Kaleidoscope

Page 1

ZABIERZ MNIE / TAKE ME HOME

06/2013 KIERUNEK KRAKÓW | RAJ SZOPOHOLIKÓW | SKARB GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH | POZIOMKI | PODWODNY SEZAM | SKĄD SIĘ WZIĄŁ PLUSZOWY MIŚ

06/2013

egzemplarz bezpłatny / free copy magazyn pokładowy Polskich Linii Lotniczych LOT ISSN 0239-9032

Zabawki/Toys

towarzysze naszego dzieciństwa our childhood companions

001_KA_06_Okladka_12345.indd 1

13-05-16 17:07


ul. Chocimska 7, Warsaw, tel. 22 848 12 25, tel./fax 22 848 15 90 www.restauracjarozana.com.pl

is an elegant, cosy and unpretentious restaurant whose delicate and light Polish cuisine will surprise you with new flavours and specialties every day. There is nothing else like it in Warsaw‌

XXX_KA_1206_Rozana.indd 1

5/9/12 10:54 AM


© TOMASZ ZAWADZKI, OKŁADKA/COVER: ALAMY/BEW

C

zy przeglądali już Państwo szafę pod kątem wakacyjnych wyjazdów? Dla tych z Państwa, którzy wymarzyli sobie niezwykłe wakacje i komfortową podróż na pokładzie Dreamlinera w egzotyczne miejsca, mam dobrą wiadomość! Od listopada wznawiamy rejsy czarterowe i we współpracy z jednym z największych biur podróży Rainbow Tours zabierzemy Państwa do tak niezwykłych miejsc jak Sri Lanka, Tajlandia, Meksyk czy Kuba. Być może niektórzy z Państwa już teraz, czytając te słowa, siedzą na pokładzie 787. Niecierpliwie czekaliśmy na ten moment. Było trudno, ale kontrole Boeingów 787 zostały zakończone i samoloty są tam, gdzie być powinny – w powietrzu. Wiemy, że ta sytuacja uderzyła też w naszych pasażerów, że nie zawsze mogliśmy spełnić Państwa oczekiwania w stu procentach, ale zapewniam, że pracujemy nad tym, by tych przypadków było jak najmniej. Chcemy zmieniać się dla Państwa tu i teraz, dlatego wsłuchujemy się w głosy naszych pasażerów – tak powstał program „Customer Excellence”. Zakłada on wprowadzenie wielu pozornie tylko drobnych, ale też tych bardziej znaczących zmian, usług i udogodnień, tak by maksymalnie ułatwić i uprzyjemnić Państwu podróżowanie z LOT-em. Diabeł tkwi w szczegółach, dlatego nie bagatelizujemy nawet tych najmniejszych poprawek, które mogą wpłynąć na jakość naszych usług i komfort Państwa podroży. Już teraz proponujemy Państwu szybką odprawę w samoobsługowych kioskach na lotnisku i odprawę online na naszej stronie internetowej lot.com. Tam też ci z Państwa, którzy nie do końca komfortowo czują się w przestworzach, mogą zapisać się na specjalne konsultacje z trenerami, by przełamać lęk przed lataniem. Już niebawem zaproponujemy także kompleksową usługę SMS z aktualnymi godzinami odlotu i przylotu czy ważnymi ogłoszeniami i bieżącymi informacjami o statusie rejsu – wszystko, wygodnie i bezpośrednio – prosto na Państwa telefon. A to jedynie przedsmak nowości, jakie staną się Państwa udziałem! ☐

Wsłuchujemy się w głosy naszych pasażerów, by spełnić wszystkie Państwa oczekiwania. We listen to the opinions of our passengers so that we can meet all of your expectations.

EDYTORIAL

Editorial

Have you ransacked your wardrobe for holiday clothes yet? I have good news for anyone who’s been dreaming of a very special holiday and a comfortable Dreamliner flight to an exotic location. We are relaunching charter flights in November, and in conjunction with Rainbow Tours, we can take you to special places like Sri Lanka, Thailand, Mexico and Cuba. Perhaps you are reading this article aboard a 787. If so, this is the moment we have been waiting for. It hasn’t been easy, but now that the Boeing 787 inspections are completed, our planes are once more where they ought to be – in the sky. We are aware that this situation has adversely affected our passengers. We have not always met all of your expectations, but I can assure you that we are doing everything possible to ensure that this does not happen in the future. We want to introduce changes that benefit you – here and now – and we are actively listening to you. This is what spawned “Customer Excellence”. This is a programme that strives to introduce a number of seemingly small but very significant changes, services and facilities to make your journey with us easier and more enjoyable. We know that “the devil is in the detail” and we never underestimate the difference that even the slightest modification can make in terms of quality of service and travel comfort. You can now avail yourself of our self-service kiosks at the airport, or go to our website lot.com, to cut your check-in time. If you don’t feel comfortable on a plane, you can enrol for special consultations with trainers to overcome your fear of flying. And I can assure you, it’s well worth it – flying is pure pleasure and saves a lot of time. We will soon be offering a comprehensive flight messaging service that will give current departure and arrival times, key notifications, and flight status information. And for your convenience, all these messages will be sent directly to your phone. And this is just a foretaste of what is to come. ☐

Prezes PLL LOT / LOT POLISH AIRLINES CEO Sebastian Mikosz

3

003_KA_06_EdytorialLOT12345.indd 3

13-05-16 14:59


OD NACZELNEJ

Note from the Editor

Dzień Dziecka Children’s Day

Dzieciaki świata i Zwierzaki świata – nowe książki Martyny Wojciechowskiej przeznaczone są dla dzieci od lat 3 do 103. Opisują prawdziwy świat, uczą wrażliwości i tolerancji. Children of the World and Animals of the World – Martyna Wojciechowska’s new books are addressed to children aged 3-103. They describe the real world, and make them more sensitive and tolerant.

REDAKTOR NACZELNA / EDITOR IN CHIEF Martyna Wojciechowska

© M.P.

Poczułam się osaczona. Z półek sklepowych zaatakowały mnie lalki, maskotki, klocki, gry. Feeria neonowych barw i technodźwięki sprawiły, że zakup prezentu na Dzień Dziecka okazał się udręką zamiast przyjemnością. Okazuje się, że anorektyczna Barbie ma już nie tylko chłopaka, dom, samochód i jacht, ale też konia, a ostatnio dorobiła się nawet własnego namiotu i grilla ogrodowego. Nigdy nie miałam lalki Barbie i jakoś wyrosłam na ludzi. Jako dziecko potrafiłam godzinami malować, rysować albo buszowałam w krzakach w poszukiwaniu robaków czy ślimaków, bo obserwowanie przyrody było dla mnie superpasjonującym zajęciem. Rodzice pozwalali mi doświadczać, zamiast wciąż organizować mi zajęcia i wypełniać każdą wolną chwilę, za co jestem im wdzięczna. Sama odkryłam to, co mnie najbardziej interesuje. Obserwuję czasem dzieci w Afryce i fascynuje mnie to, jak z patyka i sznurka potrafią stworzyć coś zajmującego. I staram się wtedy pamiętać, żebym nadgorliwością nie zniszczyła tej umiejętności u mojej pięcioletniej córki. Nie twierdzę, że powinniśmy wychowywać europejskie dzieci jak eremitów i wierzyć, że mogą się obejść bez zabawek. Przecież pluszowy miś może stać się najlepszym przyjacielem, który pocieszy w trudnych chwilach, a zestaw „mały lekarz” czasem pomoże odkryć życiową pasję. Ale uważam, że skoro moja córka już i tak ma różową Barbie, to spokojnie może zrobić jej basen z plastikowej miski, a samochód dla niej zbudujemy razem z pudełka po butach. Bo wierzę w zabawki, które pobudzają kreatywność, zamiast dawać gotowe rozwiązania, niekoniecznie przystające do rzeczywistości. Polecam artykuł o historii zabawek na stronie 64 i życzę Wam wszystkim udanego i bezstresowego Dnia Dziecka. Każdego dnia! ☐

I felt cornered. Dolls, toys, building blocks and games were all launching an attack on me from their shop shelves. The riot of neon colours and technosounds made shopping for Children’s Day torture instead of fun. I found out that the anorectic Barbie doesn’t just have a boyfriend: she has a house, a car, a yacht, a horse, and her own tent and outdoor barbeque. I never had a Barbie doll and yet I somehow managed to get ahead in life. As a child, I used to spend hours painting, drawing or rummaging in the bushes to find worms or snails, because I found watching nature the most exciting thing of all. Instead of scheduling new activities and filling in every single minute of my life, my parents allowed me to experience things, and for that, I am extremely grateful. I discovered my passions myself. I sometimes watch children in Africa and I never cease to be fascinated by their ability to transform a stick and a piece of rope into an engaging toy. I try to remember not to let overzealousness destroy those skills in my five-year-old daughter. I’m not saying that we should be raising European children to become eremites or that they can do without toys. A teddy bear can become your best friend and console you in hard times, and that “little doctor” playkit might just help you discover your life’s passion. As long as my daughter already has a pink Barbie doll, she can easily make a swimming pool from a plastic bowl or we can both build a car for her from a shoe box. Because I like toys that encourage creativity instead of offering cut-and-dried solutions which often fail to fit our reality. I’d like to encourage you to read the article about the history of toys on page 64 and I wish everyone a happy and stress-free Children’s Day. And every other day. ☐

4

004_KA_06_EdytorialMartyna12345.indd 4

13-05-16 14:59


GOTOWY NA SWÓJ KOLEJNY SUKCES. Masterpiece 5 Aiquilles Zegarek posiada pięć wskazówek osadzonych na jednej osi, poruszanej przez mechanizm z automatycznym naciągiem. Wyjątkowa komplikacja, gdzie każdy element odzwierciedla prawdziwy kunszt sztuki zegarmistrzowskiej.

Maurice_Zegarki_Kaleidoscope_0613.indd 1

5/16/13 8:50 AM


spis treści Contents

na doBRy początek / off to a good start list prezesa pll lot / Note from the LOT CEO 3

34

Od naczelnej / Note from the Editor 4 Felieton lecha wałęsy / Lech Wałęsa’s column 8

Wyrusz w podróż / SEE THE WORLD Rezerwacje / Mark your calendar 10 Kraków: 5 naj / Cracow’s Top 5 14 zakupowe szaleństwo / Shopping madness 18 Azja odporna na kryzys / Asia’s immunity to the crisis 26

POLSKIE PRZEBOJE / POLISH HITS skarb z Gór Świętokrzyskich / A gem from the Świętokrzyskie Mountains 34 felieton magdy gessler / Magda Gessler’s column 40 poziomki / Wild strawberries 42

26

42

56

46

Wiedzieć więcej / did you know? haftowane torby goshico / Embroidered GOSHICO bags 46 lodowy biznes / Ice cream business 50 komfort klasy premium / Premium Class comforts 54 podwodny sezam / Underwater wonders 56 Iriny werning podróże w czasie / Irina Werning’s time travels 70

Rozmaitości / MISCELLANEA kultura / Culture 72 Twój styl / Your style 74 gadżety / Gadgets 78 dobre miejsce / Good places 80 Rozrywka / Puzzle time 106

Info 81–104

© ANNA WOJDAN, SHUTTERSTOCK, FREE, PAP, m.p.

skąd się wziął pluszowy miś / The history of toys 64

6

006_KA_06_Spis tresci12345.indd 6

13-05-16 17:22


Once you try you will never forget it…

Fot.: E. Bilinski

WELCOME TO THE JACKET WORLD Raiffeisen Business Center 20 Piękna Street, Warsaw Alex_Kaleidoscope_0613_OK.indd 1

www.alexcaprice.com 5/17/13 11:48 AM


felieton

Column

Czerwiec pachnie wolnością June smells of freedom

Polityka, jak przyroda, to nierozerwalny łańcuch zdarzeń. As in nature, politics is an inseparable chain of events. bory 4 czerwca 1989 r., koalicja Solidarność-ZSL-SD i dopiero pierwszy demokratyczny rząd pana Tadeusza Mazowieckiego. Potem kolejne zmiany polityczne, systemowe, rozwój samorządu, kolejne wybory, kolejne rządy. Jak dziś przyroda, tak tego pamiętnego roku wolność wybuchła z wielką siłą. Ludzie zaczęli się aktywizować politycznie, odżyły talenty biznesowe moich rodaków. Jedni poradzili sobie lepiej, inni gorzej. Czas zaczął płynąć szybciej niż w uśpionym PRL. Efekty tego gorąca zmian obserwujemy do dzisiaj. Może gdyby polityczna wiosna i odwilż wtedy były dłuższe, Polska byłaby dzisiaj gdzie indziej. Ale czy dalej? ☐

Lech Wałęsa Al. Jerozolimskie 11/19, 00-508 Warszawa, tel. +48 (22) 622 22 20, faks +48 (22) 625 14 14 Konto: BPH PBK SA 15 1060 0076 0000 3200 0084 6760 e-mail: biuro@walesa.org www.walesa.org

© agencja gazeta

Po długiej zimie przyszło lato. Tak naprawdę wiosna w tym roku była symboliczna. Wegetacja wykwitła nagle i bujnie. Ludzie i przyroda byli spragnieni słońca, ciepła i zmiany. Tak było i w pamiętnym 1989 r. w polityce. Gdy 4 czerwca obywatele Polski mogli po raz pierwszy oddać głos na tych kandydatów, na których chcieli zagłosować, częściowo wolne wybory „znokautowały” komunistyczną dyktaturę jednej partii. Kilka miesięcy później w Kongresie amerykańskim powiedziałem: „My, Naród!”. Było to odniesienie do pierwszych słów amerykańskiej konstytucji, ale też podkreślenie, że my, Naród, my, Obywatele, stanowić teraz będziemy o przyszłości naszego wolnego państwa. Wydarzenia te należy widzieć jednak w ciągu innych zdarzeń. Tak jak w przyrodzie, bez jednego ogniwa łańcucha nie będzie dalszych. W naszej historii zniewolenia przez Sowietów był i ruch oporu, różne formy opozycji demokratycznej, i Solidarność, Okrągły Stół, wy-

Summer has come after a long winter. This year’s spring was only spring in name. Vegetation suddenly bloomed and flourished. Nature and people were yearning for sun, warmth, and change. And that’s how it was in politics in that memorable year of 1989. When on 4 June Polish citizens were given their first opportunity to vote for candidates they actually wanted to vote for in 1989, the partly free elections “knocked out” the single-party communist dictatorship. When I said “We, the People” in the U.S. Congress a few months later, I was not just alluding to the opening words of the United States Constitution but also emphasising that we, a nation, we, the citizens, will now determine the future of our free country. However, these events should be seen in the course of other events. As in nature, if a single link is missing from a chain, there won’t be any others. In our history of Soviet oppression, there was a resistance movement, various forms of democratic opposition, and Solidarity, the Round Table, the elections of 4 June 1989, the Solidarity, ZSL and SD coalition and then Mr. Tadeusz Mazowiecki’s first democratic government. Then came further political changes, changes in the system, the development of local government, and then subsequent elections and governments. Just as nature is doing now, freedom broke out with full force in that memorable year. People became politically active, and the business acumen of my compatriots was revived. Some fared better than others. Time began to move faster than it had in the drowsy Polish People’s Republic (PRL). We can still observe the effects of that heat of change. Perhaps if that political spring and the thaw had lasted longer, Poland would be somewhere else today. But would that place be a better one? ☐

8

008_KA_06_FelietonWalesa12345.indd 8

13-05-16 14:42


Certina6_K_17.05.indd 1

5/17/13 11:12:01 AM


REZERWACJE

Mark your Calendar

Letni karnawał x

Summer carnival

Już sama nazwa tej imprezy intryguje – Boi Bumbá to powtórka albo jeśli wolicie, rozgrzewka przed słynnym brazylijskim karnawałem. Przez trzy noce w miasteczku Parintins na wyspie Tupinambarana na Amazonce królować będą taniec, bajeczne kostiumy i wszystko to, z czego słynie folklor brazylijski. / Even the name is exotic. BoiBumbá is a replay, or if you prefer, a rehearsal for the world famous Brazilian carnival. For three nights the town of Parintins, located on Tupinambarana, an island in the Amazon, will be celebrating dance, fancy costumes and everything Brazilian folklore is famous for. 20.06–02.07, www.boibumba.com, FESTIWAL BOI-BUMBÁ CARNAVAL, Parintins, Brazylia / KBOI-UMBÁ CARNAVAL FESTIVAL, Parintins, Amazonas, Brazil

Papier wiecznie żywy z Paper never dies

Podczas premierowej edycji książkowego festiwalu nie zabraknie spotkań z pisarzami: Masłowską, Mrożkiem i Twardochem, ale organizatorzy postarają się odejść od sztampy i zaproponują również bicie rekordu świata w czytaniu na wolnym powietrzu oraz wystawę „Paper Toys”. / The premiere edition of the Big Book Festival presents bestselling titles and authors (e.g. Masłowska, Mrożek, Twardoch), and for the sheer sake of doing something out of the ordinary, the organisers have decided to invite visitors to attempt to break the world outdoor reading record and will host Paper Toys exhibition. 22–23.06, www.bigbookfestival.pl, BIG BOOK FESTIVAL, Warszawa, Polska / BIG BOOK FESTIVAL, Warsaw, Poland

Pióra w klatce c Cage full of feathers

Klatka wariatek to doskonała farsa musicalowa z piosenkami, które od lat podbijają światowe sceny. A jeśli dodać do tego tajemnicze tancerki o wyraźnie męskich głosach, to błędem byłoby nie zobaczyć spektaklu w brawurowej reżyserii Grzegorza Chrapkiewicza z udziałem Katarzyny Skrzyneckiej i Jacka Bończyka. / La Cage aux folles is a superb musical farce that features songs that have been international stage hits for years. Starring Katarzyna Skrzynecka and Jacek Bończyk and brilliantly directed by Grzegorz Chrapkiewicz. 21–22.06, www.teatrkomedia.pl, KLATKA WARIATEK, Teatr Komedia, Warszawa / LA CAGE AUX FOLLES, Teatr Komedia, Warsaw, Poland

A wealth of sounds

Mieszanka stylów i konwencji to znak firmowy jednego z najważniejszych festiwali rockowych na świecie. W tym roku w Glastonbury zagrają tak odlegli stylistycznie wykonawcy jak Rufus Wainwright, Kenny Rogers, Steve Winwood czy Smashing Pumpkins i The Rolling Stones. / Glastonbury is one of the world’s major rock festivals and is renowned for its potpourri of styles and genres. And this year will be no different, with Rufus Wainwright, Kenny Rogers, Steve Winwood, Smashing Pumpkins and the Rolling Stones sharing the bill. 26–30.06, www.glastonburyfestivals.co.uk, FESTIWAL GLASTONBURY, Pilton, Wielka Brytania / GLASTONBURY FESTIVAL, Pilton, Great Britain

© M.P., WIKIPEDIA, TEATR KOMEDIA

Bogactwo dźwięków x

10

010_KA_06_Rezerwacje12345.indd 10

13-05-16 14:44


„Prawdziwych m´˝czyzn wyró˝nia osobowoÊç. Kto zna swojà wartoÊç, z ∏atwoÊcià dokonuje zmian. Nowy casual look marki Digel to rozwiàzanie na ka˝dà okazj´.”

www.digel.pl

Digel6_K_14.05.indd 1

5/14/13 1:25:43 PM


Mark your Calendar

REZERWACJE

Jazz w starych dekoracjach x A classic take on jazz

Wiedeń najczęściej bywa mekką melomanów muzyki klasycznej. Tymczasem nadarza się okazja, by przełamać ten stereotyp, choć w nietypowym otoczeniu. Festiwal jazzowy z udziałem gwiazd takich jak Bryan Ferry, Natalie Cole, George Benson czy Bobby McFerrin odbywać się będzie w słynnej Operze. / Vienna is normally associated with classical music. This stereotype is being challenged, although not where you would expect. The Vienna Jazz Festival has Bryan Ferry, Natalie Cole, George Benson, Bobby McFerrin treading the boards at the city’s famous Opera House. 17.05–10.07, www.viennajazz.org, JAZZ FEST WIEN, Wiedeń, Austria / JAZZ FEST WIEN, Vienna, Austria

Piknik życiowy z Life picnic

„Życie” to hasło tegorocznej edycji Pikniku Naukowego, największej tego typu imprezy w Europie, organizowanej przez Centrum Nauki Kopernik i Polskie Radio. Pokazy i warsztaty po raz pierwszy odbędą się na Stadionie Narodowym. / “Life” is the theme for this year’s Science Picnic, organised by the Copernicus Science Centre and Polish Radio. Science Picnic is the biggest event of its type in Europe and this is the first time it is being held at the National Stadium. 15.06, www.pikniknaukowy.pl, PIKNIK NAUKOWY, Warszawa, Polska / SCIENCE PICNIC, Warsaw, Poland

Sir Paul na stadionie v Sir Paul at the stadium

Koncert Paula McCartneya to nie tylko porcja dobrego brzmienia, ale również „dotknięcie” historii. Jeden z liderów legendarnej czwórki z Liverpoolu zawita do Polski po raz pierwszy. Koncert na Stadionie Narodowym z pewnością połączy kilka pokoleń fanów. / The Paul McCartney concert at the National Stadium promises to be a great musical experience and an encounter with history all in one. The frontman of the legendary Fab Four is making his first visit to Poland and a couple of generations of fans are lining up. 22.06, www.livenation.pl/event/406537/paulmccartney-tickets, STADION NARODOWY, Warszawa, Polska / NATIONAL STADIUM, Warsaw, Poland

Gra o miłość c Jeden wieczór z życia małżeństwa Lisy i Gellesa. On jest dotknięty amnezją po wypadku. Ona stara się przywrócić mu pamięć, idealizuje go, stwarzając takiego, jakiego chciałaby mieć. Gelles nie przyznaje się, że amnezja się cofnęła. Przewrotna historia o miłości i jej granicach ze zbrodnią w tle. / An evening with a married couple, Lisa and Gelles. He has amnesia after an accident. She tries to bring his memory back. She idealises him and reinvents him as the man she wants him to be. Gelles cannot admit that his amnesia is gone. A quirky story about love and its limits – with criminal undertones.

Eric-Emmanuel Schmitt

9, 10 czerwca, www.teatrpraga.pl, www.mckis.waw.pl, MAŁE ZBRODNIE MAŁŻEŃSKIE, teatrpraga.pl, Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, Warszawa, Polska

© M.P., TEATR PRAGA

The love game

PRZEKŁAD

BARBARA GRZEGORZEWSKA

REŻYSERIA

MAREK PASIECZNY SCENOGRAFIA I KOSTIUMY

KATARZYNA STOCHALSKA ŚWIATŁO

DAMIAN PAWELLA

PREMIERA

27 PAŹDZIERNIKA 2012

010_KA_06_Rezerwacje12345.indd 12 MZM plakat FINAL.indd 1

OBSADA:

KATARZYNA HERMAN REDBAD KLIJNSTRA WARSZAWA, UL. ELEKTORALNA 12, KASA I INFORMACJA: 22 586 42 59 WWW.TEATRPRAGA.PL, WWW.MCKIS.WAW.PL 10/4/12 1:05 PM

13-05-16 14:45



NASZ KIERUNEK

5

Our Destination

NAJ CRACOW KRAKÓW TOP KRAKÓW JEST NAJMOCNIEJSZĄ TURYSTYCZNĄ MARKĄ W POLSCE. I TRZEBA PODKREŚLIĆ, ŻE NIE BEZ POWODU. A WŁAŚCIWIE POWODÓW. / CRACOW IS THE STRONGEST TOURIST BRAND OF POLAND AND WE MUST ADMIT THE DISTINCTION IS WELL DESERVED. TEKST/BY: Sławomir

Borkowski

1Najważniejszy rynek nad Wisłą Most important marketplace on the Vistula

Handlowe serce średniowiecznego Krakowa wciąż rozbrzmiewa wielojęzycznym gwarem, i choć dziś są to raczej turyści niż handlowcy, to oni też przywożą pieniądze. Widok na Sukiennice w centrum rynku, kamienice dookoła pełne restauracji, dźwięki granego na żywo hejnału niosącego się z wież kościoła Mariackiego – tej atmosfery podrobić nie sposób. / Cracow’s medieval commercial heart has always beat to the sound of many languages, and while they are now more often spoken by tourists than traders, they are an indication that money continues to pour in. Its atmosphere cannot be duplicated.

The Cloth Halls below ground

Nowoczesny multimedialny park archeologiczny pod rynkiem to nowy ważny punkt na turystycznej mapie Krakowa. Pozwala zobaczyć średniowieczne miasto „od korzeni”, czyli fragmentów dawnych kramów i ulicznych bruków. Zwiedzający wędrują przezroczystymi kładkami nad odsłoniętymi fragmentami średniowiecznej zabudowy, a na hologramach prezentowana jest historia zmieniającego się miasta. / The multimedia archeological park under the Main Square has become a permanent fixture on the tourist map of Cracow. You can literally see the foundations of the medieval city, viz. fragments of market stalls and cobblestone streets. As you walk over exposed sections of the medieval structure via transparent walkways, holograms reveal the history of the developing city.

© BEW , CZARNY KOT

2

Sukiennice z poziomu minus jeden

14

014_KA_06_5powodow12345.indd 14

13-05-16 14:46


Jerzy Nikorowski

Ewa Łysakowska

doradca inwestycyjny Warszawa – BNP Paribas Biuro Maklerskie

zastępca dyrektora ds. bankowości prywatnej Warszawa – BNP Paribas Bankowość Prywatna

Szukasz różnorodnych rozwiązań bankowości prywatnej? Właśnie znalazłeś. Maggie Tsui Deputy Head of Investment Services Azja – BNP Paribas Wealth Management

Yann Quatannens Senior Investment Advisor Genewa – BNP Paribas Wealth Management

UMOŻLIWIAMY NASZYM KLIENTOM INWESTOWANIE NA RYNKACH ZAGRANICZNYCH

BNP Paribas Bankowość Prywatna oferuje kompleksowe wsparcie w zarządzaniu majątkiem w oparciu o wieloletnie doświadczenie i szczegółowe analizy przygotowywane przez polskich i międzynarodowych ekspertów z Grupy BNP Paribas. Taki model działania pozwala nam zapewnić zindywidualizowane doradztwo przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych na poziomie lokalnym z pełnym wykorzystaniem potencjału rynków zagranicznych.

Z MYŚLĄ O PRZYSZŁOŚCI NASZYCH KLIENTÓW

www.bankowosc-prywatna.bnpparibas.pl wealthmanagement.bnpparibas.com

Niniejszy materiał jest informacją upowszechnianą w celu reklamy i promocji usługi doradztwa inwestycyjnego Biura Maklerskiego BNP Paribas Polska. Usługa doradztwa inwestycyjnego dla inwestora świadczona przez Biuro Maklerskie związana jest z ryzykiem inwestycyjnym. Biuro Maklerskie BNP Paribas funkcjonuje jako wydzielona organizacyjnie jednostka w ramach struktury BNP Paribas Bank Polska SA z siedzibą w Warszawie przy ul. Suwak 3, zarejestrowany w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy, KRS pod numerem 6421, NIP: 676-007-83-01, kapitał zakładowy 1 304 380 415,96 zł, w całości wpłacony | www.bnpparibas.pl

[157-13] BNP_Paribas_Bankowosc_Pryw_Kalejdoskop_190x249.indd 1

13-05-17 10:57


NASZ KIERUNEK

Our Destination

3 Wzgórze wawelskie Wawel Hill

To wapienne wzgórze nad Wisłą przez kilka wieków było głównym ośrodkiem polskiej polityki. Wawel to królewski zamek, symbol polskiej państwowości, świetności Rzeczypospolitej. Wawel to narodowa nekropolia – w tutejszych kryptach spoczywa długi orszak koronowanych głów. Wawel to dzwon Zygmunta odzywający się w ważnych dla narodu chwilach i Szczerbiec – miecz koronacyjny Piastów. / Wawel, the limestone hill on the Vistula, was the centre of Polish politics for several centuries. The royal castle of Wawel is a symbol of Polish statehood and the sacredness of the Republic of Poland. Wawel is a national cemetery – a long procession of crowned heads lies in its crypts. The Royal Sigismund Bell (Dzwon Zygmunta) tolls at moments of importance to the nation and Szczerbiec was the Piast dynasty’s coronation sword.

4

Świątynia sztuki

5

Kazimierz z Krakowa

A temple of art

Kościół Mariacki w Krakowie to najważniejsza świątynia wielowiekowej stolicy Polski, będąca wyrazem bogactwa i potęgi jej patrycjatu. Jest tak wypełniona zabytkowym wyposażeniem i dziełami sztuki, że można na ich podziwianiu spędzić długie godziny. Sam ołtarz Wita Stwosza, jeden z najświetniejszych w Europie, przedstawiający ponad 200 figur, wart jest długiej kontemplacji. A wspomnijmy jeszcze polichromie w prezbiterium autorstwa Jana Matejki czy witraże projektowane przez Mehoffera i Wyspiańskiego. / St. Mary’s Basilica in Cracow is the most important place of worship in Poland’s former capital and stands as a monument to the opulence of the city’s onetime patrician class. You can spend many hours admiring the wealth of antique furniture and many works of art here. The altarpiece alone merits serious study. Designed by Veit Stoss, it depicts over 200 figures and is one of the most sacred in Europe. There are also paintings by Jan Matejko hanging in the sanctuary, and the stained glass windows were designed by Mehoffer and Wyspiański.

INFO O LOTACH | FLIGHT INFO

Zapraszamy na rejsy LOT-u na trasie Warszawa-Kraków. LOT operuje na tej trasie 7 razy dziennie, 7 dni w tygodniu, a bilety dostępne są na naszej stronie internetowej lot.com. Fly to Cracow from Warsaw onboard LOT aircraft. LOT operates flights on this route 7 times a day, 7 times a week and the tickets are available at the lot.com website.

Dzisiejsza dzielnica miasta była kiedyś oddzielnym ośrodkiem zamieszkanym w dużej części przez Żydów, którzy na przełomie XV i XVI w. zostali wygnani z Krakowa. Przytłaczająca większość żydowskich mieszkańców nie przeżyła wojny, ale ducha tego narodu czuć w klimacie dzielnicy, jej zaułkach, i to nie tylko z powodu zabytków materialnych, np. synagog. Aby odczuć go w pełni, najlepiej zawitać tu w czasie Festiwalu Kultury Żydowskiej. / The Kazimierz district used to be a completely separate city, inhabited by Jews, who were banished from Cracow at the turn of the sixteenth century. The Jewish population was almost completely wiped out during WWII. Their spirit, however, lives on, not only in the material presence of synagogues, but everywhere in the district’s many alleyways. To really soak up the culture, it’s best to come here during the Festival of Jewish Culture. Another reason to visit Kazimierz is that it has a reputation for entertainment and fine food second to none.

© ADAM BRZOZA, CZARNY KOT, EAST NEWS

Kazimierz

16

014_KA_06_5powodow12345.indd 16

13-05-16 14:46



szerokie horyzonty

Broad Horizons

! ę i s e i c z c ą ł , y c i l o Szopoh f the world, unite! S h o pa h ol i c s o

18

018_KA_06_Szerokie horyzonty12345.indd 18

13-05-16 16:21


ienia się t r o po lii z a m e. / M any citie s e m h c y w to ś wia eda ż le t nie w y pr z r ad ise s in l at e zerwc a wiele Buddy w świątyni Po d ko niec c a j. Z ac z y na ją się w nich to sh o ppin g paPosąg r in y d w e Indrawihan Wat w Bangkoku. o m p r u k o a sf z n w ra The giant Buddha of the Indrawihan wo r ld ar e t ar ound t he mmer sale time. Wat temple in Bangkok. June. T his is su Te ks t/ by:

A gnieszka Ro

d o w icz

19

018_KA_06_Szerokie horyzonty12345.indd 19

13-05-16 16:21


SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

Sales, soldes, ausverkauf. Nie trzeba znać języków obcych, by wychwycić te napisy na witrynach sklepów i wiedzieć, że oznaczają one solidne obniżki cen. Te dochodzą nawet do 80 proc. I można je znaleźć zarówno w sieciowych sklepach handlowych, jak i w najdroższych butikach świata. Dlatego pod koniec czerwca lub w lipcu warto zaplanować sobie wyjazd do miasta, w którym odbywają się wyprzedaże. Wyłowić jakąś zakupową perłę, a przy okazji pozwiedzać okolicę. Wytrawni wyprzedażowi gracze bilety na początek zniżkowego sezonu rezerwują ze sporym wyprzedzeniem. Po pierwsze wiedzą, że w ten sposób zapewnią sobie największy wybór w sklepach. Po drugie liczą się każde zaoszczędzone na bilecie pieniądze. Bo na wyprzedażach jest często tak tanio, że wracając do domu, musimy zapłacić za… nadbagaż.

1

Sales, soldes, Ausverkäufe. You don’t need to speak the language to understand that such signs on show windows mean the shop is offering serious discounts. Items can be marked down as much as 80 per cent. You can pick up bargains everywhere from normal retail chains to the world’s most expensive boutique stores. That’s why it’s best to plan for some serious shopping in late June or July. You can find a genuine bargain and see the sights afterwards. Seasoned bargain hunters book their tickets for the beginning of the seasonal sales well in advance. This gives them a wider range to choose from and defrays the cost of their plane tickets. Remember: there is a real possibility of having to pay excess baggage charges on the return trip.

KIEDY: 26 czerwca – 30 lipca. Te daty ustalane są urzędowo. Ceny spadają stopniowo. Ci, którzy wybiorą się na sam początek sezonu, mają szanse na znalezienie prawdziwych unikatów. Za to pod koniec lipca będzie mniejszy wybór, ale też największe obniżki cen. GDZIE: Ta światowa stolica mody słynie z tego, że dosłownie każdy sklep, outlet, galeria czy butik ma w swojej ofercie zniżkowe towary w tym czasie. I nie chodzi tylko o sklepy z ubraniami, ale też o te z wyposażeniem domu, elektroniką czy nawet księgarnie. Jeżeli na zakupy chcesz przeznaczyć tylko kilka dni, najlepiej udaj się do domów handlowych Galeries Lafayette lub Le Bon Marché. Ci, którzy cenią butiki i unikaty, powinni ruszyć w kierunku Les Halles lub do dzielnicy Marais. Tylko nie zapomnijcie o wygodnym ubraniu i obuwiu. Chodzenie od sklepiku do sklepiku może nieźle was wymęczyć. LOKALNE TRIKI: Przyleć jeden, dwa dni przed spodziewaną clothes and shoes. Shopping can be a truly datą wyprzedaży i poprzymierzaj wypa- WHEN: 26 June – 30 July. These dates are exhausting experience. official. Prices come down gradually. If you visit trzone rzeczy, tak by w pierwszych dniach, early in the sales season, you are in for some real LOCAL TRICKS: Fly in a couple of kiedy jest najbardziej tłoczno, nie tracić steals. By late July, the range is smaller, but the days before the sales open and try on the clothes czasu na stanie w kolejce do przymierzalni discounts greater. you want. Stores can be very crowded during the i od razu wychwycić swoją zdobycz. first few days, so be ready to pick up your booty WHERE: Here in the world’s fashion capital, OPRÓCZ ZAKUPÓW: instead of queuing up for the changing room. every store, outlet, mall and boutique has some Letnie wyprzedaże odbywają się mniej discounted items while the sales season lasts. And AFTER SHOPPING: The summer więcej w tym samym czasie co największe this is not limited to clothing stores but extends to sales roughly coincide with the biggest music święto muzyki we Francji La Fête de la home, electronic and even book stores. If you only festival in France – La Fête de la Musique. This Musique. W tym roku hasłem festiwalu have a few days allocated to shopping, it’s best year’s motto is Viva Voce, or live voice. Profesbędzie „Viva Voce”. Biorą w nim udział zarówno to head for Galeries Lafayette or Le Bon Marché sional and amateur musicians perform in public profesjonalni, jak i amatorscy muzycy. Koncerty department stores. If you’re into boutiques and places, such as parks, metro stations, prisons odbywają się w przestrzeni publicznej, od one-off garments, then try Les Halles or the and hospitals. And there’s another perk – they parków, stacji metra po więzienia i szpitale. are all free. Marais district. Make sure to wear comfortable Do tego wszystkie są za darmo.

@ PAP,SHUT TERSTOCK, M.P. POPRZEDNIA STRONA/PREVIOUS PAGE: EAST NEWS

Les Soldes – Paryż / Paris

20

018_KA_06_Szerokie horyzonty12345.indd 20

13-05-16 16:55


Life companion Nowy Samsung GALAXY S4 powstał po to, by odmienić Twoją codzienność. Dzięki zaawansowanym możliwościom przypomni Ci miłe chwile z bliskimi, nawet jeśli dzielą Cię od nich tysiące kilometrów. Ułatwi pracę i podkręci zabawę. Pomoże znaleźć równowagę w życiu. Zadba o Twoje zdrowie i dobre samopoczucie.

galaxy.samsung.pl

14019959 Kalejdoscope_White_pion.indd 1

facebook.com/SamsungPolska

youtube.com/SamsungPolska

twitter.com/SamsungPolska

13-05-13 15:50


SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

3

Ausverkäufe – BERLIN

KIEDY: Ostatni tydzień czerwca – pierwszy tydzień sierpnia. GDZIE: KaDeWe to prawdziwy zakupowy klasyk w stolicy Niemiec. Jednak ceny w nim, nawet te po obniżce, mogą przerażać, dlatego lepiej na zakupowy szał wybrać się do sklepów znajdujących się tuż obok, przy ulicy Kurfürstendamm. Dizajnerskie butiki w okolicach podwórek Hackescher Markt zadowolą każdego, kto chce podążać za modą. Polowanie na wnętrzarskie okazje najlepiej urządzić w dzielnicy Prenzlauer Berg. LOKALNE TRIKI: Berlińczycy znani są z luzu, dlatego nie ustawiają się w blokach startowych dzień przed rozpoczęciem wyprzedaży. Wielu z nich od buszowania po markowych sklepach woli więc wybrać się na niedzielny pchli targ. Jednym z najpopularniejszych jest ten, który odbywa się co niedziela w Mauerpark. Nie obowiązuje na nim oficjalny sezon wyprzedaży, za to latem, przy dobrej pogodzie można się dłużej i bardziej dosadnie targować. Efekt? Czasem zbijemy nawet 50 proc. ceny. OPRÓCZ ZAKUPÓW: Lato 2013 to ostatnia okazja, by zobaczyć jubileuszową wystawę, KIEDY: Cały lipiec i sierpień. WHEN: Throughout July and August. w której rolę główną gra Nefretete (czynna do GDZIE: Miłośnicy skandynawskiego WHERE: A paradise for lovers of Scandi4 sierpnia). Zorganizowano ją w związku z setną navian design. Svenskt Tenn, DesignTorget and wzornictwa będą zachwyceni. Svenskt Tenn, rocznicą znalezienia popiersia tej egipskiej królowej. R.O.O.M are just some of the stores you have to visit DesignTorget czy R.O.O.M to tylko kilka Neues Museum przygotowało z tej okazji ucztę dla if you’re looking for furniture or home accessories. sklepów, które obowiązkowo muszą wszystkich, których interesują historia i archeologia. For vintage style, limited clothing collections and odwiedzić ci, którzy szykują się na zakupy mebli cutting-edge accessories, check out the boutiques WHEN: Last week of June – first week of August. czy dodatków do domu. Styl vintage, krótkie WHERE: KaDeWe is Berlin’s premiere shopping south of Folkungagatan. For something a little serie ubrań i nietypowe akcesoria znaleźć destination. The prices might be a little steep, even more upmarket, make your way to Östermalm. This można w artystycznych butikach na południe od after being marked down, so a better option might is the city’s most prestigious district. Folkungagatan. A jeżeli celujecie w najbardziej be the stores in the nearby Kurfürstendamm Strasse. znane marki, to skierujcie się na Östermalm, LOCAL TRICKS: Swedes are known There should be something for every dedicated najelegantszą dzielnicę Sztokholmu. Wszyscy for their thriftiness. During the sales season, they follower of fashion in the many designer stores najwięksi światowi i szwedzcy projektanci mają often visit outlets where prices are around 30 per hidden away in the Hackescher Markt courtyards. The tu swoje butiki. cent lower than elsewhere and as much as 70 per Prenzlauer Berg district is the best place to hunt for cent has been knocked off the original price tag. LOKALNE TRIKI: Szwedzi znani są interior design bargains. One of the best is Stockholm Quality Outlet in z oszczędnego stylu życia. Dlatego nawet podczas LOCAL TRICKS: Berliners are cool by Barkarby, 19 km from the city. wyprzedaży często kierują się do outletów. nature. They are not as uptight as their French Tam ceny zazwyczaj są niższe o blisko 30 proc., AFTER SHOPPING: You cannot counterparts and never queue up waiting for stores a latem spadają nawet do minus 70 proc. Jednym miss the recently opened and long-awaited Abba to open. Instead of perusing the shelves of famous z najlepszych tego typu adresów jest Stockholm Museum on Djurgården Island. The wait has brand-name stores, many people prefer to visit a Quality Outlet w oddalonej o 18 km miejscowości been worth it. This is one of the most interactive Sunday flea market. One of the most popular markets Barkarby. museums in the country and has exhibits from the is held in the Mauerpark on Sundays. artists’ home collections that have never been OPRÓCZ ZAKUPÓW: Koniecznie wybierz się do właśnie otwartego muzeum Abby. displayed before. Pity that ’80s style is no longer AFTER SHOPPING: This summer will be your last chance to see the jubilee in vogue. Znajduje się na wyspie Djurgården. Szwedzi Nefertiti exhibition (until 4 August). This czekali na nie kilka lat. Nie na próżno. To jedno celebrates the centenary of the discovery z najbardziej interaktywnych muzeów w kraju, of the bust of the Egyptian queen consort. z niepokazywanymi wcześniej eksponatami The exhibition is accompanied by a genuz domowych kolekcji muzyków. Szkoda tylko, że ine history and archaeology feast. styl z lat 70. wyszedł już z mody.

2

Rea – SZTOKHOLM /

© SHUT TERSTOCK, CZARNY KOT (2)

STOCKHOLM

22

018_KA_06_Szerokie horyzonty12345.indd 22

13-05-16 16:21


YOU WILL SEE MORE THAN YOU EXPECT Cosmopolitan is not only an ideal point of view. It’s 252 apartments finished with the highest quality of materials and equipment, ready for handing over at the start of 2014. Every storey is top-level. Come and find out. Sales office: +48 535 10 10 10

COSMOPOLITAN_Kaleidoscope_190x249 OK.indd 1

www.cosmopolitan.waw.pl

14.03.2013 16:19


4

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

Saldi – MEDIOLAN / MILAN wytrawnych graczy, dlatego nawet obniżki nie są ly visit the “Golden Triangle”, a shopping precinct KIEDY: Od pierwszej soboty lipca do końca bounded by Via Monte Napoleone, Via della Spiga tak hojne jak gdzie indziej. Ci, którzy celują miesiąca. and Via Sant’Andrea. Some shops are more like w butiki, powinni pospacerować po dzielnicach GDZIE: Jeżeli twój portfel jest pełny, a złote museums. Luckily, fashion items are reduced by Brera i Navigli. Niektóre sklepy oferują do karty kredytowe nie mają limitu, koniecznie wyas much as 60 per cent during sales, although that 80 proc. zniżki na nowe kolekcje. bierz się do tzw. złotego trójkąta, czyli w okolice does not make them cheap. If you’re after a bargaulic Monte Napoleone, della Spiga i Sant'Andrea. LOKALNE TRIKI: Po pierwsze in, try the nearby La Rinascente department store. nie spóźnij się. W sierpniu Włosi, wykończeni This place has everything from cosmetics, clothes zakupami, udają się tłumnie na wakacje. Dlatego and home furnishings to world cuisine. Even if you wiele sklepów jest wtedy zamykana. Po drugie don’t buy anything, you can always admire the city pamiętaj, że w niedzielę sklepy są nieczynne from the roof. The iconic Galleria Vittorio Emanuele (nawet podczas wyprzedaży). To sprawia, że w soboty jest ogromny tłum i czasem trudno jest II is a couple of steps further on. The Milanese, however, do not recommend it. This is more a się przebić przed mediolańskich wyjadaczy. Dlaplace for tourists than seasoned bargain hunters tego taką podróż najlepiej zaplanuj w tygodniu. and the discounts are not as big as elsewhere. If I nie zdziw się, jak i tak zobaczysz sporo ludzi w sklepach. Wielu Włochów z okazji wyprzedaży boutiques are your thing, then you might want to take a walk down Via Brera and Via Navigli. Some funduje sobie bowiem kilkudniowy urlop. I pastores are so crammed with new collections that miętaj! Nawet na wyprzedażowe szaleństwo they offer discounts of up to 80 per cent. w Mediolanie należy się szykownie ubrać. LOCAL TRICKS: First of all, don’t be OPRÓCZ ZAKUPÓW: Po wizycie late. By August, Italians have had it with shopping w tzw. złotym trójkącie i obejrzeniu najpiękand go on holidays en masse. Many stores pull Tu swoje pokazowe butiki mają najlepsi włoscy niejszych butików świata może ci się zakręcić down their shutters at this time. Secondly, stores i światowi projektanci. Niektóre bardziej od w głowie. Od pięknych rzeczy, ale też cen, które are closed on Sundays – even during sales. This sklepów przypominają muzea. Na szczęście pod- w nich zobaczysz. Nie przejmuj się i udaj się do creates havoc on Saturdays. The crowds are so czas wyprzedaży te modowe artefakty można pobliskiej dzielnicy Brera na typowe mediolańkupić nawet 60 proc. taniej. Co oczywiście nie skie aperitivo. Czyli wieczorną przekąskę (zazwy- huge that elbowing your way through the phalanxes of sale-savvy Milanese can be quite an ordeal. oznacza, że tanio. Dobre okazje można upolować czaj w formie bufetu, z którego można korzystać Weekdays are best, but don’t be surprised to find w nieodległym domu handlowym La Rinascente. do woli) i drinka. Cena za tę przyjemność waha the stores swarming with people even then. Many Można znaleźć tu wszystko: od kosmetyków, się zazwyczaj w okolicach 5–10 euro. ZaoszczęItalians take a few days off work during sales. And ubrań po wyposażenie domu i jedzenie z całego dzone pieniądze wydasz podczas jutrzejszych remember: dress the part. świata. Nawet jeżeli nic nie kupicie, koniecznie zakupów. Może nawet w złotym trójkącie? wjedźcie na taras i poobserwujcie centrum AFTER SHOPPING: You might feel WHEN: From the first Saturday in July until miasta z dachu tego budynku. Parę kroków dalej a little giddy after visiting the Golden Triangle the end of the month. znajduje się kultowa Galeria Wiktora Emanuela II. and the world’s most sophisticated showrooms. Tam jednak mediolańczycy odradzają kupować: WHERE: So long as your wallet is bulging and This may be an aftereffect of all those beautiful your gold credit cards have no limits, you can safesklepy nastawione są bardziej na turystów niż things – or their matching price tags. Not to worry. Just head for the nearby Brera district and grab a typical Milanese aperitivo, the traditional evening snack (usually served buffet style with unlimited helpings) and a drink. This indulgence will set you back 5-10 EUR. You can spend whatever you’ve saved somewhere tomorrow.

Zapraszamy na lot.com, gdzie można znaleźć połączenia LOT-u do Paryża, Sztokholmu, Berlina, Mediolanu i Pekinu. Visit our lot.com website for tickets for LOT flights to Paris, Stockholm, Berlin, Milan and Beijing.

© FREE, CZARNY KOT (2), SHUT TERSTOCK

INFO O LOTACH | FLIGHT INFO

24

018_KA_06_Szerokie horyzonty12345.indd 24

13-05-16 16:22

reklam


– Pekin / Beijing KIEDY: Sierpień – początek września. GDZIE: Wbrew obiegowej opinii Pekin nie jest tanim miastem. Turyści, którzy liczą na wielkie zakupy za małe pieniądze, mogą być przez większość roku zawiedzeni. Ceny przewyższają często te europejskie. Za to w czasie wyprzedaży obniżki są tu hojne. Dlatego warto wybrać się wtedy do Nali Patio, by kupić prawdziwie haute couture. Do Sanlitun Village po światowe marki z niższej półki czy do dzielnicy Gulou po dizajnerskie dodatki. Lokalne triki: Jedwabny Targ znany jest z tego, że za symbolicznego dolara można kupić torebkę Louis Vuitton. To prawda. W tej ogromnej hali jest sporo podróbek i nikogo nie zachęcamy do ich kupowania. Nie znaczy to, że nie należy do niego jechać. Bo można tu znaleźć prawdziwe cuda za niewielką cenę. Lokalsi przyjeżdżają do Jedwabnego Targu, by kupić piękne materiały, tradycyjne ubranka dla dzieci, porcelanę czy biżuterię. Nie ma tu oficjalnych wyprzedaży, bo nie ma też w większości

5

a Louis Vuitton bag for a symbolic dollar at the oficjalnych cen. Wszystko zależy od tego, jak Silk Market. You can also find plenty of cheap dobrze i jak długo się targujesz. imitations, although we do not encourage you OPRÓCZ ZAKUPÓW: Na początku to buy them. That doesn’t make it not worth września na fashionistów czeka w Pekinie visiting. There are some real gems to be had at prawdziwa gratka: Fashion's Night Out. Impreza very reasonable prices. The locals descend on organizowana w najważniejszych miastach the Silk Market to buy fine fabrics, traditional mody świata, którą firmuje sam magazyn children’s clothes, china and jewellery. The Vogue. Sklepy są wtedy dłużej otwarte, w wielu market does not have official sales because można spotkać projektantów lub napić się szammost prices are unofficial. Everything depends pana, a wieczorem udać się na imprezę do klubu on how well (and how long) you can haggle. i wtopić w modnie ubrany tłum. Beijingers say that for your bargaining to be When: August – early September. successful, you should never demonstrate your Where: Contrary to what many people liking for a product. Play it right and you should think, Beijing is not cheap. Tourists hoping to get a better than sale price. buy a lot for a little are going to be disappointed After shopping: Fashionistas most of the year. Prices are often higher than in are in for a genuine treat in early September: Europe, but the sales discounts are more than Fashion Night Out. This event is staged at attractive. It’s worth visiting Nali Patio to stock up key fashion locations around the world and on some authentic haute couture. Sanlitun Village is sponsored by Vogue magazine. Stores stay is renowned for more affordable international open longer and you can personally meet labels and the Gulou district for artistic, designer designers or drink champagne in many of them accessories. before going clubbing and mingling with the Local tricks: You can pick up in crowd. REKLAMA

enterprise europ e

Poznaj moc sieci zagraniczne rynki? © MARO KOURI/EAST NEWS, HEMIS/EAST NEWS

Szukasz partnerów biznesowych? Potrzebujesz innowacyjnej technologii?

25

reklama_kaleidoscope.indd 1 018_KA_06_Szerokie horyzonty12345.indd 25

2013-05-16 11:06:02 13-05-16 17:48


Singapur. Gardens by the Bay to kompleks ogrodowy, w którym przyroda łączy się z konstrukcjami ze stali i betonu. Singapore. Gardens by the Bay is a garden complex where nature meets steel and concrete.

Investment trips

© Wojciech Franus, Corbis, Bew, M.P.,Forum

podróże inwestycyjne

26

026_KA_06_Podroze inwest12345.indd 26

13-05-16 15:36


Singa Pura. Miasto Lwa

Singa Pura – the Lion City Kryzys w Europie nie ma istotnego wpływu na gospodarki krajów ASEAN. azja południowo-wschodnia jest spokojną przystanią, częściowo odporną na wahania globalnej koniunktury. / The ECONOMIC CRISIS IN EUROPE HAS NO MAJOR EFFECT ON ASEAN COUNTRIES. SOUTH-EAST ASIA IS a safe harbour that is relatively immune to the vicissitudes of the global economy. Jawień

© Wojciech Franus, Corbis, Bew, M.P.,Forum

Tekst/by: Aleksander

27

026_KA_06_Podroze inwest12345.indd 27

13-05-16 15:36


Investment trips

PODRÓŻE INWESTYCYJNE

Naturalnymi kierunkami dla turysty udającego się do Azji są Chiny i Indie. W swoich wojażach warto jednak uwzględnić również inne regiony, szczególnie w Azji Południowo-Wschodniej. Państwa tam leżące tworzą organizację polityczno-gospodarczą zwaną ASEAN, a najbogatszym jej przedstawicielem jest Singapur. Kraj ten można potraktować jako bazę wypadową do zapoznania się z całym regionem, a sam Singapur stanowi turystycznie atrakcyjne miejsce.

A

Z

J

A

OCEAN SPOKOJNY

MJANMA LAOS TAJLANDIA

WIETNAM

KAMBODŻA

FILIPINY BRUNEI

M A L E Z J A SINGAPUR

OCEAN I N DYJ S K I

I

28

026_KA_06_Podroze inwest12345.indd 28

N

D

O

N

E

Z

J

A

China and India are natural destinations for any tourist travelling to Asia. But there are other regions worth visiting, especially Southeast Asia, the individual countries of which make up the political and economic organisation known as ASEAN. The most affluent member is Singapore. This tiny country is packed with tourist attractions and makes an excellent springboard for trips around the region. The national mascot of Singapore is the Merlion, a mythical creature with the head of a lion and the body of a fish. A statue of the Merlion stands in the central business district where the Singapore River flows into the sea. You can find other tourist landmarks nearby, including the Marina Bay Sands hotel with its famous observation deck and rooftop swimming pool (which offers a sweeping view of the city centre), and the Singapore Flyer, a giant observation ferris wheel. Alternatively, you can stroll along Orchard Road and do some serious shopping or visit the island resort of Sentosa. Once an impregnable fortress, Sentosa is now a popular place for Singaporeans to spend their leisure time. The island has the world’s biggest aquarium. Once the sightseeing is out of the way, it’s worth exploring the distinctive features of ASEAN economies. These are strongly export-driven with exports, accounting for over 200 per cent of GDP in Singapore alone. This country sells twice as many goods abroad than Poland. It would be reasonable to

@ FREE, NA POPRZEDNICH STRONACH/PREVIOUS PAGES: SHUTTERSTOCK

Singapur, keja nad zatoką. A quayside in Singapore.

A U S T R A L I A

13-05-16 15:36


advertorial

Turcja w wydaniu hi-tech Obok motoryzacji, jednym z najbardziej rozwojowych sektorów są technologie informatyczno-telekomunikacyjne. Według raportu Turkey Information Technology Report, sporządzonego przez ‘Business Monitor International’, w latach 2012-2016, wartość tureckiego rynku IT wzrośnie z 7,9 do 14,4 mld dolarów. Prognozowane tempo wzrostu w skali 16 proc. rok do roku stawia branżę IT w szeregu najdynamiczniej rozwijających się w Europie. Unowocześniające się tureckie przedsiębiorstwa coraz częściej będą korzystać z nowoczesnych systemów informatycznych. Sukces zdążył już odnieść Oracle, z którego rozwiązań skorzystali m.in. Turkcell, Aegon, ENKA czy Tekstilbank. Nowe systemy usprawniają działania instytucji. – Nowoczesne rozwiązania IT, zwiększyły wydajność, jakość świadczonych usług oraz zmniejszyły koszty utrzymania, dzięki czemu możemy się jeszcze szybciej rozwijać – mówi Ferhat Şengönül, specjalista ds. baz danych w Turkcell. Spółka jest liderem na rynku mobilnych usług telekomunikacyjnych, które są w fazie dynamicznego rozwoju. Rozwojowi sektora sprzyja struktura demograficzna Turcji oraz polityka władz. W porównaniu do państw Europy Zachodniej, Turcy są bardzo młodym narodem. 25% obywateli nie przekroczył 15 roku życia, a 50% populacji nie ukończyło trzydziestki. To potencjalnie bardzo duża grupa konsumentów usług mobilnych oraz przenośnych urządzeń elektronicznych.

Cyfrowa rewolucja w edukacji

Nasycenie rynku tureckiego komputerami osobistymi wynosi obecnie 10 proc. jednak wg prognoz w 2016 roku odsetek ten może przekroczyć 50 proc. Tureckie Ministerstwo Edukacji planuje zwiększyć liczbę komputerów oraz punktów dostępu do internetu w placówkach oświatowych. Jednym z takich przedsięwzięć jest projekt Fatih, którego celem jest dostarczenie 2 mln tabletów, tysięcy interaktywnych tablic oraz szybkich łączy do szkół, a także wyposażenie każdej z 570 tys. klas w kamery. Cyfryzacja edukacji ma w sumie pochłonąć ok. 5 mld dolarów. Szkoły znajdujące się na dalekiej prowincji będą podłączone do sieci poprzez łączność satelitarną, którą zapewnić ma Turksat. Stopniowej cyfryzacji podlegać będzie również służba zdrowia oraz administracja – do 2019 roku, zgodnie z planami rządowymi, wszystkie usługi mają być świadczone drogą elektroniczną. Turecki rząd przewiduje, iż dzięki poniesionym nakładom, do 2023 roku internet szerokopasmowy będzie dostępny dla 30 mln ludzi.

Union_Kaleidoscope_0613.indd 1

Startupy fundamentem dla innowacji

W rozwoju współczesnych gospodarek jedną z kluczowych ról odgrywają startupy. Dobrze rozwinięty ekosystem startupów stwarza sprzyjające warunki do tworzenia innowacyjnych rozwiązań i produktów. Do przodującej w dziedzinie innowacji kalifornijskiej ‘dolinie krzemowej’, tureckim startupom jest jeszcze daleko, jednak tamtejszy ekosystem zaczyna powoli wykształcać solidne fundamenty. Tureccy przedsiębiorcy otrzymują wsparcie od rządowych instytucji, takich jak TUBITAK czy TEPAV. TUBITAK przyznaje granty i dofinansowania, wspierające przede wszystkim badania i rozwój. TEPAV to think-tank poruszający zagadnienia ekonomiczne, który bierze udział w Globalnym Programie Przedsiębiorczości organizowanym przez amerykański rząd i jest pomostem pomiędzy tureckimi przedsiębiorcami a amerykańskimi inwestorami. W ramach programu ‘Technoprzedsiębiorca’, tureckie Ministerstwo Nauki, Przemysłu i Technologii, wspiera parki technologiczne i zapewnia zrzeszonym tam startupom kapitał zalążkowy w wysokości do 55 tys. dolarów. Największe osiągnięcia wśród instytucji publicznych na polu wspierania startupów ma TTGV – Turecka Fundacja Rozwoju Technologii, która powstała w 1991 roku z pożyczki udzielonej Ankarze przez Bank Światowy. TTGV wspiera głównie najbardziej innowacyjne projekty technologiczne. Do tej pory fundacja udzieliła wsparcia 950 projektom na kwotę 300 mln dolarów. Przyczyniła się też do powołania 2 firm wspierających startupy (Is Girisim oraz TURKVEN), które stworzyły fundamenty pod inwestowanie na zasadach venture capital. Od 2000 roku obydwie instytucje dofinansowały przedsiębiorców na kwotę ponad 3,5 mld dolarów. W Turcji obecne są też organizacje non-profit o globalnym zasięgu. Jedną z nich jest Endeavor, której celem jest wyszukiwanie obiecujących przedsiębiorców na rynkach państw wschodzących. W 2006 roku Endeavor otworzyła filię w Stambule i opiekuje się m.in. tak obiecującym startupami z branży technologii bezprzewodowych jak Pozitron oraz AirTies. To tutaj wyhodowany został m.in. Yemeksepeti, platforma e-commerce, za pośrednictwem której sprzedawana jest żywność fast food Marek takich, jak McDonald’s, Burger King czy KFC – z dostawą do zamawiającego.

5/15/13 2:21 PM


podróże inwestycyjne

Investment trips

assume that the region is highly sensitive to international Symbolem Singapuru jest Merlion – lew z ogonem ryby. Podróżudevelopments, i.e. that ASEAN member states would be jący mogą zobaczyć jego posąg w biznesowej części miasta, struggling to export goods and services in the face of substanw miejscu, gdzie rzeka Singapur wpada do morza. W pobliżu znajtially reduced global demand. dują się inne atrakcje turystyczne, takie jak hotel Marina Bay Sands Paradoxically, ASEAN is a safe harbour that Skypark, ze znajdującą się na dachu platforis relatively immune to the fluctuations of mą obserwacyjną i basenem z widokiem na the global economy. How is that? It all centrum, czy Singapore Flyer – ogromne becomes clear once we take a closer look koło obserwacyjne funkcjonujące jak diabelat the organisation’s export structure. ski młyn. Po trudach zwiedzania można Regional countries, excluding China, przespacerować się po ulicy Orchard i zrobić account for over half of ASEAN’s trade tam zakupy lub udać się na wyspę Sentosa. Singapur posiada kilka ojczystych języków? Do grupy turnover. Exports to Europe and the US Kiedyś stanowiła niedostępną fortecę, a tetej należą m.in. mandaryński, angielski, malajski, only make up approx. 20 per cent of total raz jest ulubionym miejscem spędzania wolhokkien, kantoński, teochew i tamilski? / Singapore has more than one language?Native languages trade, and have no major impact on ASEAN nego czasu przez mieszkańców miasta spoken by Singaporeans include Mandarin, English, economies. Moreover, local consumers – – m.in. z powodu znajdującego się tam najMalay, Hokkienese, Cantonese, Teochew and Tamil. 600 million people (about 8.8 per cent of większego na świecie oceanarium. the world’s population) – are flexing their Zaspokoiwszy turystyczną ciekawość, warto purchasing muscles. Governments are only too well aware that zapoznać się z charakterystycznymi cechami gospodarek tworząprivate consumption is an increasingly important element of cych ASEAN. Okazuje się, że kraje te są silnie uzależnione od ekseconomic growth and are doing whatever they can to encourportu. W samym tylko Singapurze sięga on ponad 200 proc. PKB, age it. a państwo to sprzedaje za granicę ponad dwa razy więcej towa-

?

© CZARNY KOT, FORUM, BEW

czy wiesz, że... Did you know...

© SHUT TERSTOCK, FPM

Angkor, świątynia Ta Prohm. Angkor, the Ta Prohm temple.

30

026_KA_06_Podroze inwest12345.indd 30

13-05-16 15:37


© SHUT TERSTOCK, FPM

Singapur w liczbach Singapore in figures

rów niż Polska. Region ten żyje więc z handlu, czyli powinien być uzależniony od sytuacji na świecie – jeśli spada popyt ze strony innych państw, kraje ASEAN automatycznie powinny mieć problemy ze sprzedażą swoich produktów i usług za granicę. Otóż paradoksalnie ASEAN jest spokojną przystanią, częściowo odporną na wahania globalnej koniunktury. Dlaczego? Wszystko staje się jasne, gdy przyjrzymy się strukturze eksportu. Okazuje się, że ponad połowa obrotów handlowych generowana jest pomiędzy krajami regionu, z wyłączeniem Chin. Eksport do Europy i USA to tylko ok. 20 proc. całego handlu. Kryzys w Europie nie ma więc istotnego wpływu na gospodarki krajów ASEAN. Ponadto coraz większą siłą odznaczają się lokalni konsumenci, czyli ponad 600 mln osób (ok. 8,8 proc. populacji całego świata). Konsumpcja prywatna to coraz ważniejszy składnik wzrostu gospodarczego. Zdają sobie z tego sprawę rządzący, którzy próbują dodatkowo ją stymulować. Przykładem może być Tajlandia ze swoją po części populistyczną polityką zwiększania płacy minimalnej czy oferowania specjalnych zachęt dotyczących kupna pierwszego samochodu. W konsekwencji ASEAN stworzył samonapędzający się model wzrostu, oparty głównie o wewnątrzregionalny handel i konsumpcję prywatną. Co więcej, podejmowane są dalsze działania zmierzające do zwiększenia wzajemnych obrotów handlowych nie tylko wewnątrz regionu, ale w całej Azji. Właśnie toczą się negocjacje w sprawie stworzenia strefy wolnego handlu pomiędzy państwami ASEAN a m.in. Chinami, Indiami i Ja­ponią. Finał negocjacji przewiduje się na 2015 r. i jeśli zakończą się sukcesem, to umowa obejmie swoim zasięgiem 16 państw, w których mieszka 45 proc. światowej populacji i które wytwarzają jedną trzecią globalnego PKB. Oczywiście diabeł tkwi w szczegółach i zobaczymy, czy pojedyncze państwa nie wprowadzą

– Wzrost PKB -1,2% r/r 2012 / GDP growth – 1.2% y/y 2012 – Podstawowa stopa procentowa 0,03% 03.2013 / Base interest rate 0.03% 03.2013 – Inflacja (CPI) 3,5% 03.2013 / Inflation (CPI) 3.5% 03.2013 – Stopa bezrobocia 1,8% 12.2012 / Unemployment rate 1.8% 12.2012 – Liczba spółek giełdowych 772 03.2013 / Number of listed companies 772 03.2013 – Waluta dolar singapurski (1 SGD = 2,56 PLN) 2013 / Currency Singapore dollar (SGD 1 = PLN 2.56) 2013 – Populacja 5,31 miliona 2012 / Population 5.31 million2012 – Wartość rezerw (ze złotem) 259 miliardów USD 02.2013 / Reserve value (inc. gold) USD 259 billion 02.2013 – Mediana wieku 38,4 2012 / Median age 38.4 2012 – PKB na mieszkańca (PPP): Singapur – 60 900 USD, Polska – 21 000 USD, szacunki 2012 / GDP per capita (PPP) Singapore – USD 60,90 Poland – USD 21,000 2012 estimates

Thailand, with its somewhat populist policy of increasing the minimum wage and offering special incentives for first-time car buyers, is a case in point. All in all, ASEAN has created a self-propelling growth model, predominantly driven by intra-regional trade and private consumption. This has made it “immune” to the vicissitudes of the global economy. Moreover, further steps are being taken to boost mutual trade turnover, not only within the region but throughout all of Asia. One example of this is the ongoing negotiations to set up a free trade zone between the ASEAN bloc and China, India and Japan. The talks are expected to be finalised in 2015, and if successful, the agreement will cover 16 states, 45 per cent of the world’s population, and a third of its GDP. Obviously, the devil is in the detail and we will have to wait to see whether individual countries supplement their national legislation with restrictions on trade. Still, this should further Wat Arun – Świątynia Świtu – buddyjska świątynia w Bangkoku. Wat Arun – The Temple of Dawn in Bangkok.

Kambodża, święto Pchum Ben. Ludzie ofiarowują mnichom jedzenie dla swoich zmarłych przodków. Cambodia. During the Pchum Ben religious festival people pay their respects to their ancestors by making food offerings to monks.

31

026_KA_06_Podroze inwest12345.indd 31

13-05-16 15:37


podróże inwestycyjne

Investment trips Wietnam, Zatoka Ha Long, jedna z atrakcji przyrodniczych Azji. Vietnam. The Ha Long Bay is one of Asia’s most beautiful attractions.

stimulate growth in the region’s economies. Unfortunately, there are also some rough edges to smooth out and South East Asian countries have their fair share of problems. One is bridging the gap between ASEAN member states are these are by no means a homogeneous group. At one end of the scale, there is Singapore whose GDP per capita is one of the highest in the world (over USD 60,000), and at the other, the Philippines and Vietnam whose GDP per capita stands at about USD 4,000. This leads to stark contrasts in available technologies and infrastructure, and hinders efforts to strengthen regional integration. Another issue is the strong growth in real estate prices. The most affluent ASEAN countries are bearing the brunt of this and nowhere more so than Singapore. The mortgage interest rate here is 1 per cent for the first three years and approx. 1.5 per cent after that. When financing is this generous, soaring real estate prices are only to be expected. There is actually talk of

*Aleksander Jawień – jest prezesem Investment Fund Managers SA, www.ifmpl.com, firmy inwestycyjnej opiekującej się majątkiem osób prywatnych przy założeniu globalnego podejścia. Powyższy materiał powstał w wyniku podróży inwestycyjnej do centrum inwestycyjnego w Singapurze w kwietniu br. Jeżeli chcesz śledzić kolejne podróże inwestycyjne IFM, wejdź na stronę www.ifmpl.com. / is the CEO of Investment Fund Managers S.A., www.ifmpl.com, an investment company which takes a global approach to managing the assets of its private clients. This article is the product of a trip to the investment centre in Singapore in April this year. If you want to follow new IFM’s investment tours, go to www.ifmpl.com.

© CZARNY KOT, ARCHIWUM PRYWATNE

w swoich lokalnych przepisach jakichś obostrzeń utrudniających handel, jednak mimo to czynnik ten powinien być kolejnym bodźcem stymulującym wzrost gospodarek tego regionu. W tej beczce miodu jest też, niestety, łyżeczka dziegciu. Kraje te mają również problemy, z którymi muszą się zmierzyć. Jednym z nich jest wyrównanie nierówności pomiędzy państwami ugrupowania. ASEAN to bardzo niejednorodna grupa – z jednej strony należy do niej Singapur, którego PKB na mieszkańca jest jednym z największych na świecie (ponad 60 tys. dol.), z drugiej PKB Filipin czy Wietnamu oscyluje w okolicach 4 tys. dol. per capita. To wiąże się z ogromną dysproporcją w kwestii dostępnej technologii i infrastruktury, która utrudnia pogłębienie integracji w regionie. Kolejną kwestią jest silny wzrost cen nieruchomości, który dotyka bogatsze państwa ASEAN. Idealnym przykładem okazuje się Singapur. Obecnie w kraju tym oprocentowanie kredytu hipotecznego wynosi przez pierwsze trzy lata 1 proc., by potem wzrosnąć do poziomu ok. 1,5 proc. Przy tak luźnych warunkach kredytowania dyna-

32

026_KA_06_Podroze inwest12345.indd 32

13-05-16 16:55


miczny wzrost cen nieruchomości a bubble in this segment of the Dobrze powiedziane / Say it right nie powinien dziwić. Niektórzy móeconomy. It is reassuring to note wią nawet o bańce w tym segmenthat most consumer purchases are Osiągnięcie porozumienia wymaga nierzadko pomocy wykwalifikowacie gospodarki. Trochę uspokaja made in cash, but there may be nych tłumaczy, którzy zadbają o dokładny przekład naszych dokumenfakt, że większość zakupów dokonyloan repayment difficulties if the tów i wypowiedzi. Biuro Tłumaczeń Diuna to firma specjalizująca się w szeroko pojętych usługach lingwistycznych, począwszy od zwykłych wana jest jednak za gotówkę, ale jacentral banks tighten monetary i uwierzytelnionych tłumaczeń, tekstów technicznych i prawnych, kakolwiek oznaka zaostrzania polipolicy. a skończywszy na obsłudze konferencji i spotkań w międzynarodowym tyki monetarnej przez banki centralObviously, it would be difficult to gronie. / Reaching an understanding often requires help of professional ne może spowodować częściowe find a region anywhere in the translation specialists, who would provide accurate translation of our problemy z regulacją zobowiązań. world not beset with problems documents and statements. Diuna Translation Agency is a company specializing in a broad spectrum of linguistic services, from regular Obecnie trudno znaleźć region right now, but Southeast Asian and certified translations, technical or legal documents, to complex świata, który nie boryka się z jakimiś countries are a relatively safe interpretation services during conferences and international meetings. problemami. Na tym tle kraje Azji harbour. Their finances are robust, www.diuna.biz Południowo-Wschodniej i tak wyand they enjoy strong economic dają się stosunkowo bezpieczną growth driven by private przystanią. Dobra sytuacja finansowa, silny wzrost gospodarczy consumption with intra-regional trade making a hefty contribunapędzany konsumpcją prywatną, duże znaczenie handlu wetion. These are just some of the factors that make the region a wnątrzregionalnego – to tylko niektóre czynniki, które tworzą highlight on the map of global economic growth. z nich jasny punkt na mapie globalnego wzrostu gospodarczego. Having examined the distinctive features of ASEAN economies, Poznawszy specyfikę gospodarek państw ASEAN, warto wrócić it might be an idea to return to Sentosa. The children can visit na wyspę Sentosa. Tam najmłodsi mogą spędzić czas w studiu Universal Studios or freshen up together with you after a Universal lub razem z dorosłymi ochłodzić się w jednym z najpiękchallenging day in one of the most beautiful water parks in this niejszych w tej części Azji parków wodnych. ☐ part of Asia. ☐

© CZARNY KOT, ARCHIWUM PRYWATNE

REKLAMA

33

026_KA_06_Podroze inwest12345.indd 33

13-05-16 16:55


POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

Rzadszy niż diament

Cezary Łutowicz: z cyklu Obrazy zastane. Cezary Łutowicz from the Obrazy zastane series of works.

LUDZIE NEOLITYCZNI BYLI W NIM ZAKOCHANI, POTEM POPADŁ W ZAPOMNIENIE, DZIŚ ZNÓW ZACHWYCA TWÓRCÓW BIŻUTERII. / NEOLITHIC PEOPLE WERE CRAZY ABOUT IT BEFORE IT DISAPPEARED FROM HISTORY, BUT FLINT IS ONCE MORE CONQUERING THE HEARTS OF JEWELLERY MAKERS. TEKST/BY: Andrzej

Hołdys

© CEZARY ŁUTOWICZ, ANNA WOJDAN

Rarer than diamonds

34

034_KA_05_Polskie przeboje12345.indd 34

13-05-16 15:43


© CEZARY ŁUTOWICZ, ANNA WOJDAN

Krzemienie występują powszechnie na ziemi. Odegrały ważną rolę w dziejach ludzkości. Naszym przodkom służyły do wyrobu ostrych siekier i noży, a także do krzesania ognia. Ale tylko w okolicach Ostrowca Świętokrzyskiego, Ożarowa i Sandomierza znajdziemy kamienie z charakterystycznymi ciemnymi i jasnymi smugami, ułożonymi koncentrycznie i tworzącymi atrakcyjne wzory. To właśnie są krzemienie pasiaste. Krzemowe bakalie Ich historia sięga czasów dinozaurów. Przed 160–150 mln lat, pod koniec epoki jurajskiej, gdy na lądach królowały największe z mezozoicznych gadów – roślinożerne zauropody, płytkie morza na północ od Gór Świętokrzyskich stanowiły raj dla drobnych morskich organizmów skrywających się w wapiennych skorupkach. Po śmierci drobiazg ten opadał na dno, a niepotrzebne już osłonki stopniowo zamieniały się w twardą skałę. Trwało to wiele milionów lat, a powstałe w ten sposób warstwy wapieni mają dziś grubość setek metrów. W nich właśnie tkwią, niczym olbrzymie rodzynki w gigantycznym serniku, nieregularne buły krzemieni pasiastych. Największe mają ponad metr średnicy. Jak się narodziły i dlaczego powstały tylko w tym jednym rejonie świata – nie wiadomo. Wapienne ciasto i krzemienne bakalie to dwa geochemiczne światy, które pod względem budowy nie mają ze sobą wiele wspólnego. Naukowcy od dekad zastanawiają się, co mogło być źródłem krzemionki, która dała początek krzemieniom pasiastym. Według jednej z teorii pochodzi ona z wnętrza skorupy ziemskiej, a na powierzchnię wydostała się za sprawą gorących źródeł pulsujących na dnie jurajskich mórz. Temperatura tych źródeł zmieniała się cyklicznie i stąd wzięło się charakterystyczne uwarstwienie skał. Intrygująco brzmi też hipoteza, która mówi, że krzemienie pasiaste zawdzięczają istnienie krabom, krewetkom i innym skorupiakom ryjącym nory w dnie morza. W tych jamach woda stopniowo zmieniała odczyn chemiczny, co prowadziło do wytrącenia się krzemionkowego żelu, który twardniał i zmieniał się w skałę. Pasiaste ostrza Więcej wiadomo o tym, co działo się z krzemieniem pasiastym w znacznie bliższych nam czasach. Kilka tysięcy lat temu stał się

Anna Wojdan, naszyjnik. Anna Wojdan, necklace.

Flint is common around the world and has played a vital role in human history. Our ancestors used flint to make sharp knifes and axes, and to start fires. But stones bearing the characteristic pattern made from alternating light and dark concentric marks, i.e. striped flint, can only be found around Ostrów Świętokrzystki, Ożarów, and Sandomierz. FLINT CHIPS The history of flint goes back to the dinosaurs. When the Jurassic era was coming to an end (around 150-160 million years ago) and the land was the domain of the largest Mesozoic reptiles – herbivorous sauropods, the shallow seas north of the Świętokrzyskie Mountains were the perfect settlement area for small sea organisms that lived in calcareous shells. When they died, their remains settled on the seabed, and the hard shells slowly turned to stone, usually of light colours. This process took many millions of years, and the limestone layers are now hundreds of metres thick. Irregularly shaped blocks of striped flint, like giant chocolate chips in a giant chocolate chip cookie, can be found inside. The largest are over one metre in diameter. How they came to be

35

034_KA_05_Polskie przeboje12345.indd 35

13-05-16 15:43


polskie przeboje

Polish Hits

Krzemień pasiasty występuje na świecie tylko w jednym miejscu– wokół prastarych Gór Świętokrzyskich. Striped flint can only be found in one place in the world – around the Świętokrzyskie Mountains in Poland.

on hitem na skalę europejską. Wydobywano go masowo w wielu miejscach. Jedno z takich zagłębi, zlokalizowane w Krzemionkach Opatowskich, w pobliżu Ostrowca Świętokrzyskiego, zachowało się w dobrym stanie. Neolityczni rolnicy potrzebowali narzędzi do wyrębu lasów, zbioru upraw, prac budowlanych i gospodarskich. Krzemień pasiasty, pękający wzdłuż gładkich powierzchni tworzących ostre krawędzie, okazał się idealnym surowcem do produkcji siekier, sierpów i ostrzy. Popyt na nie rósł w miarę napływania nowej ludności. Pierwsze, co musiał zrobić przybysz, to zatroszczyć się o dach nad głową i wykarczować kawałek lasu. Pierwsze kopalnie w Krzemionkach powstały 3900 lat p.n.e. Najpierw były to płytkie jamy i nisze. Potem zaczęto drążyć w wapieniach pionowe szyby o głębokości do 8 m, od których odchodziły poziome chodniki – najdłuższe miały 20 m. Skałę wydobywano za pomocą specjalnych narzędzi wykonanych z krzemienia oraz z poroży jeleni i saren. Pracowano w pozycji półleżącej lub klęczącej, oświetlając sobie stanowisko pracy smolnymi łuczywami. W czasach swojej świetności, która przypadła na lata 2900–2500 p.n.e., Krzemionki były największym zagłębiem górniczym w Europie i jednym z pierwszych na świecie, gdzie skałę wydobywano metodami głębinowymi. Z kamienia wytwarzano przepiękne, doskonale wygładzone siekiery. Służyły one nie tylko rolnikom, ale także wojownikom. Były oznaką prestiżu społecznego i miały znaczenie magiczne – wierzono, że ozdobny kamień chroni przed złem.

born and why they only appeared in this part of the world, remains unknown. The limestone dough and the striped flint chocolate chips are from two geochemical worlds that have very little in common. Limestone is mostly calcite, i.e. calcium carbonate. Striped flint, however, is made of silicon dioxide, or silica, from which numerous quartzes, chalcedonies and opals are made. Scientists have been trying to discover the source of the silica that gave birth to striped flint, for decades. One theory has it that it came from the core of the earth’s crust and made it to the surface with the help of the pulsating hot springs that lay on the bottom of Jurassic oceans. The temperature of those springs changed cyclically; hence the striped patterns on the flint. But that’s not the only hypothetical answer. One particularly imaginative theory holds that the patterns are due to crabs, prawns and other crustaceans which lived in the seabed. The chemical compound began to change in these holes. This caused the precipitation of the silica gel, which then hardened and turned to stone.

Bogumiła Adamska: Bransoleta – Mankiet. Bogumiła Adamska: Bracelet – Cuff.

© CEZARY Wojciech ŁUTOWICZ, Franus, Corbis, BOGUMIŁA Bew, ADAMSKA M.P.,Forum

Cezary Łutowicz: z cyklu Rzeźby zastane. Cezary Łutowicz: from the Rzeźby zastane series of works.

36

034_KA_05_Polskie przeboje12345.indd 36

13-05-16 15:43


SkyRes_K_15.05.indd 1

5/15/13 4:02:14 PM


Polish Hits

Mariusz Pajączkowski, broszki. Mariusz Pajączkowski, brooches.

RAJ ARCHEOLOGÓW I JUBILERÓW Czas narzędzi kamiennych powoli jednak się kończył. Nadchodziła epoka brązu. Około 3,5 tys. lat temu w Krzemionkach zamknięto ostatnie kopalnie i o pasiastej skale na długo zapomniano. Dawne kopalnie porósł wiekowy las. Ludzie powrócili tu na stałe dopiero około stu lat temu. Znów ryli dziury w ziemi. Szukali jednak nie krzemienia, ale wapieni, z których produkowano wapno na potrzeby lokalnego przemysłu hutniczego. Przy okazji nieświadomie rozkopywano neolityczne wyrobiska. Na szczęście nie trwało to długo. Ponowne odkrycie Krzemionek nastąpiło w 1922 r. za spra-

Krzemieniem pasiastym do niedawna brukowano drogi, dziś to cenny kamień jubilerski. Striped flint was once used to pave roads while today it is a rare jewellery stone. wą prac badawczych prowadzonych pod kierunkiem Jana Samsonowicza. Wkrótce cały teren uznano za rezerwat archeologiczny i otoczono ochroną. Geolodzy do spółki z archeologami rozpoczęli prace wykopaliskowe, odsłaniając doskonale zachowany i unikalny w skali świata zespół prehistorycznych kopalń. Po geologach i archeologach krzemieniem pasiastym zainteresowali się projektanci biżuterii. Kamień ten, poza niepowtarzalnymi deseniami, wyróżnia się wysoką twardością i zwięzłością. Jest też rzadki. Wszystko to czyni go cennym surowcem na rynku jubiler-

STRIPED ROCK The nearer we come to our own time, the more that is known about the history of striped flint. This mineral was fashionable throughout Europe thousands of years ago and large-scale extraction occurred in many places. Krzemionki Opatowskie, near Ostrowiec Świętokrzyski, has an extraction site that has remained in good condition. Neolithic farmers needed tools to hack forests, harvest crops, construct dwellings and perform farming tasks. Striped flint, which cracks along smooth surfaces to create sharp edges, was the perfect material for making axes, spears, and blades. Demand grew in proportion to the number of people who settled in the areas where it was extracted. This was because a newcomer’s first chores were to hack away some of forest and build a home. In its heyday, between 2900 BC and 2500 BC, Krzemionki was the largest mining basin in Europe, and one of the first in the world, where rock was extracted using deep digging methods. Beautiful and perfectly polished axes, which can now be found within 600 km (370 mi) from the mines, were made from the flint that came out of them. These were not only used by farmers and warriors. They attested to social prestige and had magical properties. Decorative stone was believed to ward off evil. A HEAVEN FOR JEWELLERS AND ARCHEOLOGISTS The era of stone tools gradually came to an end with the onset of the Bronze Age. The last mines in Krzemionki were closed around 3,500 years ago, and the striped rock was forgotten. The mines were slowly overgrown by forest, now several centuries old. People only returned around 100 years ago. They started digging and drilling again – not for striped flint, but for limestone needed for the local steel industry. The Neolithic mines were unwittingly being dug out, although luckily not for long. Krzemionki was rediscovered in 1922, thanks to research carried out by the brilliant geologist Jan Samsonowicz. The whole area was soon

© PATRYK GOSZCZYŃSKI, CEZARY ŁUTOWICZ, MUZEUM OKRĘGOWE W SANDOMIERZU

POLSKIE PRZEBOJE

38

034_KA_05_Polskie przeboje12345.indd 38

13-05-16 16:58


© PATRYK GOSZCZYŃSKI, CEZARY ŁUTOWICZ, MUZEUM OKRĘGOWE W SANDOMIERZU

Cezary Łutowicz, bransoleta. Cezary Łutowicz, bracelet.

skim. Jednak wszystko co piękne i rzadkie wymaga ochrony, dlatego od kilku lat archeolodzy próbują przy pomocy lotniczych pomiarów laserowych zbadać wszystkie dawne i obecne miejsca wydobycia krzemienia pasiastego wokół Gór Świętokrzyskich. I pomyśleć, że jeszcze cztery dekady temu kamień ten służył głównie do utwardzania dróg. Wydobywano go w kamieniołomach wapieni w pobliżu Ożarowa i Iłży, traktując jak odpad, który utrudniał prace górnicze. Największe konkrecje, na jakie wówczas natrafiano, miały średnicę 2 m. Rozbijano je na kawałki, zamieniając w tłuczeń drogowy. Tylko nieliczne duże bryły ocalały. Jedną z nich, o średnicy 70 cm, można zobaczyć w muzeum Świętokrzyskiego Oddziału Państwowego Instytutu Geologicznego w Kielcach. Dziś moda na krzemienną biżuterię szybko rośnie i prawie trzy dekady temu przekroczyła granice Polski – jak w neolicie. ☐

proclaimed an archeological site and protected by the state. Geologists and archeologists got to work, gradually uncovering a perfectly preserved system of prehistoric mines unlike anything else in the world. Scientists are still at work in Krzemionki, looking for more ancient mines and mining settlements. The next group of people interested in this mineral that had seen dinosaurs come and go were jewellery designers. Apart from its unique patterns, striped flint is distinguished by its hardness and brevity. And it’s rare. All this makes it highly valuable and much sought after as jewellery. Jewellery makers with links to the city of Sandomierz are especially partial. They have a beautiful collection of gold jewellery and striped flint decorations in their local museum. But anything precious, beautiful, rare and fashionable has to be protected. Over the past few years, scientists have been trying airborne laser scanning to determine all the former and current extraction points of striped flint around the Świętokrzyskie Mountains. It’s hard to believe that flint was mostly used to harden roads four decades ago. The mineral was extracted from several limestone quarries near Ożarów and Iłża. It was further seen as a waste product, which made mining more difficult. The biggest concretions were 2 m in diameter. They were smashed into small pieces and then made into road material. Only a few big blocks have survived. One – 70 cm in diameter – can be seen in the museum of the Department of the Geological Institute in Kielce. Striped flint is coming back into fashion. It went beyond the boarders of Poland about 10 years ago, just as it did during Neolithic times. ☐

CEZARY ŁUTOWICZ W Muzeum Okręgowym w Sandomierzu znajduje się jedyna w świecie kolekcja srebrnej biżuterii z krzemienia pasiastego. Kamień ten wypromował dla jubilerskiej sztuki Cezary Łutowicz, który 41 lat temu stworzył pierwszą biżuterię z jego użyciem. W 1985 r. swoje prace pokazał za granicą – na wystawie w Wiedniu, a potem w wielu galeriach Europy, Azji i USA. Artysta jest też jednym z pomysłodawców festiwalu krzemienia pasiastego organizowanego co dwa lata w Sandomierzu.W 2007 r. miasto przyjęło nazwę Światowej Stolicy Krzemienia Pasiastego. / The Regional Museum in Sandomierz hosts the world’s only collection of silver jewellery made of stripped flint. The stone has been promoted in jewellery-making by Cezary Łutowicz, who 41 years ago created the first pieces featuring stripped flint. In 1985, he showed his works abroad – at an exhibition in Vienna and later in many galleries of Europe, Asia, and the US. The artist is also one of many originators of the stripped flint festival organised biannually in Sandomierz. In 2007, the city was named the Global Capital of Stripped Flint.

Krzemień pasiasty wydobywali wyspecjalizowani górnicy. Striped flint was extracted by specially trained miners.

39

034_KA_05_Polskie przeboje12345.indd 39

13-05-16 16:58


Cuisine

Kolorowy talerz A plate full of colour

Magda Gessler – restauratorka, autorka książek kucharskich, malarka. Prowadzi programy kulinarne w telewizji TVN. / Restaurateur, cook book writer, painter. She hosts culinary shows on TVN television station.

Uwielbiam polską wiosnę. Dni stały się cudownie długie, słońce zagląda wszędzie i maluje swoim światłem każdy skrawek mojego życia. Kocham wiosenny deszcz, który tak nieziemsko uwypukla i tak już przecież kontrastowe barwy. Nade wszystko jednak cieszę się z wybuchu kolorów na moim talerzu. Wiosna to naturalna pora zmiany apetytu. Już nie chcemy i na pewno nie powinniśmy jeść tłusto, ciężko i mącznie. Zamiast ciężkiej zupy, smażonego mięsa i zawiesistego sosu na naszym stole zagościły już młody szpinak, świeże rzodkiewki, chrupiące sałaty i soczyste kiełki. To jedyna pora roku, w której świeże wa­ rzywa smakują tak wybornie. Prawdziwy festiwal kolorów i witamin. Świeże liście buraków to najlepszy pretekst do przyrządzenia pysznej sałaty z kozim serem, ale i do jednego z najwspanialszych wynalazków polskiej kuchni – chłodnika. Botwinowy chłodnik, oprócz tego, że zniewalająco smaczny, zdrowy i lekki, kusi aksamitną różowością z mocno zielonymi akcentami, a jeśli dodamy do niego pokrojone w ćwiartki wiejskie jaja na twardo z żółtkami o kolorze kaczeńców, stworzymy kom-

Wiosna to jedyna pora roku, w której świeże warzywa smakują tak wybornie. Spring is the season when fresh vegetables taste most exquisitely. pletną kompozycję kolorystyczną. W polskim chłodniku do obłędnego smaku świeżutkich listków i malutkich korzonków buraka dołączają prawdziwe zsiadłe mleko, kwaśna śmietana, świeżość zielonego, gruntowego ogórka i zapach młodego kopru. Ostrości dodają świeżo zerwane rzodkiewki, wyrazistości – zdrowy, polski czosnek. Taki chłodnik musi przez noc postać w kamionkowym naczyniu, bo najlepszy jest właśnie następnego dnia. Dopiero wtedy wszystkie smaki są odpowiednio połączone. Patrzę na talerz pełen obłędnie różowej zupy, uśmiecham się do słońca za oknem i znów jest mi kolorowo. ☐

I just love springtime in Poland. The days have become wonderfully drawn out and the sun is brightening up every aspect of my life. I love those spring showers that bring all the colours into stark relief. I love being woken up by the early morning sunshine and being bewitched by its reflections on the spring flowers in my garden. But what really does it for me is the explosion of colours on my plate. Spring signals a change in appetite. We no longer want or need to eat fatty, heavy flourbased dishes. And we definitely should not. What our bodies crave now are light and fresh products. It’s time for heavy soups, fried meat and thick sauces to make way for baby spinach, fresh radishes, crunchy lettuce and juicy sprouts. This is the season when fresh vegetables taste best. Spring is a veritable festival of colours and vitamins. Fresh young beet greens make a scrumptious ingredient in a goat’s cheese salad or in one of the most brilliant inventions of Polish cuisine – chłodnik. This is a soup made of young beet leaves and is delicious, healthy and light. Chłodnik has a velvety pink colour and bright green accents, and if you add quartered free range boiled eggs with marigold-coloured yolks, you can create a complete colour composition. Polish chłodnik combines delicious fresh greens and tiny beetroot roots with genuine sour milk, sour cream, the fresh aroma of soil grown cucumbers, and the scent of baby dill. Freshly picked radishes add piquancy, and healthy Polish garlic gives it a little extra zing. Chłodnik has to be left out in an earthenware pot overnight. That’s because it tastes best the next day when all the flavours have blended. Whenever I look at a bowl of this awesome pink soup, I smile at the sunshine outside and everything becomes colourful once more. ☐

© M.p.

kuchnia

40

040_KA_06_FelietonGessler12345.indd 40

13-05-16 14:43



kuchnia

Cuisine

Czerwone korale Red berries

042_KA_06_Kuchnia12345.indd 42

13-05-16 15:09


MAŁE CZERWONE KORALIKI UKRYTE W GĘSTEJ TRAWIE. ROZGRZANE SŁOŃCEM LEŚNE POZIOMKI PACHNĄ RÓŻAMI. / TINY RED BERRIES HIDDEN IN THICK GRASS. SUN DRENCHED WILD STRAWBERRIES SMELLING OF ROSES. TEKST/BY:

Monika Kucia, www.monikakucia.pl

Poziomki to skromne owoce. Najlepiej sprawdzają się jedzone na świeżo – na przykład z bitą śmietaną. Można je nawlekać niczym korale na długie nitki polnych traw podczas letnich spacerów po lesie. A potem zjadać na polanie, rozkoszując się ich aromatyczną słodyczą. Można je oczywiście, podobnie jak truskawki, przerabiać na dżemy, marmolady, soki i syropy. Liście zbiera się na herbatę – tu sezon trwa przez cały rok, ale najlepiej zerwać listki jesienią, kiedy czerwienieją. W tradycyjnej polskiej kuchni runo leśne było zdecydowanie obecne – jadano grzyby, jagody, maliny, poziomki. To rośliny, które trudno poddają się uprawie. Ich naturalny, dziki smak jest nie do podrobienia. Zbiera się je dopiero wtedy, gdy są dojrzałe i w pełni nabrały kolorów. Należy ich szukać na polanach, suchych zboczach, w zaroślach. Aby wypełnić koszyczek owoców, trzeba się dobrze nachodzić i naschylać. Dlatego na targach i bazarach poziomki zwykle są drogie. Najlepiej zrywać je bez kielicha i szypułek. Najsmaczniejsze są te zebrane do godziny 10, ponieważ do późnego poranka wiele warzyw i owoców ma w sobie najwięcej substancji aromatycznych. Poziomka pospolita pochodzi z Europy i umiarkowanych obszarów Azji. Owocuje wczesnym latem. Owoce zawierają kwasy owocowe, kwasy organiczne, minerały, witaminy B, C, K, E. Ich właściwości zdrowotne znane były w medycynie ludowej. Jeden z XVII-wiecznych zielarzy pisał, że: „owoce poziomki pospolitej chłodzą wątrobę, krew, śledzionę oraz żołądek. Owoce odświeżają i dają ulgę duchowi, a także gaszą pragnienie. Są dobre na zapalenia, świetnie działają na gorączkę”. XVIII-wieczny botanik Karol Linneusz, który był również lekarzem, zjadał ogromne ilości owoców poziomki pospolitej w celu uniknięcia zachorowania na skazę moczanową – określał je jako „przyjemne lekarstwo” – efektywności poziomkowej diety jednak nie udowodniono. Świeże owoce z herbariów w średniowieczu stosowano do wytwarzania past do zębów, sokiem likwidowano przebarwienia, pomagał też na oparzenia słoneczne. Można poziomki leśne przesadzać do przydomowego ogródka. Wykopane z bryłką ziemi przyjmują się bez problemu. W toku prac ogrodniczych i hodowli poziomek powstała zresztą truskawka z jej olbrzymimi, bardzo wonnymi owocami. Poziomki świetnie sprawdzają się nie tylko w deserach – choć wystarczy obsypać nimi biszkopt z bitą śmietaną czy kogel-mogel

This humble fruit tastes best when freshly picked and served with, e.g. whipped cream. They can be threaded like beads on long grass stalks during a summer walk in the forest and their fragrant sweetness relished in a clearing later. Like strawberries, they can also be used to make jams, marmalades, juices and syrups. Wild strawberry leaves make an excellent herbal tea too. The leaves are in season all year, but it’s best to collect them when they turn red in autumn. These fruits of the forest have always been welcome in traditional Polish cuisine, where mushrooms, bilberries, raspberries and wood or wild strawberries feature quite prominently. These plants are difficult to cultivate, but there is nothing like their wild, natural taste. You need to go foraging in forest clearings, dry slopes and thickets to find them. And filling a basket can take a lot of walking and bending down. That’s why the wild strawberries you buy at your local market are so expensive. The fruits are picked when ripe and vibrant with colour. They should be plucked without the stem and the cap. They are most aromatic when picked before 10 am, as many fruits and vegetables are richest in aromatic substances late in the morning. The wild strawberry comes from Europe and the temperate regions of Asia. It bears fruit in early summer. Wild strawberries contain fruit acids, organic acids, minerals, and Vitamins B, C, K, E. Folk medicine makes use of their healing properties. Herbalists and pharmacists recommended wild strawberry leaves and berries as a potent cure for many conditions. A 17th century herbalist wrote that “wild strawberry fruit cool the liver, blood, spleen and stomach. The fruit refresh and offer relief to the spirit and effectively quench thirst. They prevent inflammations and are invaluable in feverish conditions.” The 18th century botanist Carolus Linnaeus, who was also a physician, consumed large quantities of wild strawberries to avoid rheumatic gout. Although he described them as an “enjoyable remedy”, the efficacy of the wild strawberry diet has not been proven. Fresh fruit from medieval herb gardens were once used to make toothpaste. Their juice removes discoloration and soothes sunburnt skin. Wild strawberries can be replanted in your garden at home. They

© FREE

Najsmaczniejsze i najbardziej aromatyczne poziomki to te zerwane rankiem. For the best taste and aroma pick wild strawberries early in the morning.

43

042_KA_06_Kuchnia12345.indd 43

13-05-16 15:09


kuchnia

Cuisine

will readily take root in a new place, provided you dig them up with a chunk of soil. Gardeners and wild strawberry growers have contributed to the development of the garden strawberry with its huge aromatic fruits. Wild strawberries are delicious – and not just with desserts. You can use them to garnish a sponge cake with whipped cream or kogel-mogel served in tiny cups to give a dessert a special twist. Wild strawberries are also scrumptious in salads with barbecued vegetables, spinach, poultry or liver, and go well with raspberry vinaigrette, honey dressing and balsamic vinegar. Sprinkle a handful of berries over a barbecued chicken breast served with, e.g. celery stalks and cheddar cheese. Wojciech Modest Amaro, owner and chef of the Atelier Amaro restaurant in Warsaw, the establishment that garnered Poland’s first Michelin star this year, is serving a cold soup of wild strawberries and elderberry with pine ice cream in June. Wild strawberries can also be an ingredient of strong drinks. A famous Polish speciality is ratafia, a cordial flavoured with rose petals and small berries: strawberries, bilberries, wild strawberries, raspberries, currents, sweet and sour cherries. The fruits are macerated in spirit, left on a sunny window sill for two months, and gingerly poured into bottles. Ratafia is usually unfiltered and tastes best – as do most summer cordials – at Christmas. It’s as if summer, sun and wild strawberry-scented time had all been bottled. ☐

042_KA_06_Kuchnia12345.indd 44

© FREE (2), FPM

w małych szklaneczkach, by słodycze nabrały szczególnego polotu i wyrafinowania. Mogą być także składnikiem sałatek z grillowanymi warzywami, szpinakiem, drobiem czy wątróbką. Lubią połączenie z malinowym winegretem, dressingiem miodowym czy balsamico. Poziomkami można obsypać grillowaną pierś kurczaka podaną np. z sałatą z selerem naciowym i twardym serem typu cheddar. Wojciech Modest Amaro, właściciel i szef kuchni Atelier Amaro w Warszawie, restauracji, która otrzymała w tym roku pierwszą w Polsce gwiazdkę Przewodnika Michelin, poszukiwacz lokalnych smaków, serwuje w czerwcu chłodnik z poziomek i czarnego bzu z lodami sosnowymi. Poziomki mogą być także składnikiem mocnych trunków. Słynnym polskim specjałem jest ratafia, czyli nalewka na płatkach róży i drobnych owocach: truskawkach, czarnych jagodach, poziomkach, malinach, porzeczkach, czereśniach i wiśniach. Zalewa się je spirytusem i wystawia na nasłoneczniony parapet na dwa miesiące, a potem po ostrożnym odlaniu rozlewa do butelek. Maria Ochorowicz-Monatowa w Uniwersalnej książce kucharskiej z 1910 r. pisała: Najsmaczniejsze wódki są to najrozmaitsze nalewki owocowe. Można je sporządzać z wiśni, dereni, śliwek węgierek świeżych lub suszonych, z moreli, brzoskwiń, malin, poziomek, jarzębiny, zielonych owoców włoskich, borówek etc. Ratafii zazwyczaj się nie filtruje. Najlepsza jest – jak większość letnich nalewek – na Boże Narodzenie. To letni, pachnący słońcem (i poziomkami) czas zamknięty w gąsiorze. ☐

13-05-16 15:10


SilverLine do Kaleidoscope_08.indd 1

7/11/12 4:47 PM

SZTUKA DEKORACJI STOŁU ZAPRASZAMY

DO SPECJALISTYCZNYCH SALONÓW OFERUJĄCYCH SZKŁO, PORCELANĘ SZTUĆCE, OBRUSY ART. DEKORACYJNE I...

www.witeks.pl

Nasze salony firmowe

Brwinów, Chełm, Gdańsk, Jarosław, Katowice, Kielce, Łomianki, Łódź, Nowy Sącz, Nowy Targ-Szaflary, Ostrów Wielkopolski, Poznań-Komorniki, Szczecin, Warszawa, Włocławek, Wrocław, Zabrze, Modlniczka k/Krakowa (centrala), tel. 12 623 39 38, 12 623 39 22, e-mail: kontakt@witeks.pl

045_KA_1305_Reklama_01.indd 45

13-05-16 14:56


polska marka

Polish Brand

Recykling tradycji

Recycling tradition

Filc to materiał na każdą pogodę, A z folkowym haftem – na każdą okazję. Nic dziwnego, że Torebki goshico podbijają Świat, promując polskę. / Felt is an all-weather fabric. And embroidered felt can be worn on any occasion. No wonder Goshico bags are conquering the world while promoting Poland. Tekst/BY:

Danuta Śmierzchalska

Wielobarwne hafty zdobią torebki GOSHICO, firmy, która w ciągu zaledwie paru lat istnienia w świecie mody zyskała już status kultowej. Stworzyły ją siostry Małgorzata Kotlonek i Agnieszka Kotlonek-Wójcik, które postanowiły połączyć współczesne wzornictwo z motywami folkowymi. Pomysł na torebkę z filcu ozdobioną folkowym haftem powstał 5 lat temu, a inspiracją była łowicka wycinanka, która przez lata wisiała w rodzinnym domu sióstr, wykonana przez ich tatę, który był niezwykle uzdolniony plastycznie. Małgorzata pracowała jako charakteryzatorka, projektowała też biżuterię, a Agnieszka, z wykształcenia ekonomistka, była szefową w dziale handlowym dużej firmy. Torebki szyły po nocach, głównie dla przyjaciół. W końcu podjęły decyzję, by poświęcić się tylko temu zajęciu. Na początku pracowały tylko we dwie. Dlatego konstrukcja torebki i haft nie mają dla nich tajemnic. Obecnie siostry podzieliły role: Małgorzata projektuje, a prowadzenie firmy to zadanie Agnieszki. Na polskim rynku nie było wcześniej niczego podobnego, więc sukces przyszedł szybko. W 2011 r. markę nominowano do konkursu Dobry Wzór 2011 organizowanego przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego, rok później otrzymała Srebrny Medal Koreańskiej Międzynarodowej Wystawy Wynalazczości Kobiet KIWIE Targów w Seulu, w 2013 – Złoty Medal Międzynarodowych Targów Poznańskich za kolekcję toreb Destiny. Oryginalny pomysł i perfekcja, krótkie serie i limitowane edycje wykonania to niejedyne zalety torebek GOSHICO. Każda z nich jest ręcznie wycinana i zszywana, a materiały są najwyższej jakości. Gruby, nieprzemakalny filc pochodzi z recyklingu i jest produkowany specjalnie na zamówienie firmy. Torebki GOSHICO poko-

GOSHICO, a company which has become an iconic brand almost overnight, specializes in embroidered multi-coloured bags. GOSHICO is the brainchild of Małgorzata Kotlonek and Agnieszka Kotlonek-Wójcik. The two sisters hit upon the idea of combining modern design with folk motifs. The idea for a felt handbag embroidered with a folk motif was born 5 years ago and the inspiration came from a Łowicz paper cut-out that hung on the wall of the sisters’ home. The cut-out was hand crafted by their artistically talented father. Małgorzata was working as a makeup artist and jewellery designer and Agnieszka, an economist by profession, was the head of the sales department of a large company. The two started out making bags for friends after hours. Eventually they quit their day jobs and devoted themselves full time to their new profession. At first, they worked alone and soon became proficient in making and embroidering handbags. Today each sister is responsible for her part of the company: Małgorzata designs the bags and Agnieszka runs the business. Nothing like this had ever been attempted in Poland and success was not long coming. GOSHICO was nominated for the “Dobry Wzór 2011” (Good Design 2011) competition, run by the Institute of Industrial Design, and was awarded a silver medal at the Korea International Women’s Invention Exposition in Seoul in 2012, and a Gold Medal at the International Poznań Fair for the Destiny bag collection in 2013. The original idea, perfect craftsmanship, short product lines and limited editions are just some of the merits of GOSHICO bags. Each is hand cut and sewn, and made from top quality materials. The thick waterproof recycled felt is made especially for the company.

46

046_KA_06_Polskamarka12345.indd 46

13-05-16 15:11


Ornament inspirowany wycinanką łowicką, wyhaftowany na filcu to znak rozpoznawczy marki Goshico. The folk motif inspired by a Łowicz paper cut-out embroidered on felt is the distinguishing mark of GOSHICO.

47

046_KA_06_Polskamarka12345.indd 47

13-05-16 15:11


polska marka

Polish Brand

chały nie tylko Polki. Turyści wywożą je w świat ze sklepów na wszystkich krajowych lotniskach, a dystrybutorzy m.in. w USA, Czechach i Niemczech starają się, by podbijały zagraniczne rynki. Sukces i popularność mają jednak swoją cenę – dziś, gdy folkowe inspiracje to jeden z najmodniejszych trendów, GOSHICO jest naj­ częściej podrabianą polską marką. Dodajmy: nieudolnie, a bywa, że wzory są kopiowane w 100 procentach. Z nieuczciwą konku­ rencją trudno walczyć, chociaż nazwę, logo i projekty siostry za­ strzegły w Urzędzie Patentowym. Pociesza je Roos, holenderska projektantka biżuterii i przyjaciółka Małgorzaty, która stwierdziła: „W przyszłości to o GOSHICO będą pisać jako o marce, która wy­ myśliła filcowe torebki z folkowym haftem tak jak Chanel wymyśli­ ła sztuczne perły”. Dziś GOSHICO w swojej ofercie ma dwie linie. Jedna to torby haf­ towane wykonane z filcu, materiałów pikowanych i skór. Druga li­ nia dedykowana jest fankom prostoty i minimalizmu. Są to eksklu­ zywne skórzane torby wykonywane ręcznie w kilku egzemplarzach lub na zamówienie. ☐ Kolekcje GOSHICO można zobaczyć na stronach www.goshico.com i www.goshicoid.com.

GOSHICO collections can be viewed at: www.goshico.com and www.goshicoid.com.

© Monika Motor, Maciej Bernas, Sebastian Siębor, Jola Skóra

Firma powstała dzięki artystycznej pasji Małgorzaty i biznesowemu talentowi Agnieszki. GOSHICO was born out of Małgorzata’s artistic passion and Agnieszka’s business talent.

Polish women are not the only ones to have fallen in love with GOSHICO bags. Tourists buy them at every Polish airport and distributors in the US, the Czech Republic and Germany are busy making the brand known abroad. All this success and popularity, however, has come at a price. In this day and age where folk motifs are hot property, GOSHICO is one of Poland’s most frequently counterfeited brands (and poorly counterfeited at that) and its designs are being copied 100 per cent. The name, logo and de­ signs have all been registered at the Patent Office but it is hard to fight blatantly unfair competition. Roos, a Dutch jewellery design­ er and friend of Małgorzata has said that “In the future GOSHICO will be known for inventing felt bags with folk embroidery just as Chanel is known for inventing fake pearls”. GOSHICO has two lines in its portfolio: one has embroidered felt bags, quilted bags and leather bags; the other is dedicated to those who love simplicity and minimalism, and features handmade leather bags made in a limited number of copies or to order. ☐

48

046_KA_06_Polskamarka12345.indd 48

13-05-16 15:11


SlonecznyMlyn_Kaleidoscope_0613.indd 1

5/17/13 11:35 AM


ROZMOWY O BIZNESIE

Business Talk

Lody Grycana popłynęły do Azji

© MICHAŁ GROCHOLSKI/FORUM

Grycan goes to Asia

50

050_KA_06_Rozmowy o biznesie12345.indd 50

13-05-16 16:58


© MICHAŁ GROCHOLSKI/FORUM

STRATEGIA BIZNESOWA W FIRMIE GRYCAN – LODY OD POKOLEŃ – JEST BARDZO PROSTA: STARY PRZEPIS, NAJLEPSZA KREMÓWKA I TYLKO SZCZYPTA MARKETINGU. / THE BUSINESS STRATEGY OF GRYCAN – LODY OD POKOLEŃ (ICE CREAM FOR GENERATIONS) – IS SIMPLICITY ITSELF: AN OLD RECIPE, THE BEST DOUBLE CREAM, AND JUST A PINCH OF MARKETING. ROZMAWIA/INTERVIEWED BY:

Maciej Czujko/money.pl

Panie prezesie, moja córka ma trzy lata i już zasmakowała w „grycanach”. Bardzo mi miło. Klientów w tym wieku doceniam najbardziej. Również dlatego, że mogę na nich liczyć w przyszłości. To dobry plan. Między nami mówiąc, ja potrafię zjeść litr na jedno posiedzenie. Jeśli mówimy szczerze, to ja też. Ja jem jednak lody na wesoło – potrzebuję dobrego nastroju, a o ten ostatnio trudno. Pan też już nie liczy na ożywienie gospodarcze w drugiej połowie tego roku. Pozostaje nadzieja, że nadejdzie ono w 2014. Niestety kryzys rozpędzał się powoli i również powoli będzie mijał. Ale przyznam, że jestem optymistą i po cichu liczę na początek przyszłego roku. Właśnie wróciłem ze Stanów i widziałem tam wielkie ożywienie nawet na ulicach. Przed restauracjami ustawiają się kolejki, tłumy ludzi odwiedzają centra handlowe, a po miastach jeżdżą nowe samochody. To wszystko napawa optymizmem. U nas też nie brakuje ludzi w sklepach. Ale nie ma takiego dynamizmu w konsumentach. U nas złą robotę zrobiły media. Odnoszę się do nich z dużym szacunkiem, ale to dziennikarze nakręcili spiralę strachu, która każe ludziom poważnie ograniczać wydatki, trzymać pieniądze na lokatach. A przecież bez wydawania, bez kupowania nie napędzimy koniunktury. Musiał pan w związku z tym zrewidować swoje plany biznesowe? Nie, również dlatego, że zawieramy umowy długofalowe, podpisujemy je więc dużo wcześniej. Przesunięcie prognoz o pół roku nic więc nie zmienia. Poza tym bądźmy rozsądni. Jest dołek, będzie górka. Siedem lat chudych i siedem tłustych. Musi przyjść odbicie. Pan szykuje się do nich przez inwestycje. Kupuj w kryzysie, bo wtedy jest najtaniej – taka strategia? To bardziej rozsądek niż strategia. Nie można przecież liczyć na to, że przyjdzie kryzys i dopiero wtedy będziemy się rozwijać. Teraz jest po prostu nieco wygodniej inwestować. Na przykład łatwiej nam wykańczać lokale, bo dziś wykonawcy, którzy będą je szykować, mają większy respekt wobec inwestora. Poza tym z rynku odpadły wszystkie firmy krzaki. Miłe jest też to, że w dół idą ceny nieruchomości.

My daughter is only three and she loves Grycan ice cream. Glad to hear it. Customers her age are the ones I value most. I can also rely on them in the future. It’s a good plan. And just between you and me, I can go through a litre of ice cream in one go. And just between you and me, so can I. I only eat ice cream when I’m in a good mood – when I need to keep my spirits up, which hasn’t been often lately. The economy doesn’t look like picking up in the second half of the year. Hopefully, it’ll bounce back in 2014. Unfortunately, the crisis took a while to pick up speed and the recovery is going to do likewise. But I’m optimistic and I’m hoping that the market will fare better next year. I’ve just returned from the US where I’ve seen an enormous resurgence, even on the streets. People are queuing up at restaurants and shopping malls are teeming with customers. I see optimism everywhere. There’s no shortage of people in the shops here either. But consumers don’t have the same energy here. The media have done a lot of damage in Poland. I have a lot of respect for journalists, but some have been fuelling anxiety, and this makes people seriously curtail their spending. If we don’t spend, if we don’t buy anything, we won’t get the economy back on track. Has the downturn forced you to revise your business plans? No, but this is partly because we enter into long-term contracts which are signed well in advance. Shifting projections six months doesn’t change anything. We have to be reasonable. There’s a recession, and there’ll be a boom. Seven years of plenty and seven years of famine. There has to be a recovery. And you’re gearing up for it by investing. Buy in times of crisis because it’s cheaper – it that the strategy? It’s more common sense than strategy. We can’t count on a recession coming along to let us expand. It’s just easier right now. For instance, it’s easier to do up premises because contractors have more respect for investors. Apart from that, all the shady companies have been forced out of the market. It’s also good to see real estate prices coming down. Renting commercial real estate is also cheaper, so now would be a good time to sign a lease. Yes, but if the location’s good, the owner knows there’ll always be people ready to sign, so the discounts are not significant. There aren’t all that many exciting new places to rent either. Most cities

51

050_KA_06_Rozmowy o biznesie12345.indd 51

13-05-16 15:45


Business Talk

Nie jestem oszczędny, ale nie muszę latać helikopterami. Moje cele to stabilizacja i budowa marki. I’m not frugal but I don’t have to fly a helicopter. Stabilisation, brand building – these are my objectives.

Wynajem powierzchni handlowych też jest tańszy, więc dobrze jest właśnie teraz podpisywać umowy. Tak, ale w dobrych lokalizacjach właściciele wiedzą, że będą mieli klientów, więc zniżki nie są znaczące. Do tego nowych, ciekawych miejsc też już nie jest tak dużo, bo w wielu miastach centrów handlowych jest już dość. Nowe lodziarnie – to podstawowa strategia firmy? Nowe lodziarnie owszem, a do tego nasilamy kontakty z sieciami handlowymi. Ale podstawowa strategia to jakość. Mam takie powiedzenie, że branża spożywcza jest bardzo sprawiedliwa: każdy ma podniebienie – czy biedny, czy bogaty. Klient albo wraca, albo zapomina. My robimy lody tak, żeby wracał. Czego więc pilnuje Zbigniew Grycan? Receptur. Mimo tego, że niektóre produkty poważnie drożeją – ostatnio na przykład śmietanka kremowa – skład pozostaje ten sam. Nie szukamy zamienników o gorszej jakości, nie podnosimy również ceny. Trzymamy się przepisu i zmniejszamy marżę. Nie można być pazernym. Jeśli już na czymś oszczędzać, to gasić światło tam, gdzie niepotrzebnie się świeci.

already have all the shopping malls they need. New ice cream parlours – is this your core corporate strategy? Yes, there will be new ice cream parlours, but we’re also building up our relations with retail chains. Our strategy is based on quality. I like to say that the food industry is very fair: rich or poor, we all have a palate. The customer either comes back or forgets you. We make ice cream to get them coming back. So, what does Zbigniew Grycan take care of? Recipes. The ingredients haven’t changed, even though some of them are becoming considerably more expensive, e.g. the price of double cream has gone up recently. We don’t go looking for inferior substitutes and we don’t raise our prices. We stick to the recipe and cut our margins. You cannot be greedy. You have all the recipes in your head. Yes, my parents ran the first ice cream shop in Wrocław after the war, and my grandfather made ice cream in eastern Poland. I learnt the trade in the Bristol Hotel in Warsaw. Despite the communist era, they still employed the most celebrated pre-war chefs. Your management style is also traditional. I’ve heard that most of your staff have your direct number in their mobiles. Well, not most, because I currently employ 1,300 people. But roughly 200 of them do. And you are a frugal businessman. Your passion is taking the dogs for a walk. That’s not exactly an expensive hobby. It’s one of my passions. I wouldn’t call myself “frugal”. It’s just that I’ve just always lived the same way. Do you agree with Warren Buffett, who has called for curbing greed and building companies with strong foundations? Yes. I’ve been focusing on building and development for years. I don’t have to fly a helicopter. Stabilisation, brand building – these are my objectives. Yes, the brand. Does the Grycan brand stand for retro ice cream or modern confectionery? One of my associates once told once he believes we’ve managed to combine traditional and industrial ice cream making. As a result, we have many customers who relate to us. Let me give you a simple example. I checked Facebook yesterday. We have 155,000 fans there. That’s an excellent result in this sector – to put it mildly. Zbigniew i Elżbieta Grycanowie z córkami Małgorzatą i Magdaleną. Zbigniew and Elżbieta Grycan with daughters Małgorzata and Magdalena.

©ARTUR SOKOŁOWSKI

rozmowy o biznesie

52

050_KA_06_Rozmowy o biznesie12345.indd 52

13-05-16 15:45


©ARTUR SOKOŁOWSKI

A te receptury ma pan w głowie. Tak, moi rodzice mieli pierwszą powojenną lodziarnię we Wrocławiu, wcześniej lody robił na Kresach mój dziadek. Ja uczyłem się zawodu w warszawskim Bristolu. Choć były to już czasy komuny, to pracowali tam najwięksi specjaliści sprzed wojny. Styl zarządzania też ma pan klasyczny. Podobno większość pana pracowników ma w komórkach bezpośredni numer do prezesa. No nie większość, bo dziś to już 1300 osób. Myślę, że mój numer ma około 200 pracowników. A do tego jest pan przedsiębiorcą oszczędnym. Pana pasja to spacery z psami. Niedrogie hobby. To jedna z pasji. Nie powiedziałbym więc o sobie „oszczędny”. Po prostu cały czas żyję na tym samym poziomie. Czyli podejście Warrena Buffetta – który nawoływał do powstrzymania chciwości i budowania firm o solidnych fundamentach – panu odpowiada? Tak. Przez lata skupiałem się na budowaniu, rozwijaniu. Nie muszę latać helikopterami. Stabilizacja, budowa marki – to są moje cele. Właśnie, marka. „Grycany” to lody retro czy łakocie nowoczesne? Jeden z moich współpracowników powiedział mi kiedyś, że jego zdaniem udało nam się połączyć rzemieślniczy i przemysłowy sposób na lody. Dzięki tej metodzie mamy mnóstwo związanych z nami klientów. Prosty przykład, wczoraj zajrzałem na Facebooka – mamy tam 155 tys. fanów. Jeśli chodzi o branżę, to jest, delikatnie mówiąc, bardzo dobry wynik. I znów chodzi o jakość. Jak z tekstyliami, wszystko wychodzi po pierwszym praniu (śmiech). Nie chcę robić przykrości marketingowcom, ale mam wrażenie, że jakość to 80 proc. sukcesu, a reszta to marketing. A ja nie chcę rozbijać sukcesu na składowe. Choć muszę przyznać, że jakiekolwiek ruchy marketingowe zaczęliśmy dopiero po sześciu latach. Od trzech lat dajemy się zauważyć to tu, to tam. Skromnie. Nigdy nie mieliśmy telewizyjnej reklamy. Dla nas najważniejszy jest marketing szeptany. W ten sposób „grycany” docierają od człowieka do człowieka. Przede wszystkim od Polaka do Polaka. Ale za granicą też „grycany” już znają. Tak, w Czechach otworzyliśmy trzecią lodziarnię. Jesteśmy tam też w jednej sieci handlowej, można kupić nasze lody w jej marketach. A reszta świata? Kontener chłodniczy popłynął do Azji, ale nie zdradzę, gdzie dokładnie. A u nas w kraju staje pan czasem z boku i podpatruje maluchy, jak wcinają „grycany”? Oczywiście, to wielka przyjemność. Raz do roku, na Dzień Dziecka, zapraszamy też kilka grup przedszkolaków do fabryki. To duże przeżycie dla takiego brzdąca – zobaczyć, jak z wielkiej rury gęstym strumieniem leją się jego ulubione czekoladowe czy truskawkowe lody. ☐

But it all boils down to quality. Just like textiles, it all comes out in the wash. (laughs). I don’t want belittle the marketing team, but I get the impression that 80 per cent of success is quality and only the remainder can be put down to marketing. And I don’t want to break success down into ingredients, although I have to admit that we didn’t launch any marketing initiatives until our sixth year. We’ve been visible here and there for three years. But we’ve always kept a low profile. We’ve never had a TV commercial. Word of mouth is our preferred method. That way, Grycan ice cream is on everyone’s lips. Especially Polish lips. But Grycan is also known abroad. Yes, we opened our third ice cream parlour in the Czech Republic. Our ice cream are also available at the stores of a local retail chain. And what about the rest of the world? A refrigerated container has just been shipped to Asia, but I won’t reveal where to exactly. And do you ever stand around watching children devouring Grycan ice cream here? Yes, of course. It’s an absolute pleasure. We invite several groups of pre-schoolers to our factory every Children’s Day. Their mothers always tell us that the children cannot get to sleep for a long time after the trip. It’s an exciting experience for a kid to see a thick stream of his or her favourite chocolate or strawberry ice cream gushing out of a giant pipe. ☐

LEKKIE LODY JOGURTOWE 53

050_KA_06_Rozmowy o biznesie12345.indd 53

Grycan5_K_17.04.indd 1

4/17/1315:46 12:16:17 PM 13-05-16


w chmurach

Up in the Air Premium Club to kabina, w której znajduje się 21 komfortowych foteli. Premium Club is a cabin with 21 comforable seats.

Rozpieszczamy pasażerów Pampering our passengers

Powrót Dreamlinerów oznacza komfort podróży w rozsądnej cenie. / The return of the Dreamliner promises travel comfort at reasonable prices. Krzysztof Moczulski

tekst/ by:

Po kilku miesiącach testów Dreamlinery powracają na niebo. Niedawno pojawił się w Warszawie trzeci samolot w barwach PLL LOT, a od początku czerwca LOT planuje połączenia do Chicago. W następnej kolejności Boeing 787 pojawi się na trasach do To-

After several months of tests, the Dreamliners are returning to the skies. The third Dreamliner in LOT Polish Airlines livery has recently landed in Warsaw. LOT will be operating Boeing 787s on our Chicago flights as of early June and our Toronto, New York

54

054_KA_06_W chmurach12345.indd 54

13-05-16 17:04


ronto, Nowego Jorku i Pekinu. Do końca roku LOT planuje wszystkie połączenia dalekodystansowe wykonywać właśnie Dreamlinerem. Powrót „liniowca marzeń” oznacza również powrót unikatowej oferty polskiego przewoźnika. Jako jedna z niewielu europejskich linii PLL LOT proponuje rozwiązanie idealne dla pasażerów, którzy oczekują zdecydowanie większego komfortu podróży – w rozsądnej cenie. Premium Club to kameralna kabina mieszcząca 21 foteli w konfiguracji 2-3-2 (w klasie ekonomicznej konfiguracja wynosi 3-3-3). Każdy fotel ma 50 cm szerokości, rozkłada się do pozycji półleżącej i dla wygody pasażerów wyposażony jest w gniazdko elektryczne, port USB, oraz 12,4-calowy monitor systemu rozrywki pokładowej sterowany dotykowo lub za pomocą pilota. Komfort oglądania programów i słuchania muzyki zapewniają słuchawki z systemem redukcji szumów. Oprócz filmów i muzyki przewoźnik planuje również udostępnić pasażerom wybór magazynów w wersji elektronicznej. Ale to nie koniec rozpieszczania pasażerów – osoby podróżujące w klasie Premium Club mają dodatkowe, do niedawna zarezerwowane tylko dla pasażerów klasy biznes przywileje. Najważniejsze z nich to: możliwość zabrania dodatkowej sztuki bagażu (limit dla bagażu rejestrowanego wynosi 2x23 kg), dodatkowa sztuka bagażu podręcznego, możliwość odprawy przy stanowiskach Elite Club/Business Class oraz pierwszeństwo przy boardingu. Warto również podkreślić, że pasażerowie dolatujący do Warszawy na rejs Dreamlinerem mogą korzystać ze wszystkich przywilejów już od pierwszego segmentu swojej podróży – nawet jeśli odbywa się ona w klasie ekonomicznej. Na pokładzie samolotu pasażerowie Premium Club są pod dobrymi skrzydłami specjalnie dobranych w programie Elite Fleet członków personelu pokładowego. Gdy dodamy do tego dobrą, tradycyjną polską kuchnię oraz szeroki wybór alkoholi, a także napojów bezalkoholowych, uzyskujemy niezawodną receptę na udaną podróż. Aby dopasować się do oczekiwań każdego pasażera, w klasie Premium Club oferowane są trzy rodzaje serwisu: klasyczny, ekspresowy – dla tych, którzy pragną się wyspać lub pracować, oraz à la carte, czyli w dogodnym dla pasażera momencie. Na pierwsze rejsy Dreamlinerem LOT przygotował bardzo atrakcyjną ofertę dla pasażerów klasy ekonomicznej – w miarę dostępności miejsc na pokładzie podczas odprawy na lotnisku będą oni mogli wykupić miejsce w klasie Premium Club za bardzo atrakcyjną dopłatą – od 100 dol. Gorąco namawiam do wypróbowania tej nowości, ale lojalnie uprzedzam, że bardzo łatwo jest się przyzwyczaić do komfortu, który oferuje klasa Premium. ☐

and Beijing routes later. We are set to have Dreamliners on all our long-haul routes by the end of the year. The return of the Dreamliner signals the return of our very special one-off offer. LOT will be one of only a few European airlines to offer the perfect solution to passengers who want drastically improved travel comfort at reasonable prices. The Premium Club is a cosy cabin featuring 21 seats in 2-3-2 arrangement (in the Economy Class the arrangement is 3-3-3). All the seats have a width of 50 cm, can be adjusted to a recliner position, and are fitted with an electric socket, a USB port and a 12.4” in-flight entertainment system screen to maximise passenger comfort. Watching movies or TV programs and listening to music is made even more comfortable with noise reduction headphones. But we have even more features to pamper our passengers. Premium Club passengers now enjoy benefits which were only available in Business Class until recently. The main ones are an additional piece of luggage (luggage allowance is 2x23 kg), an extra piece of carry on baggage, check in at Elite Club/Business Class desks, and priority boarding. It should be stressed that passengers taking a connecting flight to Warsaw to continue their journey aboard a Dreamliner will benefit from all these privileges during the first leg of their journey, even if they fly Economy Class. After boarding, Premium Club passengers are attended to by cabin crew members specially selected for the Elite Fleet programme. Add to that delicious traditional Polish cuisine and a wide selection of alcoholic and non-alcoholic beverages, and you have a surefire formula for an enjoyable and hassle-free trip. In order to meet the expectations of all our Premium Club passengers, we offer three types of service: classic; express – this is geared to those who want to take a nap or work; and à la carte, where meals are served at the passenger’s convenience. LOT has an attractive deal for Economy Class passengers travelling on our first Dreamliner flights. Subject to seat availability, you can upgrade to Premium Club Class for an attractively priced extra charge (up to USD 100) during check-in. I heartily to encourage you to try this latest offer, but beware – the comfort provided can be highly addictive. ☐

© KRZYSZTOF MOCZULSKI, M.P.

Pasażerowie Premium Club mają przywileje do niedawna zarezerwowane dla klasy biznes. Premium Club passengers now enjoy benefits which were only available in Business Class.

55

054_KA_06_W chmurach12345.indd 55

13-05-16 17:04


PODWODNY People and the World

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

ŚWIAT I LUDZIE

56

056_KA_06_Swiat i ludzie12345.indd 56

13-05-16 16:45


Underwater sesame

CZY JEST TAKIE MIEJSCE POD WODĄ, GDZIE MOŻNA ZOBACZYĆ JEDNOCZEŚNIE ZATOPIONE MOTOCYKLE, CIĘŻARÓWKI, LOKOMOTYWĘ I ARTYLERYJSKIE POCISKI? TO „THISTLEGORM” – JEDEN Z NAJBARDZIEJ FASCYNUJĄCYCH WRAKÓW NA ŚWIECIE. / THERE IS AN UNDERWATER PLACE WHERE YOU CAN FIND SUNKEN MOTORCYCLES, TRUCKS, A STEAM LOCOMOTIVE AND ARTILLERY SHELLS. IT’S THE SS THISTLEGORM, ONE OF THE WORLD’S MOST FASCINATING WRECKS.

TEKST/BY:

Daniel Walczak

© PAP

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

NY SEZAM

57

056_KA_06_Swiat i ludzie12345.indd 57

13-05-16 17:04


Świat i ludzie

People and the World

Kto widział choć fragment filmu albo zdjęcie zrobione na tym wraku – musiał je zapamiętać. W półmroku stoją obrośnięte gąbkami i koralami stare ciężarówki, strasząc resztkami szyb w kabinach i ślepymi reflektorami, i ładunek ciasno upchanych motocykli, pokrytych morskimi żyjątkami. A to dopiero początek atrakcji. „Thistlegorm”, spoczywający na dnie Morza Czerwonego, to kapsuła czasu, która z lat 40. dotrwała do dziś. „Thistlegorm” był brytyjskim transportowcem. W 1941 r. wiózł z Wielkiej Brytanii do Kairu sprzęt dla alianckich sił w Egipcie, a konkretnie dla Sił Pustyni Zachodniej, które weszły w skład utworzonej we wrześniu 8 armii walczącej potem w Libii z niemieckim Afrika Korps. Ponieważ Morze Śródziemne roiło się od patroli włoskiej floty i lotnictwa, „Thistlegorm” popłynął w półroczną podróż dookoła Afryki. I kiedy był już dosłownie dzień, dwa od celu, zatopiły go celnymi bombami niemieckie samoloty, polujące zresztą na zupełnie inny statek. A dziś można pod wodą obejrzeć prawdziwe cuda. „Thistlegorm” dla płetwonurka jest jak baśniowy Sezam. Piękny, pełen zakamarków wrak, wypełniony samochodami i sprzętem wojskowym. Do tego wspaniała fauna i flora Morza Czerwonego o najrozmaitszych kolorach i najdziwniejszych kształtach. Są żółwie morskie i papugoryby o ptasich dziobach. W załomach blach kryją swe długie, wężowe ciała groźnie wyglądające mureny. Wszędzie rosną fantastyczne gąbki i różne gatunki korali.

If you’ve ever seen a fragment of the movie or a photograph of the wreck then you’d remember it. The outlines of old trucks are still recognisable in the semidarkness, although long overgrown with sponges and corals. The remnants of broken windows and blind headlights loom eerily, as does the load of tightly crammed motorcycles covered by sea creatures. But this is only a glimpse of what is on offer. The Thistlegorm is a time capsule which has been sitting on the bottom of the Red Sea since the 1940s. Thistlegorm was a British freighter, and very modern by the standards of the day. In 1941, she set sail from Glasgow to Alexandria with a cargo of equipment for the Western Desert Force which became part of the Eighth Army formed in September that year fighting the German Afrika Korps in Libya. To avoid Italian naval and air force patrols in the Mediterranean, the Thistlegorm embarked on a sixmonth voyage around Africa. The ship was only a day or two away from her final destination when she was sunk by German planes that were hunting for a completely different vessel. Today, we can admire a genuine underwater treasure trove. For a diver, the Thistlegorm is a veritable Aladdin’s cave. Beautiful, lots of nooks and crannies, and plenty of automobiles and military equipment. And to top it off there are the magnificent Read Sea flora and fauna with their many intriguing shapes and colours. Here you can find sea tortoises and beaked parrotfish. On a more ominous note, long, serpentine moray eels lie in wait in cavities

„Thistlegorm” został zbudowany w 1940 r. Czwarty rejs tego statku okazał się jego ostatnim. The Thistlegorm was built in 1940. It was sunk on its fourth and final voyage a year later.

© PAP (2), FOTOCHANNELS, poprzednia strona/previous page: pap

„Thistlegorm” to jeden z najlepszych do nurkowania wraków. Ten podwodny skansen co miesiąc odwiedza ponad tysiąc nurków. The Thistlegorm is one of the best shipwrecks for divers to visit. The site is visited by over a thousand divers each month.

58

056_KA_06_Swiat i ludzie12345.indd 58

13-05-16 16:45


created by steel panels. There are fantastic sponges and different species of coral virtually everywhere. The site is not all that difficult to reach. The water is about 30 metres deep, but the most interesting places to see on the ship are located at a depth of about 20 metres. This means that almost any diver who has completed the basic training of a standard diving organisation (CMAS, PADI, NAUI) can embark on this fascinating trip. He or she can dive under the watchful eye of a local guide who knows the wreck intimately. On the other hand, the Thistlegorm is not close to shore, and is dozens of kilometres from the nearest ports. If you’re going to explore the wreck, you’ll have to go on a sea safari. This is a cruise aboard a dive boat that leaves from an Egyptian resort and lasts several days. This is an exciting adventure for those who just want to dive and torture for everyone else. There is nothing to do except sunbathe, because the ship sails from reef to reef without ever going near land. And you don’t so much bask as sizzle in the sun. The whitewashed decks absorb so much heat that you need to place your feet in the shade of tables or chairs to walk around barefoot. Sunburn is a certainty unless you use cream and sun blocks. Squeezing a red-raw body into a body-hugging wetsuit is not the most pleasant experience.

© PAP (2), FOTOCHANNELS, poprzednia strona/previous page: pap

Dotrzeć do owego Sezamu nie jest trudno. Dno morza jest na głębokości 30 m, ale najciekawsze do oglądania miejsca statku znajdują się płycej, na blisko 20 m. To oznacza, że w zasadzie każdy płetwonurek z ukończonym podstawowym szkoleniem dowolnej organizacji nurkowej (CMAS, PADI, NAUI) może odbyć ekscytującą wycieczkę. Zwłaszcza że i tak cały czas płynie pod nadzorem lokalnego przewodnika, znającego wrak jak własną kieszeń. Z drugiej strony „Thistlegorm” nie leży przy brzegu, ale kilkadziesiąt kilometrów od najbliższych portów – żeby go obejrzeć trzeba wziąć udział w tzw. morskim safari, czyli kilkudniowym rejsie na nurkowym kutrze wypływającym z któregoś z egipskich kurortów. Dla tych, którzy chcą tylko nurkować, to wspaniała przygoda, dla pozostałych – udręka. Poza opalaniem się nie ma nic do roboty, bo kuter pływa od rafy do rafy, od wraku do wraku, nie zbliżając się ani na chwilę do stałego lądu. A słoneczna kąpiel przypomina bardziej smażenie się, bo pomalowany na biało pokład potrafi tak się rozgrzać, że aby przejść po nim gołą stopą, trzeba stawiać kroki w miejscach, gdzie pada cień stolika czy krzesła! Bez kremów i sunblockerów można błyskawicznie nabawić się oparzeń – a zakładanie obcisłej pianki nurkowej na poparzoną skórę jest mało przyjemne…

056_KA_06_Swiat i ludzie12345.indd 59

13-05-16 16:45


Świat i ludzie

People and the World But all these inconveniences are immediately forgotten once you plunge into the azure waters of the Red Sea. The Thistlegorm lies in two parts. The bow extends as far as the funnel and is almost on an even keel. This is where you will find the hatchway to the holds – huge, rectangular clearings in the deck. Dive into one and you’ll find yourself in a car museum. The Thistlegorm’s hold was crammed with over a dozen trucks and off-road vehicles – Bedfords, Morrises and Fords – and motorcycles arranged on vehicle platforms. Whatever space was left over was taken up by spare wings for aircraft, cases packed with rifles, and even piles of kneehigh Wellington boots made in Canada. We will probably never know what on earth the supply officers were thinking when they sent rubber boots to servicemen fighting in the desert. You can swim beneath the load ceiling past eternally immobilised vehicles and touch the remains of steering wheels, seats, gear levers, and unworn black tyres. Your torch will illuminate motorcycle seats stripped of their leather trimming to reveal seat springs and tightly sealed fuel tanks squashed by water pressure. The holds are very dark, but the vehicles are extraordinarily colourful (ranging from green, through rust-red to almost orange) under torchlight.

Back on deck, there is a cargo of two tank cars in upright position. They are tightly sealed but water pressure has crushed them like aluminium drink cans as well. Swimming towards the midship section, you go past collapsed masts and another hold before reaching the central superstructure. Just behind the bridge is a true rarity – the captain’s cabin with a four-legged cast-iron bathtub, filled to the brim with silt, and a toilet. Naturally, the more intrepid divers cannot resist the urge to get into the bathtub and sit on the toilet. It’s a bit uncomfortable when you are wearing flippers and have a diving cylinder on your back, but you can really impress your friends with the pictures you take home.

W części rufowej przetrwały dwie armaty przeciwlotnicze. Two anti-aircraft have survived in the stern part of the ship.

© BEW

O wszystkich tych niedogodnościach można jednak zapomnieć po zanurzeniu się w wodach Morza Czerwonego. „Thistlegorm” spoczywa na dnie w dwóch częściach – dziobowa, sięgająca od dziobu aż do komina, stoi niemal na równej stępce. To tu są luki prowadzące do ładowni – wielkie, prostokątne otwory w pokładzie. Wystarczy się w nie opuścić, aby wpłynąć do motoryzacyjnego skansenu. W 1941 r. w ładowniach „Thistlegorma” dokerzy ciasno poustawiali kilkanaście ciężarówek i łazików: bedfordów, morrisów, fordów, a na skrzyniach pojazdów poupychali motocykle. W wolnych jeszcze miejscach wstawili zapasowe skrzydła dla samolotów, skrzynie z karabinami, a nawet sterty długich, sięgających za kolano gumowych butów kanadyjskiej produkcji. Jaką logiką kierowali się wojskowi zaopatrzeniowcy, wysyłając gumowce armii walczącej na pustyni – pewnie już nigdy się nie dowiemy. Płetwonurek może za to dziś płynąć pod sufitem ładowni, mijając zamarłe na zawsze samochody, dotykając resztek kierownic i foteli, dźwigni zmiany biegów, opon już sparciałych, ale o wciąż wyraźnym bieżniku i czarnym kolorze. Ładownie są spowite mrokiem, ale latarki wydobywają niesamowite kolory, jakie dziś przybrały pojazdy – od zieleni, przez rdzawoczerwony, do niemal pomarańczowego. Z ładowni trzeba wrócić na pokład, gdzie stoją dwie cysterny ko-

W latach 50. wrak odkrył Jacques-Yves Cousteau, korzystając z informacji miejscowych rybaków. Jacques-Yves Cousteau discovered the shipwreck in the 1950s based on information from local fishermen.

60

056_KA_06_Swiat i ludzie12345.indd 60

13-05-16 17:43


© BEW

lejowe, zgniecione ciśnieniem, tak jak się gniecie puszkę po napoju przed wyrzuceniem do śmieci. Płynąc w kierunku śródokręcia, mija się zwalone maszty, kolejną ładownię i wreszcie dopływa się do centralnej nadbudówki. To tu jest mostek, a za nim rarytas – kapitańska kabina z żeliwną wanną, po brzegi wypełnioną mułem, oraz z klozetem! Oczywiście co odważniejsi nurkowie, o ile nie pilnuje ich egipski przewodnik, muszą koniecznie wejść do wanny albo usiąść na sedesie. Trochę niewygodnie w płetwach i z butlą na plecach – ale mając takie zdjęcie, można wprawić znajomych w autentyczne osłupienie. Za nadbudówką znajduje się miejsce trafienia bombą i o ile dziobowa część statku jest we względnym porządku, o tyle tu zaczyna się rumowisko. W ładowni rufowej przewożono amunicję, jej wybuch na długości kilku metrów oderwał pokład, który wygiął się niczym blacha w otwartej puszce sardynek i tak wywrócony na lewą stronę opadł w kierunku dziobu, miażdżąc komin. To musiała być ogromna eksplozja. Jej siła wyrzuciła w powietrze jak zabawki przewożone w tym miejscu na pokładzie dwie 120-tonowe lokomotywy. Teraz spoczywają po jednej z każdej burty wraku. To nie koniec niespodzianek. W rumowisku czwartej ładowni leżą dwa gąsienicowe transportery Bren Carrier – można rozróżnić kółka zawieszenia, gąsienice, burty. Dla odważnych jest tam mała

The holes where the two fatal bombs struck are located behind the superstructure. Compared with the almost pristine condition of the bow, the stern is a shambles. Ammunition was stored in the afterhold, and this exploded as well. The deck was torn open and is now peeled back like an opened sardine can lid. The deck collapsed towards the bow and smashed the stack. The explosions must have been massive. Two 120-ton steam locomotives were swept overboard as if they were toys. They now flank both sides of the wreck. The unmistakable cylindrical shape of the front of a steam locomotive with the remains of its funnel, large spoked wheel and two bumpers is a surreal sight. But the surprises do not end there. There are two tracked Bren Carriers in the rubble of Hold 4. The chassis wheels, tracks and sideboards are still visible. If you have the intestinal fortitude, you might want to penetrate the small “grotto” where there are cases of artillery ammunition the size of two-litre Coke bottles. It can be a little unnerving, but they’ve been there over seventy years, so it’s probably safe to touch them. And finally, that part of the stern that survived the explosion but spun dozens of degrees to the left as it hit the bottom. Its main attractions are two anti-aircraft guns. One is armoured and almost completely overgrown. The other, a smaller calibre one, reveals

reklama Kalejdoscope_Layout 1 15.04.2013 21:32 Page 1

REKLAMA

stomatologia estetyczna

protetyka dr dr dr dr

Wojciech Ryncarz Katarzyna Kurtyka Emil K alinowski Karol Kalka

to zespół, który realizował pierwsze w Polsce „Metamorfozy” dla miesięcznika Claudia i TVN Style ul. Śniegockiej 8; 0 0 - 4 3 0 W a r s z a w a ;

tel. +48 (22) 114 10 00; tel. +48 (22) 114 10 10

twój znak jakości 61

056_KA_06_Swiat i ludzie12345.indd 61

13-05-16 17:45


Świat i ludzie

People and the World

„grota”, u jej końca w świetle latarki pokazują się skrzynki z pociskami artyleryjskimi wielkości dwulitrowej butelki coca-coli. Trochę straszno, ale z drugiej strony tkwią tu już 70 lat, więc chyba można dotknąć… A na koniec – część rufowa, która przetrwała wybuch, ale opadła na dno przechylona o kilkadziesiąt stopni na lewą burtę. Tutaj atrakcją są dwie armaty przeciwlotnicze. Jedna jest obudowana pancerną osłoną i mocno obrośnięta. Za to druga, o mniejszym kalibrze, odsłania szczegóły konstrukcji. Rączka zamka, albo fragment jakiegoś pokrętła przy zamku, wystaje z boku i kusi, żeby spróbować nim pomanipulować. Oczywiście tkwi jak zabetonowana, ale próbujących jest codziennie tak wielu, że koniuszek rączki został wyślizgany na błysk! Nie ma rdzy ani porostów, chociaż od wojny tkwi w słonym morzu. Potem wystarczy wychylić się za reling i wzdłuż ściany burty o kilkumetrowej wysokości powoli spłynąć aż do dna. A tam, na głębokości około 30 m, częściowo w mule, tkwią ogromna śruba napędowa i ster. Zalety „Thistlegorma” są równocześnie jego wadami – dziś odwiedzają go całe tabuny nurków, ponad tysiąc miesięcznie. Trzeba mieć sporo szczęścia, żeby nie trafić na „kolejkę” chętnych do obejrzenia kapitańskiej wanny albo popływania w ładowniach. Do tego doszło postępujące niszczenie statku – przez wiele lat szyprowie kutrów wiązali cumy wprost do wraku, po kolei odry-

details of its structure. The lock handle and a fragment of a knob mounted next to the lock protrude on the side and are just begging to be played with. Obviously, it won’t budge, but so many people try it every day that the tip of the handle has been polished to a shine. There is no rust or overgrowth despite having been in salt water since the war. Lean out over the rail and swim slowly down the side wall and you’ll get to the bottom of the sea a few metres below. Here, at a depth of approx. 30 metres, you can find the huge screw propeller and the rudder partially stuck in the mud. The Thistlegorm’s strengths are also her weaknesses – the ship is now explored by more than a thousand divers a month. You need to be very lucky to avoid a “queue” of enthusiasts lining up to see the captain’s bathtub or swim in the holds. The ship is also rapidly disintegrating. Boat skippers moored their vessels directly to the wreck for many years, tearing off parts of the railing from the deck, and ruining davits and traps whenever the sea began to swell. Mooring buoys have only recently been installed near the wreck. Other divers have looted small objects from the hold to take them back as “souvenirs”. The ship’s bell has also been taken from the bridge, and the ball-shaped openwork bearing finder antenna is now an exhibit in a private museum in Sharm el-Sheikh, Egypt. The wreck was probably last seen intact by a team led by the

62

056_KA_06_Swiat i ludzie12345.indd 62

© pap

© Wojciech Franus, Corbis, Bew, M.P.,Forum

Przód parowozu z resztką komina, wielkim kołem ze szprychami i dwoma zderzakami wyłania się z morskiego dna. The front of the steam engine with the remains of a chimney, a giant wheel with spokes and two bumpers.

13-05-16 16:45

xxx_


AZJA

Synaj

Su

es

Za

ka

tok

ka

a A kab a

legendary Jacques A F RY K A OCEAN Cousteau, the INDYJSKI man who “invented” diving with a diving cylinder harnessed on one’s SY N A J back. In 1955, Cousteau discovered and filmed the wreck during one of his explorations and showed it in Szarm el-Szejk his pioneering underwater Ras Muhammad movie The Silent World. But people Thistlegorm soon forgot about the Thistlegorm. In 1974, it was rediscovered by Israeli divers, who were guided by a local fisherman. The Israelis were reluctant to announce their find to the world. They “kept” the ship for themselves, diving alone or with close friends, and never boasting about it. It was only in 1992 that a skipper from Hurghada, Egypt, took his first customers to the wreck. Two years later, the BBC made a documentary and the whole world learnt about this fascinating ship. The Thistlegorm then opened its doors to everyone. ☐ to

wając od pokładu relingi, żurawiki, trapy, kiedy tylko morze zaczynało mocniej falować. Dopiero od jakiegoś czasu zamontowano wokół „Thistelgorma” pierścień boi do kotwiczenia. Ale i tak nurkowie wandale pozabierali mnóstwo drobnych przedmiotów z ładowni – „na pamiątkę”. Na przykład ani jeden z motocykli nie ma już korka wlewu paliwa. Ktoś ukradł dzwon okrętowy z mostka, antena pelengatora w kształcie ażurowej kuli jest teraz w prywatnym muzeum w egipskim Szarm el-Szejk . Wrak w nienaruszonej postaci chyba jako jedyni widzieli członkowie zespołu Jacques’a Cousteau, czyli człowieka, który „wymyślił” nurkowanie z butlą powietrzną na plecach. W 1955 r. Cousteau odkrył i sfilmował wrak podczas jednej ze swych misji badawczych i pokazał go w pionierskim filmie podwodnym Świat ciszy. Ale potem o „Thistlegormie” zapomniano. W 1974 r. odkryli go ponownie izraelscy płetwonurkowie poprowadzeni przez miejscowego rybaka. Jednak swojego znaleziska nie podali do powszechnej wiadomości. „Zatrzymali” statek dla siebie, nurkowali sami lub w gronie bliskich znajomych i nie chwaląc się tym zbytnio. Dopiero w 1992 r. jeden z szyprów z egipskiej Hurghady zabrał pierwszych klientów na wrak, dwa lata później BBC nakręciła film dokumentalny i o fascynującym transportowcu dowiedział się cały świat. Sezam „Thistlegorma” stał się dostępny dla każdego. ☐

EGIPT

Za

REKLAMA

HIT ! Y KINOW

SPECJALNIE NA DZIEŃ DZIECKA PREMIERA NA DVD!

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

EURO PA

z dwutygodnikiem

i magazynem

Książka z filmem na DVD już w sprzedaży

056_KA_06_Swiat i ludzie12345.indd 633 xxx_DinoMama_KA_0613_poziom.indd

63

13-05-162:59 16:45 5/16/13 PM


LOT W PRZESZŁOŚĆ

A Look Back in Time

NAJPIERW wymyśliliśmy zabawki,

A dzieciństwo POTEM

We invented toys before we invented childhood

HISTORIA ZABAWEK TO BARDZO TAJEMNICZA SPRAWA. NO BO JAK TU BYĆ JEJ PEWNYM, SKORO DZIECIŃSTWO TO WYNALAZEK XIX WIEKU. / THE HISTORY OF TOYS IS A MYSTERIOUS THING. HOW CAN ANYTHING BE CERTAIN WHEN CHILDHOOD IS ONLY A 19TH CENTURY INVENTION? Czujko, money.pl

Jo-jo znali już Grecy, choć nie wszyscy wiedzą, że na Filipinach była to śmiercionośna broń. Myśliwi wyrzucali je na odległość 6 m, strącając z drzew ogłuszone zwierzęta. Grek narysowany na wazie pochodzącej z 500 r. p.n.e. już myśliwskich zapałów nie zdradza. Bawi się terakotowym jo-jo i tyle. Gdy na niego spojrzeć, rodzi się pytanie, czy zabawki towarzyszyły ludziom jeszcze dawniej, dajmy na to w jaskini? Badacze są podzieleni. Bo choć w grobach dzieci pochowanych kilka tysięcy lat przed naszą erą archeolodzy znajdowali lalki i miniaturki – na przykład konika z bursztynu – to nie ma dowodów, że były to zabawki. Cóż więc to mogło być? Figury bożków. – Postacie i zwierzęta z kamienia, gliny, bursztynu albo trawy były bożkami, to pewne – przyznaje Maria Ozierańska, dyrektorka Muzeum Zabawek „Bajka” z Kudowy-Zdroju. – Ale jestem też przekonana, że część z nich musiała służyć do zabawy. No bo po cóż przyczepiano by bożkom kółka? W prastarej hinduskiej kulturze Harappa i Mohendżo Daro (III ty-

The yo-yo was known to the ancient Greeks, but you might be surprised to learn that it was a lethal weapon in the Philippines. Hunters could use its six-metre range to bring animals down from trees. The Greek depicted on a vase we have from around 500 BC does not come across as a particularly keen hunter, though. He is simply playing with a terracotta yo-yo. He does, however, raise the question of whether had been playing with toys even earlier. How about in the cave? Did cave people play with toys? Scholars are divided on the issue. Dolls and miniatures, such as an amber horse, have been unearthed from the graves of children buried thousands of years ago, but there is no clear evidence that they were toys. So what else could they have been? Figures of gods. “Stone, clay, amber and grass figures and animals were definitely idols”, says Maria Ozierańska, Director of the “Bajka” Toy Museum in Kudowa-Zdrój. “But I’m also convinced that some of them were toys. Why would you have an idol on wheels?”

© FOTOCHANNELS (2), FPM

TEKST/BY: TEKST TEKST/ BY: Maciej

64

064_KA_06_Lot w przeszlosc12345.indd 64

13-05-16 16:06


© fotochannels (2), fpm

Dziecinny pokój z przełomu XIX i XX w. Lalki trzeba nakarmić i uszyć im sukienki. A children’s room at the turn of the 19th and 20th centuries. Dolls always have to be fed and – need dresses.

65

064_KA_06_Lot w przeszlosc12345.indd 65

13-05-16 17:09


LOT W PRZESZŁOŚĆ

A Look Back in Time Rok 1931: Donald, syn kierowcy rajdowego Malcolma Campbella, a potem sam rekordzista wyścigów, karierę zaczynał już w szkole. 1931: Donald, the son of racing driver Malcolm Campbell, the future record-breaker driver himself embarked on his career back in school.

Od lewej: diabolo to zabawka podobna do jo-jo (przełom XIX i XX w.), wymaga zręczności. Aleksander Wilhelm, syn księcia Saksonii-Weimaru-Eisenach, na koniku (ok. 1860 r.). Left to right: the diabolo is a toy which resembles the yo-yo (late 19th and 20th centuries) and it required dexterity. Alexander Wilhelm, the son of the Duke of Saxe-Weimar-Eisenach, on a toy horse (c. 1860).

© FPM (4)

siąclecie p.n.e.) znane były już na pewno bąki, klekotki, kołatki, piszczałki, wiatraczki czy miniaturowe wózki, konie, bawoły. Wciąż nie ma jednak pewności, że używały ich dzieci, że nie były to domowe ozdoby. Zdrowy rozsądek podpowiada, że każdą domową miniaturkę dziecko prędzej czy później dostałoby w swe ręce – wyprosiwszy cielęcym spojrzeniem. Jednak nie. W tamtych czasach dzieci traktowano zupełnie inaczej. – Pojęcie dzieciństwa pojawiło się dopiero w XIX w. – zauważa doktor Ewa Maciejewska-Mroczek, socjolog. – Wraz z rewolucją przemysłową zrodziła się idea czasu wolnego, który dobrze zarabiający specjaliści mogli poświęcić pociechom. Wcześniej dziecko po osiągnięciu minimalnej samodzielności stawało się pracującym członkiem rodziny – tłumaczy. Ona sama przekonana jest, że dzieci zawsze miały zabawki. Łatwo przecież wyobrazić sobie malca, który patrzy na prehistorycznego ojca z maczugą i łapie patyk, by udawać wojownika. To najpierw. A potem? Lalki, a do nich w zestawie garnuszki, kubeczki i miseczki – miniatury, maleńkie jak naparstki. Takie właśnie rzeczy znajdowano w grobach małych Greczynek. – Grecy znali dzieciństwo, ale było ono niezwykle krótkie,

The ancient Indus Valley civilisations of Harappa and Mohenjo-daro (c. 3000 BC) were certainly familiar with spinning tops, rattles, clatter toys, whistles and pinwheels, as well as miniature carts, horses and buffalos. We cannot say, though, whether these were playthings for children or home decorations. Common sense suggests that children would sooner or later be able to wheedle miniatures out of their parents. But this was not the case. Children were treated very differently back then. “The notion of childhood was first coined in the 19th century”, says sociologist Ewa Maciejewska-Mroczek PhD. “The industrial revolution introduced the concept of leisure, i.e. time that well-paid parents could devote to their offspring. Previously, children were put to work as soon as they had achieved even a modicum of self-reliance”, she explains. Maciejewska-Mroczek is convinced that children have always had toys. It’s not hard to imagine a prehistoric toddler looking at his father clutching a club and grabbing a stick to look like a warrior. That’s how it all started. And then? Dolls and matching pots, jugs and bowls as small as thimbles. These and similar objects have been found in the tombs of Greek girls. “The Greeks had a childhood but it was a very short seven years”, says Ryszard Zięzio, an ethnographer and the long-serving Director of the Museum of Toys and Play in Kielce. “Once they reached this age, boys would spend most of their time in military camps and girls would be taught housekeeping.” But even seven years is plenty of time for children to make life hard for their parents. This is apparently why the Greek philosopher Archytas of Tarentum invented the wooden rattle. He wanted his

66

064_KA_06_Lot w przeszlosc12345.indd 66

13-05-16 17:30


bo siedmioletnie – mówi Ryszard Zięzio, etnograf i wieloletni dyrektor Muzeum Zabawek i Zabawy w Kielcach. – Po osiągnięciu tego wieku chłopcy większość dnia spędzali w obozach wojskowych, a dziewczynki uczyły się troszczyć o dom. Ale siedem lat to okres na tyle długi, by dziecko zdążyło dać rodzicowi w kość. Podobno dlatego grecki filozof Archytas z Tarentu wymyślił drewnianą grzechotkę. Chciał, by jego ukochane dzieci dały mu choć trochę czasu na rozważania. Może i dlatego Egipcjanie czy Grecy wyrabiali miniaturki kotów, kłapiących paszczą krokodyli, jucznych osłów przewożących maleńkie kamyczki czy koniki na kiju. No i oczywiście piłki – ze zszywanych pasków skóry, napychanych włosiem lub płótnem albo z nadmuchiwanych pęcherzy zwierząt. W średniowieczu natomiast dzieciństwo dla biednych skróciło się jeszcze bardziej. Dzieci, gdy tylko odrosły od ziemi, pracowały. Bawili się głównie możni. W późnych wiekach tej epoki fascynowano się zabawkami mechanicznymi. Wędrujący mali rycerze, ruchome manekiny, zwierzątka, całe teatrzyki złożone z setek ruchomych figur rozweselały arystokrację. Ale i w tym przypadku średniowiecze nie było oryginalne. Pierwszy automatyczny teatr lalek zbudował Filon z Bizancjum (III wiek p.n.e.). Późne średniowiecze zafascynowało się też lalkami przygotowującymi młodych ludzi do kapłaństwa. Miniatury księży, zakonników, pątników sprzedawano razem z kościółkami, ołtarzami i zabawkowymi krucyfiksami. Ta fascynacja trwała przez kolejne epoki. W XVII w. cesarz Leopold I był w ten sposób przygotowywany do stanu duchownego. Gdy niespodziewanie zmarł jego brat, okazało się, że nie potrafi rządzić, bo nie bawił się grami strategicznymi i żołnierzykami. Nauka prowadzenia wojny była konieczna. Na przykład Ludwik XVI miał armię żołnierzy wartą zawrotną sumę 50 tys. srebr-

darling children to let him have some time for his deliberations. That might be why the Egyptians and Greeks made tiny cats, crocodiles with clapping jaws, pack donkeys carrying tiny stones, and hobby horses. And of course, balls. These were made of straps of leather sewn together and stuffed with animal hair or canvass, or fashioned from inflated animal bladders. Childhood became even shorter for poor people in the Middle Ages. Even small children had to work. Toys were the preserve of the rich, who later developed a fascina-

Pojęcie dzieciństwa pojawiło się w XIX w. Wcześniej dziecko było pracującym członkiem rodziny. The childhood is only a 19th century invention. Earlier the child was just another working family member. tion for clockwork toys. Little marching knights, moving dummies, animals, and theatres with hundreds of moving puppets kept the aristocracy amused. But the Middle Ages were not even innovative in this respect. The first automated puppet theatre was built by Philo of Byzantium (3rd century BC). Also popular in the late Middle Ages were dolls that prepared young people for the priesthood. Miniatures of priests, monks, and penitents were available along with tiny churches, altars and toy crucifixes. This fascination endured for several centuries. Toys

© FPM (4)

REKLAMA

064_KA_06_Lot w przeszlosc12345.indd 67

13-05-16 16:07


LOT W PRZESZŁOŚĆ

A Look Back in Time like these helped prepare Holy Roman Emperor Leopold I to be a clergyman in the 17th century. When his brother died unexpectedly, Leopold was unable to rule as he had never played strategic games or practised with toy soldiers. Military training was essential. King Louis XVI, for example, had a toy army worth a staggering 50,000 silver scudos. His son was given miniature units that could perform drills. Little girls were meanwhile hankering after poupées de mode. These were decked out in court robes and sent to various regions of the country in the hope of inspiring young girls. Fashion Dolls properly belong to the golden age of toys of the 19th century. This period did not usher in any new forms of

nych skudów. Jego syn dostał za to w prezencie miniaturowe oddziały, które potrafiły wykonać musztrę.Dziewczynki natomiast wzdychały do lalek modowych. Ubierano je w popularne na dworze stroje i wysyłano w zaprzyjaźnione rejony kraju, by tam dziewczęta mogły czerpać inspiracje. Fashion dolls to jednak już historia bardziej XIX-wieczna – czyli przypadająca na okres złotego wieku dla zabawek. I nie chodzi tu o odkrywanie nowych form, ale o ich jakość i liczbę. – Do XIX w. dziećmi się nie chwalono. Na przykład gościom pokazywano tylko te najładniejsze. W XIX w. to się zmieniło. Zmieniły się też zabawki – mówi Maria Ozierańska. Przedsiębiorcy, którzy zwęszyli popyt, produkowali najpierw w manufakturach, a potem w fabrykach przepiękne lalki, powozy, karety, karuzele, koniki, wiatraki, maszyny parowe, lokomotywy. – Dzieci były coraz ważniejsze, a ich zabawki stawały się dziełami sztuki – mówi dr Maciejewska-Mroczek.

Żołnierzyki to zabawa tradycyjnie dla chłopców. Czasy się jednak zmieniają i w gry planszowe dziś bawią się obie płcie. Za to bębenek jest „unisex”. Toy soldiers were generally a toy reserved for boys. Today board games are enjoyed by both sexes. And the toy drum has always been a unisex toy.

toys, but quality and quantity were taken to new levels. “Parents did not boast about their children before the 19th century. For instance, only the prettiest ones were introduced to guests. Everything changed in the 19th century, even toys”, says Maria Ozierańska. Businessmen soon saw there was money to be made and began crafting beautiful dolls, carts, carriages, carousels, horses, windmills, steam machines and trains – first in their workshops and later in factories. “Children became more important and their toys became works of art”, adds MaciejewskaMroczek. The teddy bear was born in 1902 when a newspaper published a caricature of the US President Theodore “Teddy” Roosevelt, a keen hunter. Roosevelt was depicted showing compassion to a small bear cub. The teddy bear was launched commercially and became an immediate success, although the original teddy had a distressed look on its face. The world’s first colouring book likewise featured a bear. The 20th century introduced football as we know it today and toy cars that instantly became enormously popular (originally an automotive industry marketing tool). The two world wars stymied development in the toy industry, which never regained its 19th century levels. Toys became much more austere, but also

© FPM (2), MUZEUM ZABAWEK “BAJKA” W KUDOWIE ZDROJU

Ludzkość długo zwlekała z uznaniem dzieciństwa. Dziś pracuje nad tym, by rozciągnąć je w czasie. It took humanity a long time to recognise childhood. Now, we’re working on dragging it out.

68

064_KA_06_Lot w przeszlosc12345.indd 68

13-05-16 16:07

Carp


W 1902 r. narodził się miś, czyli teddy bear. Gdy jedna z gazet opublikowała karykaturę zapalonego myśliwego prezydenta USA Teodora Roosevelta, na obrazku towarzyszył mu wystraszony polowaniem niedźwiadek. Wprowadzony do produkcji stał się hitem, ale przez pierwsze lata z fabryk wychodził tylko z taką nietęgą miną. Stał się też bohaterem pierwszej na świecie kolorowanki. XX wiek przyniósł też piłkę w formie, jaką znamy do dziś, i ofensywę promocyjną producentów aut – miniaturki samochodów robiły furorę. Wojenna historia pierwszej połowy XX w. zahamowała rozwój przemysłu zabawkarskiego, który po II wojnie nie odbudował się w formie XIX-wiecznej. Zabawki były znacznie uboższe, ale powszechniejsze. Wielkie ożywienie przyniósł plastik. W 1949 r. firma Lego znalazła sposób na trwałe łączenie klocków, a w 1958 r. amerykańska bizneswoman Ruth Handler wprowadziła na rynek lalkę Barbie. W Polsce historia zabawki jest nudna i szara jak PRL. No, nie do końca, bo był jeszcze akcent czerwony, obowiązkowy zresztą. Kiepsko wykonane blaszane traktorki, autobusy, lalki milicjantek, gumowe piszczałki, plastikowe zwierzątka, piłki futbolówki i kolejki. – Ludzkość przebyła długą drogę, by uznać dzieciństwo. Dziś pracujemy nad tym, by rozciągnąć je w czasie. Jak greccy chłopcy po siedmiu latach odrywali się od zabawek, tak dziś współcześni fani gier komputerowych nie mogą się od nich oderwać nawet po trzydziestce – śmieje się Ryszard Zięzio. ☐

Miś, czyli teddy bear, z początku miał nietęgą minę. The teddy bear initially had a distressed look on its face.

more widespread. The invention of plastic signalled another breakthrough. In 1949, Lego found a way of joining building blocks, and in 1958, American businesswoman Ruth Handler launched the Barbie doll. “It took us a long time to recognise childhood. Now, we’re working on dragging it out. While Greek boys had their toys taken away when they turned seven, there’s no tearing today’s enthusiasts away from their computer games, even in their thirties”, laughs Zięzio. ☐ REKLAMA

Carpe Diem bądźmy piękni dzisiaj! Carpe Diem be beautiful today!

Wraz z wiekiem skóra odmawia nam posłuszeństwa, obserwujemy jak traci jedrność, staje się wiotka i mało elastyczna. Dochodzi do przemian w proporcji twarzy, a trójkąt młodości ulega odwróceniu. Zanika linia żuchwy, opadają policzki i kąciki ust. To miejsca najbardziej narażone na zwiotczenia i spadek jędrności. Do niedawna, jedyną przynoszącą skuteczne rezultaty, metodą walki z wyraźnymi oznakami zwiotczenia skóry była chirurgia plastyczna. Dziś, dzięki rozwojowi medycyny estetycznej powstała całkiem nowa kategoria zabiegów, które bezinwazyjnie i skutecznie zwalczają efekty zwiotczenia skóry. Najlepsze rezultaty osiągamy stosując łączone techniki zabiegowe: wykorzystujące wysoką energię oraz preparaty wypełniajace. Z tym problemem najlepiej radzą sobie wolumetryczne preparaty kwasu hialuronowego. Nowością na rynku jest preparat StylAge XXL, który możemy podawać za pomocą kaniulki w postaci nici hialuronowych tworzących stelaż napinający skórę lub miejscowo w celu wymodelowania policzków i owalu twarzy. Wystarczy jeden zabieg, aby przywrócić Twojej twarzy młodzieńczy kontur i nadać jej atrakcyjny wygląd. Marzenia wielu kobiet spełnia Centrum Medycyny Estetycznej Carpe Diem!

With age skin looses its firmness, elasticity and becomes flabby. As a consequence, the face undergo certain changes and ‘a triangle of youth’ is reversed. Also, the jawline fades away and the areas most likely to decrease firmness and become flabby - cheeks and corner of lips loose volume. Until recently, the only way to fight against the skin aging was plastic surgery. Not anymore. Thanks to the development of aesthetic medicine, a new category of non-invasive and effective treatments has been created. Best results can be achieved when combining various treatment techniques using a high energy and filler preparations. The process of skin aging can be minimazied by the volumetric fillers of hyaluronic acid. StylAge XXL is the new filler on the market; it is used to build up the cheek area and lift the skin. The filler can be injected in the foam of hyaluronic threads by caniula. One treatment will restore the volume of the skin and revitalize the whole face giving you the young and attractive look. Your dreams can come true with Aesthetic Medicine Centre Carpe Diem!

Carpe Diem Centrum Medycyny Estetycznej Al. KEN 98 lok U 17, 02-777 Warszawa • Tel. 608 888 888 • www.carpediem-klinika.pl

CarpeDiem_Kaleidoscope_0613.indd 1 064_KA_06_Lot w przeszlosc12345.indd 69

Na zdjęciu: dr Magdalena Opadczuk i Marcelina Zawadzka.

Twarz młoda

Twarz starzejąca się

Na hasło Kalejdoskop oferujemy 20% rabat na zabiegi z zakresu medycyny estetycznej. Oferta ważna do: 30.06.2013 r. Please quote Kaleidoscope to receive the 20% discount on esthetics treatments offer is valid untli 30.06.2013 r. 69

5/16/13 10:44 AM 13-05-16 16:07


kultura

Culture

Powrót do przyszłości Back to the future

Od kilku lat Irina Werning odbywa fascynującą podróż po świecie i w czasie. TERAZ NA ZAPROSZENIE PRUDENTIAL PERFORMERKA ODWIEDZI RÓWNIEŻ POLSKĘ / A few years ago, Irina Werning embarked on a fascinating journey across the world and time. now, prudential has invited her to visit poland. Tekst/BY: Dorota

Bielska

© IRINA WERNING, M.P.

Irina Werning Back to the Future – „Powrót do przyszłości”. Zdjęcia wykonane przez artystkę w Buenos Aires. Irina Werning’s Back to the Future photographic project. Images taken by the artist in Buenos Aires.

70

070_KA_06_Prudential12345.indd 70

13-05-16 15:04


© IRINA WERNING, M.P.

Irina Werning mówi o sobie, że jest wścibska. Że wchodząc do cuIrina Werning, a photographer and performer from Buenos Aires, dzego domu, od razu zaczyna za nimi węszyć. Chodzi o stare fodescribes herself as nosey. She admits that whenever she enters tografie, bo to one poruszają wyobraźnię argentyńskiej fotograsomeone’s home, she instantly begins to snoop around. Werning ficzki i performerki. Dla większości osób takie zdjęcia mają po especially likes old photographs as they fire her imagination. Many prostu urok retro, natomiast Werning jest ciekawa, co czuliby i jak only notice their retro charm but Werning often wonders how the wyglądaliby ludzie, gdyby zdjęcie powtórzono na przykład po people portrayed in them would feel and what they would look 20 latach. Do udziału w swoim projekcie, który nazwała Back to the like if their photos were taken again, many years later. She invited Future – „Powrót do przyszłości” – pochodząca z Buenos Aires aran international group to contribute to a project entitled “Back to tystka zaprosiła ludzi z całego świata. Pomógł jej w tym internet. the Future”. The Internet proved extremely helpful. Werning reWerning codziennie dostaje dziesiątki odpowiedzi – zupełnie ceives dozens of replies every day – perfect strangers send her jej obce osoby przysyłają swoje zdjęcia z dzieciństwa i zapraszają their childhood photographs and invite her into their lives. ją do swego życia. Werning also travels through time. Irina Werning realizuje więc swój She meets her subject, chooses a Film krótkometrażowy Warszawa 1935 po raz pierwszy pokazał stolicę projekt w drodze – oraz w czasie. photograph she finds fascinating Polski z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Pozwala widzom przeSpotyka się ze swoimi bohaterami, and re-enacts the depicted situanieść się na ulice przedwojennej Warszawy, przedstawiając jej dokładnie wybiera zdjęcie, które ją zafascytion with stunning accuracy. She odwzorowaną architekturę. Merytoryczną podstawą dla rekonstrukcji nuje, po czym z godną podziwu reconstructs every minute detail, cyfrowej były fotografie dostępne między innymi w Archiwum Państwowym Miasta Stołecznego Warszawy. Film został zrealizowany przez studio pieczołowitością odtwarza dawną dresses (or undresses) adults to efektów specjalnych Newborn. Mecenasem filmu jest Prudential. sytuację. Rekonstruuje każdy detal recreate the feel of the childhood The short feature Warsaw 1935 is the first film to show the capital of – ubiera lub rozbiera (!) dorosłego photo, takes her subject to the Poland in the period between the two World Wars. It takes cinemagoers człowieka tak, aby wyglądał jak na same place (or somewhere similar) on a journey back in time to the streets of pre-war Warsaw showcasing zdjęciu z dzieciństwa, zabiera w to and gets them to strike the same the city’s digitally reconstructed architecture. The reconstruction work was samo lub takie samo miejsce pose. This gives the past she revisbased on images of old Warsaw from the State Archive of the Capital City i każe przyjąć identyczną pozę. its a whole new dimension. What of Warsaw and other repositories. The film whose production was funded by Prudential was made by Newborn special effects studio. W efekcie przeszłość w jej pracach has happened in the life of that zyskuje nowy wymiar. Co zdarzyło given person during the time się w życiu tej osoby w czasie, któwhich has elapsed? This is what ry upłynął? – zadajemy sobie pytanie, patrząc immediately springs to mind when looking at na bliźniacze portrety dziecka i dorosłego. Gdy the twin portraits of the child and the adult. Werning umieściła fotografie na swojej stronie When Werning started publishing the photointernetowej, wejść było tak dużo, że strona się graphs on her website, the sheer volume of zawiesiła. traffic crashed the page. The artist has been Artystka od trzech lat podróżuje po całym świetouring the world for three years now: Buenos cie: Buenos Aires, Londyn, Paryż, Tokio, Los AnAires, London, Paris, Tokyo, Los Angeles, Hamgeles, Hamburg, Amsterdam, Nowy Jork, Berlin. burg, Amsterdam, New York, Berlin. Korea, TaiKorea, Tajwan… a teraz Polska. Prudential – brywan… and now Poland. Prudential – the British tyjska firma ubezpieczeniowa, która wchodzi na insurance company which is once more enterpolski rynek – zaprasza Irinę do zrealizowania projektu w Polsce. Nie ing the Polish market – has invited Irina to continue her project in pierwszy raz firma angażuje się we wsparcie kultury, była m.in. mePoland. This is not the company’s first venture aimed at promoting cenasem spektakularnego filmu 3D Warszawa 1935. Projekt Argenculture here. Prudential sponsored the spectacular animated 3D tynki jest bliski marce Prudential, która w swoich działaniach profeature Warsaw 1935. This new project strikes a familiar chord with mocyjnych również odwoływała się do idei szybko płynącego Prudential whose marketing initiatives stress the rapid passing of czasu, promując w ten sposób swój sztandarowy produkt – ubeztime to promote its flagship product – a children’s insurance plan pieczenie dla dzieci Premiopolisa „Start w Życie”. Irina Werning spęknown as “Head start in life”. Irina Werning will be spending almost dzi w Polsce prawie dwa miesiące, poszu­kując tu najciekawszych two months in Poland, looking for the most intriguing childhood photographs of Poles she can find and recreating these images in zdjęć Polaków z ich dzieciństwa i odtwarzając te obrazy we współthe present. This is also an opportunity for amateur photographers czesności. Przy okazji zamierza zachęcać fotografów amatorów, by to take similar photos. Werning’s works, and those of selected realizowali swoje prace w tym samym stylu. Prace Iriny i polskich Polish photographers, will be shown during a joint exhibition. ☐ fotografów będzie można zobaczyć na ich wspólnej wystawie. ☐ Material powstał przy współpracy z Prudential

The story was written in cooperation with Prudential.

71

070_KA_06_Prudential12345.indd 71

13-05-16 15:03


TEKSTY/BY:

Ola Salwa

Zdolny Pan

The talented Mr Madej

KINO / MOVIES

Ludzie z szafy

Coming out of the wardrobe

Jeden z najciekawszych debiutów filmowych ostatnich lat, który ma już na swoim koncie kilka festiwalowych wyróżnień. Bohaterów jest trzech: podrywacz i gaduła Jacek, jego wycofany ze świata brat Tomek oraz ekscentryczna Magda. Z anonimowych sąsiadów stają się bliskimi znajomymi. Reżyser Bodo Kox mistrzowsko miesza tu dramat z komedią, a całość utrzymana jest w ciepłym skandynawskim stylu. / This is of the most interesting debuts of recent years and has already garnered several festival awards. Jacek, a womaniser and a chatterbox, Tomek, his introvert brother, and the eccentric Magda go from being anonymous neighbours to become close friends. Director Bodo Kox brilliantly blends drama with comedy to give the movie a warm Scandinavian feel.

Patrick the Pan, czyli Piotr Madej, chyba lubi mieć pod górę. Ze swoim talentem muzycznym i wrażliwością mógłby wygrać wszystkie programy poszukujące nowych gwiazd, pojawić się na kilku imprezach i zrobić błyskawiczną karierę. Ale wybrał ciężką pracę. Przez dwa miesiące w swoim pokoju nagrywał płytę, mając do dyspozycji komputer, kilka instrumentów i mikrofon. Efekt, czyli krążek Something of an End, jest wyśmienity: alternatywny, nieco melancholijny zestaw utworów, do których inspiracje nadpłynęły z całego świata – od Ameryki, przez Islandię, po Wielką Brytanię. Płytę Patricka the Pan – jak na nowoczesnego muzyka przystało – można kupić w całości lub w części na stronie artysty www.patrickthepan. bandcamp.com. / Patrick the Pan, or Piotr Madej, probably likes to do things the hard way. With his musical talent and sensitivity, he could easily have won any talent show he entered, appeared at a few parties, and carved out a brilliant career. But he’s opted for hard slog. He’s just spent two months recording an album in his room with a computer, several instruments and a microphone. The end result, viz. the album Something of an End is superb: alternative, slightly melancholic tunes with truly international inspirations from the US, Iceland, and the UK. Being a truly modern musician, Patrick the Pan’s album or individual songs can be purchased from his website www. patrickthepan.bandcamp.com. Patrick the Pan Something of an End

© M.P., ANNA RZEPKA (3), MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE

KULTURA

Culture

/ MUSIC M UZ Y K A

Dziewczyna z szafy, reż. Bodo Kox, premiera 14 czerwca / The Girl from the Wardrobe, dir. Bodo Kox, opens 14 June

Festiwal w pigułce

DVD / DVD

Festival in a nutshell

Uznani twórcy kina artystycznego i pretendenci do tego tytułu spotykają się co roku w obfitym programie festiwalu T-Mobile Nowe Horyzonty, a potem – w pudełku z białego kartonu. 12 edycja DVD to schadzka Carlosa Reygadasa, Cristiana Mungiu, Przemysława Wojcieszka, Domingi Sotomayor Castillo i innych. Każdy film to inna przygoda. / The T-Mobile New Horizons Festival brings established arthouse cinema directors and aspiring filmmakers together every year. The programme is rich and varied, and is always followed up with the release of a DVD box set. The 12th DVD box features Carlos Reygadas, Cristian Mungiu, Przemysław Wojcieszek, Domingo Sotomayor Castillo and others. Every movie is a complete departure from the others. Boks 12 MFF T-Mobile Nowe Horyzonty, SNH, cena: 130 zł / 12th DVD Box MFF T-Mobile New Horizons, SNH, Price: PLN 130

72

072_KA_06_Kultura12345.indd 72

13-05-16 17:05


Wszystko o Davidzie All about David

O królu Bowie opowiadają autorowi jego biografii Brian Eno, była żona Angie, Iggy Pop oraz współpracownicy. Jest sporo anegdot, jest też analiza fenomenu Davida Bowie, jednej z najbardziej inspirujących i wpływowych postaci popkultury XX w. / Brian Eno, Bowie’s ex-wife Angie, Iggy Pop and a host of associates confide their stories about the Thin White Duke to Marc Spitz for this biography. Brace yourself for lots of anecdotes and an analysis of the phenomenon of David Bowie – one of the most inspiring and influential pop culture personas of the 20th century.

KSIĄŻKI / BOOKS

Marc Spitz David Bowie. Biografia, Dobre Historie / Marc Spitz, Bowie: A Biography, Crown Archetype

Jej portret Portrait of a lady

© M.P., ANNA RZEPKA (3), MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE

Monika Jaruzelska wie, czym jest elegancki styl, i to nie tylko w modzie. Dokładnie tak samo skrojona jest jej autobiografia, w której z klasą opowiada historie ze swojego życia. Z książki dowiemy się, jak się piło herbatę z żoną Kaddafiego, jakim ojcem jest generał Jaruzelski, kim był fryzjer ubrany na czarno i dlaczego „Towarzyszka Panienka” nie jada ryb. / Monika Jaruzelska knows what elegant style is all about, and not just when it comes to fashion. Her autobiography is packed with all sorts of personal anecdotes. Find out what it was like to drink tea with Gaddafi’s wife, what sort of father Generał Jaruzelski was, who the hairdresser dressed in black was, and why the “Comrade Young Lady” does not eat fish. Monika Jaruzelska Towarzyszka Panienka, Panienka Czerwone i Czarne

Mistrz krytyk(i) The master of criticism

Zygmunt Kałużyński to legenda – nie tylko powojennej krytyki filmowej. Swoją biografię ubarwiał lub gmatwał jak dobry scenarzysta losy bohaterów. Jego życie spisuje i prostuje kilkadziesiąt lat młodszy krytyk Wojciech Kałużyński, prowadząc narrację jak w filmie przygodowym. / Zygmunt Kałużyński is a legend – and not only for his film criticism since the war. His life has now been documented and put in order by film critic Wojciech Kałużyński who narrates it like an adventure movie. Wojciech Kałużyński Pół życia w ciemności, Zwierciadło

W stronę abstrakcji

W Y DA R ZEN IE

/ EV EN T

Toward abstration

Obraz Marka Rothki Orange, red, yellow został sprzedany w 2012 r. na aukcji w londyńskim Christie’s za 86,9 mln dol. Ten amerykański twórca litewsko-żydowskiego pochodzenia jest jednym z najwybitniejszych malarzy XX w., o czym można się przekonać w Muzeum Narodowym w Warszawie na monograficznej wystawie jego prac ze zbiorów National Gallery of Art w Waszyngtonie, pokazującej drogę artysty od realizmu do abstrakcji. / Orange, red, yellow by Mark Rothko was sold in 2012 at London’s Christie’s for USD 86.9 million. The US artist of Lithuanian-Jewish origin is one of the most outstanding 20th century painters. A monographic exhibition at Warsaw’s National Museum will present paintings from the collection of the National Gallery of Art in Washington DC and will show Rothko’s artistic journey from realism to abstract color field painting. Mark Rothko. Obrazy z National Gallery of Art w Waszyngtonie, Muzeum Narodowe w Warszawie, wystawa czynna od 7 czerwca do 1 września. / Mark Rothko. Paintings from the National Gallery of Art in Washington DC. From 7 June to 1 September

73

072_KA_06_Kultura12345.indd 73

13-05-16 15:07


Dorota Bielska

Eliksir piękna x

Beauty elixir

Marokański olejek arganowy to podstawa nowej, rewitalizującej kolekcji Marc Anthony. Wzmacnia je, nawilża, nadaje włosom blask i zdrowy wygląd – po prostu je odmładza. / Moroccan argan oil is the main ingredient of the new revitalising Marc Anthony collection. Thanks to its rejuvenating properties, it strengthens, moisturizes hair, makes them shine and look healthy. CENA: OK. 29 ZŁ (SZAMPON I ODŻYWKA), 39,99 ZŁ (TERAPIA REWITALIZUJĄCA) / PRICE: APPROX. PLN 29 (SHAMPOO AND CONDITIONER), PLN 39.99 (REVITALISING THERAPY)

TWÓJ STYL

Your Style

TEKSTY/BY:

Ochroni i ukoi x Soothes and protects

Słoneczny filtr c

Sun screen

GOLDWELL Dualsenses Sun Reflects spray chroniący włosy przed promieniami UV. Zapobiega utracie przez nie wilgoci i blaknięciu koloru. Niezbędny zwłaszcza dla włosów zniszczonych działaniem słońca. / GOLDWELL Dualsenses Sun Reflects spray effectively shields hair against UV sunrays, prevents them from drying and fading. An essential remedy, especially for sun-damaged hair. CENA: 50 ZŁ (150 ML) / PRICE: PLN 50 (150 ML)

Krem SPF 50+ Avène jest przeznaczony do ochrony przed słońcem, zwłaszcza dla osób o bardzo jasnej karnacji. Zawarta w nim woda termalna Avène działa kojąco i łagodząco na skórę, również tę wyjątkowo wrażliwą. / SPF 50+ Avène cream offers excellent sun protection, especially to people with very fair complexion. the Avène thermal water it contains calms and soothes the skin, even the most sensitive one. CENA: OK. 72 ZŁ (50 ML) / PRICE: APPROX. PLN 72 (50 ML)

Róża w kostce x

Mydło różane Barwy Harmonii to powrót do tradycji nie tylko dlatego, że jest w kostce, a nie w płynie. Tradycyjna jest jego naturalna, roślinna receptura stworzona w 1949 r. Ekstrakt z dzikiej róży działa antyseptycznie i tonizująco, a masło shea nawilżająco. Mydło doskonale nawilży i ukoi skórę, a w łazience roztoczy różany aromat. / Colours of Harmony rose soap is a traditional cosmetic not only because it’s comes in a bar. It also has a traditional, all-natural, plant-based recipe. It moisturises and calms the skin and makes the scent of wild rose waft in the bathroom. CENA: OK. 8 ZŁ (200 G) / PRICE: APPROX. PLN 8 (200 G)

© M.P., SHUT TERSTOCK

A bar of rose

74

074_KA_06_TwojstylNOWY12345.indd 74

13-05-16 17:08



TEKSTY/BY:

Dorota Bielska

Your Style

Paski wzdłuż i wszerz x Glam stripes

Najlepiej widzieć świat przez różowe okulary, ale w sprawie oprawek masz absolutnie wolny wybór. Jeśli włożysz te w paski, na pewno nie przejdziesz niezauważona, zwłaszcza w trójkolorowych od Prady, które kształtem nawiązują do tak modnych obecnie lat 60. Paski zdominowały też letnią kolekcję duetu Dolce&Gabbana – projektanci połączyli je z kwiatowymi motywami. / It’s best to watch the world through pink glasses, framed in rims of your choice. Striped ones won’t let you pass unnoticed, especially if you’re wearing Prada’s tri-coloured rims whose shape harks back to ever-trendy Sixties. Stripes are also the predominant pattern in Dolce&Gabbana's latest collection.

TWÓJ STYL

CENA: OK. 1000 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 1,000

W pełnym słońcu x In full sun

Jeśli twój słomkowy kapelusz nie zmieści się w podróżnej torbie, po prostu włóż go na głowę i zadawaj szyku na lotnisku. Nikt nie będzie miał wątpliwości, że lecisz na południe. Duże rondo pozwoli ci rozwinąć fantazję. Możesz przypiąć do niego kwiat albo przewiązać je kolorową apaszką. / If you can’t squeeze your straw hat into your travel bag, simply put it on to look chic at the airport. No one will doubt you are flying south. Let’s be creative with the wide brim. You may embellish it with a flower or a colourful scarf. WZÓR / SAMPLE

Go all the way

Lato zachęca do dbania o sylwetkę. Idąc do klubu fitness, całość niezbędnych rzeczy zapakujesz do torby Adidasa, którą Stella McCartney zaprojektowała, przyglądając się charakterystycznym workom ulubionym przez surferów. Komórkę i klucze włóż do bocznej kieszonki. / Summer always makes us more bodyconscious. Going to a fitness club, you may pack the essential gear into an Adidas holdall bag. It was designed by Stella McCartney who found her inspiration in the distinct sac bags preferred by surfers. You may tuck your phone and keys into the side pocket.

© M.P., PAP

Na całość c

CENA: OK. 330 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 330

76

076_KA_06_TwojstylNOWY12345.indd 76

13-05-16 17:03


Wiązane z latem c Tied with summer

Makrama to sztuka wiązania sznurków bez użycia igieł czy szydełka. Tym sposobem można wyplatać niemal wszystko, nawet espadryle. A że latem to absolutne must have, są też w kolekcji Valentino. Projektant kocha czerwień, więc oczywiście czerwone. / Macramé is the art of cord knotting without the use of needles or crochets. This way you may create anything you want, even espadrilles. Valentino’s collection would not be complete without this summer wardrobe staple. The red-loving designer is naturally presenting red espadrilles. CENA: OK. 1600 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 1,600

Poszukiwaczka skarbów x Treasure hunter

Zieleń palmowych liści pochylonych nad turkusowym morzem nastraja do marzeń. Na przykład o skarbach zatopionych na dnie morza we wraku królewskiego żaglowca… Na szczęście bransoletkę marki Erickson Beamon z kryształami Swarovskiego możesz wyłowić bez nurkowania w głębiny. Lśniące kamyki w ażurowej oprawie z metalu możesz nosić zarówno do kostiumu kąpielowego, jak i wieczorem do koktajlowej sukienki. / Green palm leaves leaning on the azure sea put everyone in the dream mode. We can dream, for instance, about treasures from a royal sailing ship sunk on the bottom of the sea … Luckily, you may fish out this Erickson Beamon Swarovsky crystal bracelet without diving into depths. The shiny gems encrusted in lace-like metal go well with both a swimsuit and a cocktail dress.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

VALIDOL® tabletki abletki ki do ssa ssania

CENA: OK. 3500 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 3,500

MIESZANINA MENTOLU I IZOWALERIANIANU MENTYLU

1 tabletka do ssania zawiera 60 mg mieszaniny mentolu (Mentholum) i izowalerianianu mentylu (Menthyli valeras)

łagodzi uczucie niepokoju łagodzi stany napięcia nerwowego

Ubierz ją modnie c Telefon komórkowy nie jest już luksusem, ale etui, w które go ubierzesz, może pochodzić od słynnych projektantów: Marca Jacobsa, Diane von Furstenberg czy prof. Richarda Westona, architekta, który wylansował w modzie wzory wzięte ze świata geologii. / The cell phone is no longer a luxury but its holder may be a creation of a famous designer: Marc Jacobs, Diane von Furstenberg or Prof. Richard Weston, an architect who has promoted in fashion patterns inspired by geology. CENA: OK. 180 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 180

076_KA_06_TwojstylNOWY12345.indd 77

Optymalny efekt działania występuje po 2-4 tygodniach stosowania, dlatego produkt nie powinien być stosowany doraźnie. Jeżeli dolegliwości utrzymują się lub nasilają po 2 tygodniach stosowania produktu, należy zwrócić się do lekarza. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą.

REKLAMA

© M.P., PAP

Trendy holder

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu. Podmiot odpowiedzialny: Farmak Sp. z o.o., farmak@farmak.pl 77

13-05-16 17:03


TEKSTY / BY:

Ceni czas c

Gadgets

Time saver

Współpraca z notebookiem Samsung Chronos 770Z5E jest wyjątkowo szybka i długotrwała. Konkrety? Bateria wystarcza na 11 godzin pracy, komputer przechodzi w stan uśpienia w 12 sekund, a gotowości – w 2. Do tego ma ponadprzeciętną moc obliczeniową, ekran Full HD i… można by jeszcze długo wyliczać. / The Samsung Chronos 770Z5E notebook is exceptionally fast and long-lasting. The battery lasts 11 hours because the computer takes 12 seconds to go into sleep mode and 2 seconds to come out of it. It has above-average computing power, a Full HD screen and… the list is endless. CENA: 4499 ZŁ / PRICE: PLN 4,499

Kropla w kroplę v An explosive concept

Smartfon Xperia Z i Xperia Tablet Z firmy Sony mają najnowocześniejsze parametry techniczne, funkcje rozrywkowe i piękne wzornictwo, a funkcja One-touch umożliwia im idealną współpracę z innymi urządzeniami. Są przy tym odporne na kurz i wodę – idealne na wakacje i do pracy. / Sony’s smartphone Xperia Z and Xperia Tablet Z boast state-of-the-art technical specifications, entertainment features and sleek design while One-touch function assures seamless cooperation of both devices. They are also dust and waterproof – perfect for holidays and work. CENA: CENA: 2539 ZŁ (SMARTFON), 2700 ZŁ (TABLET) / PRICE: PLN 2,539 (SMARTPHONE), PLN 2,700 (TABLET)

Spryt na kółkach v

Brains on wheels

Gdy piszesz bardzo ważny raport lub podsumowanie, potrzebna jest kawa. Co, jeśli stoi na drugim końcu stołu? Podwiezie ci ją pod dłoń robot na kółkach Romo, który połączony ze smartfonem będzie spełniać twoje życzenia. Wystarczy zadbać o to, żeby miał pełną baterię i listę zadań. / If you’re writing a critical report you’re going to need to tank up on coffee. But what if the cup is on the other side of the table? Leave it to Romo, a robot on wheels connected to a smartphone and awaiting your command. All you have to do is make sure his batteries are charged and give him a list of things to do.

Legoboty x

Legobots

Złożenie własnego robota jest tu proste jak budowa domku z klocków Lego. Porównanie to jest oczywiście nieprzypadkowe, bo to duński potentat zabawkowy stoi za wynalazkiem o nazwie Mindstorms. Z jednego zestawu klocków oraz dołączonego oprogramowania można stworzyć aż sześć różnych robotów. / Now, it’s as easy to build a robot as it is to build a house with Lego blocks. And the comparison is no accident. The Danish toy manufacturer is the mastermind behind an invention known as Mindstorms. You can build six different robots with a set of building blocks and accompanying software. CENA: OK. 1400 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 1,400

© M.P.

GADŻETY

Ola Salwa

CENA: OK. 480 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 480

78

072_KA_06_Gadzety12345.indd 78

13-05-16 16:25


Ona otwiera wszystko x

Opens all doors

Auto oko z Auto-eye

Niezwykły widok zniknął sprzed maski samochodu, zanim zrobiliście zdjęcie? Albo mieliście kolizję i chcecie mieć nagranie tego zdarzenia? Z pomocą przyjdą rejestratory samochodowe firmy MediaTech, która wypuściła na rynek nowy model Drive Eye MT4042. / Has an unusual view in front of your bonnet (hood) ever disappeared before you could photograph it? Have you ever had an accident and needed a recording of the incident? MediaTech has recently launched three new drive recorders: U-Drive Eco MT4041, Drive Eye Mt4042, and Drive Eye GPS MT4043.

World Signia to jedna z najbardziej prestiżowych kart kredytowych na świecie. Teraz już mogą z nią podróżować najzamożniejsi klienci BNP Paribas Banku. Użytkownicy „czarnego plastiku” zyskują dostęp m.in. do pakietu usług ubezpieczeniowych, concierge i assistance przygotowanego z myślą o podróżujących za granicę. Karta otwiera dostęp do ponad 600 ekskluzywnych stref oczekiwania na lotniskach na całym świecie. / World Signia is one of the world’s most prestigious credit cards. The most affluent customers of BNP Paribas Bank are now able to travel with it. The “black plastic” offers access to a package of insurance, concierge and assistance services designed for clients travelling abroad. The card opens the doors of over 600 luxury lounges at international airports. www.bnpparibas.pl

REKLAMA

© M.P.

CENA: 329,99 ZŁ / PRICE: PLN 329,99

072_KA_06_Gadzety12345.indd 79

13-05-16 16:25


DOBRE MIEJSCE

Good place

Bajeczne wnętrza

Luksus pod krawatem

Krasnal w sypialni, mech na ścianach, sonety Szekspira nad kominkiem to tylko część niespodzianek, jakie czekają odwiedzających apartamenty pokazowe Cosmopolitan Twarda 2/4. Wieżowiec stojący w centrum Warszawy zaprojektował jeden z największych architektów XXI w., Helmut Jahn. Wszystkie apartamenty wyposażono w inteligentny system zarządzania mieszkaniami HMS. / A garden gnome, walls covered with moss and Shakespearian sonnets hanging over the fireplace. These are just some the surprises in store for anyone visiting Cosmopolitan Twarda 2/4. The skyscraper, which stands in Warsaw, was designed by Helmut Jahn. All apartments are equipped with the intelligent Home Management System (HMS).

Smart luxury

Fairytale interiors

cosmopolitan.waw.pl

OD GO E DOBRCE S

MIEJ

Elegancki mężczyzna nosi koszule najwyższej jakości. Znajdzie je w butikach Emanuel Berg, gdzie może zdecydować się na szybki zakup z kolekcji prêt-à-porter lub skorzystać z ekskluzywnej usługi „Made To Measure”. Markę Emanuel Berg cechuje wyjątkowa troska o detale, co widać również w wystroju wnętrz jej salonów, m.in. w nowo otwartym butiku w Paryżu przy Rue du Faubourg Saint Honoré. / An elegant man with refined taste will wear shirts of the highest quality. He can find what he wants in Emanuel Berg boutiques, and can choose between the prêt-à-porter collection and the exclusive “Made To Measure” service. Emanuel Berg is known for its attention to detail. This is even evident in the interior design of its stores. www.emanuelberg.com

P L AC E

Szampańska ambasada A Champagne Embassy

www.amber-room.pl

Biznes z widokiem A conference room with a view

Konferencje i szkolenia biznesowe dużo przyjemniej odbywać w miejscach, gdzie można przy okazji obcować z naturą. Siedlisko Morena to ośrodek usytuowany z dala od miejskiego zgiełku, pośrodku pól i łąk, otoczony jeziorami. Dla relaksu między spotkaniami można wędkować albo wziąć udział w zajęciach sportowych, a wybrać się na zabieg w Spa & Wellness. / Business meetings and conferences are a lot more pleasant when held close to nature. Siedlisko Morena is a resort situated in the middle of meadows and fields, surrounded by lakes, and far from the hustle and bustle of the city. You can relax between meetings by going fishing, partaking in sport activities, or indulging in a treatment at the Spa & Wellness centre. www.siedliskomorena.pl

© SHUT TERSTOCK, M.P.

Ambasada Krug to ekskluzywny salonik, mieszczący do 12 gości, w którym funkcjonować będzie specjalne menu, idealnie skomponowane do degustacji wszystkich rodzajów szampana Krug. Na całym świecie jest jedynie 130 punktów Kruga, natomiast Ambasad jako wydzielonych gabinetów jedynie ok. 20 – teraz również w Polsce: w Warszawie w pałacu Sobańskich, przy restauracji Amber Room. / Krug Embassy is an exclusive lounge that seats up to 12 guests, and offers a special menu elaborately designed to let you taste the entire range of Krug champagnes. There are only 130 Krug lounges and 20 Embassies (set up as separate rooms) in the world. One of them can now be found next to the Amber Room restaurant in Sobański Palace, Warsaw.

80

080_KA_06_Dobre miejsce12345.indd 80

13-05-16 15:01


C Z E R W I E C

/

J U N E

2 0 1 3

MAGAZYN POKŁADOWY POLSKICH LINII LOTNICZYCH LOT

L infoT LOT POLISH AIRLINES IN-FLIGHT MAGAZINE

SPIS TREŚCI Contents POŁĄCZENIA MIĘDZYNARODOWE

82

INTERNATIONAL FLIGHTS

NASZA FLOTA

84

OUR FLEET

LOT DLA FIRM

86

LOT FOR BUSINESS

MILES & MORE

88

MILES & MORE PROGRAMME

LOT NEWS

90

LOT NEWS

BAGAŻ

94

YOUR LUGGAGE

DEKLARACJE CELNE DO KANADY DEKLARACJE CELNE I WIZOWE DO USA MUZYKA I FILMY NA POKŁADZIE

96 98 102

MUSIC AND MOVIES ON BOARD

CALL CENTER: 801 703 703 (POLSKI, ANGIELSKI);

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 81

+48 22 577 99 52 (WSZYSTKIE KRAJE)

13-05-15 17:10


POŁĄCZENIA MIĘDZYNARODOWE

International Flights

Helsinki St Petersburg

Stockholm

Tallinn Riga

Edinburgh

Dublin

Hamburg

Manchester Birmingham London

Amsterdam Brussels

Düsseldorf Frankfurt Luxemburg

Gdańsk Szczecin Poznań Warszawa Bydgoszcz Wrocław Berlin Rzeszów Katowice Kraków Prague

Paris

Stuttgart Munich Linz Salzburg Basel Innsbruck Zurich Klagenfurt Geneva Ljubljana Milan Venice Turin Bologna Marseille Nice

Lyon

Bilbao

Moscow

Copenhagen

Toulouse Barcelona

Rome

Vilnius Minsk Lviv Kiev

Vienna Graz Budapest

Odessa Bucharest

Belgrade

Tbilisi Sofia Istanbul

Madrid Lisbon

Yerevan

Athens

Malta

Larnaca Beirut Tel Aviv Kair

82

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 82

13-05-15 17:10


St Petersburg Boston Boston

– POŁĄCZENIA ROZKŁADOWE PLL LOT/SCHEDULED LOT FLIGHTS – POŁĄCZENIA CODE SHARE/CODE SHARE FLIGHTS – POŁĄCZENIA CZARTEROWE/CHARTER FLIGHTS

Edmonton Calgary Winnipeg

Vancouver Seattle

Montreal Minneapolis

San Francisco

Denver

Cincinnati

Las Vegas Los Angeles San Diego

Phoenix Houston

Toronto

Ottawa Chicago Portland Detroit Boston Pittsburgh New York Philadelphia Washington Atlanta Charlotte Tampa

Orlando Varadero Beijing

Cancun

Bangkok

Colombo

Singapore

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 83

83

13-05-15 17:10


NASZA FLOTA

Our Fleet SAMOLOTY DŁUGODYSTANSOWE

BOE IN G 787

B O E IN G 7 6 7 - 3 0 0 *

dreamliner

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc BC/PEC/EC|capacity

3 56,72 m 60,13 m 875 km/h 12000 km** 18/21/213

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc BC/EC|capacity

3 54,94 m 47,57 m 870 km/h 9200 km** 18/229|18/219 12/246

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE

EMBRA E R 195

6 38,65 m 28,72 m 870 km/h 2600 km** 112

EMBRA E R 170

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

3 36,40 m 28,90 m 795 km/h 3500 km** 147 lub 162

E M B RAE R 1 7 5

10 29,90 m 26 m 870 km/h 2480 km** 70

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

12 31,68 m 26 m 870 km/h 2360 km** 82

ALE NI A ATR -72***

B O M B AR D IE R D H C - 8 Q 4 0 0

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

1 27,17 m 27,05 m 478 km/h 1200 km** 64

Next Gen. Max.***

7 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km** 78

* w tym egzemplarz samolotu certyfikowany przez ULC do wykonywania rejsów w konfiguracji medycznej – MEDEVAC / * including the aircraft certified by the CAO to serve as a MEDEVAC plane ** dla kompletu pasażerów / ** for the full of passengers ***samoloty Eurolotu wykonujące rejsy krajowe i regionalne dla PLL LOT / ***Eurolot aircraft operating domestic and regional flights for PLL LOT.

84

RYS. MICHAŁ PETRYKOWSKI

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

B O E IN G 7 3 7 - 4 0 0

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 84

13-05-15 17:11


LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 85

85

13-05-20 10:45


Idealne rozwiązanie dla Twojej firmy

86

Obniż koszty podróży służbowych.

Zbieraj punkty i odbieraj: – bilety, – pakiety turystyczne, – podwyższenie klasy podróży.

Dodatkowo zbieraj mile w programie Miles & More.

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 86

13-05-15 17:13


LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 87

87

13-05-15 17:13


Lot News

Š corbis

lot news

88

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 88

13-05-15 17:13


The oldest

restaurant

in

Warsaw

Ta s t e the best Polish cuisine

Personal invitation from

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08 www.ufukiera.pl

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 89

89

13-05-15 17:13


LOT NEWS

Lot News

Dzikie słonie na Sri Lance. Wild elephants in Sri Lanka.

Raj Cancun. Paradise Cancun

Złoty posąg Kinnari w Świątyni Szmaragdowego Buddy (Wat Phra Kaew), Bangkok, Tajlandia. A Golden Kinnari statue att he Temple of the Emerald Buddha (Wat Phra Kaew) , Bangkok, Thailand.

Nowości dla naszych Pasażerów Dzięki podpisaniu umowy z Rainbow Tours na obsługę rejsów czarterowych już od listopada będą Państwo mogli wypocząć w jednych z najatrakcyjniejszych miejsc na świecie! Na pokładzie Dreamlinera, polecą Państwo bez przesiadek i międzylądowań na wymarzone wakacje do egzotycznego Bangkoku, aromatycznej i pełnej kolorów Sri Lanki, wypoczną na jednej z malowniczych plaż Cancun lub kubańskiego Varadero. Podróż Dreamlinerem w tak dalekie zakątki świata zagwarantuje komfort i znaczną oszczędność czasu. Dzięki swoim osiągom Boeing 787 doleci tam nawet o 8,5 godziny szybciej niż wąskokadłubowe samoloty, które zmuszone były do uciążliwych międzylądowań. Jednak nowa współpraca czarterowa to nie wszystkie nowości, jakie LOT ma w zanadrzu. Od kwietnia wszyscy pasażerowie latający z nami z Warszawy mają więcej czasu na zakupy w strefie wolnocłowej. Dodatkowe 15 min, o które skróciliśmy czas oczekiwania na boarding, zwiększa elastyczność w planowaniu i spędzaniu czasu na lotnisku przed podróżą. Mamy również bardzo atrakcyjną ofertę dla osób chcących pokonać swój lęk przed lataniem. Zapraszamy do zapisów na specjalne konsultacje z trenerami i specjalistami z zakresu lotnictwa, które w profesjonalny sposób pomogą oswoić i przełamać obawy. Szczegóły oferty są już dostępne na naszej stronie lot.com. Już niebawem będziemy mogli zaproponować Państwu kolejne udogodnienia, między innymi kompleksową usługę powiadamiania o statusie Państwa lotu przez SMS. Od momentu zakupu biletów do chwili wyjścia na lotnisku docelowym będą Państwo na bieżąco informowani o wszelkich zmianach dotyczących Państwa podróży z nami. Dzięki temu żadne ➭

90

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 90

LOT and Rainbow Tours have signed a charter flight agreement. You can now spend your holidays at the world’s most attractive destinations from November. The Dreamliner will take you directly to exotic Bangkok, aromatic and colourful Sri Lanka, or a picturesque beach in Cancún or Varadero (Cuba) for the holiday of your dreams, without any transfers or stopovers. Flying a Dreamliner guarantees comfort and significant savings. The Boeing 787 can cover the distance up to 8.5 hours faster than any narrow-body aircraft as there are no inconvenient stopovers. The new charter deal is not the only improvement LOT has made. Passengers flying with us from Warsaw have had more time for duty-free shopping as of April. Waiting time for boarding has been reduced by 15 minutes, so you can plan the time you spend at the airport more effectively. We have another attractive deal for those of you who would like to conquer your fear of flying. We invite you to book a special consulting session with our aviation trainers and experts. They can help you allay and even overcome your fears in a professional manner. For detailed information, visit our website lot.com. We will soon be able to offer even more improvements, including comprehensive flight status notification services via text messages. From the moment you purchase your ticket until you reach your destination airport, you will receive timely information about any alterations to your flight. Anyone with an interest in a given flight will be notified if it is delayed, cancelled or turned back. ➭

© SHUT TERSTOCK (4)

New deals for our passengers

Smaki Kuby. Flavors of Cuba

13-05-15 17:14


LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 91

91

13-05-15 17:14


lot news

Lot News

kierunek

Czas podróży Boeingiem 787 bez międzylądowań

Czas podróży samolotem wąskokadłubowym z międzylądowaniem

destination

Flight duration, Boeing 787, no stopover

Flight duration, narrow-body aircraft, stopover

Sri Lanka, Colombo

8 h 40 min

17 h 30 min

Sri Lanka, Colombo

8 h 40min

17 h 30 min

Tajlandia, Bangkok

9 h 45 min

16 h 40 min

Tajlandia, Bangkok

9 h 45min

16 h 40 min

Meksyk, Cancun

12 h 35 min

21 h 05 min

Meksyk, Cancun

12 h 35 min

21 h 05 min

Kuba, Varadero

11 h 55 min

16 h 50 min

Kuba, Varadero

11 h 55 min

16 h 50 min

opóźnienie, anulowanie czy zawrócenie rejsu nie umknie uwadze pasażerów czy osób zainteresowanych danym lotem. Chociaż nasze 787 zaczną latać do Tajlandii czy Meksyku od listopada, już teraz, od 5 czerwca, mogą Państwo skorzystać z oferty na przelot Dreamlinerami, razem z którymi na niebo wróciła klasa Premium Club. Oferuje ona większy komfort podróży zarówno podczas lotu, jak i jeszcze na lotnisku. Dedykowane stanowisko odpraw, priorytet w odbiorze bagażu czy szersze i wygodniejsze fotele to tylko niektóre atuty dostępne po wykupieniu biletu do klasy Premium. Na pierwsze rejsy Dreamlinerem przygotowaliśmy specjalną ofertę dla tych z Państwa, którzy po wykupieniu biletu klasy ekonomicznej zechcą sprawdzić, na czym polega różnica w podróżowaniu w klasie Premium Club. W miarę dostępności miejsc na pokładzie pasażerowie podczas odprawy na lotnisku będą mogli wykupić upgrade do klasy Premium Club za bardzo atrakcyjną dopłatą – od 100 dol. ☐

BEZPIECZEństwo

safety

NIE PALIMY Uprzejmie przypominamy, że w czasie trwania wszystkich rejsów PLL LOT obowiązuje bezwzględny zakaz palenia (dotyczy też papierosów elektronicznych) oraz picia alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w sklepie pokładowym Duty Free. NIE telefonujemy Podczas całego lotu obowiązuje bezwzględny zakaz używania wszelkich przenośnych urządzeń elektronicznych emitujących sygnały radiowe. Mogą one zakłócać pracę komputerów pokładowych. Ich zasilanie – jeśli znajdują się w zasięgu pasażera lub w jego bagażu rejestrowanym i podręcznym – musi być bezwzględnie wyłączone przez cały czas przebywania na pokładzie. Pasażerowie mogą natomiast korzystać z urządzeń elektronicznych nieemitujących sygnałów radiowych, a więc: przenośnych komputerów, gier elektronicznych, odtwarzaczy i kamer wideo, ale tylko wtedy, gdy wyłączony jest napis „Zapiąć pasy”. Na pokładach samolotów można korzystać z telefonów komórkowych wyłącznie przed startem, do chwili zamknięcia drzwi samolotu, i w przypadkach dłuższego oczekiwania na start po każdorazowej decyzji kapitana ogłoszonej pasażerom. Po wylądowaniu wolno używać komórek dopiero po wyłączeniu silników. Natomiast w przypadku wydłużonego kołowania samolotu na stanowisko postojowe można telefonować wyłącznie po decyzji kapitana ogłoszonej każdorazowo pasażerom.

NO SMOKING We kindly remind you that smoking is strictly forbidden (including e-cigarettes) on all flights of the PolishAirlines LOT. You are also requested to refrain from drinking alcohol on our planes, either brought along on board or purchased in the duty free shop. NO CALLING During the whole flight it is strictly forbidden to use any portable electronic devices emitting radio signals as they might interfere with the onboard computers. If those electronic devices are within the reach of a passenger or in his registered and hand luggage – their power supply must be absolutely turned off during the whole flight. Passengers may use the electronic devices which do not emit radio signals, such as personal computers, electronic games, CD players and video cameras, but only when “fasten seatbelts” the signal is switched off. Passengers may use their mobile phones onboard only before take-off, until the plane door is closed, and in cases of prolonged waiting for take-off, each time the captain has announced his decision to passengers. After landing mobile phones may be used only after the engines have been switched off. In case of a prolonged journey to the parking lot, the using of mobile phones is permitted only after the captain has announced his decision to the passengers.

PŁYNY W BAGAŻU PODRĘCZNYM

LIQUIDS IN YOUR HAND LUGGAGE

Od 6 listopada 2006 r. w krajach Unii Europejskiej obowiązują przepisy dotyczące odprawy pasażerów podróżujących w dowolnym kierunku z lotnisk UE oraz Norwegii, Islandii i Szwajcarii. W związku z zagrożeniem płynnymi materiałami wybuchowymi ograniczają one ilości płynów, jakie podróżni mogą wnosić na pokład samolotu. W wyznaczonych punktach każdy pasażer i jego bagaż podręczny zostają poddani kontroli. Chodzi o sprawdzenie, czy podróżny nie wnosi na pokład samolotu niedozwolonych cieczy. Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com.

92

Although our 787s are not due to fly to Thailand and Mexico until November, you can purchase tickets for Dreamliner flights as of 5 June. This marks the return of the Premium Club to the skies and makes travelling more comfortable and convenient, both during the flight and at the airport. A dedicated check-in desk, priority luggage check in, and wider and more comfortable seats are just some of the advantages of Premium class tickets. To celebrate our first Dreamliner flights, we have prepared a special offer for economy class passengers who would like to experience what it is like to travel Premium Club class. Depending on seat availability, you will be able to upgrade to Premium Club class at an attractively priced extra charge (from USD 100) at check-in. ☐

Since 6 November 2006 in the European Union countries regulations have been in force regarding the check-in of passengers travelling in any direction from EU airports as well as from Norway, Iceland and Switzerland. In connection with the risk of liquid explosives, they limit the amount of liquid which can be taken on board of the aircraft. At set points, each passenger and his or her hand luggage, undergo control. It must be checked whether the traveler does not take prohibited fluids on board of the aircraft. Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 92

13-05-16 17:13


LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 93

93

13-05-15 17:14


BAGAŻ

Your Luggage

BAGAŻ REJESTROWANY PRZEWOŻONY W LUKU BAGAŻOWYM CHECKED LUGGAGE ALLOWANCES

Dla biletów wystawionych przed 1 maja 2012 r. obowiązuje system wagowy, tzw. Weight Concept, który dotyczy rejsów operowanych przez PLL LOT na trasach europejskich oraz na Bliski Wschód: • klasa biznes – 30 kg bagażu, • klasa ekonomiczna – 20 kg bagażu. Bagaże przekraczające powyższe limity podlegają dodatkowej opłacie. Aktualne opłaty za nadbagaż dostępne są na stronie internetowej lot.com Na trasach transatlantyckich obowiązuje system sztukowy, zgodnie z którym pasażerowie mogą przewieźć bezpłatnie w: • klasie biznes – 2 sztuki bagażu o wadze nie większej niż 32 kg każda, mierzące maksymalnie 158 cm, • w klasie ekonomicznej – 1 sztukę bagażu o wadze 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm. Druga sztuka bagażu o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm podlega zryczałtowanej opłacie (stawki na stronie internetowej lot.com). Dla biletów wystawionych po 1 maja 2012 r. obowiązuje system sztukowy, tzw. Piece Concept, który dotyczy wszystkich rejsów operowanych przez PLL LOT: • Elite Club/klasa biznes na trasach długodystansowych (USA, Kanada, Chiny) – 3 sztuki o wadze nie większej niż 32 kg każda, mierzące maksymalnie 158 cm, • klasa biznes na trasach krótkiego zasięgu (Polska, Europa, Bliski Wschód) – 2 sztuki, każda do 32 kg o wymiarze do 158 cm, • klasa ekonomiczna – 1 sztuka o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm. Dodatkowo na trasach dalekodystansowych wprowadzona została klasa Premium Club, w której dopuszczalne są 2 sztuki bagażu rejestrowanego, każda do 23 kg o wymiarze 158 cm. Tickets issued before 1 May 2012 are subject to the Weight Concept applicable to flights operated by LOT Polish Airlines on European routes and flights to the Middle East: • Business class – 30 kg of luggage, • Economy class – 20 kg of luggage. Luggage exceeding the above allowances is subject to an extra fee. The current fees for excess luggage are available at the lot.com website. The Piece Concept applies to transatlantic flights, i.e. passengers are entitled to take free of charge: • in Business class – 2 pieces of luggage each weighing up to 32 kg and having a maximum size of up to 158 cm, • in Economy class – 1 piece of luggage weighting up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm. A second piece of luggage weighing up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm is subject to an extra fee (see rates at lot.com). Tickets issued after 1 May 2012 are subject to the Piece Concept applicable to all flights operated by LOT Polish Airlines: • Elite Club/Business class on long-haul flights (US, Canada, China) – 3 pieces of luggage each weighing up to 32 kg each and having a maximum size of up to 158 cm. • Business class on short flights (Poland, Europe, Middle East) – 2 pieces of luggage each weighing up to 32 kg and having a maximum size of up to 158 cm. • Economy class – 1 piece of luggage weighting up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm. In Premium Club class introduced on long-haul flights: 2 pieces of checked luggage each weighing up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm. C

M

BAGAŻ PODRĘCZNY PRZEWOŻONY NA POKŁADZIE SAMOLOTU CARRY- ON LUGGAGE ALLOWANCES

BAGAŻ DLA DZIECI DO LAT DWÓCH LUGGAGE ALOWANCES FOR CHILDREN UP T0 2 YEARS OF AGE

Niezależnie od limitu bagażu rejestrowanego i terminu zakupu biletu pasażer jest uprawniony do bezpłatnego przewozu bagażu podręcznego: • Elite Club/klasa biznes – 2 sztuki o łącznej wadze do 18 kg (maksymalna waga jednej sztuki 9 kg), • klasa ekonomiczna – 1 szuka do 8 kg, • klasa Premium Club – 2 sztuki o łącznej wadze do 12 kg (maksymalna waga jednej sztuki 8 kg). Suma wymiarów każdej sztuki bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm (55x40x23)* Dodatkowo, w ramach bagażu podręcznego mogą być przewożone: • mała torebka damska lub • laptop lub • mały aparat fotograficzny lub • mała kamera lub • para kul ortopedycznych lub • dla podróżujących z dziećmi – pokarm i składany wózek lub spacerówka dla dziecka.

Y

CM

MY

CY

CMY

Apart from the above limits regarding checked-in luggage and regardless of the date on which the ticket was purchased, passengers are entitled to take on board free of charge: • Elite Club/Business class – 2 pieces of luggage weighing up to 18 kg (maximum weight of one piece of luggage is 9 kg) • Economy class – 1 piece of luggage weighing up to 8 kg, • Premium Club – 2 pieces of luggage weighing up to 12 kg (maximum weight of one piece of luggage is 8 kg) The dimensions (total length, width and height) of each piece of carry-on luggage may not exceed 118 cm (55 + 40 + 23)* Passengers may additionally carry the following items as hand luggage: • a small woman’s handbag or • a laptop or • a small camera or • or small video camera or • a pair of crutches or • for passengers travelling with children • baby food and/or a fold up collapsible pusher (stroller)

K

Dzieci do lat 2 niezajmujące oddzielnego miejsca w kabinie mają prawo do bezpłatnego przewozu: 1 sztuki bagażu do 23 kg o maksymalnym wymiarze do 158 cm oraz składanego wózka dziecięcego lub torby-kosza do przewozu niemowląt lub fotelika samochodowego przewożonych w luku bagażowym** Children up to 2 years of age not occupying a separate seat are entitled to take on board free of charge: 1 piece of luggage weighting up to 23 kg with a maximum size of up to 158 cm, and a fold up collapsible pusher (stroller), or a baby basket or a car seat carried in the hold. **

* Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com / * The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com. ** Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. / ** Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft. *** Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. / *** A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available. **** Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. / **** An extra charge applies to outbound flights from Poland.

94

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 94

13-05-15 17:15


LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 95

95

13-05-15 17:15


LOT DO KANADY

Flights to Canada

Deklaracje celne do Kanady POUCZENIE DEKLARACJI Wszyscy podróżni muszą podać swoje dane w Deklaracji Agencji Kanadyjskiej Służby Granicznej (CBSA). Na jednej karcie można umieścić dane najwyżej czterech osób mieszkających pod tym samym adresem. Każdy podróżujący ponosi odpowiedzialność za swoją deklarację. Zgodnie z przepisami prawa niewskazanie w deklaracji towarów, waluty i/lub środków pieniężnych wwożonych na teren Kanady może spowodować ich konfiskatę, nałożenie kar pieniężnych i/lub podlegać ściganiu karnemu. Informacje podane w deklaracji będą sprawdzane przez CBSA i mogą być udostępniane innym departamentom rządowym w celu egzekwowania prawa kanadyjskiego. Więcej informacji w bazie danych Info Source (nr ref.

TABELA ZWOLNIEŃ OD CŁA DOTYCZĄCA ALKOHOLU I TYTONIU

W czasie rejsu do Kanady otrzymają Państwo od stewardesy Deklarację celną. Prosimy o jej czytelne (drukowanym pismem), dokładne i zgodne z prawdą wypełnienie. Zgodność podanych informacji należy poświadczyć podpisem.

96

1,5 l wina lub 1,14 l wyrobów spirytusowych, lub 24 puszki albo butelki piwa o pojemności 355 ml (razem 8,5 l). (Przysługuje tylko osobom, które są pełnoletnie w prowincji, do której towar jest wwożony). 200 papierosów, 200 skrętek tytoniowych, 50 cygar lub cygaretek oraz 200 g tytoniu przetworzonego (może obowiązywać specjalne cło).

CBSA PPU 018) w bibliotece publicznej lub na stronie infosource.gc.ca. CZĘŚĆ B – OSOBY ODWIEDZAJĄCE KANADĘ Każda osoba odwiedzająca Kanadę może wwieźć bez opłat celnych: prezenty (z wyjątkiem alkoholu i tytoniu) o wartości nie większej niż 60 dol. kanad. każdy; 1,5 l wina lub 1,14 l wyrobów spirytusowych, lub 24 puszki/ butelki piwa o pojemności 355 ml (razem 8,5 l); 200 papierosów, 200 skrętek tytoniowych, 50 cygar lub cygaretek oraz 200 g tytoniu przetworzonego. CZĘŚĆ C – REZYDENCI KANADYJSCY Każdemu rezydentowi kanadyjskiemu powracającemu do Kanady przysługuje jedno z następujących zwolnień od cła, w zależności od długości czasu pobytu poza Kanadą (co obejmuje wszystkie towary i/lub prezenty zakupione lub otrzymane za granicą): 24 godziny: 50 dol. kanad. Zwolnieniu nie podlega towar, którego wartość przekracza 50 dol. Alkohol i tytoń podlegają ocleniu. 48 godzin: 400 dol. kanad. Obejmuje alkohol i tytoń. (patrz tabela obok) 7 dni: 750 dol. kanad. Obejmuje alkohol i tytoń. (patrz tabela obok)

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 96

13-05-15 17:16


LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 97

97

13-05-15 17:17


LOT DO USA

Flights to the USA

Deklaracje celne i wizowe do USA WYJAŚNIENIA DODATKOWE Wszystkie osoby mogą być poddane przesłuchaniu i rewizji (także ich mienie). Nielegalny przywóz substancji zastrzeżonych (narkotyków, chemikaliów, leków dostępnych tylko na receptę, a bez dołączonej recepty itd.), bez względu na liczbę, stanowi pogwałcenie prawa Stanów Zjednoczonych. PRODUKTY ROLNE I ZWIERZĘCE Chcąc zapobiec przenikaniu niebezpiecznych szkodników i zakazanych zwierząt, ogranicza się przywóz następujących artykułów: owoców, warzyw, roślin, produktów roślinnych, gleby, mięsa, przetworów mięsnych, ptaków, ślimaków oraz innych żywych zwierząt lub produktów zwierzęcych. Podróżny, który nie zgłosi wszystkich tego rodzaju artykułów celnikowi lub inspektorowi rolniczemu, podlega karze, a artykuły mogą ulec konfiskacie.

WALUTA I ŚRODKI PIENIĘŻNE Przewóz waluty lub środków pieniężnych jest legalny bez względu na sumę. Jednakże podróżny, który wywozi ze Stanów Zjednoczonych lub wwozi tam więcej niż 10 tys. dol. (w walucie USA albo jej równowartość w walucie obcej, lub łącznie) w postaci monet, banknotów, czeków podróżnych lub papierów wartościowych na okaziciela, takich jak przekazy pieniężne, czeki osobiste lub bankowe, akcje lub obligacje, jest prawnie zobowiązany do zgłoszenia tej sumy na kwestionariuszu Służby Celnej USA nr 4790. Podróżny musi wypełnić taki kwestionariusz nawet wtedy, gdy walutę lub środki pieniężne przewozi dla niego inna osoba. Niewypełnienie wymaganego kwestionariusza lub podanie niepełnej sumy przewożonych środków pieniężnych może spowodować konfiskatę całej waluty i wszystkich papierów wartościowych oraz kary administracyjne i/lub dochodzenie kryminalne.

© SHUT TERSTOCK

WAŻNA ZMIANA W związku z wdrożeniami nowego programu elektronicznego na lotniskach docelowych PLL LOT w USA pasażerowie nie są już zobowiązani do wypełniania obecnie używanego papierowego formularza I-94. To rozwiązanie ułatwi pasażerom przejście przez punkt kontroli celnej i imigracyjnej w USA. Otrzymaną od stewardes deklarację celną prosimy wypełnić czytelnie (pismem drukowanym) długopisem lub wiecznym piórem. Zgodność podanych informacji z prawdą należy poświadczyć podpisem. Przed przystąpieniem do wypełnienia deklaracji prosimy o dokładne zapoznanie się z instrukcją zamieszczoną poniżej. Wszelkich informacji i pomocy udzieli Państwu personel pokładowy. Obydwie deklaracje po wypełnieniu należy wraz z paszportem przedstawić w trakcie kontroli paszportowej i celnej.

98

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 98

13-05-15 17:17


LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 99

99

13-05-15 17:17


LOT DO USA

Flights to the USA

Otrzymaną od stewardesy Deklarację celną prosimy wypełnić czytelnie (pismem drukowanym) długopisem lub wiecznym piórem. Zgodność podanych informacji z prawdą należy poświadczyć własnoręcznym podpisem.

100

TOWARY Podróżni niebędący stałymi mieszkańcami USA muszą zgłosić w punkcie 15. łączną wartość wszystkich przedmiotów przeznaczonych dla innych osób oraz wszystkich towarów przeznaczonych na sprzedaż lub pozostawienie w Stanach Zjednoczonych. Przedmioty te obejmują wszystkie prezenty, towary handlowe lub próbki (wyjątek: przedmioty użytku osobistego, takie jak ubranie, biżuteria osobista, sprzęt fotograficzny, bagaż itp. nie podlegają ocleniu). Stali mieszkańcy USA muszą zgłosić w punkcie 15. łączną wartość wszystkich przedmiotów nabytych za granicą, włącznie z towarami handlowymi i próbkami (niezależnie od tego, czy są to towary nowe, czy używane, obłożone cłem lub nie, nabyte w drodze kupna, otrzymane w prezencie lub nabyte w inny sposób). Dotyczy to również przedmiotów kupionych w sklepach wolnocłowych w USA i za granicą, które znajdują się w posiadaniu pasażera w momencie wjazdu do Stanów Zjednoczonych. Przedmioty nabyte w trakcie tej podróży w drodze wysyłki z innych krajów (z wyjątkiem przedmiotów nabytych na terytorium posiadłości zamorskich Stanów Zjednoczonych i w krajach basenu Morza Karaibskiego) podlegają ocleniu w momencie ich wwozu do USA. Wysokość opłaty celnej zostanie ustalona przez pracownika Służby Celnej. Stali mieszkańcy Stanów Zjednoczonych mają zwykle prawo przywieźć bez cła towary o łącznej wartości 800 dol., o ile wwożą je ze sobą. Osobom niebędącym stałymi mieszkańcami USA przysługuje zwykle prawo wwozu bez cła towarów o łącznej wartości 100 dol. Opłata celna wynosi zwykle 10 proc. od pierwszego tysiąca dolarów powyżej wymienionych limitów. Jeśli wartość wszystkich przedmiotów zgłoszonych w punkcie 15. przekracza 1,4 tys. dol. na osobę, to należy wymienić je w tabeli na drugiej stronie Deklaracji celnej, podając ich ceny w dolarach USA (przy prezentach – ich prawdziwą wartość równą cenie detalicznej).

INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA DEKLARACJI CELNEJ (RUBRYKI) 1. Nazwisko, imię, drugie imię 2. Data urodzenia: dzień/miesiąc/rok 3. Liczba członków rodziny podróżujących z Tobą 4. (A) Adres w USA (nazwa hotelu, miejsce docelowe podróży), (B) Miejscowość, (C) Stan 5. Paszport wydany przez (kraj) 6. Numer paszportu 7. Kraj stałego zamieszkania 8. Kraje odwiedzane w tej podróży bezpośrednio przed przybyciem do USA 9. Linie lotnicze/nr lotu lub nazwa statku 10. Zasadniczym celem tej podróży są interesy: Tak/Nie 11. Przywożę (przywozimy) (A) owoce, rośliny, żywność, owady: Tak/Nie, (B) produkty mięsne, zwierzęta, produkty pochodzenia zwierzęcego/dziczyznę: Tak/Nie, (C) czynniki chorobotwórcze, hodowle komórek, ślimaki: Tak/Nie, (D) próbki gruntu; (lub) Przebywałem (przebywaliśmy) w gospodarstwie rolnym/na pastwisku: Tak/Nie 12. Byłem (byliśmy) w bliskim kontakcie (dotykanie, obrządzanie) ze zwierzętami hodowlanymi: Tak/Nie 13. Przywożę (przywozimy) walutę lub środki walutowe o wartości 10 tys. dol. lub ekwiwalent w walucie obcej (definicja środków walutowych znajduje się na odwrocie): Tak/Nie 14. Posiadam (posiadamy) artykuły handlowe (artykuły na sprzedaż, próbki artykułów w celu uzyskania zamówień lub artykuły nieuważane za osobiste): Tak/Nie 15. Stali mieszkańcy USA – całkowita wartość wszystkich artykułów, w tym artykułów handlowych nabytych za granicą (w tym prezenty dla innych osób, lecz nie artykuły przesłane pocztą do USA) i przywiezionych do USA wynosi: kwota w dolarach. Osoby przyjezdne – całkowita wartość wszystkich artykułów, które pozostaną docelowo w USA, w tym artykułów handlowych, wynosi: kwota w dolarach. Proszę przeczytać instrukcję na odwrocie formularza. Przewidziano tam miejsce na wyszczególnienie wszystkich artykułów, które należy zadeklarować. Stwierdzam niniejszym, że przeczytałem informacje na odwrocie tego formularza i że moja deklaracja jest zgodna z prawdą.

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 100

13-05-15 17:17


LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 101

101

13-05-15 17:17


Business Class

WSPÓLNA CHATA / PARENTAL GUIDANCE Artie i Diane zgadzają się zaopiekować trojgiem wnucząt, których nadopiekuńczy rodzice muszą wyjechać z miasta w związku z pracą. Problemy pojawiają się, gdy nowoczesny sposób bycia wnucząt koliduje z tradycyjnymi metodami wychowawczymi dziadków. / Artie and Diane agree to look after their three grandkids when their type-A helicopter parents need to leave town for work. Problems arise when the kids’ 21st-century behaviours collide with Artie and Diane’s old-school methods.

HOBBIT: NIEZWYKŁA PODRÓŻ / THE HOBBIT: AN UNEXPECTED JOURNEY Młodszy i bardziej oporny hobbit Bilbo Baggins wyrusza z grupą energicznych krasnali w niezwykłą podróż na Samotną Górę z zamiarem odebrania jej smokowi Smaugowi, który przepędził z niej lud krasnali. / A younger and more reluctant Hobbit, Bilbo Baggins, sets out on a “unexpected journey” to the Lonely Mountain with a spirited group of Dwarves to reclaim their stolen mountain home from a dragon named Smaug.

Twentieth Century Fox

Warner Bros

Twentieth Century Fox

Warner Bros

Twentieth Century Fox

FILMY / MOVIES

MARLEY I JA / MARLEY & ME

OCH, ŻYCIE / LIFE AS WE KNOW IT

SZKLANA PUŁAPKA 4.0 / LIVE FREE OR DIE HARD

Uroczy, ale nieznośny i neurotyczny pies uczy rodzinę tego, co w życiu ważne. / A family learns important life lessons from their adorable, but naughty and neurotic dog.

Holly Berenson to świetnie zapowiadająca się restauratorka, a Eric Messer jest dobrze rokującym szefem działu sportowego w TV. Po fatalnej pierwszej randce łączy ich jedynie wzajemna antypatia i miłość do wspólnej chrześniaczki Sophie. Kiedy okazuje się, że Sophie ma na świecie tylko ich oboje, Holly i Messer muszą zapomnieć o dzielących ich różnicach. / Holly Berenson is an up-and-coming caterer and Eric Messer is a promising network sports director. After a disastrous first date, the only thing they have in common is their dislike for each other and their love for their goddaughter, Sophie. But when they suddenly become all Sophie has in the world, Holly and Messer are forced to put their differences aside.

W Święto Niepodległości (4 lipca) dochodzi do zmasowanego ataku na infrastrukturę Stanów Zjednoczonych. Za atakiem stoi tajemniczy napastnik, który przewidział wszelkie nowoczesne zagrożenia, ale nie wziął pod uwagę bardziej tradycyjnego przeciwnika. Bruce Willis jako John McClane. Bez maski. Bez peleryny. Bez problemu. / On the 4th of July, an attack on the vulnerable United States infrastructure begins to shut down the entire nation. The mysterious figure behind the scheme has figured out every modern angle – but never figured on an old-school “analog” fly in the “digital” ointment. Bruce Wills is John McClane. No mask. No cape. No problem.

GLEE

102

POLITICAL ANIMALS – PILOT

???????

TEORIA WIELKIEGO WYBUCHU / THE BIG BANG THEORY

???????

DALLAS

Twentieth Century Fox

PĘPEK ŚWIATA / THE MIDDLE

Warner Bros

Warner Bros

Warner Bros

SERIAL TV / TV SHOW

MENTALISTA / THE MENTALIST

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 102

13-05-16 17:13


Audio

03 RELAX ZRELAKSUJ SIĘ GHOSTS

04

POLSKIE AKTUALNE POLISH CURRENTS W SPODNIACH CZY W SUKIENCE

BREAK REFORM

ANIA DĄBROWSKA

KID COCONUTZ

EWELINA FLINTA

JILL SCOTT

RAFAŁ BRZOZOWSKI

SAOTOME

KIM NOVAK/IZABELA SKRYBANT-DZIEWIĄTKOWSKA

TAKE ON ME

THE FACT IS (I NEED YOU) ESTATE

SLOWLY

MAX SEDGLEY

ŻAŁUJĘ

05

06

SYMPHONY NO. 5 IN E-MINOR, OP. 64. 3.VALSE.ALLEGRO MODERATO

THE AMPLIFETES

BRENDA BOYKIN

YOUNGBLOOD HAWKE

MO CA

AEROSMITH

MOP MOP

GREEN DAY

THE FASHINATIONS

POST WAR YEARS

SARAH VAUGHAN

MUZYKA KLASYCZNA I FILMOWA classical and film music

SIMON BOLIVAR SYMPHONY ORCHESTRA OF VENEZUELA

NIE MAM NIC

3. ROMANCES OP. 94, 1. – NICHT SCHNELL

PROSTO W OGIEŃ

CANZONA SERENATA FROM FORGOTTEN MELODIES OP. 38

MIAŁEś BYć

ALBRECHT MAYER

KONRAD SKOLARSKI

SYMPHONY NO. 3 IN A MINOR, OP. 56 “SCOTTISH”, 2. VIVACE NON TROPPO

FALL OUT BOY

LOSE & WIN

LEMON

RICHARD CLAYDERMAN

SUEDE

FRATELLI D’ITALIA

ANIA WYSZKONI

EUROPA GALANTE

STEREOPHONICS

KOOP ISLAND BLUES

KASIA KOWALSKA

EUROPA GALANTE

DON BROCO

SUNSET

PATRYCJA KOSIARKIEWICZ

LIBERTANGO

KOMBI

SANTA MARIA (DEL BUEN AYRE)

WILKI

MAYBE SOMEDAY

ANDRZEJ PIASECZNY

JOHNNY MARR

STRANGE TRANSMISSIONS

JULA

PARAMORE

MOODS

PATRYCJA MARKOWSKA

WALK THE MOON

MELA KOTELUK

PULP

BEADY BELLE

HARLEY & MUSCLE KOOP

NITIN SAWHNEY DANIEL RODRIGUEZ PERASSI GOTAN PROJECT MALOU

THE PETER MALICK GROUP JOJO EFFECT

08

POLSKIE KLASYKI POLISH CLASSICS HEJ, MAN!

W CAŁOŚĆ UŁOŻYSZ MNIE KWIATY WE WŁOSACH ZA DARMO NIC

SPRING. ALLEGRO

SPRING. DANZA PASTORALE CONCERTO FOR VIOLIN AND ORCHESTRA IN D, OP. 61

POKOLENIE

ROYAL PHILHARMONIC ORCHESTRA /DAVID GARRETT

MIŁOŚCI KWIAT NIEŚMIAŁY

RICHARD CLAYDERMAN

ADAGIO FROM SPARTACUS

TO CO DOBRE, TO CO LEPSZE SZKOŁA MARZEŃ ALTER EGO

KLASYKA MUZYKI POP POP CLASSICS I DO, I DO, I DO

LOVER MAN

MY SONGS KNOW WHAT YOU DID IN THE DARK

CHARLESTON BUTTERFLY

NAT KING COLE

TURNAROUD

IT STARTS AND ENDS WITH YOU

DARIO ROSCIGLIONE

IN A MOMENT

PAROV STELAR

FANCY DRESS

MO HORIZONS

MIRACLE

TAPE FIVE

SUPREMACY

PAOLO FEDREGHINI

CUT ME SOME SLACK

VELVET 99

UPSTARTS

PONCHO SANCHEZ

NOW

ANITA O’DAY

HURTS MUSE

SOUND CITY

BLIND ALLEY

AI MI MORENA ON THE RUN... ORIENTAL SMILE

THESE BOOTS ARE MADE FOR WALKI WATERMELON MAN SING, SING, SING

TIGHTROPE

DZIAŁAĆ BEZ DZIAŁANIA

09

FASCINATED GROOVE (LA PARESSE)

ALL EYES

WIENER PHILHARMONIKER/GUSTAVO DUDAMEL

SCHINDLER’S LIST

I WISH I WAS IN HELL

X-KID

KRZYSZTOF KIJLAŃSki/KAYAH

NAPRAW

POST IT

CAN’T STOP LOVIN’ YOU

EL BARRIO

LOS HOMBRES CALIENTES

HARD SWING TRAVELLIN’ MAN

WE COME RUNNING

MONIKA BRODKA

PRÓCZ CIEBIE NIC

JAZZ/SWING JAZZ/SWING

YOU/ME/EVOLUTION

DON’T STOP

DOLPHIN BOY

07

ROCKOWE SMACZKI LET’S ROCK

AFTER YOU

10

Hity z Chin Hits from China

FAN QIANG

11

lista przebojów contemporary hit list

WHEN I WAS YOUR MAN

12

moda i relaks fashion & relaxation

WORLD LOOKING IN

ANNA JURKSZTOWICZ

ABBA

ROBYNN & KENDY

BRUNO MARS

MORCHEEBA

EWA BEM

JOHNNY HATES JAZZ

EASON CHAN

EROS RAMAZZOTTI

WHAT TIME CAN’T HEAL

LADY PANK

QUEEN

EXO-M

JUSTIN TIMBERLAKE/JAY Z

MY WAYS

MAANAM

FINE YOUNG CANNIBALS

FIONA SIT

MACKLEMORE/RYAN LEWIS

MORNING FLOW

KULT

BEVERLEY CRAVEN

JANICE VIDAL

KELLY CLARKSON

THE MOON TOLD ME SO

WILKI

GEORGE MICHAEL

JOLIN TSAI

HURTS

DRIVE / DRIVEN YELLO

PAPA DANCE

SADE

TERENCE SIUFAY

DAVID GUETTA/TAPED RAI

BLUE IN GREEN

WOJCIECH GĄSOWSKI

GLEN CAMPBELL

KARY NG

PINK/NATE RUESS

EUPHONIC 7

KRZYSZTOF KRAWCZYK

MADONNA

LEO KU

RIHANNA/MIKKY EKKO

MARCUS KOCH

DE MONO

OMD

ALEX TO, EMIL WAKIN CHAU, LESLIE CHEUNG

DRAKE

RADIO CITIZEN

PUDELSI

ROD STEWART

SALLY YEH

JUSTIN BIEBER/NICKY MINAJ

GREYBOY W

NO LIMITS

ERASURE

SHIGA LIN & DEAR JANE

PITBULL/CHRISTINA AGUILERA

80S CASUAL

KAYAH

VAYA CON DIOS

SUPPER MOMENT

RIHANNA

AIO

FRANEK KIMONO

LONDONBEAT

KARY NG

AVICII/NICKY ROMERO

LIVING THEATER

BUDKA SUFLERA

BILLY JOEL

YOU HUI LEI

LINKIN PARK

HALINA BENEDYK

ACE

IMAGINE DRAGONS

IRENA SANTOR

STING

DIDO

ANNA MARIA JOPEK

LENNY KRAVITZ

I CO Z TEGO DZIś MASZ NA CO KOMU DZIś CYKADY NA CYKLADACH NIE MA DZIECI N’AVOIE NAJ STORY GDZIE SIę PODZIAłY TAMTE PRYWATKI PAMIęTAM CIEBIE Z TAMTYCH LAT KOCHAć INACZEJ

NOś DOBRE CIUCHY ROBIN

ANIOł WIEDZIAł KING BRUCE LEE KARATE MISTRZ BAL WSZYSTKICH śWIęTYCH MAMY PO 20 LAT TYCH LAT NIE ODDA NIKT JOSZKO BRODA

HEART OF GOLD

BODY LANGUAGE GOOD THING

PROMISE ME

FATHER FIGURE PARADISE

RHINESTONE COWBOY THE POWER OF GOODB ENOLA GAY SOME GUYS HAVE ALL THE LUCK SOMETIMES

NAH NEH NAH I’VE BEEN THINKING ABOUT YOU UPTOWN GIRL HOW LONG BRAND NEW DAY STAND BY MY WOMAN

BITTER GOURD MAMA

GOOFY

LOVE YOU MORE THAN I IMAGINED LET’S BREAK UPF SHORE

WO SHA NU HAO REN

BECAUSE I LOVE YOU ZHI YIN YOU AI

LOVE OUT LOUD LONG TIME

JUE DAI SHUANG JIAO ZHONG SHENG XUE XI

UN ANGELO DISTESO AL SOLE SUIT & TIE

THRIFT SHOP

CATCH MY BREATH MIRACLE

JUST ONE LAST TIME

JUST GIVE ME A REASON STAY

STARTED FROM THE BOTTOM BEAUTY AND A BEAT FEEL THIS MOMENT POUR IT UP

I COULD BE THE ONE CASTLE OF GLASS

NATURAL SELF

SATIN JACKETS

THE CONCRETES MALIK ALARY

FAMILY FODDER

LUNGOMARE DI LEVANTE TODAY MUSIC SMOOTH

SUMMER DAYS GOT TO BE LOVE MERMAID

BASSMENT GROOVE LILY’S LOUNGE

IT’S TIME

NO FREEDOM

Autorskie programy muzyczne, specjalnie na pokłady naszych samolotów, przygotowała firma Internet Media Services SA , lider i ekspert w branży nowych mediów w miejscu sprzedaży w Polsce i Europie, obejmujących audiomarketing, Digital Signage i aromamarketing. On-board customised music programmes prepared specially by Internet Media Services SA , a leader and expert in new media at the point of sale in Poland and Europe, which include audiomarketing, Digital Signage and aromamarketing. www.ims.fm, 02-844 Warszawa ul. Puławska 465

LOT Info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 103

103

13-05-16 17:13


Economy Class

W święto 4 lipca terroryści chcą doprowadzić do zamachu, który sparaliżuje całą Amerykę. Za spiskiem stoi tajemniczy mężczyzna, którego misterny plan ma tylko jeden słaby punkt. Jest nim policjant John McClane (Bruce Willis), który może zniweczyć jego zamiary. / On the 4th of July, an attack on the vulnerable United States infrastructure begins to shut down the entire nation. The mysterious figure behind the scheme has figured out every modern angle – but never figured on an old-school “analog” fly in the “digital” ointment. Bruce Wills is John McClane. No mask. No cape. No problem.

ACE VENTURA: PSI DETEKTYW / ACE VENTURA: PET DETECTIVE

Twentieth Century Fox

Warner Bros

SERIAL TV / TV SHOW

TEORIA WIELKIEGO WYBUCHU / THE BING BANG THEORY

GLEE

Warner Bros

Para młodych ludzi pobiera ważne życiowe lekcje od wspaniałego, ale też niesfornego i neurotycznego psa. / A family learns important life lessons from their adorable, but naughty and neurotic dog.

SZKLANA PUŁAPKA 4.0 / LIVE FREE AND DIE HARD

Warner Bros

MARLEY I JA / MARLEY & ME

Twentieth Century Fox

Twentieth Century Fox

FILMY / MOVIES

REJSY DO POLSKI/FLIGHTS TO POLAND

TOM & JERRY

104

OCH, ŻYCIE / LIFE AS WE KNOW IT

Holly jest świetnie zapowiadającą się restauratorką, a Eric szefem działu sportowego w stacji telewizyjnej. Jedyna rzecz, która ich łączy po nieudanej pierwszej randce, to obopólna niechęć i miłość do wspólnej córki chrzestnej Sophie. Kiedy dziewczynka traci rodziców, Holly i Messer muszą zapomnieć o wzajemnych animozjach i znaleźć wspólny język. / Holly is an up-and-coming caterer and Eric is a promising network sports director. After a disastrous first date, the only thing they have in common is their dislike for each other and their love for their goddaughter, Sophie. But when they suddenly become all Sophie has in the world, Holly and Messer are forced to put their differences aside.

ACE VENTURA: PSI DETEKTYW / ACE VENTURA: PET DETECTIVE

Warner Bros

SERIAL TV / TV SHOW

Warner Bros

PĘPEK ŚWIATA / THE MIDDLE

DALLAS

Warner Bros

Artie i Diane opiekują się wnukami, których nadopiekuńczy rodzice przeprowadzają się do innego miasta w poszukiwaniu pracy. Wkrótce pojawiają się problemy, bo przywiązanym do tradycyjnych metod wychowawczych dziadkom trudno zaakceptować nowoczesne zachowanie dzieci. / Artie and Diane agree to look after their three grandkids when their type-A helicopter parents need to leave town for work. Problems arise when the kids’ 21st-century behaviour collide with Artie and Diane’s old-school methods.

Warner Bros

WSPÓLNA CHATA / PARENTAL GUIDANCE

Warner Bros

Twentieth Century Fox

FILMY / MOVIES

REJSY Z POLSKI/FLIGHTS FROM POLAND

TOM & JERRY

LOT info

081_KA_06_LOTinfo_01-kor.indd 104

13-05-16 17:13


Spróbuj pokonać jet lag z Melatoniną LEK-AM Defeating jet lag with Melatonin LEK-AM Now it is easier than ever to make your dreams of faraway travels come true. The feeling of exhaustion that results from jet lag felt after a long-hour flight can ruin the vision of an exotic holiday. Travelling across time zone often cause disturbances in the body’s natural production of melatonin, a substance responsible for regulating the body’s circadian rhythm and the quality of sleep. To minimize the negative impacts that the jet lag syndrome has on our body, it is worth trying Melatonin LEK-AM. It is a drug that helps the body adjust to a new location after long intercontinental travels. Jet lag is a condition that results from disruptions in the physiological system. In consequence we may have difficulties with falling asleep and concentration, we may also experience headaches, lowered self-esteem and feel exhausted. The severity of the symptoms often depends on the direction we are flying in. Flying east is typically more tiring since it results in a shorter day. However, when flying west, our day becomes longer, and it becomes much easier to adapt to the new conditions. This is why it is important to get enough sleep before each long journey, since sleep depravation often intensifies the symptoms of jet lag. For more information go to: www.melatonina.pl

PROMOCJA

Marzenia o dalekich podróżach można spełnić coraz łatwiej. Wizję egzotycznego odpoczynku może jednak popsuć zmęczenie po wielogodzinnym locie samolotem związane ze zmianą strefy czasowej. Zmiana strefy czasowej często wywołuje zaburzenia produkcji melatoniny, substancji regulującej rytmy dobowe i jakość snu. Aby minimalizować wpływ tzw. syndromu jet lag na kondycję naszego organizmu, warto sięgnąć po lek Melatonina LEK-AM. To lek, który ułatwia aklimatyzację organizmu w nowym miejscu po podróży międzykontynentalnej. Jet lag to dolegliwość, która przejawia się zakłóceniem procesów fizjologicznych. W konsekwencji zdarza się, że mamy problemy ze snem, trudno nam się skoncentrować, jesteśmy przemęczeni, boli nas głowa i nasze samopoczucie jest znacznie gorsze. Uciążliwość objawów często zależy od kierunku, w którym lecimy. Zwykle znacznie bardziej męczące są wyprawy na wschód, gdyż powodują one skrócenie doby, jakiej „doświadczamy”. Natomiast gdy lecimy w kierunku zachodnim, nasza doba ulega wydłużeniu i znacznie łatwiej przystosowujemy się do nowych warunków. Dlatego ważne jest, aby wyspać się przed każdą wyprawą, gdyż niedobory snu zwykle potęgują dolegliwości związane z jet lagiem. Więcej informacji na www.melatonina.pl

REKLAMA

melatonina.pl

* **

• u∏atwia zasypianie • wydatnie poprawia jakoÊç snu • dzia∏a przyczynowo, nie objawowo • nie uzale˝nia

Czas na spokojny sen

105_MelatoninaMr_01-2.indd 11 Kaleidoscope 190x122.indd Melatonina_K_6.05.indd 1

13-05-16 4/29/13 8:0517:06 PM 5/6/13 2:29:52 PM


rozrywka

Puzzle Time sudoku / sudoku

I

L

S A H N E P L I

S P A N L

C

I

C H

L

S

C E A H N P

N H S E P P A

I

L

E I

A

I L

C

C S H N E C H N

L

S P

A

L

N C H S A

I

I

Rozwiązanie / Answers: NINE INCH NAILS

S A

rozwiązaniA / answers

H E N P

E

Litery z pól oznaczonych kropką, czytane rzędami, utworzą nazwę zespołu muzycznego. / The letters from the boxes marked with dots, read from left to right, top to bottom, will spell the name of a rock band.

First fill in the green spaces with answers to the six crossword clues given below. Then fill in the empty boxes of the diagram with nine letters (all featured in the crossword) so that each letter is only used once in each row, each column and each section outlined with a thicker black line. In random order: – name of Collins, drummer and vocalist for Genesis – Charles, British comic actor and filmmaker (A King in New York) – reddish-brown color – Connery, Penn or Bean – long, narrow South American country – t ype of gun dog

C

autor/author: Jerzy Buczek

Najpierw należy w kolorowe pola wpisać sześć wyrazów odgadniętych na podstawie objaśnień podanych w przypadkowej kolejności. Następnie należy uzupełnić puste pola diagramu dziewięcioma literami występującymi w krzyżówce, w taki sposób, by każda z nich wystąpiła po jednym razie w każdym rzędzie, w każdej kolumnie oraz w każdym z dziewięciu kwadratowych sektorów oznaczonych pogrubioną linią. W przypadkowej kolejności: – imię Collinsa, muzyka znanego z zespołu Genesis – Charles, brytyjski komik i reżyser (Król w Nowym Jorku) – barwnik otrzymywany z gruczołu czernidłowego głowonoga o tej samej nazwie – Connery, Penn lub Bean – sąsiad Peru, Boliwii i Argentyny – pies myśliwski lub pokojowy o dość długiej, miękkiej sierści

E P

Nine Inch Nails.

E

L

H C N P S A

I

ROZWI¥ZANIE:

P

C

CORPORATE MEDIA POLAND

Wydawnictwo Gru­ner+Jahr Pol­ska Sp. z o.o. & Co. Spół­k a ko­man­dy­to­wa

ul. Marynarska 15

Tłumaczenia:

Dział New Business & CORPORATE MEDIA G+J:

02-674 Warszawa

Agnieszka Chrościcka, ANNA JĘDRZEJCZYK

Joanna Chlebna Dyrektor Działu New

ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa

tel. 22 360 39 60

Magdalena Szwedowska

Business & Corporate Media 605 102 006,

tel. 22 360 36 68, www.guj.pl

e-mail: kaleidoscope@guj.pl

STEPHEN CANTY red. wersji angielskiej

Aneta Nowakowska Szef Projektów

Magdalena Malicka pre­zes

Martyna Wojciechowska redAKTOR naczelna

Dział graficzny:

Co-branding i Corporate Media 601 298 629,

Agata Materkowska wydawca, Barbara

Agnieszka Franus z–ca redaktor naczelnej

Ewa Borowska projekt, grafik prowadząca

Olga Sztąberska Project Manager 502 369 430

Topol dyrektor Biura Sprzedaży, edyta

Danuta Śmierzchalska redaktor prowadząca

sylwia zaczkiewicz fotoedytorka

BIURO REKLAMY NB & CM G+J: Jolanta kurek

pudłowska dyrektor promocji i wydawniczy

TOMASZ CHOLAŚ korekta

Joanna Kopka kartograf

dyrektor biura reklamy corporate media

Anna Piszczadowska mar­k e­t ing,

L

E

A

Produkcja:

Krzysztof Stypułkowski DTP

692 440 107, JUSTYNA BADOWSKA 502 089 847,

Jerzy Janczak dys­try­bu­cja i obsługa klienta

Marek Szpunar dyrektor

Koordynator LOT:

Anna Dembska 695 321 353,

(dyr.), Tomasz Kostecki dyrektor pionu

MARIUSZ TELER

Karolina Gościniak

Ewa Budzynowska 662 202 300

finansowo-operacyjnego

106

106_KA_06_Krzyzufka12345.indd 106

13-05-16 15:08


VI E D Y C J A

I TA K A & G A L A

LUKSUSOWE WAKACJE MARZEŃ LATO 2013 001_Okladka_Itaka_LATO_OK.indd 1

LUXURY | ROMANTIC

LATO

2013 12/19/12 4:51 PM

THASSOS/GRECJA

18+

Alexandra Beach Golden Thassos Boutique (KVAALEG)

HHHHH

✹ darmowy serwis plażowy ✹ kameralny, tylko 42 suity ✹ wykwintna kuchnia ✹ przy jednej z najpiękniejszych plaż na wyspie

cena od 2509 zł/os. za 7 noclegów

e dwoje, Romantyczne wakacje w LA! tylko z ofertą ITAKA&GA LUXURY | ROMANTIC

FUERTEVENTURA/WYSPY KANARYJSKIE

ROMANTIC | FREE Wi-Fi

16+

R2 Romantic Fantasia

(FUEROMG)

✹ nowoczesny i komfortowy ✹ wygodne przestronne pokoje ✹ basen w przepięknym ogrodzie ✹ kameralna atmosfera ✹ dla dorosłych gości

cena od 2373 zł/os. za 7 noclegów

WEJDŹ

Ć OŚ W NO HHHH

All

inclusive

na www.itaka.gala.pl

I POBIERZ KATALOG Z NASZYMI OFERTAMI

XXX_KA0613_ItakaGala_2013_pary.indd 2

MARMARIS/TURCJA

16+

Ć OŚ W NO

Marmaris Imperial (DLMIMPG) ✹ piękne widoki na morze i góry ✹ tylko dla dorosłych gości ✹ elegancka, kameralna atmosfera ✹ bogata formuła all inclusive ✹ serwis plażowy w cenie

cena od 1883 zł/os. za 7 noclegów

HHHHH

All

inclusive

ZADZWOŃ: NUMER INFOLINII 801 055 111

Ilość miejsc w ofercie ograniczona

5/16/13 11:15 AM


Kalejdoskop 190x249 SamsungGalaxyS4.indd 2

5/16/13 4:57 PM


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.