Kaleidoscope

ZABIERZ MNIE / TAKE ME HOME

03/2013 KIERUNEK AMSTERDAM | SZWECJA – KRAINA ŁAGODNOŚCI | HAITI CZEKA NA POMOC | TURKI WIELKANOCNE | PRUDENCE, CZYLI ROZTROPNOŚĆ | PASZTET | RENESANS OPERY

03/2013

egzemplarz bezpłatny / free copy magazyn pokładowy Polskich Linii Lotniczych LOT ISSN 0239-9032

Fabergé bezcenne jajka priceless eggs

001_KA_03_OkladkaOK12345.indd 1

13-02-15 16:21

ul. Chocimska 7, Warsaw, tel. 22 848 12 25, tel./fax 22 848 15 90 www.restauracjarozana.com.pl

is an elegant, cosy and unpretentious restaurant whose delicate and light Polish cuisine will surprise you with new flavours and specialties every day.

There is nothing else like it in Warsaw‌

XXX_KA_1206_Rozana.indd 1

5/9/12 10:54 AM

© TOMASZ ZAWADZKI, OKŁADKA/COVER: DAVID MUIR/MASTERFILE/EAST NEWS

S

zanowni Państwo! Miło mi powitać Państwa na pokładzie! To dla mnie ogromna satysfakcja i odpowiedzialność, że Rada Nadzorcza LOT-u obdarzyła mnie zaufaniem, powierzając stery spółki. Jestem gotowy podjąć się tego wyzwania i w pełni poświęcić się nowemu etapowi restrukturyzacji firmy. Nie tylko jako prezes, ale przede wszystkim jako wieloletni pasażer LOT-u i wielki pasjonat lotnictwa zdaję sobie sprawę z odpowiedzialności zarządzania narodowym przewoźnikiem i jego roli dla kraju i naszych pasażerów. LOT, nie tylko ze względu na swoją ponad 80-letnią tradycję i dumę narodową, jest dla Polski ważny, jest także istotnym czynnikiem życia gospodarczego i turystycznego w tej części Europy. Chcę zapewnić Państwa, naszych Pasażerów, że zrobimy wszystko, by samoloty polskiego przewoźnika nadal łączyły kraj ze światem.

Naszą ambicją i najważniejszym celem jest spełnianie Państwa oczekiwań co do tego, jaki powinien być LOT – nowoczesny, oferujący najwyższy standard i wysoki poziom usług. Rok 2013 będzie dla nas czasem ważnych zmian. Mam nadzieję, że dostrzegą Państwo nasze działania i zasłużymy na bycie Państwa przewoźnikiem pierwszego wyboru.

Specjalnie dla tych z Państwa, którzy swoje podróże planują z wyprzedzeniem, przygotowaliśmy ciekawą ofertę, dzięki której Pasażerowie mogą polecieć nie tylko z Warszawy do wielu miast, również w ramach naszych dalekodystansowych rejsów w bardzo atrakcyjnych cenach. NOWE FIRST MINUTE jest już dostępne na lot.com, naszej stronie internetowej, którą polecam Państwa uwadze – już niebawem znajdą tam Państwo popularną promocję Szalone Środy w nowej, ciekawej odsłonie.

Muszą Państwo wiedzieć, że wszystkie te promocje są stworzone specjalnie dla Państwa, naszych Pasażerów. Bez Was żadna z tych świetnych ofert nie ma podstaw istnienia. To Wy jesteście tymi, którzy współtworzą LOT, dlatego mam nadzieję, że wciąż będziemy tworzyć go razem… ☐

Chcemy, by LOT był nowoczesny, oferujący najwyższy standard i wysoki poziom usług.

We want LOT to be modern, to offer the highest standards and a high level of service.

EDYTORIAL

Editorial

Dear Readers, Welcome aboard! That the LOT Supervisory Board has placed its trust in me and handed me the reins of the company is immensely gratifying. At the same time, I feel an enormous sense of responsibility. I am ready to take up the challenge and dedicate myself to a new phase of company restructuring.

I am fully aware of the responsibility involved in managing the national carrier, as well as its importance to the country and our passengers – not only as CEO, but especially as a loyal LOT passenger and great flying enthusiast. LOT is not just important to Poland because it has a history going back over 80 years and is a source of national pride. LOT plays a pivotal role in the economic life and tourism of this part of Europe. I would like to assure you – our passengers – that we are doing everything possible to ensure that the Polish carrier continues to keep our country connected to the rest of the world.

It is our ambition and core goal to meet your expectations from LOT – it should be modern, meet the highest standards and offer a high level of service. There are some major changes afoot for 2013. I hope that you will appreciate our initiatives and make us your airline of choice.

We have designed an exciting price deal for those passengers planning their trips in advance. With our new offers, you can now fly from Warsaw to numerous destinations or buy attractively priced tickets for long-haul flights. NEW FIRST MINUTE deals are available from our website lot.com which I recommend to all of you – a new exciting take on the popular Crazy Wednesday promotion is coming up soon.

I hope you appreciate that all these promotions have been designed especially with you – our passengers – in mind. None of these offers would be possible without you. You help create LOT and we hope you continue to do so. ☐

Prezes PLL LOT / LOT POLISH AIRLINES CEO Sebastian Mikosz

3

003_KA_03_EdytorialLOT12345.indd 3

13-02-15 14:45

od naczelnej

Note from the Editor

Jajeczko Easter at 5,400 metres ASL na 5400 m n.p.m.

Motyw przewodni naszych pisanek nie był zaskakujący – zarys gór wyskrobany nożem na skorupkach.

The leitmotif of our decorations should come as no surprise – a silhouette of mountains carved with a knife.

After several years of planning, 18 months of intense preparations and two weeks of marching, I get to an Everest Base Camp on 14 March 2006.

I have a headache and feel exhausted – typical symptoms at 5,400 metres above sea level. But the Base Camp is our new home, as we are going to be climbing higher and higher over the next two months. But not just yet. Now it’s time to perform puja (a local religious ritual) otherwise nobody – least of all Sherpas – will ascend the slopes of Sagarmatha, the Earth Goddess Mother, with us. Tradition demands it. We also find time to celebrate our own religious holiday. We cook some hard-boiled eggs and sit down to paint them. The leitmotif of our decorations should come as no surprise – a silhouette of mountains carved with a knife. Suddenly, Simone Moro, our Italian colleague, accidentally crushes an egg in his hands and stares at its smashed shell. “These are crevasses!” he exclaims overjoyed.

I scoop out some instant sour soup from a transport container and pour hot water into it. I also manage to trace some gingerbread baked by the invaluable mother of Darek Załuski who wrapped it in foil and tucked it into a sleeping bag before our gear was dispatched from Poland to Nepal.

We share the egg, wish each other a safe return home and talk until the early hours.

I will never forget this Easter, the day before I took on the world’s tallest Mountain and confronted my own dreams. May you have many unforgettable feelings and experiences this Easter. ☐

redaktor naczelna / Editor in Chief Martyna Wojciechowska

© WOJTEK TRZCIONKA

Po kilku latach snucia planów, po półtora roku intensywnych przygotowań i dwóch tygodniach marszu, 14.03.2006 r. docieram do bazy pod Everestem. Czuję ból głowy i zmęczenie – typowe objawy na wysokości 5400 m n.p.m. Ale teraz baza to dom naszej ekipy, stąd przez następne dwa miesiące będziemy szli tylko wyżej. Ale jeszcze nie teraz, najpierw trzeba odprawić pudźę, czyli lokalny obrządek religijny, bez którego nikt (a Szerpowie w szczególności) nie wejdzie na stoki Sagarmathy, bogini Matki Ziemi – taki zwyczaj. Na razie jednak czas na nasze własne święta. Gotujemy gar jajek na twardo i każdy z członków ekipy siada do robienia pisanek. Motyw przewodni w zdobieniach raczej mało zaskakujący – zarys gór skrobany nożem. Nagle Simone Moro, nasz włoski kolega, niechcący zgniata jajko w rękach, patrzy na potłuczoną skorupkę… „A to przecież szczeliny lodowe!” – wykrzykuje w końcu zadowolony.

Z beczek transportowych z jedzeniem wyciągam żurek w proszku i zalewam wodą. Udaje się też odnaleźć piernik upieczony przez nieocenioną Mamę Darka Załuskiego, która zawinęła ciasto w folię i wetknęła w jeden ze śpiworów tuż przed wysłaniem transportu ze sprzętem z Polski do Nepalu. Dzielimy się jajkiem, życząc sobie bezpiecznego powrotu do domu, rozmawiamy do późna…

Tych świąt, w przededniu zmierzenia się z najwyższą Górą świata i z własnymi marzeniami, nie zapomnę nigdy. W tę Wielkanoc życzę Wam także wielu niezapomnianych emocji i wzruszeń. ☐

4

004_KA_03_EdytorialMartyna12345.indd 4

13-02-15 15:26

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Contents SPIS TREŚCI

NA DOBRY POCZĄTEK / OFF TO A GOOD START LIST PREZESA PLL LOT / Note from the LOT CEO 3 OD NACZELNEJ / Note from the Editor 4 FELIETON LECHA WAŁĘSY / Lech Wałęsa’s column 8

INFO 81–140

WYRUSZ W PODRÓŻ / SEE THE WORLD REZERWACJE / Mark your calendar 10 AMSTERDAM: 5 NAJ / Amsterdam’s Top 5 14 SZWECJA: UMIAR I RÓWNOWAGA / Sweden: Moderation and Equilibrium 18 EWA DRZYZGA O WYPRAWIE NA HAITI / Ewa Drzyzga about her stay in Haiti 26

POLSKIE PRZEBOJE / POLISH HITS TURKI WIELKANOCNE / Easter Turks 36 FELIETON MAGDY GESSLER / Magda Gessler’s column 52 PASZTET / Pâtés 54

14

64

36

18

WIEDZIEĆ WIĘCEJ / DID YOU KNOW? KONTENERY NA TORY / Containers on rails 42 CZŁOWIEK Z PRU / The Man from the Pru 46 LOTEM ŻURAWIA / The crane is flying 58 ŚMIECI DOBRE I ZŁE / The good and the bad waste 60 WIELKANOCNE KLEJNOTY / Easter gems 68 KULTURA / Culture 74

ROZMAITOŚCI / MISCELLANEA TWÓJ STYL / Your style 76 GADŻETY / Gadgets 78 ZDROWIE / Health 80 DOBRE MIEJSCE / Good places 105 ROZRYWKA / Puzzle time 106

76

© SIME/FREE, JACEK POREMBA, EAST NEWS, PAP, M.P.

OPERA WIECZNIE MŁODA / Eternally young opera 64

6

006_KA_03_Spis tresci12345.indd 6

13-02-15 15:27

PProdukt_Kaleidoscope_190x249.indd 1

13.02.2013 10:35

felieton

Column

Na post i Wielkanoc For Lent and Easter

Starajmy się nie zgubić tego, co jest podstawą świętowania – rozumienia wartości.

Let us try not to lose sight of the quintessential nature of Easter – the understanding of values.

się ze światem, często z niegodziwością. Gdy dorastałem i opuszczałem rodzinne okolice, jedynym drogowskazem dla mnie były właśnie wartości. Wyniesione z domu i kościoła, proste i stanowcze. Właśnie one i przekonanie, by się nimi kierować, doprowadziły mnie do miejsca, w którym dziś jestem.

Osiągnąłem wiele i dziś mogę odpoczywać i dzielić się doświadczeniami. Dlatego przy tej okazji chcę przekonać Państwa, że warto w życiu kierować się wartościami. W dzisiejszym świecie człowiek może być zagubiony. Wolność, solidarność i człowieczeństwo bez rozumienia wartości są niczym. Pamiętajmy o tym przy okazji Wielkiej Nocy i przygotowań do niej! ☐

Another Easter is on its way, after the preceding period of preparations and Lent. I’ve reached an age where holidays, especially spiritual ones, encourage reflection. The modern world is rapidly changing. Traditional celebrations are not as common as they once were in Poland. Young people prefer to take short holidays and get away during the Holy Week and Easter. Traditional customs are still present in public life, as is a certain festive reverie.

I like the tradition I was brought up in and take part in most Easter preparations, especially religious ones. But the main thing is not to lose sight of the quintessential nature of Easter – the understanding of values and responsibilities. As a Catholic, husband, grandfather and citizen – this is how I define myself – I face the challenges and confront the world, and infrequently confront ignominy.

Those values were my only guiding light when I was growing up and after I left home. They were taught to me at home and in church. They were simple and firm. I am who I am today because of those values and my conviction to stay true to them.

I’ve achieved a great deal and I can now sit back and share my experience. I would like to take this opportunity to encourage you to live by those values. It’s easy to feel lost in the modern world.

Freedom, solidarity and humanity are meaningless without values.

Let’s remember this during Easter and while preparing for Easter. ☐

Lech Wałęsa Al. Jerozolimskie 11/19, 00-508 Warszawa, tel. +48 (22) 622 22 20, faks +48 (22) 625 14 14 Konto: BPH PBK SA 15 1060 0076 0000 3200 0084 6760 e-mail: biuro@walesa.org www.walesa.org

© agencja gazeta

Kolejne święta Wielkiej Nocy przed nami, a przed nimi okres przygotowania i postu. Jestem w takim wieku, że święta, a szczególnie te związane ze sferą duchową, zmuszają mnie do refleksji. Dziś świat zmienia się bardzo szybko. W Polsce już coraz rzadziej świętuje się w tradycyjnym stylu. Młodzi lubią wyjazd na krótkie wczasy, na które pozwala okres Wielkiego Tygodnia i Wielkiej Nocy. W sferze publicznej obecne są nadal tradycyjne obrzędy i świąteczna zaduma. Najważniejsze jest jednak, aby nie zgubić tego, co jest podstawą świętowania, czyli rozumienia wartości i powinności. Katolik, mąż, dziadek, obywatel – tak się definiując, staję przed wyzwaniami i konfrontuję

8

008_KA_03_FelietonWalesa12345.indd 8

13-02-15 15:28

REZERWACJE

Mark your Calendar

O bogach nowocześnie v

A modern take on the gods Zorganizowana w nowoczesny sposób wystawa bada sakralne i nieprzemijające wartości w życiu duchowym mieszkańców Europy. Z naszego podwórka – wielkie bogactwo ponad 150 różnych kościołów i związków wyznaniowych działających w Polsce na fotografiach, filmach i w nagraniach dźwiękowych. / This modern exhibition examines religious and enduring values in the spiritual lives of Europeans. The many photographs and video and audio recordings depict Poland as a country with over 150 churches and religious associations.

Do 11.03, www.ethnomuseum.pl, BOGOWIE – INSTRUKCJA OBSŁUGI, MUZEUM ETNOGRAFICZNE, Warszawa, Polska / GODS – AN INSTRUCTION MANUAL, Ethnographic Museum, Warsaw, Poland

Mr. Stardust is back z

Ziggy returns

Zatańczyć Szekspira c

To dance or not to dance

To będzie gratka dla fanów wybitnego brytyjskiego piosenkarza i autora – prawdziwa podróż od połowy lat 60. aż po dziś przez kostiumy artysty, jego instrumenty, fotografie, filmy i muzykę. Najsłynniejszy rockowy kameleon powraca w wielkim stylu – retrospektywną wystawą i nową płytą! / A genuine treat for Bowie fans. A journey charting the career of the eminent British singer and author, from the mid-60s to the present with original costumes, instruments, photographs, movies and music. The world’s most consummate rock chameleon is back in grand style – with a retrospective exhibition and a new album.

Premiera 15.03, www.teatrwielki.pl, SEN NOCY LETNIEJ, TEATR WIELKI, Warszawa, Polska / A MIDSUMMER NIGHT’S DREAM, Teatr Wielki, Warsaw, Poland

23.03, www.vam.ac.uk/content/exhibitions/ david-bowie-is, DAVID BOWIE IS, Londyn, Wielka Brytania / DAVID BOWIE IS, London, UK

Nie tylko bursztyny c

Forever amber

Ponad 450 firm zaprezentuje biżuterię o oryginalnym wzornictwie na 20. Międzynarodowych Targach Bursztynu, Biżuterii i Kamieni Jubilerskich AMBERIF. Targom towarzyszą pokazy mody, spotkania naukowców i artystów. / Over 450 exhibitors will be presenting their fine jewellery designs at the 20th International Amber, Jewellery and Gemstones Fair – AMBERIF 2013. There will also be fashion shows, and meetings with academics and artists.

20–23.03, www.mtgsa.pl, AMBERIF 2013, Gdańsk, Polska / AMBERIF 2013, Gdańsk, Poland

010_KA_03_Rezerwacje.12345.indd 10

© M.P., ARCHIWUM TEATRU WIELKIEGO-OPERY NARODOWEJ

Cykl premier inspirowanych twórczością Szekspira otworzy w Operze Narodowej realizacja baletowa jego komedii Sen nocy letniej. Ta urocza komedia o zamieszaniu miłosnym w realnym życiu i fantastycznym świecie elfów jest jedną z najpiękniejszych inscenizacji legendarnego amerykańskiego choreografa Johna Neumeiera. / A series of Shakespearean premieres at the National Opera kicks off with the ballet A Midsummer Night’s Dream. This charming comedy about an emotional mix-up where real life meets the fantasy world of elves is one of the most beautiful productions of the legendary US choreographer John Neumeier.

13-02-15 14:37

100 g WYROBU WYPRODUKOWANO Z E 196 g MIESA

GWARANTOWANA TRADYCYJNA SPECJ ALNOSC

NATURALNE OSLONKI

REZERWACJE

Mark your Calendar

Beethoven na Wielkanoc c

Beethoven for Easter

Tegoroczna 17. edycja Festiwalu Beethovenowskiego jest zaprogramowana wokół haseł: kameralistyka, rocznice, wschodzące talenty estrad koncertowych. Nurt koncertowy festiwalu uzupełniony będzie przez liczne wydarzenia towarzyszące. / The programme of the 17th Beethoven Festival turns the spotlight on chamber music, anniversaries, and the up-and-coming stars of classical music. Concerts will be accompanied by fringe events.

17–29.03, www.beethoven.org.pl, 17. WIELKANOCNY FESTIWAL LUDWIGA VAN BEETHOVENA, Warszawa, Polska / 17 TH LUDWIG VAN BEETHOVEN EASTER FESTIVAL, Warsaw, Poland

Głos ma karp v

The world according to carp

O karpiu najczęściej myślimy w grudniu, ale ta smaczna ryba ma też swój festiwal w marcu. Na Śląsku spotkają się firmy wędkarskie i turystyczne. Podczas imprezy działać będzie szkoła wędkarstwa muchowego i spinningu. Wędkarze powinni się poczuć jak ryba w wodzie. / The carp might be the culinary highlight of December, but this delicious fish has its own festival in March. Angling and tourist companies are meeting up in Silesia, so this is your chance to enrol in fly fishing and casting classes. Anglers will be as at home as fish in the sea.

08–10.03, www.markoz.pl/pilkarp.html, KARP FESTIWAL, Zabrze, Polska / CARP FESTIVAL, Zabrze, Poland

Zamiast samby c

Instead of samba

W São Paulo gorąco będzie nie tylko z powodu klimatu, ale także jednego z największych festiwali rockowych.

Organizatorzy zapewniają trzy dni głośnej i porywającej muzyki, a wśród murowanych atrakcji koncert Pearl Jam, The Black Eyed Peas i The Killers. / One of the world’s biggest rock festivals is about to make temperatures soar in sunny São Paulo. The organisers are promising three days of loud and inspiring music. Headliners include Pearl Jam, The Black Eyes and The Killers.

29–31.03, www.lollapaloozabr.com, FESTIWAL LOLLAPALOOZA, São Paulo, Brazylia / LOLLAPALOOZA FESTIVAL, São Paulo, Brazil

Strach się bać c Festiwal mocnych nerwów i ogromnych emocji, gdzie króluje mrok, słychać wrzaski, a krew leje się strumieniami. W programie całonocny przegląd najnowszych horrorów, pokazy tatuaży, a także bal zombi. / This is a nerve-shattering edge-of-the-seat festival submerged in darkness. Cries are heard and everything is drowned in blood. Brace yourself for an all-night review of the latest horror movies, tattoo displays and a zombie ball.

22–24.03, www.horrorhoundweekend.com, FESTIWAL HORROR HOUND WEEKEND, Cincinnati, USA / HORROR HOUND WEEKEND FESTIVAL, Cincinnati, USA

© M.P., SHUT TERSTOCK

Not for the faint-hearted

12

010_KA_03_Rezerwacje.12345.indd 12

13-02-15 14:38

P I Ę K N O

I N S P I R O W A N E

M E D Y C Y N Ą

M E S OT H E R A P I S T ME SOLIF TING metoda nieinwazyjnej mezoterapii usprawnia komunikację między komórkami skóry, aby stymulować syntezę kolagenu i elastyny na rewolucyjnym poziomie dla wzmocnienia efektu liftingu.

+115% kolagenu w skórze właściwej!*

Z chirurgiczną precyzją trafia w potrzeby skóry dojrzałej, aby kompleksowo odmładzać wygląd: •, wypełniać drobne i głębokie zmarszczki, • liftingować skórę, • odnawiać głębokie struktury skóry dla przywrócenia młodzieńczej jędrności!

USIECIOWANY KWAS HIALURONOWY NOWEJ GENERACJI www.dermika.pl

o przedłużonej trwałości i aktywności, aby wypełniać zmarszczki i doskonale nawilżać.

EKSTRAKT Z CZARNEJ ORCHIDEI aby poprawić kondycję skóry i przedłużyć jej młodość!

*wynik otrzymany dla składnika aktywnego zastosowanego w metodzie nieinwazyjnej mezoterapii, w badaniach in-vivo metodą dwufotonowego obrazowania skóry

Luksusowa pielęgnacja twarzy i ciała w salonach autoryzowanych www.dermikasalony.pl

Mesotherapist_Kaleidoscope OK 190x 249.indd 1

Produkty rekomendowane przez Klinikę Medycyny Estetycznej

13-02-14 12:57

NASZ KIERUNEK

Our Destination

MIASTO KANAŁÓW, FANTASTYCZNEJ SZTUKI I OBYCZAJOWEGO LIBERALIZMU JEST WIELKOMIEJSKIE I SIELSKIE ZARAZEM. / THIS CITY OF CANALS, ART, AND SEXUAL FREEDOM IS A PECULIAR BLEND OF METROPOLITAN FLAIR AND BUCOLIC CHARM. TEKST/BY: Sławomir

5

NAJ AMSTERDAM TOP

Borkowski

1Wenecja z klimatem północy Venice with a northern climate

Kanały Amsterdamu powstały w XVII w. i określiły naturę i specyficzny klimat miasta. Niegdyś służyły kupcom do transportu towarów z portu do przydomowych składów. Dziś są przede wszystkim turystyczną atrakcją. A że jest ich mnóstwo (łącznie mają dziesiątki kilometrów długości) i otacza je wielowiekowa zabudowa – zwiedzania miasta z jakiejś jednostki pływającej odmówić sobie wprost nie sposób. / Amsterdam’s 17th century canals define the city’s character and give it its special ambience. These were once used by merchants to transport goods from their home storerooms. Today, they are mainly a tourist attraction. And because there are so many of them (their total length comes to dozens of kilometres) all lined with period architecture, you simply must take a boat tour.

Orange craze

Tradycja sięgająca końca XIX w. wrosła w pejzaż Holandii. 30 kwietnia kraj obchodzi Dzień Królowej. Zwyczajowo władze nie ściągają wtedy podatków od handlu i nie wymagają zezwoleń, więc kto żyw, wystawia na ulicę jakiś stragan. Dominującym kolorem na tym ogólnokrajowym jarmarku-festynie jest pomarańczowy. / This tradition, which dates back to the late 19th century, has become a fixture on the Dutch cultural calendar. On 30 April, the whole country celebrates Queen’s Day. This is traditionally a day when the authorities don’t collect sales tax and waive permits. The whole city is transformed into a gigantic street market.

Orange is the dominant colour of this nationwide market-cum-fair.

© EAST NEWS, CZARNY KOT

2

Dzień w kolorze pomarańczy

14

014_KA_03_5powodow12345.indd 14

13-02-15 14:38

249 mm

190 mm

Rozkoszuj sie˛ Twoim słonecznym momentem z wyja˛tkowymi nowos´ciami Smakija.

NASZ KIERUNEK

3

Our Destination

Kupieckie DNA DNA Trade

Atmosfera malowniczego targowiska Albert Cuypmarkt jest doskonałym przypomnieniem faktu, że Holandia była niegdyś krajem kupców i kolonizatorów.

Kilkaset straganów, góry świeżych owoców, rozmaite pamiątki, mydło i powidło. Ciekawe sklepiki, punkty gastronomiczne. Za sprawą koloru skóry i krajów pochodzenia handlowców i ich klientów – pełna egzotyka. / The Albert Cuyp Markt is a scenic reminder that the Netherlands was once a country of merchants and colonisers. Hundreds of stalls, heaps of fresh fruit, and oodles of souvenirs, bric-à-brac, stores and eateries. A melee of multi-coloured and multi-ethnic shoppers and stall owners make this place the world in microcosm.

4

Maatjesharing

5

Giganci sztuki

Maatjesharing

Holenderski śledź to nie jest pierwszy lepszy śledź. To jest, proszę Państwa, śledzik dziewiczy – jednoroczny, delikatny, rozpływający się w ustach. Łowiony w Morzu Północnym późną wiosną, aż do letniego tarła, młodszy i bardziej tłusty niż nasz. Podawany tradycyjnie z ogórkiem i cebulą, pogryzany przez Holendrów w sposób, jaki widać na zdjęciu poniżej, jest przekąską obowiązkową dla wszystkich poznających świat kubkami smakowymi. / The Dutch herring is no ordinary fish. It’s a year-old herring whose tender meat melts in the mouth. Dutch herrings are caught in the North Sea in late spring before the summer breeding season starts, and are younger and richer in fat than their Polish counterparts. They are traditionally served with gherkins and onion and eaten as shown in the photo below. This is a mandatory snack for any explorer of the world of food.

INFO O LOTACH | FLIGHT INFO WAW–AMS 7.40–9.50 pon.–pt., nd. 16.45–18.55 pon.–nd.

19.55–22.05 pon.–pt., nd.

AMS–WAW 10.35–12.30 pon.–pt., nd. 19.40–21.35 pon.–nd.

07.40– 09.40 pon.–pt. 08.20–10.20 sb.

Cena w obie strony – 735 zł. Całkowita cena biletu zakupionego na lot.com na bezpośredni lot w obie strony, zawiera wszystkie podatki i opłaty. Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu.

Czas rejsu ok. 2 godz.

WAW–AMS 7.40–9.50 Mo.–Fri., Su., 16.45–18.55 Mo.–Su., 19.55–22.05 Mo.–Fri., Su. AMS–WAW 10.35–12.30 Mo.–Fri., Su. 19.40–21.35 Mo.–Su., 07.40–09.40 Mo.–Fri. 08.20–10.20 Sat.

Old Masters

Jeśli Amsterdam, to Rembrandt, a jeśli Rembrandt – to słynna Straż nocna. Gdzie można ją zobaczyć?

Oczywiście w Rijksmuseum prezentującym skarby niderlandzkiej sztuki. Oprócz dzieł Rembrandta eksponowane są tam także prace Halsa i Vermeera, by wymienić tych największych. Van Gogh, inny holenderski tytan sztuki, ma w Amsterdamie własne muzeum. / Think Amsterdam, think Rembrandt. And where can you see Rembrandt’s masterpiece “The Night Watch”? At the Rijsksmuseum of course. In addition to Rembrandt, the museum has works

by Hals, Vermeer and others. Van Gogh has his own museum in Amsterdam.

© SIME/FREE (2), FPM

Return ticket – PLN 735. The total price of a return ticket for a direct flight purchased at lot.com includes all fees and taxes. The price may vary depending on the date the ticket is purchased.

Flight duration: approx. 2 h.

16

014_KA_03_5powodow12345.indd 16

13-02-15 16:23

BNP Paribas BANKIEM ROKU 2012 według magazynu IFR

Dziękujemy Wszystkim naszym klientom na całym świecie za to, że wybrali nasz bank Wszystkim naszym pracownikom na całym świecie za ich zaangażowanie BNP Paribas – bank, który odpowiedzialnie traktuje obsługę klientów

„International Financing Review” (IFR), wiodący magazyn branży finansowej wydawany przez Thomson Reuters, przyznał BNP Paribas najwyższe wyróżnienie, tytuł „Bank Roku 2012”.

Nagrody IFR to główny wyznacznik globalnej doskonałości w finansach.

BNP Paribas Bank Polska SA jest podmiotem Grupy BNP Paribas.

[041-13] BNP_Paribas_IFR_Awards_2012_Kaleidoscope_190x249.indd 1

www.bnpparibas.pl 801 355 355

13-02-08 15:54

szerokie horyzonty

Broad Horizons

18

018_KA_03_Szerokie horyzonty12345.indd 18

13-02-15 16:24

Miejsce,

gdzie rosnÄ… poziomki

The land of the elk and wild strawberries

19

018_KA_03_Szerokie horyzonty12345.indd 19

13-02-15 11:44

szerokie horyzonty

Broad Horizons

Tekst/by:

Anna Kobus

Kluczem do zrozumienia szwedzkiego modelu życia jest słowo lagom. Oznacza ono umiar i równowagę. To dlatego mogła się tu narodzić idea szwedzkiego stołu, bufetu kuszącego różnorodnością, zmuszającego jednak do rozsądku, bo wszystkiego zjeść się nie da. Choć jednej rzeczy faktycznie lepiej nie próbować bez przygotowania. To słynne salmiaki, czyli tradycyjne słodycze produkowane z dodatkiem chlorku amonu. Brzmi paskudnie? Za to jak smakuje! Zdaniem niektórych da się w nich wyczuć nutę zdechłej ryby macerowanej dwa lata z odrobiną nawozu sztucznego. Wśród gastronomicznych ekstrawagancji bez wątpienia pierwsze miejsce ma surströmming, czyli sfermentowane śledzie podawane z pieczywem, cebulą i wódką. Żyjąc w równowadze, nie wypada się wyróżniać. Anegdota głosi, że gdy pewien chłopak kupił sobie jaguara, sąsiedzi, uznawszy to za snobizm, przestali się do niego odzywać. Dopiero gdy wywiesił kartkę, że samochód jest używany i był tani, znów zrobiło się miło.

Ta skromność Skandynawów jest bardzo ujmująca: nieważne, czy

W lodowym barze w hotelu Nordic Sea w Sztokholmie temperatura wynosi -5°C. Tu wszystko jest z lodu – nawet kieliszki.

The temperature at Stockholm’s Nordic Sea hotel ice bar is -5°C. Everything in the bar is made of ice – even the glassware.

Lagom, an untranslatable word that encapsulates moderation and balance, is the key to understanding the Swedish way of life. This may be why the smörgåsbord was invented here. The selection is diverse and tempting, but calls for common sense as you can’t eat everything. But there is one thing you should never try without being properly prepared – the famous salmiac liquorice, a traditional sweet containing ammonium chloride. Sounds disgusting? It tastes delicious! Some claim they detect a note of dead fish macerated for two years with a dash of artificial fertilizer. But first place on any list of culinary extravaganzas would have to go to surströmming – fermented herring served with bread, onion and vodka.

This is sold in cans (and opened submerged in water, because when swollen with hydrogen sulphide, the can is liable to explode and spatter its contents), but is now unavailable at airport stores following numerous complaints from airlines.

A balanced life means not drawing attention to yourself. There is an anecdote about a young man who buys a Jaguar. His neighbours wrote him off as a snob and stopped talking to him.

Things only returned to normal when he put up an announcement stating that it was a cheap second-hand car. This quintessentially Scandinavian self-effacement has something endearing about it. Rich and poor dress much the same, and have similar cars and bikes to commute to work. An MP caused a government scandal when he paid for a train ticket with his business credit card. The Bullerby children might well have lived in the houses we pass as we travel around the country. The fictional Bullerby was inspired by the village of Sevedstorp where all three homesteads are painted in a distinct rusty red. This pigment can be seen everywhere. The paint is made of copper ore mixed with flour and linseed oil and makes an excellent wood preserver. New technologies might be used now, but the distinctive faluröd hue remains.

The cottages on the island of Dragsö in Karlskrona are a fine example of typical Swedish architecture. This is one of the most frequently photographed sites in Sweden, and often appears in albums and leaflets and on postcards. Blue and yellow flags flutter in front of cottages, and miniature lighthouses, sailing boats and sea gulls sit on window sills. This is the perfect place to get an insight into the local way of life – practical, sustainable, and appreciative of the beauty of simplicity and traditional values. One such value is trygghet (security). Swedish crime

@ BEW, FPM, poprzednia strona/previous page: CZARNY KOT

Tutejsze podejście do życia jest praktyczne i ekologiczne. Szwedzi cenią piękno w prostocie oraz tradycyjne wartości. / The local way of life is practical and sustainable. Swedes appreciate the beauty of simplicity and traditional values.

20

018_KA_03_Szerokie horyzonty12345.indd 20

13-02-15 16:24

jesteś biedny, czy bogaty, wszyscy chodzą podobnie ubrani, jeżdżą do pracy podobnymi autami lub rowerami, a w rządzie wybuchła afera, gdy jeden z posłów zapłacił służbową kartą kredytową za przejazd pociągiem osobowym. Podróżując przez kraj, widzi się domy niczym żywcem przeniesione z Bullerbyn. Skojarzenie jak najbardziej uzasadnione, bo literackie Bullerbyn to wioska Sevedstorp, gdzie wszystkie trzy zagrody pomalowane są na charakterystyczny rdzawy kolor. Znajdziemy go praktycznie wszędzie, gdyż barwnik z miedziowej rudy zmieszany z mąką i olejem lnianym świetnie konserwował drewniane domy. Dziś używa się nowej technologii, ale charakterystyczny kolor faluröd pozostał ten sam.

Kwintesencję szwedzkiej architektury najlepiej widać w ogródkach działkowych na wyspie Dragsö w Karlskronie. To z pewnością jedno z najczęściej fotografowanych miejsc w Szwecji, obowiązkowo pokazywane w albumach, folderach i na pocztówkach. Przed domkami powiewają niebiesko-żółte flagi, w oknach stoją miniaturowe latarnie morskie, żaglowce i mewy. To idealne miejsce do zrozumienia tutejszego podejścia do życia. Praktycznego, ekologicznego, ceniącego piękno w prostocie oraz tradycyjne wartości. Jedną z nich jest trygghet, czyli bezpieczeństwo. Co prawda na świecie wielką karierę zrobiły szwedzkie kryminały, jednak codzienne życie jest tu dużo bardziej spokojne. Do przestrzegania przepisów i zapinania pasów nie trzeba nikogo namawiać, a poboczy nie zaśmiecają reklamy, by nie rozpraszać kierowców. Inna sprawa, że w tutej-

A poza tym… / there is more...

– W Szwecji obowiązuje korona szwedzka, 1 SEK to 0,48 zł. Wstępy do muzeów zwykle są bezpłatne dla dzieci (nawet do 16. roku), zaś studenci i seniorzy mają spore zniżki.

– Warto spróbować lokalnego pysznego pieczywa, a także ryb: łososia (lax), węgorza (ål), śledzia (sill), przygotowywanych we wszystkich możliwych wersjach: smażone, wędzone, grillowane, gotowane lub pieczone.

– The Swedish currency is the Swedish kronor. SEK 1 is EUR 0.12.

Admission to museums is usually free for children (up to 16 years of age), and there are generous discounts for students and pensioners.

– You must try the delicious local bread and fish. Salmon (lax), eel (ål), and herring (sill) can be prepared in many different ways – fried, smoked, barbequed, boiled or baked.

fiction might have won international popularity, but day to day life here is actually very peaceful. People do not need to be told to observe the regulations or fasten their seat belts. The roadsides are not cluttered with billboards to distract drivers. On the other hand, the forests are full of elks, and an on-road encounter with one can be deadly for both animal and driver.

This is a big incentive to not speed, especially when driving the

@ BEW, FPM, poprzednia strona/previous page: CZARNY KOT

Sztokholm położony jest na 14 wyspach.

Stockholm is located on 14 different islands.

21

018_KA_03_Szerokie horyzonty12345.indd 21

13-02-15 16:24

Broad Horizons

szych lasach żyją tysiące łosi, spotkanie z takim zwierzęciem na drodze może być dla obu stron śmiertelnie niebezpieczne, stąd nikomu nie przychodzi do głowy szarżowanie za kółkiem. Zwłaszcza gdy jedzie najbezpieczniejszym autem świata – szwedzkim volvo.

Jednak od podróży autem znacznie wyżej ceni się piesze i rowerowe (a zimą narciarskie) wędrówki. Allemansrätten (przyroda dla każdego) to zwyczaj wywodzący się ze średniowiecza. W dawnych czasach ułatwiał on mieszkańcom przemieszczanie się (przy słabym zaludnieniu nie mieli co liczyć na gospody), dziś pozwala na rozbicie namiotu w dowolnym miejscu i cieszenie się bez ograniczeń bliskością natury.

Gdyby szukać miejsca, które najbardziej rozsławiło Szwecję w świecie, byłaby to zapewne Småland. „Małe kraje” (po szwedzku små landen) to kilka regionów, które połączyły się w średniowieczu, by wspólnie sprostać wyzwaniom czasów. Właśnie stąd pochodzi Ingvar Kamprad, twórca sklepów IKEA (gdzie place zabaw nazywają się właśnie Småland), tu w Husqvarnie znajdziemy Husqvarnę, firmę działającą nieprzerwanie od XVII wieku (co czyni ją jedną ze światowych rekordzistek), wreszcie to tu, w niewielkim

Smögen to jedna z atrakcyjnych miejscowości wypoczynkowych.

Smögen is just one of attractive holiday resorts in Sweden.

3

INFO O LOTACH | FLIGHT INFO WAW–ARN 08.00–09.50 pon.–pt., 16.20–18.10 pon.–nd.

ARN–WAW 10.30–12.15 pon.–pt., 18.55–20.40 pon.–nd.

Cena w obie strony: 650 zł. Całkowita cena biletu zakupionego na lot.com na bezpośredni lot w obie strony zawiera wszystkie podatki i opłaty. Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu. Czas rejsu ok. 1 godz. 45 min.

W sezonie letnim, od 31 marca, zostanie przywrócony rejs nocujący w Sztokholmie: WAW–ARN 20.00–21.45 pon.–pt.,nd. ARN–WAW 07.55–09.40 pon.–sb.

WAW-ARN 08.00–09.50 Mo.–Fri., 16.20–18.10 Mo.–Su. ARN-WAW 10.30–12.15 Mo.–Fri., 18.55–20.40 Mo.–Su. Return ticket: PLN 650. Total price of a ticket purchased at lot.com includes all fees and taxes. The price may vary depending on the date the ticket is purchased. Flight duration: approx. 1 h 45 min. In the summer season, from 31 March, there will be another evening outbound flight returning to Warsaw the following morning: WAW–ARN 20.00–21.45 Mo.–Fri., Su. ARN–WAW 07.55–09.40 Mo.–Sat. world’s safest car – Sweden’s Volvo. But Swedes are much more into walking and cycling (and cross-country skiing in winter) than motoring. Allemansrätten (nature for all) is a custom that goes back to the Middle Ages. It originally facilitated mobility (the low population density meant that travellers could not hope to stay at an inn); today it allows anyone to put up a tent anywhere and enjoy unrestricted access to nature.

Småland is the place that has made Sweden famous around the world. The “small countries” (små landen) are several regions that united in the Middle Ages to face the challenges of the era. This

© CZARNY KOT, SIME/FREE

SZEROKIE HORYZONTY

22

018_KA_03_Szerokie horyzonty12345.indd 22

13-02-15 16:24

MASTERCARD_WORLD_KALEIDOSCOPE_190x249mm.indd 1

2/13/13 13:08 36

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons FINL

nia po L a2111 Kiruna

O

R

Z a t o k

a

B

W

o

t

n

E

i c k a

G

I

A

ANDIA

Kebnekaise is the birthplace of Ingvar Kamprad, Vimmerby, urodziła się najsłynniejsza pisarka książek dla dzieci: the founder of IKEA (whose play areas Astrid Lindgren. Najsłynniejszej z jej książek pierwszy wydawca nie Koło podbiegunowe północne are called Småland), and the small odważył się opublikować, twierdząc, że Pippi jest zbyt zdemorali100 km 1767 city of Husqvarna is the headquarters zowana, by stanowić wzór dla dzieci. Te jednak pokochały ją miłoof Husqvarna, a company that has ścią bezgraniczną, a opowieści o rudowłosej dziewczynce przebeen in continuous operation since the tłumaczono na 51 języków (w tym farsi i afrikaans). Pippi, a także innych literackich bohaterów, spotkamy w Astrid Lindgrens 17th century. And finally, the small town of 1796 Värld – parku rozrywki w Vimmerby zbudowanym na podstaVimmerby is the birthplace of the celebratwie jej książek. To swoisty hołd Szwedów dla jej literatury, ed children’s author, Astrid Lindgren. The first stworzony w miejscu, gdzie się urodziła, dorastała i gdzie publisher rejected her most famous book, umieściła akcję wielu swych powieści. Nigdzie indziej nie arguing that Pippi was too depraved to be a role znajdziemy czegoś podobnego, bo też żaden autor nie model for children. But they were enamoured stworzył tylu bohaterów literackich, tak znanych w świewith her character, and the novel about the e M l a .

J r Sztokholm cie i mających wpływ na kolejne pokolenia dzieci. Chyba red-haired girl has been translated into 51 W .

J też żaden nie napisał książek tak mocno osadzonych w languages. You can meet Pippi and other Husqvarna fictional characters at Astrid Lindgrens Värld – realiach swego kraju: przygody bohaterów Lindgren dzieVimmerby Gotlandia Sevedstorp d an amusement park in Vimmerby dedicated to ją się głównie na farmach (jako córka chłopa doskonale lan å Olandia Sm Lindgren and her writing. This is the homage poznała ten świat w dzieciństwie), gdzie dzieci oddają się .

Karlskrona M Sweden pays to the books Lindgren wrote in and wspaniałym zabawom: skokom na sianie, chodzeniu po daabout the town in which she was born and raised. You chach czy też piłowaniu drewna. won’t find anything like this anywhere. No other author has ever Do Szwecji warto przyjechać o każdej porze roku. Zapewne najmniej znana jest zima, choć właśnie wtedy można zobaczyć jeinvented so many fictional characters that are so celebrated

© EAST NEWS (2)

B

A

Ł T Y C K I E

en

er

N

r Kla

Zorza polarna – jeden z najpiękniejszych spektakli natury.

The northern lights are one of nature’s most magnificent spectacles.

24

018_KA_03_Szerokie horyzonty12345.indd 24

13-02-15 14:35

Szwedzkie lasy zamieszkują łosie, uważane za symbol tego kraju.

Swedish forests are inhabited by elks which are Sweden’s iconic animals.

den z najpiękniejszych spektakli natury: taniec na niebie barwnych zorzy polarnych. Najlepszym miejscem do ich oglądania jest położona na dalekiej północy Kiruna, gdzie co roku powstaje największy na świecie hotel z lodu i śniegu. Pokoje projektują artyści z wielu krajów, a rozświetlone błękitne wnętrza wyglądają wręcz baśniowo. Gdy już się wyśpimy na lodowym łożu pokrytym skórami, czekają psie zaprzęgi, śnieżne skutery i nauka rzeźbienia w lodzie.

A może wyruszyć wraz z Saamami i ich reniferami? Widok kilkutysięcznych stad wędrujących przez zaśnieżone lasy na zawsze zostanie w pamięci. Być może podczas takiej podróży odkryjemy swoje smultronställe. Powiedzenie to oznacza dosłownie „miejsce, gdzie rosną poziomki”, jednak jego prawdziwy sens to „ulubione zakątki”.

W Szwecji czeka ich aż nadto. ☐

around the world and that have had such an impact on generations of children. And it would be fair to say that no other writer has ever depicted the reality of his or her native country so faithfully: Lindgrens’s characters usually have adventures on farms (as a farmer’s daughter, this was the world in which she grew up), where children amuse themselves with such activities as jumping into haystacks, walking on roofs and sawing timber.

Sweden is a great place to visit, whatever the time of year. It is not so popular in winter, although this when you can catch one of nature’s most magnificent spectacles – the colourful northern lights dancing in the sky. The best place to see them is Kiruna, in the deep north. The world’s largest hotel made of ice and snow is built here every year. The rooms are designed by international artists and the illuminated blue interiors are dazzling. And after a good night’s sleep on an ice bed covered with animal skins, it’s time for a ride in a dog-driven sled dog or on a snow scooter and some ice carving lessons. And how about a trip with some Sami people and their reindeers? The sight of herds of thousands of these animals wandering through snow-clad forests is something you won’t forget. You might even discover your smultronställe. This term literally means “wild strawberry patch”, but its true meaning is “favourite place”. And there is no shortage of these waiting for you in Sweden. ☐ REKLAMA

Hyatt® Gourmet Club available at Hyatt Regency Warsaw

W

In order to meet the expectations of guests, Hyatt Regency Warsaw has introduced a prestigious offer Hyatt Gourmet Club.

© MARO KOURI/EAST NEWS, HEMIS/EAST NEWS

ith Hyatt Gourmet Club you have an opportunity to experience the excellent cuisine of world-class restaurants at Hyatt hotels in Warsaw and in Germany, whether in Berlin, Dusseldorf, Hamburg, Cologne or Mainz. The program gives an exceptional opportunity to discover the luxurious comfort of Hyatt hotels taking advantage of exclusive room rates and discounts.

Join Hyatt Gourmet Club in Warsaw today and benefit a special membership price for first members. Enjoy the following attractive benefits with Hyatt Gourmet Club: • Twelve complimentary meals in the restaurants at Hyatt hotels in Germany and Warsaw • One night’s complimentary stay at Hyatt Regency Warsaw

• Six vouchers for exclusive room rates and discounts at Hyatt hotels in Warsaw and Germany • A bottle of champagne as a gift from the hotel

More information is available at www.warsaw.regency.hyatt.com Your Gourmet Club contact will be glad to assist you if have any further questions.

For a club application form, please contact:

018_KA_03_Szerokie horyzonty12345.indd 25

Ewelina Pieńkowska Hyatt Regency Warsaw Belwederska Avenue 23, Warsaw Email: ewelina.pienkowska@hyatt.com Tel: +48 22 558 10 21

25

13-02-15 14:35

MOJE MIEJSCA

My Favourite Haunts

Haiti

liczy na los szczęścia

Jedziesz na Haiti? A! plaża, słońce, korale z kwiatów! – słyszałam zazdrosne zachwyty i musiałam wyprowadzać z błędu osoby przekonane, że wybieram się na Tahiti – jedną z wysp Polinezji Francuskiej. / Off to Haiti? Oh, the beach, the sun, the flower garlands… I would listen to envious gushing like this before gently disabusing all those people who thought I was going to Tahiti, the French Polynesian island in the Pacific.

Tekst/by: Ewa

Drzyzga

© Wojciech Franus, Corbis, Bew, M.P.,Forum

Haiti counting on a change of luck

26

026_KA_03_Moje miejsca12345.indd 26

13-02-15 15:55

Š Wojciech Franus, Corbis, Bew, M.P.,Forum

27

026_KA_03_Moje miejsca12345.indd 27

13-02-15 15:55

My Favourite Haunts

© wojciech franus, diana domin/east news; na poprzednich stronach/previous pages: wojciech franus

MOJE MIEJSCA

Kiedy znajomi zrozumieli, że wyruszam na wyspę na Morzu Karaibskim, zniszczoną dwa lata temu przez trzęsienie ziemi, które pochłonęło 300 tys. ofiar, stanowczo odradzali mi wyjazd. Przekonywali mnie, że w kraju pogrążonym w chaosie spotka mnie wszystko to, co najgorsze: z napadem i porwaniem włącznie. Nie lekceważąc tych przestróg, nasza ekipa zaczęła szukać profesjonalnej ochrony na czas wizyty na Haiti. Szybko zgłosiła się amerykańska agencja oferująca opiekę byłych marines. Uzbrojona eskorta przygotowana była na całodobową ochronę. Wszystko to jedynie za 1 tys. dol. dziennie. Oparliśmy się jednak „atrakcyjnej” cenie. Postanowiliśmy zaryzykować i znaleźć dobrego miejscowego przewodnika – Haitańczyka, który lokalne zwyczaje zna na tyle dobrze, by ustrzec nas przed kłopotami. Pomysł z przewodnikiem był strzałem w dziesiątkę. Bez niego nie bylibyśmy w stanie nigdzie się ruszyć. Kłopotem był choćby język: tylko nieliczni Haitańczycy mówią po francusku, a wyjątkiem są anglojęzyczni mieszkańcy wyspy. Tam mówi się po kreolsku. A tego języka nikt z nas nie znał.

Gerard – bo tak nazywał się nasz przewodnik, przekazał nam też najcenniejszą wskazówkę: – Nie występujcie z pozycji silniejszego. Postarajcie się pierwsi witać, uśmiechajcie się. Niczym tak szybko nie zjednacie sobie Haitańczyków – poradził.

Once it finally sunk in that I was going to a Caribbean nation that had been devastated two years previously by an earthquake in which 300,000 perished, my friends earnestly tried to dissuade me. They did what they could to convince me that I could only expect the worst in a country thrown into chaos. This included being robbed and kidnapped.

With these warnings in mind, our team sought professional security during our stay in Haiti. We were soon contacted by a US company offering the services of ex-marines.

These courageous and well-armed lads stood ready to protect us even before we left Europe. We were advised not to disclose

© Maksymilian RIGAMONTI, CZARNY KOT, POPRZEDNIA STRONA/PREVIOUS PAGE: BEW

Po trzęsieniu ziemi w styczniu 2010 r.

Port-au-Prince opanowały gangi szabrowników. Bywa, że trzeba uciekać, gdy wywiązuje się między nimi strzelanina.

After the earthquake in 2010 Port-au-Prince was ransacked by looters. Shootings are still a problem in the city.

28

026_KA_03_Moje miejsca12345.indd 28

13-02-15 15:55

AMERYKA PÓŁNOCNA

OCEAN ATLANTYCKI

© WOJCIECH FRANUS, DIANA DOMIN/EAST NEWS; NA POPRZEDNICH STRONACH/PREVIOUS PAGES: WOJCIECH FRANUS

OCE AT L A N T A N YCK I

RÓW NIK

AMERYKA POŁUDNIOWA

Cap-Haïtien Gonaïves Gonaï

Golfe de la Gonâve

H

A

Gonâve

I

T

I

Hinche

Haiti

778Km

Port-au-Prince

Massif de la Hotte

50 km

DOMINIKANA Terrible K

Les Cayes

2674 m

Morze Karaibskie

EWA DRZYZGA

© MAKSYMILIAN RIGAMONTI, CZARNY KOT, POPRZEDNIA STRONA/PREVIOUS PAGE: BEW

– Jedna z najbardziej znanych i cenionych dziennikarek w Polsce. Karierę zaczynała w radiu, gdzie jej głos szybko stał się rozpoznawalny. Od lat związana z telewizją TVN, gdzie nieprzerwanie prowadzi talk-show Rozmowy w toku. W swoim studiu gości ludzi, których historie wzruszają, bawią, czasem smucą, ale nikogo nie pozostawiają obojętnym.

Trzykrotnie uhonorowana Telekamerą. W 2007 r. otrzymała Złotą Telekamerę. / One of the most recognised and appreciated journalists in Poland. For many years she has been working for TVN where she still hosts the Rozmowy w toku talk show. She invites to the television studio people whose life stories are touching and never leave the viewer indifferent. She was awarded with the Telekamera award three times.

In 2007, she won the Gold Telekamera award.

Ceremonia vodou. Jej zwieńczeniem była ofiara z kozła.

A vodoun ceremony with an animal sacrifice as an indispensable element.

our departure date, flight number, or anything else about our itinerary. A modest USD 1,000 per day would buy us round-the-clock security. We graciously declined this generous offer and decided to take our chances with a good Haitian guide – someone who knew the place well enough to keep us out of trouble.

This idea proved to be a winner. We would have been lost without Gerard, our guide.

Even language can be a problem as few Haitians speak French, almost nobody speaks English, and the local Creole is unknown outside the country.

Gerard gave us this invaluable piece of advice: “Don’t show you’re stranger. Try to be the first one to say hello and smile. There is no better way to befriend Haitians.”

COLONIAL HERITAGE He was right. Slavery was only abolished in Haiti in 1804. All the black people had previously been slaves. They were brought here from Africa and terribly exploited to build the power of the French colony. The country used to be covered with mangroves and rainforests. These literally vanished under the machete and are now nothing but a distant memory. The few trees left constitute the main building materials and the only available fuel. Almost everybody cooks with charcoal. Makeshift barbeques can be seen everywhere – in front of houses, on pavements, and sometimes even in the streets.

Haiti traffic is like a vast, fast flowing river and wending our way through it feels like slalom skiing. The congestion is mainly due to “tap-taps” – pick-up trucks converted into taxi cabs. Colourful, and decorated with images of Jesus, they can carry over a dozen passengers. There are touts everywhere soliciting fares – you can take a cab home after work for only 50 cents. We travel by tap-tap too. Once inside, we have to hold on to our seats, as the streets of Haiti have enormous potholes. These are usually marked by inserting old tyres into them.

Haiti offers some unforgettable sights. We see single-storey buildings with several rooms and signposted with hospital bed

29

026_KA_03_Moje miejsca12345.indd 29

13-02-15 15:55

MOJE MIEJSCA

My Favourite Haunts Trzęsienie ziemi w styczniu 2010 r. obróciło w ruiny stolicę Haiti Port-au-Prince i pochłonęło ponad 300 tys. ofiar.

The January 2010 earthquake left the capital of Haiti in ruin with the death toll of 300,000 people.

Spadek po czasach kolonizacji Miał rację. Na wyspie dopiero od 1804 r. nie ma niewolnictwa. Wcześniej niewolnikami byli wszyscy czarnoskórzy mieszkańcy Haiti! Przywożono ich z Afryki i nieludzko wykorzystywano do budowy potęgi francuskiej kolonii. Głównym bogactwem wyspy były lasy namorzynowe i równikowe. Zostało po nich jedynie wspomnienie. Wykarczowano je praktycznie w całości. Nieliczne drzewa służą jako główny budulec i jedyny opał.

Prawie wszyscy do gotowania używają wyłącznie węgla drzewnego. Grille domowej roboty są wszędzie: przed domami, na chodnikach, a czasem wręcz na ulicy.

Poruszanie się między nimi to autentyczny slalom. Tym bardziej że ruch uliczny na Haiti to rwąca, nieprzebrana rzeka. Tłok na drogach w głównej mierze powodują tzw. tap-tapy: samochody typu pikap przerobione na taksówki. Kolorowe, upstrzone wizerunkami Jezusa czy aniołów, mogą pomieścić nawet kilkanaście osób. Naganiacze nawołują chętnych: za jedyne 50 centów po całym dniu pracy możesz wrócić do domu. Nasza ekipa też korzysta z tap-tapów. Trzymamy się mocno siedzeń, bo dziury na ulicach Haiti są potężne. Wyrwy w asfalcie Haitańczycy oznaczają, wstawiając w nie stare opony.

Trudno zapomnieć widoki z Haiti. Parterowe, kilkupokojowe budynki ze znakiem łóżka szpitalnego w niczym nie przypominają znanych z Europy szpitali. Na opiekę lekarza Szkoła kosztuje, więc ponad połowa Haitańczyków nie umie czytać.

Education is not free so over half of all Haitans are illiterate.

The flavours of Haiti More than half the population is illiterate, and as education is not free, this is not likely to change anytime soon. The average tuition fees at the cheapest primary schools come to USD 75 per month, to say nothing of school uniforms, books, notebooks, and writing implements.

Haiti has few affluent residents. The capital, Port-au-Prince, has no restaurants or bars.

These sorts of places are preserved for the wealthiest residents of the city’s most affluent districts. We take our meals at a hotel kitchen that serves dishes similar to European fare and only get a taste of the local cuisine when we visit our Haitian friends. We eat deep-fried chicken in garlic and hot paprika. The bird had been tied to the barbeque, awaiting its death, just a few hours beforehand. I remain sceptical when told that meat cannot be stored safely – even for a couple of hours – in such heat. Poultry owners look after their birds, providing them with shade, food and water. The chicken is good enough to eat until it “walks”.

We definitely envy Haitians their fruit and vegetable stalls. Haiti is the land of mango

© CZARNY KOT (2)

symbols that look nothing like hospitals as we know them. Few people can afford healthcare. Most resort to local healers, shamans, and houngans (Vodoun priests). “There is one doctor per 100,000 Haitians”, says houngan Ati Max Beauvoir. Staying in hospital costs USD 50-500 per day, so most people treat themselves with herbs and mixtures recommended by a houngan.

30

026_KA_03_Moje miejsca12345.indd 30

13-02-15 15:55

FIRMA.GOV.PL

SME.GOV.PL

FIRMA.GOV.PL

ECONOMY.GOV.PL

0

INVEST.GOV.PL

100

95

75

25

SME.GOV.PL

5

0

SME.GOV.PL

TRADE.GOV.PL

INVEST.GOV.PL

INVEST.GOV.PL

TRADE.GOV.PL

0

100

95

INVEST.GOV.PL

SME.GOV.PL

FIRMA.GOV.PL

MGospodarki3_K_15.02.indd 1

FIRMA.GOV.PL

ECONOMY.GOV.PL

75

2/15/13 12:32:41 PM

25

5

0

MOJE MIEJSCA

My Favourite Haunts

stać tylko nielicznych. – Na 100 tys. Haitańczyków przypada jeden medyk – przekonywał mnie najwyższy przywódca wyznawców vodou Ati Max Beauvoir. Za dzień pobytu w szpitalu trzeba zapłacić od 50 do 500 dol. Dlatego większość kuruje się ziołami i miksturami zaleconymi przez houngana (kapłan vodou).

Smaki Haiti Więcej niż połowa Haitańczyków nadal nie potrafi czytać. I nie wiadomo, kiedy to się zmieni, bo za wykształcenie trzeba tu płacić. Nauka w najtańszej szkole podstawowej kosztuje średnio 75 dol. rocznie. Nie licząc ceny mundurka, podręczników, zeszytów, przyborów do pisania. Bogaty mieszkaniec jest tu rzadkością. W Port-au-Prince na próżno szukać restauracji czy barów. Takie miejsca są tylko w najbogatszych dzielnicach stolicy. My korzystaliśmy z kuchni hotelowej gotującej podobne do europejskich dania.

Smak miejscowej kuchni poznaliśmy dopiero u znajomych Haitańczyków. Podali kurczaka usmażonego w głębokim tłuszczu z dodatkiem czosnku i ostrej papryki. Jeszcze kilka

Kolejne transze pomocy finansowej płyną do państwowej kasy, ale władze Haiti muszą zacząć spełniać międzynarodowe standardy.

Financial aid instalments are filling up the government coffers but Haiti authorities must begin to comply with international standards.

with at least 150 varieties – or so we are told.

Port-au-Prince’s many and varied succulent fruits are the only patches of colour in an otherwise drab concrete town. There isn’t so much as an inch of lawn in the city centre, and trees are a genuine rarity.

A good job is hard to get To get out of Port-au-Prince – a city built on rubble – and get closer to nature is the dream of our driver, Jonas. To get his own house, he would first have to buy a plot of land. This would cost him USD 7,000-30,000.

He could then spend another USD 10,00030,000 to build the shell of a dwelling and move in. After that he could marry his girlfriend. But this plan seems pretty remote today. His girlfriend is still looking in vain for a job and completing new courses. She would like to work in administration where she could make up to USD 1,000 a month.

Most Haitians make their living from trade.

You can sell literally anything here – chickens, pirate CDs, clothes, machetes, candy, and home-grown fruit and vegetables. You

Kwiatowy karnawał w Port-au-Prince.

The flower carnival in Port-au-Prince.

© EAST NEWS

Ze stanowisk widokowych niedaleko miejscowości Chamarel łatwo obserwować faunę i bujną florę.

The vantage points near Chamarel are perfect for observing the fauna and flora of the island.

32

026_KA_03_Moje miejsca12345.indd 32

13-02-15 15:55

godzin wcześniej stał przywiązany do grilla, czekając na śmierć. Z trudem akceptuję tłumaczenie, że przy tak wysokich temperaturach nie dałoby się bezpiecznie przechować mięsa nawet przez kilka godzin. Właściciele ptactwa dbają o nie – szukają dla nich cienia, karmią je, poją. Dopóki kurczak „spaceruje”, dopóty nadaje się do spożycia.

To, czego można zazdrościć Haitańczykom, to stragany pełne owoców i warzyw: Haiti to kraina mango. Miejscowi przekonywali nas, że mają ich tu 150 gatunków! Różnorodne soczyste owoce są jedyną kolorową plamą w Port-au-Prince, które jest po prostu miastem z betonu. W centrum nie ma nawet skrawka trawnika, a drzewo to rzadkość.

Dobra praca lub… loteria O tym, żeby być bliżej przyrody i wyprowadzić się z Port-au-Prince – miasta na gruzach – marzył nasz kierowca Jonas. Żeby zamieszkać we własnym domu, musi kupić działkę.

Potrzebuje na to od 7 do 30 tys. dol. 10 do 30 tys. wyda na wybudowanie domu w stanie surowym. Mógłby w nim zamieszkać. Wtedy wziąłby ślub ze swoją dziewczyną. Dziś nie ma na to szans. Narzeczona na razie szuka pracy i kończy kolejne kursy. Marzy, by zatrudnić się w administracji, gdzie mogłaby zarobić nawet 1 tys. dol. miesięcznie.

Większość Haitańczyków żyje z handlu. Sprzedawać można wszystko: kury, pirackie płyty, ubrania, maczety, cukierki, owoce i warzywa. Turystom można próbować sprzedać obraz, biżuterię, grzechotki z tykwy. Jonas jako kierowca zarobi najwyżej 100 dol. miesięcznie.

Zapytałam go, który z zawodów jest najbardziej intratny na Haiti. Zaczął wyliczać: nauczyciel na pełny etat zarabia ok. 375 dol., prawnik w zależności od tego, ile spraw poprowadzi, ponad 1 tys. – Gdybym był tłumaczem przysięgłym dla organizacji międzynarodowych, mógłbym nawet 2 tys. dol. przynieść do domu – rozmarzył się.

can also try selling objects of art to tourists, e.g. paintings, jewellery, and calabash rattles.

As a driver, Jonas can make up to USD 100 a month. I ask which professions pay most. He begins to enumerate: a full-time teacher makes about USD 375, a lawyer makes more than USD 1,000, although exactly how much depends on the number of cases ... “If I was as a sworn translator working for international organisations, I could bring home as much as USD 2,000”, he says dreamily. Many Haitans are scraping by on USD 2 per day.

Is there any chance of making all those dreams come true without money? Not really. Financial aid instalments are merely filling up the government coffers. A Financial Tracking Service report states that approx.

USD 5.2 billion have been raised for Haiti, of which only USD 1.6 billion have been spent.

Donors promised almost USD 10 billion worth of aid in the first few weeks after the earthquake. The money is only going to be provided gradually because the Haitian

© EAST NEWS

REKLAMA

33

026_KA_03_Moje miejsca12345.indd 33

13-02-15 15:55

My Favourite Haunts

A przecież są i tacy, którym muszą wystarczyć 2 dol. na dzień. Jaka jest szansa, żeby spełnić ich marzenia bez pieniędzy? Raczej marna. Kolejne transze pomocy finansowej płyną do państwowej kasy. Według raportu Financial Tracking Service zebrano na rzecz Haiti ok. 5,2 mld dol., z czego wydano 1,6 mld. W pierwszych tygodniach po trzęsieniu ziemi darczyńcy obiecali łącznie prawie 10 mln dol. Pieniądze mają być przekazywane sukcesywnie. Chodzi o to, by władze Haiti zaczęły spełniać międzynarodowe standardy.

Chodzi o prawo, system bezpieczeństwa, edukację i ochronę nieletnich. Politycy muszą zacząć walczyć z korupcją. W kolejce do odbudowy czekają szpitale, uniwersytet, a przede wszystkim domy, w których mogliby zamieszkać ludzie koczujący w namiotach.

Zanim to się stanie, Haitańczycy muszą liczyć przede wszystkim na siebie. Dlatego marzą o wielkiej wygranej w loterii. W każdej, nawet najbardziej oddalonej wsi stoi budka, w której mogą kupić losy szczęścia. Mogą obstawiać numery w dwóch loteriach: dominikańskiej i amerykańskiej. Wyniki z Santo Domingo podawane są w jednej z prywatnych rozgłośni radiowych każdego dnia w południe. Te z Nowego Jorku znane są dopiero o 19.00. Najwyższe wygrane to tysiące dolarów. ☐

Warto mieć łódkę, bo w otaczających Haiti wodach żyje mnóstwo ryb.

Having a boat is an advantage as the waters around Haiti are abundant in fish.

authorities are required to meet international standards of legislation, security, education, and protection of minors. Politicians have to start fighting corruption. Among the buildings waiting to be renovated are several hospitals, the university, and the prison. This is in addition to houses for all those people currently stranded in tents. Haitians are just going to have to rely on their own resources until then. They are all dreaming of a big lottery win. You will find a kiosk selling tickets to happiness in every village, no matter how remote. People buy tickets in lotteries from the Dominican Republic and the US. The results from Santo Domingo are announced daily at noon by one of the private radio stations. The New York results are announced after 7 pm. The biggest wins are worth thousands of dollars. ☐

© FPM, UNICEF

MOJE MIEJSCA

34

026_KA_03_Moje miejsca12345.indd 34

13-02-15 15:55

© FPM, UNICEF

Prezent bez pudła Inspired gift SĄ NA ŚWIECIE MIEJSCA, GDZIE ŻYWNOŚĆ I WODA SĄ DOSTĘPNE TYLKO DLA NIELICZNYCH, A RATUJĄCE ŻYCIE LEKI TO BEZCENNY DAR. / FOOD, WATER AND LIFESAVING MEDICINE ARE AN INVALUABLE GIFT IN SOME PARTS OF THE WORLD.

TEKST/BY: Dorota

Bielska

Niezbędne szczepionki, dające schronienie namioty, odżywki pozwalające przetrwać najcięższe chwile, moskitiery, pod którymi można spokojnie zasnąć, zeszyty i ołówki, a nawet całe szkoły – to wszystko można wysłać potrzebującym pomocy dzieciom. Wystarczy wybrać konkretne, ratujące życie, wspierające rozwój i edukację produkty z internetowego serwisu UNICEF i złożyć na nie zamówienie, a organizacja dostarczy je do jednego z ponad 150 państw, w których prowadzone są jej programy. Każdy z nich wysyłany jest prosto z głównego magazynu UNICEF w Kopenhadze – lub bezpośrednio od lokalnego wytwórcy. „Prezenty bez pudła” to sposób na niesienie pomocy i dokonanie rzeczywistych, konkretnych zmian w życiu tysięcy dzieci.

Magazyn w Kopenhadze to logistyczne serce UNICEF, skąd pomoc humanitarna, w różnej postaci – leki, szczepionki, moskitiery, przybory szkolne itd. – jest przesyłana do potrzebujących. Mniejsze, powiązane z nim punkty dystrybucji znajdują się w Dubaju, Panamie i Szanghaju. Łącznie z magazynem w Kopenhadze dysponują zapasami pomocy dla 250 tys. osób na trzy tygodnie.

Magazyn zajmuje powierzchnię 2 ha, na której mieści się 36 tys. palet, i jest wyposażony w najnowocześniejszą technologię. Gdy trzeba nieść pomoc w nagłych sytuacjach, można błyskawicznie skorzystać z 38 rodzajów zestawów o różnej zawartości. Zawierają m.in. instrumenty i leki niezbędne przy odbieraniu porodu i do opieki nad noworodkiem, zestawy diagnostyczne i pierwszej pomocy. W każdym z nich jest instrukcja obsługi, więc w dowolnym miejscu – w zrujnowanej szkole czy obozie dla uchodźców – z łatwością można użyć ich zawartości. ☐

Essential vaccines, tents offering shelter, nutrients to help get through the most difficult periods, mosquito nets guaranteeing a good night’s sleep, exercise books and pencils, and even whole schools – can all be dispatched to children in need.

Simply choose your products from the UNICEF website, place your order and UNICEF will deliver them to children in the more than 150 countries in which its programmes are implemented.

Each product is supplied straight from the main UNICEF warehouse in Copenhagen or directly from a local manufacturer.

The warehouse in Copenhagen is the logistics heart of the organisation, which has dispatched various types of humanitarian aid – medicines, vaccinations, mosquito nets, school appliances, etc. – to children in need. The distribution network has smaller supply hubs in Dubai, Panama and Shanghai. Together with the Copenhagen operation they hold sufficient emergency supplies to meet the requirements of 250,000 people for three weeks.

The warehouse in Copenhagen covers 2 hectares, has a storage capacity of 36,000 palettes and is equipped with the latest technology. It stocks components for 38 types of kits that can be immediately deployed in emergency situations. These contain equipment and medicines essential for deliveries and neonatal care, as well as diagnostic and first aid kits. Each kit comes with instructions for use, so that it can immediately be used anywhere, e.g. a ruined school or a refugee camp. ☐

www.prezentybezpudla.pl

35

026_KA_03_Moje miejsca12345.indd 35

13-02-15 17:05

polskie przeboje

Polish Hits

Š Wojciech Franus, Corbis, Bew, M.P.,Forum

TurkiEaster naTurks straĹźy

36

036_KA_03_Polskie przeboje12345.indd 36

13-02-15 16:26

© Wojciech Franus, Corbis, Bew, M.P.,Forum

Wola Rzeczycka, przegląd wojsk przez „adiutanta”.

The village of Wola Rzeczycka. An army inspection by the dressed up aide.

37

036_KA_03_Polskie przeboje12345.indd 37

13-02-15 11:28

Polish Hits

POwracający spod wiednia żołnierze stworzyli nową wielkanocną tradycję w dolinie Sanu – jako „Turki” stanęli na straży grobu pańskiego. / the soldiers returning from vienna created a new easter tradition in the valley of the san river – they guard the holy sepulchre dressed up as “turks”.

Tekst/BY: Anna

Kobus

Trzysta lat temu pułkownik Nikodem Żaboklicki wiedziony patriotycznym zrywem postanowił wyruszyć ze swymi włościanami z Radomyśla pod Wiedeń. W najśmielszych snach nie przypuszczał, że właśnie daje początek nowej tradycji świętowania Zmartwychwstania w dolinie Sanu! Żołnierze z wiosek należących do imć Nikodema nie wsławili się zbytnio w walce, za to dzielnie pracowali w służbie pomocniczej. Organizowali szpitale polowe, pochówki zabitych, odpowiadali za łączność i inżynieryjne prace.

A także pakowali zdobycze, jako że zwycięstwo nad wojskami tureckimi było okazją do przywiezienia licznych łupów. Obładowani nie byli w stanie szybko wrócić do domu, więc choć bitwę stoczo-

Stroje dzisiejszych turków tylko w niewielkim stopniu przypominają te spod Wiednia.

The costumes of contemporary Turks only slightly resemble those from Vienna.

Colonel Nikod Żaboklicki decided to take his peasants from Radomyśl to Vienna on a patriotic impulse 300 years ago. Little did he imagine that this was to be the beginning of a new tradition of Resurrection celebrations in the San River Valley. The soldiers from the villages owned by Sir Nikodem may not have distinguished themselves on the battlefield, but they certainly proved their worth in auxiliary services. They set up field hospitals, arranged burials, and assumed responsibility for communications and engineering projects. They also packed up the spoils of war. The defeat of the Turkish army must have been a regular pillaging free-for-all.

Laden down with loot as they were, they only just made it home in time for Easter – from a battle fought on 12 September. Legend has it that they came back on Good Friday and made straight for the most prominent place – the Holy Sepulchre. They cut such fine figures in their exotic costumes that they began to serve as guards every year. According to another version of events, the unit returned with Turkish prisoners of war who accepted the Cross on this day while standing guard over the Sepulchre. And so the tradition of the Easter “Turks” was born. As time went by, intricate clothes were made for them, original items being replaced by ornamental pillbox hats or four-cornered hats with peacock plumes. And just as they did centuries ago, the Turks enter the church on Good Friday. The drums begin to roll when the Way of the Cross procession reaches the last station, and two soldiers stand guard over the Sepulchre.

© ANNA KOBUS/TRAVELPHOTO, PAP, poprzednia strona/previous page: anna kobus/travelphoto

polskie przeboje

38

036_KA_03_Polskie przeboje12345.indd 38

13-02-15 11:29

Kolorowe wojsko Sobotni ranek niesie nadzieję: wierni przybywają, by poświęcić pokarm. Zwykle w Polsce robi się to w kościołach, nieco inaczej jest w Sarzynie. Wioska jest bardzo długa i rozległa, stąd między domami jeździ procesja przyczep ciągniętych przez traktory. Na przedzie jadą księża i ministranci, w kolejnych pojazdach siedzą dzieci przebrane za anioły, wojaków i rzymskich legionistów. Zatrzymują się przy kolejnych krzyżach, gdzie zgromadzili się mieszkańcy z koszyczkami.

Wielka Sobota to okazja, by zobaczyć straże w innych wioskach. Choć wszystkich żołnierzy nazywa się turkami, większość ich strojów wzorowana jest na mundurach Wojska Polskiego z różnych okresów walk o niepodległość. W wojsku panuje niezmienna od wieków hierarchia: na czele oddziału Na warcie przy Grobie Pańskim stoją zawsze dwaj żołnierze.

Two soldiers always stand guard at the Holy Sepulchre.

REKLAMA

© ANNA KOBUS/TRAVELPHOTO, PAP, poprzednia strona/previous page: anna kobus/travelphoto

no 12 września, do swych wiosek dotarli dopiero kilka miesięcy później, w sam raz na Wielkanoc. Wedle tradycji, gdy wkroczyli w Wielki Piątek, od razu stanęli w najbardziej honorowym miejscu – przy Grobie Pańskim. Ubrani w egzotyczne stroje tak się wszystkim spodobali, iż od tej pory co roku stawali w nich na straży. Istnieje też inna wersja wydarzeń, wedle której oddział wrócił z jeńcami tureckimi, którzy w tym dniu przyjęli chrzest, stając na straży Grobu. O ich obecności świadczą wpisy w księdze parafialnej, gdzie zapisano orientalne nazwiska: Karaban, Chaj czy też… Turek.

Tak powstała tradycja wielkanocnych turków. Z czasem zaczęto szyć dla nich wymyślne stroje z fantazyjnymi toczkami czy rogatywkami z pawimi piórami.

Jak przed wiekami wejście turków do kościoła odbywa się w Wielki Piątek. Gdy kończy się droga krzyżowa, słychać werble, po czym na środek nawy wkracza oddział, zaś dwóch żołnierzy staje na warcie przy Grobie.

39

036_KA_03_Polskie przeboje12345.indd 39

13-02-15 16:04

polskie przeboje

Polish Hits stoi „basza” (często w długim płaszczu zdobionym półksiężycami) mający do pomocy czterech „kogutów”, czyli adiutantów. Zadaniem „dordy” (kwatermistrza) jest zbieranie do manierki trunków, którymi wojsko jest częstowane, by na ich bazie stworzyć „napój turecki” (dozwolony do degustacji tylko pełnoletnim!). Na końcu oddziału idą „dochtory” (zapewne pamiątka po polowych lecznicach spod Wiednia) w spiczastych czapach z czerwonym krzyżem zakończonych pluszowymi zabawkami i barwnymi wstążkami. Leczą ze smutku śmiechem, jako że większość czasu poświęcają na figle.

A poza tym… / there is more...

U góry: Filcusie to dowód, że nawet zabawki mogą mieć depresję.

Obok: miś pachnący mamą.

Top: Filcusie toys.

Right: mum-scented teddy bear.

Od góry: Turki w Wyszatycach. W Radomyślu ksiądz święci pokarmy przy pomniku poległych podczas I wojny światowej.

Top: The Turks of Wyszatyce. Above: In Radomyśl the food is blessed before the memorial to the soldiers killed and missing during World War I.

Colourful army On Saturday morning the faithful arrive to have their food blessed.

This is done in churches all over Poland, but Sarzyn has a slightly different ceremony. The village is very long and extensive, and a procession of tractor-drawn trailers drives around the houses.

Priests and ministrants come first. The other trailers carry children dressed as angels, soldiers and Roman legionaries. They stop at the consecutive “stations” where people with baskets are gathered Holy Saturday is an opportunity to see the guards in other villages.

All the soldiers are called “Turks”, but most of the costumes are modelled on Polish Army uniforms from different periods of the struggle for independence. The military hierarchy has remained unchanged for centuries. The soldiers form a unit headed by a “Pasha” (often clad in a long coat decorated with crescents) assisted by four “cockerels” or aides. A “Dorda” (quartermaster) walks around with a canteen he fills with drinks to be served to the troops as “Turkish liquor”. Last in the procession come the doctors (probably a reminder of those field hospitals outside Vienna) sporting pointed hats with red crosses, topped with plush toys and long colourful ribbons. They treat sadness with laughter and spend most of the time frolicking.

Ressurrection is coming Bells and mortar shots are heard during the Holy Saturday liturgy and the blessing of the fire in Radomyśl. All this heralds the joy of the forthcoming Resurrection. The soldiers untie the funeral pall

© ANNA KOBUS/TRAVELPHOTO (2), FORUM

Poza doliną Sanu barwne wojska tureckie zobaczyć można m.in. w Pruchniku, wioskach gmin Przeworsk i Tryńcza oraz w okolicach Leżajska. Jedną z prób wyjaśnienia fenomenu tego zwyczaju jest powiązanie stereotypowo pojmowanego poganina jako muzułmanina (Turka, Tatara), a skoro rzymscy żołnierze pilnujący grobu byli poganami, we współczesnych kościołach pilnują go „poganie” – turki. / Beyond the San River Valley, colourful Turkish soldiers make their appearance in Pruchnik, villages in the municipalities of Przeworsk and Tryńcza and in the vicinity of Leżajsk. One explanation of this custom has it that the Turks reflect the pagan stereotypically seen as a Muslim (a Turk, Tatar). The Roman soldiers who guarded the tomb were pagan, and so the Sepulchre in modern churches is guarded by “pagan” Turks.

40

036_KA_03_Polskie przeboje12345.indd 40

13-02-15 11:29

© ANNA KOBUS/TRAVELPHOTO (2), FORUM

Zbliża się Zmartwychwstanie Podczas liturgii w Wielką Sobotę w Radomyślu słychać bicie dzwonów i wystrzały z moździerzy. Zaczyna się czas radości z nadchodzącego Zmartwychwstania. Wojacy rozwiązują żałobny kir otulający sztandar i wyruszają na Mały Rynek. Na przedzie idzie orkiestra, za nimi podąża turecka armia, z której co chwila wyskakują „dochtory”, porywając panny do tańca. Nie wolno im odmówić, bo grozi to staropanieństwem! Wybuchy petard i sztucznych ogni o północy zwiastują, iż cud się dokonał.

W czasach rozbiorów tej nocy odbywało się też „stawianie sztandaru”, czyli zawieszanie polskiej flagi pośrodku rynku, by Polska zmartwychwstała jako wolny kraj. Dziś armia z orkiestrą dbają o to, by nikt nie przespał Zmartwychwstania, stając pod oknami domów i tak długo hałasując, aż domownicy zapalą światło.

Niedziela i poniedziałek to czas defilad, pokazów musztry oraz chodzenia po domach i składania wierszowanych życzeń, za co gospodarze goszczą wojsko poczęstunkiem, wręczając „baszy” drobny datek na jego armię. Za rok tureckie wojska znowu staną na straży Wielkanocy i tej niezwykłej tradycji. ☐

and head for the Small Market Square. They are led by the orchestra, which plays lively marching tunes, and followed by the Turkish army. Every now and then, a doctor will leave the pageant to grab a young girl for a dance. Any hapless girl foolhardy enough to reject the invitation runs the risk of spinsterhood. The sounds of banging petards and fireworks at midnight announce that the miracle has occurred. During the partitions of Poland, this was also the night when the “banner was flown” or the Polish flag was displayed in the middle of the market square in the hope that Poland would be resurrected as a free state. The troops and the orchestra make sure that no one sleeps through the Resurrection. They stand outside windows and make so much noise that lights come on everywhere. But no one minds this early reveille. The householders offer treats to the troops and give the Pasha donations for his army. And next year, the Turkish troops will stand the guard over Easter and this unique tradition once more. ☐ „Dochtory” leczą śmiechem.

The “doctors” cure the ill with laughter.

REKLAMA

Na przebarwienia są sposoby Discoloration? We’ve got the solution!

Do naszej kliniki bardzo często zgłaszają się pacjenci z problemem przebarwień skóry. Ich najczęstsza lokalizacja to twarz, dłonie, dekolt. Dokładna przyczyna ich powstawania nie jest poznana, natomiast czynnikami sprzyjającymi ich tworzeniu się są: promieniowanie UV, zaburzenia hormonalne, preparaty światłouczulające, zapalne zmiany skórne, czynniki genetyczne. Skuteczną metodą walki z przebarwieniami posłonecznymi są lasery oraz peelingi. W zależności od podłoża powstania przebarwienia, dobieramy odpowiednią długość wiązki laserowej, która doprowadza do degradacji nadmiernie nagromadzonej melaniny. W efekcie tych procesów przebarwienia na skórze znikają. Bardzo często stosowaną metodą do walki z przebarwieniami i nierównomiernym kolorytem skóry są peelingi chemiczne. Szczególnie chętnie korzystamy z peelingu Yellow Peel marki MM System, który jest najmniej inwazyjnym peelingiem chemicznym istniejacym obecnie na rynku. W jego skład wchodzą różnego rodzaju kwasy oraz stabilizowana witamina C. Kwas fitowy, kojowy i azelainowy usuwają istniejące przebarwienia i zapobiegają powstawaniu nowych.Wykonuje się go w gabinecie medycyny estetycznej oraz pacjent otrzymuje odpowiednie preparaty do pielęgnacji domowej. Po kilku dniach dochodzi do umiarkowanego łuszczenia, w wyniku czego kolor skóry się wyrównuje, a przebarwienia znikają.

Often patients with skin discolorations come to our clinic. These blemishes usually appear on the face, hands, neck and shoulders. Their cause is uncertain, but precipitating factors are: UV radiation, hormonal disorders, photoallergy, inflammatory cutaneous lesions, genetic factors. Laser and peeling therapies are very effective ways to fight discolorations from sun exposure. During laser therapy we choose the appropriate wave length, depending on the origin of discoloration. This treatment breaks down the excessively accumulated melanin in the skin. The result is that discolorations disappear. Chemical peelings are another way to eradicate discolorations and uneven skin coloration. Our preferred peeling treatment is Yellow Peel from MM System, currently the least invasive chemical peeling on the market. It is composed of different acids and stabilized vitamin C. Phytic, kojic, and azelaic acids remove existing discolorations and prevent new ones from appearing. It is administered in centers for esthetic medicine and then a patient is given appropriate treatments that are to be applied to the skin at home. After a few days the dead skin peels away leaving the color of the skin well blended and without discolorations.

Carpe Diem Centrum Medycyny Estetycznej Al. KEN 98 lok U 17, 02-777 Warszawa • Tel. 608 888 888 • www.carpediem-klinika.pl

036_KA_03_Polskie przeboje12345.indd 41

Na zdjęciu: dr Magdalena Opadczuk i Sylwia Gliwa Na hasło Kalejdoskop oferujemy 20% rabatu na zabiegi z zakresu medycyny estetycznej.

Oferta dotyczy cen regularnych i jest ważna do 31.03.2013r.

Please quote Kaleidoskope to receive 20% discount on esthetics treatments. Offer is valid until 31.03.2013 r.

41

www.drmene.pl

13-02-18 11:11

polska marka

Polish Brand

Kontenery na tory Rail containers

W porównaniu z tirami transport koleją to same zalety – przekonuje Bogusław Ney, prezes Cargosped, operatora intermodalnego Grupy PKP CARGO SA, I sprawdza, czy pociąg może być też skuteczniejszy od statku. / “Compared with trucks, rail transport offers nothing but benefits”, argues Bogusław Ney, CEO of Cargosped, the intermodal operator of the PKP CARGO S.A. Group. And he has already checked whether trains are more efficient than ships. rozmawia/interviewed BY:

Adam Robiński

42

042_KA_03_Polskamarkacargo12345.indd 42

13-02-15 11:38

© M.P., ALEKSANDER JALOSINSKI / FORUM

Terminal kontenerowy w Warszawie.

Container terminal in Warsaw.

Transport towarów pociągami w Polsce dopiero się rozwija. Wy na rynku jesteście już od dawna.

Cargosped istnieje od 12 lat. Nie jesteśmy nowym graczem na rynku, ale niedawno, bo trzy lata temu, trochę zmieniliśmy profil. Przestaliśmy zajmować się logistyką i spedycją towarów masowych, takich jak węgiel, stal, złom czy drewno, a skoncentrowaliśmy się na logistyce intermodalnej. Dziś po Polsce jeździ miesięcznie około 260 naszych pociągów. To wynik styczniowy, kiedy pobiliśmy kolejny rekord przewiezionych kontenerów, czyli ponad 10,5 tys. sztuk. Współpracujemy z największymi firmami, zarówno armatorami, jak i spedytorami, takimi jak Raben, ATC Cargo, Erontrans, Maersk, MSC. Wasza działalność jest realizacją hasła „tiry na tory”?

Wolimy raczej „kontenery na tory”. Żeby wjechać tirem na tory, trzeba wcześniej przeprowadzić bardzo drogie inwestycje w infrastrukturę, głównie w miejscach docelowych. Nie załadujemy na wagon ciężarówki bez specjalnych platform, terminali. I to zbudowanych nie w jednym miejscu w Polsce, a w wielu lokalizacjach docelowych. To nie jest proste ani tanie. Bez pieniędzy nikomu się nie uda.

W takim razie na czym polega logistyka intermodalna?

Na tory wrzucamy nie całego tira, a kontener. W takim transporcie zawarty jest długi łańcuch logistyczny. Najpierw mamy więc tzw. pierwszą milę – kontener dowożony jest do terminalu, morskiego

Rail freight transport is only just starting to come into its own in Poland. But you’ve been around for a long time.

Cargosped was established 12 years ago. We’re not a new market player; we just upgraded our profile three years ago. We shifted our focus from logistics and shipping bulk cargo, such as coal, steel, scrap metal and timber to intermodal logistics. We now operate approx. 260 trains a month in Poland. This was our result for January when we set another forwarded containers record, i.e. over 10,500. We work with the biggest companies in the business – both ship owners and forwarders – including Raben, ATC Cargo, Erontrans, Maersk, and MSC. Do you make “trucks go by rail” more than just a slogan?

We prefer “containers go by rail”. To put a big truck in a wagon, we’d need to make massive infrastructural investments, mainly at our destinations. It’s impossible to load a truck on a wagon without a special platform and terminals. All this would have to be built at many different destinations in Poland – not just one place.

It’s not easy and it’s not cheap. It all boils down to money.

What is intermodal logistics and what is its main advantage?

43

042_KA_03_Polskamarkacargo12345.indd 43

13-02-15 11:38

polska marka

Polish Brand

lub lądowego. Kolejny etap to jego przewóz drogą morską. Następuje przeładunek i kontener pociągiem trafia do terminalu docelowego. Tam jest rozładowywany, by wreszcie samochodem przewieziono go do drzwi klienta. To tzw. ostatnia mila. Zalet takiego rozwiązania jest mnóstwo. Za pomocą jednego środka transportu – kolei – przewozimy dużą liczbę kontenerów. Samochodem przetransportujemy tylko jeden. Pociągiem można przewieźć towary ciężkie, których nie wrzucimy na tira, bo zabraniają tego przepisy. Kolej przy obciążonych drogach – a taką sytuację mamy w Polsce – jest dużo szybsza i nie tak wrażliwa na warunki pogodowe. Jest też bezpieczniejsza – ciężarówki nie tylko emitują spaliny, ale obciążają drogi, robią tłok, a wtedy łatwiej o wypadek.

Ostatnio sprowadziliście kontenery pociągiem aż z Chin.

To projekt pilotażowy. Ściągnęliśmy pociąg towarowy z Chengdu do Łodzi, by sprawdzić możliwości organizacyjne takiego transportu lądem. Skład pokonał 10 tys. km w 15 dni. To dwa razy szybciej niż drogą morską ze wschodniego wybrzeża Chin. A trzeba wiedzieć, że 80 proc. towarów sprowadzanych do Polski pochodzi właśnie stamtąd. Naszą jednostką ładunkową jest kontener. Pojedynczej paczki, kartonu czy nawet trzech palet nie przewieziemy, bo to nie tak działa. Po tej próbie mamy wiele zapytań od klientów, którzy jednak zapominają, że Chiny to nie jeden punkt na mapie, a z ich jednego końca na drugi jest kilka tysięcy kilometrów. Transport wewnątrz tego kraju też kosztuje. Ale ci, którzy wymagają transportu towarów lub komponentów do produkcji i zależy im na czasie, powinni być zadowoleni. Klientów indywidualnych, którzy sprowadzają towar sporadycznie, w małych ilościach, bez pośpiechu, nie ma co przekonywać. Im bardziej opłaci się tańsza droga morska.

Unia Europejska chciałaby, żeby w 2020 r. nawet 30 proc. towarów przewożonych było koleją. Czyli – inwestujemy.

Ostatnio otworzyliśmy nowy terminal w Gądkach niedaleko Poznania, uruchomiliśmy połączenie Mazovia Express z portu w Gdyni do Warszawy. Ważne, żeby inwestycje były rozsądne, ograniczone finansowo. Biznes często przesuwa się z miejsca na miejsce. Inwestowanie tam, gdzie przyszedł, a za chwilę zniknie, nie ma sensu. Bardzo dobrym przykładem są specjalne strefy ekonomiczne. Wiele firm zainwestowało tam pieniądze, a teraz z nich uciekają. Gdybyśmy i my to zrobili, mielibyśmy terminal tam, gdzie nie jest on potrzebny. ☐

Instead of using trucks, we forward containers by rail. This type of transport requires a long logistics chain. During the first stage, or “first mile”, the container is brought to the sea or land terminal. The next stage is sea transport. The containers are then transshipped for onward rail transport to the destination terminal where they are unloaded and delivered to the client. This is the “last mile”. This system has a lot going for it. By using a single means of transport – rail – we can ship a large number of containers. A truck can only carry one. And traffic congestion being what it is in Poland, rail is much faster and not so sensitive to weather conditions. It is also safer – trucks emit exhaust gases and are responsible for traffic congestion, which leads to accidents.

You recently shipped containers by rail from China.

That was a pilot project. We brought a freight train from Chengdu to Łódź to test the logistic options of ground transport. The train travelled 10,000 kilometres in 15 days. This was twice as fast as the sea route from the east coast of China. And you need to keep in mind that 80 per cent of goods imported to Poland come from that region. The future of the project depends on our clients. Our unit load is the container. We’re not going to ship a single parcel, box or even three palettes. It just doesn’t work like that. Since we ran the pilot, we’ve received many inquiries from clients who tend to forget that China is not just a point on the map, but a country spanning thousands of kilometres.

Shipments within its borders generate more costs. But customers who transport products or production components and for whom time is of the essence should be happy. There is no point trying to persuade individual customers who only occasionally import small quantities and for whom there is no great rush. Sea transport is a better option for them.

The European Union wants up to 40 per cent of goods to be shipped by rail by 2020. So now’s the time to invest.

We recently opened a new terminal in Gądki near Poznań and launched our Mazovia Express connection from the port of Gdynia to Warsaw. Investments have to be reasonable and financially justified. Business is often on the move. It doesn’t make sense to invest in places where business has only briefly relocated. The special economic zones are a case in point. Many companies have put money into these places, but now they’re moving out. If we followed suit, we’d have terminals where we don’t need them. ☐

© M.P. CARGOSPED

Za pomocą tylko jednego środka transportu – kolei – przewozimy dużą liczbę kontenerów.

By using a single means of transport – rail – we can ship a large number of containers.

44

042_KA_03_Polskamarkacargo12345.indd 44

13-02-15 11:38

COSMOPOLITAN_Kaleidoscope_190x249 OK.indd 1

19.01.2013 13:26

HISTORIA MARKI

Brand History

Człowiek z Pru The Man from the Pru

CHARAKTERYSTYCZNA SYLWETKA KONSULTANTA FINANSOWEGO PRZEZ KOLEJNE LATA SYMBOLIZOWAŁA WYSOKI POZIOM OBSŁUGI KLIENTA. / THE DISTINCT SILHOUETTED IMAGE OF THE FINANCIAL ADVISOR WAS LONG ASSOCIATED WITH HIGH STANDARD OF CUSTOMER CARE. TEKST/BY:

Beata Mirska

Najwyższy drapacz chmur przedwojennej Warszawy, drugi co wielkości budynek w Europie, liczący 16 pięter gmach angielskiego Towarzystwa Ubezpieczeń „Prudential”, został zbudowany w latach 1931–1933. Zaprojektowany przez Marcina Weinfelda olśniewał nowoczesnością, windami w szklanych szybach i prostotą formy w stylu art déco. To na dachu tego gmachu na trzy lata przed wybuchem II wojny światowej wybudowano eksperymentalny maszt stacji telewizyjnej. To był pierwszy budynek zdobyty przez powstańców, na jego szczycie polska flaga łopotała już 1 sierpnia 1944 r., zatknął ją tam podchorąży Jerzy Frymus.

Przetrwała aż do upadku Powstania Warszawskiego, podobnie jak sam budynek, mimo że został trafiony przez ponad tysiąc pocisków.

POLISY DLA DZIECI I ROBOTNIKÓW Firma Prudential była obecna w Polsce już od 1927 r., kiedy to rozpoczęła sprzedaż polis poprzez spółkę Towarzystwo Ubezpieczeń „Przezorność” oraz angielską spółkę akcyjną Towarzystwo

Prudential już od 1871 r., jako pierwsza firma w Londynie, przyjmował do pracy kobiety.

Prudential was the first company in London to hire women since 1871.

The tallest skyscraper in pre-war Warsaw and the second tallest building in Europe, the sixteen-storey Prudential Insurance building was erected between 1931 and 1933. Designed by Marcin Weinfeld, it was a dazzling example of modern architecture with elevators in glazed shafts and Art Deco simplicity of form. An experimental TV mast was mounted on the roof three years before World War II broke out. Prudential was the first building to be seized by the insurgents, and the Polish flag was hoisted on top of the roof by Cadet Jerzy Frymus on 1 August 1944. It remained there until the Warsaw Uprising was crushed – like the building itself, which was hit by over a thousand shells and bullets.

INSURANCE FOR CHILDREN AND WORKERS Prudential opened for business in Poland in 1927 and began to sell its insurance policies through the “Przezorność” (Prudence) and the English Prudential Insurance Company. The then 79-year old company was founded on 30 May 1848 by a group of English gentleman as The Prudential Mutual Assurance Investment and Loan Association. It took its name and symbol from the Roman Cardinal Virtue Prudence, whose personification was placed on the Association’s corporate seal during its first year of operations.

Prudence has only had its image revamped once since then – in 1986. From the outset, the company has based its operations on four values: fairness, foresight, prudence and humanity.

Prudential offered loans and life insurance, and was an instant

46

046_KA_03_Historiamarki12345.indd 46

13-02-15 14:43

© M.P., Z KOLEKCJI ZBIGNIEWA KIEDRONIA

046_KA_03_Historiamarki12345.indd 47

13-02-15 14:43

historia marki

Brand History Klientami Prudentiala byli pasażerowie Titanica.

The passengers on the Titanic were Prudential policyholders.

Ubezpieczeń „Prudential”. Istniejącą wówczas 79 lat firmę założyła w 1848 roku grupa brytyjskich dżentelmenów pod nazwą The Prudential Mutual Assurance Investment and Loan Association.

Jej symbolem stał się wizerunek Roztropności – Prudence (łac. prudentia), jednej z cnót kardynalnych. Umieszczono go na firmowej pieczęci już w pierwszym roku istnienia Towarzystwa. Od tamtej pory Prudence odświeżyła swój wizerunek tylko raz, w 1986 roku. Od początku istnienia firma opierała swoją działalność na czterech wartościach – wpisanej w nazwę roztropności, ale też: uczciwości, umiejętności przewidywania oraz na ludzkim podejściu do klienta.

Spółka początkowo oferująca pożyczki i polisy na życie błyskawicznie zaczęła podbijać nie tylko rodzimy rynek. Szybki rozwój zawdzięczała innowacyjnym jak na owe czasy produktom. Prudential jako pierwszy wprowadził w 1854 r. ubezpieczenie przemysłowe dla klasy robotniczej ze składką już od jednego pensa.

Dwa lata później oferował ubezpieczenie dzieci poniżej dziesiąte-

success in the UK and elsewhere. The company grew rapidly on account of highly innovative products that were ahead of their time. In 1854, Prudential was the first insurer to introduce “Industrial Insurance” with a penny premium addressed to the working class. Two years later, it expanded its range with insurance for children under the age of ten. One in three Britons held a policy with a “human face” on the eve of WWI. These policies were sold by advisors who made direct contact with customers – “The Men from the Pru” became another instantly recognisable symbol of the company. Prudential employed as many as 20,000 people in 1914.

Stock market debut, entering new markets The passengers on the Titanic were Prudential policyholders. The company insured every fifth person who took the maiden cruise on board the ill-fated transatlantic liner. When the ship sank, Prudential paid out 324 claims with a total value of almost GBP 14,500 (the average salary of a crew member was GBP 5 at the time). During WWI, the company paid over 230,000 claims.

This corresponded to a third of British military war casualties.

Shortly after the war, Prudential introduced insurance for single mothers addressed mainly to widows of deceased servicemen.

Prudential was listed on the London Stock Exchange in 1924.

The company not only sold life insurance, but also long-term investment products, and had overseas subsidiaries in the US, Canada, Australia, Africa, and India for over a decade. It made inroads into the Polish market in 1927, but had to discontinue its operations after the outbreak of World War II. The company’s assets were seized by the Nazis, while its archives and documents, including information about its 4,623 valid policies, were destroyed during the Warsaw Uprising.

Symbolem Grupy Prudential jest Roztropność. Jej atrybuty to wąż, lustro i strzała.

The symbol of the Prudential Group is Lady Prudence who always appears with a snake, a mirror and an arrow.

© Wojciech Franus, Corbis, Bew, M.P.,Forum

Człowiek z Pru w pracy.

The Man from the Pru at work.

48

046_KA_03_Historiamarki12345.indd 48

13-02-15 17:08

DEBIUT NA GIEŁDZIE, PODBÓJ NOWYCH RYNKÓW Klientami Prudentiala byli pasażerowie Titanica, polisy tej spółki miała jedna piąta osób płynących dziewiczym rejsem transatlantyku. Po jego zatonięciu Prudential wypłacił 324 świadczenia o łącznej wartości niemal 14,5 tys. funtów.

Dla porównania – średnia pensja członka załogi wynosiła 5 funtów. W czasie I wojny światowej spółka wypłaciła ponad 230 tys. świadczeń, to odpowiada ponad jednej trzeciej poległych brytyjskich żołnierzy. Tuż po wojnie Prudential wprowadził ubezpieczenia dla kobiet samotnie wychowujących dzieci, były one adresowane przede wszystkim do wdów po poległych żołnierzach.

Już w 1924 r. firma weszła na londyńską giełdę papierów wartościowych, oferowała wtedy nie tylko ubezpieczenia na życie, ale też długoterminowe produkty inwestycyjne. Od blisko dekady firma miała już wtedy oddziały poza Wielką Brytanią, m.in. w USA, Kanadzie, Australii, Afryce, Indiach. W 1927 r. rozpoczęła działalność w Polsce.

Przerwał ją wybuch II wojny światowej, cały majątek spółki został przejęty przez Niemców, a archiwa i dokumenty, w tym informacje o 4623 obowiązujących polisach, zostały zniszczone podczas Powstania Warszawskiego.

Wojna nie przerwała działalności firmy, przeciwnie, przekazała ona wówczas świadczenia w wysokości 5,5 mln funtów, w tym za ofiary nalotów dywanowych nad brytyjskimi miastami. Wypłacono wszystkie odszkodowania, pomimo że część polis nie obejmowała odpowiedzialności podczas działań wojennych. © M.P., Z KOLEKCJI ZBIGNIEWA KIEDRONIA

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

go roku życia. Przed I wojną światową już co trzeci Brytyjczyk miał polisę „z ludzką twarzą”. Pozyskiwali ich konsultanci. „The Man from the Pru” – „Człowiek z Pru” – to kolejny nieodłączny symbol spółki. W 1914 r. Prudential zatrudniał 20 tys. konsultantów.

OD AMERYKI DO AZJI. I POLSKI Po zakończeniu wojny Prudential do Polski nie powrócił, ale jego przedwojenni klienci i ich bliscy mogli ubiegać się o wypłaty. Te ubezpieczenia są nadal obsługiwane, Prudential podejmuje bowiem starania, by dotrzeć do właścicieli przedwojennych polis i ich spadkobierców. W minionym roku firma wypłaciła kilkadziesiąt takich świadczeń.

Lata 50. i 60. minionego wieku to okres dynamicznego rozwoju firmy – wprowadzania nowych produktów, ale też podbijania nowych rynków. Przedstawiona w 1949 r. w Wielkiej Brytanii charakterystyczna sylwetka konsultanta finansowego przez kolejne lata symbolizowała wysoki poziom obsługi klienta. Obecnie z produktów tego ubezpieczyciela korzysta ponad 26 mln osób na całym świecie. Dołączą do nich także Polacy, bo po ponad 70 latach „Człowiek z Pru” powraca na polski rynek. ☐

Firma Prudential była obecna w Polsce od 1927 r. Nadal obsługuje przedwojenne ubezpieczenia.

Prudential had been present in Poland since 1927. It still settles claims under pre-war policies.

The war did not disrupt business. If anything it had the opposite effect. Prudential paid out claims worth GBP 5.5 million to the victims of air raids in British cities. The company settled all claims, even though some contracts explicitly excluded liability in the event of acts of war.

FROM THE US TO ASIA AND ON TO POLAND Prudential did not return to Poland after the war, but its pre-war customers and their relatives were able to make claims. Pre-war insurance contracts are still being settled.

Prudential is sparing no efforts to reach pre-war policyholders and their beneficiaries. The company paid several dozen such claims last year. The 1950s and the 1960s were a period of dynamic growth as the company launched new products and entered new markets. The distinct silhouetted image of the financial advisor introduced in the UK in 1949 was long associated with the company’s high standard of customer care.

Prudential now has over 26 million customers worldwide. Poles are set to follow suit, because the “Man from the Pru” is coming back after 70 years. ☐

49

046_KA_03_Historiamarki12345.indd 49

13-02-15 14:44

PROMOCJA

050_GdyniaPromo.indd 50

13-02-15 16:52

kuchnia

Cuisine

Polskie smaki życia

Magda Gessler – restauratorka, autorka książek kucharskich, malarka. Prowadzi programy kulinarne w telewizji TVN. / Restaurateur, cook book writer, painter. She hosts culinary shows on TVN television station.

Nigdzie życie nie smakuje tak jak w Polsce. Naprawdę. W poszukiwaniu smaku doskonałego zwiedziłam niemal cały świat, wiele miejsc mnie oczarowało i marzę, żeby do nich powrócić, ale do żadnej kuchni nie pałam tak gorącym uczuciem jak do prawdziwie polskich, choć do niedawna zapomnianych smaków. W walce o kuchnię w moim kraju potrafię wytoczyć najcięższe działa, bo też największe wojny w dziejach świata zawsze miały swój początek w miłości lub… jej braku. Z mojej wychodzę zwycięsko. Polskie smaki nabierają wyjątkowego wymiaru. Powoli przestajemy wrzucać do garnków byle co i choć wciąż w pierwszej kolejności patrzymy na cenę, to czytamy opisy produktów i zwracamy uwagę na ich pochodzenie, a w samej kuchni traktujemy je z coraz większym szacunkiem.

Rozpiera mnie duma, że przyczyniłam się do tej rewolucji. Dziś już w wielu dotychczas mało atrakcyjnych turystycznie miejscowościach możemy znaleźć restaurację z nieglobalistycznym menu, złożonym z naturalnych, lokalnych produktów.

Uczymy się jeść na nowo i od nowa smakować życie.

Roztkliwiam się nad smakiem polskiej dziczyzny, opiewam niepowtarzalny aromat grzybów.

I constantly promote the unique flavour of Polish game and praise the divine aroma of mushrooms.

Właśnie dlatego w moich felietonach tak często piszę wcale nie o najwykwintniejszych, czasem wydumanych pomysłach zblazowanych szefów kuchni, a o prostym smaku zmrożonej wódki i prawdziwego tatara. W moim nowym serwisie smakizycia.pl nieustannie roztkliwiam się nad niezwykłym smakiem polskiej dziczyzny, opiewam niepowtarzalny aromat polskich grzybów, pod niebiosa wychwalam najlepsze na świecie polskie kiszone ogórki. I pamiętajmy, że tak smacznie jak u nas nie jest nigdzie indziej. To cudownie wiedzieć, że polski smak jest najprawdziwszym smakiem życia. Doceńmy to. ☐

Life does not taste as good as it does in Poland anywhere. It’s true. I have travelled the world in search of the perfect flavour. I have been enchanted by many places and have dreamt of revisiting quite a few, but there is only one cuisine I’m truly passionate about – the one packed with truly Polish, but until recently forgotten flavours. I am ready to bring out my big guns to fight for the genuine cuisine of my home country, because the biggest wars in world history have always been started over love or its absence.

And I am winning my battle. Polish flavours are being recognised as special once more.

Life in Poland is becoming daringly tasty, we are slowly refraining from throwing just any old thing into the pot, and although price is still our first consideration, we now carefully read product descriptions and check where they come from. We have also come to show more respect for products we use. I am very proud to have contributed to this revolution. A great many places off the tourist trail now have some amazing restaurants with completely “anti-global” menus based on local natural produce. We are learning to eat and savour the flavour of life once more. I do not write about the most sophisticated – and sometimes over the top – concepts of blasé chefs in my column, but rather the simple taste of chilled vodka and genuine steak tartar. On my new website smakizycia.pl, I constantly promote the unique flavour of Polish game, praise the divine aroma of Polish mushrooms, and extol the best in the world Polish pickled cucumbers. Let’s remember that Polish flavours are unparalleled. It’s great to know that the Polish flavour is the genuine taste of life. Let’s celebrate it. ☐

© M.p.

Polish flavours of life

52

052_KA_03_FelietonGessler12345.indd 52

13-02-15 11:24

NEW BUSINESS DISTRICT IN TRI-CITY I stage OLIVIA GATE II stage OLIVIA POINT III stage OLIVIA TOWER

– 95% occupancy rate – 23 800 sq m in total, occupancy permit

• Flexible size of rentable units – from 250 to 2700 sq m on one floor.

• No layout restrictions.

• All-glass walls, best daylight access, openable windows.

• Best in-building installations.

• Unlimited parking space for tenants.

• Enclosed square, fountains, benches, greenery, a restaurant and a café with an open-air section.

The best place to work in Gdańsk www.oliviacentre.pl / tel. +48 501 868 616

KUCHNIA

Cuisine

Ładny pasztet!

Delicious pâté

054_KA_03_Kuchnia12345.indd 54

13-02-15 14:36

PASZTETY NALEŻĄ DO KANONU POLSKICH POTRAW WIELKANOCNYCH. ZAWSZE POJAWIAJĄ SIĘ NA ŚWIĄTECZNYM STOLE OBOK BAB, MAZURKÓW, JAJ I GOTOWANEJ SZYNKI. / PÂTÉS ARE TRADITIONALLY SERVED AT EASTER IN POLAND. THEY ARE FESTIVE STAPLES ALONG WITH YEAST BABAS, MAZUREK CAKES, EGGS AND BOILED HAM. TEKST/BY:

Monika Kucia, www.monikakucia.pl

© STOCKFOOD/FREE

W polskiej kuchni pasztety istnieją od wieków. Pieczono je w ozdobnych formach, czasem w cieście, a po ostudzeniu dekorowano marynatami. Podstawą tej potrawy było najczęściej duszone mięso z kawałkami tłustego boczku lub podgardla, a także pieczenie. Mięso było wstępnie siekane, a potem przecierane przez sita. Następnie dodawano do niego masło, przyprawy, jajka oraz na krwisto przesmażoną wątróbkę. Farsz na pasztet musiał mieć jak najbardziej jednorodną strukturę, dlatego ucieranie i przecieranie przez sita powtarzano kilkakrotnie. Często do masy dodawano trufle, grubo posiekane borowiki (suszone i obgotowane), marynowany pieprz zielony, kapary, przetarte sardele. Częstym dodatkiem do pasztetów był koniak lub inny mocny alkohol, który podkreślał smak składników. Witold Wróbel, organizator Ogólnopolskiego Festiwalu Pasztetników i Potraw z Gęsi w Ostrzeszowie, mówi, że prezentowane tam pasztety odzwierciedlają również dusze (i portfele) pasztetników.

Trudność leży m.in. w doborze i proporcji przypraw. Masa pasztetowa powinna być dość pikantna, dlatego oprócz soli dodaje się do niej zmielone korzenne przyprawy, ale także czosnek, cebulę, koperek, jałowiec, gorczycę, imbir, pieprz, ziele angielskie, gałkę muszkatołową, liść laurowy i tymianek. Niezbędnym składnikiem są surowe jajka dodane po jej wychłodzeniu w celu związania oraz uzyskania prawidłowej konsystencji. Aby masa była jednolita i mazista, należy całość zemleć trzykrotnie lub zmiksować w malakserze. Przyrządzony pasztet piecze się w formie wysmarowanej tłuszczem. Często jej dno wykłada się plasterkami słoniny, tak aby utworzyły ładny wzór, ale ich główną rolą jest ochrona masy pasz-

Jak mało który wyrób, pasztet daje możliwość improwizacji, własnej interpretacji i eksperymentów.

Pâté invites improvisations, individual interpretations and experiments like no other dish.

Pâtés were introduced to Poland centuries ago. They were baked in ornamental moulds, sometimes in a crust, then chilled and decorated with pickles. They were usually made from braised meat, with chunks of fatty bacon or neck, and baked. The meat was chopped and put through a sieve. Butter, spices, eggs and liver fried rare were then added to the forcemeat. The pâté mixture was minced and pureed several times to make it as uniform as possible. Popular additions included truffles and roughly chopped boletus mushrooms (dried and shortly cooked), marinated green pepper, capers, and minced anchovies. Other common ingredients included cognac and other strong liquors to enhance the flavour. Witold Wróbel, the organiser of the National Festival of Pâté-Makers and Goose Dishes in Ostrzeszów says that the pâtés presented during the event reflect the souls (and wallets) of their makers.

The hard part lies in selecting the spices and getting the proportions right. As the mixture needs to be on the piquant side, it is usually seasoned with salt, ground spices, garlic, onion, dill, juniper berries, mustard seeds, ginger, pepper, allspice, nutmeg, bay leaf and thyme. Raw eggs are used to hold the ingredients together and obtain the right texture. For a thick, uniform mixture, everything should be minced three times or pureed in a blender.

The seasoned meat is baked in a greased baking mould. Bacon rashers are often arranged on the bottom to create a neat pattern and prevent the mixture from burning or sticking to the pan while being baked or cooked. Depending on size, it takes approx.

1.5 hours to steam a terrine and an hour to bake a pâté. Once it is cooked or baked, it is left in the mould to cool down and then

55

054_KA_03_Kuchnia12345.indd 55

13-02-15 14:36

KUCHNIA

Cuisine

tetowej przed przypaleniem i przywarciem do formy w czasie pieczenia lub gotowania. Pasztety w zależności od wielkości gotuje się na parze ok. 1,5 godziny lub piecze w piekarniku przez blisko godzinę.

Po ugotowaniu lub upieczeniu pozostawia w formie do wystudzenia, a następnie wyjmuje.

Podaje się je zarówno na zimno, jak i na gorąco, najczęściej z dodatkiem sosów, żurawiny, borówek lub chrzanu.

Maciej Barton, dyrektor Dworu Myśliwskiego Ustronie, pasjonat rekonstrukcji staropolskich smaków, interesuje się pasztetnictwem od dawna. – Choć etymolodzy wywodzą wyraz „pasztet” z języka niemieckiego (der Pastete), to nie ulega wątpliwości, że potrawa pochodzi z kuchni francuskiej, która odróżnia pasztety w cieście – pâté (od słowa pâté – ciasto), i tzw. terrine – w kamionce (terrine – kamionka). Wraz z poznaniem walorów smakowych tych specjałów zaczął wyłaniać się odrębny dział produkcji kulinarnej. Zapewne wtedy też pojawił się zawód pasztetnika, czyli specjalisty pracującego nad ich udoskonalaniem.

Pasztety zawsze stanowiły ozdobę stołów i cieszyły podniebienia biesiadników. Także w kuchni staropolskiej miały znaczący udział ze względu na dostępność wszelkiego rodzaju mięs: bydła rzeźnego, dziczyzny, ptactwa, ryb, a także jarzyn i grzybów.

Pasztet odzwierciedla całe bogactwo kulinarne danego regionu, a także wyraża wyrafinowany smak pasztetnika. Nie bez powodu Anthelme Brillat-Savarin, autor traktatu kulinarnego Fizjologia smaku, pisał: Można zostać kucharzem, ale człowiek rodzi się pasztetnikiem. ☐

Według źródeł pisanych podczas II wojny światowej w Polsce jedzono pasztety z wróbli, a już w książce kucharskiej z 1850 r. można znaleźć na taki pasztet przepis: Szkodliwe to dla stodół, pola i ogrodów ptastwo, dla szczęścia gospodarzy i ogrodników, znalazło na koniec zasłużoną zgubę w żołądkach gastronomów, jeżeli następnym sposobem będzie przyrządzone. Przypuściwszy, że 10 osób przy stole ma siedzieć, na jedną przeznaczając 4 wróble, potrzeba wziąść ich 40 i oczyściwszy z pierza, a łapki i łepki odciąwszy, każdego zawinąć w listek słoniny młodej i tak delikatnie jak papier pocztowy z Jeziornej krajanej, następnie wszystkich zagnawszy do rądla jak do stodoły, gdy dostatecznie w nim się wyświergoczą na ogniu – wydobyć i zrzóciwszy słoninę, włożyć do drugiego rądla wyklejonego drożdżowem ciastem, a przesypawszy pieprzem, angielskim zielem, goździkami i.t.d. zasklepi tegoż samego rodzaju ciastem – a upieklszy w piecu, wyrzucić jak babke na półmisek – a podziękowawszy Bogu za ten wynalazek, pożyteczny dla żołądków, podniebienia, ogrodów, pola i stodoły, jesć z tem silnem przekonaniem, że: Kto tak nie je zrobionej wróbliny, Ten nigdy smaku nie pozna zwierzyny.

removed. It is served cold or hot, usually with sauces or cranberry, cowberry or horseradish on the side.

Maciej Barton, the Manager of the Dwór Myśliwski Ustronie resort, is enthusiastic about recreating Old Polish dishes. Barton has long been fascinated with pâté-making. “Etymologists argue that the Polish word pâté (pasztet) has German origins (der Pastete), but it seems obvious that this dish comes from French cuisine, which distinguishes between forcemeat in a crust, i.e. pâtés (from pâté – pastry), and terrines (from earthenware terrine). When people got to know their exquisite taste, a new culinary specialty was born. This was probably when the position of pastry-chef, an expert in refining pâté recipes, was established. Pâtés have always been one of the most decorative presentations of the table and a genuine indulgence for those who have eaten them. They were very popular in Old Polish cuisine and made the most of the wide range of available products – cattle meat, game, birds, fish, vegetables and mushrooms.

A pâté reflects the wealth of a given region’s cuisine and the sophisticated taste of the person who made it. As Anthelme Brillat-Savarin, the author of the culinary classic The Physiology of Taste, wrote: “One becomes a cook, but one is born a pâté-maker.” ☐

© SHUT TERSTOCK, STOCKFOOD/FREE

Pasztety zawsze były ozdobą stołów.

Pâtés have always been decorative dishes.

56

054_KA_03_Kuchnia12345.indd 56

13-02-15 14:36

Organizacja:

Współorganizacja:

Sponsorzy:

Patronat medialny:

12-02-13

3:03

Strona 1

WA R S Z AWA , 1 7 2 9 . 0 3 . 2 0 1 3

17

w w w. b e e t h o v e n . o r g . p l Festiwal zrealizowany dzięki wsparciu finansowemu Miasta Stołecznego Warszawy

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

LUDWIGA VAN BEETHOVENAA

WIELKANOCNY FESTIWAL

kaleidos_adv:bee17

W CHMURACH

Up in the Air

LOTem żurawia The crane is flying

ŻURAW – LOGO PLL LOT – JEST DZIŚ JEDNYM Z NAJSTARSZYCH I NAJBARDZIEJ ROZPOZNAWALNYCH FIRMOWYCH ZNAKÓW GRAFICZNYCH NA ŚWIECIE. / THE CRANE IN THE LOT POLISH AIRLINES LOGO IS ONE OF THE WORLD’S OLDEST AND ONE OF THE MOST RECOGNISED GRAPHIC MARKS. Krzysztof Moczulski

Widząc biały samolot, myślimy „samolot”. Jednak gdy widzimy samolot w barwach konkretnej linii lotniczej, zwłaszcza tej, którą już lecieliśmy, maszyna staje się mieszanką wspomnień i obietnic dalekich albo tych bliższych podróży. Dlatego dla każdej linii lotniczej jednym z najważniejszych wyróżników jest zawsze schemat malowania samolotów. Żuraw będący symbolem graficznym PLL LOT obchodził w 2012 r.

83. urodziny. Jego autorem jest Tadeusz Gronowski, którego praca zwyciężyła konkurs na, jakbyśmy to dziś nazwali, identyfikację wizualną przewoźnika. Logo PLL LOT jest dziś jednym z najstarszych firmowych znaków graficznych na świecie. W 1979 r. przeszło gruntowną metamorfozę, kiedy to zespół pod kierownictwem Romana Duszka i Andrzeja Zbrożka opracował nowy znak graficzny i schemat malowania, odświeżony w ubiegłym roku. Autorem nowego malowania floty LOT-u i wielu projektów malowań specjal-

Seeing a white aeroplane, we think “aeroplane”. But when we see an aeroplane sporting the colours of a specific airline, especially one we have flown, it evokes a mixture of memories and promises of journeys near and far. The paint scheme is therefore one of the things that distinguish an airline most.

The crane celebrated its 83rd anniversary as LOT’s graphic symbol in 2012. The logo was designed by Tadeusz Gronowski whose entry won the competition for the visual identification of the carrier (as we would say now). The LOT logo is one of the oldest logotypes in the world. It was given a makeover in 1979 when a team led by Roman Duszek and Andrzej Zbrożek designed a new graphic symbol and the paint scheme was revised last year. The author of the new paint scheme of the aircraft in the LOT fleet and many other special paint schemes developed within the company is a long-time contributor of LOT Jacek Bonczek.

© JACEK BONCZEK

TEKST/ BY:

58

058_KA_03_W chmurach.12345.indd 58

13-02-15 16:31

Marketing has expanded considerably over the last few years.

Who knows how the idea of having a special paint scheme came about? Perhaps an airline marketing director was boarding a plane somewhere and thought it would make an excellent and novel advertising medium. They can be split into several categories, e.g. a visual representation of the alliance – the Star Alliance in the case of LOT. Every carrier has a number of aeroplanes that proclaim its membership in an airline alliance.

There have also been numerous occasions when the LOT fleet has displayed “special event” livery to celebrate the airline’s commitment to various initiatives. Paweł Althamer’s project “Common Task” project is a good example. Clad in golden costumes, 150 residents of a housing project in Warsaw arrived in Brussels on the 20th anniversary of the first free elections in Poland aboard a Boeing 737 with special gold livery. This was one of the most spec-

pojawiło się w Brukseli na pokładzie specjalnie pomalowanego na złoty kolor Boeinga 737. Była to jedna z najbardziej spektakularnych akcji artystycznych, a złoty Boeing do dziś przykuwa wzrok pasażerów. Od wielu lat LOT jest również partnerem Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Każdego roku finał orkiestry rozpoczynał się właśnie na pokładzie Orkiestrolotu – zwykle bardzo spektakularnym niskim przelotem nad lotniskiem. W ubiegłym roku mogliśmy również podziwiać specjalne malowanie na Euro 2012. Nawiązywało ono do folkowego motywu graficznego, który łącząc tradycyjne elementy wycinanki łowickiej z nowoczesnym dizajnem i polskimi symbolami, przybliża obcokrajowcom nasz kraj. Do odwiedzenia Polski zachęcały również samoloty noszące na sobie reklamę Polskiej Agencji Turystycznej oraz Małopolski – na Embraerze umieszczona była Dama z łasiczką pokazująca, że Polska może pochwalić się mnóstwem dóbr kultury.

Niedawno zapanowała moda na „retro jety”, czyli malowania historyczne. Kto wie, może niedługo zobaczymy jakiegoś Embraera w historycznej odsłonie? ☐

tacular artistic projects ever and the golden Boeing still turns heads at various airports around the world. LOT has also been a partner of the Great Orchestra of Christmas Charity for many years. Every year, the Orchestra finale kicks off on board the “Orkiestrolot” – usually with a spectacularly low flight above the airport. There was special livery promoting the Euro 2012 last year.

This scheme was inspired by a graphic folk motif that blended traditional elements of Łowicz paper cut-outs with modern design and Polish symbols to give an insight into our country. Aeroplanes displaying an advertisement from the Polish Tourist Agency and the Province of Małopolska encouraged passengers to visit Poland and an Embraer even had “Lady with an Ermine” painted on its tail to showcase Poland’s treasure trove of cultural assets.

Recently, “retro-jets” or historical livery has been the way to go.

Who knows? There might even be an Embraer with a historical scene at an airport near you. ☐

© JACEK BONCZEK

nych, które powstały wewnątrz firmy, jest wieloletni pracownik PLL LOT Jacek Bonczek.

W ostatnich latach marketing staje się coraz bardziej ekspansywny. Być może więc któregoś dnia dyrektor marketingu jakiejś linii lotniczej, wsiadając na pokład samolotu, pomyślał sobie, że jest to świetny pomysł na nietypowy nośnik reklamowy. I tak zapewne rozpoczęła się historia malowań specjalnych. Możemy podzielić je na kilka kategorii: malowanie sojuszu – w przypadku PLL LOT jest to Star Alliance. Każdy przewoźnik posiada kilka takich samolotów, aby podkreślić swoje uczestnictwo w danym aliansie lotniczym.

We flocie PLL LOT było również sporo malowań okolicznościowych przy okazji zaangażowania się linii w różne inicjatywy. Warto tu przypomnieć projekt „Wspólna sprawa” Pawła Althamera.

150 mieszkańców jednego z warszawskich blokowisk ubranych w złote kostiumy w 20. rocznicę pierwszych wolnych wyborów

59

058_KA_03_W chmurach.12345.indd 59

13-02-15 11:42

Nauka

Science

Co znika

ze śmietnika

One man’s trash is another man’s treasure Śmieci to towar jak każdy inny.

Ale odpady dzielą się na lepsze i gorsze. Jedne się recykluje, zamienia na paliwo, prąd i energię.

Inne sprzedaje lub przemyca za granicę. / Waste is a commodity like everything else. But there is good and bad waste. Some types of waste are recycled and converted into fuel, electric power and energy, while other types are sold or smuggled abroad.

Tekst/BY:

Maciej Nikodemski

60

060_KA_03_Nauka.12345.indd 60

13-02-15 14:42

Gospodarowanie odpadami to jeden z największych i najbardziej złożonych problemów współczesnego świata. Produkujemy, kupujemy i marnujemy coraz więcej. Z najnowszego raportu organizacji Institution of Mechanical Engineers wynika, że aż połowa jedzenia na świecie trafia na śmietnik. Co roku ponad 2 miliardy ton żywności ląduje w nim z powodu niewłaściwego przechowywania, restrykcyjnych dat przydatności do spożycia i promocji, przez które kupujemy więcej niż potrzeba.

Jeszcze sto lat temu przeciętny Europejczyk produkował 30 kg śmieci rocznie, obecnie ponad pół tony. Dzięki współczesnym technologiom jesteśmy w stanie przetworzyć i ponownie wykorzystać aż 95 proc. odpadów. Ale to drogi biznes, na który stać tylko najbardziej rozwinięte kraje świata. Najbogatsi powoli więc zamieniają wysypiska śmieci w kopalnie cennych surowców, a najbiedniejsi w nich toną.

Waste management is one of the biggest and the most complex problems of the modern world. We produce, buy and waste increasing quantities of goods. According to the most recent report of Institution of Mechanical Engineers, 50 per cent of the world’s food is thrown away. Every year, over two billion tonnes of food are wasted due to inadequate storage, expired use-by dates, and special offers that induce us to buy much more than we actually need.

A hundred years ago, the average European produced 30 kg of waste every year. This figure has ballooned out to over half a tonne today. Modern technology has made it possible to process and reuse as much as 95 per cent of it. But this is an expensive exercise that only the world’s most developed countries can afford. The world’s wealthiest countries are consequently transforming their garbage dumps into repositories of valuable raw materials, while the poorest ones are drowning in waste.

Zielone technologie to coraz lepszy biznes.

Pozwalają przetworzyć i ponownie wykorzystać 95 proc. odpadów.

Green technologies have made it possible to process and reuse as much as 95 per cent of waste.

Śmieci dobre Na szwedzkich stacjach benzynowych diesla można zatankować olejem z resztek drewna. W Helsingborgu wszystkie autobusy jeżdżą na ekologicznym paliwie ze śmieci, a w Sztokholmie – ze ścieków. Pojawiły się już pomysły, aby wytwarzać je ze starych dżinsów i bawełny.

Zielone technologie to coraz lepszy biznes. – Z woreczków foliowych, plastikowych butelek i starych opon możemy wytwarzać prąd, energię cieplną i olej napędowy – wyjaśnia Marcin Lewandowski, prezes polskiej firmy ETE, która opracowuje i wprowadza na rynek nowe technologie energetycznego wykorzystania odpadów. – Dzięki tonie śmieci możemy dostarczyć prąd i energię do 350 mieszkań.

Zamiast w kopalni, surowców można więc szukać na śmietniku. Niemcy już od kilku lat przeczesują swoje wysypiska. Stefan Gäth z Uniwersytetu w Gießen szacuje, że odzyskanie z nich

Good waste You can fill your diesel with oil made of wood waste at Swedish gas stations. All the buses in Helsingborg run on eco-friendly waste-based fuel, and those in Stockholm on liquid waste-based oil.

The Swedish media have calculated that 1 kg of human fat can produce 1.5 litre of diesel oil. There have also been plans to produce it from old jeans and cotton.

Green technologies are becoming more profitable. A hundred tonnes of waste paper can make 90 tonnes of paper, recycling a single can saves 90 per cent of the energy required to make a new one, and a single plastic bottle can power a 60V bulb for six hours. And whatever cannot be recycled is sent to an incineration plant and converted into electric power and energy. Two tonnes of waste can generate as much energy as a tonne of coal. We should be looking for raw materials in waste dumps, not mines.

The Germans have been ransacking their landfills for years. Stefan Gäth from the University of Giessen has estimated that recovering all the disposed metals would meet the demands of the German economy for two years.

The most developed countries revised their approach to waste after the 1970s oil crisis. Petrol prices increased several hundred percent during the decade, bringing the industrial world to its knees. This was when the first selective waste collection schemes were launched on a mass scale and their economic potential

61

060_KA_03_Nauka.12345.indd 61

13-02-15 16:32

Nauka

Science

wszystkich metali zaspokoiłoby potrzeby niemieckiej gospodarki na dwa lata.

Podejście do śmieci w najbardziej rozwiniętych krajach zmienił kryzys naftowy w latach 70. Ceny benzyny wzrosły kilkakrotnie, przemysł omal się nie załamał. To właśnie wtedy wprowadzono pierwsze programy selektywnej zbiórki śmieci na masową skalę i dostrzeżono w nich ekonomiczny potencjał. Paradoksalnie dla najbardziej ekologicznych krajów stały się tak cennym surowcem, że sprowadzają je z za­granicy. Szwedzi kupują blisko milion ton z Włoch i Norwegii, Niemcy dwa razy tyle – głównie z Holandii. Taką ilością odpadów można zapełnić pociąg długości 1 tys. km. Niemiecka organizacja ekologiczna NABU ostrzega, że kraj coraz bardziej uzależnia się od śmieci i w 2020 r. będzie sprowadzać z zagranicy ponad 8 mln ton.

Ale śmieci płyną również w przeciwną stronę. To, co odzyskać jest trudniej i jest zbyt kosztowne, trafia do krajów Trzeciego Świata. Śmieci złe Według danych ONZ co roku na świecie powstaje ponad 50 mln ton elektronicznych śmieci. W Europie zaledwie jedna czwarta podlega recyklingowi, w Stanach Zjednoczonych jeszcze mniej. Zgodnie z przepisami zepsuty sprzęt powinien trafić do specjalnych skupów. Zamiast do utylizacji, wędruje jednak do Azji i Afryki.

recognized. Paradoxically, waste has become so valuable to environmentally friendly countries that they now import it. Sweden buys almost a million tonnes of waste from Italy and Norway, and Germany buy double that amount, mainly from the Netherlands. This amount of waste could fill a 1,000 km train. The German conservation organisation NABU warns that the country is becoming increasingly dependent on waste and will be importing over 8 million tonnes by 2020. But waste flows in the other direction too. Anything too hard or expensive to recycle is simply shipped to the Third World.

Bad waste According to the UN, over 50 million tonnes of electronic waste are generated worldwide every year. Only a quarter is recycled in Europe, and even less in the US. The regulations stipulate that discarded equipment be taken to specialist treatment facilities.

Much of it, though, is sent to Asia or Africa instead.

Two years ago, the BBC put a GPS device inside a broken TV set and gave it to an e-waste treatment facility in the UK. Several weeks later, it was available for purchase in a marketplace in Lagos, Nigeria, for GBP 40. A container with 600 faulty TV sets is worth GBP 7,000 in Africa. Only one in eight is operational. The rest of the cargo ends up in a landfill. It is mainly recycled by children who burn waste and sell precious metals for next to nothing to local traders.

Recyclable waste, including plastic, paper and metal, is also becoming scarce in Europe. The European Environment Agency

© SHUT Wojciech TERSTOCK, Franus, m.p.Corbis, firmy ete Bew, M.P.,Forum

Nowoczesne spalarnie odpadów nie mają kominów, dzięki czemu nie emitują szkodliwych dioksyn.

Modern waste incineration plants have no chimneys so they do not produce harmful dioxines.

62

060_KA_03_Nauka.12345.indd 62

13-02-15 16:32

Bez n

Dwa lata temu dziennikarze z BBC zamontowali nadajnik GPS w zepsutym telewizorze, który oddali do OPONY W DRUKARKACH / TYRES IN PRINTERS skupu e-śmieci w Wielkiej Brytanii. Po kilku tygoCo roku na świecie przybywa 30 mln ton zużytych opon, które stanowią aż 80 proc. wszystkich dniach na targu w nigeryjskim porcie Lagos odbiorgumowych odpadów. Dzięki recyklingowi służą m.in. jako składnik asfaltu, kostki brukowej i filtrów do nik kosztował 40 funtów. wody. Być może niedługo będzie je można znaleźć również na papierze, ponieważ firma ETE planuje Kontener, w którym mieści się 600 zepsutych telenapełniać nimi tonery do drukarek. Tusz powstanie z węgla, który jest efektem ubocznym w procesie przetwarzania odpadów na prąd i energię cieplną. / Thirty million worn out tyres are disposed of every wizorów, na Czarnym Lądzie wart jest 7 tys. funtów. year. This accounts for 80 per cent of all rubber waste. They can be recycled into ingredients for asphalt, Tylko jeden na osiem zawiera sprawny sprzęt. Reszpavers, and water filters. We might even see them on paper. Polish company ETE is planning to use ta trafia na wysypiska. Ich recyklingiem zajmują się them for printer toner. The ink will be made from coal, which is a by-product of recycling waste into głównie dzieci. Śmieci podpalają, a cenne minerały electric power and energy. sprzedają za bezcen miejscowym kupcom.

Z Europy znikają również śmieci, które podlegają (EEA) estimates that their exports have increased tenfold since recyklingowi: plastik, papier i metal. Według Europejskiej Agencji 1995. Africa is taking the lot – used bed linen, shoes, blankets, and Środowiska (EEA) od 1995 r. ich eksport wzrósł 10-krotnie. Afryka lingerie. Up to 70 per cent of an African wardrobe consists of przyjmuje wszystko: starą pościel, buty, koce, używaną bieliznę. reused clothes. Second-hand clothes from the West rang the Aż 70 proc. afrykańskiej garderoby pochodzi z odzysku. Przez zadeath knell for the African textile industry, which had been chodnie ciuchy z second-handu załamał się afrykański przemysł growing rapidly in the 1980s. They are called “Broni wa wo” or tekstylny, który jeszcze w latach 80. prężnie się rozwijał. W Ghanie “white man died” in Ghana. Why would anyone dispose of their nazywa się je „broni wa wo”, czyli „biały człowiek umarł” – bo jak belongings if they were still alive? Illegal waste trafficking has można pozbywać się rzeczy za życia? become a lucrative “business”, like drugs and weapons. Interpol Nielegalny obrót odpadami stał się tak lukratywnym „biznesem” data indicate that it generates an annual profit of USD 50 billion, jak handel narkotykami czy sprzedaż broni. Z danych Interpolu and this figure is growing. ☐ wynika, że przynosi 50 mld dol. zysku rocznie i ciągle rośnie. ☐

© SHUT WOJCIECH TERSTOCK, FRANUS, M.P.CORBIS, FIRMY ETE BEW, M.P.,FORUM

REKLAMA

63

Bez nazwy-2 1 060_KA_03_Nauka.12345.indd 63

2013-02-12 11:17:06 13-02-15 16:33

W CZTERY OCZY

One on One

NIE MAM NIC PRZECIWKO TRADYCJI, ALE CHCĘ WPROWADZIĆ NA SCENĘ ESTETYKĘ NASZYCH CZASÓW – MÓWI MARIUSZ TRELIŃSKI, DYREKTOR ARTYSTYCZNY OPERY NARODOWEJ. / “I DON’T HAVE ANYTHING AGAINST TRADITION, BUT I WANT TO INTRODUCE MODERN AESTHETICS INTO THE THEATRE”, SAYS MARIUSZ TRELIŃSKI, ARTISTIC DIRECTOR OF THE NATIONAL OPERA ROZMAWIA/INTERVIEWED BY:

Danuta Śmierzchalska

Za pana sprawą Opera Narodowa realizuje cykl Terytoria, który ma tylu widzów, że na przedstawienia praktycznie nie można dostać biletu. A nie jest to łatwy repertuar.

Terytoria to projekt, który próbuje wypełnić wieloletnią lukę. Kultura operowa w naszym kraju była szalenie zachowawcza i tradycyjna. Nie mam nic przeciwko tradycji, ale mam wiele przeciw nudzie.

Jeżeli od lat w sztuce powiela się te same wzorce, to nieuchronnie staje się ona martwa i nikogo z nas nie dotyczy. Od 20–30 lat w Operze Narodowej wystawiano opery Włochów, rzadziej Niemców, prawie w ogóle Francuzów, nie mówiąc o innych częściach świata. Jakby nie istnieli: Wagner, Britten, Berlioz, Janáček i muzyka współczesna. Muzyka kończyła się na połowie XIX w. Powstawał zakłamany obraz. To tak, jakby w kinach grano tylko amerykańskie superprodukcje, jakby nie było Almodóvara, braci Coen, nawet Kieślowskiego. Program naszej opery próbuje wypełnić tę wieloletnią lukę, a Terytoria, miejsce debiutów młodych kompozytorów, reżyserów, scenografów, zadaje pytanie o przyszłość opery.

Jak odległe Terytoria zamierza pan eksplorować?

Pragniemy wprowadzić na scenę problematykę i estetykę naszych czasów, współczesną fotografię, malarstwo, ruch, modę, sztuki wizualne, ale przede wszystkim myślenie. Chcę, żeby te opery, które kiedyś były awangardowe, szalone, prowokacyjne, również dziś tak na nas działały. Największym zagrożeniem dla sztuki jest obojętność, komercja i rodząca się z tego pustka, widz, któremu nie chce się myśleć, który nie czuje się sprowokowany, zaskoczony. Terytoria, które z jednej strony są projektem radykalnym, z drugiej strony stały się naszym największym sukcesem. To było dla mnie kluczowe – zaintrygować publiczność naszym myśleniem, bo jeśli przycho-

Thanks to you, the National Opera is producing The Territories cycle. This is so popular that tickets are virtually unavailable.

And this is not an easy repertoire.

The Territories is a project that strives to fill a long-standing gap.

Polish opera culture is very traditional and conservative. I don’t have anything against tradition, just dullness. If a work is given the same treatment year after year, it eventually becomes dead and irrelevant to everyone. For twenty or thirty years, the National Opera only put on Italian operas, with the occasional German one.

It was as if Wagner, Britten, Berlioz and Janáček had never existed and there were no contemporary composers. Music ended in the mid 19th century. Un untrue image of the opera prevailed. Imagine cinemas only screening American blockbusters as if there was no Almodóvar, no Coen brothers, no Kieślowski – just US productions.

The repertoire of our theatre aims at bridging the gap and The Territories, apart from the debuts of young composers, directors, set designers, pose the question on the future of the opera.

How distant are the Territories you wish to explore?

I want to introduce the aesthetics of our times, contemporary photography, painting, movement, fashion and last but not least, contemporary issues and thinking to the theatre. I want opera – once hailed as avant-garde, mad and provocative – to get us fired up again. The greatest threat to art is indifference, commercial projects and the emptiness which they translate into, a viewer who is unwilling to reflect on what he or she has seen, who does not feel challenged or surprised. The Territories, which is a very radical project, is also our greatest success. The key issue for me was to intrigue the audience with the way we think, as if you’re going to come to the theatre with the idea of starting a revolutionary movement, you have to get the audience on your side. Today the average turnout at the National Opera despite the demanding repertoire is 95 per cent.

Someone said that opera is “the most brilliant misunder-

© JACEK POREMBA

Virus at the opera

Wirus w operze

64

064_KA_03_W 4 oczyTrelinski12345.indd 64

13-02-15 16:33

© JACEK POREMBA

064_KA_03_W 4 oczyTrelinski12345.indd 65

13-02-15 14:40

One on One

Kameralna opera Pascala Dusapina Medeamaterial w reżyserii Barbary Wysockiej prezentowana w cyklu Terytoria.

A scene from the Medeamaterial opera by Pascal Dusapin directed

by Barbara Wysocka presented as part of The Territories cycle.

standing ever created by man”. Does the artificial convention of the opera not clash with the modern entourage?

Contemporary thinking does not mean imposing modernity. It’s not about getting the cast to wear jeans. The main thing is the contemporary relevance of the story. For instance, if I were to produce Turandot it as a period opera, I’d try to show how modern psychoanalysis interprets the story. I try to identify similar fears and anxieties in our time. The castrating dream about a woman who wants us beheaded is an eternal issue and you can find similar storylines everywhere – in the Bible as well as in Kill Bill and also contemporary comic books. I try to put the fears in a much wider context. The same goes for Carmen or Manon. What does it mean to be a femme fatale who can destroy men?

Contrary to what it may seem, the notion of love is evolving. Modern

Największym zagrożeniem dla sztuki jest obojętność, komercja i rodząca się z tego pustka.

The greatest threat to art is indifference, commercial projects and the emptiness which they translate into. dzi się do teatru, żeby zrobić jakiś ruch, to przede wszystkim trzeba pociągnąć za sobą publiczność. Dzisiaj przy dość trudnym repertuarze średnia frekwencja w Operze Narodowej to 95 proc.

Mówi się, że opera to „najpiękniejsze nieporozumienie, jakie stworzyła ludzkość”. Czy jej umowna konwencja nie tworzy dysonansu ze współczesnym entourage’em?

Myślenie współczesne nie oznacza przebierania artystów w dżinsy, ale raczej próbę dostrzeżenia w danej historii czegoś, co nas dzisiaj autentycznie intryguje. Na przykład jeżeli realizuję baśniową Turandot, to interesuje mnie, co współczesna psychoanaliza chce o tej historii powiedzieć. Próbuję wyśledzić w naszych czasach podobne lęki i symptomy. Kastracyjny sen o kobiecie, która chce skrócić nas o głowę, jest zjawiskiem wiecznym, jego echa

sentimentalism and emotionality are different, because we are different, too. Our moral code is changing as well. The only thing I find inexcusable is to violate the spirit of the music. You can instantly tell if a production brings out the spirit of the music or stymies it. However, we can, and must challenge our ideas and superstitions and dirupt the viewer’s peace of mind. I think this is still one of the core roles of art.

Working with Director Waldemar Dąbrowski has led to premieres of operas by Polish composers.

Our several years of working together have resulted in 5 world premieres of Polish operas and in the next few months we will present 7 more operas commissioned by the National Opera. In total there have been 12 premieres and we pride in this.

©KRZYSZTOF BIELIŃSKI/TEATR WIELKI OPERA NARODOWA, IZA GRZYBOWSKA/MOVE

w cztery oczy

66

064_KA_03_W 4 oczyTrelinski12345.indd 66

13-02-15 16:35

©KRZYSZTOF BIELIŃSKI/TEATR WIELKI OPERA NARODOWA, IZA GRZYBOWSKA/MOVE

możemy znaleźć zarówno w Biblii, jak i w Kill Billu czy nawet we kała. My wprowadzamy do opery wirusa ­– wirusa młodego pokowspółczesnych komiksach. Próbuję zatem zrozumieć te lęki, wpilenia, ludzi, którzy nie godzą się na jej zastaną formułę. W sztuce sać je w szerszy kontekst. Podobnie jest z Carmen czy Manon. Kim zawsze trwał wieczny spór starego z nowym, nieprzypadkowo jest dzisiaj kobieta fatalna, która uwodzi i destruuje mężczyznę? futuryści przyszli z ideą wysadzenia wszystkich włoskich muzeów.

Wbrew pozorom podstawowe pojęcia miłości się nie zmieniają, Muzeów na szczęście nie zburzono, ale Włochy stały się dzisiaj choć inna jest nasza obyczajowość, inny odcień uczuciowości, krajem najbardziej zacofanym, jeżeli chodzi o sztukę współczeistota pozostaje ta sama. Takie myślenie wcale nie musi oznaczać sną. Młodzi muszą podkładać lonty – metaforyczne, oczywiście, naruszenia ducha muzyki, bo to jedyne, co jest niewybaczalne muszą burzyć. Muszą być „ojcobójcami”, bo trzeba kogoś zdetrow operze. Instynktownie odczuwamy, czy inscenizacja wywodzi nizować, żeby wejść na tron. ☐ się z jej ducha muzyki, czy jej szkodzi. Można jednak, i nawet trzeba, naruszyć nasze wyobrażenia i przesądy, zburzyć spokój widza.

Myślę, że to nadal jedno z podstawowych zadań sztuki.

We are trying to recreate the concept of Polish opera giving the Współpraca z dyrektorem Waldemarem Dąbrowskim zafloor to young talented artists. Coming up as part of the Territories owocowała prapremierami oper polskich kompozytorów. series is Project P., which means “Project Poland”, which is series of W ciągu tych paru lat naszej dyrekcji odbyło się pięć polskich prashows where two artists get to debut. Our first season opens with premier, a w najbliższych miesiącach zaprezentujemy kolejne sieWojtek Blecharz and Jagoda Szmytka. These are unique projects. dem oper, które powstały na zamówione TWON. W sumie będzie Wojtek Blechacz’s Transcryptum is a story about traumas witnessed to już 12 polskich prapremier i z tego jesteśmy najbardziej dumni. by the opera building. The audience is going to be split into five Próbujemy na nowo stworzyć pojęcie polskiej opery, oddając groups, and will walk down its corridors, listening to fragments of głos najzdolniejszym. Najnowszy cykl – Prostories and voices. Jagoda Szmytka’s For Voices jekt P., nazwany tak, bo gdzieś w domyśle and Hands by Michał Zadara explores the jest „Projekt Polska” – to cykl wieczorów essence of composing. The voices of the MARIUSZ TRELIŃSKI debiutów, w których każdorazowo swoje composer, conductor, director, and theatre – reżyser operowy, filmowy i teatralny, prapremiery prezentuje dwóch artystów. manager come together for a confrontation dyrektor artystyczny Opery Narodowej.

Wielkim sukcesem było przeniesienie jego W pierwszym sezonie będą to Wojtek Bleonstage, and the spirit of the music may win inscenizacji Madame Butterfly Pucciniego do charz i Jagoda Szmytka. Transcryptum Wojtor lose. In the second season, Krzysztof Washington Opera na zaproszenie Plácida ka Blecharza to jest fragmentaryczna opoGarbaczewski will be producing operas by Dominga. Inscenizacje artysty wystawiają wieść o traumie kobiety, którą poznajemy, Marcin Stańczyk and Sławomir Wojciechowski, teatry operowe na całym świecie. / Opera, wędrując po zakamarkach Opery Narodowho is going to focus on Malevich’s squares. stage and film director, Artistic Director of the wej. Widzowie podzieleni na pięć grup będą Is it possible to sing Malevich’s squares?

National opera. One of the greatest successes was the revival of Treliński’s staging of krążyli korytarzami, poznając jedynie fragThis is what the word Territories encapsulates.

Madame Butterfly at the Washington Opera menty opowieści. Dla głosów i rąk Jagody It explores opera’s ability to challenge abstract upon the invitation by Placido Domingo. The Szmytki w reżyserii Michała Zadary mówi thinking, to express fine art, to paint, and to operas directed by the artists are staged by o istocie komponowania. Na scenie spotyka describe someone’s life or traumas. Those theatres all over the world. się głosy: kompozytora, dyrygenta, reżysera, three squares represent different outlooks on dyrektora teatru, i w tym nieustającym spolife. Wojciechowski’s project focuses on those rze ma wygrać lub przegrać duch muzyki. W następnym sezonie moments in Malevich’s life that changed it dramatically.

Krzysztof Garbaczewski będzie realizował utwór Sławomira WojAnd what are young artists keen to explore? ciechowskiego, który mówi o słynnych kwadratach Malewicza.

There is no such thing as a common voice, although they are all Można zaśpiewać kwadraty Malewicza? trying to challenge the monumental institution that is opera. They To właśnie sens cyklu Terytoria, pytanie, które stawiają jej współczetouch on topics never before addressed by opera. We are śni kompozytorzy: czy opera potrafi zmierzyć się z myślą abstrakintroducing a virus into opera – the virus of the younger generation cyjną, wyrazić obraz, czy chce jeszcze opowiadać jakieś historie, opposed to its archaic formula. Art has always had this ongoing czy może opisać lub uleczyć traumę. Kwadraty Malewicza to całe dispute – the futurists wanted to blow up all the Italian museums. etapy życia, światopoglądy. Projekt Wojciechowskiego mówi o tych Luckily, they’re still there. But Italy is now the most backward momentach w życiu malarza, które zmieniały je radykalnie. country there is in terms of modern art. Young people have no O czym chcą mówić młodzi twórcy? option but to light the fuse – metaphorically of course – and have Nie ma czegoś takiego jak wspólny głos młodego pokolenia. Są no choice but to destroy. They are forced into “patricide”, because jednostki, choć myślę, że wszyscy wspólnie chcą przemodelować someone has to be dethroned before anyone else can ascend the wizerunek opery. Dotykają tematów, których opera wcześniej unithrone. ☐

67

064_KA_03_W 4 oczyTrelinski12345.indd 67

13-02-15 14:40

smak luksusu

Taste of Luxury

Š 123RF

Skarby

064_KA_03_Smak luxusu12345.indd 68

13-02-15 11:33

© 123RF

w skorupkach

Gems in eggshells

zachwycały się nimi królowe, handlował nimi Lenin, a James Bond szukał ich po całym świecie. Fabergé, najsłynniejsze jajka świata. / They inspired the awe of queens, were marketed by Lenin, and James Bond turned the world upside down looking for them. Fabergé – the world’s most famous eggs. tekst/BY:

Agata Brandt

Jajo było duże, pokryte białą emalią. Po naciśnięciu zatrzasku rozchylały się skorupki, ukazując szczerozłote żółtko. W nim chowała się złota kurka z rubinowymi oczkami. Ale to nie koniec niespodzianek, bo w kurce krył się kolejny jubilerski cud: zdobiona brylantami miniaturka carskiej korony. A w niej wycięte z rubinu malutkie jajeczko.

Olśniona takim podarkiem w niedzielę wielkanocną 1885 r. caryca Maria Fiodorowna musiała mocno okazywać swą wdzięczność, bo zachwy-

The egg was large and enamelled in white. Its halves snapped out to reveal a yolk of pure gold, which in turn held a golden hen with ruby eyes. The hen contained another precious gem – a diamond-studded replica of the Imperial Crown from which a small egg-shaped ruby pendant was suspended. The Empress Maria Feodorovna was bedazzled by this gift on Easter Sunday 1885, and must have fallen all over herself in expressing her gratitude. The delighted Tsar Alexander III Romanov decided to make a similar, but a more intricate surprise gift every Easter from then on. After Alexander’s death, his son Tsar Nicolas II began to commission precious eggs for his mother and wife. All of them, without exception, were fairy-tale gems and their interiors revealed extraordinary surprises. They were crafted from gold,

69

064_KA_03_Smak luxusu12345.indd 69

13-02-15 11:33

Taste of Luxury

cony car Aleksander III postanowił odtąd co roku sprawiać jej podobną, coraz bardziej kunsztowną wielkanocną niespodziankę. Po śmierci Aleksandra jego syn Mikołaj II obdarowywał jajkami swą matkę i żonę.

Wszystkie wyglądały jak baśniowe klejnoty i miały we wnętrzu niespodzianki. Do ich tworzenia używano m.in. złota, platyny, diamentów, macicy perłowej, rubinów i szmaragdów. Ale nie tylko cena surowców sprawiała, że do dziś są najcenniejszymi jajkami na świecie (najdroższe – jajko Koronacyjne) wycenia się na 24 mln dol.). Swe piękno „carskie jajka“ zawdzięczają wyobraźni i kunsztowi jubilerów z firmy Fabergé.

LUKSUS W MINIATURZE Twórcą zachwycających caryce podarków był Peter Carl Fabergé, potomek francuskich hugenotów, którzy przenieśli się do Sankt Petersburga.

W odziedziczonym po ojcu warsztacie jubilerskim tworzył biżuterię i zdobione klejnotami miniaturki kwiatów, ludzi, mebli i pojazdów, które umieszczał w ozdobnych szkatułkach. Ale dopiero jajka zamówione przez cara przyniosły mu światową sławę. Po raz pierwszy trzy z nich pokazano publicznie na wystawie światowej w 1900 r. w Paryżu. Obwołane sensacją zdobyły złote medale i stały się znakiem firmowym Fabergé.

Sam mistrz otrzymał Legię Honorową, a było za co go honorować. Carskie jajka niespodzianki były arcydziełami, przy tworzeniu których używano ponad 40 technik jubilerskich.

W pracowni Fabergé łączono złoto

Jajko Pamięci Azowa z repliką okrętu o tej nazwie, 1891 r.

The 1891 Memory of Azov egg with a replica of the Russian Navy Pamiat Azova cruiser.

platinum, diamonds, mother of pearl, rubies and emeralds. They are the world’s most precious eggs, and not only by virtue of the precious metals and gemstones they contain. The beauty of these “imperial eggs” lies in the imagination and artistry of Fabergé jewellers.

LUXURY IN MINIATURE Peter Carl Fabergé, a descendant of French Huguenots who had made their home in Saint Petersburg, was responsible for all these gifts that so inspired the tsarina. He inherited his father’s jewellery workshop and began to make jewellery and bejewelled miniature flowers, people, furniture and vehicles for putting on top of intricate boxes. But Fabergé achieved world fame when the tsar commissioned him to make precious eggs.

Three were unveiled to the public at the Paris World Fair in 1900 where they were won several gold medals and become the hallmark of Fabergé. These imperial surprise eggs were veritable masterpieces. Over 40 goldsmith techniques went Peter Carl Fabergé w swojej pracowni.

Peter Carl Fabergé in his workshop.

Dziś jajka Fabergé kosztują miliony dolarów, a wiadomość o wystawieniu na aukcję jednego z nich elektryzuje świat kolekcjonerów.

Fabergé eggs fetch millions and collectors everywhere are put on tenterhooks whenever word gets out that one is going under the hammer. into making them. Fabergé combined gold with metals and gemstones, covered pieces with enamel, and coated them with “dissolved” diamonds and emeralds. He devised innovative enamel baking technologies and invented almost 200 colours and shades. Some of the methods he employed are still highly regarded by experts. One example is the Imperial Coronation Egg whose gold shell is embellished with laurel leaf rosettes and a layer of transparent enamel. This egg holds a genuine surprise inside – the gold replica of the Imperial coronation coach with ruby seats, and rock crystal windows

© BEW, EAST NEWS, FORUM, NASTĘPNA STRONA/NEXT PAGE: EAST NEWS

SMAK LUKSUSU

70

068_KA_03_Smak luxusu12345.indd 70

13-02-15 16:36

© BEW, EAST NEWS, FORUM, NASTĘPNA STRONA/NEXT PAGE: EAST NEWS

z metalami i kamieniami szlachetnymi, barwiono je, pokrywano „rozpuszczonymi” diamentami i szmaragdami. Peter Carl opracował nowe metody wypalania emalii i stworzył jej niemal 200 kolorów i odcieni. Niektóre z używanych przez niego technologii do dziś olśniewają ekspertów, tak jak np. jajko Koronacyjne. Skorupka pokryta jest rozetami ze złotych listków wawrzynu i warstwą przezroczystej emalii. Prawdziwą niespodziankę znajdziemy jednak w jajku – to złota replika koronacyjnej carskiej karety mająca rubinowe siedzenia, szybki z górskiego kryształu i zwieńczona carską koroną wielkości pestki wiśni. To cudo jest jednym z 54 jajek, które do czasu rewolucji październikowej powstały w firmie Fabergé.

topped with a cherry-sized Imperial crown. This fine piece is just one of the 54 eggs made by Fabergé before the October Revolution.

THE BOLSHEVIK APOCALYPSE The revolution brought the idyllic life of the Imperial court to an abrupt halt and shattered the career of Fabergé, whose business employed 500 jewellers and had stores in Moscow, Odessa, Kiev, and London. When the Bolsheviks turned up at the Winter Palace in 1918, Fabergé lost everything. He only just managed to get out of Russia alive, fleeing with his family to Switzerland where he died two years later. His sons declined to follow in their father’s footsteps. They sold the brand

Jajko Zima, 1913 r.

The 1913 Winter Egg.

BOLSZEWICKA APOKALIPSA Rewolucja przerwała bajkę, w jakiej żył carski dwór, i zniszczyła karierę Petera Carla, w którego manufakturze pracowało 500 jubilerów i który miał już salony jubilerskie w Moskwie, Odessie, Kijowie i Londynie. Gdy w 1918 r. bolszewicy załomotali kolbami w drzwi Pałacu Zimowego, nadworny jubiler cara, ledwo ratując życie, uciekł z rodziną do Szwajcarii, gdzie dwa lata później zmarł. Synowie nie kontynuowali jego pracy.

W 1951 r. sprzedali markę i technologię mieszkającemu w USA rosyjskiemu producentowi perfum Samowi Rubinowi za raptem 25 tys. dol. Przez lata licencja przechodziła z rąk do rąk, ciągle zyskując na wartości, ale wydawało się, że nigdy nie powstaną nowe jajka Fabergé, bo kolejni właściciele nie parali się jubilerstwem. Aż do 1989 r., kiedy to za 1,5 mld dol. kupiło ją konsorcjum Unilever, od którego prawo do umieszczenia nazwy Fabergé na biżuterii i jajkach uzyskała niemiecka firma jubilerska Victor Mayer. Pierwsze wykonane jajko podarowano Michaiłowi Gorbaczowowi. Firma przyjęła zaproszenie na wystawę bursztynu i biżuterii z okazji 1000-lecia Gdańska w 1998 r. i ofiarowała miastu jedyne na świecie jajko Fabergé z bursztynu. Dwa kolejne słynne dzieła to jajko Milenijne powstałe w 2000 r. i jajko Faz Księżyca.

TOWARZYSZE SPRZEDAJĄ JAJKA Po wybuchu rewolucji skonfiskowano wszystkie skarby cara. Ale komuniści, choć brzydzili się burżuazyjną własnością, znali jej cenę. Pierwsze sześć jajek pojawiło się w 1920 r. na aukcji w Paryżu. Opinia publiczna była tak oburzona wyprze-

71

064_KA_03_Smak luxusu12345.indd 71

13-02-15 11:33

Taste of Luxury

dażą carskiej własności, że bolszewicy wstrzymali – przynajmniej oficjalnie – ich sprzedaż. Kolejna aukcja odbyła się w roku 1927, w tym czasie wła­ ścicielem przynajmniej dziewięciu jajek Fabergé był już dobry znajomy Lenina Armand Hammer, amerykański przemysłowiec i kolekcjoner sztuki (jako pierwszy zaczął na potęgę zlecać wytwa­ rzanie fałszywych jaj). Później, za pozwoleniem Stalina, 11 jajek nabył amerykański magnat praso­ wy Malcolm Forbes. Dziewięć z nich od jego spadkobierców odkupił w 2004 r. rosyjski biznes­

and the technology to the Russian-born American fragrance producer Sam Rubin for a mere 25,000 dollars in 1951. The licence continuously changed hands for many years, all the while increasing in value. It looked as if Fabergé eggs would never be made again because the consecutive owners were not involved in making jewel­ lery. This all changed in 1989, when Unilever acquired it for 1.5 billion dollars and licensed the German jewellery company Victor Mayer to place the Fabergé brand on its jewellery and eggs. The very first egg was given to Mikhail Gorbachev. In 1998, the company accepted an invitation to the amber and jewellery exhibition held to celebrate the 1000th anniversary of Gdańsk. They donated the world’s only Fabergé amber egg to the city. Two other famous pieces are the Millennium Egg crafted in 2000 and the Moon Phase Clock Egg.

men Wiktor Wekselberg. Za blisko 100 mln dol.

– to całkiem rozsądna, jak na produkty Fabergé, kwota, bo gdy pojedyncze jajka pojawiają się na licytacjach, ich ceny są zawrotne. Jajko Zima zo­ stało w 2002 r. sprzedane za 9,6 mln dol. (skorup­ ka z kryształu górskiego, kamieni księżycowych, platyny, 1660 brylantów, w niej koszyczek z 1378 brylantów), a jajko wykonane w 1902 r. dla rodzi­ ny Rothschildów sprzedano w 2007 r. za 18,5 mln dol. (skorupka z emalii, złota i pereł, z której co godzinę wyskakuje miniaturowy kogut zdobiony brylantami, macha skrzydłami, kiwa głową i pieje, obwieszczając upływ czasu).

Reds put up eggs for auction All the Tsar’s treasures were confiscated after the outbreak of the revolution. As abhorrent as the notion of bourgeois property was to the communists, they knew the value of a dollar. The first lot of six eggs was auctioned in Paris in 1920. Public outrage at the sale of the tsar’s property forced the Bolsheviks to put any further dispositions on hold. At least nine more Fabergé eggs owned by Lenin’s good friend, Armand Hammer, an American industrialist and art collector (and the first to counterfeit the eggs on a mass scale), were auctioned in 1927. Another eleven eggs were sold to US press magnate Malcolm Forbes. Forbes’s heirs sold nine of them to Russian businessmen Viktor Vekselberg in 2004 for a modest 100 million dollars. This seems reasonable enough given the dizzying prices that individual eggs typically fetch at auction. The Winter Egg (shell made of rock crystal, moonstones, platinum, 1,660 diamonds, holding a basket encrusted with 1,378 diamonds) was sold for 9.6 million dollars in 2002. Made for the Rothschild family on the engagement occasion, the “Rothschild” Egg (enamelled shell decorated with gold and pearls from which every hour a miniature diamond-studded rooster pops up, flaps its wings and crows to announce the passage of time. Only two Fabergé eggs are known to have a similar automaton and clock) was sold for 18.5 million dollars in 2007.

James Bond i liliowe kafelki Bajecznie drogie jajka rozpalają ludzką wyobraź­ nię od ponad wieku. Jednego z nich poszukiwał James Bond w Ośmiorniczce. Agenci domów auk­

© Wojciech Franus, Corbis, Bew, M.P.,Forum

smak luksusu

72

064_KA_03_Smak luxusu12345.indd 72

13-02-15 11:33

cyjnych i detektywi bogatych kolekcjonerów wypatrują kolejnych odnalezionych skarbów Fabergé. Na razie można cieszyć oczy nowym sklepem marki otwartym w 2011 r. w Londynie. Fasada zdobiona jest liliowymi płytkami z firmowej emalii, a złote drzwi prowadzą do współczesnego sezamu. Luksusowa firma należy do południowoafrykańskiego potentata Briana Gilbertsona. Sklep musi być solą w oku Wiktora Wekselberga kwestionującego prawo do używania marki Fabergé przez Gilbertsona, który jakoby nie dopełnił zawartej z nim umowy, że wszystkie prawa będą przeniesione do jednej ze spółek grupy Renova kontrolowanej przez Wekselberga. Podobno rosyjski magnat zamierzał podarować markę Fabergé żonie. Wygląda na to, że historia Fabergé kołem, czy raczej jajkiem się toczy – znów chodzi o prezent dla ukochanej kobiety… ☐

Jajko Rothschild – jedno z najdroższych – wykonane w 1902 r.

The “Rothschild” Egg – one of the most expensive ones – made in 1902.

JAMES BOND AND LILAC TILES These fabulously expensive eggs have been firing the human imagination for over a century. The eggs have even made it on to the silver screen – James Bond tracks one down in Octopussy.

The eggs are still highly sought after – auction houses and detectives hired by wealthy collectors keep a vigilant eye out for any Fabergé gems. And the brand opened a new showroom in London in 2011. The gigantic facade is decorated with lilac tiles evoking the legendary enamel, and we are led to the modern treasure trove through golden doors. The company, now owned by Brian Gilbertson, lives up to its name as a luxury icon. This opulent store must be a thorn in the side of Viktor Vekselberg, who questions Gilberston’s rights to the brand and claims that Gilbertson failed to honour an agreement which provided that all rights would be transferred to a Renova Group company controlled by Vekselberg. Allegedly, the Russian oligarch wanted to give the Fabergé brand to his wife, and is now fighting Gilbertson for it. The Fabergé story seems to have come full circle, or rather full ellipsoid, to endowing a beloved woman with a gift. ☐

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

REKLAMA

73

068_KA_03_Smak luxusu12345.indd 73

13-02-15 14:33

kultura

Culture

Teksty/By:

Ola Salwa

Życie Kazika The life of Kazik

Ciepła i bezpretensjonalna komedia o ostatnich dekadach PRL. Bohaterem filmu jest Kazik, nazwany na cześć Kazimierza Deyny – piłkarskiej gwiazdy lat 70. Śledzimy losy chłopaka od momentu narodzin aż do dorosłości, którą wyznacza kolejne futbolowe wydarzenie: mecz Polska – Portugalia. / An unpretentious and warm comedy about the dying decades of communist Poland. The main character Kazik was named after 1970s football legend Kazimierz Deyna. The film charts his life from birth until adulthood, which marks the great PolandPortugal match.

Być jak Kazimierz Deyna, reż. Anna Wieczur-Bluszcz, premiera 1 marca / Being like Deyna, dir. Anna Wieczur-Bluszcz, premieres on 1 March

K IN O /

movie

s

Powrót Fabickiego Fabicki is back

Nominowany do Oscara za krótkometrażową Męską sprawę Sławomir Fabicki długo kazał czekać na swój nowy film.

Warto było. Miłość to mądra, zniuansowana historia kryzysu w małżeństwie 30-latków (Julia Kijowska i Marcin Dorociński), któremu rodzi się dziecko. To także znakomita obserwacja świata dzisiejszych kobiet i mężczyzn, pochodzących – jak wiadomo – z różnych planet. / Since being nominated for an Academy Award for his short feature The Man Thing, Sławomir Fabicki has kept us waiting a long time for his latest production. His new feature, Miłość, is a wise nuanced story of a thirtysomething couple who have just had a baby and are going through a crisis. The movie is laced with superb insights into the world of contemporary men and women, who as we know come from different planets.

Miłość, reż. Sławomir Fabicki, premiera 15 marca / Love, dir. Sławomir Fabicki, premieres on 15 March

WYDARZENIE / EVENT

Galeria na tropie

The gallery picks the trail

Gdzie jest grafika? W poszukiwaniu nowych znaczeń, Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu, wystawa czynna do 10 marca / Where is graphic art? In search of a new meaning, Modern Art Gallery in Opole, open until 10 March

© m.p., dr

140 prac 120 artystów z kilkunastu krajów z całego świata, mnogość stylów i technik oraz intelektualna narracja kuratora sumują się w wystawę pod intrygującym tytułem Gdzie jest grafika? / Take 140 works by 120 artists from over a dozen countries, add a panoply of styles and techniques, and then throw in some intellectual narration from the curator, and you have an exhibition with the intriguing title “Where is graphic art?”.

74

074_KA_03_Kultura12345.indd 74

13-02-15 11:40

Mistyczne hity

KONCERT / CONCERT

Mystic hits

Zespół Gregorian łączy średniowieczny chorał ze współczesnym popem. Podczas koncertów będziemy mogli wysłuchać nowych aranżacji piosenek m.in. Joni Mitchell, Céline Dion i Seala. / Gregorian combines medieval choral chant with modern pop. The ensemble will be performing plainsong versions of songs by Joni Mitchell, Celine Dion and Seal. www.makroconcert.pl

DVD / DVD

MUZYKA / MUSIC

Jeszcze więcej zabawy

Ważny i odważny

Even more fun

Na specjalnym, dwupłytowym wydaniu ostatniego albumu Ani Dąbrowskiej Bawię się świetnie znajdziemy dziesięć dodatkowych utworów. Wśród nich: piosenki śpiewane w duecie z Anią Rusowicz, Samborem Czarnotą i Piotrem Niesłuchowskim oraz niespodzianka zaczynająca się od słów: Królu mój, a ty śpij, śpij, śpij. / This special double-CD edition of Ania Dąbrowska’s latest album Bawię się świetnie has ten extra tracks, including duets with Ania Rusowicz, Sambor Czarnota and Piotr Niesłuchowski, as well as a surprise song whose lyrics go: “Sleep, sleep my king.”

Important and daring Pierwszy polski film fabularny dotykający tematu pogromu Żydów przez ich polskich sąsiadów w czasie II wojny światowej.

Władysław Pasikowski sięga po konwencję thrillera i śledzi, jak dwaj bracia: Józef (znakomity Maciej Stuhr) i Franek (Ireneusz Czop), odkrywają mroczną przeszłość miasteczka, w którym się urodzili. / The first Polish feature to address the issue of pogroms against Jews perpetrated by their Polish neighbours. Władysław Pasikowski employs the thriller genre to reveal how two brothers, Józef (brilliant Maciej Stuhr) and Franek (Ireneusz Czop), uncover the dark past of their hometown.

Ania Dąbrowska, Bawię się świetnie [edycja specjalna], Jazzboy. / Ania Dąbrowska, Bawię się świetnie [special edition], Jazzboy.

Pokłosie, reż. Władysław Pasikowski / Poklosie, dir.

Władysław Pasikowski

TEATR / THEATRE

Rosjanie w Warszawie Russians in Warsaw

© M.P., DR

Nagrodzony tegorocznym Paszportem Polityki Iwan Wyrypajew reżyseruje Ożenek Mikołaja Gogola na deskach Teatru Studio w Warszawie. To pierwsza w jego dorobku adaptacja cudzego tekstu.

W głównej roli muza i żona reżysera – Karolina Gruszka. / This year’s Polityka Passport award winner Ivan Vyrypayev is directing Nikolai Gogol’s Marriage for the Studio Theatre in Warsaw. This is his first adaptation of a play from another playwright. The drama stars his muse and wife Karolina Gruszka.

Ożenek, reż. Iwan Wyrypajew, Teatr Studio, Warszawa, spektakle 17–22 marca / Marriage, dir. Ivan Vyrypayev, Studio Theatre, Warsaw, 17-22 March

75

074_KA_03_Kultura12345.indd 75

13-02-15 17:16

Your Style

TEKSTY/BY:

Ola Salwa

Orientalne marzenie c

Oriental dream

Oto idealny kosmetyk na wczesnowiosenną pielęgnację. Peeling Dermika z ekstraktem z orchidei i lotosu oraz biolipidów wygładza skórę, dzięki czemu zyskuje ona miękkość i blask. A na poprawę jej kondycji – regenerujący krem z olejami makadamia i jojoba. / The perfect beauty care cosmetics for early spring. Dermika body scrub with biolipids, orchid and lotus extract leaves the skin smooth, soft and glowing and a regenerating body lotion with macadamia and jojoba oils.

ZMYSŁOWY PEELING KWIATOWY DO CIAŁA, CENA: 47 ZŁ / PASSIONE FLORAL BODY SCRUB, PRICE: PLN 47 INTENSYWNIE REGENERUJĄCY KREM DO CIAŁA, CENA: 69 ZŁ / PASSIONE INTENSIVE REGENERATING BODY LOTION, PRICE: PLN 69

Egzotyka pod ręką x

TWÓJ STYL

Handy orient

Jeśli marzymy o wyprawie na Daleki Wschód, warto się do niej dobrze przygotować – studiować przewodnik, szczepić się oraz… wybrać pasujące dodatki. Takie jak przypominająca kształtem wiadro torba Prady w orientalne wzory. / A dream trip to the Far East calls for thorough preparations – reading guidebooks, immunisation... and selecting matching accessories, such as this bucket-shaped oriental print Prada bag.

CENA: OK. 2600 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 2,600

Siła kontrastów z

The power of contrast

Niemożliwe stało się możliwe – walizki z kolekcji Firelite są odporne na uderzenia, wytrzymałe na skrajne temperatury, a jednocześnie bardzo lekkie. A wszystko to dzięki najnowszej technologii Curv zastosowanej przez firmę Samsonite. Ruszamy w drogę! / The impossible has become possible.

These suitcases from the Firelite range can resist impact and withstand extreme temperatures, and are very light – thanks to the latest Curv technology from Samsonite. Bon voyage!

CENA: OD 1299 ZŁ / PRICE: PLN 1,299

Zakręcona ozdoba z Bransoletka firmy ALE. jest doskonałym przykładem na to, że jubilerstwo i matematyka świetnie do siebie pasują. Jak te dziedziny się tu łączą? Kształtem wykonana z mosiądzu Serpentyna nawiązuje do wstęgi Möbiusa. / This ALE. bracelet proves that jewellery and mathematics go well together. So, what’s the connection? The shape of the brass Serpentine bracelet was inspired by the Möbius strip.

CENA: 350 ZŁ / PRICE: PLN 350

© M.P. , DR

Bang-on bangle

76

076_KA_03_Twojstyl12345.indd 76

13-02-15 17:14

Mhzp3_K_15.02.indd 1

2/15/13 10:52:34 AM

TEKSTY / BY:

Zakreślaj na okrągło c

Gadgets GADŻETY

Ola Salwa

Highlight of the day

W świecie nadmiaru informacji i bodźców najważniejszą umiejętnością jest odróżnienie tego co ważne od tego co nieważne.

Opanować ją do mistrzostwa pomagają flamastry OTOTO, dzięki którym nawet z długiego raportu szybko wyłowimy kluczowe dane. / The most important skill to have in a world in which we are flooded with information and stimuli is the ability to distinguish between what is important and what is not. You can hone your techniques with these OTOTO markers which will help you extract the key data from even the longest reports.

CENA: OK. 40 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 40

Żarłacz brudu v

Dirt eater

Kosz na pranie Shark zaprojektowany przez Jolantę Uczarczyk kocha nasze poplamione obrusy, nieświeże koszule i sukienki.

Szkoda tylko, że pochłania je zaledwie na chwilę – mógłby wszak je także prać… / The Shark laundry basket, designed by Jolanta Uczarczyk, just loves your stained tablecloths, and your dirty shirts and dresses. Too bad it can only devour them for a while. If only it could wash them too.

CENA: OK. 480 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 480

Galaktyczne notatki c Galactic notes

Do nauki, do pracy, do zabawy – Galaxy Note 10.1 firmy Samsung to świetny kompan do każdej z tych czynności. Dzięki większemu ekranowi i nowoczesnemu rysikowi S 1 tworzenie notatek i bazgrołów na tym tablecie jest jeszcze wygodniejsze i bardziej precyzyjne. / The Galaxy Note 10.1 from Samsung is perfect for work, study and play. It comes with a larger screen and a state-of-art S1 stylus to make note-taking and scribbling even more convenient and precise.

CENA: OK. 2999 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 2,999

Utemperuj jarzynę v Tamed vegetables

CENA: OK. 45 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 45

© M.P.

Oto Karoto – narzędzie kuchenne potrzebne do tworzenia wachlarzy z marchewek, pietruszek oraz pasternaku. Po co nam taki kształt warzywnych obierków? Dla zaspokajania apetytu i pobudzania wyobraźni. / Introducing Karoto – a kitchen utensil that can make fans from carrot, parsley and parsnip. And why would anyone need such fancy vegetable peelings? To satisfy the appetite and fire the imagination.

78

078_KA_03_Gadzety1234.indd 78

13-02-15 17:13

adve rto ri al

Zadbaj o swoje zdrowie Zrób to kompleksowo Take care of your health Do it comprehensively

C

horoby cywilizacyjne to zmora współczesnego świata. Czy wiesz, że 50% osób umiera z powodu chorób układu krążenia, a 25% z powodu nowotworów? Jak przeciwdziałać śmiertelnym chorobom i jakie metody profilaktyki stosować?

L

ifestyle diseases are the bane of the modern world. Do you know that 50% of people die as a result of cardiovascular diseases and 25% die of cancer? How can we prevent fatal diseases and what methods of prevention are available

Jednym ze skutecznych rozwiązań jest Screening Stanu Zdrowia proponowany przez Szpital Medicover. To dogłębny i precyzyjny program badań diagnostycznych pozwalający na szczegółowy przegląd i ocenę stanu zdrowia.

An effective measure is the Health Screening service offered by Medicover Hospital. It is a thorough and precise programme of diagnostic tests, allowing for a detailed overview and assessment of health.

Unikalny program w Polsce

Unique programme in Poland

Dzięki współpracy specjalistów z różnych dziedzin oraz zastosowaniu nowoczesnego sprzętu medycznego w ciągu jednego dnia jesteśmy w stanie rozpoznać występujące schorzenia oraz ryzyko zachorowania na wiele chorób m.in. układu sercowo-naczyniowego, wątroby, płuc, nerek, zaburzeń funkcjonowania tarczycy, zakażeń organizmu przebiegających bezobjawowo oraz chorób nowotworowych. W przypadku zdiagnozowania poważnej choroby możemy podjąć natychmiastowe leczenie czy dalszą diagnostykę. Personel Szpitala Medicover gwarantuje pełną koordynację procesu badań, indywidualną obsługę oraz bardzo komfortowe warunki pobytu.

Owing to the cooperation of specialists in various fields and the use of modern medical equipment, in just one day we are able to diagnose diseases and risks of diseases, including the heart and cardiovascular system, liver, lungs, kidneys, thyroid disorders, asymptomatic infections and neoplastic diseases. Should a serious illness be diagnosed, we are ready to start treatment immediately or do further tests.

The personnel of Medicover Hospital guarantees full coordination of the diagnostic process, individual service and very comfortable conditions during hospitalization.

Nowoczesny sprzęt diagnostyczny

State-of-the-art diagnostic equipment

Screening Stanu Zdrowia jest programem wymagającym, do jego prawidłowej realizacji niezbędny jest najnowocześniejszy sprzęt diagnostyczny. W Szpitalu Medicover zapewnia to 18-kanałowy rezonans magnetyczny, pierwszy z systemów MR wyposażony w technologię TIM, dzięki której przebadanie całego pacjenta trwa około 40 minut. Tomografia komputerowa realizowana jest za pomocą 128-warstwowego tomografu komputerowego z opcją zaawansowanej diagnostyki onkologicznej oraz nieinwazyjnych badań kardiologicznych. Zaplecze diagnostyki ultrasonograficznej wyposażone jest w najwyższej klasy ultrasonograf z opcją Dopplera do badań naczyniowych i aparat USG wyposażony w opcje wykonywania badań w czasie rzeczywistym w obrazowaniu 4D.

The Health Screening programme is very demanding and requires state-of-the-art diagnostic equipment. Medicover Hospital offers an 18-channel MRI scanner, the first MRI equipped with Total Imaging Matrix technology, which can perform a full-body scan in around 40 minutes. Computer Tomography is performed using a 128-layer CT scanner with the option to perform advanced oncological diagnostics and noninvasive cardiological examinations.

Ultrasound examination facilities offer a high-end ultrasound equipment with Doppler option for vascular examinations and an ultrasound apparatus equipped with features that allow to perform examinations in real time in 4D imaging.

Screning Stanu Zdrowia szczególnie polecamy jest osobom, które pragną mieć poczucie kontroli nad własnym zdrowiem, szanują swój czas i zależy im na szybkiej diagnozie, która sprawi, że lepiej wykorzystają swoje szanse w życiu i biznesie.

Health Screening is particularly recommended to persons who want to take control of their health, value their time and want to receive a quick diagnosis, which will help them use the opportunities in life and business better.

Jeśli Twoje zdrowie jest dla Ciebie ważne zadzwoń pod numer 500 900 900 lub wypełnij formularz na stronie www.medicover.pl/szpital

If your health is important to you call us at 500 900 900 or fill out the form at www.medicover.pl/szpital

Medicover_K_15.02.indd 1

2/15/13 2:36:06 PM

I-Lipo Ultra

W The Pedicure Place można zadbać o dłonie i stopy zaledwie w 60 min, nie zapominając o interesach, gdyż dostępność Wi-Fi ułatwi pracę w trakcie zabiegów. Z myślą o panach salon przygotował ekspresowy „Business manicure”. / The Pedicure Place offers you a chance to have your hands and feet pampered in only 60 minutes and wireless Internet access will let you stay connected. There is also a speed „Business manicure” service for men. www.pedicure-place.pl

Czysty uśmiech c Bezboleśnie A winning smile i dyskretnie x Jordan Go! to podręczny zestaw do higieny jamy ustnej, dzięki któremu możesz wyczyścić zęby w każdej chwili i w każdym miejscu. / Jordan Go! is a handy oral care kit to brush your teeth anytime, anywhere.

CENA: 17,49 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 19

W rękach specjalisty x In expert handst

Centrum Medyczne METAMORFOSIS to gabinet chirurgii plastycznej i medycyny estetycznej dr. Artura Bromy.

Szeroki zakres zabiegów obejmuje: powiększanie ust, odmładzanie twarzy i ciała, powiększanie piersi, plastykę powiek, korekcję nosa, modelowanie sylwetki, lifting twarzy i wiele innych. / METAMORFOSIS Medical Centre is a specialist plastic surgery and aesthetic medicine practise run by Dr. Artur Broma. The Centre’s wide range of treatments includes lip augmentation, face and body rejuvenation, breast augmentation, eyelid correction, nose correction, body contouring, face lifting and many more. www.broma.pl

Painlessly and discreetly

System Accu-Chek Performa Nano może współgrać ze stylem życia każdej osoby z cukrzycą. Jego nowoczesny wygląd i niewielki kształt umożliwiają pełną swobodę wykonywania pomiaru. Minimalna objętość próbki krwi (tylko 0,6 µL) pozwala niemal bezboleśnie oznaczyć poziom stężenia glukozy we krwi. / The Accu-Chek Performa Nano system suits the lifestyle of all diabetes sufferers. Its ultra-modern design and miniscule size facilitate monitoring. A tiny blood sample (only 0.6 µL) is sufficient to check your glucose level. www.accu-chek.pl

Modeluje i ujędrnia x

Sculpting and firming

Aspire Slim Lipo – liposukcja laserowa – to innowacyjne urządzenie, które podczas jednego zabiegu umożliwia usunięcie tkanki tłuszczowej oraz zwiększenie napięcia skóry i głębokie, widoczne jej ujędrnienie. Zabieg przeprowadzany w znieczuleniu miejscowym i nie wymaga długiej rekonwalescencji – pacjent od razu może wrócić do codziennych zajęć. / Aspire Slim Lipo laser liposuction is an innovative device that breaks down fatty tissues, firms the skin and visibly tones it during a single treatment. The procedure is performed under local anaesthesia and does not require significant downtime – the patient can immediately resume her daily activities. www.carpediem-klinika.pl

© M.P.

ZDROWIE

Health

Nie tracąc czasu v

80

080_KA_03_Zdrowie12345.indd 80

13-02-15 17:12

M A R Z E C

/

M A R C H

2 0 1 3

MAGAZYN POKŁADOWY POLSKICH LINII LOTNICZYCH LOT

L infoT LOT POLISH AIRLINES IN-FLIGHT MAGAZINE

SPIS TREŚCI Contents POŁĄCZENIA MIĘDZYNARODOWE

82

INTERNATIONAL FLIGHTS

NASZA FLOTA

84

OUR FLEET

MILES & MORE

86

MILES & MORE PROGRAMME

LOT NEWS

90

LOT NEWS

BAGAŻ

94

YOUR LUGGAGE

DEKLARACJE CELNE DO KANADY DEKLARACJE CELNE I WIZOWE DO USA MUZYKA I FILMY NA POKŁADZIE

96 98 102

MUSIC AND MOVIES ON BOARD

CALL CENTER: 801 703 703 (POLSKI, ANGIELSKI);

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 81

+48 22 577 99 52 (WSZYSTKIE KRAJE)

13-02-14 11:07

POŁĄCZENIA MIĘDZYNARODOWE

International Flights

Helsinki Stockholm

St Petersburg Tallinn Riga

Edinburgh

Dublin

Moscow

Copenhagen Szczecin Hamburg

Manchester Birmingham London

Amsterdam Brussels

Berlin

Düsseldorf Frankfurt Luxemburg

Kraków

Stuttgart Munich Linz Salzburg Basel Innsbruck Zurich Klagenfurt Geneva Ljubljana Venice Milan Bologna Marseille Nice

Lyon

Bilbao

Vilnius Minsk Lviv

Prague

Paris

Toulouse

Gdańsk WARSZAWA Bydgoszcz Wrocław Katowice Rzeszów Poznań

Kiev Vienna

Donetsk

Graz Budapest

Odessa Bucharest Tbilisi Sofia

Barcelona Istanbul

Madrid Lisbon

Malta

Larnaca

Tel Aviv Cairo

82

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 82

13-02-14 11:08

St Petersburg Boston

– POŁĄCZENIA ROZKŁADOWE PLL LOT/SCHEDULED LOT FLIGHTS – POŁĄCZENIA CODE SHARE/CODE SHARE FLIGHTS

Edmonton Calgary Winnipeg

Vancouver Seattle

Montreal Minneapolis

San Francisco

Denver

Cincinnati

Las Vegas Los Angeles San Diego

Phoenix Houston

Toronto

Ottawa Chicago Portland Detroit Boston Pittsburgh New York Philadelphia Washington Atlanta Charlotte Tampa

Orlando

Beijing

Singapore

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 83

83

13-02-14 11:09

NASZA FLOTA

Our Fleet SAMOLOTY DŁUGODYSTANSOWE

BOE IN G 787

B O E IN G 7 6 7 - 3 0 0 *

dreamliner

!

W NE

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc BC/PEC/EC|capacity

2 56,72 m 60,13 m 875 km/h 12000 km** 18/21/213

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc BC/EC|capacity

3 54,94 m 47,57 m 870 km/h 9200 km** 18/229|18/219 12/246

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE

EMBRA E R 195

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

B O E IN G 7 3 7 - 4 0 0

6 38,65 m 28,72 m 870 km/h 2600 km** 112

EMBRA E R 170

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

3 36,40 m 28,90 m 795 km/h 3500 km** 147 lub 162

E M B RAE R 1 7 5

10 29,90 m 26 m 870 km/h 2480 km** 70

ALE NI A ATR -42***

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

1 22,67 m 24,57 m 532 km/h 830 km** 46/48

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

12 31,68 m 26 m 870 km/h 2360 km** 82

B O M B AR D IE R D H C - 8 Q 4 0 0 Next Gen. Max.***

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

7 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km** 78

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

84

1 27,17 m 27,05 m 478 km/h 1200 km** 64

* w tym egzemplarz samolotu certyfikowany przez ULC do wykonywania rejsów w konfiguracji medycznej – MEDEVAC / * including the aircraft certified by the CAO to serve as a MEDEVAC plane ** dla kompletu pasażerów / ** for the full of passengers ***Samoloty Eurolotu wykonujące rejsy krajowe i regionalne dla PLL LOT / ***Eurolot aircraft operating domestic and regional flights for PLL LOT.

RYS. MICHAŁ PETRYKOWSKI

ALE NI A ATR -72***

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 84

13-02-14 11:09

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 85

85

13-02-14 11:09

86

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 86

13-02-14 11:10

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 87

87

13-02-14 11:10

© ??????????

88

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 88

13-02-14 11:11

The oldest

restaurant

in

Warsaw

Ta s t e the best polish cuisine

Personal invitation from

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08 www.ufukiera.pl LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 89

89

13-02-14 11:12

LOT NEWS

Lot News

Biuro Cargo liderem w Polsce!

Cargo Bureau the leader in Poland!

Jest nam bardzo miło poinformować, że Biuro Cargo i Poczty PLL LOT SA zostało wybrane najlepszą linią lotniczą cargo w Polsce spośród wszystkich linii lotniczych działających na rynku polskim. Plebiscyt został przeprowadzony wśród spedytorów lotniczych przez AirCargo.pl oraz TRALO.pl.

Działalność całego Biura Cargo i Poczty, działającego w ramach PLL LOT, została doceniona i wyróżniona Złotymi Skrzydłami.

Indywidualną nagrodę, Kryształowe Skrzydła, za profesjonalizm, wysoką jakość obsługi Klienta i życzliwość, otrzymała Barbara Solarska, pracownik Działu Sprzedaży i Marketingu Biura Cargo i Poczty. ☐

We have the pleasure to announce that out of all airlines operating in Poland, Cargo&Mail Bureau at LOT Polish Airlines has been voted the best cargo airline in Poland in a competition held by AirCargo.pl and TRALO.pl among air freight forwarders. Operations of the entire Cargo&Mail Bureau operating within LOT Polish Airlines have been appreciated and awarded with Golden Wings Award.

Barbara Solarska from Sales and Marketing Department of Cargo&Mail Bureau garnered an individual Crystal Wings Award in recognition for her professionalism, high quality of customer service and friendly attitude. ☐

Kryształowe Skrzydła – nagroda przyznawana przez AirCargo.pl oraz TRALO.pl za indywidualne osiągnięcia, którą przyznano w tym roku Pani Barbarze Solarskiej, pracownikowi Działu Sprzedaży i Marketingu Biura Cargo i Poczty PLL LOT. Presented by AirCargo.pl and TRALO.pl for individual achievements, Crystal Wings Award was garnered this year

by Ms Barbara Solarska from Sales and Marketing Department of Cargo&Mail Bureau at LOT Polish Airlines.

90

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01-kor.indd 90

13-02-14 17:41

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 91

91

13-02-14 11:12

LOT NEWS

Lot News

LOT w promocyjnych cenach LOT at promo prices Bilety w nowej taryfie będą dostępne na stronie lot.com, w biurach sprzedaży LOT-u, u agentów i poprzez Call Center przewoźnika.

Warto śledzić stronę internetową lot.com, na której niebawem znajdziemy nową odsłonę popularnej wśród pasażerów oferty promocyjnej SZALONA ŚRODA, która daje możliwość zakupu biletów z nawet 50-procentową zniżką od najniższej taryfy. Co ciekawe, rozszerzenie koncepcji Szalonej Środy obejmie połączenia transferowe pomiędzy rynkami zagranicznymi przez Warszawę! ☐ With LOT’s new exciting offer, passengers will be able to buy attractively-priced tickets from Warsaw to different destinations and longhaul flights at very attractive quotes. The NEW FIRST MINUTE is addressed to travellers who plan their journey in advance and may benefit from the most economic deals.

New fares are applicable to flights from early April until the end of the year and will replace the FIRST MINUTE tariff withdrawn at the end of March.

Advantages of new fares include their greater flexibility and availability – the New FIRST MINUTE may be combined with other tariffs, what does not make the traveller dependent on applicability of a given tariff to return trip. Moreover, the New FIRST MINUTE is not limited to „point to point” connections, but includes connecting flights, too. It offers the biggest benefits to passengers planning a trip at least three months in advance.

At the beginning, destinations covered by new promotion fares include London, Copenhagen, Riga, Berlin, Dusseldorf, and Vienna.

New connections will be added in the future. Tickets to European cities are available at lot.com from PLN 459 for return trip.

New ticket fares will be available from lot.com, LOT ticket offices, agents and LOT call centre.

You should also monitor lot.com which will soon feature the new version of CRAZY WEDNESAY promotion fares offering up to 50% off the lowest tariff. The expanded “Crazy Wednesday” concept will cover transfer connections between foreign markets via Warsaw. ☐ © SHUT TERSTOCK

LOT ma nową, ciekawą ofertę, dzięki której pasażerowie mogą polecieć nie tylko z Warszawy do wielu miast, również w ramach dalekodystansowych rejsów polskiego przewoźnika, po naprawdę okazyjnych cenach. NOWE FIRST MINUTE jest propozycją skierowaną do osób, które planują swoje podróże z wyprzedzeniem i dzięki temu mogą skorzystać z najniższej ceny.

Oferta obejmuje loty od początku kwietnia nawet do końca roku i w założeniu ma zastąpić wycofywaną z końcem marca taryfę FIRST MINUTE. Przewagą nowej oferty jest jej zdecydowanie większa elastyczność i dostępność – NOWE FIRST MINUTE daje możliwość łączenia jej z innymi taryfami, dzięki czemu nie jesteśmy uzależnieni od dostępności tej taryfy w obie strony. Dodatkowo, NOWE FIRST MINUTE nie ogranicza się wyłącznie do rejsów „point to point”, a umożliwia także doloty.

Najbardziej zyskają na niej osoby, które planują swoje podróże z co najmniej trzymiesięcznym wyprzedzeniem.

Wśród miast objętych promocyjną taryfą na początek znalazły się m.in. Londyn, Kopenhaga, Ryga, Berlin, Düsseldorf czy Wiedeń, a oferta będzie z czasem rozszerzana. Bilet do europejskich miast można kupić na stronie lot.com już od 459 zł w obie strony.

92

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01-kor.indd 92

13-02-14 17:42

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 93

93

13-02-14 11:13

LOT NEWS

Lot News

LOT nagrodzony LOT Awarded

Już po raz dziewiąty internauci oddali głosy w plebiscycie portalu Pasażer.com na „Najlepszą Linię Lotniczą”. Rekordowa liczba głosujących – 27 tys., pozwoliła przyznać wyróżnienia w kategoriach: najlepsza niskokosztowa, czarterowa i tradycyjna linia lotnicza operująca z i do Polski. Nagrody zostały wręczone 17 stycznia we Wrocławiu, podczas uroczystej Gali. LOT otrzymał trzecie miejsce w kategorii „Najlepsza Tradycyjna Linia Lotnicza 2012”, a w kategorii „Najlepsza Kampania Reklamowa Roku 2012” Kapituła bezapelacyjnie przyznała LOT-owi pierwsze miejsce na podium za spoty i szeroki oddźwięk w mediach kampanii pod hasłem: „Naszym horyzontem jest przyszłość”. ☐ For the ninth year running, Internet users have cast their votes in the “Best Airline” competition of Pasażer.com portal. With the record-breaking number of 27,000 votes, users selected winners in the following categories: the best low-cost, charter and traditional airline operating to and from Poland. The award gala was held

BEZPIECZEŃSTWO

SAFETY

NIE PALIMY Uprzejmie przypominamy, że w czasie trwania wszystkich rejsów PLL LOT obowiązuje bezwzględny zakaz palenia (dotyczy też papierosów elektronicznych) oraz picia alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w sklepie pokładowym Duty Free.

NIE TELEFONUJEMY Podczas całego lotu obowiązuje bezwzględny zakaz używania wszelkich przenośnych urządzeń elektronicznych emitujących sygnały radiowe. Mogą one zakłócać pracę komputerów pokładowych. Ich zasilanie – jeśli znajdują się w zasięgu pasażera lub w jego bagażu rejestrowanym i podręcznym – musi być bezwzględnie wyłączone przez cały czas przebywania na pokładzie. Pasażerowie mogą natomiast korzystać z urządzeń elektronicznych nieemitujących sygnałów radiowych, a więc: przenośnych komputerów, gier elektronicznych, odtwarzaczy i kamer wideo, ale tylko wtedy, gdy wyłączony jest napis „Zapiąć pasy”. Na pokładach samolotów można korzystać z telefonów komórkowych wyłącznie przed startem, do chwili zamknięcia drzwi samolotu, i w przypadkach dłuższego oczekiwania na start po każdorazowej decyzji kapitana ogłoszonej pasażerom. Po wylądowaniu wolno używać komórek dopiero po wyłączeniu silników. Natomiast w przypadku wydłużonego kołowania samolotu na stanowisko postojowe można telefonować wyłącznie po decyzji kapitana ogłoszonej każdorazowo pasażerom.

NO SMOKING We kindly remind you that smoking is strictly forbidden (including e-cigarettes) on all flights of the PolishAirlines LOT. You are also requested to refrain from drinking alcohol on our planes, either brought along on board or purchased in the duty free shop.

NO CALLING During the whole flight it is strictly forbidden to use any portable electronic devices emitting radio signals as they might interfere with the onboard computers.

If those electronic devices are within the reach of a passenger or in his registered and hand luggage – their power supply must be absolutely turned off during the whole flight. Passengers may use the electronic devices which do not emit radio signals, such as personal computers, electronic games, CD players and video cameras, but only when “fasten seatbelts” the signal is switched off. Passengers may use their mobile phones onboard only before take-off, until the plane door is closed, and in cases of prolonged waiting for take-off, each time the captain has announced his decision to passengers. After landing mobile phones may be used only after the engines have been switched off. In case of a prolonged journey to the parking lot, the using of mobile phones is permitted only after the captain has announced his decision to the passengers.

PŁYNY W BAGAŻU PODRĘCZNYM

LIQUIDS IN YOUR HAND LUGGAGE

Od 6 listopada 2006 r. w krajach Unii Europejskiej obowiązują nowe przepisy dotyczące odprawy pasażerów podróżujących w dowolnym kierunku z lotnisk UE oraz Norwegii, Islandii i Szwajcarii. W związku z zagrożeniem płynnymi materiałami wybuchowymi ograniczają one ilości płynów, jakie podróżni mogą wnosić na pokład samolotu. W wyznaczonych punktach każdy pasażer i jego bagaż podręczny zostają poddani kontroli. Chodzi o sprawdzenie, czy podróżny nie wnosi na pokład samolotu niedozwolonych cieczy. Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com.

94

on 17 January in Wrocław. LOT came third in the “Best Traditional Airline in 2012” category and the first in the „Best Advertising Campaign of 2012” category. The jury gave LOT the first prize for spots and enormous resonance of its “Future is Our Horizon” media campaign. ☐

© PASAŻER.COM

Michał Marzec, naczelny dyrektor PPL, wręcza nagrodę przedstawicielce LOT-u Violetcie Siudak.

Michał Marzec, general director of PPL, hands out the award to Violetta Siudak, representative of LOT Polish Airlines.

Since 6 November 2006 in the European Union countries new regulations have been in force regarding the check-in of passengers travelling in any direction from EU airports as well as from Norway, Iceland and Switzerland. In connection with the risk of liquid explosives, they limit the amount of liquid which can be taken on board of the aircraft. At set points, each passenger and his or her hand luggage, undergo control. It must be checked whether the traveler does not take prohibited fluids on board of the aircraft. Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01-kor.indd 94

13-02-15 16:38

bagaż

Bagaż rejestrowany przewożony w luku bagażowym CHECKED LUGGAGE ALLOWANCES

BAGAŻ PODRĘCZNY PRZEWOŻONY NA POKŁADZIE SAMOLOTU Carry- on luggage allowances

BAGAŻ DLA DZIECI DO LAT DWÓCH LUGGAGE ALOWANCES FOR CHILDREN UP T0 2 YEARS OF AGE

Your Luggage

Dla biletów wystawionych przed 1 maja 2012 r. obowiązuje system wagowy, tzw. Weight Concept, który dotyczy rejsów operowanych przez PLL LOT na trasach europejskich oraz na Bliski Wschód: • klasa biznes – 30 kg bagażu, • klasa ekonomiczna – 20 kg bagażu.

Bagaże przekraczające powyższe limity podlegają dodatkowej opłacie. Aktualne opłaty za nadbagaż dostępne są na stronie internetowej lot.com Na trasach transatlantyckich obowiązuje system sztukowy, zgodnie z którym pasażerowie mogą przewieźć bezpłatnie w: • klasie biznes – 2 sztuki bagażu o wadze nie większej niż 32 kg każda, mierzące maksymalnie 158 cm, • w klasie ekonomicznej – 1 sztukę bagażu o wadze 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm.

Druga sztuka bagażu o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm podlega zryczałtowanej opłacie (stawki na stronie internetowej lot.com).

Dla biletów wystawionych po 1 maja 2012 r. obowiązuje system sztukowy, tzw. Piece Concept, który dotyczy wszystkich rejsów operowanych przez PLL LOT: • Elite Club/klasa biznes na trasach długodystansowych (USA, Kanada, Chiny) – 3 sztuki o wadze nie większej niż 32 kg każda, mierzące maksymalnie 158 cm, • klasa biznes na trasach krótkiego zasięgu (Polska, Europa, Bliski Wschód) – 2 sztuki, każda do 32 kg o wymiarze do 158 cm, • klasa ekonomiczna – 1 sztuka o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm.

Dodatkowo na trasach dalekodystansowych wprowadzona została klasa Premium Club, w której dopuszczalne są 2 sztuki bagażu rejestrowanego, każda do 23 kg o wymiarze 158 cm.

Tickets issued before 1 May 2012 are subject to the Weight Concept applicable to flights operated by LOT Polish Airlines on European routes and flights to the Middle East: • Business class – 30 kg of luggage, • Economy class – 20 kg of luggage.

Luggage exceeding the above allowances is subject to an extra fee. The current fees for excess luggage are available at the lot.com website.

The Piece Concept applies to transatlantic flights, i.e. passengers are entitled to take free of charge: • in Business class – 2 pieces of luggage each weighing up to 32 kg and having a maximum size of up to 158 cm, • in Economy class – 1 piece of luggage weighting up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

A second piece of luggage weighing up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm is subject to an extra fee (see rates at lot.com).

Tickets issued after 1 May 2012 are subject to the Piece Concept applicable to all flights operated by LOT Polish Airlines: • Elite Club/Business class on long-haul flights (US, Canada, China) – 3 pieces of luggage each weighing up to 32 kg each and having a maximum size of up to 158 cm.

• Business class on short flights (Poland, Europe, Middle East) – 2 pieces of luggage each weighing up to 32 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

• Economy class – 1 piece of luggage weighting up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

In Premium Club class introduced on long-haul flights: 2 pieces of checked luggage each weighing up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

Niezależnie od limitu bagażu rejestrowanego i terminu zakupu biletu pasażer jest uprawniony do bezpłatnego przewozu bagażu podręcznego: • Elite Club/klasa biznes – 2 sztuki o łącznej wadze do 18 kg (maksymalna waga jednej sztuki 9 kg), • klasa ekonomiczna – 1 szuka do 8 kg, • klasa Premium Club – 2 sztuki o łącznej wadze do 12 kg (maksymalna waga jednej sztuki 8 kg).

Suma wymiarów każdej sztuki bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm (55x40x23)* Dodatkowo, w ramach bagażu podręcznego mogą być przewożone: • mała torebka damska lub • laptop lub • mały aparat fotograficzny lub • mała kamera lub • para kul ortopedycznych lub • dla podróżujących z dziećmi – pokarm i składany wózek lub spacerówka dla dziecka.

Apart from the above limits regarding checked-in luggage and regardless of the date on which the ticket was purchased, passengers are entitled to take on board free of charge: • Elite Club/Business class – 2 pieces of luggage weighing up to 18 kg (maximum weight of one piece of luggage is 9 kg) • Economy class – 1 piece of luggage weighing up to 8 kg, • Premium Club – 2 pieces of luggage weighing up to 12 kg (maximum weight of one piece of luggage is 8 kg) The dimensions (total length, width and height) of each piece of carry-on luggage may not exceed 118 cm (55 + 40 + 23)* Passengers may additionally carry the following items as hand luggage: • a small woman’s handbag or • a laptop or • a small camera or • or small video camera or • a pair of crutches or • for passengers travelling with children • baby food and/or a fold up collapsible pusher (stroller)

Dzieci do lat 2 niezajmujące oddzielnego miejsca w kabinie mają prawo do bezpłatnego przewozu: 1 sztuki bagażu do 23 kg o maksymalnym wymiarze do 158 cm oraz składanego wózka dziecięcego lub torby-kosza do przewozu niemowląt lub fotelika samochodowego przewożonych w luku bagażowym** Children up to 2 years of age not occupying a separate seat are entitled to take on board free of charge: 1 piece of luggage weighting up to 23 kg with a maximum size of up to 158 cm, and a fold up collapsible pusher (stroller), or a baby basket or a car seat carried in the hold. **

* Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com / * The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com. ** Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. / ** Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft. *** Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. / *** A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available. **** Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. / **** An extra charge applies to outbound flights from Poland.

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 95

95

13-02-14 11:13

LOT DO KANADY

Flights to Canada

Deklaracje celne do Kanady POUCZENIE DEKLARACJI Wszyscy podróżni muszą podać swoje dane w Deklaracji Agencji Kanadyjskiej Służby Granicznej (CBSA). Na jednej karcie można umieścić dane najwyżej czterech osób mieszkających pod tym samym adresem. Każdy podróżujący ponosi odpowiedzialność za swoją deklarację. Zgodnie z przepisami prawa niewskazanie w deklaracji towarów, waluty i/lub środków pieniężnych wwożonych na teren Kanady może spowodować ich konfiskatę, nałożenie kar pieniężnych i/lub podlegać ściganiu karnemu.

Informacje podane w deklaracji będą sprawdzane przez CBSA i mogą być udostępniane innym departamentom rządowym w celu egzekwowania prawa kanadyjskiego. Więcej informacji w bazie danych Info Source (nr ref.

TABELA ZWOLNIEŃ OD CŁA DOTYCZĄCA ALKOHOLU I TYTONIU

W czasie rejsu do Kanady otrzymają Państwo od stewardesy Deklarację celną.

Prosimy o jej czytelne (drukowanym pismem), dokładne i zgodne z prawdą wypełnienie.

Zgodność podanych informacji należy poświadczyć podpisem.

96

1,5 l wina lub 1,14 l wyrobów spirytusowych, lub 24 puszki albo butelki piwa o pojemności 355 ml (razem 8,5 l). (Przysługuje tylko osobom, które są pełnoletnie w prowincji, do której towar jest wwożony). 200 papierosów, 200 skrętek tytoniowych, 50 cygar lub cygaretek oraz 200 g tytoniu przetworzonego (może obowiązywać specjalne cło).

CBSA PPU 018) w bibliotece publicznej lub na stronie http://infosource.gc.ca.

CZĘŚĆ B – OSOBY ODWIEDZAJĄCE KANADĘ Każda osoba odwiedzająca Kanadę może wwieźć bez opłat celnych: prezenty (z wyjątkiem alkoholu i tytoniu) o wartości nie większej niż 60 dol. kanad. każdy; 1,5 l wina lub 1,14 l wyrobów spirytusowych, lub 24 puszki/ butelki piwa o pojemności 355 ml (razem 8,5 l); 200 papierosów, 200 skrętek tytoniowych, 50 cygar lub cygaretek oraz 200 g tytoniu przetworzonego.

CZĘŚĆ C – REZYDENCI KANADYJSCY Każdemu rezydentowi kanadyjskiemu powracającemu do Kanady przysługuje jedno z następujących zwolnień od cła, w zależności od długości czasu pobytu poza Kanadą (co obejmuje wszystkie towary i/lub prezenty zakupione lub otrzymane za granicą): 24 godziny: 50 dol. kanad. Zwolnieniu nie podlega towar, którego wartość przekracza 50 dol. Alkohol i tytoń podlegają ocleniu.

48 godzin: 400 dol. kanad. Obejmuje alkohol i tytoń. (patrz tabela obok) 7 dni: 750 dol. kanad. Obejmuje alkohol i tytoń. (patrz tabela obok)

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01-kor.indd 96

13-02-14 17:46

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 97

97

13-02-14 11:15

LOT DO USA

Flights to the USA

Deklaracje celne i wizowe do USA OPRÓCZ DEKLARACJI CELNEJ DOSTANĄ PAŃSTWO RÓWNIEŻ DEKLARACJĘ WIZOWĄ I-94.

Prosimy o dokładne i zgodne z prawdą jej wypełnienie. Każdy pasażer niebędący obywatelem USA zobowiązany jest do wypełnienia pierwszej strony tej deklaracji. Nie wypełniają jej jedynie osoby na stałe mieszkające w USA, legitymujące się paszportem kraju objętego ruchem bezwizowym z USA, posiadające zieloną kartę lub wizę imigracyjną. Przed przystąpieniem do wypełniania deklaracji prosimy o dokładne zapoznanie się z instrukcją zamieszczoną poniżej. Wszelkich informacji i pomocy udzieli Państwu personel pokładowy. Po wypełnieniu obydwie deklaracje wraz z paszportem należy przedstawić w trakcie kontroli paszportowej i celnej.

WYJAŚNIENIA DODATKOWE Wszystkie osoby mogą być poddane przesłuchaniu i rewizji (także ich mienie). Nielegalny przywóz substancji zastrzeżonych (narkotyków, chemikaliów, leków dostępnych tylko na receptę, a bez dołączonej recepty itd.), bez względu na liczbę, stanowi pogwałcenie prawa Stanów Zjednoczonych.

Z wszelkimi pytaniami dotyczącymi przedmiotów podlegających zgłoszeniu lub ocleniu należy zwracać się do pracowników Służby Celnej.

98

PRODUKTY ROLNE I ZWIERZĘCE Chcąc zapobiec przenikaniu niebezpiecznych szkodników i zakazanych zwierząt, ogranicza się przywóz następujących artykułów: owoców, warzyw, roślin, produktów roślinnych, gleby, mięsa, przetworów mięsnych, ptaków, ślimaków oraz innych żywych zwierząt lub produktów zwierzęcych.

Podróżny, który nie zgłosi wszystkich tego rodzaju artykułów celnikowi lub inspektorowi rolniczemu, podlega karze, a artykuły mogą ulec konfiskacie.

WALUTA I ŚRODKI PIENIĘŻNE Przewóz waluty lub środków pieniężnych jest legalny bez względu na sumę.

Jednakże podróżny, który wywozi ze Stanów Zjednoczonych lub wwozi tam więcej niż 10 tys. dol. (w walucie USA albo jej równowartość w walucie obcej, lub łącznie) w postaci monet, banknotów, czeków podróżnych lub papierów wartościowych na okaziciela, takich jak przekazy pieniężne, czeki osobiste lub bankowe, akcje lub obligacje, jest prawnie zobowiązany do zgłoszenia tej sumy na

INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA FORMULARZA WIZOWEGO (RUBRYKI)

1. Nazwisko 2. Imię 3. Data urodzenia: dzień/miesiąc/rok 4. Kraj obywatelstwa 5. Płeć (męska – M, żeńska – F) 6. Data wydania paszportu: dzień/miesiąc/rok 7. Data ważności paszportu: dzień/miesiąc/rok 8. Seria i numer paszportu 9. Numer lotu 10. Kraj zamieszkania 11. Miejsce rozpoczęcia międzynarodowej podróży lotniczej (np. Kraków, Warszawa) 12. Miejsce wydania wizy, np. Kraków 13. Data wydania wizy: dzień/miesiąc/rok 14. Adres w USA: numer domu, ulica 15. Adres w USA: miejscowość i stan 16. Numer telefonu w USA, pod którym można Pana/Panią zastać 17. Adres e-mail 18. Nazwisko 19. Imię 20. Data urodzenia: dzień /miesiąc/rok 21. Kraj obywatelstwa (np. Polska)

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01-kor.indd 98

13-02-14 17:46

rekla

LET GOOD THINGS HAPPEN

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 99 reklama_kalejdoskop_190x249_v6.indd 1

99

13-02-14 11:17 2013-01-31 12:07:36

LOT DO USA

Flights to the USA

Otrzymaną od stewardesy Deklarację celną prosimy wypełnić czytelnie (pismem drukowanym) długopisem lub wiecznym piórem.

Zgodność podanych informacji z prawdą należy poświadczyć własnoręcznym podpisem.

kwestionariuszu Służby Celnej USA nr 4790.

Podróżny musi wypełnić taki kwestionariusz nawet wtedy, gdy walutę lub środki pieniężne przewozi dla niego inna osoba. Niewypełnienie wymaganego kwestionariusza lub podanie niepełnej sumy przewożonych środków pieniężnych może spowodować konfiskatę całej waluty i wszystkich papierów wartościowych oraz kary administracyjne i/lub dochodzenie kryminalne.

100

TOWARY Podróżni niebędący stałymi mieszkańcami USA muszą zgłosić w punkcie 15. łączną wartość wszystkich przedmiotów przeznaczonych dla innych osób oraz wszystkich towarów przeznaczonych na sprzedaż lub pozostawienie w Stanach Zjednoczonych.

Przedmioty te obejmują wszystkie prezenty, towary handlowe lub próbki (wyjątek: przedmioty użytku osobistego, takie jak ubranie, biżuteria osobista, sprzęt fotograficzny, bagaż itp. nie podlegają ocleniu).

Stali mieszkańcy USA muszą zgłosić w punkcie 15. łączną wartość wszystkich przedmiotów nabytych za granicą, włącznie z towarami handlowymi i próbkami (niezależnie od tego, czy są to towary nowe, czy używane, obłożone cłem lub nie, nabyte w drodze kupna, otrzymane w prezencie lub nabyte w inny sposób). Dotyczy to również przedmiotów kupionych w sklepach wolnocłowych w USA i za granicą, które znajdują się w posiadaniu pasażera w momencie wjazdu do Stanów Zjednoczonych.

Przedmioty nabyte w trakcie tej podróży w drodze wysyłki z innych krajów (z wyjątkiem przedmiotów nabytych na terytorium posiadłości zamorskich Stanów Zjednoczonych i w krajach basenu Morza Karaibskiego) podlegają ocleniu w momencie ich wwozu do USA. Wysokość opłaty celnej zostanie ustalona przez pracownika Służby Celnej. Stali mieszkańcy Stanów Zjednoczonych mają zwykle prawo przywieźć bez cła towary o łącznej wartości 800 dol., o ile wwożą je ze sobą. Osobom niebędącym stałymi mieszkańcami USA przysługuje zwykle prawo wwozu bez cła towarów o łącznej wartości 100 dol. Opłata celna wynosi zwykle 10 proc. od pierwszego tysiąca dolarów powyżej wymienionych limitów.

Jeśli wartość wszystkich przedmiotów zgłoszonych w punkcie 15. przekracza 1,4 tys. dol. na osobę, to należy wymienić je w tabeli na drugiej stronie Deklaracji celnej, podając ich ceny w dolarach USA (przy prezentach – ich prawdziwą wartość równą cenie detalicznej).

INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA DEKLARACJI CELNEJ (RUBRYKI) 1. Nazwisko, imię, drugie imię 2. Data urodzenia: dzień/miesiąc/rok 3. Liczba członków rodziny podróżujących z Tobą 4. (A) Adres w USA (nazwa hotelu, miejsce docelowe podróży), (B) Miejscowość, (C) Stan 5. Paszport wydany przez (kraj) 6. Numer paszportu 7. Kraj stałego zamieszkania 8. Kraje odwiedzane w tej podróży bezpośrednio przed przybyciem do USA 9. Linie lotnicze/nr lotu lub nazwa statku 10. Zasadniczym celem tej podróży są interesy: Tak/Nie 11. Przywożę (przywozimy) (A) owoce, rośliny, żywność, owady: Tak/Nie, (B) produkty mięsne, zwierzęta, produkty pochodzenia zwierzęcego/dziczyznę: Tak/Nie, (C) czynniki chorobotwórcze, hodowle komórek, ślimaki: Tak/Nie, (D) próbki gruntu; (lub) Przebywałem (przebywaliśmy) w gospodarstwie rolnym/na pastwisku: Tak/Nie 12. Byłem (byliśmy) w bliskim kontakcie (dotykanie, obrządzanie) ze zwierzętami hodowlanymi: Tak/Nie 13. Przywożę (przywozimy) walutę lub środki walutowe o wartości 10 tys. dol. lub ekwiwalent w walucie obcej (definicja środków walutowych znajduje się na odwrocie): Tak/Nie 14. Posiadam (posiadamy) artykuły handlowe (artykuły na sprzedaż, próbki artykułów w celu uzyskania zamówień lub artykuły nieuważane za osobiste): Tak/Nie 15. Stali mieszkańcy USA – całkowita wartość wszystkich artykułów, w tym artykułów handlowych nabytych za granicą (w tym prezenty dla innych osób, lecz nie artykuły przesłane pocztą do USA) i przywiezionych do USA wynosi: kwota w dolarach. Osoby przyjezdne – całkowita wartość wszystkich artykułów, które pozostaną docelowo w USA, w tym artykułów handlowych, wynosi: kwota w dolarach. Proszę przeczytać instrukcję na odwrocie formularza. Przewidziano tam miejsce na wyszczególnienie wszystkich artykułów, które należy zadeklarować.

Stwierdzam niniejszym, że przeczytałem informacje na odwrocie tego formularza i że moja deklaracja jest zgodna z prawdą.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 100

13-02-14 11:18

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01.indd 101

101

13-02-14 11:18

MUZYKA I FILMY NA POKŁADZIE

03

RELAX ZRELAKSUJ SIĘ

POISSON ROUGE

SAINT PRIVAT

SHADOW OF YOUR SMILE

04

POLSKIE AKTUALNE POLISH CURRENTS FAZA DELTA

HEY

MOKRY PIES

PAULINE LONDON

KIM NOWAK

LE ROSE DES FILLES

LIST

FREDDA

CAN’T TAKE MY EYES OFF

ELDISSA

IT’S A BEAUTIFUL DAY

CLUB DES BELUGAS

MAMBO TONIGHT

JOJO EFFECT IAIN MACKE

BLUE MONDAY

Music and Movies on Board

MANCHESTER

LIŚCIE NA WIETRZE

MACIEJ CZACZYK

DOBRA KONSTELACJA

LADY PANK

NA ODLEGŁOŚĆ

MARYLA RODOWICZ

CISZA I WIATR

NOUVELLE VAGUE

ARTUR ROJEK

ONLY YOU

TATUAŻ

ZEBRAVILLE

MAREK KOSCIKIEWICZ

HELLO

TYRRELL LOVELY LAURA

OFFCENTER MOON

JEN SALZ

DON’T WORRY, BE HAPPY

MILKMEDIA

KATRINA

RAFAŁ BRZOZOWSKI/LIBER

BĘDĘ Z TOBĄ

LEMON

05

MUZYKA KLASYCZNA I FILMOWA CLASSICAL AND FILM MUSIC MY DEAR FRODO (HOBBIT)

KILLERS

II SONATA B-MOLL, OP. 36, I. ALLEGRO AGITATO

THE ROLLING STONES

EDVARD GRIEG/ENGLISH CHAMBER ORCHESTRA

NOTTURNO (LYRIC SUITE)

GREEN DAY

PIANO CONCERTO NO. 1 IN B FLAT MINOR, II. ANDANTO SEMPLICE

AC/DC

PETER ILLYICH TCHAIKOVSKY/VLADIMIR ASHKENAZY/LONDON SYMPHONY ORCHESTRA

FANTAZJA H-MOLL, OP. 28

ALEKSANDER SCRIABIN/KONRAD SKOLARSKI

DANCE WITH ME (ANNA KARENINA)

LA MAIGRELETTE KISS OF KALI

ZOSTAŃ CHWILO

UN SOSPIRO

AEROSMITH

AQUARIUM (LE CARNAVAL DES ANIMAUX)

THE OFFSPRING

CAMILLE SAINT-SEANS/PASCAL ROGE, CRISTINA ORTIZ.LONDON SINFONIETTA

MONIKA KUSZYŃSKA

LUCY PHERE

MOP MOP

T.LOVE

BLUE MOON

DOOM AND GLOOM

ZZ TOP

FERENC LISZT/JORGE BOLET

AMELIE LES CRAYONS

TIRED OF RUNNING

WE HAVE BAND

NOCTURNE IN B MAJOR, OP. 32

ZAPYTAJ MNIE O TO KOCHANY WSZYSTKIEGO NA RAZ

STEVE MCQUEEN

M 83

PLACEBO

W STRONĘ SŁOŃCA

LIBER/NATALIA SZROEDER

SUNDAY LOVER

GUANO APES

LOVE THEME FROM ROMEO AND JULIET

EWELINA LISOWSKA

LAST TANGO IN PARIS

YOU SHOOK ME ALL NIGHT LONG

THE ROLLING STONES

PAROLES, PAROLES

SOREN SIEGU RICHARD GA

STRAY HEART

DARIO MARIANELLI

TAK SMAKUJE ŻYCIE

ANIA WYSZKONI

INHALER

FOALS

PAOLO CONTE ZAP MAMA

ONE MORE SHOT

SERGEI RACHMANINOV/KONRAD SKOLARSKI

FREDERIC CHOPIN/VLADIMIR ASHKENAZY

VIA CON ME

HERE WITH ME

HOWARD SHORE/LONDON VOICES, TIFFIN SCHOOL BOYS CHOIR

NINO ROTA/PRAGUE PHILHARMONIA

ENEJ

06

ROCKOWE SMACZKI LET’S ROCK

B3

CHARTREUSE WHAT COULD HAVE BEEN LOVE TURNING INTO YOU BEEN AWAY TOO LONG

SOUNDGARDEN

BECAUSE WE CAN

BON JOVI

07

JAZZ/SWING JAZZ/SWING

THE KIND YOU CAN’T AFFORD

MADELEINE PEYROUX

QUIET DAWN

NICOLA CONTE

BIENVENUE DANS MA VIE

NIKKI YANOFSKY

HERE

NICOLA CONTE

EPLE

3IO

LOVE ME

MARBERT ROCEL

ALL NIGHT LONG

AARON TESSER

DON’T GET AROUND MUCH ANYMORE

TONY BENNETT

FLY ME TO THE MOON

GRACE POTTER

ATRACO A LAS 3

DEAD CAPO

BABY & ME

SARA MITRA

SHORTY

VERNON DILWORTH

THE FORBIDDEN HOPE DIAMOND

MINNIE MURPHY

APPLETREE

MONIKA BORZYM

PUTTIN ON THE RITZ

CLUB DES BELUGAS

BLACK CHANDELIER

BIFFY CLYRO

MIŁOŚĆ PRZESZŁA OBOK

EVA MARS

BAJM

REJSY DO POLSKI/FLIGHTS TO POLAND

DOPÓKI PIŁKA W GRZE / TROUBLE WITH THE CURVE Gus zajmuje się wyszukiwaniem utalentowanych bejsbolistów.

Z powodu problemów ze wzrokiem nie widzi, kiedy piłka przekracza metę domową. Jego córka Mickey chce mu pomóc, dlatego rzuca pracę i jedzie z ojcem na wyjazd rekrutacyjny, który będzie ostatnim w karierze Gusa, jeśli nie uda mu się wybrać odpowiednich zawodników. / Gus is a baseball scout with eye problems. He can’t see the baseball go over home plate. His daughter Mickey wants to help and so leaves her job to go on a recruiting trip, which might be his last if Gus can’t make the right call.

Gatunek: dramat Reżyser: Robert Lorenz Obsada: Clint Eastwood, Amy Adams, John Goodman Długość: 111 min Rok prod.: 2012 Od lat: 13 Wersja: pol., ang. Copyright: Warner Bros – © Copyright 2012 Warner Bros. Pictures

102

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01-kor.indd 102

13-02-14 17:50

08

POLSKIE PRZEBOJE BEST OF POLISH MUSIC TAKA WARSZAWA

BEATA

JAK GDYBY NIGDY NIC

09

KLASYKA MUZYKI POP POP CLASSICS CRYING IN THE RAIN

A-HA

POUR QUE TU MAIMES ENCOR

10

HITY Z CHIN HITS FROM CHINA ANOTHER SUNNY DAY

CLAIRE

CAPTAIN S.V

11

LISTA PRZEBOJÓW CONTEMPORARY HIT LIST HALL OF FAME

YOGA LIN

ED SHEERAN

THE SOUND OF SILENCE

HERO

GIRL ON FIRE

V BIEG

SIMON & GARFUNKEL

WICKED GAME

BUDKA SUFLERA

CHRIS ISAAK

NIE PŁACZ EWKA

PERFECT

TOKYO

VARIUS MANX/ANITA LIPNICKA

PRZEŻYŁAM Z TOBĄ TYLE LAT

KRYSTYNA GIŻOWSKA

ZAOPIEKUJ SIE MNĄ

REZERWAT

ARAHJA

WHY CAN’T I HAVE YOU

THE CARS

TEMPTATION

HEAVEN 17

HOLDING OUT FOR A HERO

BONNIE TYLER

ALWAYS HAVE, ALWAYS WILL

ACE OF BACE

KALIMBA DE LUNA

KULT

BONEY M

PRZYGODA BEZ MIŁOŚCI

TEST

WIARA

CRUSH

JENNIFER PAIGE

THE REFLEX

IRA

DURAN DURAN

WŁOSY

EYE OF THE TIGER

F.I.R

LOVE YOU

KIMBERLELY CHEN

PRINCESS

JAM HSIAO

LOVE YOURSELF

KAREN MOK

FEEL LIKE SEEING YOU

MICHAEL KUNG-LEUNG & VICTOR WONG

SAY NO

HAN GENG

SHI GE TA BU RU NI YI GE

JANICE

STAR TREK

KIMBERLELY CHEN

WO ZAI KU

JAM HSIAO

CHEMICAL REACTION

MORCHEEBA

GIVE ME LOVE

CÉLINE DION

W BIEGU

NATALIA KUKULSKA

WORLD LOOKING IN

SCRIPT

VOO VOO

NATURAL SELF

WHAT TIME CAN’T HEAL

SATIN JACKETS

ALICIA KEYS/NICKI MINAJ

MY WAYS

SCREAM & SHOUT

THE CONCRETES

WILL I AM/BRITNEY SPEARS

MORNING FLOW

SWEET NOTHING

CALVIN HARRIS/FLORENCE WELCH

HO HEY

DRIVE / DRIVEN YELLO

KNEW YOU WERE TROUBLE

TAYLOR SWIFT

EVERYTHING AT ONCE

EUPHONIC 7

DIFFERENT

SMOOTH

ROBBIE WILLIAMS

MARCUS KOCH

YOU WILL NEVER KNOW

SUMMER DAYS

IMANY

RADIO CITIZEN

TRY

GOT TO BE LOVE

PINK

GREYBOY W

DAYLIGHT

MERMAID

SURVIVOR

SUN NAN

MAROON 5

DO YOU BELIEVE IN LOVE

DU JIAO XI

BENEATH YOUR BEAUTIFUL

TESTOSTERON

VOLARE

KAYAH

GIPSY KINGS

SŁODKIEGO MIŁEGO ŻYCIA

KOMBI

WSZYSTKO NA SPRZEDAŻ

DE MONO

ZAPATRZENIE

VALEN HSU

AI DE ZHU DA GE

ELVA HSIAO

BIG BIG WORLD

EMILIA

WE CAN WORK IT OUT

THE BEATLES

LUNGOMARE DI LEVANTE

BLUE IN GREEN

TODAY MUSIC

LENKA

CHŁOPAKI NIE PŁACZĄ

HUEY LEWIS/THE NEWS

MALIK ALARY

THE MOON TOLD ME SO

FAMILY FODDER

LUMINEERS

ELEKTRYCZNE GITARY T.LOVE

12

MODA I RELAKS FASHION & RELAXATION

80S CASUAL

LABRINTH/EMELI SANDE

DON’T YOU WORRY CHILD

SWEDISH HOUSE MAFI/JOHN MARTIN

BASSMENT GROOVE

AIO

LILY’S LOUNGE

LIVING THEATER

TROUBLEMAKER

OLLY MURS/FLO RIDA

ANYTHING COULD HAPPEN

ELLIE GOULDING

SEA OF LOVE

MAANAM

THE HONEYDRIPPERS

Autorskie programy muzyczne, specjalnie na pokłady naszych samolotów, przygotowała firma Internet Media Services SA , lider i ekspert w branży nowych mediów w miejscu sprzedaży w Polsce i Europie, obejmujących audiomarketing, Digital Signage i aromamarketing.

On-board customised music programmes prepared specially by Internet Media Services SA , a leader and expert in new media at the point of sale in Poland and Europe, which include audiomarketing, Digital Signage and aromamarketing. www.ims.fm 02-844 Warszawa ul. Puławska 465

REJSY Z POLSKI/FLIGHTS FROM POLAND

RUBY SPARKS / RUBY SPARKS Calvin jest młodym pisarzem, który osiągnął ogromny sukces na początku kariery, ale teraz ma trudności i w pisaniu, i w życiu osobistym. Ostatecznie dokonuje przełomu i tworzy postać Ruby, która jest dla niego źródłem inspiracji. / Calvin is a young novelist who achieved phenomenal success early in his career, but is now struggling with his writing as well as his romantic life. Finally, he makes a breakthrough and creates a character named Ruby who inspires him.

Gatunek: komediodramat Reżyser: Jonathan Dayton, Valerie Faris Obsada: Paul Dano, Zoe Kazan, Annette Bening Długość: 104 min Rok prod.: 2012 Od lat: 16 Wersja: pol., ang. Copyright: Fox – Photographs: © 2012 Twentieth Century Fox Film Corporation. All rights reserved

LOT Info

081_KA_03_LOTinfo_01-kor.indd 103

103

13-02-14 17:50

MUZYKA I FILMY NA POKŁADZIE

Music and Movies on Board REJSY DO POLSKI/FLIGHTS TO POLAND

UP CLOSE WITH...USAIN BOLT / UP CLOSE WITH...USAIN BOLT

Usain Bolt zaprasza na Jamajkę w wyjątkowym odcinku Up Close With. / Usain Bolt invites you to Jamaica for an exclusive episode of Up Close With.

PILOT PILOT

LOT DLA DZIECI LOT FOR KIDS

JESS I CHŁOPAKI / THE NEW GIRL

MALUCHY W PIELUCHACH – COMFORT LEVEL/LIKE A DUCK TO WATER / BABY LOONEY TUNES – COMFORT LEVEL LIKE A DUCK TO WATER

Opowieść o bardzo pozytywnej dziewczynie – Jess, która zostaje zdradzona przez chłopaka i szuka mieszkania. Trafia do trzech przystojnych i wolnych facetów, którzy przyjmują ją pod swój dach, co całkowicie odmienia życie wszystkich. / An ensemble comedy centered on an off beat girl, who, after a bad breakup, moves in with three single guys, changing all their lives in unexpected ways.

Maluchy w pieluchach dorastają, poznają przyjaźń, radzą sobie z brutalami i kończą przedszkole. / Baby Looney Tunes follows the Looney Tunes gang as they grow up, learn about friendship, how to deal with bullies and leaving the nursery.

Copyright: Warner Bros

Detektyw Sherlock Holmes i jego partner Watson angażują się w intelektualną rozgrywkę z przeciwnikiem, który zagraża całej Anglii. / Detective Sherlock Holmes and his stalwart partner Watson engage in a battle of wits and brawn with a nemesis whose plot is a threat to all of England.

Copyright: Warner Bros

Copyright: Warner Bros

Martin Sheen, odwieczny aktywista, wyrusza w podróż, by dowiedzieć się, czy jego przodkowie mieli tę samą pasję.

Poszukiwania prowadzą do Irlandii, gdzie bada powiązania swojego wujka z irlandzką wojną domową. / Martin Sheen, a longtime activist, sets out on a journey to find out if his ancestors shared his greatest passion. His search leads him to Ireland where he investigates his uncle’s ties to the Irish Civil War and his devotion to activism.

SHERLOCK HOLMES / SHERLOCK HOLMES

FILMY DOKUMENTALNE DOCUMENTARIES

Copyright: FOX

WHO DO YOU THINK YOU ARE – MARTIN SHEEN / WHO DO YOU THINK YOU ARE – MARTIN SHEEN

FILM MOVIE

Copyright: Getty Images

FILMY DOKUMENTALNE DOCUMENTARIES

REJSY Z POLSKI/FLIGHTS FROM POLAND

SERIAL TV TV SHOW

FILM MOVIE

SERIAL TV TV SHOW

SERIAL TV TV SHOW

LOT DLA DZIECI LOT FOR KIDS

PODMIEJSKI CZYŚCIEC – FIRE WITH FIRE / SUBURGATORY – FIRE WITH FIRE

ZAKLĘCI W CZASIE / THE TIME TRAVELER’S WIFE

SIŁA WYŻSZA / MAJOR POWER

JAK POZNAŁEM TWOJĄ MATKĘ / HOW I MET YOUR MOTHER

BATMAN: ODWAŻNI I BEZWZGLĘDNI – DZIEŃ CZARNEGO RYCERZA / BATMAN: THE BRAVE & THE BOLD – DAY OF THE DARK KNIGHT

Batman tym razem nie jest sam!

Dołączają do niego bohaterowie z DC Universe, zapewniając żywiołową akcję i odrobinę humoru. / Batman isn’t going at it alone this time! The Caped Crusader teams up with heroes from across the DC Universe, delivering nonstop action and adventure with a touch of comic relief.

Copyright: Warner Bros

Półgodzinny serial komediowy, którego głównym bohaterem jest Ted i jego przyjaciele szukający prawdziwej miłości. Serial opiera się na migawkach z przyszłości. / A half-hour comedy series that revolves around Ted and his friends as he embarks on his quest for true love.

The series is narrated through flashbacks from the future.

Copyright: CBS

W popadającym w ruinę klasztorze na wsi czterech mnichów żyje spokojnie z włóczęgą Frankiem i zakonnicą, która ma na nich wszystkich oko. / In a decaying monastery, deep in the countryside, four monks live quiet and sleepy lives together with a vagabond called Frank and a nun, who keeps an eye on them.

Copyright: TVP S.A.

Copyright: Fox

104

Romantyczny dramat o bibliotekarzu z Chicago, który ma gen podróżowania w czasie, co komplikuje jego plany matrymonialne. / A romantic drama about a Chicago librarian with a gene that causes him to involuntarily time travel and the complications it creates for his marriage.

Copyright: Warner Bros

16-letnia Tessa doskonale radzi sobie w miejskiej dżungli.

Kiedy jej tata, przystojny architekt, decyduje się na przeprowadzkę na wieś, Tessa doznaje szoku kulturowego. / 16-year-old Tessa is perfectly at ease navigating the urban jungle she grew up in. So when her dad, George, a handsome architect, relocates her to greener pastures, Tessa goes into culture shock.

LOT info

081_KA_03_LOTinfo_01-kor.indd 104

13-02-14 17:50

DOBRE MIEJSCE

Przystań w Słonym

Szampana łyk

Stand up in Słony

A sip of champagne…

Rzadkimi i trudno dostępnymi winami z wyjątkowych roczników Dom Pérignon można raczyć się – także na kieliszki – w pierwszym w Polsce barze szampańskim Flaming & Co. Champagne Bar. W menu są również wykwintne przystawki i przekąski, m.in. ostrygi fine de claire, linguini z homarem, tuńczyk tataki czy gambasy z guacamole.

Bar jest zdobywcą tytułu Best Cocktails w plebiscycie Best of Warsaw Awards 2012. / You may relish rare and hard to get Dom Pérignon wines from exceptional years – also by glass – at Poland’s first Flaming & Co. Champagne Bar. The menu features sophisticated starters and snacks, including fine de claire oysters, lobster linguini or Gambas shrimps with guacamole. The bar won the Best Cocktails title in the Best of Warsaw Awards 2012.

Good place

OD GO E DOBRCE

Nowe ciekawe znajomości, dużo miejsca dla stojących gości i niezobowiązująca atmosfera – oto stand-up bar Słony w Warszawie. Specjalnością są tutaj sznytki, czyli małe kanapki w kilkudziesięciu wariantach. Słony to bistro z przekąskami, ale nie tylko... Można tu zjeść zarówno śniadanie, jak i kolację. / New exciting contacts, plenty of space for standing guests and casual atmosphere introducing Słony stand-up bar in Warsaw. Its spécialité de la maison are canapés available in several dozen versions. Słony is a bistro offering snacks plus much more... It’s a great place to have breakfast or dinner. www.slony.pl

S

MIEJ

P L AC E

www.flaming-co.com

Metamorfoza w pałacu

REKLAMA

© SHUT TERSTOCK, M.P.

A makeover at the palace Basen Ery Wodnika czy łaźnie rzymskie? A może słowiańskie rytuały zdrowia i odpoczynek w Ogrodzie Medytacji? Te i inne zabiegi w ramach autorskiego programu wellness & spa „Sześć kluczy do holistycznej metamorfozy” proponuje gościom Pałac Odrowążów Manor House w Chlewiskach. / An Age of Aquarius swimming pool or Roman baths? And how about Slavic health rituals and relaxation in the Garden of Meditation? Those and many other rituals are available from the original wellness & spa programme “Six keys to holistic transformation” offered by Pałac Odrowążów Manor House in Chlewiska. www.manorhouse.pl

105

105_KA_03_Dobre miejsceOK12345.indd 105

13-02-15 16:41

rozrywka

Puzzle Time krzyżówka polsko-angielska / Polish-english crossword

Poziomo: 1. mieszkaniec państwa ze stolicą Nowe Delhi 7. model Renaulta 8. miejsce najwyższej szczęśliwości 9. prześladowca smerfów 13. p opularne danie kuchni meksykańskiej 14. przypinany do piersi zasłużonego 16. hiszpański taniec ludowy w tekście piosenki Niech żyje bal 19. musicalowy serial komediowy nagrodzony Złotymi Globami w 2010 i 2011 r.

20. poświęcenie pionka dające szachiście lepszą sposobność do ataku 21. spis błędów drukarskich dostrzeżonych w książce

Pionowo:

autor/author: Jerzy Buczek

2. ...Jones – filmowy archeolog 3. australijski przedstawiciel rodziny psowatych 4. polska ciężarówka 5. k siężniczka z komiksów Szarloty Pawel lub delfin, tytułowy bohater animacji granej w polskich kinach przed dwoma laty 6. Katarzyna, poprzedniczka Krystyny Szumilas na stanowisku ministra edukacji narodowej 10. mała imienniczka Dziewicy Orleańskiej 11. napój alkoholowy z rumu lub innego mocnego trunku zmieszanego z gorącą wodą i osłodzonego

12. c zęść składowa jakiejś całości 15. Król... – opera Karola Szymanowskiego 16. Mieczysław (zm. 1990 r.), piosenkarz, wykonawca Jesiennych róż i Pierwszego siwego włosa 17. Gdzie jest...? – film animowany nagrodzony Oscarem 18. model Nissana

Across: 1. adherents of religion with reincarnation 7. muse of comedy.

8. Martin ..., novel by Jack London 9. sworn enemy of the Smurfs 13. traditional Mexican dish 14. sequence of successive things 16. American film with Kevin Costner, directed by Kevin Reynolds 19. English type of song music 20. The Turkish ..., novel by Boris Akunin 21. corrigenda

Down: 2. U.S. state bordered by Michigan, Ohio, Kentucky and Illinois.

3. wild dog of Australia 4. symbol used to rank restaurants, films, etc.

5. mirabelle ..., dark yellow fruit.

6. relatively large space enclosed by a roof and walls 10. world’s largest continent 11. alcoholic liquor, especially rum diluted with water 12. earth, air, fire, or water 15. name of Moore or Federer 16. Phileas ..., main character in Around the World in Eighty Days.

17. Captain ..., character from Twenty Thousand Leagues Under the Sea and The Mysterious Island 18. brief record, written down to aid the memory.

Litery z pól z kropką, czytane rzędami, utworzą rozwiązanie.

The letters from the boxes marked with dots, picked out from left to right, top line to bottom line, will spell out the hidden message.

Rozwiązanie / Answers: LARA CROFT Poziomo / Across:1. HINDUS 7. THALIA 8. EDEN 9. GARGAMEL 13. TACOS 14. ORDER 16. FANDANGO 19. GLEE 20. GAMBIT 21. ERRATA Pionowo / Down: 1. INDIANA 3. DINGO 4. STAR 5. PLUM 6. HALL 10. ASIA 11. GROG 12. ELEMENT 15. ROGER 16. FOGG 17. NEMO 18. NOTE

CORPORATE MEDIA POLAND

ZIELNIK 695 980 501, Ewa Budzyńska 662 202 300 Wydawnictwo Gru­ner+Jahr Pol­ska

ul. Marynarska 15

Tłumaczenia:

Dział New Business & CORPORATE MEDIA G+J:

Sp. z o.o. & Co. Spół­k a ko­m an­dy­to­wa

02-674 Warszawa

Agnieszka Chrościcka

Joanna Chlebna Dyrektor Działu New

ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa

tel. 22 360 39 60

Magdalena Szwedowska

Business & Corporate Media 605 102 006,

tel. 22 360 36 68, www.guj.pl

e-mail: kaleidoscope@guj.pl

STEPHEN CANTY red. wersji angielskiej

Aneta Nowakowska Szef Projektów Co-

Magdalena Malicka pre­zes

Martyna Wojciechowska redAKTOR naczelna

Dział graficzny:

branding i Corporate Media 601 298 629,

Agata Materkowska wydawca, Barbara

Agnieszka Franus z–ca redaktor naczelnej

Ewa Borowska projekt, grafik prowadząca

Olga Sztąberska Project Manager 502 369 430

Topol dyrektor Biura Sprzedaży, edyta pudłowska dyrektor promocji i wydawniczy

Danuta Śmierzchalska redaktor prowadząca

sylwia zaczkiewicz fotoedytorka

BIURO REKLAMY NB & CM G+J: MAŁGORZATA

TOMASZ CHOLAŚ korekta

Joanna Kopka kartograf

TEODORCZYK dyrektor biura reklamy

Anna Piszczadowska mar­ke­ting,

Produkcja:

Krzysztof Stypułkowski DTP

Corporate Media 504 806 971, JUSTYNA

Jerzy Janczak dys­try­bu­cja i obsługa klienta

Marek Szpunar dyrektor

Koordynator LOT:

BADOWSKA 502 089 847, Anna Dembska 695

(dyr.), Tomasz Kostecki dyrektor pionu

MARIUSZ TELER

Karolina Gościniak

321 353, Edyta Słowińska 692 444 277, BOŻENA

finansowo-operacyjnego

106

106_KA_03_Krzyzufka12345.indd 106

13-02-15 11:43

VI E D Y C J A

I TA K A & G A L A

Absolutna nowość! ty wypoczynku Tylko w ITAKA&GALA ofer ach Arabskich. w Zjednoczonych Emirat

LUKSUSOWE WAKACJE MARZEŃ

ROMANTIC | FREE Wi-Fi

LATO 2013

ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE

001_Okladka_Itaka_LATO_OK.indd 1

LATO

2013 12/19/12 4:51 PM

Ć OŚ W O N

Intercontinental Abu Dhabi

(DXBINTG)

HHHHH

✹ komfortowy i elegancki ✹ tylko parę kroków od prywatnej piaszczystej plaży, własna marina ✹ serwis plażowy w cenie ✹ darmowe świadczenia hotelowe: 1. dziecko do 5 lat

cena od 2915 zł/os. za 7 noclegów

LUXURY | FREE Wi-Fi

ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE

LUXURY

ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE

Ć OŚ W NO

Movenpick Jumeirah Beach (DXBMOVG)

HHHHH

✹ gustownie urządzone pokoje ✹ basen typu infinity ✹ blisko tętniącego życiem centrum Dubaju ✹ darmowe świadczenia hotelowe: 1. dziecko do 5 lat

cena od 3389 zł/os. za 7 noclegów

WEJDŹ

Ć OŚ W NO

Sheraton Jumeirah Beach Resort (DXBSHEG) HHHHH ✹ luksusowy, z prywatną plażą ✹ szeroki wybór restauracji ✹ atrakcje dla dzieci ✹ serwis plażowy w cenie ✹ darmowe świadczenia hotelowe: 1. dziecko do lat 5

cena od 3693 zł/os. za 7 noclegów

na www.itaka.gala.pl

ZADZWOŃ: numer infolinii 801 055 111

I POBIERZ KATALOG Z NASZYMI OFERTAMI

Ilość miejsc w ofercie ograniczona

XXX_KA_0313_Itaka_Gala_nowosci.indd 1

2/14/13 3:13 PM

Kalejdoskop 190x249 Note .indd 2

2/8/13 4:25 PM