hall, Warsaw, 30 June.

teatr|tHeatre ruSzaj w tany! Przez dwa letnie tygodnie to Bytom będzie najbardziej roztańczonym miastem w Polsce. Prawie 40 zespołów z całego świata weźmie udział w prezentacjach festiwalowych. Oprócz nich w programie imprezy znalazły się warsztaty tańca współczesnego oraz integracyjnego z udziałem osób niepełnosprawnych. Poza praktyką gości czeka też doskonale przygotowana część teoretyczna: zajęcia z pisania o tańcu, seminarium krytyków i historyków specjalizujących się w tej dziedzinie. Organizatorem festiwalu jest Śląski Teatr Tańca.

Move your feet! Bytom is all set to become the dance capital of Poland for two months during summer. Almost forty dance companies from all over the world will be taking part in festival performances. The event will accompanied by modern dance workshops and classes featuring differently-abled participants. Apart from practical activities, there is a well-rounded theoretical agenda of classes in dance writing, and seminars for dance critics and historians. The festival is being organized by the Silesian Theatre of Dance.

blonde SenSitivity She was a stunning beauty. Fact. She was charismatic. Fact. She was bright and sensitive. Fact. Or myth? Any lingering doubts will be cleared up by the book Fragments: Poems, Intimate Notes, Letters. Read it to immerse yourself in the real world of the actress who many years before her alleged suicide had struggled with solitude, confusion and depression. Even the sweetest blondes conceal bags of bitterness within. Marilyn Monroe Fragmenty. Wiersze, zapiski intymne, listy, Wydawnictwo Literackie Marilyn Monroe Fragments: Poems, Intimate Notes, Letters, Wydawnictwo Literackie

PolSki SMak Czy pisanie o jedzeniu ma sens? Wojciech Nowicki przekonuje, że jak najbardziej. W niezwykle zmysłowy czy raczej pyszny sposób opisuje polskie zwyczaje kulinarne ostatniego 20-lecia. Nie jest to jednak książka kucharska, choć przepisy z niejednej się tu pojawią, lecz wciągający esej o tożsamości budowanej przez jedzenie. Powiedzenie, że jesteśmy tym, co jemy, jeszcze nigdy nie brzmiało tak aktualnie.

taSte of Poland 18. Międzynarodowa Konferencja Tańca Współczesnego i Festiwal Sztuki Tanecznej, Bytom, 26 czerwca – 9 lipca

Zdjęcia/Credits: M.P.

18th International Contemporary Dance Conference and Performance Festival, Bytom, 26 June – 9 July.

074_KA_06_Kultura-kor.indd 75

Does writing about food make sense? Wojciech Nowicki argues it does. He describes Poland’s culinary traditions of the past twenty years in a very sensual and scrumpy way. Abundant in recipes, this is not a cookbook so much as an essay about identity built on food. The aphorism that we are what we eat has never sounded so relevant and ironic. Wojciech Nowicki Stół, jaki jest. Wokół kuchni w Polsce, Muzeum Etnograficzne w Krakowie Wojciech Nowicki Stół, jaki jest. Wokół kuchni w Polsce, Ethnographic Museum in Kraków

11-05-16 19:03

GADŻETY ■ GADGETS

Pieniądze szczęścia nie dają, dopiero zakupy – mawiała Monroe. Kupcie coś z listy poniżej, a uszczęśliwicie też innych, bo część dochodów ze sprzedaży pójdzie na cele charytatywne. “Money doesn’t bring happiness, only shopping does”, as Marilyn Monroe used to say. Buy one of the objects below and make other people happier – part of the sales revenue will go to charity. MIEJ SERCE Projektantka biżuterii Solange Azagury-Partrige słynie ze swoich niekonwencjonalnych projektów, szczególnie tych inspirowanych częściami ciała. Do jej najbardziej znanych błyskotek należy pierścionek Hot Lips. Srebrny mięsień sercowy pokryty czerwoną emalią Brytyjka stworzyła specjalnie dla inicjatywy RED, która dochód ze sprzedaży czerwonych przedmiotów przekazuje fundacji Global Fund na walkę z HIV i AIDS w Afryce. Cena: wzór

HAVE A HEART Jewellery designer Solange Azagury-Partrige is famous for unconventional pieces, especially those inspired by parts of the body. One of her most talked about gems is the “Hot lips” ring. The British designer brings the cardiac muscle in sterling silver coated in red enamel specially for the RED Campaign which donates the proceeds from the sales of red products to the Global Fund to Fight HIV and AIDS in Africa. Price: sample

W TRADYCJI SIŁA W sklepie Skarby Prababuni przy ul. Nowogrodzkiej 8 w Warszawie znajdziemy produkty, które kilkadziesiąt lat temu wypełniały spiżarnie i komody naszych babć. Przygotowywane według tradycyjnego przepisu konﬁtury, dżemy, sosy i kiszone ogórki to dla wielu Polaków smaki dzieciństwa. Z kolei piękne obrusy, pościel i bielizna to nośnik rękodzielniczej tradycji. Sprzedawane tu artykuły przygotowali mieszkańcy Świętokrzyskiego w ramach fundacji Domy Wspólnoty Chleb Życia. Jej celem jest aktywizacja bezrobotnych i wspieranie rozwoju dzieci z ubogich rodzin. Wspieramy ich więc, kupując „skarby prababuni”. www.skarbyprababuni.org.pl

GLORIOUS TRADITION The “Skarby Prababuni” store at 8 Nowogrodzka St, Warsaw, offers products which used to reign in the pantries of our great grandmothers over half a century ago. Prepared in line with old recipes, marmalades, sauces and pickles revive the taste of childhood for many Poles, while ﬁne tablecloths and bed linen recall traditional craftsmanship. The range was hand-made by the residents of Świętokrzyskie province as part of the “Community Homes Bread of Life” foundation. The objective is to activate the unemployed and support the development of children and young people born into underprivileged families.

CZAS UCIEKA Szczególnie nie liczą go pacjenci oddziałów onkologicznych. Wspiera ich fundacja Rak'n'Roll, która zbiera pieniądze na odnowienie poczekalni w Instytucie Onkologii w Warszawie. Jeśli chcesz wziąć udział w akcji, kup zegarek ﬁrmy S.T.A.M.P.S. w charakterystycznym, przypominającym znaczek pocztowy kształcie, którego tarczę zaprojektowała polska rysowniczka Endo. Może dzięki niemu pomożemy też sobie i będziemy poświęcać więcej czasu na rzeczy ważne? www.raknroll.pl

TIME FLIES These watches are specially designed for oncology patients. They are supported by the Rak'n'Roll Foundation which is now raising funds to renovate the waiting rooms at the Institute of Oncology in Warsaw. If you want to support the campaign, buy one of these distinctively stamp-shaped S.T.A.M.P.S watches. The dial was designed by Polish cartoonist Endo. Who knows, you might even be helping yourself by spending time on things that really matter?

WSŁUCHAJ SIĘ W POTRZEBY INNYCH Dr. Dre to znany raper i producent muzyczny, więc wie, jaką wartość ma dobry dźwięk. Dlatego nad stworzeniem słuchawek Beats by Dr. Dre pracował prawie trzy lata. W rezultacie słychać w nich wyjątkowo piękne, głębokie basy, a i wyższe tony mają czyste, prawdziwe brzmienie. Dzięki wbudowanemu pilotowi bardzo łatwo przewijać kolejne utwory. Ze słuchawkami zintegrowany jest też mikrofon, więc możemy płynnie przechodzić od słuchania muzyki do rozmowy z przyjacielem lub odwrotnie. Specjalnie dla inicjatywy RED powstała czerwona wersja słuchawek. Cena: ok. 600 zł

Dr. Dre is a celebrated rapper and music producer who knows the value of a sound when he hears one. It took him almost three years to design Beats by Dr. Dre headphones which deliver beautiful super-deep base sounds and smooth, undisturbed highs. Integrated remote control makes choosing soundtracks easy. As the headphones come with built-in microphones, you can seamlessly switch from listening to music to chatting with a friend or vice versa. The limited red edition has been designed for RED. Price: approx. PLN 600.

076_KA_06_Gadzety-kor.indd 76

Zdjęcia/Credits: M.P., DR

LISTEN TO OTHERS

11-05-16 18:44

CHOPIN DLA JAPONII Muzyka nie tylko łagodzi obyczaje, ale może zapewnić konkretną pomoc. Dochód z zakupu płyty Solidarni z Japonią, gdzie utwory Chopina interpretują między innymi Janusz Olejniczak, Rafał Blechacz i Krystian Zimerman, zostanie przeznaczony na wsparcie dla kraju, który w marcu nawiedziło tragiczne w skutkach trzęsienie ziemi. Warto dodać, że Chopin jest jednym z najbardziej uwielbianych w Japonii kompozytorów. Cena: 19,99 zł

CHOPIN RELIEF FOR JAPAN Music does not only moderate our manners, it can also provide concrete assistance. The proﬁts from the sales of “Solidarity with Japan”, an album featuring Chopin’s works interpreted by Janusz Olejniczak, Rafał Blechacz and Krystian Zimerman, will be donated to support the country devastated by the tragic earthquake in March. By the way, Chopin is one of the most celebrated composers in Japan. Price: PLN 19.99.

PIECZ I LECZ Różowy od wielu lat kojarzy się z walką z rakiem piersi. Nieprzypadkowo więc właśnie taki kolor ma obudowa specjalnej kolekcji robotów kuchennych KitchenAid nazwanej adekwatnie – Cook for the Cure. Dzięki urządzeniu ubijemy pianę, wymieszamy ciasto i nie ubrudzimy całej kuchni, bo dołączone do zestawu miski zmieszczą całą masę, a przy okazji różowy gadżet rozjaśni nasz dom. Część dochodu ze sprzedaży wesprze fundację Susan G. Komen for the Cure. Cena: ok. 1000 zł

The colour pink has symbolised the crusade against breast cancer for many years. It is no coincidence that pink is the colour of KitchenAid’s aptly named limited series, Cook for the Cure. This can be used to beat egg whites or mix dough without making dirtying the whole kitchen – you can neatly tuck the paste in the bowls that come with the set, while the pink gadget will make your kitchen brighter. A portion of the sales revenue is being donated to support Susan G. Komen for the Cure Foundation. Price: approx. PLN 1,000.

REKLAMA

BAKE AGAINST CANCER

076_KA_06_Gadzety-kor.indd 77

11-05-16 18:44

GWIAZDOZBIÓR ■ OUT AND ABOUT

Najważniejsze „tak” stulecia Wedding of the Century Na ten moment czekał cały świat, w końcu wiele tygodni przed uroczystością zapowiedziano, że będzie to ślub stulecia. 96-metrowego czerwonego dywanu, jaki czekał na gości przed katedrą Westminster Abbey, mogli wyspiarzom pozazdrościć nawet organizatorzy Oscarów. W uroczystości wzięło udział 1900 gości. David Beckham złamał protokół dyplomatyczny, gdyż Order of British Empire przypiął na prawej, a nie lewej piersi. Z kolei jego żona Victoria założyła zbyt ciemną kreację. Komentowano, że bardziej pasuje na pogrzeb niż ślub. Większość Brytyjczyków przyjęła jednak ślub entuzjastycznie – na trasie przejazdu zgromadził się milion osób. Ich bezpieczeństwa i porządku pilnowało 5 tys. policjantów, którym pomagało 35 specjalnie wyszkolonych psów tropiących. Tren sukni Kate miał 2,7 m długości. Na wszelki wypadek, gdyby suknia została uszkodzona albo zabrudzona, na pannę młodą czekały trzy kopie ślubnej kreacji. Trzy miesiące powstawał tort wraz z dodatkami. Również trzy, tyle że sekundy, trwał pocałunek Williama i Kate. Każde z nich zaprosiło na ślub troje swoich „byłych”. Panie pewnie płaczą teraz w poduszkę, w końcu każda z nas marzy o księciu. Potwierdza to jedna z kobiet, która ubrana w białą suknię stała na ulicy z transparentem Will, nie jest jeszcze za późno. Angielski humor?

Suknię ślubną zaprojektowała Sarah Burton. The wedding gown was designed by Sarah Burton.

Ważny pocałunek, ale karierę zrobiła mina druhny. An important kiss but all eyes focused on the little bridesmaid. Tort na cześć książęcej pary w witrynie domu towarowego Harrod's. The royal wedding cake on display at Harrod's. Młoda para jechała w ślubnej karocy księcia Karola i Diany. The newlyweds in Prince Charles and Diana's carriage.

The whole world had been waiting for this day announced as the wedding of the century. The 96-metre red carpet that awaited guests and newlyweds in front of Westminster Abbey must have made the Academy Awards ceremony envious. The event had 1,900 guests. David Beckham sidestepped the diplomatic protocol having pinned the Order of the British Empire to his right and not left lapel. His wife Victoria wore black to the ceremony and the press commented the outfit was suited to a funeral event not a wedding. Most Brits were enthusiastic about the wedding with crowds of one million people along the transfer route. Over 5,000 police officers assisted by 35 trained dogs made sure everyone was safe. The train of the wedding dress was 2.7 metres long. The bride had three copies of the gown made just in case one would get damaged or stained. It took three months to make the wedding cake while the balcony kiss of the newlyweds lasted 3...seconds. The bride and groom both invited three exes each. The ladies must be devastated as who would not like to marry a prince. This was exemplified by a woman photographed on the streets of London clad in a white dress holding a sign which said: "Will, it's not too late!". Alas, it was.

078_KA_06_Gwiazdozbior-kor.indd 80

Brytyjczycy kochają monarchię. The Brits love their monarchy.

11-05-16 19:05

Katarzyny: Żak i Zielińska, radzą, jak dobierać biustonosz. Actresses Katarzyna Żak and Katarzyna Zielińska gave bra-ﬁtting advice.

Nie chcąc przyćmić Kate, królowa wybrała skromną kreację w kolorze kanarkowym. Queen Elisabeth chose a pale yellow outﬁt not to outshine Kate.

Królowa Danii Małgorzata II. Queen of Denmark, Margaret II.

Pierś do przodu! Breasts Up! Wszyscy znamy powiedzenie jednego z byłych premierów o „mężnym sercu w kształtnej piersi”, jednak czy ktoś pomyślał, że pierś Aleksandry Jakubowskiej nie byłaby tak kształtna, gdyby nie odpowiednio dobrany biustonosz? 14 maja w warszawskim centrum handlowym Złote Tarasy odbyła się 4. edycja Wielkiego Dnia Dobierania Biustonoszy. Organizatorzy akcji, marka Chantelle Paris i miesięcznik Claudia, po raz kolejny uświadamiali Polkom, jak ważne jest odpowiednie dopasowanie rozmiaru i modelu bielizny. Przez cały dzień panie mogły skorzystać z bezpłatnych porad ekspertów Chantelle. We girls all know how important it is to dress our bosom in the perfect bra. This is not always an easy feat to find perfectly fitting lingerie but help is on the way. On 14 May the Złote Tarasy shopping mall in central Warsaw hosted the fourth Bra Fitting Day. The event was organised by Chantelle Paris and Claudia monthly. The aim of the campaign and the show was to raise awareness among women how crucial to a woman's beauty and health is a well-fiitted bra. During the event all ladies could talk to professional Chantelle bra-fitters and shop for lingerie. Marzena Rogalska, Alain de Rodellec (Chantelle), Dorota Wellman, Kamila Gawędzka (Chantelle).

Elton John z partnerem Davidem Furnishem. Elton John with partner David Furnish.

Zdjęcia/Credits: Corbis (10), East News (2), M.P.

Lady in black, czyli Victoria Beckham (i David). Victoria Beckham in black (and with David)

078_KA_06_Gwiazdozbior-kor.indd 79

Charles Spencer i niezidentyﬁkowany obiekt stojący. Charles Spencer and mystery lady. Na obiad młodzi pojechali aston martinem księcia Karola. The couple drove Prince Charles's aston martin to lunch.

Marcin Prokop „w objęciach” Kasi Klich. Marcin Prokop and Kasia Klich.

Dzieci kwiaty? Nie, to Marzena Rogalska oraz Dorota Wellman, ambasadorki akcji. Campaign ambassadors Marzena Rogalska and Dorota Wellman.

11-05-16 19:06

KUCHNIA ■ CUISINE

Grillowanie na łonie przyrody Barbecue in the Open

o wpływa na sukces takiej biesiady? Pi‡kna pogoda, doborowe towarzystwo oraz, oczywi–cie, potrawy! Dobra marynata i odpowiednio dobrana kompozycja ziół to podstawa naszego grillowego sukcesu. Posiadaczom nadmiaru wolnego czasu i miło–nikom ogrodnictwa proponuj‡ uprawianie ziół. Wszystkim za– radz‡ pami‡ta‹, ›e grillujemy na ›arze, a nie na ogniu, bo wówczas przyprawy zamieni− si‡ w zw‡glone „co–” i strac− swoje wła–ciwo–ci.’

hat makes the success of a BBQ fiesta? The weather, the company, and naturally, all the dishes we prepare! A good marinade and well blended herbs are the key to our grilling success. Those of you blessed with ample free time and a green thumb might want to try growing your own herbs. Oh, and remember that we grill on embers – not an open ÿ re, as this will turn our seasoning into a charred goodness knows what and deprive it of its aroma. ’

PAPRYKA FASZEROWANA PIKANTNYM ŁOSOSIEM NORWESKIM Składniki dla 4 osób: • 1,3 kg świeżego łososia norweskiego • 12 niedużych papryk • 1 cebula • 1 marchew • 1 ząbek czosnku • ½ papryczki chili • 3 łyżki oliwy z oliwek • 5 łyżek siekanej kolendry • 1 łyżka mielonego kuminu • 1 żółtko • sól Sposób przygotowania: Łososia norweskiego oczyścić, umyć i pokroić w drobną kostkę. Obrać marchew, czosnek i cebulę. Papryki umyć, przekroić na pół i oczyścić z nasion. Marchew zetrzeć na tarce o grubych oczkach, natomiast cebulę, czosnek i ostrą papryczkę drobno posiekać. Warzywa podsmażyć na silnym ogniu na oliwie z oliwek, a następnie zmniejszyć płomień, dodać łososia i smażyć, cały czas mieszając. Całość doprawić solą, mielonym kuminem i posypać siekaną kolendrą. Po ostudzeniu do masy dodać żółtko. Połówki papryki wypełnić farszem z łososia norweskiego, pokropić oliwą, ułożyć farszem do dołu na tacce z grubej folii aluminiowej, a następnie piec 5 min na rozgrzanym grillu. Po tym czasie papryki obrócić i przypiekać od strony skórki kolejne 10 min, aż do zapieczenia farszu. Faszerowane łososiem norweskim papryki podawać z liśćmi sałaty i sosem jogurtowym z dodatkiem świeżej mięty.

REKLAMA

PEPPERS STUFFED WITH SPICY NORWEGIAN SALMON Ingredients for 4: • 300 g fresh Norwegian salmon • 12 small peppers • 1 onion • 1 carrot • 1 garlic clove • ½ chilli pepper • 3 tablespoons olive oil • 5 tablespoons chopped coriander • 1 tablespoon ground cumin • 1 yolk • salt Preparation: Rinse, clean, and dice Norwegian salmon. Peel carrot, garlic and onion. Clean peppers, cut in halves and remove seeds. Grate carrot on large holes of hand grater and thinly chop onion, garlic and chilly pepper. Fry vegetables on high heat, then reduce it, add salmon and continue to fry, stirring all the while. Season with salt, ground cumin and sprinkle with chopped coriander. Add egg yolk to the cooled paste. Fill pepper halves with Norwegian salmon stuffing, sprinkle with oil, place on thick aluminium foil with the stuffing down, and grill for 5 minutes on heated barbecue. Turn peppers over and grill them skin down for another 10 minutes until the stuffing is brown. Serve peppers stuffed with Norwegian salmon with lettuce leaves and yoghurt sauce sprinkled with fresh mint leaves.

080_KA_06_Sowa-kor.indd 80

11-05-16 17:50

MAGAZYN POKŁADOWY POLSKICH LINII LOTNICZYCH LOT

LOT info LOT POLISH AIRLINES IN-FLIGHT MAGAZINE

SPIS TRE CI CONTENTS POŁĄCZENIA MIĘDZYNARODOWE

INTERNATIONAL FLIGHTS

NASZA FLOTA

OUR FLEET

MILES & MORE

MILES & MORE PROGRAMME

LOT NEWS

BAGAŻ

YOUR LUGGAGE

DEKLARACJE CELNE DO KANADY DEKLARACJE CELNE I WIZOWE DO USA MUZYKA I FILMY NA POKŁADZIE

II IV VI VIII W XIV

XVI XVIII XXII

MUSIC AND MOVIES ON BOARD

CZERWIEC | JUNE 2011

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 1

11-05-16 14:58

POŁĄCZENIA MIĘDZYNARODOWE

INTERNATIONAL FLIGHTS

Toronto New York Chicago

NOWE POŁĄCZENIE JUŻ W SPRZEDAŻY

Hambur Amsterdam London

Brussels Düsseldorf

NEW DESTINATION AVAIABLE NOW

DONETSK FROM 3 JUNE/OD 3 CZERWCA

Frankfurt

Paris

Zürich Geneva Milan Turin

POŁĄCZENIA CZARTEROWE

LOT CHARTERS

Nice Madrid

Barcelona

WARSZAWA

Burgas, Corfu, Heraklion, Kos, Lamezia, Palma de Mallorca, Paphos, Rodos, Tel Aviv, Tessaloniki, Varna, Zakynthos.

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 2

Palma de Mallorca

11-05-16 14:58

Helsinki

St. Petersburg

Tallinn Stockholm

Riga Copenhagen Kaliningrad

Hamburg Szczecin Gda…sk Berlin Pozna… dam Bydgoszcz Warszawa s Wrocław üsseldorf Katowice Kraków Rzeszów Frankfurt Prague Munich Vienna

Zürich

Moscow

Vilnius Minsk

Lviv

Kiev

Bratislava

Donetsk

Budapest

Hano

Odessa

Milan Bucharest Belgrade

Tbilisi

Varna

Roma

Soÿa

Burgas Istanbul

Yerevan

Tessaloniki Lamezia

Corfu Athens Rodos Kos

Zakynthos

Heraklion

Damascus Larnaca

Beirut

Paphos

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 3

i Ca

LOT info | NASZA FLOTA | OUR FLEET

Tel Aviv

III 11-05-16 14:59

nasza flota our fleet

BOe Ing 787 Dream LIner w PLL LOT lot już wkrótce zaoferuje pasażerom zupełnie nową jakość i komfort podróży dzięki samolotom Boeing 787 Dreamliner. Pierwsi pasażerowie polecą samolotem B787 w barwach lot -u już w 2012 r. Innowacyjny system oświetlenia na pokładzie zmniejszy dyskomfort związany ze zmianą stref czasowych w dalekich podróżach. Dzięki zaawansowanemu systemowi przyciemniania okien pasażer będzie decydował o dopływie światła z zewnątrz. Wilgotniejsze powietrze w kabinie, lepsze tłumienie drgań i hałasu – wszystko to oznacza dużo większy komfort pasażerów w czasie podróży.

BOe Ing 787 Dream LIner jOIns LOT lot will soon offer the new quality and comfort of the Boeing 787 Dreamliner. The innovative in-flight lighting system will reduce the discomfort connected with the change of time zones during long flights. Thanks to the advanced window shading system, each passenger will individually decide how much light to let in from the outside. More humid air in the cabin, diminished turbulence and a soundproof system translate into a better ambience for passengers during the flight.

*w tym dwa egzemplarze samolotów do dyspozycji rządu | *including two aircraft at the government disposal ** dla kompletu pasażerów | ** for the full of passengers *** w tym egzemplarz samolotu certyfikowany przez ULC do wykonywania rejsów w konfiguracji medycznej – MEDEVAC | *** including the aircraft certified by the CAO to serve as a MEDEVAC plane

IV xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 4

BOEING 737-400 5 54,57 m 47,57 m 852 km/h 9000 km** 18/229

10 29,90 m 26 m 793 km/h 2400 km** 70

14* 31,68 m 26 m 793 km/h 2600 km** 82

EMBRAER 190-200

7 36,45 m 28,88 m 793 km/h 3000 km** 48/99

EMBRAER 175 4 31,01 m 28,88 m 793 km/h 2200 km** 36/72

1 (docelowo 4) 38,65 m 28,72 m 793 km/h 2600 km** 112

ALENIA ATR-42 8 27,17 m 27,05 m 478 km/h 1200 km** 64

3 26,67 m 24,57 m 532 km/h 1000 km** 46

LOT info | nasza f

LOTa | our fleet

11-05-16 14:59

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 5

11-05-16 14:59

PROGRAM LOJALNOŚCIOWY MILES & MORE MILES & MORE PROGRAMME

PROGRAM LOJALNOŚCIOWY

MILES & MORE Liczy obecnie 20 mln uczestników na całym †wiecie i jest wiod’cym tego typu programem w Europie. Uczestnictwo w nim daje mo…liwo†— gromadzenia oraz wykorzystywania mil na poł’czeniach linii lotniczych nale…’cych do sojuszu Star Alliance oraz wielu innych. Na atrakcyjno†— programu wpływa równie… udział licznych partnerów nielotniczych. Miles & More has 20 million participants all over the world and is the leading programme of this type in Europe. By joining the programme you gain the opportunity to earn and spend miles on Star Alliance ‰ ight connections likewise on many others. „ e Programme is attractive also thanks to an extensive list of our non-air partners.

KART… PODSTAWOW— pasa…er otrzymuje poczt’ po zgromadzeniu ju… jednej mili. Karta umo…liwia gromadzenie i wykorzystywanie mil w programie Miles & More. BASIC CARD Issued once a passenger earns the ÿ rst air mile. „ e card is used for earning and spending air miles on Miles & More Programme.

Pod numerem telefonu +48 22 5 777 222 pracownicy Biura Obsługi w Polsce czekaj‘ na pytania. Dokonaj‘ rezerwacji przelotu, sprawdz‘ stan Twojego konta milowego oraz udziel‘ odpowiedzi w j‡zyku polskim lub angielskim na wszelkie pytania. Operators of the call centre in Poland will answer all your queries at +48 22 5 777 222 .They will book your – ight, check how many miles you’ve eraned and answer questions in Polish or in English.

SREBRN— KART… FREQUENT TRAVELLER uzyskasz po zgromadzeniu 35 tys. mil w ci’gu jednego roku kalendarzowego. Uprawnia ona m.in. do wst‚pu do Business Lounge z biletem PLL LOT, Austrian, Luž hansy, Swiss oraz Brussels Airlines, odprawy przy stanowisku klasy biznes tych linii oraz daje wysoki priorytet na li†cie oczekuj’cych. FREQUENT TRAVELLER SILVER CARD. Issued once a passenger earns 35,000 air miles within one calendar year. With the Silver Card and a LOT, Austrian, Luž hansa, Swiss or Brussels Airlines ticket you can use business lounges as well as business class check-in. You also gain high priority on stand-by lists.

JAK TO ZROBIĆ

Nale…y wypełni— aplikacj‚, która dost‚pna jest w biurach LOT-u przy stanowiskach odprawy baga…owo-biletowej oraz na pokładach naszych samolotów. Wystarczy poprosi— o ni’ nasz personel pokładowy. Aplikacja dost‚pna jest równie… na stronie internetowej: www.miles-and-more.pl

HOW TO JOIN

First, ÿ ll in the application form available at LOT oŸ ces, at luggage and ticket check-in points and onboard all our planes. Just ask our ‰ ight attendants for more information. „ e application may also be ÿ lled in online at: www.miles-and-more.pl

ZŁOT— KART… SENATOR KARTA HON CIRCLE otrzymujesz po zgromadzeniu 100 tys. mil przysługuje pasa…erom, którzy w ci’gu w roku kalendarzowym. Posiadacze tej karty dwóch kolejnych lat kalendarzowych korzystaj’ m.in. z gwarancji rezerwacji zgromadzili 600 tys. mil HON. W†ród w klasie biznes do 48 godzin przed rozpocz‚przywilejów dla posiadaczy karty HON ciem podró…y, a tak…e 50% zni…ki na bilet Circle s’ m.in.: wst‚p do First Class lounge – nagrod‚ dla osoby towarzysz’cej we Frankfurcie, karta Senator dla mał…onka w podró…y na rejsach PLL LOT, Austrian, lub partnera, gwarancja rezerwacji w klasie Luž hansy, Swiss oraz Brussels Airlines. biznes do 24 godzin przed odlotem oraz SENATOR GOLDEN CARD najwy…szy priorytet na li†cie oczekuj’cych. Issued once a passenger earns 100,000 air HON CIRCLE CARD miles within one calendar year. Among Issued once a passenger earns 600,000 HON other privileges the Golden Card o§ ers miles withing two consecutive calendar a booking guarantee in business class up years. „ e privileges for HON Circle Card to 48 hours before the journey begins, and holders include admission to the First Class a 50% discount on a ticket - a companion lounge in Frankfurt, a Senator Card for award for an accompanying person for ‰ ights a spouse or partner, a booking guarantee in with LOT, Austrian, Luž hansa, Swiss business class up to 24 hours before the ‰ ight, or Brussels Airlines. and the highest priority on stand-by lists.

PARTNERZY NA RYNKU POLSKIM/PARTNERS IN POLAND

Szczegółowe informacje o ofercie poszczególnych partnerów można znaleźć na stronie: www.miles-and-more.pl For more details please visit our website www.miles-and-more.pl

VI xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 6

LOT info | MILES & MORE

11-05-16 14:59

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 7

11-05-16 15:00

Lot News lot news

LOT POLish Air Lines LAunched The “ eLiTe FLeeT” Pr Ojec T

w Pll lot wystartował Projekt „ elite Fleet”

PLL LOT rozpoczęły realizację projektu „ e lite Fle et”, kolejnego z założonych w strategii 21 „Must w in Battles”. Prace nad projektem trwały od kilku miesięcy. ich efektem jest start programu, dzięki któremu sukce sywnie wdrażane będą nowe standardy serwisu pokładowego, a także odbędzie się cykl szkoleń i warsztatów dla personelu pokładowego z zakresu nowoczesnej obsługi klienta, szkoleń językowych czy treningów rozwijających tzw. kompetencje miękkie. w programie mogą wziąć udział wszyscy członkowie personelu pokładowego P ll lot , którzy zgłoszą się do rekrutacji, a następnie zostaną zakwalifikowani do udziału w szkoleniach. Po pozytywnym ukończeniu wszystkich przewidzianych w projekcie szkoleń osoby te będą obsługiwać Pasażerów podróżujących w kla sie biznes na rejsach długodystansowych, początkowo w samolotach Boeing 767, a następnie Boeing 787 Dreamliner, w posiadanie którego lot wejdzie jako pierwsza linia w e uropie.

LOT Polish Airlines has begun implementing its e“ lite Fleet” project, another of its 21 Must w in Battles strategies. w ork began on the project a few months ago. The aim is to launch a programme that will allow the gradual implementation of new onboard service standards and a series of training sessions and workshops for the cabin crew in modern client service, language skills, and soft skills training. a ny suitably qualified lot Polish a irlines cabin crew member can apply for the training programme. Having completed the programme, the crew member will be qualified to serve business class passengers on long-haul flights. These will initially be operated by Boeing 767 aircraft, and later by the Boeing 787 Dreamliner. lot Polish airlines will be the first Dreamliner purchaser in e urope.

viii 081_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 8

LOT info | news | news

11-05-16 19:09

alma

alma.indd 1 xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 9

2011-05-13 13:57:49 11-05-16 15:00

LOT NEWS LOT NEWS

LOT WEB CHECK-IN IS EASY, QUICK AND CONVENIENT

WEB KIOSKI LOT-U, CZYLI ŁATWO, SZYBKO, SAMODZIELNIE Wychodz⁄c naprzeciw oczekiwaniom swoich Pasa‹erów, PLL LOT wprowadziły do swojej oferty tzw. WEB Kioski – samoobsługowe urz⁄dzenia umo‹liwiaj⁄ce samodzieln⁄ odpraw— pasa‹ersk⁄.

podręcznym. Dlatego też osoba posiadająca bagaż rejestrowany po dokonaniu odprawy w WEB Kiosku musi udać się do specjalnie dedykowanego stanowiska oznaczonego jako Baggage Drop w celu odprawy również swojego bagażu rejestrowanego. Wraz Za pomocą WEB Kiosku Pasażer może odprawić się na dowolne z rozwojem technologii samoobsługowej funkcjonalno™› LOT-owpoł–czenie LOT-u (z wył–czeniem rejsów atlantyckich), wpisuj–c skich WEB Kiosków będzie również rozszerzana. LOT pracuje już swój¦numer rezerwacji, podaj–c nr karty Freqeuent Flyer lub nr bile- nad tym, by w przyszłości kioski przewoźnika umożliwiały również tu elektronicznego. WEB Kiosk umożliwia wybór miejsca w samo- samodzielne nadanie bagażu, wydrukowanie przywieszki bagażolocie i wydrukowanie karty pokładowej. Istnieje również możliwość wej czy zmianę rezerwacji. przesłania boardingu na telefon – wystarczy wybrać funkcję Mobile Cztery urządzenia WEB Kiosk należące do LOT-u zlokalizowane są Boarding. Aplikacja obsługuje także odprawę na dalsze odcinki po- w terminalu A na warszawskim Okęciu, tuż za regularnymi stanowidróży, w ramach tej samej rezerwacji, w tym także realizowane przez skami odpraw, w pobliżu stanowiska Tele Check-in. Wkrótce dołączy innych przewoﬁników, z którymi zawarte s– stosowne umowy part- do nich czwarte. W przyszłości LOT zamierza rozszerzać dostępność nerskie w ramach siatki poł–czeŁ¦aliansu lotniczego Star Alliance. stanowisk o kolejne punkty w Warszawie, inne lotniska w Polsce, Dostępna obecnie funkcjonalność naszych WEB Kiosków jest skro- a docelowo udostępnić WEB Kioski Pasażerom we wszystkich porjona głównie dla Pasażerów podróżujących wyłącznie z bagażem tach naszej siatki poł–czeŁ.

Fot.: Archiwum Lotnisko Chopina. Dzi—kujemy Lotnisku Chopina za udost—pnienie zdj—cia.

LOT Polish Airlines now offers WEB Check-in, self-service devices for checking in, as part of our ongoing commitment to our passengers.

X xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 10

You can now check in for any LOT Œ ight (except transatlantic Œ ights) by entering your booking number and either your Frequent Flyer card number or online ticket number. œ e WEB Check-in option lets you select your seat and print your boarding pass. Boarding information can also be sent via mobile phone. Just select the Mobile Boarding option. œ e application lets you check in for any leg of the journey booked under the same booking number. œ is includes those operated by other Star Alliance carriers. œ e functionality of the WEB Check-in devices is primarily tailored to passengers who only have carry-on baggage. Passengers with registered baggage need to go to a dedicated stand called “Baggage Drop” to check their bags in once they’ve gone through WEB Check-in. œ e functionality of LOT Web Checkin devices will be expanded as the technology develops. We are currently working on making our WEB Check-in devices able to check-in baggage, print baggage tags and change bookings. œ ree LOT WEB check-in devices are located in Terminal A at Warsaw’s Okęcie airport close to the Tele Check-in stand. A fourth device will be installed soon. In the future, LOT intends to expand the availability of the stands by installing more devices at di¤ erent venues across Warsaw, other airports in Poland, and eventually to o¤ er EV Check-in to passengers at any airport on the LOT Œ ight schedule. LOT info | NEWS | NEWS

11-05-16 15:01

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 11

11-05-16 15:01

Lot News Lo T news

LOT and P OLish a ir POr Ts PPL TO w Ork TOge Ther m Ore c LOse Ly

Zacieśnienie współpracy pomięd Zy pLL Lo T i ppL

modernizację infrastruktury lotniska, a także działania, które będą zwiększać ruch pasażerski w warszawskim porcie. podpisanie listu intencyjnego jest początkiem dalszego procesu bilateralnych ustaleń w kwestii zacieśniania współpracy pLL Lo T i ppL. przyjęcie deklaracji jest również kolejnym elementem realizacji nowej strategii polskiego przewoźnika, która zakłada stworzenie dla L o T-u portu tranzytowego (tzw. hubu) na linii w schód–Zachód na Lotnisku c hopina. Marcin Piróg, Prezes Zarządu PLL Lot i Michał Marzec, Naczelny Dyrektor P.P. „Porty Lotnicze” składają podpisy na liście intencyjnym.

Polskie Linie Lotnicze LOT podpisały z przedsiębior stwem Porty Lotnicze, zarządzającym Lotniskiem Chopina w w arszawie, list intencyjny, który określa założenia przy szłej współpracy obu stron. w spółpraca zakłada stworzenie najwyższego standardu jakości wspólnie świadczonych usług na Lotnisku c hopina jako strategicznym porcie dla polskiego przewoźnika. Główny na cisk obie firmy chcą położyć na poprawę obsługi pasażerów,

LOT Polish Airlines has signed a letter of intent with Porty Lotnicze, the company that manages w arsaw Chopin Airport, regarding their future cooperation. The agreement envisages establishing top quality standards at c hopin a irport, the domestic carrier’s home base. Both com panies stress the importance of improving passenger service and modernising the airport’s infrastructure, as well as acti vities aimed at increasing passenger traffic at w arsaw airport. The signing of the letter of intent marks the beginning of a new chapter in bilateral agreements aimed at strengthening the relationship between Lo T polish a irlines and porty Lotnicze ppL. The adoption of the declaration is a further step towards the implementation of Lo T’s new strategy of creating a transit hub on the e ast-w est line at c hopin a irport in w arsaw.

BEZPIECZEństwo

safEty

NIE PALIMY Uprzejmie przypominamy, że w czasie trwania wszystkich rejsów PLL LOT obowiązuje bezwzględny zakaz palenia (dotyczy też papierosów elektronicznych) oraz picia alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w sklepie pokładowym Duty Free. NIE tELEfo Nuj EMY Podczas całego lotu obowiązuje bezwzględny zakaz używania wszelkich przenośnych urządzeń elektronicznych emitujących sygnały radiowe. Mogą one zakłócać pracę komputerów pokładowych. Ich zasilanie – jeśli znajdują się w zasięgu pasażera lub w jego bagażu rejestrowanym i podręcznym – musi być bezwzględnie wyłączone przez cały czas przebywania na pokładzie. Pasażerowie mogą natomiast korzystać z urządzeń elektronicznych nieemitujących sygnałów radiowych, a więc: przenośnych komputerów, gier elektronicznych, odtwarzaczy i kamer wideo, ale tylko wtedy, gdy wyłączony jest napis „Zapiąć pasy”. Na pokładach samolotów można korzystać z telefonów komórkowych wyłącznie przed startem, do chwili zamknięcia drzwi samolotu, i w przypadkach dłuższego oczekiwania na start po każdorazowej decyzji kapitana ogłoszonej pasażerom. Po wylądowaniu wolno używać komórek dopiero po wyłączeniu silników. Natomiast w przypadku wydłużonego kołowania samolotu na stanowisko postojowe można telefonować wyłącznie po decyzji kapitana ogłoszonej każdorazowo pasażerom.

No SMoKING We kindly remind you that smoking is strictly forbidden (including e-ciga rettes) on all flights of the PolishAirlines LOT. You are also requested to refrain from drinking alcohol on our planes, either brought along on board or purchased in the duty free shop. No CALLING During the whole flight it is strictly forbidden to use any portable electronic devices emitting radio signals as they might interfere with the onboard computers. If those electronic devices are within the reach of a passenger or in his registered and hand lug gage – their power supply must be absolutely turned off during the whole flight. Passengers may use the electronic devices which do not emit radio signals, such as personal computers, electronic games, CD players and video cameras, but only when “fasten seatbelts” the signal is switched off. Passengers may use their mobile phones onboard only before take-off, until the plane door is closed, and in cases of prolonged waiting for take-off, each time the captain has announced his decision to passengers. After landing mobile phones may be used only after the engines have been switched off. In case of a prolonged journey to the parking lot, the using of mobile phones is permitted only after the captain has announced his decision to the passengers.

XII xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 12

LOT info | news | news

11-05-16 15:01

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 13

11-05-16 15:02

bagaż

your luggage

BAGAŻ REJESTROWANY PRZEWOŻONY W LUKU BAGAŻOWYM CHECKED LUGGAGE ALLOWANCES

BAGAŻ PODRĘCZNY PRZEWOŻONY NA POKŁADZIE SAMOLOTU CARRY ON LUGGAGE ALLOWANCES

BAGAŻ DLA DZIECI DO LAT DWÓCH FREE LUGGAGE ALOWANCES FOR CHILDREN UP T0 2 YEARS OF AGE

Na wszystkich trasach (z wyłączeniem rejsów transatlantyckich do/z USA , Kanady) obowiązuje system wagowy IATA, zgodnie z którym pasażerowie mogą bezpłatnie przewieźć: • klasa biznes – 30 kg bagażu, • klasa ekonomiczna – 20 kg bagażu. Bagaże przekraczające powyższe limity podlegają dodatkowej opłacie. Na trasach transatlantyckich obowiązuje limit bagażu liczony w sztukach, zgodnie z którym pasażerowie mogą przewieźć bezpłatnie w: • klasie biznes – 2 sztuki bagażu o wadze nie większej niż 32 kg każda, mierzące maksymalnie 158 cm, • klasie ekonomicznej – 1 sztukę bagażu o wadze 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm. Druga sztuka bagażu o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm podlega zryczałtowanej opłacie w wysokości: • 165 zł + opłata serwis*** w przypadku wylotów z Polski, • 40 euro + opłata serwis*** w przypadku wylotów z innych miast Europy, • 50 dol. + opłata serwis*** w przypadku wylotu z USA • 60 dol. kanad. + opłata serwis*** przy wylocie z Kanady. Za każdy kolejny bagaż o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm należy uiścić zryczałtowaną opłatę w wysokości: • 115 euro dla podróży pomiędzy Polską i USA (Nowy Jork oraz Chicago), • 175 dol. kanad. – w przypadku podróży z Kanady do Polski • 510 zł – w przypadku podróży z Polski do Kanady. On all routes (excluding transatlantic flights to/from the USA, Canada) where IATA weight concept applies, passengers are entitled to take free of charge: • Business class – 30 kg (66 pounds) of luggage • Economy class - 20 kg (44 pounds) of luggage. All luggage exceeding these limits is charged with an extra fee. On transatlantic routes where the piece concept applies passengers are entitled to take free of charge: • Business class – 2 pieces of luggage, up to 32 kg (70 pounds) each, up to 158 cm (62 inches) •Economy class – 1 piece of luggage up to 23 kg, up to 158 cm (62 inches). The second piece of luggage up to 23 kg, up to 158 cm (62 inches) is charged a flat rate of: • PLN 165 in the case of flights from Poland, • 40 Euro – in case of flights from other European cities, • $ 50 in case of flight from the U.S.A., • CAD 60 in the case of flights from Canada For each successive piece of luggage up to 23 kg, up to 158 cm (62 inches) is charged with: • EUR 115 in the case of flights between Poland and USA (New York and Chicago), • 175 CAD – in the case of flights from Canada to Poland, • 510 PLN – in case of flights from Poland to Canada. Niezależnie od limitu bagażu rejestrowanego pasażer jest uprawniony do bezpłatnego przewozu bagażu podręcznego: • klasa biznes – 2 sztuki bagażu o łączne wadze 9 kg, • klasa ekonomiczna – 1 sztuka bagażu o wadze 6 kg. Suma wymiarów każdej sztuki bagażu (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm (55 x 40 x 23)*. Dodatkowo, w ramach ceny biletu, jako bagaż podręczny mogą być przewożone: mała torebka damska, płaszcz, peleryna lub koc, parasol lub laska, aparat fotograficzny, lornetka lub kamera, para kul lub w pełni składany wózek inwalidzki. On top of the checked luggage limits passengers are entitled to take on board: • Business class – 2 pieces of hand luggage up to 9 kg (20 pounds) in total • Economy class – 1 piece weighing 6 kg (13 pounds). The dimension (total of the length, width and height) of each luggage may not exceed 118 cm (55x40x23) or 47 inches (22x16x9)*. Additionally, the following items can be carried by a passenger as hand baggage: a small handbag; a coat, a cloak or a blanket; an umbrella or a cane; a camera, binoculars or a cine-camera; a pair of crutches or a fully collapsible wheelchair (if necessary during a flight). Dzieci do lat 2 niezajmujące oddzielnego miejsca w kabinie mają prawo do bezpłatnego przewozu: • 10 kg bagażu rejestrowanego oraz 1 sztuki bagażu podręcznego do 6 kg, zawierającego rzeczy potrzebne dziecku w czasie przelotu, oraz składanego wózka dziecięcego lub torby-kosza do przewozu niemowląt lub fotelika samochodowego przewożonych w luku bagażowym**, na trasach atlantyckich: • 1 sztuki bagażu rejestrowanego, którego suma trzech wymiarów nie przekracza 115 cm, a waga 23 kg, oraz 1 sztuki bagażu podręcznego do 6 kg, zawie rającego rzeczy potrzebne dziecku w czasie przelotu, oraz całkowicie składanego wózka dziecięcego lub torby-kosza do przewozu niemowląt lub fotelika samochodowego przewożonych w luku bagażowym***. Children up to 2 years of age not occupying a separate seat are entitled to take: • up to 10 kg of checked luggage, and 1 piece carry-on luggage up to 6 kg (13 LBS ) containing the items necessary for baby care during the flight, and 1 fold up collapsible stroller or baby basket or car seat located in hold* on transatlantic routes: • 1 piece of checked luggage up to 23 kg and maximum dimension 115 cm, and 1 piece carry-on baggage up to 6 kg (13 LBS ) containing the items necessary for the baby during the flight, and 1 fold up collapsible stroller or baby basket or car seat located in hold**.

* Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie do wielkości bagażu podręcznego. ** Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. *** Wysokość opłaty jest zależna od rynku sprzedaży. * For certain flights operated by small size aircraft additional restrictions may apply. ** A baby basket or a car seat can be transported on board if space is available. *** Rates may differ on various markets

PŁYNY W BAGAŻU PODRĘCZNYM

LIQUIDS IN YOUR HAND LUGGAGE

Od 6 listopada 2006 r. w krajach Unii Europejskiej obowiązują nowe przepisy dotyczące odprawy pasażerów podróżujących w dowolnym kierunku z lotnisk UE oraz Norwegii, Islandii i Szwajcarii. W związku z zagrożeniem płynnymi materiałami wybuchowymi ograniczają one ilości płynów, jakie podróżni mogą wnosić na pokład samolotu. W wyznaczonych punktach każdy pasażer i jego bagaż podręczny zostają poddani kontroli. Chodzi o sprawdzenie, czy podróżny nie wnosi na pokład samolotu niedozwolonych cieczy. Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com.

Since 6 November 2006 in the European Union countries new regulations have been in force regarding the check-in of passengers travelling in any direction from EU airports as well as from Norway, Iceland and Switzerland. In connection with the risk of liquid explosives, they limit the amount of liquid which can be taken on board of the aircraft. At set points, each passenger and his or her hand luggage, undergo control. It must be checked whether the traveler does not take prohibited fluids on board of the aircraft. Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

XIV xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 14

LOT info | bagaż

| your luggage

11-05-16 15:02

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 15

11-05-16 15:02

DEKLARACJE CELNE DO KANADY LOT DO KANADY

DEKLARACJE CELNE DO KANADY POUCZENIE DEKLARACJI Wszyscy podróżni muszą podać swoje dane w Deklaracji Agencji Kanadyjskiej Służby Granicznej (CBSA). Na jednej karcie można umieścić dane najwyżej czterech osób mieszkających pod tym samym adresem. Każdy podróżujący ponosi odpowiedzialność za swoją deklaracj−. Zgodnie z przepisami prawa niewskazanie w deklaracji towarów, waluty i/lub środków pieniężnych wwożonych na teren Kanady może spowodować ich konfiskatę, nałożenie kar pieniężnych i/lub podlegać ściganiu karnemu. Informacje podane w deklaracji będą sprawdzane przez CBSA i mogą być udost−pniane innym departamentom rządowym w celu egzekwowania prawa kanadyjskiego. Wi−cej informacji można uzyskać

TABELA ZWOLNIEŃ OD CŁA DOTYCZĄCA ALKOHOLU I TYTONIU

W czasie rejsu do Kanady otrzymają Państwo od stewardesy Deklarację celną. Prosimy o jej czytelne (drukowanym pismem), dokładne i zgodne z prawdą wypełnienie. Zgodność podanych informacji należy poświadczyć podpisem. XVI xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 16

1,5 l wina lub 1,14 l wyrobów spirytusowych lub 24 puszki lub butelki piwa o pojemności 355 ml (razem 8,5 l). (Przysługuje tylko osobom, które sš pełnoletnie w prowincji, do której towar jest wwożony). 200 papierosów, 200 skr‡tek tytoniowych, 50 cygar lub cygaretek oraz 200 gramów tytoniu przetworzonego (może obowiązywać specjalne cło).

w bazie danych Info Source (nr ref. CBSA PPU 018) w bibliotece publicznej lub na stronie http://infosource.gc.ca. CZĘŚĆ B – OSOBY ODWIEDZAJĄCE KANADĘ Każda osoba odwiedzająca Kanadę może wwieźć bez opłat celnych: prezenty (z wyjątkiem alkoholu i tytoniu) o wartości nie większej niż 60 dol. kanad. każdy; 1,5 l wina lub 1,14 l wyrobów spirytusowych lub 24 puszki/ butelki piwa o pojemnoƒci 355 ml (razem 8,5 l); 200 papierosów, 200 skr−tek tytoniowych, 50 cygar lub cygaretek oraz 200 gramów tytoniu przetworzonego. CZĘŚĆ C – REZYDENCI KANADYJSCY Każdemu rezydentowi kanadyjskiemu powracającemu do Kanady przysługuje jedno z następujących zwolnień od cła w zależności od długości czasu pobytu poza Kanadą (co obejmuje wszystkie towary i/lub prezenty zakupione lub otrzymane za granicą): 24 godziny: 50 dol. kanad. Zwolnieniu nie podlega towar, którego wartość przekracza 50 dol. Alkohol i tytoń podlegają ocleniu.

48 godzin: 400 dol. kanad. Obejmuje alkohol i tyto£. (patrz tabela obok)

7 dni: 750 dol. kanad. Obejmuje alkohol i tyto£. (patrz tabela obok)

LOT info | DEKLARACJE CELNE DO KANADY

11-05-16 15:03

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 17

11-05-16 15:03

DEKLARACJE CELNE I WIZOWE DO USA LOT DO USA

DEKLARACJE CELNE I WIZOWE DO USA

Z wszelkimi pytaniami dotyczącymi przedmiotów podlegających zgłoszeniu lub ocleniu należy zwracać się do pracowników Służby Celnej. XVIII xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 18

OPRÓCZ DEKLARACJI CELNEJ DOSTANĄ PAŃSTWO RÓWNIEŻ DEKLARACJĘ WIZOWĄ I-94. Prosimy o dokładne i zgodne z prawd jej wypełnienie. Każdy pasażer niebęd cy obywatelem USA zobowi zany jest do wypełnienia pierwszej strony tej deklaracji. Nie wypełniaj jej jedynie osoby na stałe mieszkaj ce w USA, legitymujące się paszportem kraju objętego ruchem bezwizowym z USA, posiadające Zieloną kartę lub wizę imigracyjną. Przed przyst pieniem do wypełniania deklaracji prosimy o dokładne zapoznanie się z instrukcją zamieszczoną poniżej. Wszelkich informacji i pomocy udzieli Pa•stwu personel pokładowy. Po wypełnieniu obydwie deklaracje należy wraz z paszportem przedstawi‡ w trakcie kontroli paszportowej i celnej.

WALUTA I ŚRODKI PIENIĘŻNE Przewóz waluty lub środków pieniężnych jest legalny bez względu na sumę. Jednakże podróżny, który wywozi lub wwozi do Stanów Zjednoczonych więcej niż 10 tys. dol. (w walucie USA albo jej równowarto‹‡ w walucie obcej lub ł cznie) w postaci monet, banknotów, czeków podróżnych lub papierów warto‹ciowych na okaziciela, takich jak przekazy pieniężne, czeki osobiste lub bankowe, akcje lub obligacje, jest prawnie zobowi zany do zgłoszenia tej sumy

WYJA’NIENIA DODATKOWE Wszystkie osoby mog by‡ poddane przesłuchaniu i rewizji (także ich mienie). Nielegalny przywóz substancji zastrzeżonych (narkotyków, chemikaliów, leków dostępnych tylko na receptę, a bez doł czonej recepty itd.), bez względu na liczbę, stanowi pogwałcenie prawa Stanów Zjednoczonych.

1. Nazwisko 2. Imię 3. Data urodzenia: dzień/miesiąc/rok 4. Kraj obywatelstwa 5. Płeć (męska – M, żeńska – F) 6. Data wydania paszportu: dzień/miesiąc/rok 7. Data ważności paszportu: dzień/miesiąc/rok 8. Seria i numer paszportu 9. Numer lotu 10. Kraj zamieszkania 11. Miejsce rozpoczęcia międzynarodowej podró—y lotniczej (np. Kraków, Warszawa) 12. Miejsce wydania wizy, np. Kraków 13. Data wydania wizy: dzień/miesiąc/rok 14. Adres w USA: numer domu, ulica 15. Adres w USA: miejscowo−€ i stan 16. Numer telefonu w USA, pod którym mo—na Pana/Panią zastać 17. Adres e-mail 18. Nazwisko 19. Imię 20. Data urodzenia: dzień /miesiąc/rok 21. Kraj obywatelstwa (np. Polska)

PRODUKTY ROLNE I ZWIERZĘCE Chc c zapobiec przenikaniu niebezpiecznych szkodników i zakazanych zwierząt, ogranicza się przywóz następuj cych artykułów: owoców, warzyw, ro‹lin, produktów ro‹linnych, gleby, mięsa, przetworów mięsnych, ptaków, ślimaków oraz innych żywych zwierząt lub produktów zwierzęcych. Podróżny, który nie zgłosi wszystkich tego rodzaju artykułów celnikowi lub inspektorowi rolniczemu, podlega karze, a artykuły mog ulec konÿ skacie.

INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA FORMULARZA WIZOWEGO (RUBRYKI)

LOT info | DEKLARACJE CELNE I WIZOWE DO USA

11-05-16 15:04

PROGRAM BONUSOWY www.payback.pl

WYMIEŃ PUNKTY PAYBACK NA MILE MILES & MORE!

PAYBACK TO MULTIPARTNERSKI PROGRAM BONUSOWY, w którym zbierasz punkty i wymieniasz je na wspaniałe nagrody, między innymi mile MILES & MORE. • punkty zbierasz łatwo i szybko w sklepach tradycyjnych oraz przez Internet • otrzymujesz dwie karty – dla siebie oraz bliskiej Ci osoby • masz dostęp do promocji i ofert specjalnych, aby zbierać punkty jeszcze szybciej • punkty wymieniasz na nagrody lub mile na www.payback.pl

GŁÓWNI PARTNERZY

5 1°mPila re

= & Mo s Mile

OFICJALNI PARTNERZY

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 19

11-05-16 15:04

DEKLARACJE CELNE I WIZOWE DO USA Otrzymaną od stewardesy Deklarację celną prosimy wypełnić czytelnie (pismem drukowanym) długopisem lub wiecznym piórem. Zgodność podanych informacji z prawdą należy poświadczyć własnoręcznym podpisem.

na kwestionariuszu Służby Celnej USA nr 4790. Podróżny musi wypełnić taki kwestionariusz nawet wtedy, gdy walutš lub środki pieniężne przewozi dla niego inna osoba. Niewypełnienie wymaganego kwestionariusza lub podanie niepełnej sumy przewożonych środków pieniężnych może spowodować konfiskatš całej waluty i wszystkich papierów warto€ciowych oraz kary administracyjne i/lub dochodzenie kryminalne. TOWARY Podróżni niebędący stałymi mieszka⁄cami USA muszƒ zgłosi“

XX xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 20

w punkcie 15. łƒcznƒ warto€“ wszystkich przedmiotów przeznaczonych dla innych osób oraz wszystkich towarów przeznaczonych na sprzedaż, lub pozostawienie w Stanach Zjednoczonych. Przedmioty te obejmujƒ wszystkie prezenty, towary handlowe lub próbki (wyjątek: przedmioty użytku osobistego, takie jak ubranie, biżuteria osobista, sprzęt fotograficzny, bagaż itp., nie podlegajƒ ocleniu). Stali mieszka⁄cy USA muszƒ zgłosi“ w punkcie 15. łƒcznƒ warto€“ wszystkich przedmiotów nabytych za granicƒ, włƒcznie z towarami handlowymi i próbkami (niezależnie od tego, czy są to towary nowe, czy używane, obłożone cłem lub nie, nabyte w drodze kupna, otrzymane w prezencie lub nabyte w inny sposób). Dotyczy to również przedmiotów kupionych w sklepach wolnocłowych w USA i za granicƒ, które znajdujƒ siš w posiadaniu pasażera w momencie wjazdu do Stanów Zjednoczonych. Przedmioty nabyte w trakcie tej podróży w drodze wysyłki z innych krajów (z wyjƒtkiem przedmiotów nabytych na terytorium posiadło€ci zamorskich Stanów Zjednoczonych i w krajach basenu Morza Karaibskiego) podlegajƒ ocleniu w momencie ich wwozu do USA. Wysoko€“ opłaty celnej zostanie ustalona przez pracownika Służby Celnej. Stali mieszkańcy Stanów Zjednoczonych majƒ zwykle prawo przywieŒ“ bez cła towary o łącznej wartości 800 dol., o ile wwożą je ze sobƒ. Osobom niebšdƒcym stałymi mieszka⁄cami USA przysługuje zwykle prawo wwozu bez cła towarów o łƒcznej warto€ci 100 dol. Opłata celna wynosi zwykle 10 proc. od pierwszego tysiąca dolarów powyżej wymienionych limitów. Je€li warto€“ wszystkich przedmiotów zgłoszonych w punkcie 15. przekracza 1,4 tys. dol. na osobš, to należy wymienić je w tabeli na drugiej stronie Deklaracji celnej, podajƒc ich ceny w dolarach USA (przy prezentach – ich prawdziwƒ warto€“ równƒ cenie detalicznej).

INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA DEKLARACJI CELNEJ (RUBRYKI) 1. Nazwisko, imię, drugie imię 2. Data urodzenia: dzień/miesiąc/rok 3. Liczba członków rodziny podróżujących z Tobą 4. (A) Adres w USA (nazwa hotelu, miejsce docelowe podróży), (B) Miejscowość, (C) Stan 5. Paszport wydany przez (kraj) 6. Numer paszportu 7. Kraj stałego zamieszkania 8. Kraje odwiedzane w tej podróży bezpośrednio przed przybyciem do USA 9. Linie lotnicze/nr lotu lub nazwa statku 10. Zasadniczym celem tej podróży są interesy: Tak/Nie 11. Przywożę (przywozimy) (A) owoce, rośliny, żywność, owady: Tak/Nie (B) produkty mięsne, zwierzęta, produkty pochodzenia zwierzęcego/dziczyznę: Tak/Nie (C) czynniki chorobotwórcze, hodowle komórek, ślimaki: Tak/Nie (D) próbki gruntu; (lub) Przebywałem (przebywaliśmy) w gospodarstwie rolnym/na pastwisku: Tak/Nie 12. Byłem (byliśmy) w bliskim kontakcie (dotykanie, obrządzanie) ze zwierzętami hodowlanymi: Tak/Nie 13. Przywożę (przywozimy) walutę lub środki walutowe o wartości 10 tys. dol. lub ekwiwalent w walucie obcej (definicja środków walutowych znajduje się na odwrocie): Tak/Nie 14. Posiadam (posiadamy) artykuły handlowe (artykuły na sprzedaż, próbki artykułów w celu uzyskania zamówień lub artykuły nieuważane za osobiste): Tak/Nie 15. Stali mieszkańcy USA – całkowita wartość wszystkich artykułów, w tym artykułów handlowych nabytych za granicą (w tym prezenty dla innych osób, lecz nie artykuły przesłane pocztą do USA) i przywiezionych do USA wynosi: kwota w dolarach. Osoby przyjezdne – całkowita wartość wszystkich artykułów, które pozostaną docelowo w USA, w tym artykułów handlowych, wynosi: kwota w dolarach. Proszę przeczytać instrukcję na odwrocie formularza. Przewidziano tam miejsce na wyszczególnienie wszystkich artykułów, które należy zadeklarować. Stwierdzam niniejszym, że przeczytałem informacje na odwrocie tego formularza i że moja deklaracja jest zgodna z prawdą. LOT info | DEKLARACJE CELNE I WIZOWE DO USA

11-05-16 15:04

Kreta ....................................................................... Rodos Kos Majorka Costa del Sol BuĹ&#x201A;garia Turcja Egipt Tunezja LOT info | dek Laracje ce

Lne i wiz Owe d O USa

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 21

Exim Tours Polska XiX 11-05-16 15:04

MUZYKA I FILMY NA POKŁADZIE MUSIC AND MOVIES ON BOARD

ZRELAKSUJ SIĘ Z: IMS POINT OF VIEW SIT AND RELAX: IMS POINT OF VIEW WILL YOU MAKE MY SOUP HOT AND SILVER

CHRISTINA DAHL

FLY WITH ME

RÓ“NE KSZTAŁTY I KOLORY MUZYKI – WYBÓR DOKONANY PRZEZ NASZ PERSONEL DLA PA’STWA PRZYJEMNOšCI I RADOšCI SŁUCHANIA DIFFRENT SHAPES AND COLOURS OF MUSIC € OUR STAFF PICS ESPECIALLY SELECTED FOR YOUR LISTENING PLEASURE AND ENJOYMENT

BENNI CHAWES

ANOTHER DAY

MALENE MORTENSEN

SHOWBIZZ PEOPLE

HANNE BOEL

LAST TANGO IN PARIS

SOREN SIEGUMFELDT’S STRING SWING FEAT. RICHARD GALLIANO & JOSEFINE CRONHOLM

A TASTE OF HONEY

INGER MARIE

MAIS QUE NADA

BOBO MORENO

RHYTM SONG

ELIEL LAZO FEAT.HANNE BOEL

ON YOUR TOES

MARIE BERGMAN

DON’T LET ME BE LONELY TONIGHT

INGER MARIE

NOW SHE CAN DO IT

THE PIANO FEAT.NELLIE ETTISON AND AL AGAMI

PEEL ME A GRAPE

BENNI CHAWES

JULIE

VERONICA MORTENSEN

PIENSA EN MI

LINE KRUSE

NOTHING COULD BE WRONG

MISEN

SUMMERTIME

ETTA

SHADES OF BLACK

BREAKBOT

HOT MESS

CHROMEO

WHAT YOU KNOW

TWO DOO CINEMA CLUB

I WANNA BE YOUR LOVER

CORINNE BAILEY RAE

MUZYKA KLASYCZNA I FILMOWA CLASSICAL AND MOVIE THEMES EL GRITO (POROZMAWIAJ Z NIĄ)

ALBERTO IGLESIAS

THE KING’S SPEECH

ONLY HAPPY WHEN IT RAINS

CONCERTO IN A, BWV 1055 € ALLEGRO

R.E.M.

MINE SMELLS LIKE HONEY

JOHANN SEBASTIAN BACH

SYMPHONY NO.1, OP. 25 „CLASSICAL” € FINALE

SERGEI PROKOFIEV

SYMPHONY IN G, NO. 8, OP. 88

ANTONIN DVORAK

VARIATIONS FOR 2 PIANOS OP. 56B

MARY

IN ARMS

GIVING UP THE GUN

VAMPIRE WEEKAND

I FOLLOW RIVERS

LYKKE LI

THE WORDS THAT MAKETH MURDER

WOLFGANG AMADEUS MOZART

COMPETINE D’UN AUTRE ETE: L’APRES MIDI

TAKE ME OVER

PIANO CONCERTO IN E FLAT, NO. 5, OP. 73 „EMPEROR” € ADAGIO UN POCO MOSSO

CUT COPY

GROOVE ME

LUDWIG VAN BEETHOVEN

STAY CLOSE

CONCERTO FOR 2 PIANOS ES€DUR 2. ANDANTE

MAXIMUM BALOON/THEOPHILIUS LONDON DELOREAN

YOUNG AREN’T YOUNG

WOLFGANG AMADEUS MOZART

THE HUNDRED IN THE HANDS

THE IMMORTALS

CHEEK TO CHEEK

ARIELLE DOMBASLE

SENOR

JUMP INTO THE FOG

WOMBATS

CITY WITH NO CHILDREN

AUTUMN LEAVES

CHET BAKER

TICO TICO

ARCADE FIRE

ARIELLE DOMBASLE

WHERE DID YOU SLEEP LAST NIGHT

MATT BIANCO

THE UNFORGIVEN

SHIRLEY BASSEY

NEGASONIC TEENAGE WARHEAD

PARIS COMBO

LOVE HER MADLY

PINK MARTINI

BOOTS

BLOSSOM DEARIE

LOVE IN AN ELEVATOR

JAMES BROWN

AIN’T GOOD ENOUGH FOR YOU

ARIELLE DOMBASLE

BIG MIND

NAT KING COLE

METALLICA

SWAN LAKE OP. 20, ACT. 2, SCENE (MODERATO)

I’M ALL RIGHT

MADELEINE PEYROUX

PARIS COMBO

BEADY EYE

VIOLIN SONATA IN A ” ALLEGRETTO BEN MODERATO

PETER ILYICH TCHAIKOVSKY

TOMORROW NEVER DIES

JUTTA GUCKEL

VICTORIA HART

PHOTOSHOP HANDSOME

NIRVANA

PJ HARVEY

DR. NO THEME

MISTER BOND

SUNNY AFTERNOON

TIGHTEN UP

THE BLACK KEYS

YANN TIERSEN

CESAR FRANCK

JEDWABISTY JAZZ SMOOTH JAZZ

MADELEINE PEYROUX

WHITE LIES

THE ROLLER

JULES MASSENET

BLUE ALERT

BIGGER THAN US

EVERYTHING EVERYTHING

„THAIS” MEDITATION

CONCERTO FOR 3 PIANOS F€DUR, 3. RONDEAU

DAVID’S LYRE

ALL YOU NEED IS NOW

DURAN DURAN GARBAGE

JOHANNES BRAHMS

SPARKADIA

ROCKOWE SMACZKI LETS ROCK

ALEKSANDER DESPLAT

YOU BETTER LEAVE ME

LIAM BAILEY

MONSTER MAGNET

RONNIE’S SAMBA WHERE DO I BEGIN LOVE STORY JE NE SAIS QUI FUMER SYMPATHIQUE

THE DOORS

PLUS JE T’EMBRASSE

THE KILLERS AEROSMITH

BRUCE SPRINGSTEEN

COLD SWEAT C’EST MAGNIFIQUE DREAM A LITTLE DREAM

NERWOWE WAKACJE

FEVER

SARAH VAUGHAN

KINGS OF LEON

MODERN DRIFT

EFTERKLANG

KIDS

MGMT Autorskie programy muzyczne, specjalnie na pokłady naszych samolotów, przygotowała ÿ rma Internet Media Services SA , lider i ekspert w bran†y nowych mediów w miejscu sprzeda†y w Polsce i Europie, obejmuj’cych audiomarketing, Digital Signage i aromamarketing. On-board customised music programmes prepared specially by Internet Media Services SA , a leader and expert in new media at the point of sale in Poland and Europe, which include audiomarketing, Digital Signage and aromamarketing. www.ims.fm 02-844 Warszawa ul. Puławska 465

INFLIGHT MOVIES/FLIGHTS TO POLAND

WŁADCY UMYSŁÓW

Przed ambitnym kongresmanem Dawidem Norrisonem rysuje si— niezakłócona niczym kariera. Romans z pi—kn‹ Eliz‹ zmienia jednak całkowicie jego dobrze zaplanowane ›ycie. Pojawiaj‹ si— tajemniczy nieznajomi zainteresowani tym, by wi—cej nie zobaczył ukochanej. Dawid przekonuje si—, ›e jest pionkiem w zagadkowej grze. Czy zaryzykuje wszystko, by znów by‰ z Eliz‹? ADJUSTMENT BUREAU Ambitious congressman David Norrison had a promising career ahead of him. A romance with the beautiful Elisa however, changes his well-planned life. Suddenly mysterious strangers appear, whose only concern seems to be that he never see his beloved again. David discovers that he’s the lead character in this puzzling game. Will he risk everything, so he can remain with Elisa? Gatunek: melodramat, romans Reżyser: George Nolÿ Obsada: Matt Damon, Emily Blunt, Anthony Mackie Długość: 106 min Rok prod.: 2011/ USA Od lat: 12 Wersja: ang., pol. Copyright: Universal Pictures

XXII xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 22

LOT info | MUZYKA I FILMY NA POKŁADZIE | MUSIC AND MOVIES ON BOARD

11-05-16 15:05

MUZYKA I FILMY NA POKŁADZIE MUSIC AND MOVIES ON BOARD

POLSKIE PRZEBOJE BEST OF POLISH MUSIC JESTEŚ LEKIEM NA CAŁE ZŁO

KRYSTYNA PROŃKO

ŚNIADANIE DO ŁÓŻKA

ANDRZEJ PIASECZNY

RAZ PO RAZ

KLASYKA MUZYKI POP POP CLASSIC LOOK ME IN THE HEART

TINA TURNER

SHINY HAPPY PEOPLE

REM

HOLD ME

MUZYKA ŚWIATA WORLD MUSIC QUEDATE

MYSTIC DIVERSIONS

LES MONSTRES SACRES

EDDY DE CLERCQ

SEVENTH HEAVEN

LISTA PRZEBOJÓW CONTEMPORARY HIT RADIO TILL THE WORLD ENDS

BRITNEY SPEARS

BORN THIS WAY

LADY GAGA

MIRRORS

PERFECT

FLEETWOOD MAC

DREAMCATCHER

NATALIA KILLS

SERCE JAK PIES

ONE

USIFE MOYO

JUST CAN’T GET ENOUGH

ELEKTRYCZNE GITARY

ZA KAR‡

JUSTYNA STECZKOWSKA

LAWENDOWY

MANCHESTER

NIE STAŁO SI‡ NIC

BEE GEES

EYE IN THE SKY

ALAN PARSONS PROJECT

SHE WORKS HARD FOR THE MONEY

DONNA SUMMER

DON’T PAY THE FERRYMAN

SUZANNA OWIYO

CORES

BATUK

WE ARE

LIVING ROOM

CAROLINA CAROL BELA

BLACK EYED PEAS

SET FIRE TO THE RAIN

ADELE

THE MAGIC

JOAN AS POLICE WOMAN

MARRY YOU

ROBERT GAWLIŃSKI

CHRIS DE BURGH

ROSALIA DE SOUZA

BRUNO MARS

NA DRZEWIE

ALL I WANNA DO IS MAKE LOVE TO YOU

MARIA MATAKATIFU

SUZANNA OWIYO

MR. MEDICINE

DISAPPEAR

JAMES BRIGHT

EASY LOVER

SUZANNA OWIYO

TOY SOLDIERS

MYSTIC DIVERSIONS

MICHAEL JACKSON

LAUTLOS

OBLIVION

ZOO

THE HIGH RISE IN THE SUNSHINE

NEO RETROS

SILENT SIGH

ANIA

CISZA JAK TA

BUDKA SUFLERA

MAŁA LADY PUNK

LADY PANK

CISZA JAK DZIŚ

MAŁGORZATA OSTROWSKA

DO PRZODU

D•EM

WRACAJ, CZEKAM

PAULLA

A ONA TAŃCZY

ROXA

TYCH LAT NIE ODDA NIKT

HEART INXS

PHILIP BAILEY & PHIL COLLINS MARTIKA

BY YOUR SIDE NGA’TO GI MARE VALERIE

ELIZA DOOLITTLE

RUNAWAY LOVE

ALICE GOLD

MY BOY

DUFFY

HOLLYWOOD TONIGHT

KISSING A FOOL

DELADAP

ALMOST HEAR YOU SIGH

AFRICACARRIBE

I THINK WE’RE ALONE NOW

LAID BACK

JENNIFER LOPEZ ‘FEAT. PITBULL’

ANYANGO

LIGHTS ON

GEORGE MICHAEL ROLLING STONES TIFFANY

HANDLE WITH CARE

TRAVELLING WILLBURYS

YORUBA CHANT GROOVIN’ ON A FEELING DUB

SUZANNA OWIYO

BLUE SKY MINE

MIDNIGHT OIL

IRENA JAROCKA

MATT POKORA

IF I WAS YOU ‘OMG’

MODA I RELAKS FASHION & RELAXATION – CHIC BEATS MAMBO BACAN

ITALIAN SECRET SERVICE

MOTHER EARTH

BARBARA LAHR

TRYING TO GET TO YOU

CAMIEL

WALTZ FOR KOOP

KOOP

BLUE

PLEJ

JAZZY JUNE

ZION LOCKWOOD

NO MORE SAND IN MY LIPBALM

MOQITA

THE MOOD IS MODAL PLUS

LES HOMMES

GHOSTS

BREAK REFORM

HEIDI BRUEHL

TOSCA

VUELVO AL SUR

GOTAN PROJECT

ANYTHING YOU SAY

MICHELLE SHAPROW

KEEP YOUR KIMI

FAR EAST MOVEMENT ‘FEAT. SNOOP DOGG’

HIRD

ON THE FLOOR

7 DIAMANTS

JURR & ROUSSIA

KATY B ‘FEAT. MS. DYNAMITE’

E.T.

KATY PERRY ‘FEAT. KANYE WEST’

BRIGHT LIGHTS BIGGER CITY

CEEšLO GREEN

DA DA

BLUE CAFÉ

INFLIGHT MOVIES/FLIGHTS FROM POLAND

ŻONA NA NIBY

Danny, ceniony chirurg plastyczny i kawaler, ma niezawodny sposób na podryw – swoim wybrankom przedstawia si• jako nieszcz•…liwy, niedoceniany mał–onek. Kiedy jednak straci serce dla atrakcyjnej Palmer, gotów jest brn⁄‹ w kolejne kłamstwa. Byle jej tylko nie utraci‹, prosi swoj⁄ asystentk• Katherin•, aby udawała jego, szykuj⁄c⁄ si• do rozwodu, –on•. Niezawodna Katherina podejmuj• t• gr•... JUST GO WITH IT The succesfully independent, popular plastic surgeon Danny, uses a very good story to catch the ladies – he presents himself as an unhappy, ignored husband. When he falls in love with Palmer, he is forced to tell her further lies, so he doesn’t lose her. He asks his assistent Katherine to play the part of his current wife. Dependable Katherine joins in his deception...

Gatunek: komedia, romans Reżyser: Dennis Dugan Obsada: Jennifer Aniston, Adam Sandler, Nicole Kidman Długość: 115 min Rok prod.: 2011/ USA Od lat: 12 Wersja: ang., pol. Copyright: Sony

LOT info | MUZYKA I FILMY NA POKŁADZIE | MUSIC AND MOVIES ON BOARD

xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 23

XXIII 11-05-16 15:05

MUZYKA I FILMY NA POKŁADZIE MUSIC AND MOVIES ON BOARD

XXIV xxx_LOTINFO_Czerwiec_2011-kor.indd 24

TELEDYSKI/VIDEOS Zapraszamy do relaksu przy muzyce i najpopularniejszych teledyskach m.in. Alexis Jordan, Yasmin i wielu innych ! Enjoy great music from artists including

SERIAL TV TV SHOW

DWÓCH I PÓŁ: CAMELE Z FILTREM I FEROMONY W prezentowanym odcinku amerykańskiego serialu komediowego poznamy kolejne perypetie Charliego, do którego wprowadził się brat Alan z synem. In this episode, you can see further experiences in Charlie’s life, since his brother Alan and his son Jake moved in.

Alexis Jordan, Yasmin and many more!

Wszystkie dzieci zapraszamy na kolejne przygody bohaterów ulubionych polskich bajek: Bolka i Lolka oraz Reksia. We invite all children to meet the well-loved characters of Polish classic cartoons ‘BOLEK and LOLEK’ and Reksio.

LOT DLA DZIECI LOT FOR KIDS

KONCERTY CONCERTS

KOBIETA NA KRAŃCU ŚWIATA: ETIOPIA – NADZIEJA NIEWIDOMYCH CZ. 1/ WOMAN AT THE END OF THE WORLD: ETHIOPIA - HOPE FOR THE BLIND PART1 Martyna wybrała się tym razem do Etiopii. Półtora miliona jej mieszkańców cierpi na ślepotę, połowa z nich ma kataraktę. Choroba ta oznacza często wyrok dożywotni, i to bez względu na wiek. Martyna pozna m.in. członków charytatywnej organizacji Himalayan Cataract Project, której działalno‘š jest dla najuboższych jedyną nadzieją na odzyskanie wzroku. In this episode Martyna travels to Ethiopia where 500,000 inhabitants are blind, half of whom suffer from cataracts. For most of these people this will mean lifelong suffering – regardless of age. Martyna meets members of a charitable organisation, the “Himalayan Project Cataract”, which supports the poorest in their struggle to regain their sight.

JAK POZNAŁEM WASZš MATK€: WESELE/HOW I MET YOUR MOTHER: THE WEDDING Telewizyjny serial komediowy, w którym Ted opowiada swoim dzieciom o zabawnych okolicznościach, w jakich poznał ich mamę. Serial zdobył nie tylko wiele nagród, ale i podbił serca publiczno‘ci na całym ‘wiecie! This hit romantic sitcom kicks off in 2029 as Ted Mosby explains in telling flashbacks how he met the mother of his kids.

LOT DLA DZIECI LOT FOR KIDS

FILMY DOKUMENTALNE DOCUMENTARIES

EPOKA LODOWCOWA 3: ERA DINOZAURÓW Prehistoryczni bohaterzy jednego z największych przebojów kina animowanego Epoki lodowcowej powracaj† na ekran. Mamuty Maniek i Eli zostan† rodzicami, leniwiec Sid również pragnie założyć rodzinę i przygarnia przypadkowo znalezione jaja dinozaura, za‘ tygrys szablozębny Diego musi pośpieszyć na ratunek Sidowi w tajemniczym i niebezpiecznym podziemiu. Our prehistoric friends are back in this hilarious third film of the animated Ice Age series. Having made their migration, mammoths Manny and Ellie are now expecting a baby, Sid the Sloth tries to create his own family by snatching dinosaur eggs, and Diego the sabertooth tiger feels life is getting too soft until he and his friends must save Sid from a mysterious and dangerous underground world.

TELEDYSKI/VIDEOS Zapraszamy do relaksu przy muzyce i najpopularniejszych teledyskach m.in. Plan B, Emily Osment i wielu innych! Enjoy great music from artists including Plan B, Emily Osment and many more!

SERIAL TV TV SHOW

KOBIETA NA KRAŃCU ŚWIATA: ETIOPIA – NADZIEJA NIEWIDOMYCH CZ. 2/ WOMAN AT THE END OF THE WORLD: ETHIOPIA - HOPE FOR THE BLIND PART 2 Drogi Martyny prowadz† do szkoły w Mekele, jednej z trzech etiopskich placówek, w których ociemniałe dzieci uczą się pisma Braille´a. Pracuje w niej charyzmatyczny nauczyciel, który swoj† pracę traktuje jako misję. Dzięki nabytym w szkole umiejętnościom dzieci są nie tylko mniej uzależnione od swoich rodzin, ale też zaczynają marzyć o lepszym życiu. Martyna’s travels take her to a school in Mekele, one of three Ethiopian institutions in which blind children are taught to read Braille. The charismatic teacher understands his work as a mission. Thanks to the skills the children gain in the school, they can later become independent – and so begin to dream of a better life.

FILM MOVIE

WALL STREET JOURNAL TECH WATCH Wydanie zajmuje się m.in. nierównomiernym rozwojem gospodarczym Etiopii, a także przemysłem samochodowym dotkniętym globalną recesj† i rosn†cymi cenami paliw. Jego konstruktorzy pracują już jednak nad przyszło‘ciowymi technologiami. A może nowym wyzwaniem dla nauki powinna byš obserwacja natury i kopiowanie jej najlepszych „rozwi†zań technologicznych”? This edition focuses on Ethiopia’s economic development, as well as the challenges facing the automobile industry, which has been heavily influenced by the global recession and rising fuel prices. engineers are already working on innovative technologies. But could nature’s “technological solutions” deliver the answers to the energy crisis?

REJSY Z POLSKI/FLIGHTS FROM POLAND

WIADOMOˇCI NEWS

KONCERTY CONCERTS

WORLD BUSINESS SPECIAL EDITION Pocz†tek XXI w. w Trzecim ¥wiecie: w krajach Afryki – mimo biedy i złych rz†dów – powstaje stabilna klasa ‘rednia o coraz bardziej znacz†cym potencjale ÿ nansowym. Egzotyczna, zaliczana do azjatyckich tygrysów Malaysia to kraj o stabilnie rozwijaj†cej się od lat gospodarce, umiejętnie łączący muzułmańską tradycję z nowoczesnym kapitalizmem. The beginning of the 21st century in the Third World: despite poverty and poor governance, a stable middle class with growing ÿ nancial potential has arisen in Africa. And farther East, exotic Malaysia belongs to the countries that have been able to boast for years of a continuously growing economy – combining Islamic tradition and modern-style capitalism.

REJSY DO POLSKI/FLIGHTS TO POLAND

WIADOMOˇCI NEWS

FILMY DOKUMENTALNE DOCUMENTARIES

LOT info | MUZYKA I FILMY NA POKŁADZIE | MUSIC AND MOVIES ON BOARD

11-05-16 15:05

Oferta dedykowana dla Pilotów, Personelu Pokładowego oraz Obsługi Naziemnej l Wyjątkowo korzystne upusty na zakup samochodów l Duży wybór aut demonstracyjnych l Możliwość testowania wybranego samochodu przez kilka dni l Doskonałe oferty finansowania zakupu l Atrakcyjne ubezpieczenia z koordynacją likwidacji szkód l Bezpłatne samochody zastępcze na czas naprawy l Dedykowany doradca handlowo-finansowy oraz serwisowy l Obsługa 24h i w niedzielę l Karta VIP upoważniająca do wysokich upustów w serwisie l Bezpłatna przechowalnia opon l Możliwość przyjęcia/odbioru samochodu przed/po przeglądzie w wybranym przez Państwa miejscu l Dogodny dojazd, tylko 20 min z centrum Warszawy

Hyundai Kobył Ka

05-230 Kobyłka (przy głównej trasie Warszawa-Wołomin) Ul. Nadarzyńska 83 Tel. 22 786-88-07 Tel. kom. 602 438 931

www.sobanski.com.pl

* gwarancja na nasze samochody to 5 lat bez limitu kilometrów, 5 lat assistance, 5 lat bezpłatnej kontroli stanu technicznego

JEDYNA TAKA GWARANCJA NA RYNKU!!!

hyundai_Kaleidoscope.indd 2

5/12/11 4:40:34 PM

rozrywka ■ PUzzLE TIME

KrzyżówKa polsKo-angielsKa | polish-english crossword poziomo:

across:

down:

1. profesja dotkniętego depresją Roberta De Niro 8. klawisz do zatwierdzania danych 9. stolica Peru 10. brytyjsko-holenderski koncern paliwowy 11. pies kojarzący się z... nudą 12. człowiek kształcący się w jakiejś dziedzinie 14. kolejowe, konstruowane z podkładów i szyn 16. gatunek wiersza znany m.in. z przekładów Czesława Miłosza 18. nagły, ale nietrwały rozkwit gospodarczy 19. tajna organizacja sycylijska 20. odmiana sera pleśniowego 21. fantastyczna postać wywodząca się z mitologii skandynawskiej 22. dreszczowiec

1. member of an organized criminal group 8. debut studio album by Within Temptation 9. Kevin…, American film director (102 Dalmatians) 10. protective outer layer of egg 11. cleaning implements 12. proficient 14. member of political party in opposition to Whigs 16. epigrammatic Japanese verse form in 17 syllables 18. deep resonant sound 19. party game created in the USSR 20. cheese of kings 21. internaut disrupting online community 22. Michael Jackson album

2. U.S. state 3. Günter …, German novelist 4. city in central Spain 5. play again 6. small piece of rock 7. trick or …, Halloween greeting 13. side view 14. din and commotion of great crowd 15. sloping beam supporting pitched roof 16. Caribbean nation 17. Inuit dwelling made of snow 18. 2006 drama film with Cate Blanchett, Brad Pitt and Gael Garcia Bernal

2. ...Dream – film Emira Kusturicy 3. Günter, niemiecki pisarz noblista 4. jeden z modeli Seata 5. powtórka akcji podczas transmisji meczu 6. Sharon, zagrała w Pamięci absolutnej i w Nagim instynkcie 7. imię Williamsa, aktora znanego z Hair Miloša Formana (anagram wyrazu TEATR) 13. przeglądane na Facebooku 14. rwetes, zgiełk 15. Patrick, australijski tenisista, były lider rankingu ATP 16. pokonane 7:0 przez drużynę Kazimierza Górskiego na MŚ’74 17. domek kojarzący się z Grenlandią 18. biblijna wieża

autor/author: Jerzy Buczek

pionowo:

Litery z pól z kropką, czytane rzędami, utworzą rozwiązanie. The letters from the boxes marked with dots, read from left to right, top to bottom will spell out the hidden message. Rozwiązanie | Answers: GLADIATOR Poziomo | Across: 1. GANGSTER 8. ENTER 9. LIMA 10. SHELL 11. MOPS 12. ADEPT 14. TORY 16. HAIKU 18. BOOM 19. MAFIA 20. BRIE 21. TROLL 22. THRILLER Pionowo | Down: 2. ARIZONA 3. GRASS 4. TOLEDO 5. REPLAY 6. STONE 7. TREAT 13. PROFILE 14. TUMULT 15. RAFTER 16. HAITI 17. IGLOO 18. BABEL

106_KA_06_Krzyzufka-kor.indd 82

11-05-16 18:37

xxx_Kaleidoscope_0511_FCoaching copy.indd 1

11-05-11 09:57

Tmobile_K_12.05.indd 1

5/12/11 3:48:12 PM