KALEIDOSCOPE

ZABIERZ MNIE / TAKE ME HOME

06/2014

06/2014

Kanada Canada

KIERUNEK NOWY JORK | NA WEEKEND PODLASIE | RABARBAR NIE TYLKO NA DESER | PYSZNE WINA Z POLSKICH WINNIC | SŁUŻEWIEC JAK ASCOT | GDZIE MIESZKAJĄ KRASNOLUDKI | HISTORIA PISMA

egzemplarz bezpłatny / free copy magazyn pokładowy Polskich Linii Lotniczych LOT ISSN 0239-9032

ul. Chocimska 7, Warsaw, tel. 22 848 12 25, tel./fax 22 848 15 90 www.restauracjarozana.com.pl

is an elegant, cosy and unpretentious restaurant whose delicate and light Polish cuisine will surprise you with new flavours and specialties every day.

There is nothing else like it in Warsaw‌

© MAREK WIŚNIEWSKI. OKŁADKA/COVER: KEN GILLESPIE/ALL CANADA PHOTOS/GET TYIMAGES

EDYTORIAL

Szanowni Państwo, nareszcie jest najbardziej wyczekiwany przez młodzież w ciągu roku miesiąc. Czerwiec, a więc – wkrótce wakacje! Co może być w tym czasie bardziej ekscytującego niż podróż samolotem na zasłużony odpoczynek? Niż wizja słonecznych plaż lub zdobywania górskich szczytów?

I tym razem zadbaliśmy o Państwa. Podpisaliśmy kolejne umowy z największymi touroperatorami na rejsy czarterowe.

Latem nasz personel pokładowy zadba o komfort Waszych podróży z lotnisk regionalnych do Egiptu, Turcji, Tunezji, Grecji, Portugalii, Hiszpanii i Bułgarii. Zimą zaś wspólnie na pokładzie Dreamlinerów wyruszymy do: Dominikany, Meksyku, RPA, Wietnamu, Tajlandii, Wenezueli, na Kubę i Sri Lankę.

A dla tych, którzy na upragnione wakacje muszą jeszcze poczekać, przygotowujemy kolejne pomysły na spędzenie wolnego czasu, szczegóły na: www.lot.com/inspiracje. Tam też znajdziecie konkurs „Veni, Vidi, Movie” na Wasze wakacyjne filmy, w którym do wygrania czekają kolejne bilety lotnicze.

Być może tę podróż odbędziecie na pokładzie naszego najmłodszego Dreamlinera „Franka”, któremu imię nadali właśnie nasi Pasażerowie.

Inspiracją do podróży na wakacje i konkursowego filmu mogą stać się również nasze nowe taryfy na rejsach krótkodystansowych: LOT Economy Plus i LOT Economy Simple stworzone dla Waszej wygody. Przeczytacie o nich w tym wydaniu magazynu oraz na naszej stronie lot.com. Życzę udanego wypoczynku. ☐

„FRANEK” – NAJMŁODSZY DREAMLINER LOT-U – IMIĘ ZAWDZIĘCZA NASZYM PASAŻEROM. “FRANEK” – THE YOUNGEST DREAMLINER OF LOT POLISH AIRLINES OWES ITS NAME TO OUR PASSENGERS.

Editorial

Dear Passengers, The month that young people most look forward to has finally arrived. June. Vacation time is around the corner!

What could be more exciting than flying off to a well-earned holiday, lazing on sunny beaches or conquering mountain summits?

And you can let us take care of you. We have entered into new charter flight agreements with leading tour operators. Our cabin staff will be seeing to your travel comfort on flights from regional airports to Egypt, Turkey, Tunisia, Greece, Portugal, Spain and Bulgaria this summer. In winter, our Dreamliners will be ready to take you to the Dominican Republic, Mexico, South Africa, Vietnam, Thailand, Venezuela, Cuba and Sri Lanka.

And we have even more holiday ideas, just in case you have to delay your anticipated getaway. For details, visit: www.lot.com/inspiracje. Our “Veni, Vidi, Movie” competition has more airline tickets for whoever sends in the best holiday video. You might even get to travel on our latest Dreamliner “Franek”, whose name has been just selected by our Passengers.

Our new short route fares – LOT Economy Plus and LOT Economy Simple – might inspire you to holiday away or enter our video competition. You can find more information in this issue of Kaleidoscope and on our website lot.com.

Happy holidays. ☐

Prezes PLL LOT / LOT POLISH AIRLINES CEO Sebastian Mikosz

3

OD NACZELNEJ

Note from the Editor

Moving the horizon

Zwykle pozostają w cieniu. Przez lata, czasem całe życie pracują na sukces i to bez gwarancji. Bo czy naukowiec, który przez 12 lat przekopuje andyjskie wzgórze, może mieć pewność, że pewnego dnia w końcu trafi na grobowiec królewski pełen skarbów? Sensacyjne odkrycie niesplądrowanego grobu Wari w Peru przez dr. Miłosza Giersza z Uniwersytetu Warszawskiego zmieniło znaną nam historię przedinkaskiej cywilizacji, a wyniki jego badań stały się jednym z najważniejszych wydarzeń archeologicznych na świecie. Teraz dr Giersz wraz z zespołem został laureatem nagrody Travelery przyznawanej przez magazyn National Geographic Polska oraz miesięcznik Traveler. To wyjątkowe wyróżnienie odebrali także Marcin „Yeti” Tomaszewski i Marek „Regan” Raganowicz za wytyczenie nowej drogi na Great Trango Tower (6286 m n.p.m.) w Karakorum (kategoria Wyczyn Roku), ale również Anna Goworowska za wybudowanie szkoły w Ghanie dzięki zrywowi ludzi dobrej woli w naszym kraju (kategoria Społeczna Inicjatywa Roku). Nagrodę za całokształt dokonań, czyli Grand Prix, otrzymał Tomasz Tomaszewski, wybitny fotograf, który nie tylko uwiecznia na swoich zdjęciach historię, ale także ją zmienia. Bo Travelery to nagroda dla prawdziwych pasjonatów, dzięki którym wiemy o świecie więcej, docieramy dalej, ale przede wszystkim wyróżnienie dla ludzi, którzy każdego dnia są dla nas inspiracją. Nawet jeśli za swoje marzenia zapłacili najwyższą cenę, tak jak Artur Hajzer, który pośmiertnie otrzymał Nagrodę Specjalną za wierność życiowej pasji i kontynuację najlepszych tradycji Polskiego Himalaizmu Zimowego. Jednak praca tak wybitnych postaci rzadko zostaje doceniona i należycie nagłośniona. Ale to właśnie dzięki Nim mam motywację, by nadal przesuwać swój horyzont.

Więcej informacji na national-geographic.pl. ☐

Archaeologists are not usually high profile.

They work for years, often their entire lives, without any guarantee of success.

No researcher, even after digging up an Andean hill for 12 years, can ever be certain of eventually discovering a royal tomb crammed full of treasure. The stunning discovery of an undisturbed Wari tomb in Peru

by Miłosz Giersz PhD of Warsaw University has redefined our knowledge of pre-Inca civilisation, and his research results are one of the most important archaeological papers in the world. Giersz and his team are the winners of the Travelery Award, which is presented by National Geographic Polska and Traveler monthly. The other recipients were Marcin “Yeti” Tomaszewski and Marek “Regan” Raganowicz for establishing a new route to the Great Trango Tower (6,285 m) in the Karakoram Range in Pakistan (Achievement of the Year) and Anna Goworowska for building a school in Ghana thanks to a drive initiated by people of good will in Poland (Social Initiative of the Year). The Lifetime Achievement Award, i.e. the Grand Prix, went to Tomasz Tomaszewski, an outstanding photographer who has not merely documented history but also changed it. The Traveler Awards recognise true enthusiasts who help us explore the world and reach into its furthest corners. This is a distinction for people who inspire us every day.

Sometimes they pay the supreme price for realising their dreams, e.g. Artur Hajzer, who was posthumously distinguished with a Special Award for staying true to his lifetime passion and keeping the best traditions of Polish Winter Himalaism alive. The efforts of such eminent figures rarely receive the recognition they deserve. But they motivate me to keep broadening my horizons. ☐

8 . E D Y C JA K O N K U R S U

2013

4

REDAKTOR NACZELNA / EDITOR IN CHIEF Martyna Wojciechowska

© MARIUSZ MARTYNIAK/MATYS STUDIO

PRZESUNĄĆ HORYZONT

SPIS TREŚCI Contents

NA DOBRY POCZĄTEK / OFF TO A GOOD START LIST PREZESA PLL LOT / Note from the LOT CEO 3 OD NACZELNEJ / Note from the Editor 4 FELIETON LECHA WAŁĘSY / Lech Wałęsa’s column 8 W CHMURACH / Up in the air 10

WYRUSZ W PODRÓŻ / SEE THE WORLD

96

WYDARZENIA / What’s on 12 KANADA WCIĄŻ PACHNIE ŻYWICĄ / Resin-scented Canada 18 MODNY KIERUNEK: NOWY JORK / Trendy Destination: New York City 28

TERAZ POLSKA / TIME FOR POLAND NA WEEKEND – PODLASIE / A weekend in Podlasie 36 RABARBAR / Rhubarb 42 FELIETON MAGDY GESSLER / Magda Gessler’s column 46 99–130

POLSKIE WINNICE / Polish vineyards 48

42

18

72

48

84

WIEDZIEĆ WIĘCEJ / DID YOU KNOW? NA SŁUŻEWCU NICZYM W ASCOT / Horse racing in Służewiec 58 LODY OD POKOLEŃ / Ice cream for generations 62 JAK NIE WIERZYĆ W KRASNOLUDKI? / Everyone knows that gnomes exist 66 KTO WYMYŚLIŁ ALFABET? / Who invented the alphabet 72

66

ROZMAITOŚCI / MISCELLANEA KULTURA / Culture 80 TWÓJ STYL / Your style 88 GADŻETY / Gadgets 90 DOBRY ADRES / Good address 92 MYŚL NA DROGĘ / A thought for the road 94

6

© GET TYIMAGES (2), SHUT TERSTOCK (2), M.P.

MODA NA POKŁADZIE / Fashion on board 96

FELIETON

Column

POLSKA W DRODZE

Poland on the road

SILNYM FUNDAMENTEM EUROPEJSKIEJ RODZINY MUSI DZIŚ BYĆ SOLIDARNOŚĆ.

TODAY, SOLIDARITY MUST BE THE CENTRAL SUPPORT PILLAR OF THE EUROPEAN FAMILY. – silny fundament europejskiej rodziny. Bez solidarności zamkniemy się w swoim świecie, może nawet w samozado­ woleniu, ale w ułomnej formie, bo bez udziału sąsiadów i Europejczyków, którym na ścieżkę rozwoju i demokracji nie udało się jeszcze wejść. Oni naprawdę na nas liczą!

Aby budować własną pomyślność, musimy w tym globalnym świecie naczyń połączonych myśleć o innych. W imię solidarności, ale także wspólnego bezpieczeństwa i powodzenia całej wspólnoty! To zadanie na kolejne 10 lat! ☐ 8

We have short memories. We prefer to focus on the present and the future. This is the right attitude and the one I subscribe to and follow in practice. But the past cannot be ignored, as it affects us and our future. Especially when we have notched up a few victories.

There is no denying that the last ten years have been successful ones for Poland. We joined the European Union and utilised it to our advantage. On an equal footing and with full self-confidence. We have benefited greatly from EU support, which I would venture to call the new Marshall Plan. In any case, we have managed to implement most of what I called for in the early nineties.

Poland is a completely different country. Poland is still on the road, but the road leads to development and the establishment of a safe, stable, affluent and open country.

And a country demonstrating solidarity, I hope. Because solidarity is essential. Solidarity has to stand alongside our economic and political pillars as the central support of the European family. Without solidarity, we will lock ourselves away in our own world. We might feel self-satisfied but we will not be complete, because we will not have the support of our neighbours and other Europeans who have not yet managed to set out on the road to development and democracy. They are really counting on us.

We have to think of others if we are going to build our own prosperity in this interconnected global world. In the interests of solidarity, common security and the success of the whole community. This is our task for the next ten years. ☐

Lech Wałęsa Al. Jerozolimskie 11/19, 00-508 Warszawa, tel. +48 (22) 622 22 20, faks +48 (22) 625 14 14 Konto: BPH PBK SA 15 1060 0076 0000 3200 0084 6760 e-mail: biuro@walesa.org www.walesa.org

© AGENCJA GAZETA

Pamięć mamy krótką. Wolimy patrzeć na dziś i jutro. To słuszna postawa, którą sam wyznaję i stosuję w praktyce. Nie można jednak całkowicie pominąć tego, co za nami, bo to ma wpływ na nas i naszą przyszłość. Zwłaszcza jeśli mamy za sobą spore sukcesy.

Bo nikt chyba nie zaprzeczy, że ostatnie 10 lat to sukces Polaków i Polski. Staliśmy się członkiem Unii Europejskiej i potrafiliśmy uczynić z tego dobry użytek. Bez kompleksów i z przekonaniem! Z dużym rozmachem skorzystaliśmy ze wsparcia Unii, które śmiało można nazwać nowym planem Marshalla – cóż, jednak udało się go w dużej części wprowadzić, a postulowałem to już we wczesnych latach 90.

Polska jest zupełnie innym krajem. Owszem, ciągle w drodze, ale na najlepszej drodze do rozwoju i budowy kraju bezpiecznego, stabilnego, dostatniego i otwartego. I mam nadzieję – solidarnego. Bo dziś solidarności zabraknąć nie może. Ona musi stanowić – obok filarów ekonomicznych i politycznych

Mój majatek to nie tylko to, co posiadam, ale i to, co kocham.

Wszystko, co posiadasz, ma swoją historię.

Myśląc o przyszłości, skorzystaj z naszych doświadczeń w planowaniu sukcesji.

Dowiedz się więcej na: www.bankowosc-prywatna.bnpparibas.pl

Bank zmieniającego się świata

Bankowość Prywatna BNP Paribas funkcjonuje jako wydzielona organizacyjnie jednostka w ramach struktury BNP Paribas Bank Polska SA z siedzibą w Warszawie przy ul. Suwak 3, zarejestrowany w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy, KRS pod numerem 6421, NIP: 676-007-83-01, kapitał zakładowy 1 304 390 415,96 zł, w całości wpłacony I www.bnpparibas.pl

LL LOT Najnowszy Dreamlinstaerł dldoastaPrczony o znakach SP-LRraFnezok”, które zostało nadane 30 kwietnia i nosi imeziępa„F T-u. / The latest w konkursie prz Tsażfleróeetw, LO . a Dreamliner addition to the LO RF, waviz s delivered -L with the registration SP has been named “Franek” on 30 April, and ng followi a competition among LOT passengers.

1

SP-LRF jest szóstym samolotem we flocie LOT i 161. wyprodukowanym Dreamlinerem. / SP-LRF is the sixth Dreamliner in the LOT fleet and the 161st manufactured aircraft of this type.

2

Dreamlinery latają dziś w barwach 18 przewoźników, wykonały ponad 91 tys. komercyjnych lotów, pokonały ponad 273 mln km (dla porównania odległość do Słońca to ok. 150 mln km) i przewiozły w sumie ponad 17 mln pasażerów. / Dreamliners are operated by 18 airlines. They have made more than 91,000 commercial flights, covered a distance of over 273 million km (the distance to the Sun is approx. 150 million km) and carried more than 17 million passengers between them.

3

„Franek” autorstwa Katarzyny Wąchały został wybrany spośród ponad 1300 zgłoszeń nadesłanych na konkurs. Uznanie jury zyskał m.in. dzięki uzasadnieniu: Numer rejestracyjny tego samolotu to SP-LRF, więc: po pierwsze – F jak Franek, po drugie – F to szósta litera alfabetu i szósty Dreamliner we flocie LOT-u, po trzecie – Franek to polskie, ponadczasowe imię, po czwarte – Franciszek to imię również dwóch asów przestworzy: Franciszka Petera i Franciszka Jacha, i po piąte – to również imię Franciszka Żwirko. / “Franek” was suggested by Katarzyna Wąchała and selected out of more than 1,300 entries. The name was justified as follows: “The aeroplane’s registration number is SP-LRF, so first of all, it’s F for Franek. Secondly, F is the sixth letter of the alphabet and this is the sixth Dreamliner in the LOT fleet.

Thirdly, Franek is a typical Polish name. Fourthly, Franciszek is the name of two ace pilots – Franciszek Peter and Franciszek Jach. Fifthly, it is also the name of Franciszek Żwirko.”

Katarzyna Wąchała, kapitan Jerzy Makula i stewardesy Elite Fleet. Po lewej: symboliczny kluczyk do „Franka”.

Katarzyna Wąchała, Captain Jerzy Makuła and Elite Fleet flight attendants. Left: symbolic key to Franek

10

Krzysztof Moczulski

Odległość z fabryki Boeinga w Everett niedaleko Seattle to 8400 km. Dystans ten najnowsze dziecko LOT-u pilotowane przez kapitanów Jerzego Makulę, Krzysztofa Zawadzkiego i pierwszego oficera Dariusza Marko pokonało w 9 godzin i 30 minut. / The distance from the Boeing factory in Everett, near Seattle to Poland, is 8,400 km. It took 9 hours and 30 minutes for Captains Jerzy Makula and Krzysztof Zawadzki and First Officer Dariusz Marko to fly LOT’s most recent addition over.

4

Aby wykonać swój inauguracyjny rejs, „Franek” potrzebował 62 ton paliwa.

Rejs odbywał się na wysokości 41 000 stóp (ok. 12,5 km). / “Franek” needed 62 tonnes of fuel to make its maiden flight at a cruising altitude of 41,000 feet (approx. 12.5 km).

5

W chwili pisania tego tekstu w powietrzu znajdowało się jednocześnie 75 Dreamlinerów. / 75 Dreamliners were airborne while this article was being written.

© KRZYSZTOF MOCZULSKI, TOMASZ ZAWADZKI

W CHMURACH Up in the Air

TEKSTY/BY:

WYDARZENIA

What's on

Łaciński Poznań c Latino Poznań

Kurator reżyser Rodrigo García jako hasło festiwalu wybrał Amerykę Łacińską.

W repertuarze znajdą się spektakle teatralne i sztuki wizualne. Niespodzianką będzie koncert Damona Albarna promujący jego najnowszą płytę. / Director Rodrigo García, the festival curator, chose Latin America as the main theme. The programme features theatrical performances and visual arts together with a concert by Damon Albarn to promote his latest album.

09–29.06, www.malta-festival.pl, FESTIWAL MALTA, Poznań, Polska / MALTA FESTIVAL, Poznań, Poland

Głośno w Brukseli c Booming in Brussels

Krakowskie miauczenie c

Meow in Kraków

Bruksela rozpocznie wakacje mocnym uderzeniem rockowym.

W ciągu trzech gorących wieczorów fani posłuchają kilkudziesięciu wykonawców, wśród nich brytyjskiego zespołu Morcheeba. Publiczności zaprezentują się także rodzime młode talenty muzyczne. / Brussels opens the holiday season with a thundering rock beat. Dozens of performers, including British band Morcheeba and several young Belgian talents will be belting out their best for three hot summer evenings.

27–29.06, 2014.couleurcafe.be, FESTIWAL COULEUR CAFÉ, Bruksela, Belgia / COULEUR CAFÉ FESTIVAL, Brussels, Belgium

Najbardziej okazałe koty z całego kraju przyjadą zaprezentować się pod Wawelem. Organizatorzy proszą o spiłowanie dostojnikom pazurków – może przyda się to także niektórym zazdrosnym właścicielom? / Poland’s most gorgeous cats will be meeting up in Kraków to strut their stuff. The organisers merely ask that the contestants have their claws trimmed. Perhaps their jealous owners might want to do likewise?

07–08.07, www.kkf.info.pl, WYSTAWA KOTÓW RASOWYCH, Kraków, Polska / PEDIGREE CAT SHOW, Kraków, Poland

Przestrzenna wystawa z

Retrospektywa dzieł uznawanego za jednego z największych wizjonerów swoich czasów, malarza, rzeźbiarza i autora instalacji.

Szczególnie warto zwrócić uwagę na nowatorskie obrazy przestrzenne z charakterystycznie pociętymi płótnami. / A retrospective of one of the greatest visionaries of his time – painter, sculptor and installation artist Lucio Fontana. The artist’s innovative spatial paintings with their iconic slashed canvasses are the centrepiece of the exhibition. do 24.08, www.mamparis.fr/en/expositions/exposition-lucio-fontana, WYSTAWA LUCIA FONTANY, Paryż, Francja / LUCIO FONTANA EXHIBITION, Paris, France

12

© AGENCJA GAZETA, M.P.

Spatial exhibition

Buy at Polish Airports and Złote Tarasy shopping mall or online at www.goshico.com.

Torebki dostępne na polskich lotniskach i w centrum handlowym Złote Tarasy oraz na www.goshico.com.

SHOWROOM Koszykowa 51/37, Warszawa.

WYDARZENIA

What's on

Jidysz na Szerokiej x Yiddish in Szeroka Street

Jak co roku organizatorzy przygotowują bogaty program dla miłośników rozmaitych dziedzin. Liron Amram weźmie was w muzyczny rejs barką po Wiśle, chętni nauczą się śpiewać w jidysz, spragnieni wiedzy wysłuchają wielu prelekcji poświęconych żydowskiej kulturze i historii. / The programme has traditionally been diverse and fascinating. Liron Amram will take you on a musical cruise on a barge on the Vistula. You can learn to sing in Yiddish and listen to lectures on Jewish culture and history.

27.06–6.07, www.jewishfestival.pl, FESTIWAL KULTURY ŻYDOWSKIEJ, Kraków, Polska / JEWISH CULTURE FESTIVAL, Kraków, Poland

Wspominanie tańcem z

Nureyev remembered

Imponujący neorenesansowy gmach wiedeńskiej opery będzie miejscem gali poświęconej jednemu z najwybitniejszych tancerzy baletowych XX w.

Cena biletu wprawdzie niebagatelna, bo 185 euro, ale to już ostatni dzwonek, by się w niego zaopatrzyć. / The impressive neo-Renaissance building of the Vienna Opera is hosting a gala dedicated to one of the greatest ballet dancers of the 20 th century. At EUR 185, the tickets are cheap at half the price, but this is your last chance to get them.

28.06, www.wiener-staatsoper.at, NUREJEW GALA 2014, Wiedeń, Austria / NUREYEV GALA 2014, Vienna, Austria

Teatr wśród tulipanów x Theatre amid tulips

Culinary surprises

W Wielkim Jabłku znaleźć można jedzenie każdego typu i z każdego zakątka ziemi. Tym razem będzie to jeszcze łatwiejsze, bo mistrzowie kuchni zgromadzą się w jednym miejscu. Smacznego! / The Big Apple offers every conceivable kind of food from all over the world. This time round, it will be even easier to find them all, as the world’s top chefs will be gathering in one place. Bon appétit!

29.06–01.07, FANCY FOOD SHOW, Nowy Jork, USA / FANCY FOOD SHOW, New York, US

14

Najwybitniejsze przedstawienia teatralne i taneczne, koncerty i instalacje plastyczne – to wszystko na najstarszym, największym i najbardziej prestiżowym holenderskim festiwalu. Wśród spektakli baletowych Burza w choreografii szefa Polskiego Baletu Narodowego Krzysztofa Pastora. / The leading plays, ballets, concerts and artistic installations are all here at the oldest, largest and most prestigious performing arts festival in the Netherlands. This year’s ballets include The Tempest, choreographed by the head of the National Polish Ballet, Krzysztof Pastor.

01–30.06, www.hollandfestival.nl, HOLLAND FESTIVAL, Amsterdam, Holandia / HOLLAND FESTIVAL, Amsterdam, The Netherlands

© WOJCIECH KARLIŃSKI, M.P.

Kulinarne niespodzianki v

GLOBALNA JAKOŚĆ LOKALNE INSPIRACJE GLOBAL QUALITY LOCAL INSPIRATIONS Hotele Mercure oferują usługi światowej jakości w przepełnionym miejscowym charakterem otoczeniu, zapewniając swoim gościom wyjątkowe poczucie harmonii z ludźmi i miejscami.

The Mercure hotels offer world class services in surroundings suffused with local character, providing their guests with unique sense of harmony with people and places.

WINESTONE SMAK PASJI. SZCZEROŚĆ KULINARNEJ FORMY. FLAVOUR OF PASSION. SINCERITY OF CULINARY FORM. Mercure to przywiązanie do piękna i prostoty oraz zdolność do twórczego wykorzystywania lokalnych tradycji w tworzeniu rozwiązań zaskakujących nowatorstwem i świeżością. Doskonałym przykładem jest autorski, rozwijany w polskich hotelach Mercure, koncept restauracji Winestone, które łączą wysmakowany, minimalistyczny wystrój wnętrz, wyśmienity wybór win z całego świata oraz intrygujące menu. W restauracjach Winestone regionalne dania kuchni polskiej oraz kuchnia międzynarodowa spotykają się podane w nowoczesnej formie les planches – kamiennych desek znanych z najmodniejszych francuskich restauracji.

Mercure means attachment to beauty and simplicity and the ability to use local traditions creatively providing you with surprisingly innovative and fresh solutions. A perfect example is an original, developed in Polish Mercure hotels, idea of the Winestone restaurants, which combine sophisticated, minimalist decor, excellent selection of wines from around the world, and intriguing menu. In the Winestone restaurants, regional Polish dishes meet international cuisine, and both are served in a modern form of les planches – stone platters known from the most fashionable French restaurants.

1.

Projekt lamp Lamp design: TOM DIXON Winestone (Mercure Warszawa Centrum)

2.

3.

4.

HOTELE MERCURE: SPRAWDZONE ROZWIĄZANIA, ENTUZJAZM DLA RÓŻNORODNOŚCI MERCURE HOTELS: PROVEN SOLUTIONS, ENTHUSIASM FOR DIVERSITY Mercure to nowoczesne podejście do komfortu i dobrego smaku oraz zamiłowanie do różnorodności. Inspiracją dla każdego hotelu jest kulturalna atmosfera danego miejsca, odzwierciedlona w elementach wystroju i restauracyjnym menu.

Autentyczność, ciekawość oraz osobiste zaangażowanie to wartości wspólne dla wszystkich hoteli Mercure na całym świecie. Jako globalna marka, Mercure gwarantuje bezkonkurencyjną jakość oraz sprawdzone rozwiązania dla wypoczynku i biznesu. Wysokie standardy nie muszą jednak oznaczać rutyny – zarówno gdy idzie o wystrój wnętrz, jak i ofertę poszczególnych hoteli.

Mazury, wybrzeże lub Tatry, sielska prowincja, serce zabytkowego starego miasta lub tętniące życiem centrum nowoczesnej metropolii – polskie hotele Mercure to entuzjazm w dostarczaniu inspirowanych lokalnie usług hotelarskich na światowym poziomie połączony z pasją lokalnej gościnności. Mercure stanowi atrakcyjną alternatywę dla innych sieci oraz hoteli niezrzeszonych.

Mercure means a modern approach towards comfort and good taste as well as passion for diversity. Each hotel is inspired by culture atmosphere of a specific location, reflected in decor elements and restaurant’s menu.

Authenticity, curiousness and personal involvement are values common to all Mercure hotels throughout the world. As a global brand, Mercure guarantees unrivalled quality and proven solutions for recreation and business. High standards do not have to mean routine – both when it comes to interior decoration and the offer of particular hotels.

Masuria, the Baltic sea side or the Tatra Mountains, idyllic back country, a heart of the historic Old Town, or a teeming with life centre of modern metropolis – Polish Mercure hotels enthusiastically provide you with locally inspired world class hotel services paired with the passion of local hospitality. Mercure is an attractive alternative for other networks and non-associated hotels.

1. Lewa strona Left / Winestone, Mercure Warszawa Centrum, ul. Złota 48/54, 00-120 Warszawa | 2. Mercure Gdańsk Stare Miasto, ul. Jana Heweliusza 22, 80-890 Gdańsk | 3. Mercure Zamość Stare Miasto, ul. Hugo Kołłątaja 2/4/6, 22-400 Zamość | 4. Mercure Warszawa Centrum Więcej informacji o hotelach na More information about the hotels on mercure.com

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

SSZZEERROOKKI EI EHHOORRYYZZOONNTTYY Broad BroadHorizons Horizons

18 18

Wschód słońca nad jeziorem Moraine w Banff National Park.

View of Moraine lake with colorful mountains at sunrise in Banff National Park.

KANADA PACHNĄCA PRZEŻYCIEM

The great Canadian adventure SZYBKI LOT DO TORONTO I OTWIERA SIĘ PRZESTRZEŃ, JAKIEJ PRÓŻNO SZUKAĆ NA STARYM KONTYNENCIE. POŁACIE PRERII, WYSOKIE GÓRY I OSZAŁAMIAJĄCE DOLINY AŻ PO SAM PACYFIK. I JAK TU NIE RUSZYĆ W DROGĘ W POPRZEK KONTYNENTU?! / A QUICK FLIGHT TO TORONTO TO SEE WIDE OPEN SPACES NOT FOUND IN EUROPE. ROLLING PRAIRIES, TOWERING MOUNTAINS AND MAJESTIC VALLEYS SWEEPING ACROSS TO THE PACIFIC ALL TEMPT YOU TO TRAVEL ACROSS THE CONTINENT. TEKST/BY:

Marcin Jamkowski

19

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons Wyspa Richardsa w delcie rzeki Mackenzie, u ujścia do Morza Beauforta w Terytoriach Północno-Zachodnich.

Richards Island in the Mackenzie Delta, near the Beaufort Sea in the Northwest Territories.

Lasy deszczowe strefy umiarkowanej na wyspie Vancouver w Kolumbii Brytyjskiej.

Temperate rainforest on Vancouver Island in British Columbia

20

© GET TYIMAGES, FRANS LANTING/CZARNY KOT, AGE FOTOSTOCK. POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: GET TYIMAGES

Kanada jest znana z wygody życia i poszanowania krajob­ razu. Z przytulnych miast budowanych na ludzką skalę.

Jednak to, z czego jest i najbardziej dumna i za co jest najmocniej doceniana, leży poza progami miast. To przyroda.

Tysiące kilometrów fascynującej dziczy, gdzie łatwiej o stada rzadkich zwierząt niż o człowieka. Docenił to wielki piewca Kanady Arkady Fiedler. Na kartach swojej reporterskiej książki Kanada pachnąca żywicą pisał: Las posiada wszystkie odcienie zieleni. Jest bujny i żywotny. Wyczuwa się w nim jakąś niezmierną chęć do życia, rozrostu i rozmnażania. Soki płynące w żyłach tutejszych drzew pulsują widocznie raźniej niż w naszych europejskich pniach i namiętnie wyłaniają się spod kory pachnące żywice. A na wiosnę ludzie wytaczają z klonów słodki syrop garncami.

Bogactwem prowincji Alberta są złoża ropy naftowej w piaskach bitumicznych.

Crude oil deposits in bituminous sands are one of Alberta’s most valuable resources.

RYK WODY Ciągnęło nas do tej dziczy wysławianej przez Fiedlera, Curwooda, Londona, więc z Toronto – choć jest miastem miłym i ładnym – zwialiśmy szybko. Nie było daleko, jedno z najpiękniejszych miejsc do oglądania na naszej planecie, przyroda umieściła tuż pod Toronto („tuż” w skali kanadyjskiej rzecz jasna, czyli 1,5 godziny samochodem). To wodospad Niagara.

Niagarę najpierw czuje się w powietrzu, gdy para wodna z wodospadu rozsiewa się kilometrami po okolicy. Potem REKLAMA

21

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

Canada is known for its comfort of life, its respect for the landscape, and its cosy towns built on a human scale. But its main source of pride and recognition lies beyond the city limits – its nature. Thousands of kilometres of bewitching wilderness where you are more likely to see herds of rare animals than another person. Arkady Fiedler, a great lover of Canada, certainly recognised this. In his book Kanada pachnąca żywicą [Resin-scented Canada], he wrote: “The forest is possessed of every shade of green. It is lush and alive. Once inside it, you sense an overwhelming impulse for life, growth and reproduction.

The sap that flows in the veins of the trees here pulsates faster than in those INFO O LOTACH / FLIGHT INFO of Europe, and their fragrant resins impulsively emerge from beneath the WAW–YYZ 14.15–17.20 pt., nd. / Fri., Su. 16.50–19.55 pon. –nd. / Mo.–Su. bark. People draw the sweet syrup YYZ–WAW 19.30–09.40+1 pt., nd. / Fri., Su. 21.55–12.10+1 pon. –nd. / Mo.–Su. from the maple trees by the vatful Całkowita cena biletu do Toronto kupionego na lot.com, w taryfie First Minute na bezpośredni lot w obie come springtime.” strony, zawiera wszystkie podatki i opłaty i wynosi od 2432 zł. Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu oraz formy płatności. Rejs do Toronto trwa 9 godz. 5 min, do Warszawy – 8 godz.

THE ROAR OF WATER 10 min. Godziny rejsów podane są w czasach lokalnych. / Total price of a direct return ticket to Toronto purchased at lot.com in the First Minute fare including all fees and taxes: from PLN 2,432. The price may The wilderness extolled by Fiedler, vary depending on the date the ticket is purchased and the payment method. Flight duration to Toronto: 9 h Curwood and London drew us in like 5 min, to Warsaw – 8 h 10 min. Flight times given in local time. a magnet, and so left Toronto – a pret-

22

©GET TYIMAGES

Niagarę się słyszy, kiedy echo zwielokrotnione przez wysokie skalne brzegi niesie się wzdłuż doliny i z szumu przechodzi w narastający huk. Dopiero z bardzo bliska się widzi – te miliony ton wody spadające każdej sekundy w stumetrową czeluść. Wody rzeki Niagara wypływają z Erie, jednego z Wielkich Jezior amerykańskich, i zanim dopłyną do jeziora Ontario, muszą pokonać skalny uskok. Rzeka rozgałęzia się i opada z granitowego progu w dół aż trzema wodospadami – wszystkie razem określane są po prostu jako Niagara. Dwa z nich leżą na terenie USA – jeden jest szeroki niczym kurtyna

Horseshoe – Podkowiasty to największy z trzech wodospadów tworzących Niagarę.

Horseshoe Falls is the biggest of the three waterfalls that make up Niagara Falls.

ty and pleasant city – after a short stay. We didn’t have to travel far, as nature created one of the most beautiful sights on the planet just outside Toronto (in Canada, “just outside” means a 1.5 hour drive) – Niagara Falls. You can feel Niagara long before you get there. A white misty cloud wafts towards you for several kilometres. As you get nearer, you can hear the falls, as the echo, intensified by the tall rocky cliffs on either side, reverberates along the valley, transforming the sound of rushing water into a crescendo of thunderous roars. Only when we come right up to them do we notice millions of tonnes of water plunging into a hundred-metre abyss every second. The Niagara River has its source in Lake Erie, one of the Great Lakes, and it rushes over this rocky escarpment on its way to Lake Ontario. The river forks into three granite rapids – all called Niagara Falls. Two are in the US – the broad one, which looks like a curtain, is known as the “American”, and the narrow one, which looks like a horse’s tail, is known as the “Bridal Veil”. Their combined width is approx. 300 metres. The third, known as the Canadian Falls, impresses with its grandeur. It is three times as REKLAMA

i zwany „American”, drugi wąski jak koński ogon otrzymał nazwę „Welon Panny Młodej”. Razem liczą sobie około 300 m szerokości. Trzeci – kanadyjski – oszałamia swym ogromem.

Jest trzy razy szerszy od obu amerykańskich razem wziętych, a jako że z lotu ptaka widać jego charakterystyczne wygięcie, otrzymał nazwę wodospadu „Podkowiastego”.

Prawdziwy ogrom Niagary docenia się jednak nie z góry, lecz z dołu. Można zejść schodami i podejść pod krawędź strumienia. Można też – i właśnie tę opcję wybraliśmy – popłynąć pod ścianę wody stateczkiem. Na głowy leją się tony wody, słychać nieopisany huk mieszający się z piskami rozentuzjazmowanych turystów. A światło bawi się z mgłą i co chwila widać tęczę.

Striving for a top career?

Part-time MBAs in Vienna, Austria.

Global Executive MBA, Start: April Triple-crown accreditation. 3 international residencies (Asia, CEE, USA). Jointly offered with the University of Minnesota, USA. Ranked #46 worldwide by Financial Times.

Professional MBA, Start: October Double accredited. Specialization options e.g. in Finance, Energy Management, Marketing & Sales, Project Management, Controlling, Entrepreneurship & Innovation …

Vienna University of Economics and Business (WU) mba@wu.ac.at, +43-1-313 36-4816 hips Sc ho la rs ! executiveacademy.at avai la b le

PUSTKA PRERII Jadąc wielkim amerykańskim vanem znad Niagary, wkrótce zanurzyliśmy się w krainę Wielkich Jezior. Mijaliśmy zamglone wody Erie i Ontario, a potem jezior Huron i Górnego. Pojedyncze jachty, rozległe plaże. Odbiliśmy na północ i wjechaliśmy pomiędzy tysiące małych, czystych jezior, nad którymi biwakowaliśmy i w których pływaliśmy przed śniadaniem.

Przy drodze pojawiły się pierwsze łosie i pierwszy niedźwiedź czarny. A na przydrożnej knajpce napis: „Tu podajemy na

23

Morze Beauforta

Zatoka Hudsona

N

Y

o

FU N

r

A DI AN DL

d

J. Winnipeg

Winnipeg

Quebec Halifax Montreal OCEAN OTTAWA J. Ontario ATLANTYCKI J. Michigan Toronto Wodospad Niagara Z J J. Erie E D J. Górne

A

Morze Labradorskie

NO W A

ra

T

Cie śn .

Ba

b

Mount Rundle

S

ia

e pn. koło podbiegunow

ALBERTA

Jasper Edmonton Whistler Banff Vancouver Lake Calgary Vancouver Louise 600 km

em

a vis Da

KOLUMBIA BRYTYJSKA

Morze Baffina

La

OCEAN SPOKOJNY

Zi

na

TERYTORIA PÓŁNOCNOZACHODNIE Wlk. Jezioro Niewolnicze

Gr en lan di a(

Devon

Wiktorii

Wlk. Jezioro Niedźwiedzie

Whitehorse

lż

ffi

Mt Logan 6050

W. Banksa

Wyspa Richardsa Inuvik Wyspa

jE

A) NI DA

Alaska (STANY ZJEDNOCZONE) Dawson

e ow ról yK W-

iste Góry Skal ne zeż

J. Huron

N O C Z O N E

wide as the two American falls and is called the Horseshoe Falls after its distinctive crescent shape when viewed from above.

But the sheer magnitude of Niagara Falls is best appreciated from the ground. You can descend the steps and go to the edge of the falls. You can also – as we did – take a boat trip under them. You get doused by tonnes of water, and all you can hear is the indescribable roar of the water and the screams and laughter of your fellow travellers. The light interplays with the mist to create multiple rainbows.

THE EMPTINESS OF THE PRAIRIE We left Niagara in a large American van to delve into the land of the Great Lakes. We passed the foggy waters of Lake Erie and Lake Ontario, and then Lake Huron and Lake Superior. Solitary yachts, extensive beaches. We headed north to drive across thousands of small, crystal clear lakes where were camped and swam before breakfast. We saw our first elks and our first American black bear en route. And a sign on a roadside eatery: “We use REAL plates here.” “Not like in the US”, says the barman. His plane, which has floats instead of wheels, is parked behind the restaurant. He uses it to cross the lake whenever he runs out of supplies. We started our Dragon (this is what we called our Chevy – because of its voracious appetite for fuel) and drove off to the prairie.

Described by the pioneers of the Wild West as heavenly empty space, it now resembles a flat pancake with corn and wheat on top. The first creases on the horizon appeared in the Alberta Badlands, where streams had carved deep canyons into the barren sandy soil. Scientists have found the bones of hundreds of species of dinosaur here, including Młody miś baribal rozgląda się po świecie w Jasper National Park.

A black bear cub in a tree looking around, Jasper National Park.

24

© GET TYIMAGES (2)

ŚCIANY GÓR (DO CHMUR) Jednak naprawdę dęba horyzont stanął w Calgary, kiedy na horyzoncie zaczęły się rysować pierwsze kształty Gór Skalistych. Z waliz poukładanych w przepastnym bagażniku Smoka wyciągaliśmy kolejne bluzy i polarki i skierowaliśmy się do bram Parku Narodowego Gór Skalistych.

Od zadzierania głów aż bolą szyje. Te góry są przeogromne.

Startują wprost z doliny, którą wije się szosa, przepaścistymi

OCEAN ARKTYCZNY

r Góry Nadb

PRAWDZIWYCH talerzach”. – Nie to, co w USA – mówi barman. Za knajpą ma zaparkowany samolot z pływakami zamiast kół, którym startuje z tafli jeziora, gdy kończą się zapasy. My wystartowaliśmy naszym Smokiem (nasz chevrolet dostał taki przydomek z uwagi na to, ile żłopał paliwa) i wpadliśmy na prerie. Opisywane przez odkrywców Dzikiego Zachodu jako rajskie puste przestrzenie, dzisiaj są wielkim, płaskim naleśnikiem porośniętym kukurydzą i pszenicą. Pierwsze zmarszczki horyzontu pojawiły się w Albercie, na tzw. Bad­ lands (ang. złych ziemiach) – gdzie w jałowych piaszczystych ziemiach strumienie wyżłobiły głębokie kaniony. A w nich naukowcy odkryli kości setek gatunków dinozaurów, włącznie z tyranozaurami, stadami 10-metrowych albertozaurów, latającymi pierzastymi olbrzymami i praprarekinami. Na brzegu kanionu wyrosło Royal Tyrrell Museum of Palaeontology, najlepsze muzeum tych mezozoicznych gadów.

bi et y mere’a

Broad Horizons

W. E lles

SZEROKIE HORYZONTY

Kanu na jeziorze Joffre na północ od Pemberton.

A canoe on Joffre lake near Pemberton.

25

Broad Horizons

ścianami i ostrymi szczytami pną się w górę, aż giną wśród chmur. I na każdym kroku czuć, że są dzikie. Wychodzą nam na spotkanie sarny, łosie, jelenie, kozice, świstaki, a nawet żywiące się latem mleczami brunatne niedźwiedzie grizzly. Dzikie zwierzęta są wszędzie, nawet na przedmieściach stolicy tych gór – eleganckiego kurortu Banff. Miasta niewysokich domów w górskim stylu, tłumów wysportowanych narciarzy i festiwali filmów górskich. Na jego obrzeżach stoi Banff Springs Hotel, strzelisty, kamienny hotel górski, który wygląda

KANADA TO TYSIĄCE KILOMETRÓW DZICZY, GDZIE ŁATWIEJ O STADA RZADKICH ZWIERZĄT NIŻ O CZŁOWIEKA. CANADA IS THOUSANDS OF KILOMETRES OF WILDERNESS WHERE YOU ARE MORE LIKELY TO SEE RARE ANIMALS THAN A MAN. 26

T-Rex, lots of 10-metre Albertosauruses, feathery flying giants, and the earliest prehistoric sharks. The Royal Tyrrell Museum of Palaeontology, the best museum of these Mesozoic reptiles you will find anywhere, is perched on a canyon wall.

MOUNTAIN WALLS (SKY HIGH) The horizon became vertical in Calgary, as the Rocky Mountains loomed in the distance. We got our sweatshirts and fleeces out of the voluminous boot of the Dragon and walked up to the gate of the Rocky Mountain National Park.

Our necks were aching from craning. The mountains are enormous. They rise straight up from a valley intersected by a road, and their voluminous walls and sharp ridges disappear among the clouds. The sense of wilderness is overwhelming. We are greeted by roe deer, elks, deer, chamois, marmots and even brown grizzly bears feeding on summer dandelions. Wild animals are everywhere – even in Banff, the principal Rocky Mountains resort. Banff is a town of low-rise mountain chalets, crowds of fit skiers and mountain film festivals. The Banff Springs Hotel, a towering mountain hotel

© GET TYIMAGES

SZEROKIE HORYZONTY

Widok z lotu ptaka na jezioro Boom w Banff National Park.

Aerial view of Boom Lake in Banff National Park.

jak kamienna forteca ze Szkocji. We foyer wiszą fotografie co bardziej znanych gości: Marilyn Monroe, Clark Gable, Robert Mitchum, Margaret Thatcher, kilku prezydentów USA i arabskich szejków.

Wieczorami udajemy się powyżej hotelu, gdzie znajdują się gorące źródła. Leżąc w nich i podziwiając widoki okolicznych szczytów Mount Rundle i Gór Kaskadowych, planujemy kolejne podboje. Rankiem jedziemy więc nad Lake Louise, gdzie znajduje się najpiękniejsze alpejskie jezioro Kanady (a nad nim kolejny gigantyczny hotel górski) i najwyżej położona miejscowość kraju (1661 m n.p.m.), a wkrótce drogą do Jasper zwaną „najpiękniejszym szlakiem samochodowym Ameryki”.

Wśród strzelistych szczytów gór, wysokogórskich łąk porośniętych łubinami i spienionych strumieni docieramy do lodowca, po którym można jeździć specjalnym autobusem o sześciu ogromnych kołach.

OLIMPIJSKI DESZCZ Z serca Gór Skalistych odbijamy w stronę Pacyfiku – chyba najbardziej krętą drogą świata. Doprowadza do Whistler, jeszcze do niedawna maleńkiej miejscowości, która 4 lata przed

modelled on a Scottish stone fortress, is on the outskirts of town. The hall is lined with photographs of its celebrated guests: Marilyn Monroe, Clark Gable, Robert Mitchum, Margaret Thatcher, and several US presidents and Arab sheiks.

We relax in the hot springs above the Banff Springs in the evenings. As we do so, we admire the nearby summits of Mount Rundle and Cascade Mountain, and plan our next conquests. In the morning, we drive to Lake Louise to see Canada’s most charming Alpine lake (and another huge mountain hotel towering over it) and the highest community in the country (1661 metres a.s.l.), before heading for Jasper via “the most scenic drive in North America.” We drive past high summits, mountain meadows carpeted with lupine and bubbling brooks to arrive at glaciers that can be viewed from a special bus fitted with six gigantic wheels.

THE OLYMPIC SHOWER From the heart of the Rocky Mountains we head towards the Pacific, taking what is probably the most winding route in the world. This takes us to Whistler, a tiny hamlet until the winter Olympics catapulted it to stardom four years before Sochi. The scenery is like something out of a fairytale – promenades resembling Parisian boulevards can be found in the shadow of Whistler Mountain, which has ample snow to REKLAMA

27

Broad Horizons Wspinaczka na Cirque Peak w Banff National Park należy do łatwiejszych.

A climb in the Cirque Peak at the Banff National Park is quite a feat.

ski all year round. Snowboarders in T-shirts are not all that rare a sight, even in June.

From a skiing heaven, the Sea-to-Sky-Highway takes us to a sailor’s paradise, viz. a marina in Vancouver. David Duchovny, who shot The X-Files here, described Vancouver as a city with “400 inches of rainfall a day”. There must be a grain of truth in what he said as there is now a sculpture of a raindrop in the city centre.

Vancouver is sprawled out on the hills enclosing Burrard Inlet. The city centre has a cluster of high rises, but the rest of the city is low-rise. Vancouver was designed to ensure an unobstructed vista of the mountains and the ocean from anywhere in the city. It is not surprising that US business magazines have been placing Vancouver at the top of their lists of the best places in the world to live for five years running. They obviously recognise that the city has managed to achieve the perfect balance between people, industry and nature. Not even a little drizzle can get in the way of some enjoyable sightseeing. ☐

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Soczi zrobiła karierę i lifting na zimowych igrzyskach olimpijskich. Wygląda rzeczywiście jak z bajki – niczym paryskie deptaki, tyle że rozłożone w cieniu Whistler Mountain, góry, na której śnieg do jeżdżenia leży przez cały rok. Nikogo więc nie dziwią na ulicy Whistler nawet w czerwcu snowboardziści w T-shirtach.

Z tego narciarskiego nieba zjeżdżamy do nieba żeglarzy drogą Sea-to-Sky-Highway (Szosa od morza do nieba) i docieramy do jachtowego portu w stolicy Kolumbii Brytyjskiej, Vancouver. Miasta, o którym – jak głosi anegdota – David Duchovny kręcący tam Z archiwum X powiedział, że pada tam 10 m deszczu dziennie! Coś musi być na rzeczy, bo dowcipni Kanadyjczycy wznieśli w centrum miasta pomnik… spadającej kropli deszczu!

Rozłożone na wzgórzach wokół zatoki Burrard, z wieżowcami tylko w ścisłym centrum, Vancouver zostało zaprojektowane w taki sposób, by zachować piękne widoki na góry i ocean z każdego miejsca w mieście. Nic więc dziwnego, że amerykańskie magazyny biznesowe w zestawieniu najlepszych miast do życia na świecie umieściły Vancouver na szczycie listy… przez pięć lat z rzędu. Docenili, że to miasto żyje w stanie doskonałej równowagi ludzi, przemysłu i przyrody. I dzięki temu nawet w lekkiej mżawce zwiedza się je wyśmienicie! ☐

© GET TYIMAGES

SZEROKIE HORYZONTY

28

PROMOCJA

„Nad oryginalnymi wkładami HP pracuje ponad 100 inżynierów i naukowców.

Prace często wymagają wielu lat badań i rozwoju.”

Tim Gliffe, dyrektor działu materiałów eksploatacyjnych HP LaserJet w firmie HP na terenie Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki

Dlaczego warto kupować oryginalne wkłady z tonerem HP? Systemy HP do druku laserowego są synonimem niezrównanej niezawodności i jakości.

Niemniej jednak wielu klientów nie jest świadomych wartości technologii zastosowanych w oryginalnych wkładach z tonerem HP. Najczęściej zakłada się, że wszystkie technologie inteligentne znajdują się w drukarce, podczas gdy prawie 70% systemu reprodukcji obrazu stanowi sam wkład.

Tonery innych producentów niż HP1 często nie są w stanie zapewnić najwyższej wydajności, do której przywykli klienci korzystający z oryginalnych materiałów eksploatacyjnych HP.

końcowych w siedmiu krajach na terenie Europy, którzy poproszeni zostali o podzielenie się swoimi doświadczeniami z czarnobiałymi i kolorowymi wkładami z tonerem innych producentów niż HP, zainstalowanymi w drukarkach laserowych HP. Okazało się, że korzystanie z wkładów innych producentów niż HP może doprowadzić do uszkodzenia drukarki i przestojów w pracy.3 Wyniki tego samego badania potwierdzają również, że w rzeczywistości nawet 51% użytkowników laserowych drukarek HP, stosujących wkłady z tonerem innych producentów niż HP, doświadcza problemów z jakością wydruków.3

100% niezawodności podczas druku Oryginalne materiały eksploatacyjne firmy HP są skuteczne już przy pierwszym wydruku, za każdym razem. Wyniki badania przeprowadzonego przez instytut SpencerLab Digital Color Laboratory (SpencerLab) rzeczywiście potwierdzają, że wkłady HP z tonerem zapewniają znacznie większą niezawodność w porównaniu z produktami ośmiu innych największych marek.2 Badanie zewnętrzne potwierdziło, że oryginalne, monochromatyczne wkłady do drukarek laserowych HP były skuteczne już od pierwszego wydruku, za każdym razem, oszczędzając użytkownikom problemów z niezawodnością.

Wkłady innych producentów niż HP nie są alternatywą godną polecenia Na pierwszy rzut oka wkłady z tonerem firmy innej niż HP mogą wydawać się atrakcyjną ofertą, ale nie będą dobrą alternatywą.

Badanie przeprowadzone przez analityków branżowych z grupy Photizo Group dowodzi, że w przypadku korzystania z wkładów innych producentów niż HP klienci doświadczali problemów z płynnością procesów roboczych lub z jakością druku.

Grupa Photizo Group przeprowadziła badanie wśród użytkowników

Sformułowania wkład (z tonerem) innych producentów niż HP lub tonery innych producentów niż HP, zastosowane w niniejszej publikacji, odnoszą się do ponownie napełnianych, regenerowanych lub modernizowanych wkładów z tonerem zgodnych z drukarkami HP. Informacje szczegółowe można znaleźć pod adresem www.spencerlab.com/reports/HP-Reliability-EMEA-2013.pdf.

3 Informacje szczegółowe można znaleźć na stronie www.photizogroup.com/information-hub/.

1

2

© Copyright 2014 Hewlett-Packard Development Company, L.P. Informacje zawarte w niniejszym dokumencie mogą ulec zmianie bez uprzedzenia. Jedyne gwarancje, jakich firma HP udziela na produkty i usługi, są określone w oświadczeniach gwarancyjnych dostarczanych wraz z takimi produktami i usługami. Żadne zawarte tu informacje nie mogą być interpretowane jako dodatkowa gwarancja. Firma HP nie ponosi odpowiedzialności za błędy techniczne i redaktorskie lub braki w niniejszym dokumencie.

Sprawdź, czy Twoje materiały eksploatacyjne są oryginalne: hp.pl/tonercheck Więcej informacji można znaleźć na stronie hp.com/go/supplies

5

MODNY KIERUNEK

Trendy Destination

NAJ

NYC NOWY JORK

TOP

WIELKIE JABŁKO ZNACIE JUŻ Z DZIEŁ PRZEMYSŁU FILMOWEGO? TO ŚWIETNIE. DZIĘKI TEMU JEGO ZWIEDZANIU TOWARZYSZYĆ BĘDĄ DODATKOWE EMOCJE. / DO YOU ALREADY KNOW THE BIG APPLE FROM THE MOVIES? EXCELLENT. YOUR SIGHTSEEING WILL BE ENRICHED BY THOSE ADDITIONAL IMPRESSIONS. TEKST/BY: Sławomir

1

Borkowski

Pod wodospadami świateł Cascade of lights

Jeśli Nowy Jork jest światową metropolią numer jeden, to m.in. dzięki Times Square. Najlepiej zjawić się tu po zmierzchu, by zobaczyć plac pełen sklepów słynnych modowych marek rozświetlony imponującymi neonami. Energetyczny i tłumny jest Times Square zawsze, cóż dopiero w czasie wielkich wydarzeń. Nadzwyczaj spektakularny jest tu np. sylwester. / New York City partly owes its status as the world’s premiere metropolis to Times Square. It’s best to visit the square after dusk and see the iconic fashion stores that surround it illuminated by impressive neon lights. Times Square is always crowed and bursting with energy.

2 Tu chciwość jest dobra

Wielkie pieniądze, wielka namiętność, wielkie emocje. Serce Manhattanu, ulica kluczowa dla światowego systemu finansowego, symbol amerykańskiego kapitalizmu. Dziś z galerii można obserwować pracę słynnej giełdy. Szarżujący przed nią spiżowy byk – symbol hossy – jest trochę odczynianiem uroków. Pamiętajmy, że krach na tutejszym rynku akcji zapoczątkował XX-wieczny Wielki Kryzys. / Lots of money, lots of passion and lots of excitement. The heart of Manhattan, the backbone of the world’s financial system, the symbol of American capitalism. You can watch the floor of this famous stock exchange from the gallery. The charging bronze bull outside detracts a little from the charm of the place. Remember that the Great Depression began with the 1929 crash here.

30

© SIME/FREE, LAIF/CZARNY KOT

Greed is good

MODNY KIERUNEK

3

Trendy Destination

Wielka wstążka Guggenheima

Giant ribbon

Wśród nowojorskich muzeów to, prezentujące słynną kolekcję sztuki nowoczesnej, m.in. dzieła impresjonistów, wyróżnia się także tym, że sama jego siedziba jest dziełem sztuki. Projekt Franka Lloyda Wrighta stał się jedną z ikon architektury XX w. W sąsiedztwie manhattańskiej zabudowy muzeum wygląda jak obiekt z innej rzeczywistości. / With its dazzling collection of modern art, this institution is different from every other museum in New York, as the building is a work of art in its own right. Designed by Frank Lloyd Wright, the building has become an icon of 20th century architecture. The museum looks like something from another world, standing as it does beside classic Manhattan towers.

4

Kolos w stylu art déco Art deco colossus

Dzisiejszy świat pełen jest wieżowców, z których wiele jest wyższych, a mimo to Empire State Building nie przestaje zachwycać. To, można rzec, matka współczesnych wieżowców, od czasu ukończenia w 1931 r. przez cztery dekady najwyższa budowla na świecie. Ta mierząca 443 m wysokości zabytkowa już konstrukcja w stylu art déco, z masztem-przystanią dla zeppelinów na szczycie, ma elewację z naturalnego kamienia, niczym mała kamieniczka. Na jej tarasie widokowym gościło już dobrze ponad 100 mln ludzi. / Skyscrapers have become a common sight around the world and many of them are taller than anything here, but that does not detract from the Empire State Building in the slightest. The mother of contemporary skyscrapers was the world’s tallest building for four decades after its completion in 1931. This 443-metre Art Deco historical structure with a zeppelin anchor on top has a natural stone façade like an ordinary small house. So far, more than 100 million people have stood on the viewing deck.

Zielone mile Green miles

Nowy Jork bez Central Parku jest wprost nie do pomyślenia. Wielki prostokąt zieleni wycięty ze zwartej zabudowy Manhattanu tworzy oazę relaksu w centrum spieszącej się metropolii.

Tu można poobserwować uprawiających sporty i odpoczywających nowojorczyków ze wszystkich klas społecznych, działania artystów z kręgów kultury niezależnej, no i samemu odetchnąć po trudach zwiedzania miasta./ New York City would not be what it is without Central Park. This huge rectangle of lush greenery jutting into the compact development of Manhattan is a genuine oasis of leisure in the heart of a hectic city. Come here and watch New Yorkers from all social classes working out and resting, see works by independent artists, and take a break after the hard slog of sightseeing.

32

Całkowita cena biletu zakupionego na lot.com, w taryfie First Minute na bezpośredni lot w obie strony, zawiera wszystkie podatki i opłaty i wynosi od 2332 zł. Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu oraz formy płatności. Rejs do Nowego Jorku trwa 9 godz. 25 min, do Warszawy – 8 godz. 35 min. Godziny rejsów podane są w czasach lokalnych. / Total price of a direct return ticket purchased at lot.com in the First Minute fare including all fees and taxes from PLN 2,332. The price may vary depending on the date the ticket is purchased and the payment method. Flight duration to NYC: 9 h 25 min, to Warsaw – 8 h 35 min. Flight times given in local time.

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P., FORUM

5

WAW–JFK 13.00–16.25 pon., śr., czw., sob. – do końca września / Mo., Wed., Thu., Sat. – until end of September 17.35–21.00 pon.–nd. – do 25 października (do końca sezonu letniego) / Mo.– Su. – until 25 October (until the end of the summer season) JFK–WAW 18.30–09.05+1 pon., śr., czw., sob. – do końca września / Mo., Wed., Thu., Sat. – until end of September 22.55–13.00+1 pon.–nd. – do 25 października (do końca sezonu letniego) / Mo.–Su. – until 25 October (until the end of the summer season)

© SIME/FREE (2), LAIF/CZARNY KOT

INFO O LOTACH / FLIGHT INFO

WEEKEND W POLSCE

weekend

A weekend in Poland

BRAMA NA PODLASIE

The gateway to Podlasie

KTO CHCE ZROZUMIEĆ PODLASIE, POWINIEN NAJPIERW ODWIEDZIĆ BIAŁYSTOK. TU ZAWSZE PRZENIKAŁY SIĘ KULTURY I RELIGIE, CO NADAŁO TEMU MIEJSCU WYJĄTKOWY SMAK. / IF YOU REALLY WANT TO UNDERSTAND PODLASIE, YOU SHOULD VISIT BIAŁYSTOK, FIRST. A MELTING POT OF CULTURES AND RELIGIONS HAS LEFT THE CITY WITH A UNIQUE LOCAL FLAVOUR. TEKST/BY:

Barbara Żukowska

Tej różnorodności świadomy był najbardziej dziś bodaj znany na świecie białostoczanin. Ludwik Zamenhof, przechadzając się pod koniec XIX w. po białostockim rynku, wpadł na pomysł stworzenia sztucznego języka esperanto, który pozwoliłby bez problemu porozumiewać się osobom różnych narodowości. A tych było w Białymstoku dużo – na ulicach mieszały się rozmowy po polsku, rosyjsku, niemiecku i w jidysz.

Pomysł Zamenhofa znalazł uznanie, i to tak duże, że od 1905 r. w różnych krajach regularnie odbywa się Światowy Kongres Esperanto.

Przy ul. Warszawskiej 19 działa dziś cen-

36

trum im. Ludwika Zamenhofa. To dobre miejsce, żeby poznać dawny i współczesny Białystok oraz rozpocząć wędrówkę Szlakiem Esperanto i Wielu Kultur. Znajdują się na nim kościoły, cerkwie i zabyt-

kowe kamienice. Szlaków jest do wyboru więcej, można wyruszyć śladami rodu Branickich czy skupić się na Białostockim Szlaku Kulinarnym. Znalazło się na nim około 30 miejsc serwujących przysmaki kresowej kuchni. Klasycznym podlaskim daniem jest babka ziemniaczana i kiszka ziemniaczana – wszak ziemniak to na Podlasiu warzywo numer jeden. Są też pierogi, kartacze, sękacze, słodkie „mrowiska”, kindziuki i inne specjały.

Białystok, cerkiew prawosławna pw. Św. Ducha –największa w Polsce.

Russian Orthodox Church of the Holy Spirit in Białystok.

© FORUM (2), TRAVELPHOTO (2), EAST NEWS, CORBIS/FOTOCHANNELS

Pałac Branickich – Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.

The Branicki Palace houses the Medical University of Bialystok.

Białystok’s most famous citizen was all too familiar with the city’s diversity.

Ludwik Zamenhof came up with the idea of creating an artificial language – Esperanto – to facilitate communication between different ethnic groups.

There was no shortage of ethnic groups here – Polish, Russian, German and Yiddish conversations intermingled freely in the streets of the city.

Zamenhof’s idea was greeted enthusiastically – so much so that the

Classic Podlasie dishes include potato pie and potato sausage – proof that the humble spud rules around here. Other treats include cepelinai, sękacz (šakotis), sweet “anthill” cakes, kindziuk sausage and much more. The architectural landmark of the city is the Branicki Palace – one of the grandest and best preserved Baroque aristocratic residences in Poland. The palace had its heyday at

Jabłeczna procesja z okazji święta św. Onufrego.

A procession on St Onufry’s day in Jabłeczna.

Pieczenie sękacza, przysmaku kresowej kuchni.

Baking sękacz cake, a delicious local specialty.

World Congress of Esperanto was set up and has been convened in a different country every year since 1905.

The Ludwik Zamenhof Centre, at ul. Warszawska 19 is a good place to explore Białystok’s past and present, and trek the Trail of Esperanto and Many Cultures. This stops at numerous sites associated with Zamenhof as well as Catholic and Orthodox churches and historical houses. There are many more trails to choose from – you can explore the history of the Branicki family or try the Białystok Gastronomic Trail, which is dotted with 30-odd restaurants serving local specialties.

Drewniana architektura Podlasia – wieś Kaniuki.

Typical wooden architecture of Podlasie – Kaniuki village.

the turn of the 18th century when the Branicki family assumed ownership.

Great Crown Hetman Jan Klemens Branicki transformed the palace into a French-style mansion to create an architectural jewel that became known as the Versailles of Poland. The palace is the seat of the Medical University, but some parts of it are open to visitors. The palace is only a short walk from the historical city centre – the market square with the town hall and the cathedral. The curious triangular old marketplace is where many of the most interesting events in Białystok are held. In summer, it echoes to the music

of the Byelorussians, Lithuanians, Romanis, Russians, Tatars, Ukrainians and Jews, i.e. the ethnic minorities that inhabit the region. The event is held during the International Festival of Music, Art and Folklore (this year 22–27 July). If it’s exotica you’re after, you need to explore the area around Białystok as well. Diversity is not hard to find. The villages of Kruszyniany and Bohoniki are right on the Belorussian border. Both have a small Tatar minority whose ancestors settled here in the late 17th century. Both have wooden mosques, Muslim cemeteries and agritourism farms that offer Tatar

37

A weekend in Poland

Architektoniczną wizytówką miasta pozostaje pałac Branickich, jedna z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych w Polsce barokowych rezydencji magnackich. W pełni rozkwitła na przełomie XVII i XVIII w., kiedy trafiła w ręce rodu Branickich. Wtedy też wokół niej rozwinęło się miasto Białystok. Jan Klemens Branicki, hetman wielki koronny, przebudował pałac w stylu francuskim i stworzył perełkę, którą nazywano polskim, podlaskim albo północnym Wer-

salem. Swoją siedzibę ma tu dziś Uniwersytet Medyczny, ale można zwiedzić część wnętrz, m.in. Aulę Wielką i Kaplicę.

Z pałacu tylko kilka kroków do serca miasta – rynku z ratuszem i katedrą, zwaną przez białostoczan Farą. Na nietypowym, bo trójkątnym rynku co roku latem rozbrzmiewa muzyka wszystkich

Tykocin – festyn historyczny z okazji Dnia Wojska Polskiego. U dołu od lewej: widok na rzekę Supraśl i meczet w Kruszynianach.

Tykocin – a picnic with a historical theme on Polish Army Day. Bottom left: Supraśl river and the mosque of Kruszyniany.

mieszkających w regionie mniejszości: Białorusinów, Litwinów, Romów, Rosjan, Tatarów, Ukraińców i Żydów.

Odbywa się to w ramach Podlaskiej Oktawy Kultur – Międzynarodowego Festiwalu Muzyki, Sztuki i Folkloru (w tym roku 22–27 lipca). A że impreza jest otwarta na odmienność, usłyszymy też melodie z innych stron świata.

W poszukiwaniu podlaskiej egzotyki trzeba się wybrać także poza Białystok.

Tatarska Jurta – gospodarstwo agroturystyczne w Kruszynianach.

The Tatar Yurt is an agritourism farm in Kruszyniany.

38

cuisine and yurt accommodation.

Supraśl is another essential destination.

At the turn of the 16th century, Orthodox monks built a monastery perched on a high river embankment in the Knyszyńska Forest.

The complex soon developed into a thriving centre with a printing shop, a library and a paper mill. The town that grew up around it has had a stormy history. The monastery has risen from the ashes of WWII. The fine Orthodox Church of the Annunciation of the Blessed Virgin Mary was blown up at the end of the war. It has now been restored to its former glory, while

© EAST NEWS (2), FORUM, AGENCJA GAZETA

WEEKEND W POLSCE

WEEKEND W POLSCE

Białystok

Sokółka

Warszawa

Pusz cza

Narew

238 Krynki

Kny szy ńsk a

R U Ś Ł O I A

Bohoniki

B

Tykocin zaskakuje liczbą zabytków. Jednym z najważniejszych jest Wielka Synagoga z XVII w., druga co do wielkości w Polsce po Krakowie (na zdjęciu z prawej). U dołu: sztuka ludowa Podlasia – rzeźba Jana Pawłowskiego.

Tykocin has an abundance of historical buildings, the most popular of which is the Great Synagogue. This dates back to the 17th century and is the second largest in Poland after Kraków.

Below: folk art of Podlasie – a sculpture by Jan Pawłowski.

A weekend in Poland

Supraśl Supra Kruszyniany śl

Tykocin

Białystok

J. Siemianowskie Narew

Kaniuki

15 km

rzekę Narew. Kilka wieków temu kursowały po niej statki z cennymi ładunkami, a handlem zajmowali się głównie Żydzi.

Miejsce tętniło życiem, teraz przyciąga zachowanym klimatem żydowskiego miasteczka z bielonymi domami i brukowanymi ulicami.

Takich miejsc jest do odkrycia dużo więcej, a wszystkie są zatopione w pięknym podlaskim krajobrazie. Każdy szybko się przekona, że na Podlasiu warto spędzić nie tylko weekend, ale i cały tydzień. ☐

Na przykład do polskiego Orientu. Tuż pod granicą z Białorusią leżą wsie Kruszyniany i Bohoniki, gdzie mieszka niewielka społeczność tatarska – potomkowie tych, którzy osiedlili się na Podlasiu pod koniec XVII w.

Są tam zabytkowe drewniane meczety, mizary, czyli muzułmańskie cmentarze, i gospodarstwa agroturystyczne, które oferują tatarskie dania i noclegi w jurcie.

Grzechem byłoby pominąć Supraśl. Na przełomie XV i XVI w. prawosławni mnisi wznieśli klasztor na wysokim brzegu rzeki w środku Puszczy Knyszyńskiej.

40

Szybko stał się prężnym ośrodkiem z drukarnią, biblioteką i papiernią. Wokół niego wyrosło miasto. Historia tego miejsca była jednak bardzo burzliwa.

Teraz monastyr odradza się po znisz­ czeniach. Zrekonstruowano architek­­ toniczną perełkę – cerkiew obronną Zwiastowania Bogurodzicy wysadzoną w powietrze pod koniec II wojny światowej. W budynkach klasztornych działa Muzeum Ikon. Nie jest to zwykła ekspozycja, tu można poczuć sacrum dzięki odpowiedniemu oświetleniu i muzyce.

Na zachód od Białegostoku leży Tykocin. Senna dziś miejscowość powstała w miejscu dogodnej przeprawy przez

the monastery houses the Museum of Icons. To the west of Białystok lies Tykocin, built near a convenient crossing on the Narew River. Centuries ago, cargo ships used to sail down the river and trade was mainly dominated

by Jews. The chief attraction of the town, which was once bustling with life, is its Jewish shtetl atmosphere, complete with whitewashed houses and cobblestone streets. There are many more such places just waiting to be discovered among the beautiful Podlasie countryside. It might even be worth your while spending a whole week in Podlasie. ☐

© EAST NEWS (3), CEZARIUSZ ANDREJCZUK

Muzeum Ikon w Supraślu.

The Museum of Icons in Supraśl.

NOWOŚĆ LATO 2014

usowe Wyjątkowe miejsca i luks przez gwiazdy hotele rekomendowane . tylko w ofercie rezerwuj Nie czekaj! Już dzisiaj za swoje wakacje marzeń.

Itaka&Gala

FREE Wi-Fi | SPA | LUXURY

FUERTEVENTURA/ WYSPY KANARYJSKIE

Gran Atlantis Bahia Real

(FUEGRAG)

HHHHH

✹ prawdziwa oaza spokoju i komfortu ✹ najbardziej luksusowy na wyspie ✹ ekskluzywne SPA, sauna fińska, centrum fitness ✹ serwis plażowy w cenie

cena od 3393 2653 zł/os. za 7 noclegów

WEJDŹ

na www.itaka.gala.pl

I POBIERZ KATALOG Z NASZYMI OFERTAMI

FREE Wi-Fi | ROMANTIC

SARDYNIA/WŁOCHY

Cala Di Falco Resort (OLBFALG) HHHH+ ✹ piękny basen z widokiem na morze ✹ przestronne pokoje w śródziemnomorskim stylu ✹ ceniony za dobrą kuchnię i przyjazną atmosferę ✹ bliskość pięknej plaży i centrum Cannigione

cena od 2891 2762 zł/os. za 7 noclegów

ZADZWOŃ: NUMER INFOLINII 801 055 111

Ilość miejsc w ofercie ograniczona

KUCHNIA

Cuisine

RÓŻ ŁODYGI Pretty in pink

42

RABARBAR TO ŁODYGA LIŚCI, TWARDA, CHRUPKA, BARDZO KWAŚNA. KWASKOWATY KOMPOT Z RABARBARU ZNAKOMICIE GASI PRAGNIENIE W UPALNY LETNI DZIEŃ. / RHUBARB IS A FIRM, CRUNCHY, AND VERY ACIDIC STALK WITH LEAVES ON TOP. RHUBARB COMPOTE HAS A SLIGHTLY TART TASTE AND IS THE ULTIMATE THIRST QUENCHER ON A HOT DAY.

© SHUT TERSTOCK, CORBIS/FOTOCHANNELS

TEKST/BY:

Monika Kucia, www.sialababamak.pl

Chociaż jest warzywem, kompoty i ciasta z rabarbarem to desery, bez których trudno wyobrazić sobie lato. Rabarbar świetnie nadaje się też na przetwory. Wojciech Kowalski, producent ekologicznych dżemów i konfitur Owocowy Dom, mówi: – Zastanawialiśmy się, jak przełamać cierpki smak rabarbaru, a także jak zdjąć trochę słodyczy z truskawki… Tak powstał nasz dżem „Rabarbar i truskawka”. Ostateczne proporcje owoców ustalane są, gdy słodkie przetwory gotujemy w wielkim garze. Ekologiczny rabarbar pozyskujemy z certyfikowanych plantacji z województwa świętokrzyskiego.

Karol Okrasa, szef kuchni w restauracji Platter by Karol Okrasa, podał kiedyś rabarbar w postaci pieczonej (sous vide – długo, w niskiej temperaturze, dzięki czemu zachował swoją strukturę i chrupkość), jako sorbet oraz jako dodatek do koktajlu ze… zsiadłego mleka (tak gęstego, że można je było kroić nożem). Rabarbar kojarzy się głównie z deserami, jednak można gotować go z cukrem, zmiksować i przetrzeć przez drobne sito. Będzie wtedy sosem do mięsa. Na ostro serwowany bywa np. w warszawskim wine barze Jung & Lecker – latem w karcie jest tam penne w sosie rabarbarowym z boczkiem i tymiankiem.

Wojciech Modest Amaro, nasz gwiazdkowy szef, pisze w swojej książce Kuchnia polska XXI wieku: Rabarbar jest doskonałym składnikiem, który można wykorzystać nie tylko do deserów. Łączę go z dziczyzną i serami. Jako trafione zestawienie podaje dojrzewający ser Bursztyn z rabarbarem i purée z truskawek.

Krzysztof Rabek zaś, kucharz, wyznawca zasady Respect

It might be a vegetable but it would be hard to imagine a summer menu without desserts like rhubarb compote and cake. Rhubarb is also ideal for making preserves. Wojciech Kowalski, from Owocowy Dom organic jams and preserves says “We wanted to break down the tart taste of rhubarb and take some of the sweetness of strawberries. This is how we came up with our ‘Rhubarb and strawberry jam’”. The fruit ratios are finally determined when the sweet preserves are cooked in a gigantic pot. We source organic rhubarb from certified plantations in the Świętokrzyskie region.

Karol Okrasa, the chef at the Platter by Karol Okrasa restaurant, used to serve roast rhubarb (sous-vide, i.e. roast slowly for a long time at a low temperature to preserve its texture and crunchiness) as a sorbet and as an addition to sour milk cocktails (so thick it could be cut with a knife). Rhubarb is mainly associated with desserts, but it can also be cooked with sugar, blended and pureed through a fine sieve to make meat gravy. To try its spicy incarnation, visit the Jung & Lecker wine bar in Warsaw. Their summer menu features penne in rhubarb sauce with bacon and thyme.

Wojciech Modest Amaro, a Polish Michelin-starred chef, writes in his book Kuchnia polska XXI wieku [Polish Cuisine of the XXI Century] that “Rhubarb makes an endlessly versatile ingredient that is not limited to desserts. I pair it with game and cheese”. He also recommends matured Bursztyn cheese with rhubarb and strawberry puree as a winning combination.

In his Wykwintna kuchnia polska [Refined Polish Cuisine], Krzysztof Rabek recommends combining rhubarb gel with mead, brown trout in wood sorrel, and whey and horseradish mousse. As well as being a chef, Rabek advocates

RABARBAR KOJARZY SIĘ GŁÓWNIE Z DESERAMI, ALE MOŻE BYĆ TEŻ SKŁADNIKIEM SOSU DO DANIA GŁÓWNEGO. RHUBARB IS MAINLY ASSOCIATED WITH DESSERTS, BUT IT CAN ALSO BE AN INGREDIENT OF MEAT GRAVY. 43

Cuisine

RABARBAR POBUDZA INWENCJĘ KUCHARZY, KTÓRZY ZNAJDUJĄ DLA NIEGO ORYGINALNE POŁĄCZENIA. RHUBARB STIMULATES CULINARY IMAGINATION AND CHEFS KEEP COMING UP WITH NEW FLAVOUR COMBINATIONS. for Food, której głównym założeniem jest szacunek do produktów, szczególnie lokalnych, i otaczającej nas przyrody, w książce Wykwintna kuchnia polska proponuje żel rabarbarowy z miodem pitnym jako dodatek do troci wędrownej ze szczawikiem zajęczym i pianą z serwatki i chrzanu.

Udane są połączenia rabarbaru z ogórkiem, burakiem, jagnięciną, a także z tłustą rybą. Z przypraw lubi on jałowiec (zwłaszcza dżin), wanilię i szafran. Artur Moroz, szef kuchni i właściciel restauracji Bulaj w Sopocie, radzi: – Sposób, w jaki wy­ korzystujemy rabarbar, zależy przede wszystkim od potrawy. W cieście – podobnym do szarlotki, choć z innym niż jabłkowe nadzieniem – dobrze sprawdzą się kawałki łodyg rabarbaru, które zachowają swoją strukturę. Podsmażam je wtedy na maśle i piekę. Rabarbarowy sos do cielęciny natomiast potrzebuje rozgotowanego rabarbaru. Ciekawy jest chutney, w którym łączą się obie struktury. Doprawiam wtedy taki gęsty rabarbarowy sos do wędlin ostrymi przyprawami z dodatkiem proszku musztardowego.

Z powodu wysokiej zawartości kwasu szczawiowego dietetycy radzą ograniczyć obecność rabarbaru w jadłospisie. Zawiera on jednak także istotne składniki odżywcze, a istnieją wyniki badań dowodzące, że obróbka termiczna sprawia, że z rabarbaru uwalniają się polifenole i nabiera on właściwości przeciwnowotworowych.

Kwaśność rabarbaru, która jest jego istotą, służy potrawom słodkim i wytrawnym. Cierpki smak wydobywa z nich bowiem to co najlepsze. ☐ 44

Respect for Food, which celebrates the nature around us.

Rhubarb goes well with cucumbers, beets, lamb and oily fish. Its flavour is enhanced by juniper berries (and gin), vanilla and saffron.

Artur Moroz, the chef and the owner of the Bulaj restaurant in Sopot, says “The way we use rhubarb mainly depends on the dish. Chunks of rhubarb stalks, which keep their shape, are delicious in pies – similar to apple pies but with other fillings. I fry them in butter and roast. Rhubarb sauce served with veal is made of well cooked stalks, while a chutney that combines the two textures has an intriguing taste. I season this sort of thick rhubarb sauce, which goes well with cold cuts, with hot spices and a dash of mustard powder.”

Rhubarb is rich in oxalic acid and dieticians recommend limiting its consumption. Acid damages teeth, leaches calcium and contributes to the formation of kidney stones.

On the other hand, it is rich in vital nutrients, e.g. Vitamins A, C, E, magnesium, potassium, sodium, iron and calcium.

Research conducted by Sheffield Hallam University and the Scottish Crop Research Institute show that rhubarb subjected to thermal processing and high temperatures releases polyphenols and acquires cancer-killing properties.

The quintessential tartness of rhubarb makes it a boon for sweet and savoury dishes as its sharp flavour really brings out the best in them. ☐

KORZEŃ ZNAD WOŁGI / ORIGINS OF RHUBARB Nazwa rabarbar wywodzi się ponoć od słowa Rā, w języku Scytów oznaczającego „wilgoć”, które z kolei w języku dawnych Słowian brzmiało: volga. To zarazem nazwa rzeki – Wołgi – na której brzegach rósł rabarbar.

Tak nazwę tej rośliny wywodzi brytyjski botanik John Lindley. Rzymianie nazywali ją rha barbarum, czyli rośliną barbarzyńców. Inni uczeni twierdzą, że słowo „rabarbar” pochodzi od greckiego rheo – płynąć, co jest aluzją do leczniczych właściwości tego korzenia. Takie samo pochodzenie ma mniej znana polska nazwa tej rośliny– rzewień. / The name rhubarb is thought to come from the word “Rā”, meaning humidity in Scythian whose equivalent Proto-Slavic languages was “volga”. This is also the name of the Volga River whose banks were overgrown with rhubarb. This is what British botanist ohn Linley claimed. Others said that the word rhubarb comes from the Greek “rheo” (to flow), and reflects the healing properties of its root. “Rzewień”, the Polish word for rhubarb, has the same origins.

© GET TYIMAGES

KUCHNIA

KUCHNIA

Cuisine

WINNE OGRODY

Wine gardens

WARTO ZASIĄŚĆ NA WARSZAWSKIEJ STARÓWCE Z KIELISZKIEM CHIANTI LUB CHŁODNEGO PROSECCO. YOU CAN SIT YOURSELF DOWN IN WARSAW’S OLD TOWN WITH A GLASS OF CHIANTI OR CHILLED PROSECCO. zmieniające się razem z pogodą i porą roku, smakujące tak, jak podpowiada im natura.

Zauważając niekłamany zachwyt w oczach moich gości z południa Europy, ogromnie się cieszę, że również Polacy coraz częściej przedkładają lampkę wina nad kufel piwa. Lato u Fukiera znów zapowiada się radośnie. ☐ 46

Summer is here. Everywhere in Poland, restaurants are taking out folded tables and chairs shaded by beer beach umbrellas. We tend to call these places “beer gardens” in Poland. They hardly qualify as gardens, but they certainly have a lot to do with beer. My Fukier restaurant is going to be different this year. The building was erected in the early 16th century as a wine storehouse. In the early 18th century, it was purchased by the Fukier family, who continued the tradition and steadily supplemented their collection of old premium wines, not in order to sell them but purely for their historical value. This year, this romantic wine story is leaving the cosy interiors of the Fukier restaurant.

Fukier decided to create a genuine wine garden with wine casks amid flowers and the stunning architecture of Warsaw’s Old Town right in the middle of “beer garden” territory. You can sit yourself down and try some duck with a glass of Chianti or pop in for a minute for a glass of chilled Prosecco before continuing on with your stroll and enjoying the Polish summer. The summer fixtures on our wine list include some premium Hungarian and Tokaji wines for which Fukier was famous centuries ago.

We will be serving platters of Poland’s best organic cheese, which changes with the weather and the time of year and whose flavours are created by nature. After seeing the unfeigned admiration of my guests from Southern Europe, I’m happy to see that Poles, too, often prefer a glass of wine over a pint of beer. Summer at Fukier promises to be joyful once more. ☐

© RAFAŁ LATOSZEK

MAGDA GESSLER – restauratorka, autorka książek kucharskich, malarka. Prowadzi programy kulinarne w telewizji TVN. / Restaurateur, cook book writer, painter. She hosts culinary shows on TVN television station.

Zapach lata już na horyzoncie, przed restauracjami, jak Polska długa i szeroka, wykwitły rozkładane stoliki i przenośne krzesełka osłonięte parasolami reklamującymi piwo. Na takie miejsca zwykliśmy mówić w Polsce „ogródki piwne”, choć rzadko kiedy z ogrodami mają cokolwiek wspólnego. Z piwem za to jak najbardziej.

Mój Fukier w tym roku będzie inny. Kamienica, w której mieści się restauracja, zbudowana została na początku XVI w. jako skład win. Rodzina Fukierów pojawiła się w gronie właścicieli na początku XVIII w. i kontynuując tradycję, dbała o nieustanne wzbogacanie kolekcji najstarszych, najlepszych win, myśląc nie tylko o ich sprzedaży, ale i wartości historycznej.

Ta romantyczna winiarska opowieść, o której szepcze każdy kąt mojej restauracji, w tym roku nie chciała już pomieścić się wyłącznie w przytulnych fukierowskich zakamarkach. Gdy wokół szaleją „ogródki piwne”, Fukier postanowił otworzyć ogród winny z prawdziwego zdarzenia – na beczkach, w otoczeniu kwiatów i przepięknej architektury warszawskiej starówki. Można oczywiście zasiąść i skosztować kaczki z kieliszkiem chianti, ale można też przechodząc obok, po prostu wstąpić na minutkę na kieliszek chłodnego prosecco i iść dalej, ciesząc się cudownym polskim latem. Do tego obowiązkowo wina, z których przed wiekami Fukier słynął, czyli najlepsze węgrzyny i tokaje. Na tale­ rzach, na wyciągnięcie ręki, polskie, najlepsze sery zagrodowe,

POLSKIE PRZEBOJE

48

Polish Hits

DUET Winnica Srebrna Góra nie różni się niczym od tych, jakie znamy z Austrii czy Włoch.

The Srebrna Góra vineyard does not differ from the vineyards in Austria and France.

ZE SREBRNEJ GÓRY

© SHUT TERSTOCK, BŁAŻEJ SENDZIELSKI

From Srebrna Góra

NA ZBOCZACH WZGÓRZA WAWELSKIEGO WINOROŚL UPRAWIANO JUŻ W X W., A BENEDYKTYNI W TYŃCU ROBILI WINO OD XI AŻ PO XVIII WIEK. DZIŚ WINIARSTWO W POLSCE SIĘ ODRADZA – MIMO KAPRYŚNEJ AURY I TRUDNEGO, CHŁODNEGO KLIMATU. / WINE WAS CULTIVATED ON THE SLOPES OF WAWEL HILL AS EARLY AS THE 10TH CENTURY, AND THE BENEDICTINE MONKS IN TYNIEC MADE WINE FROM THE 11TH UNTIL THE 18TH CENTURY. DESPITE THE FICKLE WEATHER AND THE CHALLENGING COLD CLIMATE, WINEMAKING IS WITNESSING A REVIVAL IN POLAND. TEKST/BY:

Tomasz Prange-Barczyński 49

POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

Winnica Węgierka na Podkarpaciu należąca do Jerzego Steckiego, który na razie produkuje wino na własne potrzeby.

The Węgierka Vineyard in Podkarpacie belongs to Jerzy Stecki who is producing wine for his own needs for the time being.

W DÓŁ, KU WIŚLE Łodygi są mocne, podwiązane do rozpiętych między słupkami drutów schodzą w dół wzdłuż stromego stoku. Chardonnay wydaje się oczkiem w głowie Mirka Jaxy Kwiatkowskiego – krakowskiego przedsiębiorcy, restauratora, a od kilku lat także enologa i właściciela Srebrnej Góry – winiarni, która wyrosła na Bielanach, wokół klasz-

Sibemus z winnicy Płochockich i riesling z winnicy Pałac Mierzęcin.

Sibemus wine from Winnica Płochockich vineyard and Riesling from Pałac Mierzęcin vineyard.

50

"A clear, balanced wine with distinct citrus notes, light but full-bodied, with a tropical fruit aftertaste. Refreshing, with a long finish, worth ageing in the cellar a while longer".

I wrote these words in late March last year with a sense of genuine satisfaction. My impressions were dramatically different when I tasted my first Polish wines a decade ago.

Meanwhile, my glass has been filled with a sample of 2013 chardonnay freshly taken from the vat of a winery located just a 15 minute drive from the centre of Kraków.

DOWN TOWARDS THE VISTULA Stretches of thick stems trellised on wires stretched between posts roll down the steep hillside. Chardonnay seems to be the favourite of Mirek Jaxa Kwiatkowski, a Kraków entrepreneur and restaurateur, and recently, an oenologist and a joint owner of Srebrna Góra [Silver Mountain] winery. Srebrna Góra is next to the Camaldolese monastery in Bielany, which is within the administrative boundaries of Kraków. Capricious Riesling climbs next to rows of Burgundy vines.

The more sensitive pinot noir, pinot gris,

© PAP, M.P.

Czyste, zrównoważone wino o wyrazistej nucie cytrusów; smukłe, ale treściwe, z aromatem owoców tropikalnych na podniebieniu. Orzeźwiające, długie, warte dłuższego dojrzewania w piwnicy. Zapisałem te słowa pod koniec marca tego roku z niemałą satysfakcją. Kiedy dekadę temu próbowałem pierwszych polskich win, o podobnej notce mogłem jedynie marzyć. Tymczasem w kieliszku miałem ściągniętą prosto z kadzi próbkę chardonnay z rocznika 2013 z winnicy odległej raptem 15 minut jazdy autem od krakowskich Plant.

toru Kamedułów, wciąż w administracyjnych granicach Krakowa. Obok rzędów burgundzkiej odmiany pnie się bardziej kapryśny riesling, dalej wrażliwe pinot noir, pinot gris, auxerrois, traminer i zweigelt. Po drugiej stronie prowadzącej ku klasztorowi Alei Wędrowników rozległe nasadzenia hybryd – krzyżówek winorośli właściwej (vinifera) i bardziej odpornych na trudny, chłodny polski klimat gatunków. Odmiany te nie są w stanie dać win tak subtelnych i głębokich jak winorośl szlachetna, za to potrafią przetrwać pogodowe anomalia. Dyskusję: co sadzić, polscy winiarze prowadzą co najmniej od dekady. Jedni nie chcąc ryzykować, polegają wyłącznie na hybrydach. Inni, nawet za cenę nieudanych roczników, pracują jedynie z viniferami. Na Srebrnej Górze uprawia się jedne i drugie, by zapewnić właścicielom jako taki biznesowy spokój. Na zwrot inwestycji mogą liczyć zapewne najwcześniej za 10 lat.

Bo też przedsięwzięcie to dość na Polskę szczególne. Mówi się wprawdzie, że mamy w kraju ok. 1 tys. ha winnic. Ale i tysiąc winogrodników. Przeciętna plantacja ma zwykle nie więcej niż pół hektara, a jej właściciele to często hobbyści. Produkują po kilkaset butelek wina rocznie – dla rodziny, przyjaciół, gości. Jeszcze kilka lat temu niemal całe polskie winiarstwo wyglądało właśnie tak. Duże (na krajową miarę – w skali europejskiej bowiem wciąż butikowe), kilku- czy kilkunastohektarowe winnice zaczęły powstawać w ostatnich dziesięciu la-

auxerrois, traminer and zweigelt can be found a little further on. On the other side of Aleje Wędrowników, which leads to the monastery, there is an extensive swathe of hybrids crossbreeds of the common grapevine (vinifera) – and cultivars more resistant to the cold, harsh Polish climate. These varieties might not produce the subtle and deep wines their more refined cousins do, but they can survive extreme weather conditions. Polish winemakers have been debating what should be planted here for at least a decade. Some are reluctant to rely exclusively on hybrids, while others, at the risk of an unsuccessful vintage, are unwavering in their insistence on the vinifera. Both varieties are cultivated at Srebrna Góra to provide its owners with peace of mind – commercially speaking. This venture is something special in Poland, a country with approx. 1,000 hectares of vineyards and 1,000 viticulturists. The average vineyard is half a hectare or less, and the owners are typically hobbyists who produce a few hundred bottles annually – for family, friends and visitors.

That pretty much sums up the entire Polish winemaking industry of a few years ago. Large vineyards (on a national scale, but boutique on a European scale) have begun to spring up over the past decade: Jaworek in Miękinia near Wrocław, Pałac Mierzęciń in the Lubusz region, and the 12-ha Srebrna Góra, are still exceptional ventures.

REKLAMA

51

POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

tach: Jaworek w podwrocławskiej Miękini, Pałac Mierzęcin w Lubuskiem, wreszcie licząca 12 ha Srebrna Góra to wciąż przedsięwzięcia wyjątkowe.

POLSKIE JEST MODNE Każdego roku na rynek trafia kilkadziesiąt tysięcy butelek polskiego wina – mniej więcej tyle ile przeciętna produkcja niedużej winnicy we Włoszech czy Francji. To maksymalnie pół procent tego, co piją Polacy. W dodatku gros win powstaje w kilku

MIMO WYSOKICH CEN POLSKICH WIN POPYT ZDECYDOWANIE PRZEWYŻSZA PODAŻ.

DEMAND FOR POLISH WINE CONTINUES TO OUTPACE SUPPLY, DESPITE THE HIGH PRICES.

POLAND IS IN VOGUE Annual Polish wine production amounts to hundreds of thousands of bottles. This roughly corresponds to the production of a small vineyard in Italy or France. On the top of that, a handful of leading wineries, such as Srebrna Góra, Pałac Mierzęcin and Winnica Jaworek, account for the bulk of the country’s production. Polish wines are expensive – prices per bottle range from PLN 40 to more than PLN 100.

This is mainly due to high labour costs and small-scale production. There is no point comparing these prices with those of wines from traditional winemaking countries with lower production costs. Despite the prices, Polish wine has become fashionable. It is sought after by hotels and top restaurants, and sommeliers proudly introduce local “rarities” to foreign guests.

CELLARERS AND OENOLOGISTS Wine production in Srebrna Góra began here in the 17th century when the Camaldolese monastery was built on top

największych winiarniach: Srebrna Góra, Pałac Mierzęcin i Winnica Jaworek. Polskie wina są drogie – za butelkę trzeba zapłacić od 40 do nawet ponad 100 zł. To przede wszystkim efekt wielkich kosztów pracy i niedużej skali przedsięwzięć. Nie ma jednak sensu porównywać tych cen z cenami win z klasycznych krajów winiarskich – tam produkcja wina jest dużo tańsza.

Niemniej polskie wina stały się modne – zabiegają o nie hotele i najlepsze restauracje, w których sommelierzy lubią pochwalić się przed zagranicznymi gośćmi krajową „ciekawostką”. Rodzime wina coraz częściej chcą też mieć w ofercie sklepy specjalistyczne, ale i duże sieci handlowe.

52

of the hill in Bielany. Brother Dorotheus was the last monk in charge of wine production for the monastery. He lived to almost a hundred and made his last wine (for the order) in the 1994/1995 season. Mikołaj Tyc and Jaxa Kwiatkowski toyed with the idea of starting a commercial vineyard for years, and scouted their native Małopolska for a good site.

Then one day, while walking their dogs, they met Jan, the Camaldolese gatekeeper, at the gate of the monastery. Jan helped put them in touch with Prior Marek Szeliga, who agreed to lease part of the land owned by the order, together with the farm buildings adjoining the monastery.

© AGENCJA GAZETA, M.P.

Zebrane winogrona miesza się w kadzi.

Obok: Pinot noir z winnicy Miłosz.

After picking the grapes are mixed in a tub. Left: Pinot noir from the Winnica Miłosz vineyard.

Ryn6_K_12.05.indd 1

5/12/14 5:10:38 PM

53

POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

W Srebrnej Górze używa się naturalnych korków.

Poniżej: Pinot noir z winnicy Adoria.

Natural corks are used in Srebrna Góra.

Below: Pinot noir from Adoria vineyard.

AGNIESZKA LEANS OVER THE THRESHOLD One woman plays a very special role in the winery. Agnieszka Wyrobek-Rousseau, a graduate of the Department of Oenology at the prestigious Montpellier University, a vigneronne who has worked in France, New Zealand, Switzerland, Romania and Russia. Her experience has proved invaluable, but it hasn’t been easy. Wyrobek-Rousseau could not enter the monastery grounds at first. The prior gradually removed the enclosures from the buildings, so that she could get to work. But even today, when Tyc opens the exterior gate that leads from the courtyard to where a new processing facility is to be erected this year, Wyrobek-Rousseau can only crane her neck over the threshold. Women (at least for now) are forbidden to enter this area.

LOVE AND BUSINESS The scale of the project, the capabilities of the owners and the thoroughness of the plan set Srebrna Góra apart from

WINCERZE I ENOLODZY Produkcja wina w Srebrnej Górze zaczęła się w XVII w., gdy na szczycie bielańskiego wzgórza powstał klasztor Kamedułów.

Ostatnim wincerzem, mnichem odpowiedzialnym za produkcję wina na potrzeby klasztorne, był brat Doroteusz. Swe ostatnie wino (na potrzeby klasztorne) zrobił w sezonie 1994/1995.

Jaxa Kwiatkowski i jego przyjaciel i partner w interesach, Mikołaj Tyc, nosili się z zamiarem posadzenia profesjonalnej winnicy od lat. Szukali dobrej lokalizacji w rodzimej Małopolsce, aż któregoś dnia, wyprowadzając psy, zawędrowali pod bramy klasztoru. Nawiązali kontakt z przeorem Markiem Szeligą, który zgodził się wydzierżawić część należących do kamedułów ziem

54

most other winemaking ventures in Poland. A lot of Polish vineyards were born of romantic euphoria. They might be beautiful initiatives that are worthy of support, but their owners have very limited time and money to invest. Considering the modest scale of most ventures, eco-tourism is the most fitting model for Polish winemakers. A combination of a winery and a guesthouse, where you can stay over the weekend to taste the local wines, cheeses, breads and cold cuts. This is the way forward for Barbara and Marcin Płochocki, two of Poland’s most talented winemakers.

The Płochockis left Warsaw for Podkarpacie, before finally settling down in the Góry Pieprzowe near Sandomierz.

© M.P., PAWEŁ RELIKOWSKI

Winnice Jaworek powstały z pasji i marzeń właściciela Lecha Jaworka.

The Winnice Jaworek vineyard were created out of the passion and dreams of the owner, Lech Jaworek.

55

POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

Mirosław Jaxa Kwiatkowski – od kilku lat enolog i właściciel Srebrnej Góry.

Mirosław Jaxa Kwiatkowski, an oenologist and owner of the Srebrna Góra vineyard.

oraz przylegających do klasztoru zabudowań gospodarczych.

AGNIESZKA WYSTAWIA GŁOWĘ W winiarni miejsce szczególne zajmuje kobieta – Agnieszka Wyrobek-Rousseau, absolwentka wydziału enologii na prestiżowym uniwersytecie w Montpellier, zawodowa winiarka, która pracowała m.in. we Francji, Nowej Zelandiii i Szwajcarii. Jej doświadczenia okazały się bezcenne, choć łatwo nie było. Z początku Agnieszka po prostu nie mogła wejść na teren klasztoru Kamedułów. Przeor przekonany przez obu panów M. zdejmował powoli klauzurę z kolejnych budynków, umożliwiając enolożce pracę. Jednak jeszcze dziś, gdy Mikołaj Tyc otwiera zewnętrzną bramę prowadzącą z podwórca do części, gdzie być może już w tym roku powstanie nowa przetwórnia, Wyrobek-Rousseau może jedynie wychylić głowę za próg. Tutaj kobietom (na razie) wstęp wzbroniony.

56

They have a 4 ha vineyard and are now building a guesthouse with rooms overlooking the vineyard (and ample supplies of their juicy Sandomierz rosé). Srebrna Góra will soon have its own tasting room and an intimate restaurant serving meals paired with wines from a vineyard a few steps away. Kraków will have another tourist attraction, and Poland will have another location on its wine map.

Given its climate, Poland will never be a major wine producing country. The risk of spring ground frosts, severe winters and short vegetation force Polish winemakers to strike a compromise and cultivate hybrids that will never produce wines equal to those of southern Europe. But their distinctive style should make Polish wines an intriguing addition to regional products. ☐

Chardonnay ze Srebrnej Góry zobyło złoty medal w konkursie targów ENOEXPO 2013.

Chardonnay from Srebrna Góra won a gold medal in a competition held during the ENOEXPO 2013 fair.

© AGENCJA GAZETA, M.P.

MIŁOŚĆ I INTERESY To, co odróżnia Srebrną Górę od większości winiarskich projektów w Polsce, to skala przedsięwzięcia, możliwości właścicieli i plan. Duża część winnic w Polsce powstała w romantycznym uniesieniu, jako inicjatywy z natury piękne i godne wsparcia, jednak ograniczone możliwościami finansowymi i czasowymi właścicieli.

Biorąc pod uwagę skromną skalę przedsięwzięć, najlepszy dla rodzimych winiarzy wydaje się model agroturystyczny, czyli połączenie winiarni z pensjonatem, w którym można spędzić weekend, degustując wino, ale też próbując lokalnych serów, chleba, wędlin. Tak widzą swoją przyszłość Barbara i Marcin Płochoccy, jedni z najbardziej uzdolnionych polskich winiarzy, którzy uciekli z Warszawy na Podkarpacie, by ostatecznie osiąść w Górach Pieprzowych pod Sandomierzem. Pracują na 4 ha winnicy, kończą budowę gospodarstwa, gdzie będzie można wynająć pokój z widokiem na winnicę (i z dostępem do soczystego sandomierskiego rosé).

Ze względu na klimat Polska nigdy nie będzie winiarską potęgą. Ryzyko wiosennych przymrozków, zimowych mrozów i krótki sezon wegetacyjny zmuszają naszych winiarzy do kompromisu, wspierania się hybrydami, które nigdy nie dadzą win o jakości porównywalnej z viniferami z południa Europy. A jednak polskie wina mogą mieć swój styl i stanowić ciekawe uzupełnienie regionalnej oferty produktów. ☐

Elle est

cosmopolitaine, ET VOUS?

Buy a finished and fully fitted apartment.

MOVE in: June 2014.

COSMOPOLITAN TWARDA 2/4 – ready investment in the centre of Warsaw.

RSVP +48 535 10 10 10

www.cosmopolitan.waw.pl 57

Ryn6_K_12.05.indd 1

5/12/14 5:10:38 PM

HISTORIA MARKI

Brand History

BOMBA W GÓRĘ!

Derby na Polu Mokotowskim, 1932 r.

Fragment toru wyścigowego z budką sędziowską.

Derby in Mokotów Field in 1932. Part of the racecourse with the referee box.

58

©M.P.

Tablica informuje, jak obstawiono konie, 1930 r. / A board listing all the bets.1930

Back with a bang

PIĘKNE ZWIERZĘTA I ATMOSFERA DAWNEJ WARSZAWY PRZYCIĄGAJĄ NA SŁUŻEWIEC CORAZ WIĘCEJ FASCYNATÓW KONNYCH WYŚCIGÓW. / BEAUTIFUL ANIMALS AND THE CHARM OF OLD WARSAW ARE DRAWING HORSE RACING ENTHUSIASTS TO SŁUŻEWIEC. TEKST/BY:

Dorota Bielska

Dzwonek. Yung wygrał. Wysoki sportsmen wziął klacz za uzdę i zaprowadziwszy przed trybunę sędziów, zawołał: – Sułtanka!… Jeździec Yung!… Właściciel anonim…

– Co anonim… Wokulski… Brawo Wokulski!… wrzeszczał tłum.

– Właściciel pan Wokulski! – powtórzył wysoki dżentelmen i odesłał klacz na licytację.

Wśród tłumu wzbudził się szalony zapał dla Wokulskiego. Jeszcze żaden wyścig tak nie rozruszał widzów: cieszono się, że warszawski kupiec pobił dwu hrabiów.

Bolesław Prus, pisarz, publicysta i kronikarz Warszawy, bywał oczywiście i na wyścigach konnych, stąd tak wierny opis atmosfery tego wydarzenia znalazł się w jego Lalce. W tamtych latach konie ścigały się na terenie Pól Mokotowskich, gdzie powstał pierwszy w Warszawie tor. Miał długość 1000 m.

Choć gonitwy urządzano w Polsce jeszcze przed zaborami.

W 1777 r. klacz Kazimierza Rzewuskiego pokonała konia angielskiego posła sir Charlesa Whitwortha na trasie z Woli do Ujazdowa, co odbiło się głośnym echem w stolicy. Ich rywali-

The bell. The winner is Yung. The tall sportsman took the mare by the bridle, led her to the judges’ stand and cried: “Sultanka! Ridden by Yung! Owner anonymous...”

“Anonymous, indeed...Wokulski... Bravo Wokulski...”, the crowd roared.

“The owner is Mr Wokulski”, the tall gentleman repeated and sent the mare to be put up for auction.

The crowd went wild in its enthusiasm for Wokulski. No race had ever excited them so much. A Warsaw tradesman had just beaten two Counts.”

Bolesław Prus, novelist, columnist and Warsaw chronicler, was an avid racegoer. This is can be seen in the way his vivid and detailed description of the trackside atmosphere in his novel The Doll. At the time, horse races were held in Mokotów Fields, where the first 1,000-metre racecourse in Warsaw was built. Poland had been hosting horse races even before the Partitions. In 1777, a mare owned by Kazimierz Rzewuski beat an English horse owned by the British envoy Sir Charles Whitworth in a race from Wola to Ujazdów. This caused quite a stir in the capital. The race was attended by the king and his court. The first official competition was held at the same location in 1841. It was organised by the Society for Horse Races and Exhibition of Livestock in the Polish Kingdom.

The “sport of the kings” evolved into one of the most democratic of disciplines. The scene depicted by Prus mentions spectators from every social class – the aristocracy and the social elites, the Russian military and the urban masses – all united by the same passion. During the breaks between races, entertainment was provided by military

© NAC (3), EAST NEWS

Trybuna dla dyplomatów i arystokracji, 1927 r. (z lewej), i gonitwa na Polu Mokotowskim, 1930 r.

Platform for diplomats and aristocracy, 1927 (left), and a race in Mokotów Fields.

zację obserwował sam król w otoczeniu członków dworu.

Pierwszy oficjalny mityng odbył się właśnie tam, w roku 1841, za sprawą Towarzystwa Wyścigów Konnych i Wystawy Zwierząt Gospodarskich w Królestwie Polskim. Ów „sport królów”, jak mówi się o wyścigach, stał się zarazem sportem najbardziej demokratycznym. W odmalowanej przez Prusa scenie tłum widzów składa się z przedstawicieli wszystkich społecznych warstw. Śmietankę towarzyską i plebs łączyły te same emocje. Przerwy między gonitwami umilały publicz-

Lata 60. Tor na Służewcu.

The Służewiec racecourse in the 1960s.

bands and by watching the women trying to outdo each other with their elegant outfits. The most expensive seats were in the roofed enclosure opposite the finish line. These were reserved for members of the Horse Racing Society aristocrats, financiers and high-ranking Russian officers.

The totaliser was introduced in 1880. People cued up at the tote office after the race to collect. The more affluent could afford to place their bets at the official totaliser, but gambling appealed to rich and poor alike. The book Warsaw Remem-

59

HISTORIA MARKI

Brand History

ności orkiestry wojskowe, a dodatkową atrakcją było porównywanie wykwintnych kreacji dam. Najdroższe miejsca znajdowały się na zadaszonej trybunie na wprost mety. Tu zasiadali m.in. członkowie Towarzystwa Wyścigów Konnych – arystokraci, finansjera i wysokiej rangi rosyjscy oficerowie.

W 1880 r. wprowadzono totalizator. Po wyścigu udawano się do kas po wygraną. Zamożniejszych graczy stać było na bilety w oficjalnym totalizatorze, ale hazard pociągał wszystkich, niezależnie od zasobności kieszeni. W książce Józefa Galewskiego i Ludwika Grzeniewskiego Warszawa zapamiętana znajdujemy taki oto opis: Jeden bilet kosztował dziesięć rubli, sumę jak na owe czasy wysoką, ale za to na miejscach tanich i stojących zgrywano się do ostatniej kopiejki u prywatTH nych bookmacherów. (…) Pry-

bered by Józef Galewski and Ludwik Grzeniewski contains the following passage: “A ticket cost ten roubles, a large sum of money at the time, but those in the cheap seats or standing at the rail would gamble their money away with private bookies. (...)

The private totaliser did a roaring trade. The end of a race was accompanied by screaming and lots of noise. People went looking for their bookmakers, who would simply vanish into thin air when faced with large payouts, and so people would lose their stakes.” Picking winners did not always depend on the horses. Bookmakers’ shills would spread rumours about “sure bets”, so as to make as much money as possible on other horses that really were certs.

Races continued to be held in Mokotów Fields after Poland regained its independence, but a site for a new racecourse was sought in the 1920s. In 1926, the Society for the Encouragement of Horse Breeding in Poland bought 150 hectares of land in Służewiec to build a new racing complex. The chief designer was Count Zygmunt Plater-Zyberk.

The stylish new complex became known as “racing town”.

It had stables for more than 800 horses connected with a paddock by a tunnel, living quarters for staff members, warehouses, including a corn warehouse for 550 tonnes of grain, and a water tower. The racecourse had its own

W 2014 ROKU TOR WYŚCIGOWY NA SŁUŻEWCU OBCHODZI JUBILEUSZ 75-LECIA OTWARCIA. IN 2014, THE SŁUŻEWIEC HORSE RACE TRACK WILL CELEBRATE ITS 75 ANNIVERSARY.

watny totalizator działał na szeroką skalę. Po każdym biegu krzyk, hałas, szukanie bookmachera, który często, gdy wypadały większe wypłaty, po prostu znikał jak sen, i nie tylko wygrana, ale i stawka przepadała. Szczęście graczy nie zawsze zależało od koni. Także współpracownicy bukmacherów szeptali w tłumie o „pewniakach”, na które trzeba stawiać, aby jak najwięcej płacono za prawdziwego zwycięzcę.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości gonitwy nadal odbywały się na Polu Mokotowskim, ale już na początku lat 20. zaczęto rozważać przeniesienie toru w inne miejsce. W

1926 r. Towarzystwo Zachęty do Hodowli Koni w Polsce kupiło ok. 150 ha ziemi na Służewcu z myślą o nowym kompleksie wyścigowym. Jego głównym projektantem został hrabia Zygmunt Plater-Zyberk. W „miasteczku wyścigowym”, jak nazwano budowany z rozmachem kompleks, były stajnie dla ponad 800 koni połączone tunelem z padokiem, mieszkania dla pracowników, magazyny – w tym zbożowy na 550 t ziarna, wieża ciśnień. Tor mógł być sztucznie zraszany. Był to największy tego typu obiekt w Europie. 3 czerwca 1939 r. nastą-

60

watering system. Służewiec Racecourse was the largest in Europe. It was officially opened and blessed on 3 June 1939.

Unfortunately, the residents of Warsaw got to enjoy it for less than three months. Races were scheduled for 1 September, but the last meeting before the war was held in late August.

The racecourse remained almost intact during the war as the Nazis took the horses away and used it to store goods and station their troops.

The second season in Służewiec opened in 1946 with 237

© AGENCJA GAZETA (2), M.P.(2)

Derby – piękne konie i… kapelusze.

The derby is all about beautiful horses and... hats.

piło jego uroczyste otwarcie i poświęcenie. Warszawiacy cieszyli się nim tylko niecałe trzy miesiące – ostatnie przed wojną gonitwy rozegrano w końcu sierpnia. W czasie wojny tor przetrwał bez większego uszczerbku, ponieważ hitlerowscy okupanci wywieźli konie i urządzili tam magazyny. Stacjonowały tam też ich wojska. W 1946 r. odbył się na Służewcu drugi sezon, a w 1950 r. stajnie zostały znacjonalizowane.

Sprywatyzowano je 44 lata później, a przedsiębiorstwo wyścigowe stało się jednoosobową spółką Skarbu Państwa. Od 2008 r. organizatorem wyścigów jest Totalizator Sportowy, który w wydzierżawił tor od Polskiego Klubu Wyścigów Konnych. Wracają czasy świetności Służewca i odradza się moda na wyścigi konne. Tradycyjnie w pierwszą niedzielę lipca odbywają się Derby, którym co roku towarzyszy konkurs na najpiękniejszy kapelusz.

Jubileuszowy sezon 2014 w Warszawie będzie liczył 54 dni, a łączna pula nagród w gonitwach wyniesie 8 152 900 zł. Pierwsza bomba poszła w górę w sobotę 26 kwietnia, a ostatnia pójdzie w niedzielę 23 listopada. 6 lipca rozegrane zostaną Derby, a 5 października Wielka Warszawska. 24 sierpnia odbędzie się Dzień Arabski. Nowości sezonu to Dzień Katarski (27 lipca) i całkowicie poświęcony kobietom Dzień Wenus (10 sierpnia). ☐

races featuring more than 160 horses. The Służewiec stables were nationalised in 1950. Forty four years later, they were privatised, although the horse racing business was made a one-person company owned by the State Treasury.

The Totalizator Sportowy [Sport Totaliser], which leases the racecourse from the Polish Horse Racing Club, has been organising events since 2008. Służewiec has been restored to its former glory and horse racing is becoming fashionable once more. The younger people in the enclosures simply want to have a good time, while the older generation come to Służewiec to rediscover the feel of old Warsaw.

The Warsaw Derby is traditionally held on the first Sunday in July and each year the event is accompanied for a contest for best hat.

The anniversary 2014 Warsaw season will feature 54 days of racing, and a total prize pool of PLN 8,152,900. The first race was held on Saturday, 26 April, and the last will be held on Sunday, 23 November. The highlight of the season is the Derby on 6 July and the Great Warsaw Race on 5 October.

Arabian Racing Day will be celebrated on 24 August. New events this season include Qatar Day (27 July) and Venus Day celebrating women (10 August). ☐

Artykuł powstał przy współpracy z Totalizatorem Sportowym.

The story was written in cooperation with the Totalizator Sportowy.

Zabytkowy tor wyścigów konnych na Służewcu to perła architektury hippicznej na skalę światową.

The historical racecourse in Służewiec is a jewel of horse racing architecture.

61

ROZMOWY O BIZNESIE

Business Talk

ZARZĄD TEJ FIRMY SPOTYKA SIĘ W KUCHNI. EFEKT? 125 LODZIARNI. BYWA, ŻE TRZY NOWE TYGODNIOWO. / THE MANAGEMENT OF THE COMPANY MEETS IN THE KITCHEN. RESULT? 125 ICE CREAM PARLOURS. THEY SOMETIMES OPEN THREE IN A WEEK. ROZMAWIA/INTERVIEWED BY:

Maciej Waszkiewicz

SUKCES SMAKUJĄ MAŁĄ ŁYŻECZKĄ Savouring success with a tiny spoon

62

© ARTUR SOKOŁOWSKI, RAFAŁ KLOS

Rodzina Grycanów jeździ na nartach?

Elżbieta Grycan: Tak, prawie cała.

To tak łagodna zima, jak ostatnia, cieszy czy smuci ludzi, którzy jeżdżą na narty i produkują lody?

E.G.: Są miejsca na świecie, gdzie śnieg leży zawsze!

Państwo chyba żyją pogodą jak mało kto w kraju.

E.G.: Pewnie tak. Czy pan wie na przykład, że sprzedaż zawsze rośnie już w marcu, bo ludzie rano, gdy początek dnia jest jeszcze mroźny, ubierają się grubo, a potem, w południe, gdy zaświeci słońce, pocą się w tych kurtkach i dla orzeźwienia kupują lody? Mąż do dziś patrzy w niebo wieczorem, bo przecież jeśli tam jest dużo gwiazd, to będzie pogoda. Więc tak, żyjemy pogodą. Ale nie liczymy tylko na nią, przede wszystkim pracujemy nad jakością naszych lodów. Wystarczy powiedzieć, że jako jedyni w kraju sami produkujemy dodatki smakowe do lodów.

Ale w rodzinie Grycanów idzie nowe, czyli córki Małgorzata i Magdalena. Pani Małgorzato, ja się boję, że ma pani jakieś rewolucyjne plany...

Małgorzata Grycan: Oj, nie. Nie mam wywrotowego charakteru. Przepisy rodziców na dobre lody, na dobry biznes zostają. Zresztą oni są jeszcze ciągle bardzo aktywni! Decyzje podejmujemy więc razem.

Wyobraźnia podsuwa mi taki obrazek: z laboratoriów wychodzi nowy smak, rodzina Grycanów siada w domu w kuchni, każdy ma swoją łyżeczkę i z jednego pudełka smakuje kolejne porcje, żeby ocenić efekt finalny.

M.G: No bo przeważnie tak jest. Nie bez kozery podpis taty widnieje na każdym pudełku lodów. Ich smak gwarantujemy swoim nazwiskiem, więc każda nowa propozycja musi przejść test naszego podniebienia.

I wszyscy pracownicy mają do pani telefon, tak jak to jest w przypadku pani taty?

M.G.: Może wszyscy to nie, bo pracowników jest już zbyt dużo. Ale numer telefonu do nas nie jest żadną tajemnicą.

Wiele osób w firmie go ma – i to na każdym szczeblu. Mam wrażenie, że muszę pana uspokoić. Dobrych praktyk w Grycanie nikt nie zamierza zmieniać. Ja od 10 lat pracuję z rodzicami. Zaczynałam jako dziecko za ladą, potem dostałam lodziarnie na zasadzie franczyzy, żeby dojrzeć w biznesie, a teraz opiekuję się lodziarniami w firmie w ogóle. Włączam do zarządzania nowoczesne technologie – na przykład pojawiliśmy się na Facebooku – i unowocześniam lodziarnie. Będą bogatsze w ofertę, jaśniejsze i lżejsze. Mniej bitej śmietany, a więcej lekkich smaków – na przykład lody na bazie jogurtu. Ale też i ciasta, desery. Wszystko robione, jak nasze lody – z sercem.

Do lodziarni nie chodzę, bo potrafię zjeść litr lodów naraz. Wolę tę zawstydzającą rozpustę uprawiać w domu.

M.G.: Niepotrzebnie się pan z nią ukrywa. Mamy klientów, którzy w lodziarniach kupują litrowe pudełeczko i bardzo dumnie zjadają je całe na miejscu.

Do the Grycans go skiing?

Elżbieta Grycan: Yes, almost all of them.

Is a mild winter like the last one we had a cause for happiness or concern for people who ski and make ice cream?

E. G.: There are places on Earth where there is always snow.

There cannot be too many people in Poland as in tune with the weather as you.

E. G.: You’re probably right. Do you know that sales always increase in March because people dress warm in the morning when it’s still frosty and are sweating in their warm jackets by noon, and so they buy ice-cream to refresh themselves? My husband always inspects the sky in the evening, because a starry night promises good weather.

Yes, we are in tune with the weather. But we don’t just rely on the weather. We also work on improving the quality of our ice cream. Suffice it to say that we’re the only ones in Poland who make our own flavoured toppings and sauces.

There are some new arrivals in the Grycan family, viz. your daughters Małgorzata and Magdalena. Malgorzata, I’m afraid you’re planning a revolution.

Małgorzata Grycan: No, I’m not. I don’t have a subversive personality. I’m sticking to the great ice cream and business formulas of my parents, who are still very active. We make our decisions together.

I can imagine the following scene: a new flavour is developed in the lab, the Grycan family is at home, sitting in the kitchen, and everyone is spooning ice cream out of the same tub to assess the results.

M. G: Well, that’s how it usually works. My father’s signature does not get on the tub by accident. Our name guarantees the flavour. That means that every new product has to pass our palate test.

And all your staff have your phone number, just as they have your father’s number?

M. G: Maybe not all of them. There are too many. But our phone numbers are no secret. They’re known to many people at all company levels. I get the impression that you need reassurance. No one is planning to change Grycan’s good practices. I’ve been working side by side with my parents for a decade. I started as a child, behind the counter, and later ran a franchise ice cream parlour to get an understanding of the business. Now, I oversee all our branded ice cream shops. I’ve embraced new technologies in my management style, e.g. we are on Facebook, and I’m upgrading our ice cream parlours. There will be a bigger range, and the interiors will be brighter and lighter. There will be less whipped cream and a bigger choice of lighter flavours, e.g. yoghurt-based ice cream, as well as cakes and desserts. All made with passion, just like our ice cream.

I don’t go to ice cream parlours, but I can devour a litre

63

Business Talk

Wspólnota w rozpuście, rzeczywiście, ośmiela. A ile lodziarni Grycana już jest?

M.G.: Już 125! Pan wybaczy, że się śmieję, ale przybywa ich tak wiele, że łatwo stracić rachubę – czasem trzy tygodniowo otwieramy. Nie wiem, czy ma pan świadomość, ale rozmawiamy w pierwszej z nich. I jak się pan obróci, zerknie przez ramię, to zobaczy, jak rodzice robią dzieciom zdjęcia z naszymi pucharkami lodowymi.

To dlatego ma pani taki rozbiegany wzrok.

M.G.: No właśnie. Rodzice nauczyli mnie, że właśnie dla takich momentów pracujemy, więc je wyszukuję.

A zyski? Nie uwierzę, że nie chodzi głównie o nie.

E.G.: Zyski, oczywiście, że są bardzo ważne. Ale my jesteśmy firmą rodzinną i nawet w trudnych czasach możemy podjąć decyzję, że zaciskamy pasa i obniżamy marże, żeby utrzymać jakość. Zyski czerpiemy wtedy malutką łyżeczką, powolutku.

A czy Małgorzata Grycan odwiedza fabrykę, jak rodzice, żeby już dosłownie zaczerpnąć łyżeczką tego, co jeszcze na taśmie?

M.G.: Jasne. Ale nie tylko dla kontroli, także dla frajdy. Proszę mi wierzyć, że lody przed zamrożeniem mają niepowtarzalną kremową konsystencję. Nie mogę się im w tej formie oprzeć.

Coś wspaniałego.

KAŻDA NOWA LODOWA PROPOZYCJA MUSI PRZEJŚĆ TEST NASZEGO PODNIEBIENIA. EVERY NEW ICE CREAM PRODUCT WE COME UP WITH HAS TO PASS OUR PALATE TEST.

Czyli jeszcze się państwu lody nie przejadły.

E.G.: To w naszym życiu naprawdę wielka radość. Proszę sobie wyobrazić, że niemal każdego wieczora przed pójściem spać jemy „grycany” i przeglądamy schodzące z lodziarni raporty. To wielka satysfakcja patrzeć, jak nowy smak czy deser z nowej oferty znajduje coraz więcej i więcej małych i dużych miłośników. ☐

of ice cream in one go. I prefer to indulge in such shameful decadence at home.

M. G: There’s nothing to be ashamed of. We have customers who buy a one litre tub and proudly gorge the lot in the parlour.

A sense of unity in decadence is actually overawing.

How many Grycan ice cream parlours do you have?

M. G: 125 and counting. Sorry for laughing, but the number is growing so fast that I tend to lose count. We sometimes open three in a week. I don’t know whether you realise it, but we’re sitting in the oldest one. If you turn around and look over your shoulder, you’ll notice parents taking pictures of their children with branded ice cream cups.

And it’s making your eyes restless.

M. G: You’re right. My parents taught me that moments like these are what we work for, so I watch out for them.

And what about profit? I find it hard to believe that that’s not the most important thing.

E. G.: Profit is obviously very important. But this is a family business, and even in challenging times, we can decide to slash margins to maintain quality. That’s when we have to scoop out our profits with a small spoon, very slowly.

Has Małgorzata Grycan ever visited the factory to taste the product from the line, like her parents used to?

M. G: Of course, I have. And not just to monitor it, but for fun as well. You can take it from me that ice cream has a unique creamy texture before it’s frozen. I find it irresistible.

It’s absolutely delicious.

So you never get sick of ice cream.

E. G.: It’s a source of great joy in our life. Try to imagine that almost every night before we go to sleep we have Grycan ice cream and go over the reports from our parlours. It gives us enormous satisfaction to see that a new flavour or a dessert from a new range is winning over ice cream enthusiasts large and small. ☐

Artykuł powstał przy współpracy z firmą Grycan.

This article was written in cooperation with Grycan.

64

© ARTUR SOKOŁOWSKI

ROZMOWY O BIZNESIE

ŚWIAT I LUDZIE

People and the World

KTO PLUJE DO ZUPY Who spits in the soup NIKT NIE WIDZIAŁ NA JAWIE KRASNOLUDKA, ELFA CZY TROLLA, ALE TO JESZCZE NIE DOWÓD, ŻE NIE ISTNIEJĄ. / THE FACT THAT NO ONE HAS EVER SEEN A GNOME, AN ELF OR A TROLL DOES NOT MEAN THAT THEY DON’T EXIST. Pol

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

TEKST/ : Zuzanna

66

Potrafią napluć do zupy, przesuwać sprzęty, zmylić prostą wy­ dawałoby się drogę i zaciemnić jasną rzeczywistość, a nawet porywać dzieci. Krasnoludki stawiają ludzi w kłopotliwej sy­ tuacji, bo nie wiadomo, jak zachować się wobec tych ludzi­ ków – nieludzi, wymyślonych przez człowieka i tak małych, że dla ludzkiego oka niewidocznych? I czy w ogóle istnieją?

– Krasnoludki istnieją – twierdzi Cezary Buśko, archeolog, au­ tor książki Życie codzienne krasnoludków w starożytności i wiekach średnich. Studium archeologiczne. Książka ta spotkała się z pochlebnymi recenzjami, również na portalach naukowych.

Można zatem zaryzykować twierdzenie, że świat nauki bliski jest akceptacji istnienia równoległej do ludzkiej kultury kras­ noludzkiej. – Poświadczają ją liczne źródła pisane, materiały etnograficzne zebrane m.in. przez Kolberga, Bystronia, a w końcu odkrycia archeologiczne – mówi Cezary Buśko.

– Zabytki archeologiczne dotychczas interpretowane jako

They can spit in the soup, move furniture, lead you astray on a seemingly straight road, obscure what is clear, and even abduct children. Gnomes put us in an awkward position, as we are not sure how to react to these little people – nonhumans of our own invention and so small as to be invisible to the human eye. Do they even exist?

“Gnomes exist”, argues Cezary Buśko, an archaeologist and the author of Życie codzienne krasnoludków w starożytności i wiekach średnich. Studium archeologiczne [The ordinary life of gnomes in Antiquity and the Middle Ages: An Archaeological Study]. The book has had positive reviews – even on archaeo­ logical sites. We can therefore venture to say that science is ready to accept a gnome culture existing parallel to the human world. “This is attested by a number of written sources, ethnological research conducted by Kol­ berg, Bystroń, and archaeological discoveries”, claims Buśko. “I believe that archaeological artefacts that were thought to be objects associated with religious cults until recently were actually everyday items used by gnomes.

Archaeology often relies on very subjective interpretations of finds or facts. I strongly be­ lieve that our ancestors would be amazed to read contemporary research papers about their lives.

This has what led me to write about gnomes”, he says.

ILLEGAL DWARVES AND GARDEN GNOMES “Dwarves are the Pygmies of the new era (...)

These creatures have giant heads, a small frame, a stocky build and ugly flat faces with brittle and wispy hair” (O. Kolberg, Lud,

67

People and the World

przedmioty związane z kultem religijnym, ja interpretuję jako przedmioty codziennego użytku kultury krasnoludzkiej. Ar­ cheologia często opiera się na bardzo subiektywnej interpre­ tacji znalezisk czy faktów i myślę, że nasi przodkowie mogliby się mocno zdziwić, czytając współczesne opracowania na­ ukowe dotyczące ich życia. Dlatego właśnie pokusiłem się o napisanie pracy na temat krasnoludków – dodaje Cezary Buśko.

KRASNAL NIELEGALNY I OGRODOWY Krasnoludki są to Pigmejczyki nowych czasów (…) Są to istoty z ogromnymi głowami, małej nader postawy, krępej tuszy i brzydkiej, płaskiej twarzy, o włosach szorstkich i strzępiastych (O. Kolberg, Lud, Kraków 1882). – Niektóre krasnoludki jak uśpieni pod Giewontem rycerze, pojawiają się w sytuacjach zagrożenia. Weźmy chociażby przykład wrocławskiej Poma­ rańczowej Alternatywy – mówi Cezary Buśko.

Krasnoludki, jako niewielkie istoty, są niezwykle silnymi nośni­ kami absurdu. Dlatego właśnie w latach 80. przebrani za krasnali członkowie ruchu Poma­ rańczowej Alternatywy rysowali na budynkach małe krasnale i wpra­ wiali w osłupienie uzbrojoną milicję, rozdając ulotki z taki­ mi hasłami, jak: „Oby­ watelu, pomóż mili­ cji, pobij się sam”.

Niejeden z członków ruchu został wów­ czas aresztowany „za udział w nielegalnym zgromadzeniu krasnali”.

We wrocławskim sądzie niedawno skończył się proces o prawa do wize­ runku krasnala. Wygrał go twórca Pomarańczowej Alternatywy Waldemar Major Fydrych, a Wrocław ma zaprze­ stać promowania się wizerunkiem tego ruchu społecznego.

A co na to Nowa Sól, która krasnalem stoi? W złotym okresie, czyli pod koniec lat 90., było w tym mieście zarejestrowanych 400 producentów krasnali ogrodowych. Dziś ogólną liczbę krasnali w samych tylko niemieckich ogródkach szacuje się na 25 mln, a rodowód większości z nich sięga Nowej Soli właśnie.

W XVII w. uznawane były za gustowną ozdobę rezydencji i par­ ków, a produkowała je Wiedeńska Manufaktura Cesarska. Pier­ wowzorem krasnoludków z filmów Walta Disneya były właśnie krasnale ogrodowe. Ich stroje zapożyczono od średniowiecz­ nych górników niemieckich. Bo jak wiadomo, krasnale miesz­ kają pod ziemią. Mogą też ukrywać się w skałach. Podobnie jak ich bracia i siostry – trolle i elfy.

68

Kraków 1882). “Some dwarves appear in threatening situa­ tions like the sleeping knights of Giewont. This is best illus­ trated by the case of the Orange Alternative in Wrocław”, says Buśko. Gnomes are a fitting vehicle for absurd ideas. In the 1980s, members of the Orange Alternative movement dressed up like dwarves, drew tiny gnomes on buildings, distributed toilet paper (scarce at the time) to people in the streets, and handed dumbstruck militia men leaflets with slogans like “Help the police, beat yourself up”. One member was arrested for “participating in an illegal gnome rally”.

A Wrocław court recently ruled on the rights to the image of the dwarf. The mastermind behind the Orange Alternative, Waldemar Major Frydrych deprived the mayor of the city of the rights to use, commercialise and manufacture any mer­ chandise that features the dwarf – the symbol of the social movement.

So how did Nowa Sól – a city that thrives on gnomes – react?

In its heyday in the late 1990s, the town had 500 garden gnome manufaturers. There are an estimated 25 million gar­ den gnomes in Germany and most were made in Nowa Sól.

In the 17th century, gnomes manufactured by the Imperial Manufacture in Vienna were seen as a tasteful ornament for mansions and parks. Walt Disney’s dwarves were mod­ elled on garden gnomes, while their clothes were borrowed from medieval Ger­ man miners. After all, we all know that dwarves dwell underground. They some­ times hide in rocks too. Just like their cousins – trolls and elves.

THE ELVES DEMAND PEACE AND RESPECT Iceland is a country with a large population of these hidden people. Research indicates that fifty percent of Icelanders believe in elves, and the president says that, although he’s never seen an elf himself, this does not prove that these invis­ ible creatures do not exist. The mayor of Hafnarfjörður, which prides itself on having one of the world’s biggest populations of hidden people, has published a map of the town indicating where elves have their offices, houses, and even a library and a university for elves, dwarves, gnomes and invisible people.

Elves, just like any other Earth dwellers, are entitled to respect.

In Iceland, machines breaking down and workers falling ill while constructing a road are signs that humans have intrud­ ed on the territory of the invisible creatures. It is best to con­ sult an elf seer in these situations. The elf seer will facilitate

© EAST NEWS (2), GET TYIMAGES,SHUT TERSTOCK. POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: SHUT TERSTOCK (2)

ŚWIAT I LUDZIE

69

People and the World

ELFY CHCĄ SPOKOJU I SZACUNKU Islandia obfituje w elfy. Badania wskazują, że około połowy Islandczyków w nie wierzy, a pre­ zydent tego kraju przyznaje, że co prawda elfa nie widział, ale absolutnie nie jest to dowód na ich nieistnienie. Burmistrz Hafnarfjordur, które cieszy się jedną z większych populacji ukrytych istot, opublikował mapę swego miasta z naniesionymi siedzibami, domami, a nawet biblioteką i uniwersytetem elfów, kras­ nali, gnomów i niewidocznych ludzi.

Elfy, jak każda zresztą istota, pragną szacun­ ku. Dlatego gdy gdzieś na Islandii zaczynają się psuć maszyny, a robotnicy chorować, jest to znak, że być może naruszone zostało ich terytorium. Wtedy trzeba skorzystać z pośrednictwa medium. Czasem wystarczy po prostu dać elfom trochę czasu na przeprowadzkę. – Może­ my na trzy dni przerwać prace, to nie kosztuje nas wiele, a le­ piej ze wszystkimi być w dobrych stosunkach – mówi inżynier, właściciel wielkiej firmy budującej drogę. Czasem jednak elfy są do swego miejsca zbyt przywiązane i nie mają zamiaru udo­ stępniać go ludziom. Pod koniec lat 30. XX w. w Kópavogur rozpoczęto przebudowę drogi, co oznaczało, że trzeba przebić tunel przez Álfhóll – Wzgórze Elfów. Najpierw zabrakło pienię­ dzy i prace przerwano. Po 10 latach wznowiono je, ale maszy­ ny psuły się jedna po drugiej, a narzędzia ginęły. Drogę popro­ wadzono w końcu wokół wzgórza. W latach 80. miała być pokryta asfaltem i poszerzona, co oznaczało naruszenie wzgó­ rza. Gdy kolejne świdry popękały na skale, robotnicy odmówili pojawienia się tam z narzędziami. W rezultacie w miejscu za­ mieszkania elfów droga się zwęża, a wzgórze Álfhóll jest chro­

communication between the construction com­ pany and the elves. Sometimes, all they need is some time to move elsewhere. “We might suspend work for three days. It doesn’t cost much and it’s best to maintain good relations with everyone”, says an engineer, who owns a small road con­ struction company. Sometimes elves are simply too attached to their homes and have no inten­ tion of sharing them with humans. Road con­ struction began in Kópavogur in the late 1930s.

This required drilling a tunnel across the Elf Hill.

First, the work had to be suspended due to lack of money. The project was resumed after a decade but machines kept breaking down and tools went missing. The road was eventually routed around the hill.

In the 1980s, there were plans to widen it and cover it with asphalt, which meant disturbing the hill. After several drills had been broken in the rock, the workers refused to bring their tools to work. Eventually, the road was left narrow near the elf habitat, and Álfhóll Hill is now a protected cultural heritage site. In 2004, US company Alcoa had to have a gov­ ernment expert certify that the aluminium smelter construc­ tion site “holds no promise of archaeological finds and is not a site related to elf culture.” In 1982, 150 Islanders demonstrat­

Królestwo Małych Ludzi to park tematyczny w pobliżu Kunming w prowincji Yunnan, gdzie zatrudnione są osoby dotknięte karłowatością.

The Kingdom of the Little People is a theme park located near Kunming, Yunnan that features comic performances by people with dwarfism.

70

© EAST NEWS, SHUT TERSTOCK (3)

ŚWIAT I LUDZIE

Przy Drodze Trolli w Norwegii stoi oficjalny znak ostrzegawczy: „Uwaga, trolle!”.

On Troll's Path in Norway you can come across the official "Beware of the trolls!" roadsign.

nione jako dziedzictwo kulturalne. W 2004 r. amery­ kańska firma Alcoa musiała uzyskać certyfikat rządowego eksperta, który zaświadczył, że plac budowy huty aluminium „nie daje rokowań na odkrycia archeologiczne oraz nie jest miejscem związanym z elfa­ mi”. W 1982 r. 150 Islandczyków demonstrowało pod bazą NATO w Keflavik w obronie elfów zagrożonych przez amerykańskie samoloty wojskowe. Żaden Islandczyk przy zdrowych zmysłach nie rzuci kamieniem – z obawy, by nie tra­ fić nim elfa.

Jedna z genealogii elfów głosi, że pochodzą one od nieumy­ tych dzieci Ewy, które starała się ukryć za plecami przed Bo­ giem, gdy ją odwiedził. A co człowiek ukrył przed Bogiem, Bóg ukryje przed człowiekiem – rzekł Stwórca. I tak znów zawiniła kobieta. A może elfy, jako brudne dzieci, symbolizują tę cząstkę ludzkiej natury, której nie akceptujemy i nie chcemy widzieć?

I dlatego właśnie elfy, trolle, gnomy i krasnale żyją niewidzialne w skałach, pod ziemią, zaszyte głęboko w ciemnym lesie? ☐

ed outside a NATO base in Keflavík to protect elves endan­ gered by US military aircraft. No Icelander in his right mind would ever throw a stone if doing so risked hurting an elf.

One elf genealogy claims that elves are the descendants of the unwashed children of Eve, who tried to hide them behind her back when God came to visit her. God then declared: "What man hides from God, God will hide from man.” So, as usual, it was all the fault of a woman. Or perhaps elves, being dirty children, symbolise a part of human nature we fail to accept and see? This might explain why elves, trolls, gnomes and dwarves dwell invisibly in rocks, under the ground, and deep within darks forests. ☐ REKLAMA

Mniej (i) Więcej / Less (and) More

PROMOCJA

ChCesz wymodelować sylwetkę, wyszCzuplić biodra i podCzas jednego zabiegu powiększyć piersi lub zlikwidować zmarszCzki? lipofilling, Czyli wypełnianie własną tkanką tłuszCzową, jest właśnie dla Ciebie. / do you want to shape your body, slim your hips and in one treatment enlarge breast or eliminate wrinkles? lipofilling your own adipose tissue is right for you.

Na czym polega wyjątkowość zabiegu?

Tkanka tłuszczowa pobierana jest najczęściej z okolic ud, lędźwi lub brzucha i poddawana odwirowywaniu za pomocą najnowocześniejszego urządzenia Adivive Palomar. Zwiększa ono skuteczność zabiegu w porównaniu do innych metod. Wirowanie pozwala oczyścić ją z płynów i pozostawić tylko zdrowe komórki. Następnie tkanka tłuszczowa jest aplikowana w wybrane miejsce. Lipofilling najczęściej stosowany jest do poprawy rysów twarzy, modelowania policzków, ust i wypełniania zmarszczek, polecany jest również do modelowania pośladków. W przypadku piersi zabieg pozwala na ich powiększenie nawet o jeden rozmiar. „Zastosowanie własnego wypełniacza ma wiele zalet: nie grozi alergią, krótki czas wykonania zabiegu oraz rekonwalescencji. Tego samego dnia można wymodelować sylwetkę przy pomocy lasera SlimLipo 3D, który zapobiega efektowi obwisłej skóry” – mówi dr Konrad Januszek, chirurg plastyk z Elite Centrum Laseroterapii.

What is the uniqueness of this treatment?

Adipose tissue is taken mostly from the area of the thighs, loins or abdomen and subjected to spinning with use of the most modern Adivive Palomar equipment.

This adds to the efficacy of the procedure as compared to other existing methods. Spin allows you to clean it with liquids and leave only healthy, the most valuable cells. Then the adipose tissue is applied to the selected location. Lipofiling is most commonly used to improve facial features, modeling cheeks, lips and filling wrinkles, it is also recommended for modeling buttocks. In the case of breast, the treatment allows them to increase by as much as one size, modelling the shape and firming. ”Using your own filler has many advantages: doesn’t threaten the allergy, a short time of the treatment and recovery. In the same day you can shape your body with Palomar SlimLipo 3D laser, which prevents effects of saggy skin” – says Dr. Konrad Januszek, plastic surgeon from Elite Laser Therapy Centre.

Elite Centrum Laseroterapii jest Centrum Szkoleniowym metody SlimLipo w Polsce / Elite Laser Therapy Centre is the Training Centre for the SlimLipo method in Poland: ul. Pereca 2, tel. 22 652 34 62; ul. Wąwozowa 8 lok.7B, tel.: 22 894 83 84, www.elite.waw.pl

Wyłączny dystrybutor / Exclusive distributor: ITP S.A. ul. Domaniewska 37, 02-673 Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl

71

HISTORIA

History

WYNALAZEK KUPCÓW I KSIĘGOWYCH

The creative fruit of merchants and bookkeepers

ŚWIAT ZAWDZIĘCZA IM WIĘCEJ, NIŻ PRZYPUSZCZA. BEZ NICH NIE BYŁOBY SZEKSPIRA, DOSTOJEWSKIEGO I E.E.CUMMINGSA, A TAKŻE TEGO TEKSTU. BO WIELE WSKAZUJE NA TO, ŻE PISMO WYEWOLUOWAŁO Z TECHNIK KSIĘGOWANIA, A TWÓRCAMI PIERWSZYCH ALFABETÓW BYLI PRADAWNI KUPCY. / THE WORLD OWES MERCHANTS AND BOOKKEEPERS A GREATER DEBT THAN YOU PROBABLY REALISE. THERE WOULD HAVE BEEN NO SHAKESPEARE, DOSTOYEVSKY, E. E. CUMMINGS, OR EVEN THIS ARTICLE, WITHOUT THEM. THERE ARE MANY INDICATIONS THAT WRITING EVOLVED FROM BOOKKEEPING AND THE EARLIEST WRITING SYSTEMS WERE THE INVENTION OF ANCIENT MERCHANTS. Agata Brandt

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

TEKST/BY:

72

© GET TYIMAGES,

Malowidła naskalne z jaskini Lascaux we Francji mają 17–19 tys. lat. Prehistoryczny artysta opowiedział nimi sceny z polowań.

Wall paintings in the Lascaux cave in France are 17,000 to 19,000 years old. The work of a prehistoric artist depicts hunting scenes.

73

HISTORIA

History

Można bez niego żyć. Można bez niego opowiadać historie rodu, rycerskie sagi i przekazywać królewskie dekrety. Ale już handel bydłem czy zbożem i prowadze­ nie rejestru przychodów i wydatków bez jakiejś formy zapisu są w zasadzie nie­ możliwe. Gdy ludzkość zaczęła handlo­ wać, na początku karbowała więc kije w myśl zasady „jedno nacięcie – jedna owca” (jeszcze w XIX w. na wsiach euro­ pejskich kwitowano tak odbiór towarów czy pożyczane pieniądze). Pradawne kij­ ki-kalkulatory zgniły w ziemi, przetrwały

We could live without writing. We could recite family stories, tell chivalric tales and promulgate royal decrees. But trading in cattle or accounting for revenue and expenses would be almost impossible without written records. When people began to trade, they initially made incisions on sticks e.g. “one notch – one sheep” (tallies were used in European villages to confirm the receipt of commodities and the issue and repayment of loans as recently as the 19th century). Ancient tally sticks have long since rotted in the soil, but notched bones and stones have survived – the oldest were found in Thuringia and date back approx. 300,000 years. Talking knots are another invention of ancient bookkeepers. These were used in China c. 3000 BC and perfected by the Incas, whose notes resembled snarled string necklaces. For years, their writing, known as Quipu (“knot” in Cusco-Collao Quechua), was thought to be nothing more than a system of numer­ ical records. In 2005, the American magazine Science announced that Inca knots might have been used to record names of people or places. Anthropologist Dr Sabine Juland who has been trying to unravel the mystery of talking knots Na glinianych cylindrach ryto znaki rylcem.

A stylus was used to carve signs on clay tablets.

Pokwitowanie za sprzedaż pola i domu na sumeryjskiej tabliczce z terakoty (ok. 2550 r. p.n.e.).

Bill of sale of a field and one house paid in silver. Terracotta tablet with Sumerian writing (around 2550 BC).

74

© M.P.,LESSING/CZARNY KOT, CORBIS/FOTOCHANNELS

Inkaskie kipu – co nim zapisano, do dziś pozostaje tajemnicą.

The Inka quipu – it has not been deciphered what it was meant to record.

za to znaczone nacięciami kości i kamie­ nie, z których najstarsze liczące sobie ok.

300 tys. lat znaleziono w Turyngii.

Kolejnym wynalazkiem starożytnych księgowych było pismo sznurkowe, uży­ wane już 3 tys. lat p.n.e. w Chinach, a do perfekcji doprowadzone przez Inków, którzy robili notatki wyglądające jak peł­ ne supełków naszyjniki ze sznurka. Ich pismo, zwane kipu (w języku keczua „wę­ zeł”), przez lata uważano tylko za sposób zapisu liczb. W 2005 r. amerykańskie pi­ smo Science ogłosiło, że inkaskie węzełki mogły służyć także do zapamiętywania nazw geograficznych czy imion. Zagadkę kipu usiłuje rozwikłać antropolog dr Sabi­ ne Hyland, której zdaniem złamanie szy­ fru Inków będzie przełomem na miarę odcyfrowania egipskich hieroglifów.

Pismo pojawiło się w historii ludzkości, gdy kultury zbieracko-łowieckie i rolnicze zaczęły tworzyć bardziej skomplikowane formy organizacji społecznych. Czyli ja­ kieś 5 tys. temu w Mezopotamii i Egipcie.

believes that deciphering the Inca code will be a breakthrough comparable to decoding Egyptian hieroglyphs.

Researchers believe that humans invented writing in Mesopotamia and Egypt some 5,000 years ago, when hunter-gatherer and agricultural cultures began to create more sophisticated forms of social organisation.

AT FIRST, THE TOKENS, CLAY At first, the tokens, clay balls, cones, discs and cylinders found at archaeological sites in the Middle East did not strike scientists as particularly interesting. But then they realised that those inconspicuous clumps of clay were elements of an accounting system that was probably a distant ancestor of modern writing systems. Tokens became more sophisticated in the 4th century BC. Their surfaces were marked with lines and impressions, and they were sometimes shaped like animals. Tokens were an essential tool of traders, who were starting to spread their wings. Commodities dispatched to distant places were sent with clay balls containing tokens that corresponded to the size of the shipment. These clay invoices let the recipient check whether the shipper had pilfered any of the goods.

Over time, these balls evolved into tablets and the number of impressed pictograms began to increase. In the late 4th century BC, phonetic values were assigned to symbols, which started to become ideograms or syllables. You have just witnessed the birth of writing. The gestation period was a long one – thou­ sands of years passed between recording the number of cattle and the birth of the scripts used to write religious texts, and the histories of kingdoms. Once born, though, development was rapid. In the 3rd century BC, the sharp styluses used to REKLAMA

Rewolucyjny przeszczep włosów Revolutionary hair transplant

Przeszczep włosów rewolucyjnym robotem ARTAS to zabieg, który nie pozostawia liniowych blizn na głowie, gwarantuje szybką i bezbolesną rekonwalescencję oraz naturalne rezultaty.

Wykształcony na Harvardzie dr Grzegorz Turowski jest pionierem tej technologii, a klinika New Horizons, w której przeprowadzany jest zabieg, to jeden z najbardziej profesjonalnych ośrodków na świecie z setkami zadowolonych pacjentów.

Robotic hair transplant – revolutionary hair restoration procedure using robotic technology and no linear scar on the back of the head. Dr Gregory Turowski is one of the most experienced robotic hair restoration surgeons in the world.

Fly in to Chicago for only 2 days and change your life forever. Restore your confidence.

Look younger and more attractive.

Chicago /USA 847 674-4646 www.smarthairtransplant.com

Przyleć do Chicago tylko na 2 dni, odzyskaj utracone włosy i pewność siebie.

Wyglądaj młodziej i bardziej atrakcyjnie.

Zadzwoń Chicago/USA 847 674-4646 www.SmartHairTransplant.com

przed

po

PROMOCJA

History

KLIN KLINEM Gliniane kulki, stożki, dyski i cylindry znaj­ dowane na stanowiskach archeologicz­ nych Bliskiego Wschodu nazywano licz­ manami (ang. tokens) i nie uważano za szczególnie ciekawe, dopóki badacze nie wpadli na pomysł, że te niepozorne grud­ ki gliny to pozostałości systemu księgo­ wania, prawdopodobnie przodka dzisiej­ szego pisma. W IV tys. p.n.e. tokeny stawały się coraz bardziej skomplikowane, znaczone liniami i zagłębieniami, przybie­ rały kształty zwierząt. Coraz bardziej po­ trzebowali ich rozwijający skrzydła han­ dlarze. Wraz z towarem przesyłali oni dalekiemu odbiorcy rodzaj glinianych kul, na których odciskano kształty znajdują­ cych się wewnątrz liczmanów odpowia­ dających przesyłanemu towarowi. Dzięki tej fakturze odbiorca mógł sprawdzić, czy pośrednik przywożący towar nie uszczu­ plił go po drodze. Z czasem z kul zrobiły się tabliczki i zwiększyła się liczba odci­ śniętych w nich piktogramów. Pod koniec IV tys. p.n.e. przyporządkowano znakom wartości fonetyczne, co sprawiło, że za­ częły funkcjonować jako ideogramy lub sylaby. Tadam! Właśnie asystowali Pań­ stwo przy narodzinach pisma.

Ciąża była długa – od zapłodnienia ludz­ kości ideą zapisu liczby sztuk bydła do powstania pisma, którym można było za­ pisywać teksty religijne czy historię pań­ stwa, minęło parę tysięcy lat, ale za to noworodek rozwijał się szybko. Ostry ry­ lec, którym rysowano w glinie znaki w III tys. p.n.e., zastąpiła trzcina o trójkąt­ nym przekroju, a piktogramy zmieniły się w grupy klinowatych zagłębień. Nowy sposób zapisu wymyślony przez Sume­ rów zyskał uznanie także Babilończyków i Asyryjczyków. W 2700 r. p.n.e. zapisywano klinami pierwsze teksty religijne i inskryp­ cje wotywne królów mezopotamskich.

Urzędnicy i księgowi stracili monopol na pismo, rodzili się pierwsi pisarze.

Tabliczka z pismem klinowym z zaklęciem przeciw ukąszeniu węża.

A tablet in cuneiform with an incantation against snake bites.

76

HIEROGLIFY I KLINY – DAWNE SYSTEMY PISMA – BYŁY PIEKIELNIE ZAWIŁE, A NAUCZENIE SIĘ ICH ZAJMOWAŁO LATA I KOSZTOWAŁO FORTUNĘ.

HIEROGLYPHIC OR CUNEIFORM, ANCIENT WRITING SYSTEMS WERE VERY COMPLICATED. MASTERING THEM TOOK YEARS OF TRAINING AND COST A FORTUNE.

© CORBIS/FOTOCHANNELS, M.P.

HISTORIA

PIŚMIENNA ELITA Badacze przywykli sądzić, że gdy w Mezopotamii zapisywano klinami prozaiczne rachunki, egipskie hieroglify stworzono od razu ku wyższym celom, czyli do zapisywania modlitw i historii faraonów. Przeczą temu badania nie­ mieckiego egiptologa Güntera Dreyera, który uważa, że hieroglify są nie tylko starsze od pisma klinowego, ale również wyewoluowały z cyfrowych zapisów i oznaczeń przedmiotów, m.in. darów składanych w grobowcach królów. Fak­ tem jest, że pierwsze odnalezione egip­ skie zapiski mają ok. 5 tys. lat. Święte czy ludowe, hieroglify czy kliny – dawne sys­ temy pisma były piekielnie zawiłe, a na­ uczenie się ich zajmowało lata i koszto­ wało fortunę. Nic dziwnego więc, że pisarze stanowili elitarną grupę, głównie na usługach administracji państwowej.

Musiały minąć wieki, nim powstał alfa­ bet, który trafił pod strzechy.

AAAABY ALFABET WYMYŚLIĆ… …znowu potrzeba było kupców. A także wielkich portów, które powstały na tere­ nie Palestyny, Libanu i zachodniej Syrii w III i II tys. p.n.e. i stanowiły handlowe centra ówczesnego świata. Mieszały się tam interesy, kolory skóry i języki, a także rodzaje pism. By się dogadać z kolegami z najdalszych krain, handlarze potrzebowali

Runiczny kalendarz z wyspy Sarema w Estonii (z lewej) i tokeny odkryte na terenie dawnej Mezopotamii.

Ancient runic calendar from Estonian island Saaremaa (left) and tokens discovered in former Mesopotamia.

make impressions into clay tablets were replaced with triangular reed pens and pictograms gave way to groups of wedge-shaped impressions. This new writing system, invented by the Sumerians, became popular in Babylonia and Assyria.

The earliest religious texts and the votive inscriptions of Mesopotamian kings were recorded using cuneiform script. Writing was no longer the domain of officials and bookkeepers – the first scribes had appeared on the scene.

THE LITERARY ELITE Researchers tend to think that the cuneiform script was used in Mesopotamia to keep mundane accounts, whereas Egyptian hieroglyphics were originally invented to serve a loftier purpose, viz. to record prayers and the history of the pharaohs.

This is contradicted by the findings of German Egyptologist Günter Dreyer, who believes that hieroglyphics predate the cuneiform script, and that they similarly evolved from numerical records and symbols denoting objects, such as offerings placed in royal tombs. The oldest known written records in Egypt are approx.

REKLAMA

NOWOŚĆ

Samotna i szalona wyprawa

Beaty Pawlikowskiej przez Amazonię

Dwa miesiące samotnej wyprawy przez Amazonię w Ameryce Południowej. Mój plan był prosty: przedostać się po rzekach od Orinoko w Wenezueli przez Rio Negro aż do Amazonki w Brazylii. Półtora tysiąca kilometrów przez dżunglę.

Czółnem, statkiem, motorówką wojskową z małpą na pokładzie i innymi przypadkowymi łodziami.

Wśród tajemniczych głosów tropikalnej puszczy, przez zagubione na końcu świata wioski i nieoczekiwane zdarzenia.

Wielka przygoda!

POLECAMY

Patron:

Książki dostępne w księgarniach, na www.burdaksiazki.pl i w sprzedaży wysyłkowej: tel. 22 360 37 77. Znajdź nas na Facebooku: Burda Książki

History

jednego systemu zapisu, którego mogli sami się nauczyć. Pewnie nie przez przy­ padek to słynący z żyłki do handlu Feni­ cjanie ułożyli składający się z 22 znaków pierwszy alfabet zawierający same spół­ głoski. Ale prawdziwa rewolucja nastąpiła, gdy wynalazkiem Fenicjan zainteresowali się Grecy. Prawdopodobnie greccy kupcy ok. IX w. p.n.e. zaadaptowali ich alfabet, w przebłysku geniuszu dodając doń sa­ mogłoski. Odtąd, po raz pierwszy w histo­ rii, można było zapisać każdy wypowie­ dziany przez człowieka dźwięk. Niemowlę przestało raczkować i stanęło na nogi. ŁACINA W IV w. p.n.e. w Grecji obowiązywał alfa­ bet joński, który rozpowszechniał się wraz z podbojami Aleksandra Wielkiego.

Greka stała się drugim językiem urzędo­ wym cesarstwa rzymskiego i fundamen­ tem języka używanego w cesarstwie bi­ zantyjskim. Na podstawie jednej z odmian alfabetu greckiego powstała cyrylica, alfabet łaciński zaś, według nie­ których naukowców, stworzyli mieszkańcy italskiego Lacjum, którzy zaadaptowali pismo Etru­ sków (ci zaś znali je od Greków).

Rzymianie przystosowali część liter greckich do dźwięków wła­ snej mowy i tak powstał alfabet łaciński, którym dziś posługuje się ok.

35 proc. ludno­ ści świata.

78

5,000 years old. Sacred or profane, hieroglyphic or cuneiform, ancient writing systems were extremely complicated. Mastering either required a good many years of training and an outlay of a fortune. Literate scribes formed a tight-knit elite group and they offered their services to the state administration. Centuries had to pass before an alphabet that gained wide popularity was invented.

INVENTING THE ALPHABET Another merchant – actually, thousands of other merchants – had to appear on the scene before the alphabet could be invented. Also necessary were the large port cities that began to spring up in Palestine, Lebanon and western Syria in the 3rd and 2nd centuries BC. These became the commercial hubs of antiquity, and each was a confusion of business deals, skin colours, languages and writing systems. Traders needed a single simple writing system they could learn themselves in order to communicate. Probably through sheer happenstance, the

SŁOWO „ALFABET” POWSTAŁO Z POŁĄCZENIA DWÓCH EGIPSKICH ZNAKÓW: ALEPH (GŁOWA WOŁU), OZNACZAJĄCE „A”, ORAZ BETH (DOM), CZYLI „B”.

THE WORD “ALPHABET” DERIVES FROM A COMBINATION OF TWO EGYPTIAN SIGNS: ALEPH (HEAD OF AN OX), MEANING "A", AND BETH (HOME), OR "B".

Siedzący skryba – rzeźba staroegipska.

A sitting scribe – an ancient Egyptian sculpture.

© GET TYIMAGES, LESSING/CZARNY KOT, SHUT TERSTOCK (2)

HISTORIA

Od lewej: pismo fenickie, greckie i średniowieczna łacina.

Left to right: Phoenician writing, the Greek alphabet and medieval Latin.

Phoenicians, who were famous for their business acumen, created the first alphabet. It had 22 letters, all consonants. But the revolution really took off when the Greeks adopted their alphabet to their own needs somewhere around the 9th century BC, and in a stroke of genius, supplemented it with vowels. Since then, people have gone on to record every sound made in every human language.

The infant had stopped crawling and now stood on its feet.

W tym i Polska, która przyjmując za spra­ wą Mieszka I chrześcijaństwo z Rzymu, z dobrodziejstwem inwentarza wzięła też łacinę (wyrugowała ona pismo runiczne, którym posługiwały się barbarzyńskie plemiona północnej Europy). Gdyby nasz pierwszy władca przyjął chrześcijaństwo z Konstantynopola, dziś pisalibyśmy alfa­ betem greckim lub, tak jak Rosjanie, po­ wstałą z greki cyrylicą… ☐

LATIN - THE FOUNDATION OF MODERNITY In 4th century BC, Greece was using the 24 letter Ionic alphabet that the conquests of Alexander the Great had made widespread. Koine Greek became the second official language of the Roman Empire and the basis of the language spoken in the Byzantine Empire. Cyrillic was invented as a variation on the Greek alphabet, whereas some scientists argue that the Latin alphabet was created by the inhabitants of Latium (modern Lazio, Italy) who had adopted the Etruscan writing system. The Romans definitely adopted some Greek letters to match the sounds of their native language, and so the Latin alphabet came to be. The Latin alphabet consists of 21 letters (supplemented locally with national characters e.g. Polish ą, ę, ś, etc.) and is used by approx. 35% of the world’s population, including Poles. Duke Mieszko I accepted Christianity from Rome and so had the benefit of Latin for inventory as well. ☐ REKLAMA

Carpe Diem bądźmy piękni dzisiaj!

Carpe Diem be beautiful today!

Wraz z wiekiem skóra odmawia nam posłuszeństwa, obserwujemy jak traci jedrność, staje się wiotka i mało elastyczna.

Dochodzi do przemian w proporcji twarzy, a trójkąt młodości ulega odwróceniu. Zanika linia żuchwy, opadają policzki i kąciki ust. To miejsca najbardziej narażone na zwiotczenia i spadek jędrności. Do niedawna, jedyną przynoszącą skuteczne rezultaty, metodą walki z wyraźnymi oznakami zwiotczenia skóry była chirurgia plastyczna. Dziś, dzięki rozwojowi medycyny estetycznej powstała całkiem nowa kategoria zabiegów, które bezinwazyjnie i skutecznie zwalczają efekty zwiotczenia skóry.

Najlepsze rezultaty osiągamy stosując łączone techniki zabiegowe wykorzystujące wysoką energię oraz preparaty wypełniajace. Termolifting Zaffiro działa w głębokich warstwach skóry właściwej doprowadzając so skrócenia włókien kolagenowych i jednocześnie pobudzając nasze komórki do produkcji kolagenu. Dochodzi do wygładzenia skóry i spłycenia drobnych zmarszczek. Doskonałym uzupełnieniem tej terapii jest użycie wolumetrycznych preparatów kwasu hialuronowego, które możemy podawać za pomocą kaniluki w postaci nici hialuronowych tworzących stelaż napinający skórę lub miejscowo w celu wymodelowania policzków i owalu twarzy. Wystarczy jeden zabieg, aby przywrócić Twojej twarzy młodzieńczy kontur i nadać jej atrakcyjny wygląd. Marzenia wielu kobiet spełnia Centrum Medycyny Estetycznej Carpe Diem!

With age skin looses its firmness, elasticity and becomes flabby. As a consequence, the face undergo certain changes and ‘ a triangle of youth’ is reversed. Also, the jawline fades away and the areas most likely to decrease firmness and become flabby - cheeks and corner of lips loose volume. Until recently, the only way to fight against the skin aging was plastic surgery. Not anymore. Thanks to the development of aesthetic medicine, a new category of non-invasive and effective treatments has been created. Best results can be achieved when combining various treatment techniques using a high energy and filler preparations. Thermolifting Zaffiro works in deep layers of the dermis and shortens collagen filaments and at the same time stimulates the cells to produce collagen. It smoothest the skin and takes the depth out of small wrinkles. Additionally the process of skin aging can be minimized by the volumetric fillers of hyaluronic acid which can be injected by caniula in the foam of hyaluronic threads or to build up the cheek area and lift the skin.

One treatment will restore the volume of the skin and revitalize the whole face giving you the young and attractive look.

Your dreams can come true with Aesthetic Medicine Centre Carpe Diem!

Carpe Diem Centrum Medycyny Estetycznej Al. KEN 98 lok U 17, 02-777 Warszawa • Tel. 608 888 888 • www.carpediem-klinika.pl

Na zdjęciu: dr Magdalena Opadczuk i Sylwia Gliwa.

Twarz młoda Young face

Twarz starzejąca się Aging face

Na hasło Kalejdoskop oferujemy 20% rabat na zabiegi z zakresu medycyny estetycznej. Oferta dotyczy cen regularnych i jest ważna do 30.06.2014 r.

Please quote Kaleidoscope to receive the 20% discount on esthetics treatments. Offer applies only to regular prices and it is valid until 30.06.2014 r.

KULTURA

Culture

TEKSTY/BY:

M UZ Y K A / M

Ola Salwa

Dzień niepowszedni Uncommonly ordinary

Prace Vivian Maier zostały odkryte przez przypadek po jej śmierci. Ponad cztery dekady Amerykanka pracowała jako opiekunka do dzieci, a zdjęcia robiła z pasji i ciekawości. Interesowało ją codzienne życie – ulice w Chicago, twarze przechodniów, w sumie zrobiła im ponad 100 tys. zdjęć! Zwiedzanie wystawy warto połączyć z seansem filmu dokumentalnego Szukając Vivian Maier, który wchodzi do kin 9 maja. / Vivian Maier’s photographs were discovered by accident after her death.

Maier worked as a nanny for forty years.

Photography was her passion and her hobby. Maier took an interest in everyday life, e.g. the streets of Chicago and faces of passersby. She took more than 100,000 photographs. The current exhibition, which also features the documentary Finding Vivian Maier, opens on 9 May.

Vivian Maier, Amatorka, Leica Gallery, ul. Mysia 3, Warszawa, czynna od 9 maja do 23 czerwca / Vivien Maier, The Amateur, Leica Gallery, ul. Mysia 3, Warsaw, open from 9 May until 23 June

KINO / MOVIES

Kino młode Young cinema

Oto ciało!

MUZEUM / MUSEUM

Enter the body

Gdzie można sprawdzić, co kręcą debiutujący reżyserzy? W Koszalinie!

Obejrzymy tam pierwsze długie filmy oraz studenckie etiudy – jest to jedyny festiwal poświęcony młodemu polskiemu kinu. / The best place to see movies of young directors? It’s Koszalin!

The only festival celebrating young Polish cinema presents debuting long features of up and coming directors plus short features of students.

Najbardziej zmysłowa wystawa w trakcie Międzynarodowego Festiwalu Fotografii: w pracach Natalii LL, Tadeusza Rolkego, Rafała Milacha czy Bogdana Dziworskiego tematem jest ludzkie ciało. Różne estetyki i koncepcje to siła wystawy, a po niej – aukcja prac. / The most sensuous exhibition staged during the International Festival of Photography: works by Natalia LL, Tadeusz Rolke, Rafał Milach and Bogdan Dziworski focus on the human body. Different styles and concepts are the biggest draw of the event which is followed by the auction of displayed photographs.

33. Koszaliński Festiwal Młodzi i Film, 23–28 czerwca / 33rd Koszalin Debut Film Festival “Young and Cinema”, 23-28 June

ODKRYCIA. Motyw ciała w polskiej fotografii, Art_Inkubator, ul. Tymienieckiego 3, Łódź, 5–15 czerwca / DISCOVERIES. The body in Polish photography, Art_Inkubator, ul. Tymienieckiego 3, Łódź, 5–15 June

USI C

Niepowtarzalny The one and only

Artur Rojek, Składam się z ciągłych powtórzeń, Kayax

80

©M.P.

Melancholijne teksty i głos to znaki rozpoznawcze Artura Rojka, jednej z najważniejszych postaci polskiej sceny muzycznej. Tym razem występuje osobiście i solo, ale jak zwykle warto zasłuchać się w jego historie. / Artuk Rojek’s cover is blown right away with those melancholic lyrics and that unmistakable voice. Rojek is a major figure on the Polish music scene. This latest album is a solo effort and, as always, there are some fascinating stories.

KULTURA

Culture

Sicz to dzicz KSIĄŻKI / BOOKS

Reporter’s insight

Nagrodzona Paszportem Polityki opowieść o wyprawie na Ukrainę.

Bohatero-narrator, bystry, złośliwy i ironiczny podróżnik mówi tu tyle samo o miejscu, które zwiedza, jak i miejscu, z którego przyjechał.

Rewelacja! / Communist Poland stripped of nostalgia, mytm 1969–1979, Małgorzata Szele and their everyday lives. Compelling and authentic stories packed with vibr fascinating glimpse into “People’s Poland” – a country that no one will miss after reading this. In Polish only.

Ziemowit Szczerek „Przyjdzie Mordor i nas zje”, Ha!Art

Dziecko pyta Plastic Man

Są takie rzeczy na świecie, o których nie śniło się filozofom, bo pewnie zajmowali się sprawami poważniejszymi.

A my chcielibyśmy wiedzieć, dlaczego pingwiny nie marzną, papużki nie spadają we śnie z drążka, a Indianie nie mają zarostu… Odpowiedzi szukamy w tej uroczej książce. / Thirtyou might run into in the darknsculptor is Paweł Althamer, one of Poland’s most intriguing artists and performers. These works were created in Berlin two years ago while Althamer was working on other objects.

REKLAMA

Christian Dreller, Petra Maria Schmitt „Dlaczego rekiny nie chodzą do dentysty? Historyjki dla ciekawskich dzieci”, Prószyński Media

MUZYKA / MUSIC PŁYTA / CD

Jest moc!

What’s on at OFF? Fortepian, kontrabas plus perkusja równa się świetne improwizacje jazzowe z nutą klasyki i etno. Tytułowa „Prana” to siła życiowa, którą wciela w instrumenty trio Artura Dutkiewicza. Efekt? Piątka z muzyki! / The sixth OFF Plus Camera film festival in Kund the world. The main highw features and a Dark Star Rising section dedica= Andy Warhol and Alejandro Jodorowsky. You will also have an opportunity to meet the stars.

81

Ola Salwa

Zaginiony świat Tatr

The lost world of the Tatra Mountains

Piotr Mazik, Tatrzańska Atlantyda, Tatrzański Park Narodowy / Piotr Mazik, Tatra Atlantis, Tatrzański Park Narodowy

Przesyłka z Syrii

Shipment from Syria

Dwoje reporterów spędziło kilka tygodni w obozie dla uchodźców, słuchając ich historii, podpatrując rytm ich tymczasowego życia. Poruszające i prawdziwe. / Two reporters spent several weeks in a refugee camp, listening to their stories and exploring their makeshift lives.

Moving and authentic.

Zakopane i Tatry to jedno z najpopularniejszych i zarazem tajemniczych miejsc turystycznych w Polsce. O Krupówkach, Kasprowym i Morskim Oku wiedzą wszyscy, a autor tego wyjątkowego (i dwujęzycznego!) albumu Piotr Mazik odkrywa przed nami niesamowite tatrzańskie miejsca i opowieści, jak choćby tę o odkrywcach Tatr czy ratownikach górskich. A to, jak góry wyglądały przed dekadami, pokazują zdjęcia wybrane z Muzeum Tatrzańskiego. / Zakopane and Tatra Mountains are the most popular and the most mysterious tourist destinations in Poland. Everyone knows Krupówki, Kasprowy and Lake Morskie Oko, but Piotr Mazik, the author of this unique (bilingual) album revisits awesome sites and stories, such as the tale about the discoverers of Tatra Mountains or mountain rescuers. The album features selected photos from the Tatra Museum which depict how they looked like several decades ago.

Socnostalgia Socialist nostalgia KSIĄŻKI / BOOKS

KULTURA

Culture

TEKSTY/BY:

Katarzyna Boni, Wojciech Tochman, Kontener, Agora

Dzieciństwo w latach 80., młodość w 90., dorosłość rozpoczęta z nowym tysiącleciem – autorka przebiega przez trzy dekady wspomnień, tworząc dziennikoreportaż o pokoleniu, w którym nieustająco ściera się socnostalgia z proeuropejskością. / Childhood in the 1980s, youth in the 1990s, and adulthood coinciding with the beginning of the new millennium – the author takes a trip down memory lane to create three decades of journalism and reportage about a generation whose nostalgia for a bygone era is at odds with their pro-Europeanism.

Paulina Wilk, Znaki szczególne, Wydawnictwo Literackie

FESTIWAL / FESTIVAL

Czyta się!

Great reads

2. Big Book Festival, 14–15 czerwca, Warszawa, www.bigbookfestival.pl / 2nd Big Book Festival, 14–15 June, Warsaw

82

© M.P.

Spędzanie czasu z książką łączy się zwykle w samotnością, co chcą przełamać organizatorzy tego niezwykłego festiwalu. Przez dwa dni będzie można spotkać się z zaproszonymi autorami i innymi czytelnikami, iść na literacki spacer, posłuchać, jak na głos czytają inni… / We tend to associate reading books with solitude, but organisers of this unusual festival want to break away from stereotypes. During two days of the fest you can meet with invited authors, other readers, take a literary walk and listen to others reading aloud.

KULTURA

Culture

83

W CZTERY OCZY

One on One

Kubki termiczne, kolekcja „Andrzej Pągowski for Empik”.

Thermal mugs, the “Andrzej Pągowski for Empik” collection.

Kolekcja „Ulica mówi”, poniżej kolekcja „Seksmisja”.

“How the street speaks” collection. Below the “Seksmisja” collection.

A K U T SZ

DLA KAŻDEGO

Art for everyone Kolekcja „Sarapata for Empik” Obok: kolekcja „Włodzimierz Szpinger for Empik”.

The “Sarapata for Empik” collection.

Right: “Włodzimierz Szpinger for Empik” collection.

CHOĆ LITERATURA, MUZYKA I FILM SĄ CORAZ BARDZIEJ OBECNE W INTERNECIE, TO SZTUKA I DOBRY DIZAJN SZUKAJĄ DLA SIEBIE NOWEGO MIEJSCA W TRADYCYJNYCH SALONACH SPRZEDAŻY – MÓWI PREZES EMPIKU OLAF SZYMANOWSKI. / “WHILE LITERATURE, MUSIC AND FILM ARE INCREASINGLY AVAILABLE ONLINE, ART AND GOOD DESIGN ARE FINDING A PLACE IN CONVENTIONAL SALES OUTLETS”, SAYS EMPIK CEO OLAF SZYMANOWSKI. ROZMAWIA/INTERVIEWED BY:

© MACIEJ ZACZEK, ROBERT LIGIEWICZ

Adam Robiński

84

Empik już dawno przestał być salonem prasowym, księgarnią i sklepem z płytami. Teraz za sprawą kolekcji gadżetów z motywami artystycznymi Empik Art Unlimited stał się dodatkowo mecenasem polskiej sztuki. Skąd taki pomysł?

Mecenasem jesteśmy od lat – patronujemy największym festiwalom, jesteśmy partnerem ważnych dla tożsamości Polaków instytucji, np. Muzeum Narodowego. Teraz poszerzyliśmy te działania o nowy obszar, nieeksplorowany do tej pory w Polsce na masową skalę. Inspirowaliśmy się działaniami promocyjnymi prowadzonymi przez muzea i galerie na świecie – tam można znaleźć w ogromnym wyborze stylowe, ciekawe gadżety, przedmioty prezentujące wybrane motywy z dzieł sztuki.

Celem Empiku jest spopularyzowanie sztuki wysokiej?

Sprawienie, że muzea wyjdą do ludzi?

Dokładnie tak. Zapraszamy polskich artystów do tworzenia nowych, autorskich kolekcji produktów w ramach Empik Art Unlimited. W ten sposób sztuka z galerii i muzeów, dostępna do tej pory dla wybranych odbiorców, wychodzi szeroko do ludzi. Projekt zainaugurowaliśmy w marcu ubiegłego roku współpracą z jednym z bardziej kontrowersyjnych polskich artystów, Maurycym Gomulickim. Kolekcję breloków jego autorstwa można było kupić w wybranych Empikach. Potem rozszerzyliśmy współpracę na innych znanych artystów, takich jak Joanna Sarapata, Andrzej Pągowski, Juliusz Machulski czy Wisława Szymborska. Kolekcje autorskie prezentujące twórczość Andrzeja Pągowskiego i Joanny Sarapaty cieszyły się dużą popularnością wśród naszych klientów, a ta ostatnia zdobyła nagrodę Bestseller Empiku 2013. W tym roku będą z nami pracować m.in.: Włodzimierz Szpinger, Józef Wilkoń oraz „ojciec” polskiego komiksu – Henryk Jerzy Chmielewski, czyli Papcio Chmiel. Ładne rzeczy z dobrym dizajnem zawsze były w cenie, ale czy w czasach postępującej cyfryzacji klientowi nie wystarczy obcowanie ze sztuką w internecie?

Dynamiczny rozwój nowych technologii, a także wzrost dostępności i popularności urządzeń mobilnych powodują zmianę w sposobie obcowania z kulturą oraz jej udostępniania. O ile literatura, muzyka i film są coraz bardziej obecne w internecie, o tyle sztuka i dobry dizajn szukają dla siebie nowego miejsca w tradycyjnych salonach sprzedaży.

Gadżety z akcentami lokalnymi to dziś częsta pamiątka z podróży. Może więc Empik chce promować polską sztukę wśród turystów?

Empik ceased to be a newsagent, bookstore and record shop. The Empik Art Unlimited collection of objects with artistic themes has now made the company a patron of Polish art as well. What was the idea behind this project?

We’ve been a patron of the arts for years. We sponsor the country’s biggest festivals and support artistic institutions crucial to Polish identity, such as the National Museum. We now expanded these activities into new territory – territory never before explored on a mass scale in Poland. We took our inspiration from the promotional activities of various museums and galleries around the world – museum shops offer stylish, interesting objects bearing selected artworks.

Is Empik out to popularise high culture? To bring museums to the people?

That’s exactly what we’re out to do. We work with Polish artists and ask them to create original product collections for the Empik Art Unlimited line. This will bring art that is now only accessible in galleries and museums to far more people. The project was launched in March 2013 with an artistic collaboration with one of Poland’s more controversial artists, Maurycy Gomulicki. Gomulicki’s key chain collection was sold in selected Empik stores.

We later collaborated with other well-known artists, such as Joanna Sarapata, Andrzej Pągowski, Juliusz Machulski and Wisława Szymborska.

Our collections bearing the works of Andrzej Pągowski and Joanna Sarapata were very popular with our customers and the latter won the 2013 Empik Bestseller Award.

This year, we will be offering items with prints by such artists as Włodzimierz Szpinger, Józef Wilkoń and the father of Polish comic books – Henryk Jerzy Chmielewski aka Papcio Chmiel.

There’s always been a demand for stylish art merchandise, but couldn’t customers just access art online in this digital day and age?

The rapid growth of new technologies and the increasing availability and popularity of mobile devices has changed the way people access and share culture. While literature, music and film are increasingly available online, art and good design are finding a place in conventional sales outlets.

Merchandise with local prints is a popular souvenir.

Does Empik want to promote Polish art among tourists?

Tourists who value contemporary design will really like our Modern Poland collection by Nowik Nowicki, a young Polish

ROZWÓJ NOWYCH TECHNOLOGII ZMIENIA SPOSÓB OBCOWANIA Z KULTURĄ I JEJ UDOSTĘPNIANIA. THE GROWTH OF NEW TECHNOLOGIES CHANGED THE WAY PEOPLE ACCESS AND SHARE CULTURE.

85

One on One

Turystom, którzy cenią sobie nowoczesny dizajn, proponujemy kolekcję autorstwa młodego artysty Nowika Nowickiego – Polska Nowoczesna. Prezentuje ona nasz najbardziej rozpoznawalny narodowy symbol – orła – w nowym, świeżym, uwspółcześnionym wydaniu. Druga nasza propozycja to Miasta Regionalia oparte na lokalnych motywach.

Wśród twórców, z którymi współpracujecie, są m.in. plakacista, malarka, literacka noblistka. Wkrótce dołączy do nich komiksiarz Papcio Chmiel. Według jakiego klucza zostali dobrani?

Z jednej strony stawiamy na znane i cenione nazwiska, bo to przecież dzięki nim nasi odbiorcy indentyfikują się z polską kulturą. Z drugiej natomiast przedstawiamy młodych twórców wartych naszym zdaniem zainteresowania. Są to wspomniany Paweł Nowik Nowicki, ale też Michał Miszkurka czy Edgar Bąk, którzy na swoim koncie mają już pierwsze sukcesy. Liczymy na to, że współpraca z nami przyniesie im nowe możliwości. Przywołujemy też do masowej świa­ domości nieco starsze fenomeny polskiej popkultury – doskonały tego przykład to kultowa Seksmisja. W tym roku kontynuujemy współpracę z Juliuszem Machulskim, przypominając Kilera i Kiler-ów 2-óch. Przy­gotowujemy też bardziej kolorową i świetnie wystylizowaną typo­ gra­ ficznie na klimat PRL-u kontynuację samej Seks­misji. Papcia Chmiela przed­stawiać nie trzeba. Na jego komiksach wychowują się kolejne pokolenia Polaków.

A nie boi się pan, że w Empiku może zabraknąć książek? Prze­niosą się do sieci, a wy, zamiast pa­pierem, handlować będziecie e-bookami?

Oczywiście zmienia się sposób konsumpcji kultury i rozrywki – książka, muzyka, prasa przechodzą na cyfrową formę – ten proces zachodzi w różnym tempie w każdej z tych kategorii.

Jesteśmy jednym z najaktywniejszych promotorów digitalizacji książek – oferta e-booków na empik.com stale się rozszerza. Z drugiej jednak strony nie spodziewam się, że książka elektroniczna wyprze w najbliższych latach tę tradycyjną, że zaistnieje sytuacja podobna jak na rynku amerykańskim. Tam książek elektronicznych sprzedaje się już tyle samo co tradycyjnych. Jesteśmy społeczeństwem bardzo przywiązanym do książki papierowej. U nas ten proces (wzrost popularności e-booków) już zachodzi, ale nie będzie rewolucyjny. Poza tym – wbrew niektórym katastroficznym prognozom – książka tradycyjna nie umrze. Uważam, że przez długi czas nie zostaną jeszcze wynalezione nośniki, które będą dostarczać takich samych przeżyć i doznań, jakie daje książka papierowa.

Empik od zawsze był, jest i będzie przede wszystkim księgarnią. ☐ 86

artist. The collection features our most recognised national symbol – the eagle – in a revamped, contemporary version.

Regional Cities, which is based on regional patterns and motives, is another interesting collection.

Among the artists with whom Empik is collaborating is a poster designer, a painter, and a Nobel literature laureate. Comic book author Papcio Chmiel will soon be joining them. What are your selection criteria?

As I said, on the one hand, we have established and respected artists, because these are the names Poles associate with their culture, while on the other hand, we want to introduce young artists, whose work we think is interesting, to a wider public. These include Paweł Nowik Nowicki, Michał Miszkurka and Edgar Bąk, who have already had some recognition. We hope that working with Empik opens up new opportunities for them. We also draw on popculctural phenomena that have earned a place in the Polish mass consciousness, such as the cult film Sexmission.

We’re continuing our collaboration with the film’s director Juliusz Machulski this year by offering Kiler and Kiler-ów 2-óch. We’re also working on a colourful collection with stylish typography reminiscent of the Communist era and featuring Sexmission motifs. Papcio Chmiel needs no introduction.

Generations of Poles have grown up reading his Tytus, Romek i A’Tomek comic book series.

Aren’t you worried that there won’t be any books in Empik stores soon?

That books will move online and you’ll be selling e-books instead of hardcopies?

The way we enjoy culture and entertainment is obviously undergoing a transformation. Many books, a lot of music, and numerous press titles are now available in digital form, but the pace is different for each category. We are one of the most energetic promoters of digitising books – the Empik e-book range is expanding all the time. On the other hand, I can’t see electronic books replacing conventional books over the next couple of years. Nor do I think the domestic book market will resemble the US market, where there are as many e-books sold as paper books. Polish people are attached to paper books. The process (i.e. the increasing popularity of e-books) is also underway in Poland, but it won’t revolutionise the market. Besides, despite some disastrous forecasts, the traditional book is not going to die out. I don’t think that e-book readers offering the same experiences and sensations as paper books are going to be invented for quite a while yet. Empik has always been and still is primarily a bookstore. ☐

© EMPIK

W CZTERY OCZY

Your Style TWÓJ STYL

1

2

3

5

1. Desigual, torba na zakupy, 119 zł / Desigual, shopper, approx. EUR 30 2. Roeckl, mitenki, 249 zł / Roeckl, mittens, approx. EUR 60 3. Solar, żakiet, 469 zł / Solar, jacket, approx. EUR 115 4. Morgan, bransoletka, 110 zł / Morgan, bracelet, approx. EUR 27 5. Loft37, lakierki, wzór / Loft37, patent leather loafers, sample 6. Ray-Ban, okulary przeciwsłoneczne, 609 zł / Ray Ban, sunglasses, approx. EUR 150 7. Kalosze Sweet Bow Menthol&Fuchsia Wellingtons, 59 zł / Sweet Bow, Menthol&Fuchsia wellingtons, approx. EUR 15 8. Taranko, sukienka, 259 zł / Taranko, dress, EUR 63 6

4

8

© M.P.

7

88

Zdrowy sen szyty na miarę Jedną trzecią życia spędzamy śpiąc.

W Hästens prawdziwa wartość głębokiego snu jest naszą pasją od pokoleń. Każde łóżko Hästens produkowane jest ręcznie w Szwecji z najlepszych naturalnych materiałów, przez utalentowanych rzemieślników.

To więcej niż produkt. To inwestycja w zdrowy sen. Przekonaj się, jak łóżko Hästens zmieni Twoje życie...

hastens.com

HÄSTENS STORE WARSZAWA 03-286 Warszawa, ul. Malborska 41 (Domoteka) warszawa@lozkahastens.pl, tel.: 22 331 17 07 HÄSTENS STORE GDAŃSK 80-339 Gdańsk, al. Grunwaldzka 569 gdansk@lozkahastens.pl, tel.: 58 342 47 35 - lozkahastens.pl

Gadgets GADŻETY

1 2

3 1

4

5

7

© M.P.

6

1. Art. Lebedev Studio, przedłużacz świnka, wzór / Art. Lebedev Studio, Power strip sample 2. Vyacheslav Chupakhin, Gennady Martynov, puf Mandarin, wzór / Vyacheslav Chupakhin, Gennady Martynov, Mandarin Pouf, sample 3. AROMAFORK™, zestaw do kuchni molekularnej – widelce i zapachy, ok. 183 zł / AROMAFORK™, volatile flavoring & pairing kit, USD 58.95 tax excl. 4. Matteo Cibic Studio, terrarium Domsai, ok. 523 zł / Matteo Cibic Studio, Domsai terrarium, EUR 125 5. Leifheit odkurzacz do okien, 249,99 zł / Leifheit window vaccum, approx. EUR 56 6. Menu, misa na owoce Dropp!, 188 zł / Menu Dropp!, fruit bowl, USD 53.65 7. Cappellini, lampy wiszące, ok. 1836 zł / Cappellini, single suspension lamp, EUR 439

90

DOBRY ADRES

Good Address

Dla ciała i dla duszy For body and soul

Tradycyjna architektura podhalańska i pełne światła, minimalistyczne wnętrza.

Do tego basen, grota solna i ekskluzywne zabiegi spa. A wszystko w sąsiedztwie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Zatopiony w zieleni No Name Luxury Hotel & Spa to oaza ciszy, do której można uciec od miejskiego życia i stresów. Nic dziwnego, że miejsce to polubiły gwiazdy. Lubią tu bywać m.in. Joanna Koroniewska, Justyna Steczkowska i Małgorzata Foremniak. / Traditional Podhale architecture full of light and with minimalist interiors, along with a swimming pool, a salt cave and exclusive spa treatments – all within reach of the Tatra National Park. The No Name Luxury Hotel is a verdant oasis of quietude where you can escape the busy city life and be free of stress. No wonder it has become a celebrity hotspot frequented by the likes of Joanna Koroniewska, Justyna Steczkowska and Małgorzata Foremniak. www.nonameluxuryhotelspa.com

Pożegnanie z okularami Farewell to glasses

Stworzony dla najzamożniejszych i najbardziej wymagających inwestorów, jest pionierem na rynku profesjonalnego private bankingu w Polsce. Jego filozofię oddaje hasło przewodnie: „Noble Bank. Bank na pokolenia”, bo daje klientom poczucie bezpieczeństwa, tak ważne, gdy w grę wchodzi zarządzanie rodzinnym majątkiem. W 2013 r. Noble Bank wdrożył przygotowaną wspólnie z wiodącą kancelarią prawną ofertę Wealth Guard, obejmującą doradztwo prawne i podatkowe. / Noble Bank was set up for the most affluent and demanding of investors, and is a trailblazer on the Polish private banking market. Their motto “Noble Bank: A Bank for Generations” sums up this philosophy.

That is because Noble Bank gives its clients the sort of peace of mind they need when their family fortunes are involved. Noble Bank introduced Wealth Guard in 2013. This product was developed in conjunction with a leading law firm and includes legal and tax consulting services. noblebank.pl

92

OD GO Y DOBRRES AD AD D R E S

www.lexum.pl

Modeluje i ujędrnia

Sculpting and firming

Aspire Slim Lipo – liposukcja laserowa – to urządzenie, które podczas jednego zabiegu umożliwia usunięcie tkanki tłuszczowej oraz zwiększenie napięcia skóry i głębokie jej ujędrnienie. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym, a pacjent od razu może wrócić do codziennych zajęć. / Aspire SlimLipo laser liposuction is an innovative treatment that only requires a single application to break down fatty tissues, firm the skin and visibly tone it. The procedure is performed under local anaesthesia and does not require a long convalescence – you can return to your active life straight away. www.carpediem-klinika.pl

Na zdjęciu dr Magdalena Opadczuk i Sylwia Gliwa. / Dr Magdalena Opadczuk and actress Sylwia Gliwa.

© SHUT TERSTOCK, M.P.

A bank for generations

S

Bank na pokolenia

Zapomnisz o nich dzięki laserowej korekcji wzroku. Już dawno poddały się jej takie gwiazdy jak Cindy Crawford czy Nicole Kidman. To zabieg zarówno dla osób z krótkowzrocznością, nadwzrocznością, jak i astygmatyzmem. Jest bezbolesny, bezpieczny i trwa tylko kilkanaście minut.

Najwyższej jakości zabiegi laserowej korekcji w Polsce oferują kliniki okulistyczne LEXUM. / Laser vision correction will let you kiss your specs goodbye. Cindy Crawford, Nicole Kidman and other stars had it performed long ago. The procedure can correct short-sightedness, long-sightedness and astigmatism. It is safe, painless and only takes 10-20 minutes. LEXUM eye clinics provide top quality LASIK treatment in Poland.

BUDYNEK BIUROWY NA SPRZEDAŻ/WYNAJEM OFFICE BUILDING FOR SALE/FOR RENT Warsaw-C enter Powierzchnia całkowita/Total space 3460 m2 Powierzchnia biurowa/Office space 2530 m2 Kontakt/Contact: 00-48 604 146 744 aris.sc@wp.pl

MYŚL NA DROGĘ

A thought for the road

Świat jest książką i ci, którzy nie podróżują, czy­tają tyl­ko jedną stronę.

The world is a book, those who do not travel read only one page.

– Święty Augustyn, filozof, teolog / St Augustine, Philosopher, Theologian

94

WYDAWNICTWO: BURDA PUBLISHING POLSKA SP. Z O.O. SPÓŁKA KOMANDYTOWA UL. MARYNARSKA 15, 02-674 WARSZAWA, TEL. 22 360 38 00 www.guj.burdamedia.pl ZARZĄD REGIONAL DIRECTOR POLAND & CZECH REPUBLIC MARGARET ANN DOWLING PREZES/CEO MAGDALENA MALICKA

SALES, CORPORATE PUBLISHING & BUSINESS DEVELOPMENT BARBARA TOPOL NEW BUSINESS & CORPORATE MEDIA DIRECTOR JOANNA CHLEBNA 605 102 006 CORPORATE MEDIA DIRECTOR ANETA NOWAKOWSKA 601 298 629 DYREKTOR DYSTRYBUCJI I OBSŁUGI KLIENTA / DIRECTOR OF DISTRIBUTION AND SUBSCRIPTIONS JERZY JANCZAK

FRANCE & LUXEMBOURG: MARION BADOLLE-FEICK T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com UK & IRELAND: JEANNINE SOELDNER T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, CANADA & MEXICO: SALVATORE ZAMMUTO T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com

T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com

REKLAMA: BURDA PUBLISHING POLSKA SP. Z O.O. SPÓŁKA KOMANDYTOWA SEKRETARIAT BIURA REKLAMY / ADVERTISING SECRETARIAT Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@burdamedia.pl DYREKTOR BIURA REKLAMY CORPORATE MEDIA / HEAD OF ADVERTISING TEAM OF CORPORATE MEDIA JOLANTA KUREK HANDLOWCY / RETAILERS ANNA DEMBSKA,

AUSTRIA & SWITZERLAND: GORAN VUKOTA

EWA PORYCKA, MONIKA MAKARCZYK

INTERNATIONAL AD SALES REPRESENTATIVES ITALY: MARIOLINA SICLARI, INTERNATIONAL ADVERTISING SALES DIRECTOR

DYREKTOR PIONU FINANSOWO-OPERACYJNEGO / CEO TOMASZ DZIEKAN DYREKTOR WYDAWNICZY I PROMOCJI / PUBLISHING & PROMOTING DIRECTOR EDYTA PUDŁOWSKA COMMERCIAL DIRECTOR OF ADVERTISING

T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com

T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com

BURDA COMMUNITY NETWORK GERMANY: VANESSA NOETZEL T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com MICHAEL NEUWIRTH

© FRANS LANTING/CZARNY KOT

TEL. 22 360 39 60, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl REDAKTOR NACZELNA MARTYNA WOJCIECHOWSKA Z–CA REDAKTOR NACZELNEJ AGNIESZKA FRANUS REDAKTOR PROWADZĄCA DANUTA ŚMIERZCHALSKA KOREKTA TOMASZ CHOLAŚ PRODUKCJA: DYREKTOR TOMASZ GAJDA, MARIUSZ TELER TŁUMACZENIA: AGNIESZKA CHROŚCICKA MAGDALENA SZWEDOWSKA RED. WERSJI ANGIELSKIEJ STEPHEN CANTY DZIAŁ GRAFICZNY: PROJEKT, GRAFIK PROWADZĄCA EWA BOROWSKA FOTOEDYTORKA MAGDALENA RUDZKA KARTOGRAF JOANNA KOPKA DTP KRZYSZTOF STYPUŁKOWSKI KOORDYNATOR LOT: TOMASZ ZAWADZKI

Najwyższy czas pozbyć się cellulitu!

Time to wave goodbye to cellulite!

ZBLIŻA SIĘ LATO I CORAZ TRUDNIEJ BĘDZIE NAM UKRYĆ „POMARAŃCZOWĄ SKÓRKĘ”. NASZ EKSPERT RADZI, JAK SIĘ JEJ POZBYĆ. / SUMMER IS COMING AND IT WILL BECOME MORE DIFFICULT TO HIDE THAT “ORANGE SKIN”. OUR EXPERT ADVISES HOW TO ELIMINATE IT.

Ekspert Kliniki La Perla radzi /La Perla Clinic expert’s advice Z cellulitem zmaga się 85% kobiet, jednak na szczęście są na niego sposoby. Do pewnego stopnia pomaga zmiana diety KALINA BEN SIRA i regularne ćwiczenia lub sto- założycielka i prezes Kliniki La Perla sowanie kosmetyków. Żadna z /CEO of La Perla Clinic tych metod nie dociera jednak do ukrytego pod skórą źródła problemu, dlatego marzącym o gładkiej skórze polecam zabieg LPG Integral. To nieinwazyjna metoda drenażu limfatycznego charakteryzująca się większą efektywnością i dokładnością działania niż tradycyjna endermologia.

Cellulite affects 85% of females, but luckily there are ways to get rid of it. Change of diet, regular exercise and cosmetics may help reduce it to some extent, but no method targets the source of the problem hidden under the skin. If you long for smooth skin, I recommend LPG Integral treatment. This non-intrusive lymphatic drainage method offers higher efficacy and targeting accuracy than traditional Endermology.

LPG INTEGRAL Urządzenie Integral stosuje ekskluzywną technologię LPG® Endermologie®, umożliwiającą wykonywanie w 100% naturalnych, bezpiecznych, nieinwazyjnych zabiegów mechanicznej stymulacji tkanki łącznej - Lipomassage. Pomagają one wymodelować sylwetkę i ujędrnić skórę. Badania kliniczne dowiodły, że jest to jedna z najskuteczniejszych metod walki z cellulitem, nadmiarem tkanki tłuszczowej, wiotkością skóry. Do Lipomassage wykorzystywana jest głowica wyposażona w dwie rolki, która delikatnie ugniata i zasysa skórę i nagromadzony pod nią zapas tłuszczu, stymulując proces uwalniania tłuszczu, który zamieniany jest w energię. Ponieważ skóra ma skłonności do wiotczenia, zabieg Lipomassage stymulujący produkcję elastyny i kolagenu jest również skuteczny w ujędrnianiu skóry i modelowaniu sylwetki. www.lpg-systems.pl

LPG INTEGRAL

PROMOCJA

Integral uses the exclusive LPG® Endermologie® technology to perform Lipomassage – 100% natural, safe and non-invasive treatments which mechanically stimulate the connective tissue to tone the body and firm the skin.

Clinical research proves that it is one of the most efficient methods to target cellulite, fat deposits and saggy skin. Lipomassage uses a head fitted with two rollers which gently press and pull the skin and fatty deposits beneath it to stimulate the release of fat which is transformed into energy. Because skin is prone to sagging, Lipomassage which stimulates elastin and collagen production effectively firms the skin and sculpts the body. www.lpg-systems.pl Technologia LPG polega na zastosowaniu dwóch niezależnie sterowanych rolek, które delikatnie ugniatają i zasysają skórę, a w połączeniu z podciśnieniem skutecznie redukują „pomarańczową skórkę”. / The LPG technology uses two independently motorized rollers which gently press and pull the skin and in conjunction with vaccum suction effectively reduce „orange skin”.

TESTUJ Z NAMI – 1 ZABIEG – 100 ZŁ „Testuj z Nami” to autorski program Kliniki La Perla dający możliwość testowania najnowszych i najskuteczniejszych zabiegów z zakresu Medycyny Estetycznej oraz zabiegów kosmetycznych Hi-Tech. Program powstał z myślą o osobach, które chcą zapoznać się z szeroką ofertą zabiegów odchudzających, odmładzających, wyszczuplających, upiększających i wielu innych. W czerwcu, za kwotę 100 zł, testujemy mezoterapię z wykorzystaniem preparatu z innowacyjnej linii Neauvia Organic. Mezoterapię wykonuje się preparatem Neuvia Organic Hydro Delux, który zawiera wysokie stężenie najczystszej formy kwasu hialuronowego oraz hydroksyapatyt wapnia, który stymuluje fibroblasty do produkcji nowego kolagenu. Zabieg taki zwiększa elastyczność, nawilżenie, gęstość i jędrność skóry.

Więcej informacji o programie„Testuj z nami” na: www.la-perla.pl, infolinia: 22 353 55 53 TEST WITH US - ONE TREATMENT FOR PLN 100 „Test with us” is the signature programme of La Perla Clinic which enables customers to test the latest and most effective aesthetic medicine and Hi-Tech cosmetic treatments. The programme was created for customers who wish to explore the wide range of slimming, rejuvenating, toning, beautifying and other treatments. This June, for just PLN 100, you can try mesotherapy using the innovative Neauvia Organic line. The treatment includes Neuvia Organic Hydro Delux formula which contains high concentration of pure hyaluronic acid and calcium hydroxyapatite which stimulates new collagen production in fibroblasts.The treatment boosts skin elasticity, hydration, density and firmness.

For more information about the„Test with Us” programme, see: www.la-perla.pl, hotline: 22 353 55 53

Oferta zabiegów dostępna w sieci Klinik La Perla, www.la-perla.pl, infolinia +48 22 353 55 53 / The range of treatments available from La Perla Clinics, www.la-perla.pl, Hotline +48 22 353 55 53

www.la-perla.pl

www.itpesthetique.pl

LOT W PRZESZŁOŚĆ

Back in Time

MODA NA POKŁADZIE

W latach 60. PLL LOT uruchomiły połączenia do Kairu, a stewardesy mogły zapozować pod piramidami.

When service to Cairo was launched in the 1960s, flight attendants could pose in front of the pyramids.

96

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Flying in style

TUŻ OBOK MALOWANIA SAMOLOTÓW SĄ NAJWAŻNIEJSZYM ELEMENTEM WYRÓŻNIAJĄCYM LINIE LOTNICZE, A WŁAŚCIWIE ICH PERSONEL – MUNDURY. / AFTER THE LIVERY ON ITS AIRCRAFT, THE MOST DISTINGUISHING FEATURE OF AN AIRLINE – OR AT LEAST ITS STAFF – ARE ITS UNIFORMS. TEKST/BY: Krzysztof

Pierwsi piloci ze względów praktycznych nosili bardzo ciepłe mundury – kabiny nie były hermetyzowane ani ocieplane, więc skórzane kurtki, czapki pilotki i gogle były niezbędne. Mniej stawiało się na aspekt wizualny, dużo bardziej zaś na komfort podczas lotu. Tak było również w pierwszych latach operacji samolotów LOT-u.

Przełom nastąpił dopiero wraz z dostawami pierwszych samolotów typu Lockheed L-14H Electra. Wtedy właśnie ówczesny dyrektor PLL LOT, płk pilot Wacław Makowski zamówił u krawca w Los Angeles (gdzie produkowano samoloty) eleganckie mundury dla lotników mających latać na tej najnowocześniejszej maszynie, wzorowane na tych, które były używane w marynarce (na zdjęciu obok). Białe spodnie, granatowa dwurzędowa marynarka i biało-granatowa czapka do dziś robią wrażenie ponadczasową elegancją. Międzywojenne gazety zachwycały się nowymi mundurami w nie mniejszym stopniu niż panie.

Złotą passę LOT-u przerwała II wojna światowa. Lotnictwo jako strategiczna gałąź poniosło stosunkowo największe straty i po wojnie musiało zorganizować się praktycznie od zera. Dotyczyło

© M.P. LOT

Lata 60./1960s Garsonki w piaskowych odcieniach beżu.

Conservative two-piece in sandy beige.

Moczulski

to dosłownie wszystkiego – samolotów, ale i mundurów. Piloci zlecieli się do Warszawy jak żurawie do gniazda.

Nikt wtedy nie myślał o szyku i elegan-

The first pilots wore very warm uniforms for very practical reasons – as cockpits were open to the elements, leather jackets, flying caps and goggles were a necessity. Looking good took a back seat to being comfortable during the flight. This was certainly the case in the early years of LOT. The turning point came with the delivery of the first Lockheed L-14H Electra planes.

Colonel Wacław Makowski, the then Managing Director of LOT Polish Airlines, ordered a set of smart uniforms for pilots assigned to fly this most advanced aircraft from a Los Angeles

Lata 70./1970s Królują kolorowe sukienki z krempliny.

Colourful crimplene dresses are en vogue in this decade.

tailor. These were modelled on Navy uniforms – white pants combined with navy blue double-breasted jackets and white and navy hats – and are just as elegant now as they were then (a photo beside). The press wrote admiringly of the new uniforms, and women were impressed.

LOT’s golden age was brought to an abrupt halt by World War II. The aviation industry, because of its strategic importance, suffered irreparable damage and had to be rebuilt from scratch after the war. Aeroplanes, uniforms and everything else was scarce. Pilots descended on Warsaw in company strength. Style and elegance was the last thing on their minds. They generally wore a motley of trophy uniform parts. Pilots were often decked out in e.g. German pants and Soviet jackets. Their insignia – sewn on by hand – was all that indicated the airline they worked for. The first flight attendants looked more like soldiers than the smart stewardesses of today. These ad hoc outfits were worn until 1955, when the cabin crew was given a new wardrobe of identical beige uniforms. Uniforms have been the identifying feature of airline personnel since the 1960s.

1982–1985 Wraca stonowany granat, a mundur uzupełnia dżokejka.

The uniform colour is changed to refined navy blue and toques are added.

97

Back in Time

cji. Ówczesne umundurowanie stanoków nawiązują do pierwszego, przedwiło mieszankę zdobycznych munduwojennego wzoru, ale są jednolite rów – często można było spotkać i granatowe. Stroje stewardes za to są lotnika w niemieckich spodniach, razdecydowanie bardziej praktyczne, dzieckiej kurtce, a przynależność do jednak wciąż stawiają na elegancję. lotniczej rodziny zdradzały jedynie naNiedawno apaszki zyskały nowy akcent szyte dystynkcje.

– etno, czyli motyw nawiązujący do Również pierwsze stewardesy bardziej słynnych wycinanek łowickich. Podkreprzypominały żołnierki niż eleganckie ślają one charakter LOT-u jako linii napanie, które dziś pracują na pokładach. rodowej. Czerwonymi kamizelkami Taki stan tymczasowości trwał aż do i apaszkami ze złotymi elementami do1955 r., kiedy to dla całego personelu datkowo wyróżniają się kolorystycznie zaprojektowano jednolite beżowe stewardesy Elite Fleet, czyli klasy bizmundury. I w zasadzie od lat 60. XX w. nes Dreamlinerów. Latanie w ostatnich możemy mówić o mundurach jako dekadach stało się coraz powszechważnym elemencie wyróżniającym niejsze, ale jedno się nie zmieniło personel danej linii lotniczej.

– mundury lotników i stewardes, tak Mimo całej szarzyzny komunizmu samo jak przez ostatnie dekady, zwramundury pilotów i stewardes starały się cają uwagę pasażerów​. ☐ doganiać światowe trendy. W strojach stewardes jak w soczewce możemy obserwować trendy kolejnych dekad. Lata 60. to fiolety i kolory piaskowe – dość konserwatywne i stonowane. Za to w latach 70. królowały kolorowe – zielone i pomarańczowe – uszyte z modnej wtedy krempliny sukienki „przed kolano”.

Piloci również zostali poddani kolorystycznej rewolucji – piaskowe mundury zastąpił kolor chabrowy. Mundury z lat 80. to długie spódnice, dość szerokie Za mundurem panny marynarki i znak charakterysznurem? styczny – czapki dżokejki.

Women love a man in W 1991 r. wprowadzono istotne uniform, don’t they? zmiany – nowe mundury lotni-

1985–1991 Letnia sukienka – elegancja i wdzięk.

An elegant and charming summer dress.

98

Lata 90./1990s

1998–2003

Ze względu na kolor ten strój nazywany był „chaberkiem”.

This outfit was nicknamed “cornflower” because of its hue.

Mundury stają się bardziej praktyczne.

The uniforms become more practical and comfortable.

98

Pilots’ and flight attendants’ uniforms shook off the drabness of the communist era to keep up with international trends. Flight attendants’ uniforms define an era. Fairly conservative and subdued purples and beiges were the colours of the 1960s. The 1970s brought daring bright green and orange above-the-knee dresses made of fashionable crimplene. Pilots were also conscripted into the colour revolution – their sandy uniforms were replaced with cornflower blue. 1980s uniforms probably stick in the minds of all Polish and foreign LOT passengers – long skirts, wide jackets and those distinctive pillbox hats.

Major changes were introduced in 1991 – pilots were dressed in monochrome navy blue uniforms inspired by the original pre-war tailoring. Flight attendants were given more practical, but no less stylish, outfits.

The scarves recently acquired a new feature – a colourful sash inspired by Łowicz’s famous papercuts to highlight the fact that LOT is the national flag carrier. Red vests and scarves with golden motifs make up the distinctive colour code of the uniforms worn by the Elite Class flight attendants in the Dreamliner business class service. Flying might have become widely popular in the last few years, but one thing has remained constant – pilots and flight attendants continue to turn heads​. ☐

2014 Szyk i profesjonalizm: stewardesa Elite Fleet.

Elite Fleet flight attendants are both chic and professional.

© M.P. LOT © WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

LOT W PRZESZŁOŚĆ

SPIS TREŚCI CONTENTS 100 102 104

SIATKA POŁĄCZEŃ FLIGHT NETWORK FLOTA

FLEET

MAPY LOTNISK TERMINAL MAPS

108

MILES AND MORE MILES AND MORE

110

LOT NEWS LOT NEWS

112 114 118

INFORMACJE O BAGAŻU YOUR LUGGAGE ROZRYWKA ENTERTAINMENT LOT DLA FIRM LOT FOR BUSINESSES

119

POZNAJ NOWE PRODUKTY DISCOVER NEW PRODUCTS

127

MENU LOT GOURMET LOT GOURMET MENU

99

FLIGHT NETWORK SIATKA POŁĄCZEŃ

SIATKA FLIGHT POŁĄCZEŃ NETWORK

Minneapolis Winnipeg

Cincinnati

Edmonton

Detroit

Calgary

Charlotte Pittsburgh

Vancouver

Ottawa

Seattle

Montreal

Portland

Toronto

Denver

New York

San Francisco

Washington Chicago

Las Vegas

Atlanta

Los Angeles

Orlando

San Diego

Tampa

Phoenix Houston

NOWA OFERTA REJSÓW CZARTEROWYCH

Gdańsk

Katowice:

Szczecin

Poznań

Warszawa

Wrocław Łódź Szczecin

100

Warszawa:

Katowice Rzeszów Kraków Wrocław:

lot.com

Warna (Bułgaria) Dalaman (Turcja) Sharm El Sheikh (Egipt) Antalya (Turcja) Teneryfa (Hiszpania) Fuerteventura (Hiszpania) Kerkyra (Grecja) Burgas (Bułgaria) Taba (Egipt) Barcelona (Hiszpania) Monastyr (Tunezja) Bodrum (Turcja) Malaga (Hiszpania) Funchal (Portugalia) Dżerba (Tunezja) Hurgada (Egipt) Rodos (Grecja) Marsa Alam (Egipt) Chania (Grecja) Burgas (Bułgaria) Antalya (Turcja) Malaga (Hiszpania) Sharm El Sheikh (Egipt) Marsa Alam Monastyr Chania (Grecja) Burgas (Bułgaria) Hurgada (Egipt) Chania (Grecja)

Połączenia bezpośrednie LOT Destinations operated by LOT

New York Seattle

Połączenie code-share Code-share connection

Porlamar

Połączenia charterowe Charter flights

Beijing

Singapore

St Petersburg Stockholm Edinburgh

Riga

Copenhagen

Vilnius

Manchester Dublin

Amsterdam

Hamburg

Birmingham London

Basel

Kiev

Prague

Frankfurt

Paris Luxembourg

Linz

Lviv Vienna

Munich

Salzburg Innsbruck Geneva Graz Klagenfurt Zurich Lyon Venice

Bilbao

Toulouse

Turin

Milan Nice

Marseille Madrid

Minsk

Warsaw

Dusseldorf Brussels

Moscow

Tallinn

Ljubljana

Budapest Bucharest

Odesa

Belgrade

Bologna Roma

Tbilisi

Sofia Istanbul

Barcelona

Yerevan

Lisbon

Athens Malta Larnaca Malaga Dżerba

Tel Aviv

101

Warna

Monastyr

Chania

Antalya

Funchal, Madeira

Burgas

Taba

Sharm El Sheikh

Kerkyra

Bodrum

Fuerteventura

Rodos

Hurgada

Teneryfa

Dalaman

Marsa Alam

OUR FLEET NASZA FLOTA

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE

LONG-HAUL AIRCRAFT

Boeing 787 Dreamliner

NEW liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc BC/PEC/EC / capacity

Elite Club – dla Twojego komfortu fotele rozkładają się do pełnej pozycji leżącej Elite Club – the seats fully recline to a flat position for ultimate comfort.

Nowa klasa Premium Club Specjalnie dla Ciebie klasa ekonomiczna o podwyższonym standardzie

Klasa Ekonomiczna System rozrywki pokładowej z indywidualnymi monitorami – szczegóły repertuaru na stronie 94

New Premium Club class.

A premium standard economy class designed especially with you in mind.

Economy class An in-flight entertainment system with individual screens – for details go to page 94.

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE Klasa Business Na krótkich i średnich dystansach miejsce obok Ciebie jest zarezerwowane specjalnie dla Twojego komfortu

MEDIUM- AND SHORT-HAUL AIRCRAFT Business Class On short- and medium-haul flights the seat next to you is reserved with your comfort in mind.

Boeing 737-400 Embraer 195 Embraer 175** Embraer 170

102 lot.com

6 56,72 m 60,13 m 875 km/h 14 700 km* 18/21/213

Bombardier DHC-8Q400***

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

3 36,40 m 28,90 m 795 km/h 3 500 km* 147 lub 162

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

6 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3 990 km* 112

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

14 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3 300 km* 82

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

10 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3 700 km* 70

długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

32,83 m 28,42 m 666 km/h 2 500 km* 78

* dla kompletu pasażerów / * with a full passenger load ** w tym dwa egzemplarze samolotów do dyspozycji rządu / ** including two aricraft at the disposal of the Polish government *** rejsy realizowane według potrzeb biznesowych / *** flights operated as per business needs

TERMINAL MAPS MAPY LOTNISK

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS WARSZAWA – LOTNISKO CHOPINA, POLSKA

Terminal A Gates 13-16

Warsaw Chopin Airport, Poland Terminal A Gates 1-12

Terminal A Gates 17-26

Informacja lotniskowa Airport information +48 22 650 4220

3 1

1

LOT Transfer Center

2

Check-in LOT

3

Kasy LOT / LOT Ticket desk

2 3 Terminal A Gates 27-37

1 3

Terminal A Gates 38-45

Terminal 3 Gates A7-A20

To

tre cen ity c the

Terminal 3 Gates B14-B41

Terminal 3 Gates C30-C36

TORONTO LEASTER B. PEARSON INTL., CANADA

Terminal 1 Gates D20-F57

LOT Business Lounge

LOT Operates from Terminal 1 Concourse E Informacja lotniskowa Airport information +1-866-207-1690

Terminal 1 Gates F32-F99

Pass control

104

Security check

Bus lot.com

Terminal 1

Rail Terminal 1 Gates E68-E81

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS NEW YORK JFK, USA

Terminal 7 Gates 1-12

LOT Operates from Terminal 1 Informacja lotniskowa Airport information +1 718-244-4444

Terminal 8 Gates 1-16 Terminal 5 Gates 1-27 Terminal 1 Gates 1-11

Terminal 4 Gates 2-4

Terminal 1

Terminal 2 Gates 19-70

MAPY LOTNISK TERMINAL MAPS

Terminal 8 Gates 31-47

Terminal 4 Gates 20-41 Terminal 3 Gates 1-18

CHICAGO O’HARE, USA

Terminal 1 Gates C1-C32

LOT Operates from International Terminal 5

Terminal 1 Gates B1-B22

Informacja lotniskowa Airport information +1 773-686-2200

Terminal 3 Gates L1-L10

Terminal 5 Gates M1-M5 Terminal 2 Gates E1-E15 Terminal 3 Gates K1-K19 Terminal 2 Gates F1-F14

Terminal 3 Gates G1-G21

Terminal 3 Gates H1-H18

Terminal 5 Gates M6-M13 Terminal 5

Terminal 5 Gates M14-M21

105 lot.com

TERMINAL MAPS MAPY LOTNISK

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS Terminal 3E Gates E16-E23

PEKIN/BEIJING CAPITAL INTERNATIONAL AIRPORT, CHINA LOT Operates from Terminal 3 Informacja lotniskowa Airport information +86-10-96158

Terminal 3E Gates E24-E36 Terminal 1 Gates A1-A8

Terminal 2 Gates 24-49

Terminal 3E Gates E1-E15

Terminal 3

Gates A10-A18

Terminal 2 Gates 19-23

LOT Business Lounge Pass control Security check

Terminal 2 Gates 2-18

Terminal 3C Gates C19-C37

Terminal 3C Gates C1-C18

Rail Bus

BEZPIECZEŃSTWO Bezpieczeństwo

Safety

Płyny w bagażu podręcznym

Liquids in your hand luggage

NIE PALIMY Uprzejmie przypominamy, że w czasie trwania wszystkich rejsów PLL LOT obowiązuje bezwzględny zakaz palenia (dotyczy też papierosów elektronicznych) oraz picia alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w sklepie pokładowym Duty Free.

NIE TELEFONUJEMY Podczas całego lotu obowiązuje bezwzględny zakaz prowadzenia rozmów z telefonów komórkowych. Telefon może jednak pozostać włączony pod warunkiem przestawienia go w tryb samolotowy. Pasażerowie po włączeniu trybu offline mogą korzystać z większości funkcjonalności m.in. telefonów, tabletów, odtwarzaczy mp3 czy aparatów, jednak bez możliwości korzystania z sygnału sieci komórkowej lub bezprzewodowej transmisji danych (czyli np. wykonywania połączeń, wysyłania sms-ów czy używania bluetooth).

Należy pamiętać, że w czasie startu i lądowania niedozwolone jest korzystanie ze słuchawek, a laptopy i inne większe urządzenia elektroniczne muszą być na ten czas zabezpieczone w bagażu podręcznym, kieszeni fotela lub na półce.

Korzystanie z urządzeń elektronicznych na pokładach samolotów LOT-u jest możliwa w oparciu o decyzję Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA), która zezwoliła liniom lotniczym na takie działanie. Zgodnie z opinią agencji korzystanie z elektroniki w samolotach nie ma wpływu na funkcjonowanie systemów pokładowych, pod warunkiem ustawienia ich właśnie w tryb samolotowy. Elektronika ustawiona w trybie samolotowym, może być włączona przez cały czas trwania rejsu.

106 lot.com

SAFETY

Od 6 listopada 2006 r. w krajach Unii Europejskiej obowiązują przepisy dotyczące odprawy pasażerów podróżujących w dowolnym kierunku z lotnisk UE oraz Norwegii, Islandii i Szwajcarii. W związku z zagrożeniem płynnymi materiałami wybuchowymi ograniczają one ilości płynów, jakie podróżni mogą wnosić na pokład samolotu. W wyznaczonych punktach każdy pasażer i jego bagaż podręczny zostają poddani kontroli. Chodzi o sprawdzenie, czy podróżny nie wnosi na pokład samolotu niedozwolonych cieczy.

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com.

NO SMOKING We kindly remind you that smoking is strictly forbidden (including e-cigarettes) on all flights of the Polish Airlines LOT. You are also requested to refrain from drinking alcohol on our planes, whether brought along on board or purchased in the duty free shop.

NO CALLING During the whole flight it is strictly forbidden to make mobile phone calls. The phone can be left on provided it is switched to airplane mode. Passengers can use all the functionalities of mobile phones, tablets, mp3 players and cameras once the offline mode is switched on, i.e. without an active mobile phone signal or wireless data transmission (which would permit to e.g. make calls, send text messages or use the blutooth technology). Please note that durin both take-off and landing it is forbidden to use headphones, while laptops and larger electronic devices must be put away in hand luggage, in the front seat pocket or on the shelf above your seat. Passengers are allowed to use electronic devices on board LOT aircraft pursuant to the decision of the European Aviation Safety Agency (EASA) which authorised airlines to introduce the above rules. In line with the opinion of the agency, use of electronic devices on board does not interfere with the aircraft’s electronic system provided the flight mode is switched on in the device. Electronic devices switched to flight mode can be used during the whole flight.

On 6 November 2006 new regulations regarding the check-in of passengers travelling in any direction from European Union airports as well as from Norway, Iceland and Switzerland have been introduced in the European Union member states. In connection with the risk of liquid explosives, the regulations limit the amount of liquid which can be taken on board of the aircraft. At set points, each passenger and his or her hand luggage, undergo control. It must be checked whether the traveler does not take prohibited fluids on board of the aircraft. Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

Czy wiesz, że…

Do you know…

Miles & More jest największym programem lojalnościowym w Europie przeznaczonym dla często podróżujących pasażerów.

Obecnie liczy ponad 25 milionów uczestników na całym świecie, w tym około 600 tysięcy w Polsce. Program umożliwia gromadzenie i wykorzystywanie mil na wszystkich połączeniach linii zrzeszonych w programie i w sojuszu Star Alliance oraz korzystanie z bogatej oferty partnerów nielotniczych.

Miles & More is Europe’s biggest programme for frequent flyers.

There are currently more than 25 million members over the world, including approximately 600 000 in Poland.

By participating in the programme, you can earn and redeem miles on all airline partners flights and Star Alliance and take advantage of numerous offers provided by our non-airline partners.

Twoje korzyści

What you get

Jako uczestnik programu Miles & More możesz gromadzić mile premiowe zarówno podczas podróży, jak i na co dzień – korzystając z oferty ponad 30 linii lotniczych oraz ponad 300 partnerów nielotniczych. Zgromadzone mile możesz przeznaczyć na nagrody, m.in. przeloty, podwyższenie klasy podróży czy wynajem samochodu.

As a member of Miles & More programme, you can earn award miles both while travelling and on everyday purchases– taking advantage of the services of over 30 airlines and more than 300 non-airline partners.

Accrued miles can be redeemed for numerous rewards, including flight awards, upgrade awards or car rental.

Przywileje wynikające ze statusu Podróżując liniami lotniczymi należącymi do programu Miles & More i sojuszu Star Alliance, gromadzisz również mile statusowe, dzięki którym możesz otrzymać kartę o wyższym statusie – Frequent Traveller, Senator.

Karty zapewniają Ci wiele przywilejów: wstęp do Saloników Biznes, możliwość zabrania bezpłatnie dodatkowej sztuki bagażu czy otrzymanie 25% więcej mil.

Więcej informacji na miles-and-more.pl.

Privileges related to status When travelling with Miles & More partner airlines and Star Alliance, you also earn status miles which allow you to obtain a card with a higher status – Frequent Traveller, Senator. These cards grant you numerous privileges – access to Business Lounges, the option to take an additional piece of luggage or earning 25% more miles.

For more information, please visit miles-and-more.pl.

Jak przystąpić do programu Miles & More Miles & More to wiele korzyści, dlatego dołącz do programu jeszcze dziś. Jak to zrobić?

Wystarczy, że wypełnisz formularz, który znajdziesz w samolocie, w biurze LOT-u, na lotnisku lub na stronie miles-and-more.pl.

How do I join Miles & More programme?

Miles & More is a programme that offers a wide range of privileges. Join today by filling out the form that is available on board and can also be found at a LOT office, at the airport or on miles-and-more.pl.

How do I earn award miles?

Award miles are automatically credited to your mileage account when you quote your Miles & More service card number: • Always provide your card number when reserving a ticket and during checkout prior to departure!

• You may apply for the registration of award miles not credited to your service account automatically within six months from the date of travel (online form or standard post).

• Retain all your travel documents until you confirm that the award miles have been credited to your service account: original boarding cards and ticket copies, car rental receipts, hotel bills, etc.

Sprawdź, jak są naliczane Twoje mile Mile są rejestrowane na Twoim koncie milowym automatycznie po podaniu numeru karty programu Miles & More.

• Podawaj numer karty zawsze podczas rezerwacji biletu oraz przy każdej odprawie przed lotem!

• Prośbę o naliczenie mil, które nie zostały zarejestrowane na Twoim koncie automatycznie, możesz złożyć do 6 miesięcy wstecz od daty przelotu (formularz online lub przesyłka pocztowa).

• Do czasu, aż upewnisz się, że należne Ci mile zostały naliczone na Twoim koncie, zachowaj wszystkie dokumenty z podróży: oryginalne karty pokładowe i kopie biletów, rachunki za wynajęcie samochodu, pobyt w hotelu itp.

Quick way to awards Example: Flight from Warsaw to Chicago and back: 9 346 miles* Register for newsletter: + 500 miles Stay at one of our hotel partners: + 500 miles Total: 10 346 miles You can redeem your accrued miles for flight awards or other rewards offered by partners of the Miles & More Programme.

*LOT Polish Airlines class D, C

Redeem your miles for flight awards

Sprawdź, jak szybko zyskać nagrody

Now you can enjoy cheaper flights award all over the world!

To take advantage of our promotional offer, redeem 10.000 miles accrued on your account for a chosen European flight or 40.000 miles for a flight to Asia.

Promotional flights available this month: Athens, Yerevan, Madrid, Beijing and Poznan.

Przykład: rejs w obie strony na trasie Warszawa – Chicago: 9346 mil* zapisanie się do newslettera: + 500 mil pobyt w hotelu partnerskim: + 500 mil razem: 10 346 mil Zgromadzone mile możesz wykorzystać na nagrody lotnicze lub nagrody u partnerów programu Miles & More. *Polskie Linie Lotnicze LOT klasa D, C

Wymień mile na przeloty Teraz możesz latać taniej po całym świecie! Aby skorzystać z promocji, zamień 10 000 mil zgromadzonych na swoim koncie na bilet do wybranego europejskiego miasta albo 40 000 mil na lot do Azji!

Poleć w tym miesiącu do: Aten, Erywania, Madrytu, Pekinu lub Poznania.

?

Dane kontaktowe Masz pytania?

Skontaktuj się z Polskim Centrum Obsługi Programu Miles & More pod nr. +48 22 5 777 222.

Tutaj m.in. zrobisz rezerwację, sprawdzisz stan konta, uzyskasz informacje w języku polskim i angielskim.

Adres do korespondencji: PLL LOT, Program Miles & More, skrytka pocztowa 78, 00-972 Warszawa 119.

?

Contact information Want to know more?

Please contact the Miles & More Customer Service Centre (Phone: +48 22 5 777 222). Here you can for example: make your reservation, check your account status, obtain information in Polish and English.

Address for correspondence: PLL LOT, Miles & More Programme, P.O. Box 78, 00-972 Warsaw 119.

109

MAMMA MIA! LOT OFICJALNYM PRZEWOŹNIKIEM TEATRU MUZYCZNEGO ROMA. Dwuletnia współpraca została nawiązana w ramach produkcji musicalu „Mamma Mia!” opartego na piosenkach zespołu ABBA.

110 lot.com

Teatr Muzyczny ROMA 24 lutego 2014 roku podpisał umowę, na mocy której polska inscenizacja musicalu „MAMMA MIA!” będzie wersją non-replica, a przygotuje ją zespół doświadczonych realizatorów we współpracy ze szwedzką firmą producencką PER SE. – Jesteśmy dumni, że możemy wspierać tak znany i prezentujący najwyższy poziom rozrywki teatr – powiedział Sebastian Mikosz, Prezes Zarządu PLL LOT S.A. – Od lat na pokładach naszych samolotów gościmy największe gwiazdy polskich i światowych scen. Wśród nich podróżował też zespół ABBA! Podczas pierwszej i jak dotychczas jedynej wizyty w naszym kraju – dodał Sebastian Mikosz.

Samolotami LOT-u będą podróżowali artyści oraz twórcy musicalu. – Cieszymy się, że dwie tak zacne marki, jakimi są Polskie Linie Lotnicze LOT i Teatr Muzyczny ROMA, nawiązały współpracę przy okazji długo wyczekiwanej przez polską publiczność premiery musicalu „MAMMA MIA!” – zaznaczył Wojciech Kępczyński, Dyrektor Naczelny i Artystyczny Teatru Muzycznego ROMA. – Z pewnością wsparcie takiego partnera „uskrzydli” tę produkcję i pozwoli niejednokrotnie jeszcze zaskoczyć fanów musicali – dodał Wojciech Kępczyński.

Umowa została zawarta na dwa lata.

Premiera polskiej wersji musicalu „Mamma Mia!” planowana jest na luty 2015 roku.

LOT NEWS

MAMMA MIA! LOT IS THE OFFICIAL CARRIER OF MUSICAL THEATRE ROMA. The initiated two-year long cooperation is related to production of the Mamma Mia! musical inspired by ABBA’s hits.

On 24 February 2014, Musical Theatre ROMA made an agreement to produce a non-replica version of the MAMMA MIA! musical in cooperation with an experienced crew and Swedish PER SE production company.

“We are proud to support such celebrated theatre offering world class entertainment”, said Sebastian Mikosz, the CEO of LOT Polish Airlines S.A. “For many years, our aircrafts have been hosting the biggest Polish and international stars, including ABBA during its first and last tour in Poland to-date”, added Sebastian Mikosz.

The cast and the crew of the musical will be travelling by LOT. “We are excited to see the beginning of cooperation of two established brands - Polish Airlines LOT and Musical Theatre ROMA are now collaborating before the premiere of the MAMMIA MIA! musical long awaited by the Polish audience”, stressed Wojciech Kępczyński, the General Manager and the Artistic Director of Musical Theatre ROMA. “Undoubtedly, support of such a partner will give wings to the production and help us astonish music fans”, added Wojciech Kępczyński.

The contract was made for two years.

The premiere of the Polish adaptation of Mamma Mia! musical has been scheduled for February 2015.

FOT. KONSTANCJA DANGEL / MP TM ROMA (II ETAM CASTINGU DO MUSICALU „MAMMA MIA!”)

LOT NEWS

WYDARZENIA

W PROGRAMIE MILES & MORE 1 MILA PREMIOWA ZA KAŻDE 5 ZŁ PRZEZNACZONE NA ZAKUPY W APART. ZAPRASZAMY DO SALONÓW APART W CAŁEJ POLSCE I DO ESKLEPU.

LUGGAGE BAGAŻ

BAGAŻ Bagaż rejestrowany przewożony w luku bagażowym Checked luggage allowances

LUGGAGE

Dla biletów wystawionych przed 1 maja 2012 roku obowiązuje system wagowy, tzw. Weight Concept, który dotyczy rejsów operowanych przez PLL LOT na trasach europejskich oraz na Bliski Wschód: – klasa biznes – 30 kg bagażu, – klasa ekonomiczna – 20 kg bagażu.

Bagaże przekraczające powyższe limity podlegają dodatkowej opłacie. Aktualne wysokości opłat za nadbagaż dostępne są na stronie internetowej lot.com Na trasach transatlantyckich obowiązuje system sztukowy, zgodnie z którym pasażerowie mogą przewieźć bezpłatnie w: – klasie biznes – 2 sztuki bagażu o wadze nie większej niż 32 kg każda, mierzące maksymalnie 158 cm, – w klasie ekonomicznej – 1 sztukę bagażu o wadze 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm.

Druga sztuka bagażu o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm podlega zryczałtowanej opłacie (stawki na stronie internetowej lot.com).

Dla biletów wystawionych po 1 maja 2012 roku obowiązuje system sztukowy, tzw. Piece Concept, który dotyczy wszystkich rejsów operowanych przez PLL LOT: – Elite Club/klasa biznes na trasach długodystansowych (USA, Kanada, Chiny) – 3 sztuki o wadze nie większej niż 32 kg każda, mierzące maksymalnie 158 cm, – klasa biznes na trasach krótkiego zasięgu (Polska, Europa, Bliski Wschód) – 2 sztuki, każda do 32 kg o wymiarze do 158 cm, – klasa ekonomiczna – 1 sztuka o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm.

Dodatkowo na trasach dalekodystansowych wprowadzona została klasa Premium Club, w której dopuszczalne są 2 sztuki bagażu rejestrowanego, każda do 23 kg o wymiarze 158 cm.

Tickets issued before 1 May 2012 are subject to the Weight Concept applicable to flights operated by LOT Polish Airlines on European routes and flights to the Middle East: – Business class – 30 kg of luggage, – Economy class – 20 kg of luggage.

Luggage exceeding the above allowances is subject to an extra fee.

The current fees for excess luggage are available at the lot.com website.

The Piece Concept applies to transatlantic flights, i.e. passengers are entitled to take free of charge: – in Business class – 2 pieces of luggage each weighing up to 32 kg and having a maximum size of up to 158 cm, – in Economy class – 1 piece of luggage weighting up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

A second piece of luggage weighing up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm is subject to an extra fee (see rates at lot.com).

Tickets issued after 1 May 2012 are subject to the Piece Concept applicable to all flights operated by LOT Polish Airlines: – Elite Club/Business class on long-haul flights (US, Canada, China) – 3 pieces of luggage each weighing up to 32 kg each and having a maximum size of up to 158 cm.

– Business class on short flights (Poland, Europe, Middle East) – 2 pieces of luggage each weighing up to 32 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

– Economy class – 1 piece of luggage weighting up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

In Premium Club class introduced on long-haul flights: 2 pieces of checked luggage each weighing up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

Bagaż podręczny przewożony na pokładzie Carry-on luggage allowances

Niezależnie od limitu bagażu rejestrowanego i terminu zakupu biletu pasażer jest uprawniony do bezpłatnego przewozu bagażu podręcznego: – Elite Club/klasa biznes – 2 sztuki o łącznej wadze do 18 kg (maksymalna waga jednej sztuki 9 kg) – klasa ekonomiczna – 1 szuka do 8 kg, – klasa Premium Club – 2 sztuki o łącznej wadze do 12 kg (maksymalna waga jednej sztuki 8 kg).

Suma wymiarów każdej sztuki bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm (55x40x23)* Dodatkowo, w ramach bagażu podręcznego mogą być przewożone: – mała torebka damska lub​ – laptop lub – mały aparat fotograficzny lub – mała kamera lub – para kul ortopedycznych lub – dla podróżujących z dziećmi – pokarm i składany wózek lub spacerówka dla dziecka.

Apart from the above limits regarding checked-in luggage and regardless of the date on which the ticket was purchased, passengers are entitled to take on board free of charge: – Elite Club/Business class – 2 pieces of luggage weighing up to 18 kg (maximum weight of one piece of luggage is 9 kg) – Economy class – 1 piece of luggage weighing up to 8 kg, – Premium Club – 2 pieces of luggage weighing up to 12 kg (maximum weight of one piece of luggage is 8 kg) The dimensions (total length, width and height) of each piece of carry-on luggage may not exceed 118 cm (55 + 40 + 23)* Passengers may additionally carry the following items as hand luggage: – a small woman’s handbag or – a laptop or • a small camera or – or small video camera or – a pair of crutches or – for passengers travelling with children – baby food and/or a fold up collapsible pusher (stroller)

112 lot.com

Bagaż dla dzieci do lat dwóch

Dzieci do lat 2 niezajmujące oddzielnego miejsca w kabinie mają prawo do bezpłatnego przewozu: 1 sztuki bagażu do 23 kg o maksymalnym wymiarze do 158 cm oraz składanego wózka dziecięcego lub torby-kosza do przewozu niemowląt, lub fotelika samochodowego przewożonych w luku bagażowym**

Luggage allowances for children up to 2 years of age

Children up to 2 years of age not occupying a separate seat are entitled to take on board free of charge: 1 piece of luggage weighting up to 23 kg with a maximum size of up to 158 cm, and a fold up collapsible pusher (stroller), or a baby basket or a car seat carried in the hold **

Deklaracje celne Customs declarations

Wzór wypełnienia deklaracji celnych znajdą Państwo w systemie rozrywki pokładowej (w rejsach dalekodystansowych).

Sample of custom declaration form can be found in the inflight entertainment system (on long-haul flights)

* I nformacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com / * The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com. ** Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. / ** Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft. *** Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. / *** A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available. **** Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. / **** An extra charge applies to outbound flights from Poland.

IN-FLIGHT ENTERTAINMENT SYSTEM ROZRYWKA NA POKŁADZIE

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ

114

FILMY MOVIES

TV TV

GRY GAMES

O NAS ABOUT US

DLA DZIECI KIDS

MUZYKA MUSIC

ZMIENIAMY SIĘ. DLA CIEBIE WE ARE CHANGING. FOR YOU

W czerwcu w ramach oferty rozrywki pokładowej na pokładach samolotów oferujemy Państwu bezpłatny dostęp do 31 filmów (w tym 4 filmów chińskich), 16 odcinków seriali (w tym hitów HBO), trzech koncertów, wielu programów rozrywkowych oraz oferty audio, gier i prasy elektronicznej. Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółami wewnątrz systemu oraz z zakładkami „O nas” i kategorią filmową „Zmieniamy się dla Ciebie”, aby mogli Państwo przekonać się, co jeszcze postanowiliśmy zrobić, aby umilić Państwu podróż.

E-READER

In June we would like to offer you free access to 31 movies (including 4 Chinese movies), 16 TV show episodes (including HBO blockbusters), 3 concerts, a selection of entertaining shows and a collection of music albums, games and e-magazines. We encourage you to check it out yourself. Please take a look at the “About us” section and the “We’re changing for you” category to see what else we have decided to make your travel experience even better.

NOWOŚCI FILMOWE W CZERWCU NEW IN JUNE:

OBROŃCY SKARBÓW THE MONUMENTS MEN

LEGO: PRZYGODA THE LEGO MOVIE

MĘSKA HISTORIA THE HISTORY BOYS

ZIMNA WOJNA COLD WAR/寒戰

OPOWIEŚCI Z NARNII: PODRÓŻ WĘDROWCA DO ŚWITU THE CHRONICLES OF NARNIA: THE VOYAGE OF THE DAWN TREADER

UKŁAD ZAMKNIĘTY THE CLOSED CIRCUIT

© 2014 Home Box Office, Inc. All rights reserved. HBO® and related channels and service marks are the property of Home Box Office, Inc.

lot.com

115

Englis h

G rzes hkis h for foreigne rs

Nice to meet you.

⇒ Grześko Cię poznać.

You look awesome!

⇒ Wyglądasz naprawdę grześko!

You speak to fast.

⇒ Mówi pan bardzo grześko.

Have a nice day!

⇒ Grześkiego dnia!

How do you spend your spare time? ⇒ Co robisz w grześkim czasie?

Sounds great!

⇒ Brzmi grześko!

I’m glad to see you!

⇒ Grześko Cię widzieć.

It’s an excellent idea!

⇒ Co za grześki pomysł!

You are charming!

⇒ Jesteś naprawdę bardzo grześki!

It was a very nice evening.

⇒ To był naprawdę grześki wieczór.

Drive as fast as you can.

⇒ Jedźmy tak grześko, jak się da.

That’s very kind of you.

⇒ Bardzo grześko z Twojej strony.

I wish you every success.

⇒ Życzę Ci grześkich sukcesów.

THE WAY TO FLY THROUGH LONDON By bringing 23 of our member airlines together under one roof, we’re making connections faster at our latest state-of-the-art hub – Heathrow Terminal 2.

Starting June 2014. staralliance.com

Z nami zawsze najprościej. Przed odlotem, w podróży, a teraz także przy wyborze najlepszej dla siebie oferty. Sprawdź, jak uprościliśmy nasz system wyboru klas biletów zarówno na krótkich, jak i na długich dystansach.

Na dwóch okręgach znajdziesz klasy podróży i przyporządkowane im usługi, które przygotowaliśmy dla Ciebie. Każda klasa to inne udogodnienia.

Teraz możesz szybko sprawdzić, co każda z nich zawiera.

POZNAJ NOWE PRODUKTY

POZNAJ NOWE PRODUKTY

Rozszerzyliśmy również ofertę rejsów krótkodystansowych o dwie nowe kategorie.

LOT Economy Simple to bilety w najniższych cenach dla tych, którzy chcą dotrzeć na miejsce, korzystając z naszych podstawowych udogodnień.

LOT Economy Plus to klasa dla osób bardziej wymagających, które doceniają wysoki komfort podróży w atrakcyjnej cenie.

Na okręgach przedstawiliśmy wszystkie usługi, dzięki czemu szybko sprawdzisz, czy udogodnienia, których potrzebujesz, znajdują się w wybranej przez Ciebie klasie.

DISCOVER OUR NEW PRODUCTS It is always simpler with us... Before take-off, during the flight and now also when selecting the best class for you. Check out our new simplified system for ticket class selection, both for short-haul and long-haul flights.

We have also introduced new travel classes offered on short-haul flights.

LOT Economy Simple is a class at the lowest price that addresses the needs of those who want to reach their destination using our basic conveniences.

LOT Economy Plus is a class for the more demanding traveller who appreciates the comfort of travel at an attractive price.

DISCOVER NEW PRODUCTS

On our newly designed circles, you can find a structured division into classes and the associated services you can enjoy.

Each class means different products and services. Now you can quickly check what is included.

119

The circle concept contains all main services to allow you realise at a glance whether the products you need are included in the class you selected. lot.com

PR IOR ITY

Priorytetowy bagaż Priority luggage

Aplikacja mobilna Mobile application LOT.COM

Szybkie przejście Fast track

Odprawa online Web check-in

Prasa Paper press

Mile Miles

Napój i przekąska Soft drink and snack

€

Salonik biznesowy Business lounge

€

€

€ PRIORITY

€

Priorytetowa odprawa i boarding Priority check-in and boarding

Posiłki i napoje Meals and soft drinks

1 x 23 kg 2 x 23 kg

€

2 x 32 kg

Miejsce z przodu samolotu Seat in the front cabin

Bagaż rejestrowany Registered luggage

Odprawa na lotnisku Airport check-in

Dedykowana linia Call Center Call Center dedicated line

DISCOVER NEW PRODUCTS

Zniżka dla dziecka Kids’ discount

120 lot.com

1 2 3 4

Każdy okrąg to jedna z opisywanych klas.

1 2 3 4

Each circle represents one of the described classes.

Dookoła okręgów znajdują się ikony poszczególnych usług.

Moje ulubione miejsce My favourite seat

€

LOT Economy Simple

Jeśli usługa jest zaznaczona, wówczas występuje w danej klasie.

Symbol € oznacza, że usługa w tej klasie jest dodatkowo płatna.

The circles are surrounded by icons symbolising the different services.

LOT Economy Class 1 x 23 kg

LOT Economy Plus 2 x 23 kg

LOT Business Class

If a specific service is marked, then it is included in the class.

The € symbol means that the service is in the mentioned class charged separately.

2 x 32 kg

* Prezentowany schemat nie stanowi oferty handlowej w rozumieniu prawa. PLL LOT S.A. zastrzega sobie prawo do wprowadzania zmian. * The presented scheme does not represent an offer in the meaning of the law. PLL LOT S.A. reserves the right to make alterations without prior notice.

POZNAJ NOWE PRODUKTY

LOTY KRÓTKODYSTANSOWE SHORT-HAUL FLIGHTS

Planujesz lot? Dzięki aplikacji możesz to zrobić w każdym miejscu na świecie. Strona WWW, aplikacja mobilna czy telefon – teraz wybór należy do Ciebie.

ANETA CZAJKOWSKA STWORZYŁAM STRONĘ I APLIKACJĘ MOBILNĄ LOT.COM. DLA CIEBIE

POZNAJ NOWE PRODUKTY

APLIKACJA MOBILNA

MOBILE APPLICATION Planning a flight? With this app, you can do it from every place in the world. Website, mobile app, or phone - now the choice is yours.

ANETA CZAJKOWSKA I HAVE CREATED THE LOT.COM WEBSITE AND MOBILE APP. FOR YOU

DEDYKOWANA LINIA CALL CENTER DOMINIK TOWAREK UDOSKONALIŁEM DZIAŁANIE CALL CENTER. DLA CIEBIE

DEDICATED CALL CENTER LINE We are at your disposal at any time of day or night.

Our consultants are fluent in seven languages and will gladly provide you any information you may need.

DISCOVER NEW PRODUCTS

Jesteśmy do Twojej dyspozycji o każdej porze dnia i nocy. Nasi konsultanci mówią w siedmiu językach i chętnie udzielają wszelkich informacji.

121

DOMINIK TOWAREK I HAVE PERFECTED OUR CALL CENTER. FOR YOU

lot.com

POZNAJ NOWE PRODUKTY

SZYBKIE PRZEJŚCIE W najwyższych klasach podróży korzystaj z priorytetowej odprawy oraz kontroli bezpieczeństwa.

Bez kolejek, oczekiwania i tracenia cennego czasu.

ANNA KOWALCZYK SPRAWIAM, ŻE JUŻ NA LOTNISKU TWOJA PODRÓŻ PRZEBIEGA SZYBKO I WYGODNIE. DLA CIEBIE

FAST TRACK In the highest classes of travel, you can take advantage of priority check-in and security gate passage. Without queuing, waiting and wasting valuable time.

ANNA KOWALCZYK I MAKE SURE THAT EVEN AT THE AIRPORT YOUR JOURNEY IS FAST AND COMFORTABLE. FOR YOU

LOT.COM

DISCOVER NEW PRODUCTS

ODPRAWA ONLINE

122

Odpraw się przez internet nawet na 24 godziny przed lotem. Szybko, bez kolejek, w dogodnej dla siebie chwili.

HANNA ZALEWSKA WSPÓLNIE Z ZESPOŁEM OPRACOWAŁAM NOWĄ STRONĘ LOT.COM. DLA CIEBIE

WEB CHECK-IN Check in online even 24 hours before take-off. Quickly, without queuing, at any convenient time.

HANNA ZALEWSKA TOGETHER WITH MY TEAM I HAVE CREATED THE NEW LOT.COM WEBSITE. FOR YOU

lot.com

Zniżka dla dziecka Kids’ discount

Prasa Paper press

PRIORITY

Priorytetowa odprawa i boarding Priority check-in and boarding

Koc i poduszka Blanket and pillow

Posiłki i napoje Meals and soft drinks

Dedykowana linia Call Center Call Center dedicated line

PR IOR ITY

Bagaż priorytetowy Priority luggage

Mile Miles

1 x 23 kg 2 x 23 kg

€

81 cm

€

€

3 x 32 kg

Full offer 93 cm

Bagaż rejestrowany Registered luggage

Salonik biznesowy Business lounge Full offer

LOT.COM

190 cm, flat bed

Full offer Odległość między fotelami Seat pitch

Odprawa online Web check-in

Alkohole Aloholic drinks Moje ulubione miejsce My favourite seat

1 2 3 4

Każdy okrąg to jedna z opisywanych klas.

1 2 3 4

Each circle represents one of the described classes.

System rozrywki pokładowej In-flight entertaiment system

Dookoła okręgów znajdują się ikony poszczególnych usług.

Jeśli usługa jest zaznaczona, wówczas występuje w danej klasie.

Symbol € oznacza, że usługa w tej klasie jest dodatkowo płatna.

The circles are surrounded by icons symbolising the different services.

LOT Economy Class €

LOT Premium Class

LOT Business Class

If a specific service is marked, then it is included in the class.

DISCOVER NEW PRODUCTS

* Prezentowany schemat nie stanowi oferty handlowej w rozumieniu prawa. PLL LOT S.A. zastrzega sobie prawo do wprowadzania zmian. * The presented scheme does not represent an offer in the meaning of the law. PLL LOT S.A. reserves the right to make alterations without prior notice.

Aplikacja mobilna Mobile application

Szybkie przejście Fast Track

POZNAJ NOWE PRODUKTY

LOTY DŁUGODYSTANSOWE LONG-HAUL FLIGHTS

123

€ symbol means that the service is in the mentioned tariff charged separately.

Moje ulubione miejsce My favourite seat

lot.com

POZNAJ NOWE PRODUKTY

1 x 23 kg

2 x 23 kg

3 x 32 kg

BAGAŻ REJESTROWANY Nie martw się o wagę swojego bagażu. W zależności od klasy podróży możesz zabrać ze sobą nawet trzy walizki po 32 kg.

DOROTA KORNASZEWSKA ZAJMUJĘ SIĘ PODWYŻSZANIEM STANDARDÓW OBSŁUGI NAZIEMNEJ. DLA CIEBIE

REGISTERED LUGGAGE Do not worry about the weight of your luggage.

Depending on the travel class, you can take up to as many as three suitcases of 32 kg each with you.

DOROTA KORNASZEWSKA MY JOB IS TO IMPROVE THE STANDARD OF GROUND SERVICES. FOR YOU

DISCOVER NEW PRODUCTS

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ

124 lot.com

Długi lot? Z nami nie będziesz się nudził. Podróż to najlepszy moment na dobrą lekturę, film czy prasę.

To wszystko jest do Twojej dyspozycji w naszym systemie rozrywki pokładowej.

KAROLINA GOŚCINIAK KOORDYNUJĘ OFERTĘ SYSTEMU ROZRYWKI POKŁADOWEJ. DLA CIEBIE

IN-FLIGHT ENTERTAINMENT Long flight? With us you cannot be bored. Travel is the best time for a good book, movie, or press. All that is at your disposal in our in-flight entertainment system.

KAROLINA GOŚCINIAK I COORDINATE THE IN- FLIGHT ENTERTAINMENT SYSTEM OFFER. FOR YOU.

MOJE ULUBIONE MIEJSCE Podróżuj jeszcze wygodniej! Odpocznij w LOT Business Class w fotelach rozkładanych do płaskiego łóżka. A jeśli lecisz LOT Economy Class, wybierz swoje ulubione miejsce w samolocie.

KAROLINA BURSA WRAZ Z ZESPOŁEM STWORZYŁAM WIELE NOWYCH USŁUG. DLA CIEBIE

POZNAJ NOWE PRODUKTY

€

MY FAVOURITE SEAT Travel even more comfortably. Relax in lie-flat folding seats in our LOT Business Class. Choose your favourite seat aboard in the LOT Economy Class.

KAROLINA BURSA TOGETHER WITH MY TEAM I CREATED A NUMBER OF NEW SERVICES. FOR YOU

POSIŁKI NA POKŁADZIE

ANNA NOWAK WPROWADZIŁAM USŁUGĘ MEAL UPGRADE. DLA CIEBIE

MEALS ON BOARD It is nice to enjoy something tasty during long-haul flghts. Whatever class you travel in, we have prepared a meal for you, and a restaurant menu is waiting for you in our LOT Business Class.

ANNA NOWAK I HAVE INTRODUCED THE MEAL UPGRADE SERVICE. FOR YOU

DISCOVER NEW PRODUCTS

Miło jest zjeść coś pysznego podczas długodystansowego lotu. Niezależnie, jaką klasą podróżujesz, przygotowaliśmy dla Ciebie poczęstunek. A w LOT Business Class czeka na Ciebie restauracyjne menu!

125 lot.com

POZNAJ NOWE PRODUKTY

Nowy podział klas to efekt nieprzerwanych zmian, nad którymi każdego dnia pracuje cały mój zespół. Wspólnie dążymy do tego, aby poznać Państwa potrzeby i zaproponować dodatkowe rozwiązania. Właśnie dlatego wprowadzamy nowe produkty i usługi.

LOT Economy Simple to bilety w najniższych cenach dla tych, którzy chcą dotrzeć na miejsce, korzystając z naszych podstawowych udogodnień.

KURS JEST JEDEN: ZMIANY NA LEPSZE LOT Economy Plus to klasa dla osób bardziej SEBASTIAN MIKOSZ wymagających, które doceniają wysoki komfort DBAM, ABY LOT ZMIENIAŁ SIĘ NA LEPSZE. DLA CIEBIE podróży w atrakcyjnej cenie.

LOT Business Class to najwyższy standard podróży, zarówno na lotnisku, jak i w samolocie.

Staramy się, aby nowe klasy spełniały Państwa oczekiwania. Zadbaliśmy też o czytelny i przejrzysty sposób ich prezentacji.

THERE’S ONLY ONE ROUTE: CHANGE FOR THE BETTER SEBASTIAN MIKOSZ I CARE ABOUT CHANGING LOT FOR THE BETTER. FOR YOU

Mam nadzieję, że podział klas przedstawiony graficznie w postaci okręgów pomoże Państwu w łatwy sposób odnaleźć najatrakcyjniejszy produkt z usługami najlepiej dopasowanymi do Państwa potrzeb.

DISCOVER NEW PRODUCTS

Introduction of the new travel class structure is the effect of continuous changes my team is working on each day. Together, we are committed to recognise your needs and propose adequate solutions to meet your expectations. This is why we have introduced new products and services.

126 lot.com

LOT Economy Simple is a class at the lowest price that meets the needs of those who want to reach their destination using our basic conveniences.

LOT Economy Plus is an offering for the more demanding traveller who appreciates the comfort of travel at an attractive price.

LOT Business Class stands for the highest standard of travel, both aboard and at the airport.

Our aim is to ensure that these travel classes reflect your needs. The principal idea that guided us in the process of creating the new way of presenting our travel classes was to structure it in a legible and friendly way.

I hope that the presented solution, graphically represented in the form of circles, will help you easily find the most attractive product, one that will include the optimum mix of services for your needs.

Menu LOT Gourmet jest serwowane we wszystkich rozkładowych rejsach wykonywanych samolotami LOT do Europy i na Bliski Wschód LOT Gourmet menu is available on all LOT operated scheduled flights to Europe and the Middle East

Kawa VIA Colombia/VIA Colombia Coffee 8 PLN Owsianka jabłko z cynamonem 8 PLN Apple and cinnamon oatmeal

Herbata/Tea Dilmah Exceptional Perfect Ceylon Tea Elegant Earl Grey Ceylon Green Tea Arabian Mint Tea with Honey Lively Lime and Orange Fusion

8 PLN 8 PLN 8 PLN 8 PLN 8 PLN

Śniadanie/Breakfast

Menu serwowane podczas większości rejsów do godziny 10.00 Menu available on most flights departing before 10:00 AM

Kanapka z szynką i ogórkiem Sandwich with ham and cucumber Kanapka z serkiem, rzodkiewką i szczypiorkiem Sandwich with cheese, radish and chives

10 PLN 10 PLN

Lunch

Menu serwowane podczas większości rejsów po godzinie 10.00 Menu available on most flights departing after 10:00 AM

Kanapka z kurczakiem, suszonymi pomidorami i oliwkami Sandwich with chicken, sundried tomatoes and olives Kanapka z mozzarellą, suszonymi pomidorami i szpinakiem Sandwich with mozzarella, dried tomatoes and spinach

PER I N

I

Z ES

PLN

3

L

W

ME A

zasz d ę z c Osz Save

CO BO

TAWIE T AN

HE A /C

10 PLN

M

EJ

10 PLN

Zestaw: dowolna kanapka + kawa/herbata 15 PLN Combo meal: sandwich + coffee/tea

DOBRY WYBÓR GOOD CHOICE

Fit lunch

12 PLN

Sałatka z wołowiną Salad with beef Sałatka z makaronem i pesto Salad with pasta and pesto

12 PLN

Dania ciepłe/Hot dishes

Menu serwowane podczas rejsów trwających powyżej 2 godzin Menu available on all flights over 2 hours

Quesadilla z kurczakiem 15 PLN Chicken quesadilla 15 PLN Tortilla wegetariańska z ziemniakami i bakłażanem Vegetarian tortilla with potatoes and eggplant I

Z ES

PLN

5

L

W

ME A

sz dza ę z c Osz Save

CO BO

TAWIE T AN

PER I N

M

HE A /C J E

DOBRY WYBÓR GOOD CHOICE

Zestaw: Quesadilla/Tortilla + wino 20 PLN Combo meal: Quesadilla/Tortilla + wine

Zestaw tapas/Tapas set

25 PLN

Zestaw dostępny w wybranych, najdłuższych rejsach europejskich i na Bliski Wschód Combo meal is available on selected longest flights to Europe and the Middle East

Przekąski/Snacks

Twix, Snickers Baton zbożowy Ba!/Ba! Cereal bar M&M’s Haribo 7 Days Suszone pomidory/Crispy dried tomatoes Pringles Mieszanka studencka Mix of nuts, raisins and almonds

5 PLN 4 PLN 10 PLN 8 PLN 6 PLN 5 PLN 10 PLN 8 PLN

Napoje/Beverages

Soki Tymbark/Tymbark Juices 5 PLN pomarańczowy, pomidorowy, jabłkowy orange, tomato, apple Mus Kubuś/Kubuś Mousse 5 PLN Pepsi, Pepsi Max, 7UP 5 PLN Lipton Ice Tea Lemon 5 PLN Napój energetyczny BLACK 8 PLN BLACK Energy drink

Alkohole/Alcoholic beverages* Wódka/Vodka Bols 10 PLN Whisky Grant’s 10 PLN Piwo/ Żywiec Beer 8 PLN Cydr/Cider 8 PLN Wino wytrawne białe lub czerwone 10 PLN Dry red or white wine *Przepraszamy za ewentualne zmiany w ofercie *Please accept our apologies for any product changes

Ceny towarów są podawane w polskich złotych (PLN).

Płatność można zrealizować gotówką w złotych polskich oraz (z wyłączeniem bilonu) w euro, dolarach amerykańskich i dolarach kanadyjskich lub za pomocą kart kredytowych. Maksymalna wartość jednorazowych zakupów dla kart: Visa, MasterCard, Diners Club, JCB International, American Express i PolCard jest ograniczona do 1000 PLN. Prices are quoted in Polish zloty (PLN).

Payment can be made ​​by cash in Polish Zloty (PLN) and Euro (EUR), American dollars (USD) and Canadian Dollars (CAD) (except coins) or by credit cards. The maximum value of one-off purchases for the cards: VISA, MasterCard, Diners Club, JCB International, American Express and Polcard is limited to PLN 1,000.

Prosimy o przygotowanie odliczonej kwoty przy płaceniu za posiłek. Dziękujemy!

We would kindly like to request you to prepare the exact amount of money necessary to pay for the meal. Thank you!

Asortyment zależy od trasy i długości rejsu. Przepraszamy za ewentualne ograniczenia w wyborze pozycji z menu.

Selection may vary according to route and flight time. We apologize if your choice is not available.

Alkohol sprzedajemy pasażerom powyżej 18. roku życia. Spożywanie własnego alkoholu jest zabronione.

We sell alcoholic beverages only to passengers over 18 years old. Consumption of own alcohol on board is not permitted.

PLL LOT S.A. zastrzegają sobie możliwość zmiany cen bez wcześniejszego uprzedzenia. Z góry przepraszamy za ewentualne utrudnienia. LOT Polish Airlines reserve the right to make price alterations without prior notice. We apologise for any inconvenience this may cause.

The oldest

restaurant

in

Warsaw

Ta s t e the best Polish cuisine

Personal invitation from

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08 www.ufukiera.pl