Kaleidoscope October

ZABIERZ MNIE / TAKE ME HOME

10/2014

Vietnam

Wietnam egzemplarz bezpłatny / free copy magazyn pokładowy Polskich Linii Lotniczych LOT ISSN 0239-9032

KIERUNEK MADRYT | NA WEEKEND: ŁÓDŹ | JARZĘBINA W JESIENNEJ SPIŻARNI | JAK POLACY ODKRYLI SKARBY NUBIJSKIEJ PUSTYNI | MISTRZOWIE KAMUFLAŻU | W CZTERY OCZY Z JUSTYNĄ STECZKOWSKĄ

10/2014

ul. Chocimska 7, Warsaw, tel. 22 848 12 25, tel./fax 22 848 15 90 www.restauracjarozana.com.pl

is an elegant, cosy and unpretentious restaurant whose delicate and light Polish cuisine will surprise you with new flavours and specialties every day.

There is nothing else like it in Warsaw‌

© MAREK WIŚNIEWSKI. OKŁADKA/COVER: HUGH SIT TON/CORBIS/FOTOCHANNELS

EDYTORIAL LOT jest już na plusie. Taka dobra informacja na temat naszych wyników po pierwszych ośmiu miesiącach tego roku obiegła media. To cieszy, bo intensywnie zmieniamy się na lepsze i jesteśmy zadowoleni, że Państwo to dostrzegają, dając najważniejszy w tym biznesie dowód uznania – wybieracie LOT, kupując nasze bilety i korzystając z usług dodatkowych. Chcę, by LOT był nowoczesną linią europejską, a dzięki elastyczności i szerokiej ofercie konkurował z największymi, a nawet wyznaczał trendy. Bo nie w wielkości tu siła, a w umiejętnościach dostosowania się do potrzeb rynku i szybkim reagowaniu.

Mimo upływu czasu pamiętać każdy szczegół… – to maksyma, której chcemy być wierni, zmieniając się dla Was. Dlatego intensywnie wsłuchujemy się w opinie naszych pasażerów.

Staramy się, by nowe produkty i usługi były jak najlepszą odpowiedzią na Państwa oczekiwania. Przykładem jest wprowadzenie właśnie oferty duty free na wybranych krótszych rejsach.

W związku z popularnością podniebnych zakupów na trasach długodystansowych wprowadziliśmy podobną usługę na większości rejsów europejskich trwających powyżej 90 minut.

Nowością, którą szczególnie polecam, jest Gwarancja Najlepszej Ceny. To udogodnienie pozwala Państwu latać LOT-em zawsze w najbardziej atrakcyjnych cenach. Przekonajcie się, jak to działa, wchodząc na lot.com. Z nieukrywaną przyjemnością angażujemy się również we wsparcie wyjątkowego wydarzenia kulturalnego, jakim jest premiera polskiej wersji musicalu Mamma Mia! Stąd w naszej flocie pojawił się pierwszy na świecie samolot w barwach musicalu. Na jego pokładzie niespodzianką dla wielu fanów szwedzkiej grupy ABBA będzie muzyka boardingowa składająca się z największych hitów zespołu.

Dla wszystkich LOT Travel przygotował też specjalnie skomponowaną propozycję wyjazdu do Sztokholmu, gdzie można odwiedzić muzeum szwedzkiej czwórki, która swego czasu podbiła świat. Zapraszam do odkrywania nowości na lot.com i lottravel.com.

Pozdrawiam serdecznie. ☐

W NASZEJ FLOCIE POJAWIŁ SIĘ PIERWSZY NA ŚWIECIE SAMOLOT W BARWACH MAMMA MIA! OUR FLEET NOW HAS THE FIRST AEROPLANE IN THE WORLD WITH THE MAMMA MIA! LIVERY.

Editorial

LOT is back in the black. This great news about our performance at the end of August was reported in the media. We are delighted to say that our results are improving rapidly and that this has been noticed by you, which is the most important token of appreciation in this business. You chose LOT by buying our tickets and benefitting from our wide range of additional services. I want LOT to be a cutting edge European airline with a flexible and comprehensive range of services that will position it to take on the major players and even set new trends. Strength does not come from size but from the ability to adapt to market requirements and react quickly.

Remember every detail regardless of how much time has passed – this is the motto we want to embrace while we improve our services. We are actively listening to your feedback and we want our new products and services to fully meet your expectations. We have recently launched duty free services on selected short routes, and because in-flight shopping is gaining a foothold on long-haul flights, we have introduced similar services on most European connections that take longer than 90 minutes.

Best Price Guarantee is another innovation that I can highly recommend. This enables you to fly LOT at the most attractive prices available. Simply visit lot.com to see how it works.

We are also proud to say that we are supporting a very special cultural event – the premiere of the Polish version of the musical Mamma Mia! This explains why we have the first aeroplane in the world decked out in musical livery. We have a real treat in store for ABBA fans too – their greatest hits will be played while boarding. LOT Travel has prepared a special offer for you – a trip to Stockholm, where you can visit the Abba Museum and learn more about this legendary Swedish band that conquered the world in its heyday. I encourage you to learn more about our new products and services at lot. com and lottravel.com.

I wish you a great journey. ☐

Prezes PLL LOT / LOT POLISH AIRLINES CEO Sebastian Mikosz

3

OD NACZELNEJ

Note from the Editor

SCENOGRAFIA DOSKONAŁA

Perfect scenery

JEDNO Z MOICH NAJLEPSZYCH WSPOMNIEŃ TO SMAK KAWY PITEJ O WSCHODZIE SŁOŃCA Z WIDOKIEM NA ZATOKĘ HA LONG. ONE OF MY MOST CHERISHED MEMORIES IS THE FLAVOUR OF COFFEE I HAD WHILE WATCHING SUNRISE ON THE HẠ LONG BAY. 4

REDAKTOR NACZELNA / EDITOR IN CHIEF Martyna Wojciechowska

© MARIUSZ MARTYNIAK/MATYS STUDIO

Kawa musi być gorąca jak piekło, czarna jak diabeł, czysta jak anioł, słodka jak miłość – powiedział Charles-Maurice de Talleyrand. Któż z nas nie kocha kawy? Sama wypijam jej kilka filiżanek dziennie. Do tej pory kawę kojarzyłam z Etiopią, skąd pochodzi, bo to z regionu Keffa (od tego słowa pochodzi popularna nazwa tego napoju) handlarze arabscy wywieźli ją w świat i wypromowali. Zwykle myśląc o kawie, mamy przed oczami plantacje Ameryki Południowej – Kolumbię, Brazylię, która jest jej największym producentem. Albo afrykańską Kenię, głównie za sprawą Karen Blixen i Pożegnania z Afryką. No i Turcję, gdzie w 1554 r. w Stambule powstała pierwsza kawiarnia. Wreszcie z Indonezją, skąd pochodzi kopi luwak, najdroższa kawa świata pozyskiwana z ekskrementów cywet – filiżanka tego oryginalnego naparu kosztuje ponad 20 euro. Tymczasem, o czym wiele osób nawet nie słyszało, drugim największym światowym producentem kawy jest Wietnam.

W tym przypadku za ilością idzie też jakość, bo muszę przyznać, że jedno z moich najlepszych wspomnień to smak kawy pitej o wschodzie słońca z widokiem na zatokę Ha Long. A może to jednak kwestia wyjątkowości i atmosfery tego miejsca? Prawie 2 tys. wapiennych skał wystających prosto z morza tworzy niesamowity krajobraz. I nie dziwię się, że twórcy jednej z części filmowych przygód Jamesa Bonda czy obrazu Indochiny właśnie tu postanowili umieścić akcję – po prostu trudno o lepszą scenografię. Także do picia kawy. ☐

“Coffee must be black as the devil, hot as hell, pure as an angel, sweet as love,” said Charles Maurice de Talleyrand. After all, we all love coffee. I have several cups a day. Until recently, I used to associate coffee with Ethiopia which is its birthplace because Arab traders imported it from the Kaffa Province and promoted worldwide.

Thinking about coffee, we usually imagine Latin American plantations – in Columbia or Brazil, which is its biggest producer. Or African Kenya portrayed by Karen Blixen in Out of Africa. Plus Turkey where the first coffee house was established in 1554 in Istanbul. And finally with Indonesia manufacturing kopi luvak, the world’s most expensive coffee made from civet droppings – a cup of this unique brew costs more than 20 euros. Meanwhile, many of us fail to realise that Vietnam is the world’s second largest coffee producer. The quantity is on par with the quality because I have to admit that one of my most cherished memories is the flavour of coffee I had while watching sunrise on the Halong Bay. Or perhaps it was the uniqueness and the ambience of that place? Nearly 2,000 calcareous rocks rising straight from the sea create an awesome landscape. I’m not surprised that makers of the James Bond sequel and Indochine decided to set the scene for the plot in this area – it’s simply the perfect backdrop. Also for drinking coffee. ☐

NOW Y PEUGEOT 508 DROGA TO JEGO TERYTORIUM MULTIMEDIALNY EKRAN DOTYKOWY

MONITOR MARTWEGO POLA W LUSTERKACH

TECHNOLOGIA FULL LED

Zużycie paliwa w cyklu mieszanym: od 4,1 do 5,8 l/100 km, emisja CO2 : od 109 do 144 g/km. już od

81 000 zł

Wersje prezentowane na zdjęciu różnią się od wersji dostępnej w ofercie. * 2 lata gwarancji fabrycznej + 3 lata Umowy Serwisowej Peugeot – Przedłużenie z ograniczeniem do 100 000 km. Oferta dla klientów indywidualnych na samochody zamówione do 31 października 2014 r. Wymienione elementy wyposażenia dostępne w standardzie, w opcji lub niedostępne, zależnie od wersji.

Szczegółowe informacje dotyczące odzysku i recyklingu samochodów wycofanych z eksploatacji na peugeot.pl.

NOWY PEUGEOT 508

LIST PREZESA PLL LOT / Note from the LOT CEO 3 OD NACZELNEJ / Note from the Editor 4 FELIETON LECHA WAŁĘSY / Lech Wałęsa’s column 8 W CHMURACH / Up in the air 10

WYRUSZ W PODRÓŻ / SEE THE WORLD WYDARZENIA / What’s on 12 KRAJOBRAZY WIETNAMU / The landscapes of Vietnam 16 MODNY KIERUNEK: MADRYT / Trendy Destination: Madrid 30

TERAZ POLSKA / TIME FOR POLAND NA WEEKEND ŁÓDŹ / A weekend in Poland: Łódź 34 KORALE JARZĘBINY / Rowanberries 40

83–114

34

16

54

62

WIEDZIEĆ WIĘCEJ / DID YOU KNOW? CUD W FARAS / The miracle of Faras 44 PODMORSCY MISTRZOWIE KAMUFLAŻU / Underwater masters of camouflage 54 W CZTERY OCZY Z JUSTYNĄ STECZKOWSKĄ / Interview with Justyna Steczkowska 62 SAMOLOTY NA FILMOWYM PLANIE / Aeroplanes on the film set 80

ROZMAITOŚCI / MISCELLANEA KULTURA / Culture 60 TWÓJ STYL / Your style 70 DOBRY ADRES / Good address 74 SALON / Events 76

72 6

MYŚL NA DROGĘ / A thought for the road 78

© NAC, LAIF/CZARNY KOT, M. PAŃSZCZYK, R. ZAPĘDOWSKI/OFF PIOTRKOWSKA, GET TYIMAGES

SPIS TREŚCI Contents

NA DOBRY POCZĄTEK / OFF TO A GOOD START

Poczuj komfort wygodnych rozwiązań Konta Premium

*

0 zł za prowadzenie konta**, a w pakiecie: prestiżowa wypukła karta do konta z opcją płatności zbliżeniowych, bezpłatne wypłaty ze wszystkich bankomatów w Polsce i na całym świecie, nieoprocentowany (w określonych przedziałach) limit w koncie***, bezpłatne usługi Assistance & Concierge, atrakcyjnie oprocentowane konto oszczędnościowe z funkcją automatycznego lokowania bieżących nadwyżek, osobisty Doradca**, który służy pomocą w kompleksowym zarządzaniu finansami oraz przygotowuje Osobisty Plan Finansowy. * Opublikowany na www.money.pl w dniu 25.03.2014 r. ** Osobisty Doradca przysługuje Klientom ze średniomiesięcznymi wpływami min. 8 000 PLN lub min. 160 000 PLN środków zgromadzonych w banku, a bezpłatne konto odpowiednio: 10 000 PLN i 200 000 PLN. *** Rzeczywista roczna stopa oprocentowania limitu zadłużenia w Koncie Premium, przy założeniu, że całkowita kwota tj. 10 300 PLN została wypłacona w całości w dniu zawarcia umowy i zostanie spłacona jednorazowo w całości po upływie 12 miesięcznego okresu umowy oraz że limit oprocentowany jest według najwyższej stopy oprocentowania przewidzianej dla udzielonej kwoty tj. 14,99% z uwzględnieniem prowizji za przyznanie limitu w wysokości 164,80 PLN wynosi 18,08%. Całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta wynosi 11 843,95 PLN. Informacje zostały podane na podstawie reprezentatywnego przykładu.

FELIETON

Column

DEMOKRACJA TO OTWARCIE

Democracy is about openness

EUROPA POTRZEBUJE WOLNEJ I DEMOKRATYCZNEJ UKRAINY. EUROPE NEEDS A FREE AND DEMOCRATIC UKRAINE. nowienia. Nadzieje, marzenia i wiara w europejską Ukrainę uosobiły się w Euromajdanie. Dziś, po latach polskich przemian, solidaryzujemy się z tymi ukraińskimi marzeniami. Cieszę się, że tegoroczna Nagroda mego imienia – przyznawana od 2008 r. ludziom i organizacjom wolności – trafia do przedstawicieli tego sprzeciwu i tych nadziei wyrażanych na Majdanie. To nasz głos solidarności. My najlepiej wiemy, jak takie wsparcie jest potrzebne. Dlatego dziś z całą mocą mówimy – Europa potrzebuje wolnej i demokratycznej Ukrainy. ☐ 8

The extent to which a country is open to the world is the best measure of its democracy – and predictability, development and even security. Any kind of restriction or lack of openness to the outside does more than merely curtail the prospects for democracy, it militates against it. That is why opening up Poland to the world was our goal and the key to the success of our peaceful revolution 25 years ago. The support of the free world was essential during our struggle and even more necessary after we had regained our freedom. The broken economic ties within the Eastern Bloc, the collapse of the economy, social uncertainty... all this demanded a strong response from the international community. And indeed, that was what we saw in Poland. The rest of the world believed in our country. Some of the world’s largest businesses decided to invest in Poland, do business with us and create new jobs. We opened up to the world and our economic development underwrote the stability of the political system. We are now anxiously watching other countries on the brink of transforming themselves but from a different, Western perspective. The Ukrainian crisis was brought about by a genuine desire to open up the country to the world and by the opposition to the scotching of the prospects of a common Europe. This evolved into a defence of freedom, democracy and the right to self-determination.

The hopes, the dreams and the belief in a European Ukraine were embodied in the Euromaidan. We stand in solidarity with those Ukrainian dreams today. I’m happy to see that this year’s Wałęsa Award, which has been presented to people and organisations working on behalf of freedom since 2008, will go to the spokespeople of this opposition movement and the hopes they expressed in the Maidan. This is us voicing our solidarity. That is why we shout out loud “Europe needs a free and democratic Ukraine.” ☐

Lech Wałęsa Al. Jerozolimskie 11/19, 00-508 Warszawa, tel. +48 (22) 622 22 20, faks +48 (22) 625 14 14 Konto: BPH PBK SA 15 1060 0076 0000 3200 0084 6760 e-mail: biuro@walesa.org www.walesa.org

© AGENCJA GAZETA

Stopień otwarcia kraju na świat to najlepszy wskaźnik poziomu demokracji. A przy okazji przewidywalności, rozwoju, a nawet bezpieczeństwa. Każda forma ograniczeń i zamknięcia wobec innych to nie tylko ograniczanie możliwości, ale także wyraz antydemokracji. Dlatego 25 lat temu otwarcie na świat było celem i jednocześnie warunkiem powodzenia naszej pokojowej rewolucji. Wsparcie ze strony wolnych krajów było nam potrzebne w czasie walki, a jeszcze bardziej po odzyskaniu wolności. Zerwana współpraca gospodarcza w bloku komunistycznym, upadek gospodarki, niepewność społeczna – to wszystko wymagało silnego sygnału ze świata. I on do Polski dotarł. Świat uwierzył w Polskę. Światowi potentaci gospodarczy zdecydowali się zainwestować w Polsce, robić z nami interesy, tworzyć miejsca pracy. Otworzyliśmy się na świat, rozwój gospodarczy gwarantował stabilizację ustrojową.

Dziś my patrzymy z niepokojem na innych, będących u progu zmian, już z innej, zachodniej perspektywy. Kryzys ukraiński rozpoczął się od pragnienia otwarcia na świat i od sprzeciwu obywateli wobec zamknięcia na wspólną Europę, który przerodził się w obronę wolności, demokracji i prawa do samosta-

Poland tastes good Best Polish food products, leading Polish food exporters Meet us at SIAL Paris!

Les bonnes saveurs de la Pologne

Les meilleurs produits polonais, les plus gros exportateurs polonais de denrĂŠes alimentaires Vous pourrez nous rencontrer au SIAL Paris!

19-23 OCTOBER 2014 PARIS, France Hall 1 stand 1 C 002 Hall 6 stand 6 C 154

www.sialparis.com

u T O L w ó r e n i l m a Rekordy Dre by LOT Dreamliners Records set

r Najdłuższe połączenie wykonywane przez Dreamlinera LOT-u to czarterowe rejsy do Bangkoku. Dystans 9,350 km Dreamliner pokonuje w 9 godzin i 5 minut. / The chartered flight to Bangkok is the longest route flown by a LOT Dreamliner? The aircraft covers 9,350 km in 9 hours and 5 minutes. r Jednak możliwości Dreamlinera są znacznie większe – bez problemu mógłby pokonać trasę Warszawa–Honolulu. / The Dreamliner has even greater potential and could easily cover the distance between Warsaw and Honolulu.

Czy wiesz, że... / Did you know? r Pierwszy z samolotów o znakach rejestracyjnych SP-LRA wykonał już 1000 lotów. / LOT’s first Dreamliner (Registration No. SP-LRA) has already completed a thousand flights. r Najnowszy nabytek, Dreamliner nazwany przez naszych pasażerów „Frankiem”, w sierpniu tego roku wykonał rekordowy nalot – spędził w powietrzu aż 500 godzin. / The latest addition to the LOT fleet, dubbed “Franek” by our passengers, spent a record 500 hours in the air in August. r Cała flota Dreamlinerów LOT-u wykonała już ponad 4200 rejsów, spędzając w powietrzu ponad 28 tys. godzin. To ponad 560 okrążeń Ziemi. / LOT Dreamliners have clocked up more than 4,200 flights and more than 28,000 hours’ flying time between them? This is equivalent to circumnavigating the Earth 560 times. r Zimą tego roku, wykonując rejsy czarterowe na zlecenie biur podróży, Dreamlinery będzie można zobaczyć między innymi w RPA i w Wietnamie. / Dreamliners are being operated on charter flights for tour operators this winter. They will soon be seen in South Africa, Vietnam and many other countries.

10

Krzysztof Moczulski

© KRZYSZTOF MOCZULSKI

W CHMURACH Up in the Air

TEKSTY/BY:

2

WYDARZENIA

What's on

Cukierek albo psikus! c Trick or treat

Najstraszniejsza impreza w Nowym Jorku. Tu obejrzysz horrory wszech czasów, zrobisz selfie z gnijącą panną młodą, zwiedzisz nawiedzone domy amerykańskiej metropolii. Ale spokojnie, będzie też zabawnie! W planach parada psów przebierańców. Czworonożna dynia? Czemu nie! / This would have to be the most terrifying event in New York. You can watch the greatest horror films ever made, take a selfie with a corpse bride and explore haunted houses. Don’t worry, it should be lots of fun. Costumed dogs will be putting their best paw forward. What do you say to a four-legged pumpkin?

25–31.10, www.timeout.com/newyork/halloween, HALLOWEEN W NOWYM JORKU, Nowy Jork, USA / HALLOWEEN IN NYC, New York, US

Szafa to nie wszystko x More than fashion

Koncerty na wyspie x

Concerts on the island

Łączy je nie tylko Bałtyk, ale i muzyka. Prawie 40 imprez – koncertów i wystaw – w 27 miejscach na terenie polskiej i niemieckiej części wyspy Uznam to program trwającego od września festiwalu.

Artystów można posłuchać w niebanalnej scenerii, bo w kościołach, pałacach i zamkach. / Poland and Germany are bound by music and the Baltic. This event, which commences in September, comprises almost 40 concerts and exhibitions at 27 locations on both sides of the border on the island of Usedom.

The artists will be performing against a beautiful scenic backdrop of churches, palaces and castles.

Pofilozofujmy nad modą: co i jak się nosi, jak się to fotografuje i jak o tym pisze. Największa modowa impreza przyciąga zarówno artystów, dziennikarzy, jak i przedsiębiorców związanych z modą. Oprócz showroomu na gości czekają wystawy i seminaria. / Let’s philosophize about fashion: what we’re wearing, how to wear it, and the best way to photograph and write about it. This huge fashion event always has an impressive showroom as well as lots of exhibitions and seminars, and is a major draw for designers, journalists and businesspeople from the fashion industry.

22–26.10, www.fashionweek.pl/, FASHION WEEK POLAND, Łódź, Polska / FASHION WEEK POLAND, Łódź, Poland

do 11.10, www.usedomer-musikfestival.de, XXI UZNAMSKI FESTIWAL MUZYKI, Uznam, Polska i Niemcy / 21ST USEDOMER MUSIC FESTIVAL, Usedom, Poland and Germany

Kulturalnie z wielorybami z W miejscu, w którym spotykają się dwa oceany, znanym jako najlepszy punkt obserwacji wielorybów, odbędzie się wyjątkowy festiwal. Koncerty, wystawy, jedzenie, a wszystko w towarzystwie największych morskich ssaków. / This very special festival is held where two oceans converge and there is no better place to go whale watching. Enjoy concerts, exhibitions and food in the company of the world’s largest mammals.

03–06.10, www.whalefestival.co.za/, THE HERMANUS WHALE FESTIVAL, Hermanus, RPA / THE HERMANUS WHALE FESTIVAL, Hermanus, Republic of South Africa

12

© EAST NEWS, M.P.

Culture and whales

Close To The City. Close To Nature.

Last 2 Houses 357 m2 from 2,1 mln pln 11 km from Chopin Airport • 18 km from Warsaw City centre • Improved access to city centre from 2015 Club House • 24/7 CCTV & security • Surrounding Lakes & Forest • Tennis court Homes from 250 m2 to 470 m2

Sales office: Walendów, ul. Słonecznej Polany 2 • +48 22 420 22 33 • info@ventana.pl • www.ventana.pl

WYDARZENIA

What's on

Biegowe komando x

Jogging commando

Od 38 lat w niedzielny październikowy poranek w Waszyngtonie wojskowa haubica daje sygnał startu dla ponad 30 tys. uczestników biegu maratońskiego organizowanego przez Korpus Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych. W tegorocznej edycji Marine Corps Marathon wystartuje polska reprezentacja – drużyna realizująca w ten sposób jeden z elementów kampanii społecznej Fundacji Dorastaj z Nami pod nazwą: Misja: Semper Fi. To charytatywna akcja stypendialna dla dzieci żołnierzy polskich poległych w trakcie misji w Iraku i Afganistanie. / A Howitzer has been fired on a Sunday morning in Washington every year for 38 years to announce the start of an annual marathon organised by the US Marine Corps. A Polish team will be competing in the Marine Corps Marathon this year. The object is to complete a component of Mission Semper Fi – a social campaign launched by the Growing Up Together Foundation. Mission Semper Fi is a charitable scholarship programme in aid of the children of Polish troops killed in action in Iraq and Afghanistan.

26.10, www.mcm2014-dorastajznami.org/misja/, MARINE CORPS MARATHON, Waszyngton, USA / IMARINE CORPS MARATHON, Washington, US

Muzyczny dialog v

Musical dialogue

W Poznaniu jesienne liście będą spadać przy akompaniamencie smyczków i fortepianu. Na kilka dni w dialogu pomiędzy kompozycjami dwóch mistrzów – Amerykanina Elliotta Cartera i Ormianina Tigrana Mansuriana – połączą się tu muzyczne kultury: ormiańska i amerykańska. / The leaves in Poznań will be falling to a violin and piano accompaniment this autumn. Two musical cultures are coming together in a dialogue of compositions by the American Elliott Carter and the Armenian Tigran Mansurian.

23–25.10, www.nostalgiafestival.pl, NOSTALGIA FESTIVAL POZNAŃ, Poznań, Polska / NOSTALGIA FESTIVAL POZNAŃ, Poznań, Poland

Wszystkie barwy czerwieni c

Jesienią liście nigdzie nie płoną tak pięknie jak w Pekinie. W parku Xiangshan przybierają wszystkie odcienie czerwieni aż po burgund i bordo. Całą tę paletę podziwiać można także z góry, podczas jazdy kolejką linową. Tak czy inaczej – piękne zdjęcia gwarantowane! / You will not find leaves as red as those in Beijing anywhere. The foliage of the Fragrant Hills Park is a motley of every shade of red from burgundy to claret. If you take a cable car, you can enjoy this amazing colour display from above as well.

In any case, great photos are guaranteed.

15–31.10, wwww.chinahighlights.com/festivals/red-leaf-festival-at-fragrant-hill.htm, FESTIWAL CZERWONYCH LIŚCI, Pekin, Chiny / RED LEAF FESTIVAL, Beijing, China

14

© SHUT TERSTOCK, M.P.

Fifty shades of red

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

W KRAJU POTOMKÓW SMOKA In the land of the dragon people

REJS PO ZATOCE HA LONG, NAJBARDZIEJ ROMANTYCZNYM MIEJSCU ŚWIATA, WIELKIE UCZTOWANIE W HANOI I RELAKS NA PIASZCZYSTYCH PLAŻACH DA NANG TO PRZEPIS NA UDANE WAKACJE. / CRUISING AROUND HẠ LONG BAY, THE WORLD’S MOST ROMANTIC SPOT, TO REVEL IN HANOI AND RELAX ON THE SANDY BEACHES OF DA NANG, PROMISES TO BE AN UNFORGETTABLE HOLIDAY. Agnieszka Franus

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

TEKST/BY:

16 16

Zatoka Ha Long to jeden z siedmiu naturalnych cudรณw ล wiata.

Hแบก Long Bay is one of the seven natural wonders of the world.

17

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

Mgła unosi się powoli. Niczym kurtyna w teatrze. Z wody wynurzają się dziesiątki wapiennych iglic, które wyglądają jak zęby prehistorycznego stwora. Niektóre są nagie, inne oplatają tropikalne bluszcze, porastają mchy, paprocie, a nawet palmy. Ich pióropusze kołyszą się na wietrze. Obok naszego majestatycznie suną inne statki z wielkimi czerwonymi lub pomarańczowymi żaglami, które wydymają się na wietrze. Na ich górnych pokładach ludzie ćwiczą tai chi lub odpoczywają na leżakach. Niektórzy piją kawę, patrzą w dal. Nie ma chyba nikogo, kto pozostałby w kajucie. Przespać wschód słońca w tym miejscu to jakby wyjść z teatru w połowie spektaklu.

Zatoka Ha Long jest z pewnością najbardziej romantycznym miejscem w Wietnamie, a może i na ziemi. Co roku zajmuje bardzo wysoką lokatę w międzynarodowych rankingach miejsc

LEGENDY OPOWIADAJĄ O TAJEMNICZYCH MOCACH, KTÓRE WYRZEŹBIŁY KRAJOBRAZ ZATOKI HA LONG. LEGEND HAS IT THAT MYSTERIOUS FORCES CARVED THE LANDSCAPE OFTHE HẠ LONG BAY.

The fog is lifting slowly like a stage curtain. Dozens of limestone spires resembling the teeth of some prehistoric creature rise out of the water. Some are bare, others have tropical creepers entwined around them or are overgrown by moss, ferns and even palm trees with their fronds swaying in the breeze. Boats sail past majestically with their huge red and orange sails billowing in the wind. The passengers on the top decks are doing tai chi, lounging in deckchairs, or sipping coffee and staring into the distance. There is probably nobody in the cabin. Missing a sunrise here would be like leaving the theatre halfway through a play.

Hạ Long Bay is the most romantic place in Vietnam if not the world. It has been one of the most highly rated once-in-alifetime tours internationally for years. It is also one of the seven natural wonders of the world and a UNESCO World Heritage Site. There is insufficient space to list all the movies shot on location here, but we might just mention the epic romance Indochina and Agent 007’s hectic car chase in Tomorrow Never Dies.

Hạ Long Bay is steeped in legends and its spectacular landscape is attributed to all sorts of mysterious forces. One such legend has it that the local people used to have to defend themselves against invaders from the sea. One day, they turned to dragons for help. These fierce creatures defeated the enemy by spewing fire and emeralds into the water to create a giant wall that the invaders could not surmount.

© ALAMY/BEW. POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: LAIF/CZARNY KOT

Ha Long to miejsce idealne do eksploracji jaskiń.

Ogromne wrażenie robi ta nazywana Niespodzianką.

Hạ Long is the perfect place for exploring caves.

The Surprise Cave is particularly impressive.

18

NIEZALEŻNIE, CZY PODRÓŻUJESZ Z RODZINĄ, Z PRZYJACIÓŁMI CZY Z PASJONATAMI DALEKICH WYPRAW, FORESTER BEZPIECZNIE DOWIEZIE CIĘ NA MIEJSCE ZDJĘCIE WYKONANO PODCZAS IV FORUMOWEJ SUBARIADY W DRODZE Z LENTEKHI DO USHGULI W GRUZJI, NA WYSOKOŚCI 2612 M N.P.M.

Pełna lista Autoryzowanych Salonów Sprzedaży oraz Stacji Obsługi Subaru znajduje się na stronie www.subaru.pl

Broad Horizons

idealnych na podróż życia. To też jeden z siedmiu naturalnych cudów świata. Skarb wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Trudno zliczyć filmy, które nakręcono w tej scenerii.

Była ona tłem romantycznej epopei Indochiny, ale także miejscem szalonego pościgu Agenta 007 w Jutro nie umiera nigdy.

Zatoka Ha Long obrosła legendami. Jedna z nich mówi, że dawno temu Wietnamczycy musieli się bronić przed morskimi najeźdźcami, poprosili więc o pomoc smoki. Te rozprawiły się z wrogiem za pomocą ognia i wypluwanych z paszcz szmaragdów, które, wpadając do wody, utworzyły wielki mur.

Barierę nie do sforsowania. Przez tysiące lat ten mur erodował, aż stał się tym, czym jest dziś. Po wykonaniu zadania smocza rodzina nie wróciła jednak do domu, tu znalazła nowy. Przybrała ludzkie postaci i żyła wśród Wietnamczyków,

ucząc ich, jak uprawiać rośliny, hodować zwierzęta. Dlatego mieszkańcy tego kraju uważają siebie za potomków smoków, a ich wizerunkami ozdabiają dosłownie wszystko.

Ha Long to inaczej Zatoka Lądującego Smoka. Jej niezwykły labirynt tworzy około 2 tys. bezludnych skalnych wysp o wy­ sokości od 50 do ponad 100 m, rozrzuconych na ponad

Najstarsza w Hanoi, zbudowana w VI w. buddyjska pagoda Tran Quoc stoi na wysepce nad Jeziorem Zachodnim.

The Tran Quoc pagoda, dating back to the 6th century and the oldest Buddhist pagoda in Hanoi is located on an island on West Lake.

20

The wall has been worn away for thousands of years to become what it is today. The dragon family did not return home once they had completed their mission, but settled down in the bay. They eventually morphed into humans and lived among the Vietnamese, teaching them how to cultivate plants and breed animals. The Vietnamese believe that they are descended from dragons and just about everything here is decorated with pictures of these creatures.

Hạ Long means Descending Dragon and the bay is an intricate maze of approx. 2,000 uninhabited craggy islands that rise 50 to 100 metres above sea level. These are scattered along Tonkin Bay, which spans more than 1,500 km in northeast Vietnam, some 165 km east of Hanoi. A three-day cruise is the bare minimum required to soak up the ambience of the place and visit a few floating villages. The local people live in houses built on rafts but they will not be here much longer.

The authorities want to resettle them to the city of Hạ Long under the pretext of purifying the waters of the bay. They have not promised them anything apart from housing. In return, the people will be deprived of their freedom and their source of income. They make their living on fishing and fish farming and breed cuttlefish, crabs, squid, shrimps and various species of fish in special cages or pools. Some earn extra money by cooking for tourists or renting out canoes. The bay is perfect for canoeing. And once you have had enough of rowing, you can always laze on one of the endless sandy beaches that emerge during low tide. Your chances of being the only one there are much better than even.

Hạ Long is also the perfect place for rock climbing and caving.

I was deeply impressed by the “Surprise Cave”, which seemed to get bigger and bigger with every step I took until I came to an enormous chamber with stunning flowstones, stalactites, stalagmites and other structures. This spectacular finale could justifiably have been called the “Underground Versailles”.

HANOI After a silence only broken by the sound of cicadas, a sky as starry as a planetarium and sunsets made for romance, Hanoi is a veritable energy bomb. I leave the leisure zone to gatecrash one big party – the capital bustles with life 24 hours a day. People here only go home to sleep. Everything takes place on the streets. There is a festival waiting as soon as you step outside the front door. There’s just one catch. You had better take a quick course in crossing the street first or you won’t get too far. Hanoi has a population of 6 million and most of them ride mopeds. Elegant women strut by in traditional áo dài dresses that “cover everything, but hide nothing.”

They wear stilettos, their faces are shaded by huge conical hats and their hands are protected by white gloves. Vietnamese women do whatever it takes to protect their skin from the sun. A light complexion is the local paragon of beauty.

© CORBIS/FOTOCHANNELS, REDUX/EAST NEWS, GET TYIMAGES

SZEROKIE HORYZONTY

Świeże produkty to podstawa wietnamskiej kuchni uchodzącej za najzdrowszą na świecie.

Fresh produce is the staple of Vietnamese cuisine, which is regarded as one of the most wholesome in the world.

Stolica Wietnamu tętni życiem 24 godziny na dobę.

The Vietnamese capital bustles with life 24 hours a day.

21

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

1,5 tys. km2 Zatoki Tonkin, w północno-wschodniej części Wietnamu. Trzydniowy rejs to absolutne minimum, żeby choć odrobinę poczuć to miejsce. Mieć czas, by odwiedzić pływające wioski, których na terenie zatoki jest kilka. Ludzie żyją tam w domach zbudowanych na tratwach. To ostatni moment. Władze chcą ich przesiedlić do miasta Ha Long pod pretekstem oczyszczenia wód zatoki. Jednak nie gwarantują im niczego ponad mieszkanie. Wraz z przeprowadzką ludzie ci straciliby podstawę swojego utrzymania. A żyją z łowienia ryb i farm, gdzie w specjalnych klatkach lub basenach hodują mątwy, kraby, kalmary, krewetki i różne gatunki ryb. Niektórzy gotują posiłki dla turystów, wypożyczają kajaki – zatoka jest też idealnym miejscem do uprawiania kajakarstwa. A gdy zmęczymy się wiosłowaniem, możemy poleniuchować na jednej z setek odsłoniętych przez odpływ piaszczystych plaż tworzących się wokół wysp. Jest duża szansa, że będziemy na niej zupełnie sami.

Ha Long to również miejsce idealne do uprawiania wspinaczki skałkowej, eksploracji jaskiń. Na mnie wielkie wrażenie zrobiła jaskinia zwana Niespodzianką, która z każdym krokiem w jej głąb robiła się coraz większa i większa. Aż do oszałamiającego finału, gdy dotarliśmy do olbrzymiej sali z szatą naciekową godną miana podziemnego Wersalu.

HANOI Po ciszy przerywanej tylko odgłosami cykad, rozgwieżdżonym niczym w planetarium niebie, romantycznych zachodach

Motorists pay little heed to pedestrians, or for that matter, to green lights and zebra crossings. The mopeds just keep going, leaving us stranded on the pavement, waiting for a miracle. “If you want to cross the street, just walk out”, advises John, an Australian who has noticed my increasing bewilderment. “Don’t close your eyes and don’t walk back and they won’t hit you”, he added. It actually works.

Vietnam was a French colony a hundred years ago. The legacy of this era survives in baguettes and colonial European architecture – not often seen in this part of the world. Central Hanoi or the Old Quarter has 36 streets of colourful facades.

The front elevations might be narrow, but the houses are very long and fairly tall. There is usually a store, workshop, office, restaurant or some other business on the ground floor. The owners and their families live upstairs.

The Old Quarter is a tourist mecca lined with hostels and swarming with backpackers. It is also home to the emeraldgreen Hoàn Kiếm Lake. This is where people come for a little peace and quiet. There are temples, pagodas and bridges nearby and you might even spot the sacred turtle in the lake.

This is said to bring luck. Đồng Xuân, the biggest roofed marketplace in Hanoi, is the premiere shopping destination, but the streets of the Old Quarter are like a giant supermarket too. The district borders with Ba Đình to the west. This is a residential area that used to be inhabited by colonial administrators, whose palaces and residences can still be seen.

© ANZENBERGER/FORUM

Jaskinia Huyen Khong w Górach Marmurowych.

The Huyen Khong Cave in the Marble Mountains.

?

brakuje specjalisty w Twoim zespole? znajdziemy kompetentnych pracowników z szybkością Formuły 1 Poszukujesz specjalisty w określonej dziedzinie albo grupy odpowiednio wykwalifikowanych pracowników na etat lub tylko na jakiś czas?

Powierzając to zadanie Randstad, uzyskasz efekt na miarę Formuły 1 – szybko, skutecznie, doskonale!

Randstad, agencja doradztwa personalnego i pracy tymczasowej z dwudziestoletnim doświadczeniem w Polsce, zaprasza do kontaktu ze swoimi oddziałami!

www.randstad.pl/pracodawca

Broad Horizons

Poniżej: Pola ryżowe – kuchnia wietnamska opiera się na ryżu.

Na stronie obok: Uliczny targ w miasteczku Hội An. Below: Rice fields – rice is a staple food in Vietnam.

Far right: A street market in Hội An.

słońca Hanoi to bomba energetyczna. Ze strefy relaksu wpadamy na wielką imprezę, ponieważ stolica Wietnamu tętni życiem 24 godziny na dobę. Mieszkańcy w domach tylko śpią, i to krótko. Wystarczy wyjść na zewnątrz, by przyłączyć się do festynu. Jest tylko jeden warunek: wcześniej trzeba zaliczyć przyśpieszony kurs przechodzenia przez ulicę. W Hanoi mieszka 6 mln ludzi i większość z nich jeździ na skuterkach. Również elegantki w tradycyjnych strojach áo dài, o których mówi się, że „wszystko zakrywają, niczego nie ukrywają”. Panie mają na stopach szpilki, ich twarze osłonięte są wielkimi stożkowatymi kapeluszami, a dłonie schowane w białych rękawiczkach. Tutaj ideałem jest biała cera, dlatego Wietnamki chronią skórę przed słońcem wszelkimi sposobami.

Niestety żaden zmotoryzowany nie zwraca uwagi na zielone światło, na pasy. Skutery jadą, a my bezradnie stoimy na chodniku, czekając na cud. – Jeżeli chcesz przejść przez ulicę, musisz po prostu iść – poradził mi John z Australii, widząc moją narastającą konsternację. – Tylko nie zamykaj oczu i nie cofaj się, oni cię ominą – dodał i ruszył przed siebie. To rzeczywiście działa.

Wietnam przez 100 lat był kolonią francuską. Po tym okresie pozostała nie tylko moda na bagietki, ale też kolonialna archi-

24

Above all, though, Hanoi is one big culinary festival with no end of bars, eateries and restaurants of all standards. The food is always sublime. And the cafes were my biggest surprise. I’ve never had such delicious coffee as I’ve had in Vietnam.

Meals are a family affair in Vietnam. People sit on stools or mats, and taking bowls filled with rice or noodles, add whatever they want from small shared cauldrons on gas cookers.

And they don’t feast at home, but in the streets.

Food is never out of your sight in Hanoi and alluring aromas waft in the air. Many dishes are variations on a staple recipe that consists of fish sauce, soy sauce and shrimp paste with various vegetables, meats, spices and herbs added. Phở is the most popular soup – indeed it would be fair to call it the national dish of Vietnam. The name means “your own bowl” and it is one of the few dishes that are not shared over the table. According to Happy, a 24-year old student from Hanoi, every would-be Vietnamese wife has to be able to prepare spring rolls if she wants her future mother-in-law to like her.

DA NANG The Vietnamese humorously describe their country as having the shape of two rice baskets on the ends of a pole being carried by peasants, but the map shows it as being S-shaped.

The country is 1,650 km long and only 50 km wide at its narrowest point. The north is a land of tall mountains and the valley of the Red River, which bisects Hanoi. The south, sepa-

© SHUT TERSTOCK (2)

SZEROKIE HORYZONTY

tektura, wyjątkowo, jak na tę część świata, europejska. Centrum Hanoi, czyli Stara Dzielnica składająca się z 36 ulic, szczelnie zabudowane jest kamienicami o różnokolorowych fasadach. Ich partery zwykle przeznaczone są na różne formy działalności gospodarczej; sklepy, warsztaty, biura, restauracje. Właściciele z rodzinami śpią na piętrach.

Stara Dzielnica to turystyczna mekka z hostelami, przez które przewijają się tłumy backpackerów. Jest tu też otoczone zielenią jezioro Hoan Kiem, gdzie mieszkańcy szukają spokoju. Są świątynie, pagody, mostki, a w wodzie jeziora podobno można zobaczyć świętego żółwia. Takie spotkanie przynosi ponoć szczęście. Zakupy najlepiej zrobić w Dong Xuan, największym zadaszonym targowisku w Hanoi, choć ulice Starej Dzielnicy same w sobie są wielkim supermarketem. Z kolei w sąsiadującej z nią dzielnicy Ba Dinh dawniej mieszkali zarządcy kolonii.

Dziś wciąż znajdują się tam ich pałace i rezydencje.

Ale Hanoi to przede wszystkim wielka uczta kulinarna. Niezliczone bary, smażalnie, restauracje o przeróżnym standardzie.

Ale zawsze wyborne. Kuszący zapach jedzenia unosi się wszędzie. I największe zaskoczenie – kawiarnie, tak pysznej kawy jak ta w Wietnamie nie piłam nigdzie indziej na świecie.

Posiłki to dla Wietnamczyków okazja do rodzinnych spotkań.

Wszyscy zasiadają na stołeczkach lub matach i ze wspólnych, gotujących się na kuchenkach gazowych kociołków wybiera-

rated by mountains from the north, supplies water to the fertile Mekong Delta on which Ho Chi Minh City is situated. Its peculiar shape has given Vietnam a spectacular 3,200 km of coastline. Forbes magazine rates Da Nang as the most beautiful beach in the country. US pilots who were stationed here during the war loved to sunbathe on the beach. They dubbed Non Nước “China Beach”. It is wide with powdery white sand and waves just made for surfing. This part of the South China Sea coastline is slowly becoming the Vietnamese Riviera.

Da Nang is the perfect springboard into some of the other regional attractions. The Marble Mountains, with their many kilometres of walkways and tunnels carved into the stone, are REKLAMA

25

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

ją co komu pasuje i nakładają sobie do miseczek z ryżem lub makaronem. I nie ucztują w domach, tylko na ulicach. Najpopularniejsze danie to zupa phở, można powiedzieć – wietnamskie danie narodowe. W tłumaczeniu to „twoja własna miska” i jest jednym z niewielu dań, którym Wietnamczycy nie dzielą się przy stole ze współbiesiadnikami. Ale w Wietnamie, jak mi powiedziała Happy, 24-letnia studentka z Hanoi, każda kandydatka na żonę musi umieć robić sajgonki. Jeżeli chce, żeby ją samą polubiła teściowa.

DA NANG Wietnam to kraj, który – jak żartują mieszkańcy – kształtem przypomina niesione przez wieśniaków kosze z ryżem zawieszone na końcach kija. Jednak gdy patrzę na mapę, to ewident-

W HANOI NIGDY NIE STRACIMY Z OCZU JEDZENIA. KUSZĄCY ZAPACH UNOSI SIĘ WSZĘDZIE. FOOD IS NEVER OUT OF YOUR SIGHT IN HANOI AND ALLURING AROMAS WAFT IN THE AIR. 26

a must see. The Vietcong used to hide here during the war.

There are also caves with Buddhist and Hindu temples inside.

These are approached by secret gateways. The small city of Hội An, which flourished on the silk trade, is nearby. This is a beautiful meeting place between East and West. There are Chinese temples, a Japanese footbridge, old French villas, timber stores, cobbled streets, picture book canals, and trees embellished with colourful lanterns. People walk about in traditional costumes. The city is famous for its hand-painted silk and designer apparel. The city of Huế, which is a UNESCO World Heritage site like Hội An, is nearby. This ancient Nguyen dynasty capital offers plenty to see, including palaces, a citadel, pagodas, tombs of ancient kings, and pristine beaches and hot springs. And finally, make sure you visit the ruins of Mỹ Sơn. These are the remnants of thousand-year-old temples and stupas tucked into a woody valley. Mỹ Sơn was once the religious centre of the Champa Kingdom, a sea power that flourished in the area between the 2nd and 17th centuries.

This calls to mind the words of the Spanish writer Julio Llamazares: “The landscape is eternal, or at least outlasts its beholder.” As I walk around what’s left of Mỹ Sơn, I conclude that this stands in stark contrast to anything we create. We might as well cherish it while it lasts. ☐

© GET TYIMAGES

Malownicze kanały w miasteczku Hội An wpisanym na listę światowego dziedzictwa UNESCO. The picturesque canals of Hội An village featured on the list of UNESCO World Heritage list.

nie układa się on w literę S. Ma 1650 km długości i zaledwie 50 szerokości w najwęższym miejscu. Północ to wysokie góry i dolina Rzeki Czerwonej, która przepływa przez Hanoi. Południe, oddzielone od północy również górami, zasila wodą żyzny Mekong, nad którym leży miasto Ho Chi Minh. Taki kształt sprawia, że Wietnam ma też spektakularne 3200 km wybrzeża, a najpiękniejsza plaża, zdaniem magazynu Forbes, znajduje się w Da Nang. Amerykańscy piloci, którzy przebywali tu podczas wojny (w Da Nang znajdowało sie w owym czasie największe wojskowe lotnisko świata), uwielbiali się na niej relaksować.

Plażę Non Nuoc nazwali po swojemu – Chińską. Szeroka, z delikatnym białym piaskiem i falami godnymi surferów, dziś otoczona jest eleganckimi hotelami, spa, salonami masażu, restauracjami serwującymi owoce morza. Ta część wybrzeża Morza Południowochińskiego przeistacza się w wietnamską riwierę.

Da Nang to baza wypadowa do innych atrakcji regionu. A są one godne uwagi. Warto wspomnieć chociażby o Górach Marmurowych z kilometrami wykutych w nich ścieżek i tuneli.

Podczas wojny ukrywali się tam żołnierze Wietkongu. Są tu też jaskinie, we wnętrzach których znajdują się buddyjskie i hinduistyczne świątynie, a wiodą do nich tajemnicze bramy. Góry te dostarczają surowca lokalnym rzeźbiarzom, którzy z marmurowych lub wapiennych bloków wyczarowują wszystko, na co pozwoli im wyobraźnia.

Stąd też łatwo dotrzeć do miasteczka Hội An, które rozkwitło na handlu jedwabiem. To urocze połączenie Wschodu z Zachodem. Są tu chińskie świątynie, japoński mostek, pofrancuskie wille, drewniane sklepiki, brukowane ulice, malownicze kanały i drzewa obwieszone różnokolorowymi lampionami.

Uliczkami przechadzają się ludzie ubrani w tradycyjne stroje.

Tu podobno pracują najlepsi krawcy w całym Wietnamie, miasto słynie też z ręcznie malowanych jedwabi i dizajnerskiej odzieży. Warto pojechać stąd do miasta Huế, kolejnej perły, podobnie jak Hội An wpisanej na listę UNESCO. Było ono stolicą Wietnamu za czasów dynastii Nguyen, więc nie zabraknie nam tu atrakcji do zwiedzania. Są tu pałace, cytadela, pagody, grobowce władców, są też piękne plaże, a nawet gorące źródła. Warto wybrać się w rejs Rzeką Perfumową, która przepływa przez Hue. Na koniec polecam ruiny Mỹ Sơn. Położone w lesistej dolinie pozostałości po liczących tysiąc lat 70 świątyniach i stupach.

Było to kiedyś religijne centrum królestwa Czampa, które istniało na tych terenach od II do XVII w. i stanowiło morską potęgę. Przypomina mi się myśl Julio Llamazaresa, hiszpańskiego pisarza: Krajobraz jest wieczny, zawsze przeżyje tego, kto na niego patrzy. W przeciwieństwie do dzieł stworzonych przez człowieka – myślę, spacerując między tym, co ocalało po Mỹ Sơn. Dlatego cieszmy się nimi, zanim znikną ze sceny… ☐ REKLAMA

27

5

MODNY KIERUNEK

Trendy Destination

NAJ

MADRYT MADRID

TOP

STOLICA HISZPANII MA DLA SWOICH GOŚCI WIELE ATRAKCJI W CIĄGU DNIA, ALE NIE MNIEJ INTERESUJĄCA JEST GWARNĄ GORĄCĄ NOCĄ. / MADRID IS FAMOUS FOR ITS MANY DAYTIME ATTRACTIONS, BUT IS NO LESS ALLURING ON A LIVELY MEDITERRANEAN NIGHT. TEKST/BY: Sławomir

Borkowski

1Niedzielny spacer po El Rastro A Sunday walk around El Rastro

Stolica Hiszpanii to czteromilionowe miasto z wielowiekową historią. Tutejszy pchli targ, z długą handlową tradycją, musi być więc okazją do polowania na okazje. Niedzielna wizyta na El Rastro wskazana jest też w celach pozahandlowych – z powodu niezwykłej atmosfery i galerii oryginałów, jakich można tu spotkać. / The Spanish capital has a population of 4 million and a history that goes back many centuries. The local flea market has a long tradition and is a great place for bargain hunting. Visit El Rastro on a Sunday to soak up its unique ambience and watch the local gallery of eccentrics who frequent the place.

To the rhythm of castanets

Ogniste flamenco narodziło się wprawdzie w Andaluzji, ale i Madryt to sztandarowe zjawisko hiszpańskiej kultury oferuje w doskonałym wydaniu. Można je zobaczyć w teatrze, ale chyba lepiej wybrać się do lokalu zwanego tablao, gdzie można zjeść i zamówić kolację i drinka, a potem podziwiać występ tancerzy. Hipnotyczny rytm gitary, kastaniety, kolorowe stroje, kipiące emocje – udany wieczór gwarantowany. / Flamenco – the hallmark of Spanish culture – might have been born in Andalusia, but the best music of this genre is now found in Madrid. You can watch a performance at a theatre, but it’s best to dine at a tablao, where you can have dinner, enjoy a drink and watch the spectacular dancers afterwards. The hypnotic rhythm, drumming flamenco heels, guitars, castanets, colourful frocks and soaring emotions guarantee a memorable evening.

30

©LAIF/CZARNY KOT, GET TYIMAGES, EAST NEWS

2

W rytmie kastanietów

31

MODNY KIERUNEK

Trendy Destination

3

Noc zabawy

Party all night

4

Dworzec tropikalny Tropical train station

Atocha, najstarszy dworzec Madrytu, pamięta rok 1851. Jego konstrukcja, arcydzieło techniki kolejowej, jest ciekawa sama w sobie. A jeszcze bardziej w połączeniu z tropikalnym ogrodem, jaki urządzono w jego wnętrzu. Wśród bujnej zieleni – sadzawki z żółwiami. Obiekt godny ścisłego finału w dworcowym konkursie piękności. / Atocha, Madrid’s oldest train station, opened in 1851. The structure, a masterpiece of railway technology, is intriguing in itself. This fine example of period architecture features a tropical garden inside, where you can find ponds with turtles amid lush greenery. Atocha would have to be a finalist in train station beauty contest.

Prawdziwe życie Madrytu zaczyna się po zmierzchu. Jego mieszkańcy spotykają się wtedy na mieście. Emocje związane z ważnym futbolowym meczem najlepiej dzielić z innymi w pobliskim lokalu. Tzw. życie nocne stolicy Hiszpanii naprawdę jest nocne – np. dyskoteki rozkręcają się dobrze po północy. Mnóstwo jest discobarów – miejsc zapraszających do zabawy przy różnych rodzajach muzyki, często na żywo.

Nocny spacer po mieście można w zasadzie o dowolnej godzinie przerwać na przekąskę w barze. W takim mieście nocą spać po prostu nie wypada. / The real life of Madrid does not begin until after dusk, when people meet up in the city. The excitement of a major important football match is best shared at eateries. Madrid nightlife literally heats up as the night wears on – the city’s discos are teeming with people well after midnight. There are plenty of disco bars, where you can dance to all sorts of music. As you stroll around the city at night, you can pop into a bar for a snack at almost any time.

Madrid is no place to sleep at night.

INFO O LOTACH / FLIGHT INFO WAW–MAD 10.35–14.35 pon.–nd. / Mo.–Su. MAD–WAW 15.30–19.10 pon.–nd. / Mo.–Su. Cena biletu zakupionego na lot.com, w taryfie LOT Economy Simple na bezpośredni lot w obie strony, zawiera wszystkie podatki i opłaty i wynosi od 499 zł. Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu oraz formy płatności. Rejs trwa 4 godz. Godziny rejsów podane są w czasach lokalnych.

Podany rozkład lotów obowiązuje do końca sezonu letniego. Moda i zakupy – weekend w Madrycie – pełny pakiet podróży oferuje LOT Travel. Szczegóły na lottravel.com. / Total price of a direct return ticket purchased at lot.com in the LOT Economy Simple fare including all fees and taxes from PLN 499.

The price may vary depending on the date the ticket is purchased and the payment method. Flight duration: 4 h. Flight times given in local time. The timetable valid until the end of the summer season. Fashion and shopping – a weekend in Madrid – check out the LOT Travel offer. See more at lottravel.com.

Football cathedral

Jakie jest dziś najpowszechniejsze na świecie skojarzenie ze stolicą Hiszpanii?

Oczywiście Real Madryt. Tłumy grających w tym klubie gwiazd futbolu tworzą doskonałe sportowe widowiska, ale stanowią też zjawisko socjologiczne przyciągające uwagę pozasportowego świata. Bezsprzecznie warto zasiąść na trybunach stadionu Santiago Bernabéu. / What first comes to mind when you think of Madrid? Real Madrid. The many football luminaries who play for the club guarantee unparalleled sporting spectacles and have created a sociological phenomenon that has even captured the attention of the non-sporting world.

You simply must take a seat in the stands of the Santiago Bernabéu Stadium.

32

© EAST NEWS, BEW, GET TYIMAGES

5

W futbolowej katedrze

wa

• • • • • •

33

WEEKEND W POLSCE

weekend

A weekend in Poland

ŁÓDŹ (PO)FABRYCZNA

Post-Industrial Łódź

W MIEŚCIE POWSTAJĄ NOWE, SPEKTAKULARNE INWESTYCJE I WCIĄŻ PRZYBYWA MOŻLIWOŚCI ATRAKCYJNEGO SPĘDZENIA CZASU. / SPECTACULAR NEW BUILDINGS, FACILITIES AND VENUES ARE SPRINGING UP IN A CITY THAT KEEPS FINDING EXCITING WAYS TO SPEND TIME. TEKST/BY:

Danuta Śmierzchalska Off Piotrkowska to najmodniejszy dziś punkt na kulturalnej mapie miasta.

Off Piotrkowska is the most popular entertainment venue in the city.

Wbrew tytułowi nie będzie o dworcu o tej nazwie. XIX-wieczny budynek Łodzi Fabrycznej zniknął, a na jego miejscu trwa największa tego typu budowa w Polsce. Nowoczesny, trzypoziomowy multimodalny węzeł komunikacyjny stanie się elementem Nowego Centrum Łodzi. Szybki pociąg relacji Warszawa– –Łódź–Poznań/Wrocław skróci podróż pomiędzy stolicą a Łodzią do ok. pół godziny. Przyspieszy też dojazd do Wrocławia i Poznania, i dalej – do Pragi i Berlina. Po raz kolejny w swojej historii Łódź staje się „ziemią obiecaną”.

Któż nie pamięta sceny z powieści Reymonta i arcydzieła Wajdy: Ja nie mam

34

nic, ty nie masz nic, on nie ma nic. To razem właśnie mamy tyle, w sam raz tyle, żeby założyć wielką fabrykę – powiedzieli Karol Borowiecki, Maks Baum, Moryc Welt. Choć w intencji Władysława Reymonta tytuł Ziemia obiecana miał wydźwięk ironiczny, dla wielu Łódź naprawdę nią była. Z małej przemysłowej osady w niespełna pół wieku stała się miastem milionerów. Izrael Kalmanowicz Poznański, syn prostego handlarza towarami łokciowymi i artykułami korzennymi, który zamarzył o własnej manufakturze produkującej tkaniny, zaczął, mając 500 rubli, a umierając, pozostawił majątek wart 11 mln.

Pełna przepychu rodzinna rezydencja – Pałac Poznańskiego przy ul. Ogrodowej – to jedna z wizytówek miasta.

Kręcąc w 1974 r. Ziemię obiecaną, Andrzej Wajda nie musiał budować dekoracji. Fabrykanckie pałace, choć pełniły już inną funkcję, wyglądały jak przed stu laty, a w tkalniach i przędzalniach przez trzy zmiany włókniarki w ogłuszającym huku stały przy maszynach, produkując kilometry bawełnianych, wełnianych i jedwabnych tkanin. Lata 90. przyniosły śmierć włókienniczej Łodzi. Zgasły rozświetlone całą noc okna w fabrycznych murach z czerwonej cegły, które szybko zmieniały się w ruinę. W ostatnim jed-

© FORUM (2), R.ZAPĘDOWSKI/OFF PIOTRKOWSKA, GET TYIMAGES, M.P.

Aleja Gwiazd na Piotrkowskiej – Łódź to kolebka polskiej kinematografii.

The Piotrkowska Alley of the Stars. Łódź is the cradle of Polish cinematography.

The 19th-century train station Łódź Fabryczna (Industrial Łódź), which is currently the biggest construction site in Poland. The new multimodal transport hub is going to be an essential component of the New Łódź City Centre development. Fast trains on the Warszawa-Łódź-Poznań/Wrocław routes will be able to shorten the time between Warsaw and Łódź to approx. half an hour. Łódź is poised to become “the promised land” once more.

need to build any sets when he shot The Promised Land (1974). The industrialists’ mansions might have been put to different uses but their appearance had not changed in a hundred years and female textile workers were still labouring over deafening 19th-century machinery in the city’s weaving and spinning mills for three shifts a day, producing kilometres of cotton, woollen and silk fabrics. The 1990s saw

Dworzec Łódź Fabryczna przeniesie się pod ziemię. Poniżej: witraż w willi Kindermanna – perły polskiej secesji.

The Łódź Fabryczna train station will be moved underground. Below: Art Nouveau stained glass window in the Kindermann villa.

Według legendy Izaak Poznański podłogę swego pałacu chciał wyłożyć złotymi rublami.

According to legend, Izaak Poznański wanted to line the floor of his palace with golden roubles.

Although Władysław Reymont invested the title The Promised Land with ironic undertones, a lot of people saw Łódź as being exactly that. In less than half a century, it grew from being a small industrial settlement to a city of 500,000 people. Izrael Kalmanowicz Poznański, the son of a simple trader plying in textiles and condiments, dreamed of having his own textile factory when he only had 500 roubles to his name and eventually left an estate worth 11 million roubles.

The flamboyant family residence – Poznański Palace in ul. Ogrodowa – is a city landmark. Andrzej Wajda did not

the demise of the textile industry in Łódź. The red-brick factories that had once been illuminated all night were blacked out and quickly fell into dilapidation, although they have recently been given a new lease of life. Łódź is an inspiring city with lots of character. David Lynch was so taken by its ambience and architecture that he wanted to open a film studio there. Łódź has a lot to offer, although you should explore its past first to really get a feel for the place. And there is no better place to start than the Poznański Palace with its permanent The History of Łódź (History – Culture – Everyday Life)

exhibition. Next door is Manufaktura, a huge factory complex that has been converted into a retail, cultural and entertainment centre that also houses the Museum of Art in Łódź (ms²).

The 19th-century industrialists who made their fortunes in the city did not only build gigantic industrial complexes, but also put up housing estates for workers, hospitals, cultural centres, schools and temples next to them.

Księży Młyn, the empire of the Scheibler and Grohman families is a city within a city. It consists of a housing estate, the residences of the factory owners together with executive villas

35

A weekend in Poland

nak czasie poddawane rewitalizacji zaczęły żyć nowym życiem. Łódź to miasto z charakterem, inspirujące. Jej atmosferą i architekturą zachwycił się David Lynch, który pragnął otworzyć tu studio filmowe. Łódź ma też wiele do zaproponowania turystom i aby w pełni to docenić, warto najpierw poznać jej przeszłość. Dobrym ku temu miejscem będzie właśnie Pałac Poznańskich, gdzie można oglądać stałą ekspozycję Z dziejów Łodzi. Historia –

szono domy dla robotników, szpitale, domy kultury, szkoły, obiekty sakralne.

Księży Młyn, XIX-wieczne imperium Scheiblerów i Grohmanów, to rodzaj miasta w mieście. Składają się nań: osiedle mieszkaniowe, rezydencje właścicieli i wille dyrektorskie z ogrodami, ulice i bocznice kolejowe, szkoła, dwa szpitale, remiza straży ogniowej, gazownia i klub fabryczny. W zrewitalizowanych obiektach urządzone zostały luksusowe lofty.

Ulica Piotrkowska to centralna oś, wokół której rozbudowywało się miasto.

Piotrkowska street is the central axis around which the city of Łódź was developed.

Kultura – Codzienność. Pałac sąsiaduje z ogromnym zrewitalizowanym kompleksem fabrycznym, na którego terenie znajduje się dziś centrum rozrywkowo-kulturalno-handlowe Manufaktura oraz Muzeum Sztuki w Łodzi – ms².

Bogacące się w XIX w. rodziny fabrykantów budowały nie tylko gigantyczne zespoły fabryczne. Obok nich wzno-

with gardens, streets and railway sidings, a school, two hospitals, an engine house, gasworks and a factory club. The revitalised facilities have been converted into top-end lofts. Łódź has not been dubbed Hollywoodź for nothing. The city is the cradle of Polish cinematography and has a world-famous film school. Many

Ławeczka Tuwima na ul.

Piotrkowskiej – pomnik poety autorstwa Wojciecha Gryniewicza.

Jeden z symboli Łodzi.

Tuwim’s Bench in Piotrkowska street.

The statue created by Wojciech Gryniewicz is one of the city’s symbols.

Projekty historycznych kostiumów Izabeli Chełkowskiej w Muzeum Adama Mickiewicza w Śmiełowie.

Historical clothing from the collectiom of the Adam Mickiewicz Museum in Śmiełów, designed

by Izabela Chełkowska.

36

Polish directors made their major productions here. If you go to Księży Młyn, be sure to visit the Film Museum in the former Scheibler Palace.

The Réseau Art Nouveau Network is an association of cities with a rich art nouveau heritage. Łódź became a member in 2006. One of the finest examples of local Art Nouveau architecture is the Kindermann villa at ul. Wólczańska 31/33, designed by Gustaw Landau-Gutenteger. You can

Raczyńskich w Rogalinie.

Cmentarz Pałac żydowski przy ul. Brackiej.

Z lewej: katedra w Gnieźnie i arcydzieło Grobowce to często wybitne dzieła sztuki kamieniarskiej. romańskiej – Drzwi Gnieźnieńskie sztuki przedstawiające św.

Wojciecha.

The Jewish cemeteryhistorię at Bracka street.

The Raczyński of Rogalin.

Some of the tombstones arePalace outstanding Farofleft: the Cathedral of Gniezno and examples masonry art. masterpiece of Romanesque Art – the Gniezno Doors depicting the history of St Wojciech.

find Art Nouveau decorations on the facades of villas, houses and industrial facilities. Łódź also boasts a lively festival scene.

Dozens of festivals are held here each year. The Łódź of Four Cultures Festival is the biggest event held in the city.

Apart from industrial development, Łódź owes its unique character to the fact that it was built by Poles, Jews, Germans and Russians.

Piotrkowska Street forms the heart of Łódź. You can take a rickshaw and check out its eclectic architecture or just sit on Tuwim’s Bench for a while and watch the vibrant street life beside

© FORUM, GET TYIMAGES (2)

WEEKEND W POLSCE

WEEKEND W POLSCE

A weekend in Poland

Réseau Art Nouveau Network to zrzeszenie miast, które szczycą się wyjątkowym bogactwem sztuki secesyjnej.

W 2006 r. została do niego przyjęta Łódź. Perłą tutejszej secesji jest wybudowana w 1903 r. według projektu Gustawa Landau-Gutentegera willa Leopolda Rudolfa Kindermanna przy ul.

Wólczańskiej 31/33. Secesyjne elementy znajdziemy nie tylko w willach i kamienicach fabrykantów, ale i w obiektach przemysłowych.

W ms2 zgromadzono jedną z najbogatszych w Europie kolekcji sztuki XX i XXI w.

The ms2 houses one of the best collections of contemporary art (20th and 21th C) in Europe.

ningów artystycznych. W dziesiątkach restauracji, pubów i klubów toczy się tu nocne życie miasta. Głośno stało się zwłaszcza o centrum OFF Piotrkowska powstałym w dawnej fabryce Ramischa pod numerami 138/140. Są tu modne knajpki i ekskluzywne butiki,

a bronze statue of the poet. The city’s night life is centred around its dozens of restaurants, pubs and clubs. The OFF Piotrkowska Centre in the disused Ramisch factory at number 138/140 has

Łódź to miasto festiwali. Każdego roku odbywa się tu kilkadziesiąt imprez o międzynarodowej randze. Wśród nich szczególne znaczenie ma Łódź Czterech Kultur. O wyjątkowym charakterze tego miasta zadecydował bowiem nie tylko rozwój przemysłu, ale i fakt, że budowali je wspólnie Polacy, Żydzi, Niemcy i Rosjanie.

Sercem Łodzi jest jednak ulica Piotrkowska. Można pokonać ją rykszą i podziwiać eklektyczną architekturę, a na chwilę przysiąść na Ławeczce Tuwima, by razem ze spiżowym poetą przyjrzeć się gwarnej ulicy. Być może trafimy akurat na któryś z festynów czy happe-

38

ale także przestrzenie i pracownie artystów i dizajnerów. „Ziemia obiecana” zmienia dziś swój wizerunek. Budowa Nowego Centrum Łodzi to największy projekt rewitalizacyjny w Europie – przebudowany zostanie kwartał o powierzchni 100 ha. Oprócz podziemnego dworca powstają m.in. budynki zrewitalizowanej elektrociepłowni EC-1, gdzie znajdą się m.in. Centrum Sztuki Filmowej oraz interaktywne Centrum Nauki i Techniki otoczone obiektami Specjalnej Strefy Kultury. Jest szansa, że Łódź – podobnie jak półtora wieku temu – stanie się miejscem spotkań ludzi z różnych kultur i krajów. ☐

been the place to be recently for both locals and tourists. “The Promised Land” is getting an image makeover.

The New Łódź City Centre development is the largest revitalisation project in Europe and involves remodelling no fewer than 100 hectares. In addition to the underground railway station, there is the revitalised EC-1 heat and power plant, which now houses the Film Art Centre, and the Science and Technology Centre. There is every chance that Łódź will once more become a meeting place for people from different cultural and ethnic backgrounds – just as it did 150 years ago. ☐

© EAST NEWS (2), FORUM

W tzw. Białej Fabryce, zbudowanej w XIX w. przez Ludwika Geyera, mieści się Centralne Muzeum Włókiennictwa. Z lewej: Sobór św. Aleksandra Newskiego.

The so-called White Factory, erected in the 19th century by Ludwik Geyer houses the Central Museum of Textiles. Left: The Alexander Nevsky Cathedral.

ODWIEDŹ NAJLEPSZY HOTEL W POLSCE VISIT POLAND’S BEST HOTEL Rezerwuj przez www.andelslodz.com z użyciem kodu LOT i pozwól nam siebie zaskoczyć!

Book through www.andelslodz.com with LOT code and let us surprise you!

ANDEL'S HOTEL ŁÓDŹ

ul. Ogrodowa 17, 91 – 065 Łódź  + 48 42 279 10 00, ✉ info@andelslodz.com

KUCHNIA

Cuisine

JESIENNE KORALE Autumn berries

PIERZASTE LIŚCIE, PRZYPOMINAJĄCE PIANĘ KWIATY, A PÓŹNIEJ CZERWONE KORALIKI OWOCÓW STANOWIĄ O WYJĄTKOWEJ URODZIE JARZĘBINY. / PINNATE LEAVES, DENSE CLUSTERS OF FLOWERS AND NECKLACES OF RED BERRIES GIVE THIS TREE AN EXCEPTIONAL BEAUTY. TEKST/BY:

40

Monika Kucia, www.sialababamak.pl

© SHUT TERSTOCK, STOCKFOOD/FREE

Czerwieni się jarzębina / już jesień się zaczyna – pisał poeta Józef Baran.

Owoce pojawiają się na gałęziach pasjęod lipca do października. Istnieją różne odmiany tego gatunku. Najsmaczniejszą jest S. edulis z większymi i słodszymi jagodami ros­ nącymi w ciężkich gronach. Ich jakość poprawia się po pierwszych przymrozkach.

Z powodu dużej zawartości sorbiny, powodującej gorzki i cierpki smak owoców jarzębiny, nie jada się ich na surowo, a jedynie po przetworzeniu. Po obróbce termicznej są cennym źródłem witaminy C i beta-karotenu. W okresach głodu suszone i mielone jagody jadano zamiast chleba.

Galaretka z jarzębiny to świetny dodatek do drobiu, dziczyzny i tłustych mięs. Aby ją zrobić, należy oczyszczone owoce gotować około godziny w niewielkiej ilości wody, przecedzić i połączyć z cukrem. Mieszać na małym ogniu, aż się rozpuści, a potem szybko zagotować, aż zacznie się ścinać. Powstałą pianę zbierać łyżką z wierzchu. Galaretkę przełożyć do słoików. Z owoców robi się także kompoty, syropy, konfitury. Czasami dodaje się je do potraw zawierających jabłka – dla ożywienia ich smaku. Z suszonych owoców słodkiej odmiany zalanych spirytusem i brandy powstaje jarzębiak, mocna wódka o koralowym odcieniu. Z owoców i miodu robi się kwas jarzębinowy.

Kulki jarzębiny można dodawać do sosów. W Pałacu Kościeszy w Przyjaźni podawano parę lat temu piersi gęsie ze świeżo mielonym pieprzem i siekanym rozmarynem, podduszone w maśle, z jarzębiną oraz świeżymi kurkami.

Jarzębinę chętnie wykorzystują ambitni szefowie kuchni.

Podczas uroczystej kolacji z okazji wydania albumu Wykwintna kuchnia polska powstałego pod patronatem pani

“The rowans are reddening, autumn has arrived”, wrote poet Józef Baran. The fruit appears from July until October. There are many cultivars of this species The tastiest variety is S. Edulis, which bears heavy clusters of larger and sweeter berries. Their quality improves after the first frosts.

Rowanberries have to be processed before being eaten. This is because of the large quantities of sorbin that give the fruit its bitter and tart taste. Once they have been thermally processed, rowanberries are a rich source of Vitamin C and beta carotene. Dried and ground berries were eaten as a bread substitute during lean periods.

Rowanberry jelly goes well with poultry, venison and fatty meats. Wash and cook in a small amount of water for about an hour. Drain and add sugar. Mix over a low heat until the sugar dissolves. Bring to the boil quickly and wait until the jelly begins to set. Skim the foam with a spoon and put the jelly into jars. Rowanberries also make great compotes, syrups and preserves. They are sometimes added to apple dishes to give them an added twist.

Strong coral-coloured rowanberry vodka is made from dried fruit of the sweet variety soaked in spirit and brandy. Rowanberry kvass is made using rowanberries and honey.

Rowanberries can also be tossed into sauces. A few years back, the menu of Kościesza Palace in Przyjaźń featured goose breast with freshly ground pepper and chopped rosemary braised in butter with rowanberries and fresh chanterelles. The possibilities of rowanberries are keenly explored by enterprising chefs. During a gala dinner celebrating the release of Fine Polish Cuisine, written under the auspices of Poland’s First Lady, Anna Komorowska, Adam Komar, the head chef at the Belvedere restaurant in Warsaw, served roast quail with spinach and bean roulade whose delicate flavour was skilfully enhanced with slightly sour raw curd cheese noodles and sweet stewed red cabbage with rose petals and rowanberries.

Rowanberries are also a Polish export product. On 20 September 2013, during a lunch held by the Polish Institute in Paris to celebrate La Fête de la Gastronomie, Aleksander Baron, the head chef at the Solec 44 restaurant, served chilled crayfish soup, salmon marinated in beets and fruit vodka, smoked goose breast with rowanberries, and honeydew honey with sour cream and curd cheese for desert.

This year is the Year of Poland in Turkey and two Turkish restaurateurs – Savas Ertunç and Tarik Bayazit, who run two

41

Cuisine

prezydentowej Anny Komorowskiej, Adam Komar, szef kuchni restauracji Belvedere w Warszawie, zaproponował pieczone przepiórki z roladą ze szpinaku i fasoli, których delikatny smak świetnie wypadł w połączeniu z lekką kwasowością leniwych klusek z surowego białego sera i słodyczą duszonej czerwonej kapusty z różą i jarzębiną.

Jarzębina to nasz produkt eksportowy. Aleksander Baron, szef kuchni restauracji Solec 44, na uroczysty obiad zorganizowany przez Instytut Polski w Paryżu we wrześniu 2013 r. z okazji Święta Gastronomii podał m.in. półgęsek z tymi owocami.

Z okazji tego, że 2014 jest Rokiem Polskim w Turcji, Kraków i Warszawę odwiedzili tureccy restauratorzy – Savaş Ertunç i Tarik Bayazit, którzy prowadzą dwie restauracje w Stambule. Jedna z nich, Changa, mieści się przy muzeum Sakip Sabanci i serwuje się w niej m.in. menu inspirowane pracami wystawianych artystów. Ponieważ była tam prezentowana wystawa Polska–Turcja 1410–2014.

600 lat stosunków politycznych i kulturalnych, Tarik Bayazit i Savaş Ertunç poszukiwali u nas inspiracji do stworzenia menu towarzyszącego jej otwarciu. Przygodę z polską kuchnią rozpoczęli od warsztatów pod hasłem „Polska spiżarnia”, które przygotowali dla nich wybitni szefowie: Michał Tkaczyk z Hotelu Bristol i Artur Grajber z Hotelu Sheraton. Pokazali gościom całe bogactwo marynat, suszonych ziół, kiszonych ogórków i rydzów, konfitur z jarzębiny i tarniny, wędzonych śliwek i tartego chrzanu.

Jarzębina jest dumna i piękna jak polska jesień. Warto złapać korale w słoik i skryć w swojej spiżarni, przygotowując się do zimy. ☐

restaurants in Istanbul – visited Kraków and Warsaw. One of their restaurants, Changa, has made the list of the world’s 50 best restaurants several times (Restaurant and Time Out magazines). Changa is situated next to the Sakip Sabanci Museum and its special menu is inspired by the works of the artists exhibited there. Their dishes take their cue from Monet, Rembrandt and now Anish Kapoor. The exhibition Poland – Turkey 1410-2014 – 600 years of Polish-Turkish political and cultural relations was shown at the Sakip Sabanci Museum from 6 March until 12 June 2014. This brought Tarik Bayazit and Savas Ertunç to Poland, where they sought inspiration for an opening day menu. They began exploring Polish cuisine at the “Polish pantry” workshops prepared for them by the eminent chefs: Michał Tkaczyk from the Bristol Hotel and Artur Grajber from the Sheraton. Bayazit and Ertunç were introduced to a striking array of marinades, dried herbs, sour cucumbers, saffron milk caps, rowanberry and sloe preserves, smoked plums and grated horseradish.

Rowanberries are as beautiful and proud as the Polish autumn. Put them in a jar and keep them in the pantry for winter. ☐

OWOCE JARZĘBINY CHĘTNIE WYKORZYSTUJĄ AMBITNI SZEFOWIE KUCHNI. THE POSSIBILITIES OF ROWANBERRIES ARE KEENLY EXPLORED BY ENTERPRISING CHEFSPICES. 42

© STOCKFOOD/FREE, SHUT TERSTOCK,

KUCHNIA

Polish Hits

Św. Anna (VIII-IX w.), Muzeum Narodowe w Warszawie.

Zagadkowy gest matki Marii nie występuje w żadnym innym jej przedstawieniu na świecie.

St Anna (8th-9 th century), the National Museum in Warsaw. The mysterious gesture has not been depicted on any other image of the saint.

44

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

POLSKIE PRZEBOJE

SKARBY NUBIJSKIEJ PUSTYNI Treasures of the Nubian desert

Prof. Kazimierz Michałowski, Faras, 1961

KIEDY NA WSCHODZIE KRZYŻOWCY WALCZYLI O WYZWOLENIE JEROZOLIMY I ZIEMI ŚWIĘTEJ SPOD WŁADZY ISLAMU, W DALEKIEJ AFRYKAŃSKIEJ NUBII KWITŁO CHRZEŚCIJAŃSKIE KRÓLESTWO. ODKRYCIE GO DLA ŚWIATA JEST ZASŁUGĄ POLSKICH ARCHEOLOGÓW. / WHILE THE CRUSADERS WERE FIGHTING TO RECAPTURE JERUSALEM AND THE HOLY LAND FROM THE MUSLIMS IN THE MIDDLE EAST, A CHRISTIAN KINGDOM WAS FLOURISHING IN DISTANT NUBIA. FARAS WAS REDISCOVERED BY POLISH ARCHAEOLOGISTS. TEKST/BY: Danuta

Śmierzchalska 45

Polish Hits

9 stycznia 1960 r. 10 km na południe od Asuanu eksplozja wyrzuciła w powietrze tysiące ton skał. Guzik nacisnął sam prezydent Gamal Abdel Naser. Tak rozpoczęła się budowa Wysokiej Tamy, która miała spiętrzać nieujarzmione dotąd wody Nilu i kontrolować jego wylewy. Wiadomo było, że tama w Asuanie zamieni ok. 500 km doliny Nilu po obu stronach egipsko-sudańskiej granicy w ogromne jezioro. Do egipskiej i sudańskiej Nubii zbliżał się potop. Trzeba było przesiedlić 60 tys. ludzi. Pod wodą miały zniknąć na zawsze najwspanialsze pomniki sztuki starożytnego Egiptu. UNESCO ogłosiła międzynarodowy apel o ich ratowanie. Jako jedna z pierwszych swój udział zgłosiła Polska Stacja Archeologii Śródziemnomorskiej w Kairze.

W tzw. kampanii nubijskiej pod patronatem UNESCO uczestniczyło kilkadziesiąt misji archeologicznych z całego świata. Naukowy autorytet profesora Michałowskiego i doniosłe odkrycia w Tell Atrib i Aleksandrii spowodowały, że władze Egipskiej Służby Starożytności zaoferowały polskim uczonym pierwszeństwo wyboru miejsca wykopalisk. Profesor wybrał Faras

Załadunek skrzyni z malowidłem na statek na Nilu.

Loading of the boxes with the murals onto a ship on the Nile.

On 9 January 1960, 10 km south of Aswan, thousands of tonnes of rock were hurtled into the air by an explosion. The button was pressed by President Gamal Abdel Nasser. Such were the beginnings of the construction of the High Dam, which was designed to control the flooding of the Nile. The Aswan Dam transformed approx. 500 km of the Nile Valley on both sides of the border between Egypt and Sudan into a gigantic lake. Egyptian and Sudanese Nubia were affected and some 60,000 people had to be relocated. The greatest artistic achievements of ancient Egypt were destined to be submerged forever. When UNESCO launched an international salvage appeal, the Polish Mediterranean Archaeology Station in Cairo was one of the first organisations to respond.

UNESCO’s “Nubian Campaign” attracted dozens of archaeological missions from all over the world, sent there by prestigious academic establishments. Prof. Michałowski’s authority as a scholar and his spectacular achievements in Tell Atrib and Alexandria convinced the Egyptian Antiquities Service to give the Polish team priority in choosing the excavation site. The Professor opted for Faras, a tiny hamlet just over the border in Sudan. “I had no idea that we would discover a cathedral buried in the desert sand when we started excavating in Faras”, he said many years later. What made the good professor select this obscure village over the many sites he could have chosen? Michałowski ruled out luck or any special ability to predict the worth of his discoveries. He maintained that selecting the right site for an excavation “is not a matter of having a nose, but being experienced in managing a team.”

British archaeologist Francis Griffith had conducted excavations in Faras before World War I and found stone blocks that had come from the temple of Tuthmosis III. Griffith’s reports convinced Michałowski that Faras would be an auspicious place. And so the Polish team made the discovery that was to become known around the world as “the miracle of Faras”.

THE HILL Michałowski’s attention was drawn to an artificial hill, known as a kom, above the Nile. The ruins of an Arab citadel and a Coptic monastery were perched on top. He decided to dig into the kom to unearth the citadel’s foundations, but leave the structure intact. Michałowski was convinced that a hill this size, with a Mahdi-era stronghold on top, could only have been formed by shifting sands, that there were ruins underneath, and that he would find an ancient pharaonic temple.

After several weeks of digging and dumping bucketfuls of sand from the foot of the kom into the Nile, the team discov-

Z lewej: Boże Narodzenie po odsłonięciu. Na stronie obok: po konserwacji, Muzeum Narodowe w Chartumie.

Left: The Birth of Jesus mural after uncovering. Right: The same mural after conservation works at the National Museum in Khartoum.

46

© ARCHIWUM IKŚIO PAN (2). POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: ARCHIWUM IKŚIO PAN, ANDRZEJ WIKTOR

POLSKIE PRZEBOJE

– niewielką wioskę w Sudanie w pobliżu granicy z Egiptem. „Rozpoczynając wykopaliska w Faras, nie wiedziałem, że odkryję katedrę ukrytą w piaskach pustyni” – przyznał po latach.

Dlaczego spośród proponowanych stanowisk wybrał tę nikomu nieznaną wioskę? Profesor zaprzeczał, jakoby miał szczęśliwą rękę i dar przewidywania z góry wartości znalezisk.

Twierdził, że wybranie odpowiedniego miejsca, w którym należy rozpocząć wykopaliska, „nie zależy od węchu, ale od doświadczenia archeologa kierującego zespołem”. W Faras

ered the walls of a large structure whose lower part was made of sandstone blocks and upper one of burnt bricks.

They found a brick structure with a dome adjacent to its eastern wall. As they were unearthing it, they saw a fine latticed window and two haloed heads painted on the plaster coating the wall. Once the whole mural had been uncovered, it could be seen that one of the paintings represented Michael the Archangel with gigantic wings bedecked with peacock feathers and clad in a stunning jewelled and pearl-

47

Polish Hits

przed I wojną światową kopał brytyjski archeolog Francis Griffith, który odkrył tam zespół bloków pochodzących ze świątyni Totmesa III. Raporty Griffitha zdecydowały, że profesor uznał to miejsce za obiecujące. Tam właśnie Polacy dokonali odkrycia, które świat nazwał „cudem w Faras”.

WZGÓRZE Uwagę Michałowskiego zwróciło sztuczne wzgórze, tzw. kom, wznoszące się nad Nilem. Na jego szczycie znajdowały się ruiny arabskiej cytadeli i koptyjskiego monastyru. Profesor postanowił przekopać się w głąb komu do fundamentów cytadeli, tak by jej nie naruszyć. Był pewien, że powstanie tak dużego wzgórza, na którym stała twierdza z czasów Mahdiego, musiało spowodować nawiewanie piasku na jakieś potężne ruiny.

Sądził, że odkryje starożytną świątynię faraońską. Po kilku tygodniach kopania i przesypywania piasku z podnóża komu do Nilu badacze dotarli do murów dużej budowli wzniesionej w części dolnej z bloków piaskowca, a w górnej z wypalanej cegły. Do jej ściany wschodniej przylegała mała ceglana konstrukcja z kopułą. Gdy rozpoczęto jej odsłanianie, oczom archeologów ukazało się okno z piękną kratą i dwie głowy otoczone aureolami namalowane na pokrywającym mur tynku. Gdy odsłonięto całe malowidła, okazało się, że jedno z nich przedstawia Archanioła Michała ze skrzydłami zdobionymi pawimi piórami, odzianego we wspaniałe, pokryte klejnotami i perłami szaty. Drugą postacią była Matka Boska z Dzieciątkiem namalowana w okrągłym medalionie. To była sensacja.

Wmurowane w ścianę małej ceglanej konstrukcji płyty z inskrypcjami okazały się epitafiami faraskich biskupów.

Archeolodzy odkryli katedrę biskupów Pachoras, jak w starożytnej Nubii nazywało się Faras. Pod jej posadzką katedry znajU góry: Przygotowanie do zdjęcia ze ściany malowidła z przedstawieniem bp. Petrosa. Obok: Biskup Marianos z Matką Boską z dzieciątkiem, MNW. Top: Preprations for taking down of the mural depicting bishhop Petros. Right: Bishop Marianos with the Madonna and Child, the National Museum in Warsaw.

48

embroidered robe, and the other was of the Madonna and Child painted in a round medallion. This sparked a sensation.

There were also inscribed slabs set into a small brick wall.

These turned out to be commemorative plaques of the Faras bishops.

Michałowski’s team went on to discover the cathedral of the Pachoras – as Faras was called in ancient Nubia – bishops.

They unearthed the foundations of an earlier basilica plan church, probably the first cathedral from the early 7th century, beneath the floor. As the city grew, the temple became too small and a new square church with 24-metre sides was built on the site in the 8th century. The Poles found evidence that a strong Christian kingdom existed in ancient Nubia.

The exterior of the cathedral was unearthed during the second season of excavations, along with the bishops’ cemetery, and the remains of a structure believed to be the eparch’s palace and another substitute church. But the greatest treasure of all was found during the third season. As successive layers of sand were removed from the cathedral, 120 intricate and fairly well preserved frescos were uncovered. And that

©ARCHIWUM IKŚIO PAN, PIOTR LIGIER/MNW

POLSKIE PRZEBOJE

THE ONE & ONLY

Cosmopolitan Twarda 2/4.

Finished investment with apartments ready to move in.

R.S.V.P. + 48 535 10 10 10 www.cosmopolitan.waw.pl 49

POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Prof. Kazimierz Michałowski ze współpracownikami podczas prac konserwatorskich w Muzeum Narodowym w Warszawie. Na stronie obok: Majestat Krzyża – tzw. Maiestas Crucis z pocz. XI w., MNW. Professor Kazimierz Michałowski with his team during the conservation works at the National Museum of Warsaw. Far right: The Majesty of the Cross – the so-called Maiestas Crucis dtaing back to the early 11th century. National Museum of Warsaw.

50

© EAST NEWS, PIOTR LIGIER/MNW

dowały się fundamenty starszego kościoła, prawdopodobnie pierwszej katedry z początku VII w. Gdy miasto się rozrosło, świątynia okazała się za mała, więc w VIII w. na jej fundamentach zbudowano nową katedrę na planie kwadratu o boku 24 m. Polacy odkryli dowód, że na terenie starożytnej Nubii istniało potężne chrześcijańskie królestwo.

Podczas drugiego sezonu wykopalisk odkopano świątynię z zewnątrz, odkrywając przy okazji nekropole biskupów, ruiny budowli, którą uznano za pałac eparchów, a także inny kościół zastępczy. Jednak dopiero trzeci sezon „rozbił bank”. W miarę usuwania piasku z wnętrza katedry wyłaniały się kolejne wspaniałe malowidła – w sumie ponad 120. Na dodatek okazało się, że malowano je na kilku warstwach tynku, którymi w różnym czasie pokrywano ściany. Często trzeba było najpierw zdjąć warstwę późniejszą, aby dotrzeć do wcześniejszej, z najstarszymi obrazami z VIII–IX w. Malowidła były wykonane techniką tempery na suchym tynku, farbami na bazie ochry i innych naturalnych barwników występujących na pustynnych terenach doliny Nilu. Przedstawiały sceny biblijne, wizerunki świętych, portrety miejscowych biskupów (każdy z nich po wstąpieniu na tron musiał umieścić swój portret w katedrze), wizerunki dostojników dworu i zwykłych mieszkańców Pachoras, a w północnej nawie także nubijskich kobiet zajmujących wysoką pozycję społeczną, zapewne patronek faraskiej świątyni.

Obrazy te, malowane sukcesywnie aż do XIII w., zajmowały każdy wolny fragment ścian. Pustynny piasek okazał się doskonałym środkiem konserwującym. Teraz trzeba było je uratować – zdejmując z podłoża. Jak tego dokonać? Polacy nie mieli doświadczenia w tym względzie. A czas naglił, bo wkrótce Faras miało znaleźć się pod wodą.

WYŚCIG Z CZASEM Technika konserwacji malowideł ściennych z Faras została opracowana w Laboratorium Badawczym przy Galerii Sztuki Starożytnej w Muzeum Narodowym w Warszawie. Prace przy zabezpieczaniu i zdejmowaniu ich ze ścian zaplanował i wykonał Józef Gazy.

Demontaż odbywał się w wielkim napięciu. Arabscy robotnicy na maszynkach spirytusowych rozgrzewali małe żelazka, za pomocą których na licu każdego z dzieł Gazy rozprasowywał przez bibułkę japońską i gazę specjalnie przygotowaną mieszaninę wosku, kalafonii i innych chemikaliów. Rozgrzany wosk zabezpieczał warstwę malarską przed pękaniem i odpadnięciem od tynku. Każde malowidło zespalano potem z płótnem, do którego od góry przyszywano mocną linkę.

Gazy żłobił najpierw piłą szczelinę równoległą do górnej krawędzi malowidła. Następnie od dołu odcinał od podłoża fragment tynku razem z malowidłem, do momentu aż całość zawi-

wasn’t all. The frescos were painted on several layers of plaster dating from different periods. The team first had to remove the most recent layer to uncover the earlier ones. The oldest murals dated back to the 8th and 9th centuries. The frescos had been painted on dry plaster with ochre-based paints and other natural pigments common to the desert areas of the Nile Valley using the tempera technique. Biblical scenes, saints, local bishops (possibly made shortly after being ordained – each newly ordained bishop had his portrait placed in the cathedral), and commoners from Pachoras were generally depicted, and highly placed Nubian women, probably guardians of the Faras temple, were depicted in the northern nave. The murals were painted until the 13th century. The desert sand proved to be an excellent preserving agent. But these treasures had to be rescued and the only way to do that was to remove them from the walls. But how? The Polish archaeologists had no experience in this area. And time was running short as Faras was about to be flooded.

RACE AGAINST TIME The conservation techniques used to preserve the Faras murals were developed at the Research Laboratory of the Ancient Art Gallery of the National Museum in Warsaw. The preservation and detachment of the murals was planned and performed by Józef Gazy. Removing the murals from the wall was a very stressful process. The Arab workers heated small irons on spirit stoves. These were then used by Gazy to iron Japanese tissue and cotton gauze soaked in a specially concocted mixture of wax, rosin and other chemicals onto the face of each mural. The heated layer of wax prevented the painting from cracking and breaking away from the underlying layer of plaster. All the murals were then joined using canvass with a thick rope attached on top.

Gazy would first use a saw to carve an incision above the mural parallel to its upper edge. He then worked his way slowly to the top. He would gingerly cut off a fragment of the plaster with the mural until the whole fragment was suspended on a rope fastened to the wooden scaffolding. The detached piece had to be moved away from the wall and placed face down on a special support. Finally, it was secured in a box and prepared for shipment. The mural was wrapped in a layer of cotton wool and covered with hardboard. The secured fragments were placed in boxes padded with thick sheet metal to protect them from dampness during their month-long trip to Gdynia aboard the “Monte Cassino”.

51

Polish Hits

sła na lince przywiązanej do drewnianego rusztowania.

Odcięty fragment trzeba było odsunąć od ściany, obrócić malowidło licem do spodu i umieścić na specjalnie przygotowanym łożu. Wreszcie można było zapakować je w skrzynię. Zabezpieczone warstwą waty i przykryte płytą pilśniową starożytne dzieła czekały teraz na podróż do Warszawy. Potem przez miesiąc płynęły statkiem do Gdyni w obitych grubą blachą skrzyniach chroniących przed morską wilgocią. W Polsce zajęli się nimi konserwatorzy zabytków.

Na czas kampanii nubijskiej prawo archeologiczne zostało zawieszone. W zamian za pomoc w ratowaniu nubijskich zabytków sudańskie władze zgodziły się na bardziej korzystny dla zagranicznych misji archeologicznych podział znalezisk – połowa musiała pozostać w Sudanie, gdzie miały trafić do Sudańskiego Muzeum Narodowego w Chartumie, drugą połowę miała otrzymać wskazana przez szefów ekspedycji placówka muzealna: profesor wskazał Muzeum Narodowe w Warszawie. W 1972 r. otwarto tu Galerię Faras, jedyną w Europie galerię średniowiecznego malarstwa nubijskiego.

Gdy skrzynie dotarły do muzeum, pałeczkę przejęli konserwatorzy pod kierunkiem dr Hanny Jędrzejewskiej. – Konserwacja przeprowadzona ostatnio pokazała, że mimo upływu czasu i rozwoju technik w tej dziedzinie metody zastosowane w latach 60. sprawdziły się – mówi Bożena Mierzejewska, kustosz Kolekcji Nubijskiej w Muzeum Narodowym.

18 października Galeria Faras zostanie udostępniona zwiedzającym po dwóch latach remontu w zupełnie nowej aranżacji.

Heritage conservators tended to them when they got to Poland. Archaeological law was suspended during the Nubian campaign. In recognition of the Polish contribution to the Nubian salvage campaign, the Sudanese authorities approved a most beneficial division of the finds for foreign archaeological missions – half had to remain at the Sudan National Museum in Khartoum and half were to be endowed to a museum selected by the leaders of the expedition. Michałowski chose the National Museum in Warsaw, where he had served as Deputy Director for many years. The Faras Gallery, Europe’s only collection of medieval Nubian painting, was opened in 1972. Once the murals arrived at the museum, a team of conservators led by Hanna Jędrzejewska stepped up to the plate.

“Recent conservation works proved that despite the passage of time and the advances that have been made in restoration techniques, the methods employed in the 1960s have stood the test of time”, says Bożena Mierzejewska, Curator of the Widok wzgórza w Faras z katedrą, rekonstrukcja 3D. U góry: Wzgórze z budowlami wzniesionymi na ruinach katedry.

A view of the Faras hill with the cathedral, a 3D reconstruction.

Top: The hill with buildings erected on the ruins of the cathedral.

52

© ARCHIWUM IKŚIO PAN. REKONSTRUKCJA ARCHITEKTONICZNA KATEDRY Z FARAS W 3D: DARIA TARARA.

POLSKIE PRZEBOJE

KATEDRA W 3D – Galeria Faras została zaaranżowana według zupełnie innej koncepcji – wyjaśnia Alfred Twardecki, kurator Zbiorów Sztuki Starożytnej i Wschodniochrześcijańskiej Muzeum Narodowego w Warszawie. – Choć dysponujemy szczegółową dokumentacją architektoniczną z wykopalisk, nie chcieliśmy odtwarzać oryginalnego układu pomieszczeń katedry (byłoby to niemożliwe z uwagi na wielkość muzealnej sali), ale raczej stworzyć atmosferę przestrzeni sakralnej. W części galerii imitującej kościelną nawę z jej podziałami na przęsła rozmieściliśmy malowidła w sposób zbliżony do ich układu w faraskiej świątyni. Dzięki nagłośnieniu zwiedzający będą mogli posłuchać oryginalnych koptyjskich śpiewów liturgicznych.

Powstał również projekt Faras 3D, który pozwoli nam po raz pierwszy od tysiąca lat wejść do wnętrza nubijskiej katedry.

Nie zapomniano o osobach niepełnosprawnych. Dla tych, które nie widzą lub nie słyszą, przeznaczone są specjalne rozwiązania. Muzeum oferuje również zwiedzanie z przewodnikiem w języku angielskim.

Latem 1964 r. Faras znalazło się pod wodą. W tym samym roku prof. Michałowski rozpoczął wykopaliska w Starej Dongoli w Sudanie. Spektakularne wyniki prowadzonych przez niego w kolejnych latach prac uczyniły go twórcą nowej dyscypliny badań – nubiologii. ☐

Nubian Collection of the National Museum. The Faras Gallery will reopen after refurbishment on 18 October 2014.

THE CATHEDRAL IN 3D “The Faras Gallery was contrived to embody a whole new concept”, explains Alfred Twardecki, the Curator of the Ancient and Eastern Christian Art Collection of the National Museum. “We do have detailed archaeological documentation from the excavations, but we didn’t want to reproduce the original layout of the Faras cathedral, but rather recreate the ambience of the sacral space. The distribution of the murals in the section of the gallery that recreates the nave with its rhythmic division into bays is similar to the original layout in Faras. The audio system will enable visitors to listen to authentic Coptic liturgical chants. Faras 3D offers a rare glimpse inside the Nubian cathedral – seen for the first time in a thousand years. The exhibition will be available to people with disabilities and tours with English-speaking guides will be offered.

Faras was flooded in the summer of 1964. Michałowski opened the first excavations in Old Dongola in Sudan that same year. These spectacular finds made Prof. Kazimierz Michałowski the founding father of a new academic discipline – Nubiology. ☐ REKLAMA

Smukła sylwetka bez wysiłku!

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Be slim without effort!

Osobom, które chciałyby walczyć z miejscową otyłością, klinika Carpe Diem oferuje nowatorską metodę liposukcji laserowej Aspire Slim Lipo umożliwiającą trwałe usunięcie tkanki tłuszczowej, zmniejszenie obwodu oraz ujędrnianie skóry. Po odessaniu tkanki tłuszczowej przy użyciu fal o optymalnej długości, drugą wiązką lasera prowokujemy skórę do obkurczania, by dopasowała się do mniejszego rozmiaru. Nowoczesna głowica lasera sprawia, że możemy ten zabieg stosować w okolicy brzucha, ud, pośladków, ramion, podbródka i ginekomastii u mężczyzn. Dzięki Slim Lipo osoba, która zgłasza się na zabieg przed weekendem, w poniedziałek może wrócić do codziennych obowiązków.

Uzupełnieniem tego zabiegu może być Zaffiro-światło podczerwone, które działa w głębokich warstwach skóry wywołując efekt termiczny i sprawiając, że włókna kolagenowe ulegają skróceniu. Skóra staje się bardziej napięta, jędrna i zagęszczona, a jej struktura ulega widocznej poprawie. Pacjentom, którzy mają problem z miejscową otyłością, proponujemy również nieinwazyjną metodę likwidacji tkanki tłuszczowej za pomocą zimnego lasera diodowego I-Lipo Ultra. Już po pierwszym zabiegu widzimy efekty, a zalecana seria to osiem. Metoda ta jest również skuteczna w walce z bardzo popularną chorobą cywilizacyjną, jaką jest cellulit.

It is commonly known that obesity has become the disease of civilization. Carpe Diem offers you a modern laser liposuction which reduces the waist line, modeling the shape of the body and firming the skin. Fatty tissue is sucked using laser waves with the optimal length, the second laser beam shrinks the skin so it can fit to the new size.

Fatty tissue is dissolved and the skin overlying the treated area gets tight. Thanks to a modern laser head, the treatment can be performed on the stomach area, thighs, buttocks, arms, chin and gynecomastia. Complementing this procedure can be Zaffiro-infrared light which works in the lower layers of the skin causing a thermal effect. In this process the collagen fibers are shortened. The skin becomes more taut, firm and thickened and its structure is visible improvement. For patients who are obese only in small areas we offer a noninvasive fat reduction method using a cold laser diode I-Lipo Ultra. This device can help us to remove even the oldest accumulation of fat. Effects are visible after the first treatment and for better results we recommend a series of 8 treatments. This method is also used for the reduction of cellulite.

Carpe Diem Centrum Medycyny Estetycznej Al. KEN 98 lok U 17, 02-777 Warszawa • Tel. 608 888 888 • www.carpediem-klinika.pl

Na zdjęciu: dr Magdalena Opadczuk i Sylwia Gliwa.

Na hasło Kaleidoscope oferujemy pakiet 8 zabiegów i-lipo ultra w cenie 4600 zł 2000 zł oraz 20% rabatu na zabieg Slim Lipo na drugi obszar ciała. Oferta ważna do 30.10.2014 r.

Pełna oferta zabiegów na www.carpediem-klinika.pl Please quote Kaleidoscope to receive 8 treatment i-lipo Ultra in price 4600 zł 2000 zł and 20% discount on Slim Lipo treatment for the second body area. This offer is valid until 30.10.2014 r. Full range of treatments for www.carpediem-klinika.pl

Wyłączny dystrybutor ITP S.A., ul. Domaniewska 37, 53 02-672 Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl

NAUKA

Science

GŁOWONOGI IDĄ DO WOJSKA

Masters of military camouflage

ZDOLNOŚCI DO KAMUFLAŻU OŚMIORNIC, MĄTW I KAŁAMARNIC TAK ZACHWYCIŁY AMERYKAŃSKĄ ARMIĘ, ŻE POSTANOWIŁA PRZECHWYCIĆ WYNIKI BADAŃ NAD MASKOWANIEM SIĘ TYCH MORSKICH ZWIERZĄT. / THE EXTRAORDINARY ABILITY TO CAMOUFLAGE DEMONSTRATED BY OCTOPUSES, CUTTLEFISH AND SQUID HAS MADE SUCH AN IMPRESSION ON THE US ARMY THAT IT HAS DECIDED TO LOOK INTO STUDIES OF THE DEFENCE TACTICS OF THESE MARINE CREATURES. Wojciech Mikołuszko

– Żadna inna grupa zwierząt nie dorównuje im w prędkości zmian i różnorodności wzorów – mówi dr Roger Hanlon z Marine Biological Laboratory w Woods Hole w USA, wskazując na ekran, na którym przed chwilą nie widać było nic szczególnego. Ot, jasne, piaszczyste dno, kępa wodorostów na skale i kilka małych, z lekka znudzonych rybek. Kamera powoli przesuwała się, pokazując monotonny podmorski krajobraz. Gdy niemal otarła się o glony, ich część nagle zmieniła kolor, teksturę i oderwała się od skały. Ośmiornica. Teraz już biała, gładka i doskonale widoczna. To ona właśnie – wraz z mątwami i kałamarnicami – należy do grupy głowonogów, które dr Hanlon uważa za mistrzów kamuflażu. Od wielu lat bada ich umiejętności, a swoje odkrycia próbuje przełożyć na technologie dostępne dla ludzi. Mogą one zainteresować producentów farb, kosmetyków czy elektroniki.

O ile uda im się po nie w ogóle sięgnąć. Obecnie bowiem większość wyników badań dra Hanlona przejmuje amerykańska armia. Ufundowała mu spory grant, ale w zamian wymaga wyłączności i dyskrecji. Dlatego uczony nie o wszystkim, co odkrył, może opowiadać publicznie.

“No other animal can change so quickly and adopt such a diverse array of patterns”, says Dr. Roger Hanlon of the Marine Biological Laboratory in Woods Hole in the US, pointing to a screen that has so far shown nothing special. There is a clear sandy seabed, a clump of seaweed on a rock and a few tiny, seemingly bored fish. The camera pans slowly across this humdrum submarine landscape. As it approaches the alga, part of it suddenly changes its colour and texture and pulls away from the rock. It is now a white, smooth and clearly visible octopus. This species – along with cuttlefish and squid – belongs to a group of cephalopods hailed as the masters of disguise by Dr. Hanlon. He has spent many years studying their camouflage skills and trying to translate his findings into practical technologies that may have applications in the production of paints, cosmetics and electronics, provided they can be made use of at all. Most of Dr. Hanlon’s research is being appropriated by the US army which is backing him with a lavish grant in return for exclusive rights and secrecy. Dr Hanlon is not at liberty to publicly discuss all his discoveries.

OSZUKAĆ KAŻDY WZROK Ale i to, co jawne, może wprowadzić w podziw dla głowonogów. Zwierzęta te potrafią zmienić ubarwienie swego ciała w czasie krótszym niż 1 sekunda. I to raz za razem. Bywa, że ich kolory zmieniają się kilkadziesiąt razy w ciągu godziny.

Głowonogi modyfikują przy tym nie tylko same barwy, lecz

TO DECEIVE EVERY EYE Even Dr. Hanlon’s unclassified findings inspire respect for cephalopods. These creatures can change colour in less than a second. And they do so frequently, sometimes dozens of times in an hour. And they don’t just alter their pigmentation, but also their patterns, brightness and 3-D skin

54

© GET TYIMAGES,

TEKST/BY:

Ośmiornica Octopus mototi zamieszkuje rafy koralowe południowego Pacyfiku. Zasięg jej ramion dochodzi do pół metra.

The Octopus Mototi octopus inhabits the coral reefs of the South Pacific.

It has a half-metre tentacle span.

55

NAUKA

Science

Ponieważ ośmiornica Octopus cyanea (z lewej i pośrodku) poluje za dnia, jej umiejętności kamuflażu przewyższają średnią głowonogów.

Because the Octopus Cyanea octopus (left and centre) hunts during the day, its camouflage skills are better than the cephalopod average.

5 MLN PLAMEK To, co amerykańską armię interesuje szczególnie, to sposób, w jaki głowonogi potrafią tak szybko i w tak urozmaicony sposób zmieniać swój kamuflaż. Z badań, jakie ujawnił dr

Kałamarnica Sepioteuthis lessoniana poluje na drobne ryby i skorupiaki.

The Sepioteuthis lessoniana squid hunts for small fish and crustaceans.

56

texture. Most importantly, they do not so much adapt themselves to their environment as to what their predators see.

Many marine birds and fish that prey on cephalopods can see ultraviolet and polarised light invisible to the human eye. Birds have four types of colour receptors while humans only have three. They see much more and it’s much harder to deceive their eyes, but cephalopods manage it. They can even display two different patterns at the same time. This is best seen during mating rituals. Male squid compete with each other by assuming colours perceived as a sign of aggression and woo the chosen females with a pattern that spells gentleness and kindness. A male that sees a desirable female on the left and an irritating challenger on the right will assume a gentle pattern on the left side of its body and an aggressive one on the right. It can also turn around several times, altering the colours on each side of its body. The female only ever sees a potential partner decked out in attractive colours, and the hated rival – repelling ones.

© GET TYIMAGES (4)

także ich wzór, intensywność oraz trójwymiarową teksturę skóry. Co ważniejsze, dostosowują się nie tyle do otoczenia, co do wzroku swoich prześladowców. A wiele morskich ptaków czy ryb, które chętnie zapolowałyby na głowonogi, widzi niedostrzegalne dla nas światło ultrafioletowe oraz spolaryzowane. Ptaki mają do tego cztery rodzaje receptorów barwnych, podczas gdy człowiek trzy. Widzą więc dużo więcej i ich wzrok trudniej oszukać. Głowonogom się to udaje.

Potrafią nawet przybrać jednocześnie dwa różne desenie. Widać to doskonale w czasie zalotów. Starając się o względy samicy, samce kałamarnic rywalizują między sobą, przybierając ubarwienie odbierane jako agresywne. Gdy zaś chcą się przypodobać wybrance, zmieniają wzór na odpowiednik łagodności i uprzejmości. Zdarza się jednak, że samiec po lewej stronie widzi ponętną samicę, a po prawej irytującego rywala. To właśnie w tej chwili przybiera jednocześnie dwa różne wzory – po lewej łagodny, po prawej agresywny. Potrafi też wielokrotnie się obrócić, natychmiast zmieniając ubarwienie z każdej strony ciała. Samica zawsze więc widzi partnera w atrakcyjnych kolorach, a rywal – w odpychających.

Ośmiornica Hapalochlaena jest jednym z najbardziej jadowitych zwierząt świata.

The Hapalochlaena octopus is one of the most venomous animals in the world.

Hanlon, wynika, że sekret tkwi w ich skórze oraz mózgu. Choć bowiem większość zwierząt na Ziemi posiada jakieś komórki barwnikowe, to zwykle – tak jak na przykład u ludzi – są one dość statyczne. U głowonogów zaś potrafią zmieniać się błyskawicznie. Tworzą skomplikowane struktury, wręcz małe narządy połączone bezpośrednio z mózgiem. Naukowcy nazywają je chromatoforami. Każdy z nich otoczony jest wiązkami mięśni i komórek nerwowych. W stanie spoczynku chromatofor jest bardzo mały, praktycznie niewidoczny. Gdy jednak z mózgu popłynie informacja, że należy zmienić kolor, następuje skurcz mięśni otaczających chromatofor. W efekcie drobna kropka jest rozciągana nawet o 500 proc. W tym momencie przemienia się więc w dobrze widoczną, kolorową plamę.

W skórze ośmiornicy jest blisko 5 mln takich chromatoforów.

Ponieważ mogą one być w jednym z trzech kolorów: czerwonym, żółtym albo brązowym, to ich rozmaite kombinacje mogą dawać ubarwienie o bardzo różnym odcieniu i intensywności.

BŁĘKIT W TLE Same chromatofory nie pozwalają jednak na przybranie barw zimnych – niebieskiej czy zielonej, nie mówiąc o czystej bieli. Ta sztuka udaje się dzięki warstwie skóry położonej poniżej chromatoforów. Tam nie ma pigmentów, lecz struktury, które opalizują. Oznacza to, że nie pochłaniają światła, które na nie pada, lecz wyłącznie go odbijają – w bardzo konkretny sposób. Niektóre z nich robią to tak, że do oczu obserwatora dociera mieszanina wszystkich kolorów, co jest odbierane jako światło białe. Inne sprawiają, że widzi on barwę niebieską. Jeśli więc wszystkie chromatofory nad nimi będą „odpoczywać”, to zwierzę będzie miało w tym miejscu ubarwienie białe lub niebieskie. Jeśli w górnej warstwie skóry pojawi się kilka większych żółtych plamek, to ich kolor w oczach obserwatora wymiesza się z niebieskim, dając wrażenie zieleni. Jeśli wzbudzą się chromatofory czerwone, powstanie kolor fioletowy. Takie kombinacje można mnożyć. Odpowiednio

5 MILLION DOTS The US Army is most interested in how cephalopods manage to change their camouflage so quickly and in so many ways. Dr. Hanlon has shown that the secret lies in the skin and the brain. Most animals have some pigment cells but they are usually rather static like human cells. Those in cephalopods can change in a fraction of a second. They form complex structures similar to tiny organs connected directly to the brain. Scientists call them chromatophores. They are surrounded by bundles of muscle and nerve cells. Inactive REKLAMA

Striving for a top career?

Part-time MBAs in Vienna, Austria.

Global Executive MBA, Start: April Triple-crown accreditation. 3 international residencies (Asia, CEE, USA). Jointly offered with the University of Minnesota, USA. Ranked #46 worldwide by Financial Times.

Professional MBA, Start: October Double accredited. Specialization options e.g. in Finance, Energy Management, Marketing & Sales, Project Management, Controlling, Entrepreneurship & Innovation …

Vienna University of Economics and Business (WU) mba@wu.ac.at, +43-1-313 36-4816 hips Sc ho la rs ! executiveacademy.at avai la b le

Science chromatophores are minuscule and almost invisible. But once the impulse to change colour is received from the brain, the muscles surrounding the chromatophore begin to contract, making the tiny dot swell by as much as 500 percent to turn into a clearly visible colourful stain.

Octopus skin contains almost 5 million chromatophores and these come in one of three colours: red, yellow or brown.

Their various combinations can produce colouring of varying brightness.

BLUE IN THE BACKGROUND By themselves, chromatophores cannot assume cold colours such as blue or green, let alone clear white.

The art of camouflage is facilitated by a layer of skin beneath the chromatophores that does not contain pigments but opalescent structures. These do not absorb the light they receive but merely reflect it, albeit in a very specific way. Some do so in such way that the observer sees every colour at once, creating an impression of whiteness. Others make the observer see blue. If all the chromatophores in front of them are “at rest”, the animal is seen to be white or blue in a given place. If large yellow spots appear in the upper skin layer, the observer sees their colour mixed with blue and perceives it as green. When red chromatophores are activated, the colour changes to purple. These combinations go on and on...

By accurately selecting how many of which chromatophores should swell in which part of the body, cephalopods can assume almost any colour and pattern.

At least this is what we know from Dr. Hanlon. Cephalopods most likely have other tricks up their tentacles that he is reluctant to discuss. We might learn more about them when that mossy stone in front of the house suddenly becomes a US soldier in full combat gear. ☐

Kałamarnica Sepioteuthis lessoniana często ląduje na talerzach ludzi. Obok: Ośmiornica Amphioctopus marginatus słynie nie tylko z umiejętności kamuflażu, ale i wysokiej inteligencji.

The Sepioteuthis lessoniana squid which frequently ends up on our plates.

Right: The Amphioctopus marginatus octopus is famous for both its camouflage skills and intelligence.

58

© GET TYIMAGES (2)

dobierając, ile i jakie chromatofory mają się rozszerzyć i w którym miejscu ciała, głowonogi mogą przybrać właściwie dowolny kolor i wzór.

Przynajmniej tyle wiemy od dra Hanlona. Najprawdopodobniej głowonogi stosują również takie triki, o których nie chce on opowiadać. Dowiemy się o nich zapewne dopiero wtedy, gdy omszały kamień koło naszego domu nagle zmieni się w amerykańskiego żołnierza w pełnym umundurowaniu. ☐

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

NAUKA

PROMOCJA

DACHSER Sp. z o.o. w Polsce reprezentuje międzynarodowego operatora logistycznego DACHSER GmbH & Co. KG. Firma została założona w 1930 roku w Kempten (Bawaria/ Niemcy) przez Thomasa Dachsera.

Obecnie grupa DACHSER liczy 471 oddziałów na całym świecie, w tym 8 w Polsce i zatrudnia 25.000 pracowników.

DACHSER specjalizuje się w transporcie ładunków drobnicowych, przewozie ładunków częściowych (LTL) i całopojazdowych (FTL) oraz usługach magazynowania i konfekcjonowania towarów (logistyka kontraktowa).

Firmę wyróżnia innowacyjny system informatyczny, wspólny dla wszystkich oddziałów DACHSER. Atutem firmy jest dynamicznie rozwijająca się sieć połączeń drobnicowych na terenie Europy, oraz sieć spedycji lotniczej i morskiej zapewniająca połączenie z całym światem.

DACHSER to jeden z niewielu operatorów logistycznych, który skutecznie łączy globalny zasięg, ogromną skalę operacji z elastycznością i spersonalizowaną obsługą.

59

KULTURA

Culture

TEKSTY/BY:

TEATR / THEATRE

Ola Salwa

Być albo… być!

To be or… to be!

Gdański Teatr Szekspirowski otworzył podwoje nowego budynku dopiero 19 września, ale tradycyjnie robi wrażenie klasą i elegancją repertuaru – jednym z pierwszych wydarzeń jest Festiwal Szekspirowski, podczas którego można obejrzeć spektakle z Polski, Węgier, Niemiec, Bułgarii oraz USA. Króluje Hamlet – będzie pokazany w dwóch inscenizacjach – Jana Klaty oraz Javora Gardeva. W planach są także przeglądy najciekawszych polskich przedstawień oraz programy edukacyjne. / The Gdańsk Shakespeare Theatre Company are moving to their new premises on 19 September. Their repertoire, however, will remain as classy and sophisticated as ever. The Shakespeare Festival is one of the first events being hosted at the new theatre and will bring performances from Poland, Hungary, Germany, Bulgaria and the US. There will even be two interpretations of Hamlet, courtesy of directors Jana Klata and Javor Gardev.

18. Festiwal Szekspirowski, do 5 października, Gdański Teatr Szekspirowski, ul. Grobla II 12/14 / The 18th edition of the Shakespeare Festival, until 5 October, the Gdańsk Shakespeare Theatre, ul. Grobla II 12/14

K IN O / M O

USA znów rusza w Polskę

V IE S

The US returns to Poland

Bohaterem piątej edycji American Film Festival jest legendarny reżyser Orson Welles, którego Obywatel Kane znajduje się bodaj na każdej liście najwybitniejszych filmów w historii. Kto poszedł w ślady klasyka? Zobaczymy w sekcjach z nowościami: Spectrum i Highlights. / The legendary director Orson Welles, whose Citizen Kane ranks as one of the greatest films of all time, takes centre stage during this year’s American Film Festival. The “Spectrum and Highlights” sections, which have all the latest, should give us an idea as to who his successors are.

5. AFF, 21–26 października, Wrocław / 5th AFF, 21-26 October, Wrocław,

Więcej niż fado More than fado

Kto chciałby się dowiedzieć o Portugalii czegoś więcej niż listy najbardziej znanych budynków i potraw, powinien zajrzeć do tej książki. Autorka obserwuje kraj z czułością, ale i czujnością, aby zrozumieć skomplikowane losy i historię miejsca na granicy Europy i Oceanu Atlantyckiego. / The author has a feel for Portugal and goes to great lengths to ensure that the complex heritage and history of this corner of Europe jutting into the Atlantic is understood. In Polish only.

KSIĄŻKI / BOOKS

Iza Klementowska, Samotność Portugalczyka, Czarne

Dom otwarty Open house

Aleksandra Kędziorek, Jan Smaga, Filip Springer, Dom jako forma otwarta. Szumin Hansenów, Karakter / The House As Open Form. The Hansens’ summer residence in Szumin, Karakter

60

©M.P.

Czym była koncepcja formy otwartej Oskara i Zofii Hansenów? Jak architektura wpływa na jakość życia, rozumienie i tworzenie przestrzeni? Te pytania są zaczynem tej świetnej książki. Dwujęzycznej, dodajmy. / What is the essence of the Open Form concept framed by Oskar and Zofia Hansen? What impact does architecture have on our life? These questions are the starting point to this excellent and bilingual book.

APARTMENT LOCATED AT GODEBSKIEGO STREET IN A BEAUTIFUL AREA OF STARA SADYBA Ground floor in an intimate, high-class building situated near Czerniakowskie K Lake.

ULTURA Apartment has a terrace and 180 square meters of bright and maintained garden.

Culture

Sicz to dzicz Reporter’s insight KSIĄŻKI / BOOKS

Nagrodzona Paszportem Polityki opowieść o wyprawie na Ukrainę.

Bohatero-narrator, bystry, złośliwy i ironiczny podróżnik mówi tu tyle samo o miejscu, które zwiedza, jak i miejscu, z którego przyjechał.

Rewelacja! / Communist Poland stripped of nostalgia, mytm 1969–1979, Małgorzata Szele and their everyday lives. Compelling and authentic stories packed with vibr fascinating glimpse into “People’s • Year of construction – 2007Poland” – a country that no one will miss • Surface 200 square meters +this.

180 square meters after reading In Polish only.of bright garden with terrace • • • • • • • • • • • •

Height – 3 meters 1 living room with a kitchen and orangery Ziemowit Szczerek „Przyjdzie Mordor i nas zje”, Ha!Art 1 room (with bathroom) 1 bedroom with bathroom and walk-in closet 1 bathroom for guests Complete kitchen Fireplace High standard Comfortable underground parkingSą with elevator, cars takie rzeczyforna2 świecie, Monitored building with 24h concierge service o których nie śniło się filozofom, 5 minutes from Warsaw City Centre bo pewnie zajmowali Ready to move in się sprawami poważniejszymi.

More information and questions: +48 669 330 744 sekretariat@dobremarki.pl A my chcielibyśmy wiedzieć,

Dziecko pyta Plastic Man

dlaczego pingwiny nie marzną, papużki nie spadają we śnie z drążka, a Indianie nie mają zarostu… Odpowiedzi szukamy w tej uroczej książce. / Thirtyou might run into in the darknsculptor is Paweł Althamer, one of Poland’s most intriguing artists and performers. These works were created in Berlin two years ago while Althamer was working on other objects.

Reklama Kalejdoscope 2.pdf 1 2014-09-15 15:47:05

REKLAMA

Christian Dreller, Petra Maria Schmitt „Dlaczego rekiny nie chodzą do dentysty? Historyjki dla ciekawskich dzieci”, Prószyński Media

MUZYKA / MUSIC PŁYTA / CD

Jest moc!

What’s on at OFF? Fortepian, kontrabas plus perkusja równa się świetne improwizacje jazzowe z nutą klasyki i etno. Tytułowa „Prana” to siła życiowa, którą wciela w instrumenty trio Artura Dutkiewicza. Efekt? Piątka z muzyki! / The sixth OFF Plus Camera film festival in Kund the world. The main highw features and a Dark Star Rising section dedica= Andy Warhol and Alejandro Jodorowsky. You will also have an opportunity to meet the stars.

61

W CZTERY OCZY

One on One

Być

ARTYSTĄ Being an artist

ŻEBY ZAPŁACIĆ ZA BILET NA KONCERT, LUDZIE MUSZĄ KOCHAĆ ARTYSTĘ I JEGO MUZYKĘ, BYĆ GO CIEKAWYM. / PEOPLE REALLY HAVE TO LOVE AN ARTIST AND HER MUSIC, AND ACTUALLY TAKE AN INTEREST IN HER, TO BUY A CONCERT TICKET. ROZMAWIA/INTERVIEWED BY: Bożena ZDJĘCIA/PHOTOS: Michał

Cały czas jesteś obecna na rynku. Masz rzeszę wiernych fanów. Zdradź, czy w Polsce da się żyć z muzyki? Ludzie mówią, że artyści zarabiają kokosy. Płyty, koncerty, tantiemy autorskie, czasem też reklama…

Kokosy – na pewno nie na muzyce. Muzyka sama w sobie potrafi wygenerować jakieś pieniądze, ale jeśli jesteś odpowiedzialny finansowo nie tylko za siebie, to nie powinno to być jedyne źródło dochodów. Jest zbyt niepewne. Koncerty są najważniejszą częścią pracy każdego artysty – jeśli potrafi sprzedawać biletowane koncerty, może nazywać się szczęściarzem. Na razie od 20 lat wciąż mi się to udaje.

62

Chodyniecka Pańszczyk

You’ve been around a long time and have an army of loyal fans. Tell me, can you make a living out of music in Poland? People say that artists earn a fortune. Records, concerts, royalties, the occasional commercial...

Music won’t make you a fortune. Music on its own can generate money, but it shouldn’t be your sole source of income if you’re financially responsible for other people.

It’s too uncertain. Concerts are the main part of every artist’s work, because if you can build up some enthusiasm on the concert circuit and sell out concerts, you can count yourself lucky. I’ve managed it for twenty years now.

Are albums just a way to promote concerts? Do you need to release albums before you can perform live?

If you’re going to call yourself an artist, you’re going to need more than just a media presence – you have to record albums and give concerts. Albums, even gold records (15,000 copies), do not make enough money. They are very expensive to produce, and especially to promote. If you’re only recording vocals and piano, you might have excellent music that involves lower costs than more elaborate musical forms. I want all my records to sound beautiful and to be visually original and stunning. I’ve been seeing to that ever since I began to release them myself.

63

W CZTERY OCZY

One on One

Płyty służą wyłącznie promocji koncertów? Żeby można je było grać, trzeba nagrywać płyty? Żeby nazywać się artystą, trzeba nagrywać płyty i koncertować, a nie tylko być obecnym w mediach. Płyta nie przynosi wystarczających dochodów, bo nawet jeśli jest złota (15 tys. egzemplarzy), to za mało, aby cieszyć się zyskami. Koszt jej wyprodukowania, a przede wszystkim wypromowania, jest bardzo wysoki. Jeśli nagrywasz tylko np. głos i fortepian – to też jest muzyka, która zresztą może być doskonała, ale generuje mniej kosztów niż rozbudowane formy muzyczne. Zawsze zależy mi na tym, żeby płyty brzmiały pięknie, a wizualnie były zaskakujące i niestandardowe. Od czasu, kiedy zaczęłam wydawać je sama, pilnuję tego w stu procentach.

Zapewne łatwiej i przyjemniej wyprodukować płytę, niż ją sprzedać?

Przyjemniej na pewno, ale łatwiej nie. Z punktu widzenia biznesowego to jest zawód kompletnie nieopłacalny. Przynosi radość, satysfakcję, ale żadnych wielkich zysków. Trzeba naprawdę go kochać i mieć w sobie wielką pasję i siłę, żeby w czasach, w których każdy w internecie może cię opluć bez

64

ZALEŻY MI NA TYM, ŻEBY PŁYTY BRZMIAŁY PIĘKNIE, A WIZUALNIE BYŁY ZASKAKUJĄCE I NIESTANDARDOWE. I WANT ALL MY RECORDS TO SOUND BEAUTIFUL AND TO BE VISUALLY ORIGINAL AND STUNNING. It would have to be easier and more enjoyable to produce an album than it is to sell it.

It’s definitely more enjoyable, but it’s not easier. From a pure business standpoint, it’s a very unprofitable profession.

It brings joy and satisfaction, but not big profits. You really need to love music and have a lot of power and passion in this day and age where anyone can slander you on the Internet for no reason at all and get away with stealing intellectual property, especially music.

You really need to love what you do and maintain the desire to keep doing it.

So you’re a passionate person full of love?

Exactly! And I’m seen as an artist, despite all that trashy Internet hype along the lines of: “She came, she went, she was with this one, that one…” Fortunately, I have professional management – a lot of wonderful people around me who are able to work like I work – with passion. I regularly release albums. My sixteenth record is coming out this autumn.

And you give concerts, too. It’s probably much easier to perform in summer or early autumn when the audience can see you for free, because the municipal authorities pick up the tab.

It’s not what you think. You need to be invited to those concerts. And for that, you have to be popular and have a hit on the radio. So it’s not all that easy.

The difference with this type of concert is that here the money is paid in advance, whereas with the other kind, you run the risk of earning nothing. To organise a ticketed concert, you have to reach an agreement with the organisers, discuss lighting, equipment and oodles of other details, and then do everything you can to make people want to come and then tell others how great it was, so that they’ll come to one of your other concerts and pay for a ticket. You need to be really loved and respected, but you also have to

Edycja Limitowana 2014 Hästens Stockholm White Zainspirowana kultowym szwedzkim kolorem Stockholmsvit z lat pięćdziesiątych, Edycja Limitowana 2014 z dumą odwołuje się do tradycji Hästens. Stworzone z wyselekcjonowanych, naturalnych materiałów, z pasji i doświadczenia kilku pokoleń szwedzkich rękodzielników, by zapewnić Ci zdrowy, doskonały sen. To wyjątkowe łóżko dla kogoś wyjątkowego...

Szczegółowe informacje uzyskasz w Hästens Concept Store.

hastens.com

HÄSTENS STORE GDAŃSK 80-339 Gdańsk, al. Grunwaldzka 569 gdansk@lozkahastens.pl, tel.: 58 342 47 35 HÄSTENS STORE WARSZAWA 03-286 Warszawa, ul. Malborska 41 (Domoteka) warszawa@lozkahastens.pl, tel.: 22 331 17 07 | lozkahastens.pl

Limited_Gdansk_Kaleidoscope_190x120.indd 2 HastensJ9_K_8.08.indd 1

2014-08-05 13:25 8/8/14 12:01:37 PM

65

W CZTERY OCZY

One on One

powodu, a do tego bezkarnie kraść wartości intelektualne, w tym przede wszystkim muzykę, wciąż mieć chęć i miłość do tego, co się robi.

Czyli jesteś pełnym miłości pasjonatem?

No tak! I odbierana jestem jako artysta pomimo całego śmieciowego szumu w internecie typu: „Poszła, przeszła, była z tym, tamtym…”. Na szczęście mam profesjonalny management – wielu świetnych ludzi wokół siebie, którzy potrafią pracować tak jak ja – z pasją. Płyty wydaję regularnie, właśnie jesienią na rynku pojawia się szesnasta.

I grasz koncerty… Pewnie znacznie łatwiej dawać je latem czy wczesną jesienią, kiedy publiczność może posłuchać ich za darmo, bo opłacane są na przykład przez urząd miasta.

To nie tak, jak ci się wydaje. Trzeba być na taki koncert zaproszonym! Czyli być popularnym, mieć jakiś przebój w radiu, więc tak całkiem łatwo nie jest. Różnica pomiędzy jednymi koncertami a drugimi jest taka, że przy tych pierwszych pieniądze zapłacone są z góry, a przy tych drugich musisz zawsze brać na siebie ryzyko, że być może nic nie zarobisz. Żeby zorganizować koncert biletowany, trzeba dogadać się z organizatorami, omówić sprawę światła, sprzętu, tysiąca szczegółów, zrobić wszystko, co spowoduje, że ludzie będą chcieli przyjść, a potem powiedzieć innym, że było wspaniale, żeby oni też kiedyś kupili bilet i przyszli na twój występ.

Trzeba być naprawdę kochanym i szanowanym, ale też wzbudzać swego rodzaju ciekawość, żeby ludzie chcieli zapłacić za bilet w czasach, w których tak wiele rzeczy dostają za darmo.

Wystąpiłaś w Tańcu z gwiazdami, już kolejny sezon jesteś jurorką w talent show Voice of Poland. Dzięki takim programom zyskujesz popularność, co zapewne przekłada się na sprzedaż płyt, biletów na koncerty.

Bardzo lubię ten program, jego szlachetność i uczciwość. Ale nieprawdą jest, że bycie jurorem w nim pomaga mi w mojej własnej, muzycznej drodze. O tym, czy ludzie przyjdą na moje występy i kupią moje płyty, decydują jakość muzyki, którą tworzę, i granie dobrych koncertów oraz grono wiernych fanów. Muszę być zawsze znakomicie przygotowana, sprawiać, żeby publiczność poczuła się naprawdę wyjątkowo. Nie mówię tu o koncertach otwartych, na które każdy może zarówno przyjść, jak i wyjść w dowolnym momencie.

Gramy również i takie, i szczerze to lubię, ale nie przyjmujemy wszystkich propozycji, bo jeśli artysta może być dla ciebie za darmo w każdej chwili i w każdym miejscu, przestaje cieszyć się szacunkiem.

Miło wspominasz ten czas, kiedy równo 20 lat temu wystartowałaś w Szansie na sukces?

To był fajny program, wszyscy go kochali, a jego charyzmatyczna pomysłodawczyni Ela Skrętkowska wiedziała, jak zaczarować publiczność przed telewizorami i utrzymać wysoką

66

arouse some curiosity to encourage people to pay for a ticket when they can get so many things for free.

You’ve appeared on Dancing With the Stars and you’ve sat on The Voice of Poland jury for a few seasons. TV shows boost your popularity – and this can only translate into higher record and ticket sales.

I really like this show – its refinement and integrity. But it’s not true that being a juror helps me in my own music career.

Whether people come to my concerts or buy my records depends on the quality of the music I make and the concerts I give, as well as the number and loyalty of my fans.

I have to be impeccably prepared to make my audience feel really special at all times. I’m not talking about open concerts, where people can come and go as they please.

We also perform at such events, which I really like, but we don’t accept every invitation, because people lose respect for artists they can listen to for free anytime, anywhere.

JESTEM ODBIERANA JAKO ARTYSTA POMIMO CAŁEGO ŚMIECIOWEGO SZUMU W INTERNECIE. I AM SEEN AS AN ARTIST, DESPITE ALL THAT TRASHY INTERNET HYPE. It’s been 20 years since you appeared on Szansa na Sukces (Chance for Success). Do you have any fond memories of that time?

It was a great show and everyone loved it. Its charismatic creator, Ela Skrętkowska, knew how to grab a television audience and keep them watching for years. I appeared on the show in 1993. Those were great times. But I was definitely not a musically ignorant girl who was only just starting out in show business. I had my own band, had written my own compositions and had given several concerts. I knew exactly what sort of music I wanted to play.

Chance for Success helped me get noticed.

How do you feel when you see pearls like Natalia Sikora on The Voice of Poland?

That’s an apt comparison. I really feel as if I’m diving for pearls. It gives me enormous joy to be able to present them to the world. As jurors, we can only explain a few complexities to young artists. The very best we can do is point out the way ahead. They have to travel the road themselves.

They have to make all the major strategic decisions

67

W CZTERY OCZY

One on One

oglądalność przez lata. Ja pojawiłam się w Szansie… w 1993 r.

Fajne czasy. Ale nieprawdą jest, że byłam wtedy nieświadomą muzycznie dziewczyną, która stawiała pierwsze kroki w tej dziedzinie. Już wtedy miałam swój własny zespół, a przede wszystkim swoje własne kompozycje i zagrane koncerty. I dokładnie wiedziałam, jaką muzykę chcę grać. Szansa na sukces pomogła mi w tym, aby zobaczył mnie świat.

Co czujesz, wyławiając w Voice of Poland takie perły jak na przykład Natalia Sikora?

Dobre porównanie znalazłaś. Dokładnie tak się czuję, jakbym wyławiała perły. Ogromna radość, że mogę je pokazać światu. Ale jako jurorzy możemy naszym młodym artystom tylko wyjaśnić parę zawiłości, najwyżej wskazać drogę. Dalej muszą iść sami, podejmować ważne, strategiczne decyzje, jaką muzykę stworzą, jakimi ludźmi będą się otaczać.

Z Idola przebiła się Monika Brodka, ty z Szansy na sukces, a reszta? Dlaczego wielu uczestników talent show potem niknie jak sól na wodzie? Zabrakło im szczęścia?

Jest o wiele więcej artystów, niż wymieniłaś, a ostatnio pozytywnym przykładem jest Dawid Podsiadło. Ale rzeczywiście część osób znika. Zostają silne osobowości, które wiedzą, czego chcą. Mają pomysł, śpiewają własne piosenki.

Mówisz o szczęściu? Tak, ważne, żeby w tym wszystkim mieć trochę szczęścia – z tym że musimy wiedzieć, jakiego szczęścia potrzebujemy! W przeciwnym razie to jest droga donikąd. ☐

regarding the music they play and the people they surround themselves with.

The Polish edition of Pop Idol catapulted Monika Brodka to fame. You became a household name after Chance for Success. What about the rest? Why do so many talent show contestants vanish without a trace?

Does luck simply not come their way?

There are many more artists than the ones you’ve just listed.

Dawid Podsiadło is the latest example. But the rest really do just vanish. The stayers are all strong personalities who know what they want. They’re the ones with the ideas, the ones who sing their own songs. You mentioned luck. Yes, it’s important to have a bit of luck in whatever we do – but we have to know what sort of luck we need. Otherwise, it’s a road to nowhere. ☐

– wokalistka, muzyk, kompozytor, autorka tekstów, z wykształcenia skrzypek, obdarzona głosem obejmującym ponad cztery oktawy. Pochodzi z wielodzietnej, muzykalnej rodziny. Razem z rodzicami i rodzeństwem koncertowała już jako czterolatka. Szerszej publiczności dała się poznać w 1993 r. w Szansie na sukces, dziś sama jest jurorką w popularnym programie telewizyjnym Voice of Poland. Od 20 lat nieprzerwanie koncertuje, na swoim koncie ma prawie wszystkie nagrody muzyczne, w tym aż sześć Fryderyków, a także dwa Wiktory. Grała główną rolę w filmach Na koniec świata i Billboard. Wydała 15 płyt, a wkrótce do sklepów trafi szesnasta, z której kompozycja Justyny pt. Terra do słów Katarzyny Nosowskiej już jest na rynku. Jej hobby to fotografia. / Vocalist musician, composer, lyricist and violinist by education, with a vocal range of over four octaves. Born into a large musical family, she began performing with her parents at the age of four.

Shot to fame in 1993 after appearing on the talent programme Chance for Success. Sits on the jury of the popular TV programme The Voice of Poland. Has been performing constantly for the last 20 years and has been awarded with all possible domestic music awards, including six Fryderyk Awards and two Wiktor Awards.

Steczkowska has starred in movies, including leading role in Until The End Of The World and Billboard. Credits include 15 albums with a 16th to be released soon (the Terra single with lyrics by Katarzyna Nosowska, has already been released). Fascinated by photography.

68

© FILIP KLIMASZEWSKI/AGENCJA GAZETA

JUSTYNA STECZKOWSKA

Ruszyła II edycja konkursu dla małych przedsiębiorców z globalnymi ambicjami THINK BIG Konkurs THINK BIG to program dla małych rm z globalnymi ambicjami, organizowany przez UPC Biznes. Adresowany jest on do małych rm, które kreatywnie łączą pasję z działalnością biznesową. Do wygrania jest w sumie 80.000 złotych i oraz możliwość wymiany wiedzy oraz doświadczeń z mentorami sektora innowacyjnego biznesu.

Aby zawalczyć o główną nagrodę, należy w pierwszym etapie konkursu opisać swoje dotychczasowe osiągnięcia oraz innowacyjny pomysł na rozwój swojej rmy. Formularz zgłoszeniowy dostępny jest na stronie www.thinkbig.upc.pl Termin nadsyłania zgłoszeń mija 7 listopada br.

Następnie spośród nadesłanych projektów zostanie wybranych 30 najbardziej inspirujących propozycji, z których konkursowe jury z pomocą internautów wybierze nałową dziesiątkę.

Ci szczęśliwcy zyskają szansę by zaprezentować swój koncept podczas wielkiego nału w styczniu 2015 roku i walczyć o główne nagrody.

www.thinkbig.upc.pl

UPC Biznes stawia na nowoczesną przedsiębiorczość

Decyzję o tym, kto stanie na podium podejmie jury, w którym zasiądą m.in. Arkadiusz Bąk – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki, Roman Młodkowski – dziennikarz biznesowy, twórca TVN CNBC czy Łukasz Wejchert – przedsiębiorca, założyciel rmy Dirlango czy Olga Kozierowska inicjatorka promocji przedsiębiorczości kobiet, twórczyni projektu Sukces Pisany Szminką. Prace nalistów będzie oceniał także znany polski artysta – Andrzej Pągowski, który przygotował kreację artystyczną tegorocznej edycji THINK BIG. Zwycięzca otrzyma od UPC Biznes 40.000 złotych na rozwój swojego biznesu. Jury zadecyduje też o przyznaniu dwóch nagród w wysokości 20.000 zł.

Więcej informacji: www.thinkbig.upc.pl; www.facebook.com/UPCBiznes

POMYSŁODAWCĄ I ORGANIZATOREM KONKURSU JEST UPC BIZNES – BIZNESOWE RAMIĘ UPC POLSKA – KTÓRE OD LAT WSPIERA PRZEDSIĘBIORCÓW W ROZWOJU, OFERUJĄC IM WYSOKIEJ JAKOŚCI USŁUGI TELEKOMUNIKACYJNE, W TYM ULTRASZYBKI INTERNET, TELEWIZJĘ I TELEFONIĘ.

P

R

O

M

O

C

J

A

69

Your Style TWÓJ STYL

1

2

3

6

7

© M.P.

5

4

1. Vistula, kolekcja jesień/zima 2014 / Vistula, autumn/winter 2014 collection 2. W.Kruk, pierścionki z kolekcji Jedyny, / W.Kruk, rings from the Jedyny collection 3. Sturmanskie, zegarek VK64-1401844, 1260 zł / Sturmanskie, VK64-1401844 watch, approx. EUR 293 4. Samsonite, teczka na kółkach PRO-DLX 4, w trzech rozmiarach, 1099–1249 zł / Samsonite, PRO-DLX 4 wheeled briefcase in three sizes, approx. EUR 255–290 5. GOSHICO sote, kuferek Flowerbag, 300 zł / GOSHICO sote, Flowerbag, approx. EUR 70 6. W.Kruk, wisiorek, 2990 zł / W.Kruk, pendant, approx. EUR 695 7. Zegarek Tissot T-Touch Expert Solar, Tissot T-Touch Expert Solar, 3420 zł / Tissot T-Touch Expert Solar watch, approx. EUR 795

70

PTAK FASHION CITY to jedyne w Europie Miasto Mody. to centrum stałego i czasowego wystawiennictwa. to handel hurtowy i detaliczny stacjonarny i przez internet. to główny ośrodek eksportu polskiej odzieży. to największe w Europie Międzynarodowe Targi Mody PTAK EXPO. to międzynarodowe kongresy gospodarcze. to prezentacja najnowszych kolekcji i pokazy mody najlepszych polskich i zagranicznych projektantów. to miejsce działalności handlowej tysięcy polskich producentów odzieży. to miliony klientów rocznie z całego świata. to funkcjonujące stałe studio Fashion TV. to promocja polskich producentów w Europie i Ameryce.

Ptak Fashion City dzięki tym funkcjom tworzy nowe trendy i kreuje modę.

71

Ptak Fashion City Ptak Fashion City

29 sieRPniA 2014R. nAstąPiłA inAuguRACJA JedynegO w euROPie MiAstA MOdy. / euROPe’s exClusive FAshiOn City wAs OFFiCiAlly OPened On 29 August 2014.

t

he gala was staged in the newly constructed exPO exhibition space spanning an area of 30,000 sq. meters. Ptak Fashion City was officially opened by the nobel Peace Prize winner President lech wałęsa, world-class designer Kenzo takada, Anna Fendi and Patrizia gucci. the inauguration of Fashion City coincided with the international Fashion Fair and the economic Forum brought under the auspices of the Polish President Bronisław Komorowski and chaired by President lech wałęsa. the fair was attended by 3,000 exhibitors and drew more than 100,000 visitors.

PtAK Fashion City was developed as a result of expansion of the range of PtAK Retail and wholesale Centre operating since 1993 with new business lines, including europe’s biggest PtAK exPO Fashion Fair, Ptak Moda - the largest fashion showroom in Poland with on-site and online sales functionalities and the biggest fashion outlet in Poland.

Continued for twenty years, development of Ptak Fashion City has gained momentum three years ago. its establishment reflects mainly the development and expansion of Polish apparel manufacturers who are boosting their export volumes year by year. it is the place where new fashion trends are proactively created by over 15,000 apparel manufacturers based in Poland, the łódź region as well as european producers who operate from Fashion City. the floor area of PtAK Fashion City currently stands at 250,000 sq. meters. its annual footfall accounts for 6 million customers from all around the world.

PtAK Fashion City is the seat of Fashion tv network which will organise shows of Polish and international designers and broadcast them internationally.

Ptak Fashion City continues łódź’s century-long traditions of apparel and textile production and trade. Currently, 100,000 people are professionally related to Fashion City which offers more than 10,000 jobs.

Major investments and expansion of current operations are envisioned during the next decade. the combined roofed floor area, including existing facilities, will stand at 1,000,000 sq. m. it has been estimated that the makeover of Fashion City will require an investment of more than euR 600 million.

Miasto Mody Ptak przyciąga rocznie 6 mln klientów z całego świata.

Its annual footfall accounts for 6 million customers from all around the world.

PROMOCJA

P

remiera odbyła się w nowo wybudowanej hali exPO o powierzchni 30 tys. m2. Otwarcia dokonali: laureat Pokojowej nagrody nobla Pan Prezydent lech wałęsa oraz światowej sławy projektant Pan Kenzo takada oraz Pani Anna Fendi i Pani Patrizia gucci.

Otwarciu Fashion City towarzyszyły Międzynarodowe targi Mody oraz Forum gospodarcze, któremu przewodniczył Pan Prezydent lech wałęsa a patronatem objął Prezydent RP Pan Bronisław Komorowski. w targach wzięło udział 3 tys. wystawców i ponad 100 tys. odwiedzających.

PtAK Fashion City powstało w wyniku wzbogacenia i dodania do dotychczasowej działalności istniejącego od 1993 roku Centrum handlu hurtowo-detalicznego PtAK nowych form aktywności biznesowej, którymi są największe w europie targi Mody PtAK exPO, największy w Polsce showroom odzieży z funkcją sprzedaży stacjonarnej i przez internet – Ptak Moda oraz największy w Polsce Outlet. Proces tworzenia Ptak Fashion City trwający ponad 20 lat nabrał w ostatnich trzech latach jeszcze bardziej dynamicznego tempa rozwoju. Jego powstanie jest wynikiem przede wszystkim rozwoju i ekspansji polskich producentów odzieży zwiększających co roku swój eksport. tutaj następuje także aktywne kreowanie nowych trendów mody przez 15 tys. producentów odzieży związanych z Polską, regionem łódzkim oraz producentów europejskich, którzy prowadzą swoją działalność na terenie Fashion City.

Powierzchnia obiektów PtAK Fashion City wynosi obecnie 250 tys. m2. Miasto Mody Ptak przyciąga rocznie 6 mln klientów z całego świata na terenie PtAK Fashion City swoje stałe studio posiada telewizja Fashion tv. Organizować ona będzie pokazy mody polskich i światowych projektantów transmitując je następnie na całym świecie.

Ptak Fashion City kontynuuje wiekowe tradycje miasta łodzi związane z produkcją i handlem odzieżą i dzianinami. Obecnie z Miastem Mody związanych jest ponad 100 tys. osób, a pracę na miejscu znalazło już ponad 10 tys. w perspektywie 10-letniej planowane są dalsze duże inwestycje i rozbudowa dotychczasowej działalności. łącznie z już obecnymi obiektami powierzchnia zadaszona wyniesie 1 000 000 m2. szacuje się, że rozbudowa Miasta Mody pochłonie ponad 600 mln euro.

DOBRY ADRES

Good Address

Ponad miastem Towering over the city

Luksus, komfort i dizajn z najwyższej półki – te określenia najlepiej opisują wieżowiec SKY TOWER we Wrocławiu.

Funkcjonalność i nowe technologie łączą się tu z zapierającym dech w piersiach widokiem rozpościerającej się w dole panoramy miasta.

Wszystkie apartamenty wyposażone są w inteligentny system zarządzania. / Luxury, comfort and superlative design – these words best describe the SKY TOWER in Wrocław. Functionality joins forces with the latest technology to offer a breathtaking view of the city.

Every apartment has an intelligent management system.

Wygoda do kwadratu Comfort Squared

www.skytower.pl

Królewski adres Royal address

OD GO Y DOBRRES AD AD D R E S

S

Plac Zamkowy – Business with Heritage to nowe miejsce na biznesowej mapie Warszawy. Do dyspozycji najemców oddana zostanie prestiżowa przestrzeń biurowa i usługowa, z widokiem na starówkę i Zamek Królewski.

Budynek o nowoczesnej architekturze, zgodnej z obowiązującymi trendami i historycznym charakterem otoczenia, będzie gotów już w I kwartale 2015 r. /

NOVO2 (NOVO Square) to połączenie baru i restauracji, które działa w czterech hotelach Novotel w Polsce: Warszawa Airport, Kraków Centrum, Gdańsk Marina i we Wrocławiu. Ta specjalnie zaaranżowana nowoczesna i wygodna przestrzeń jest atrakcyjnym uzupełnieniem lobby. Karta dań odzwierciedla najnowsze kulinarne trendy – goście mogą poznać smak potraw z całego świata, do tego spróbować win organicznych z selekcji stworzonej specjalnie dla hoteli Novotel. / NOVO2 (NOVO Square) is a bar and restaurant that operates in the Novotel hotels at Warsaw Airport, Kraków Centrum, Gdańsk Marina and in Wrocławiu. The specially arranged contemporary and comfortable space is an attractive extension of the hotel lobby. The menu reflects the latest culinary trends – you can taste dishes from all over the world and try organic wines produced specifically for the Novotel hotel chain. www.novotel.com

Smaki Toskanii

Plac Zamkowy – Business with Heritage is a new Warsaw business address that offers the dual advantages of prestigious office and retail space and a splendid view of the Old Town and the Royal Castle.

The building has been designed to fit in with the historical character of the area while conforming to the latest architectural trends. It is due for completion in the first quarter of 2015. www.plac-zamkowy.com

Chianti – Trattoria to jedna z najstarszych restauracji włoskich w Warszawie, położona przy najmodniejszej ulicy Foksal. Chianti ma teraz nowe wnętrze i menu. Dania to dzieło szefa Samuele Marianiego, który kuchnię toskańską czuje wyjątkowo dobrze. Jest najszczęśliwszy, kiedy włoscy goście mówią, że poczuli się tu jak w domu. Restauracja została nagrodzona przez Accademia Italiana Della Cucina. / Chianti – Trattoria, in Warsaw’s fashionable Foksal St., is one of the oldest Italian restaurants in the city. Chianti now has a new interior and a menu to match.

The dishes were created by head chef Samuele Mariani, who is an expert in Tuscan cuisine. Mariani loves it when Italians tell him they feel at home at Chianti. The restaurant has been awarded by the Accademia Italiana Della Cucina. www.kregliccy.pl/

74

© SHUT TERSTOCK, M.P.

Flavours of Tuscany

ADVERTORIAL

Indian summer in

© Z. Panów pzstudio.pl

Warsaw

Golden Polish autumn is a perfect time to visit Warsaw. Sunny and warm days are an invitation for long walks around the city’s streets and parks, while the cultural life revives after relaxing summer months. Museums, exhibitions and concerts await tourists and so do cosy restaurants with delicious food.

In October Warsaw National Museum will celebrate the opening of its new Faras gallery, which has been granted the honorary patronage of UNESCO. It is the biggest exhibition of Nubian art from the Christian period in Europe and the only place in the world, except from Khartoum, where one can admire medieval Nubian paintings. Meanwhile, El Greco’s painting “St. Francis Ecstasy” can be seen at the Royal Castle. The picture is one of the most valuable masterpieces of European art from the early modern period in Polish collections.

about cooperation and neighbourhood, about rivalry and conflicts, about distinctiveness and assimilation. One of the greatest attractions of the museum is the ceiling and the roof of a synagogue from Gwoździec.

© Magda Starowieyska / Museum of the History of Polish Jews

© Z. Panów pzstudio.pl / Museum of the History of Polish Jews

Yet the most expected event is a great opening of the permanent exhibition in the Museum of the History of Polish Jews. The edifice has already been named one of the most interesting in the world thanks to its unique architecture. The museum’s glass building stands in a symbolic location – former Jewish district which later was transformed into ghetto by German Nazis.

The building itself is a metaphor of Jewish fate and a rupture caused by the Holocaust. But the museum is a museum of life, telling a story of two nations – Polish and Jewish – from the Middle Ages until modern times. Interactive galleries tell Warsaw Tourist Office Official Tourist Website of Warsaw

www.warsawtour.pl

But Jewish culture in Warsaw revives not only because of the museum. There is a functioning synagogue and a Jewish Theatre – the only place in the world which regularly shows plays in Yiddish language. While walking around Warsaw one can find pieces of the ghetto walls and special plates located in the places of the previous ghetto’s boarders. The former Jewish district livens up thanks to an annual Warsaw Singer Festival.

There are also other places worth seeing: a symbolic footbridge over Chłodna street, which once linked two parts of the ghetto or an artificial palm on Jerozolimskie Avenues. The boulevard is one of the longest streets in Warsaw, which takes its name from the old Jewish settlement “New Jerusalem”, founded in the 18th century. The palm was created in 2002 by Joanna Rajkowska, inspired by her visit to Israel.

Facebook.com/Warsaw @ewarsaw Instagram.com/fall_in_love_with_warsaw 75

75

Najpiękniejszy okazał się kapelusz Magdy Witosz (pierwsza z lewej). Obok klacz Greek Sphere i dżokej Tomáš Lukášek.

Far left: Magda Witosz (first from the left) won the competition for best hat. Left: The Greek Sphere mare and her jockey Tomáš Lukášek.

Charytatywną aukcję w Dniu Wenus poprowadzili Agnieszka Szulim i Hubert Urbański.

The charity auction on Venus Day was hosted by Agnieszka Szulim and Hubert Urbański.

Służewiec pełen wrażeń Emocje podczas tegorocznych gonitw na Służewcu sięgały zenitu. Derby, czyli wyścig o Puchar Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wygrała klacz Greek Sphere, której dosiadał czeski dżokej Tomáš Lukášek. Tego dnia 80 pań rywalizowało ze sobą w tradycyjnym konkursie na najpiękniejszy kapelusz. Po raz pierwszy na Służewcu zorganizowany został Dzień Wenus, którego główną atrakcją była gonitwa o Podkowę Wenus. Wydarzenie miało charakter charytatywny i poświęcone było zdrowiu i urodzie kobiet – mogły one zgłaszać się na badania w kierunku profilaktyki antynowotworowej. Podczas gonitw rozgrywanych w ramach Dnia Zjednoczonych Emiratów Arabskich ścigały się najszybsze konie czystej krwi arabskiej. Tego dnia triumfował ogier Ameretto pod włoskim dżokejem Mauro Manueddu.

Unikatową torebkę marki Kazar wylicytowała Barbara Sissons z Zarządu Totalizatora Sportowego (na zdj. z mężem Philipem).

The unique Kazar handbag was won in an auction by Barbara Sissons from the Totalizator Sportowy Management Board (with her husband Philip).

W Dniu Wenus wiele kobiet skorzystało z bezpłatnych badań profilaktycznych.

Many women underwent free screening tests on Venus Day.

Excitement-packed Służewiec Excitement was definitely in the air at this year’s horseracing at Służewiec. The derby, or the President of Poland Cup, was won by mare Greek Sphere ridden by Czech jockey Tomáš Lukášek. The other competition that day was for best headwear, with 80 women competing. For the first time ever, the Day of Venus was held with a race for the Venus horseshoe as its highlight. The proceeds were donated to charities promoting women’s health and wellbeing and screening them for cancer.

The fastest purebred Arabian horses raced on United Arab Emirates Day. The winner stallion Ameretto ridden by Italian jockey Mauro Manueddu.

Panie w hiszpańskich sukniach dosiadły koni andaluzyjskich.

Ladies in Spanish gowns riding Andalusian horses.

76

Dorota Bielska

Bogusław Linda, Natalia Szczygieł (Totalizator Sportowy), Anna Wierzbicka (Kazar).

Od lewej: ambasador Zjednoczonych Emiratów Arabskich w Polsce Asim Mirza Al Rahmah, dżokej Mauro Manueddu i dyrektorka Światowego Festiwalu Koni Arabskich Lara Sawaya.

Left to right: Adim Mirza Al Rahmah, ambassador of the United Arab Emirates to Poland, jockey Mauro Manueddu and Lara Sawaya, director of the Global Arabian Horse Flat Racing Festival.

© M.P., AKPA (6)

SALON

Events

TEKSTY / BY:

77

MYŚL NA DROGĘ

A thought for the road

Podróżnik nieposiadający wiedzy jest jak ptak bez skrzydeł.

A traveler without knowledge is a bird without wings.

– Sa’di Shirazi, perski poeta (ok. 1210–1291 lub 1292 r.) / Sa’di Shirazi, Persian poet (c. 1210–1291 or 1292)

Wyspy Galapagos, pelikany brunatne walczące o zdobycz. / Brown pelicans fighting for food, Galapagos Islands.

78

WYDAWNICTWO: BURDA PUBLISHING POLSKA SP. Z O.O. SPÓŁKA KOMANDYTOWA UL. MARYNARSKA 15, 02-674 WARSZAWA, TEL. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl ZARZĄD REGIONAL DIRECTOR POLAND & CZECH REPUBLIC MARGARET ANN DOWLING

CORPORATE MEDIA DIRECTOR ANETA NOWAKOWSKA 601 298 629 DYREKTOR DYSTRYBUCJI I OBSŁUGI KLIENTA / DIRECTOR OF DISTRIBUTION AND SUBSCRIPTIONS JERZY JANCZAK

T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com

INTERNATIONAL AD SALES REPRESENTATIVES

T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com

REKLAMA: BURDA PUBLISHING POLSKA SP. Z O.O. SPÓŁKA KOMANDYTOWA SEKRETARIAT BIURA REKLAMY / ADVERTISING SECRETARIAT Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@burdamedia.pl DYREKTOR BIURA REKLAMY CORPORATE MEDIA / HEAD OF ADVERTISING TEAM OF CORPORATE MEDIA JOLANTA KUREK ADVERTISING DEPARTMENT ANNA DEMBSKA,

FRANCE & LUXEMBOURG: MARION BADOLLE-FEICK

EWA PORYCKA, MONIKA MAKARCZYK

ITALY: MARIOLINA SICLARI, INTERNATIONAL ADVERTISING SALES DIRECTOR T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com

DYREKTOR PIONU FINANSOWO-OPERACYJNEGO / CEO TOMASZ DZIEKAN COMMERCIAL DIRECTOR OF ADVERTISING SALES, CORPORATE PUBLISHING & BUSINESS DEVELOPMENT BARBARA TOPOL NEW BUSINESS & CORPORATE MEDIA DIRECTOR JOANNA CHLEBNA 605 102 006

BURDA COMMUNITY NETWORK GERMANY: VANESSA NOETZEL T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com MICHAEL NEUWIRTH T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com AUSTRIA & SWITZERLAND: GORAN VUKOTA

UK & IRELAND: JEANNINE SOELDNER T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, CANADA & MEXICO: SALVATORE ZAMMUTO T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com

© FRANS LANTING/CZARNY KOT

TEL. 22 360 39 60, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl REDAKTOR NACZELNA MARTYNA WOJCIECHOWSKA Z–CA REDAKTOR NACZELNEJ AGNIESZKA FRANUS REDAKTOR PROWADZĄCA DANUTA ŚMIERZCHALSKA KOREKTA TOMASZ CHOLAŚ PRODUKCJA: DYREKTOR TOMASZ GAJDA, MARIUSZ TELER TŁUMACZENIA: AGNIESZKA CHROŚCICKA MAGDALENA SZWEDOWSKA RED. WERSJI ANGIELSKIEJ STEPHEN CANTY DZIAŁ GRAFICZNY: PROJEKT, GRAFIK PROWADZĄCA EWA BOROWSKA FOTOEDYTORKA MAGDALENA RUDZKA KARTOGRAF JOANNA KOPKA DTP KRZYSZTOF STYPUŁKOWSKI KOORDYNATOR LOT: TOMASZ ZAWADZKI

NMiasteczko_K_10.01.indd 1

1/10/14 3:10:35 PM

Centrum Ortodoncji i Implantologii

Centrum Ortodoncji i Implantologii ODENT powstało w celu zapewnienia najwyższego poziomu usług stomatologicznych na mapie Warszawy. Gwarantujemy szeroki zakres godzin przyjęć oraz najnowocześniejsze technologie dentystyczne. Posiadamy dwa oddziały w dogodnych lokalizacjach: na Żoliborzu i Ursynowie.

Profesjonalizm i wysoki standard usług wykonywany przez naszych lekarzy, pozwala zapewnić kompleksowe i profesjonalne leczenie stomatologiczne dzieci i dorosłych.

Zakres usług: • Ortodoncja • Wybielanie zębów • Najnowocześniejsze rozwiązania protetyczne • Leczenie dysfunkcji stawów skroniowo-żuchwowych - bruksizmu • Chirurgia stomatologiczna i szczękowa, implanty • Leczenie dzieci • Leczenie zachowawcze, kosmetyka stomatologiczna • Leczenie kanałowe zębów metodą tradycyjną i mikroskopową Pracownia RTG

Warszawa Żoliborz ul. Duchnicka 3 bud.4, wejście A • Warszawa Ursynów ul. Nowoursynowska 145 E (wejście od ul. Rosoła) www.odent.pl, tel. 22 405 44 30

LOT W PRZESZŁOŚĆ

Back in Time

SKRZYDLATE GWIAZDY Winged stars

NIE TYLKO AKTORZY, ALE TAKŻE SAMOLOTY GRAŁY ROLE W FILMACH – HISTORIĘ LOT-U MOŻNA RÓWNIEŻ PRZEŚLEDZIĆ, OGLĄDAJĄC FILMY I SERIALE. / ACTORS ARE NOT THE ONLY MOVIE STARS – AEROPLANES GRACE THE SCREEN AS WELL. THE HISTORY OF LOT AS SEEN THROUGH FILMS AND TV SERIES.

Ekipa Kazimierza Kutza podczas pracy na planie filmowym na płycie lotniska im. F. Chopina.

The crew of director Kazimierz Kutz shooting on a set located on the tarmac of the F. Chopin Airport.

80

Moczulski

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

TEKST/BY: Krzysztof

© ARCHIWUM PLL LOT, M.P.

Już przed II wojną światową samoloty były wdzięcznym tematem dla filmowców. W obrazie Dziewczyna szuka miłości z 1938 r. wątek melodramatyczny łączył się z wysiłkami inżynieryjnymi głównych bohaterów, którzy chcieli zostać uznanymi konstruktorami samolotów. Pierwszym „dużym” powojennym filmem lotniczym była Sprawa pilota Maresza w reżyserii Leonarda Buczkowskiego. Fabuła nakręconego w 1955 r. obrazu odpowiadała na ówczesne zapotrzebowanie władz – czy wybrać życie na emigracji, czy zostać i razem z kolegami budować socjalistyczną ojczyznę. Na szczęście z końcem ery stalinowskiej zapotrzebowanie na zaangażowane kino polityczne minęło i samoloty zaczęły się pojawiać w bardziej neutralnym kontekście. Niezapomniany Czterdziestolatek, czyli inżynier Karwowski z serialu zrealizowanego w połowie lat 70., podczas powrotu do Polski z delegacji w Budapeszcie bardzo sobie cenił jakość posiłków na pokładzie LOT-u.

Znakomity duet aktorów charakterystycznych – Jan Himilsbach i Zdzisław Maklakiewicz – w filmie Wniebowzięci wciela się w role prostych mężczyzn,

którzy całą pulę wygraną w totolotka wydają na podróż samolotem. Ta nieco refleksyjna komedia pokazuje przy okazji klimat początku lat 70. i tej ekscytacji, która związana była z lataniem samolotem. Sceny kręcono na pokładzie Iła-18 na trasie z Warszawy do Gdańska. Jan Himilsbach leciał wtedy pierwszy raz w życiu.

Przełomowym dla LOT-u momentem było uruchomienie połączeń dalekodystansowych. Nie pozostało to bez wpływu na twórczość filmową. Sylwester Chęciński, autor tryptyku o przygodach dwóch sąsiadów „zza płota” – Kargula i Pawlaka – wysłał ich do Stanów Zjednoczonych. W jedną stronę popłynęli statkiem. Do Polski zaś przylecieli na pokładzie najnowszego wówczas nabytku we flocie PLL LOT – Iła-62.

Na 50. urodziny LOT-u kultowi bohaterowie polskich dobranocek – Bolek i Lolek – udają się w swoją pierwszą podniebną podróż. W kolejnej bajce możemy z bohaterami kreskówki udać się do miast, do których LOT zaczął latać po uruchomieniu połączeń dalekodystansowych – Dubaju, Bangkoku czy Delhi. Również porucznik milicji Sławomir Borewicz (w tej roli Bronisław Cie-

Aeroplanes were a more than welcome onscreen addition before the war. The plot of Girl Looking for Love (1938) was intercut with the engineering efforts of the main characters, who were out to make a name for themselves as aircraft builders. The first post-war aviation “megaproduction” was The Case of Pilot Maresz, directed

by Leonard Buczkowski in 1955. The plot was just the ticket as far as the authorities were concerned – Maresz decided against emigrating, so that he and his colleagues could help build a socialist homeland.

Fortunately, as the Stalinist era drew to a close, the demand for politically committed films waned and aircraft appeared in a more neutral context.

The unforgettable forty-year-old engineer Karwowski was much appreciative of the quality of the meals served

by LOT during his return flight to Poland after a business trip to Budapest.

The two actors in On Cloud Nine – Jan Himilsbach and Zdzisław Maklakiewicz – played a couple of ordinary people who spent their entire lottery winnings on air travel. This somewhat reflective comedy reflects the climate

Od lewej: Nie lubię poniedziałku, reż. Tadeusz Chmielewski (1971), na planie filmowym – scena kaskaderska, Wniebowzięci, reż. Andrzej Kondratiuk (1973).

Left to right: I don’t like Mondays, dir. Tadeusz Chmielewski (1971), a stunt scene on a film set, On cloud 9, dir. Andrzej Kondratiuk (1973).

81

Back in Time

ślak) w serialu 07 zgłoś się ma spore związki z LOT-em. Nie tylko uwodzi stewardessę, ale także bierze udział w akcji odbicia samolotu z rąk porywaczy.

Na uwagę zasługuje fakt, że grupa antyterrorystyczna była grana przez… antyterrorystów z lotniska na Okęciu, a w tle scen biurowych przewijają się popularne podówczas plakaty reklamowe LOT-u. W krzywym zwierciadle LOT można zobaczyć w komediach Stanisława Barei. Któż nie pamięta XXX Plenum Spółdzielni Zenum, czyli „takiego dnia, kiedy wszystkie samoloty odlatują o czasie i z niczym nie można zdążyć”? Całkiem niedawno natomiast Boeing 737 wystąpił w roli drugoplanowej w filmie Och Karol 2, sequelu popularnej komedii obyczajowej z lat 80.

Wprawne oko dostrzeże również plakat LOT-u w filmie Czego pragną kobiety z Melem Gibsonem w głównej roli.

Dla większości widzów samoloty są tylko „statystami”, dla miłośników lotnictwa filmy, w których one „grają”, są świadectwem konkretnej epoki i pozwalają lepiej poczuć jej klimat. Tak więc zachęcam Państwa do zwrócenia uwagi na tych skrzydlatych aktorów przy najbliższej wizycie w kinie… ☐

SAMOLOTY W FILMACH POZWALAJĄ POCZUĆ KLIMAT EPOKI. THE AEROPLANES IN MOVIES BEAR WITNESS TO A GIVEN PERIOD. of the early 1970s, when excitement which was an inseparable part of flying.

Launching long-haul services was a breakthrough for LOT and a source of inspiration for filmmakers. Sylwester Chęciński, who created the cinematic trilogy about the two “next door” neighbours Kargul and Pawlak, sent them to the US by boat, but had them return to Poland aboard an IL-62, the then latest addition to the LOT fleet.

Polish cartoon characters Bolek and Lolek celebrated LOT’s 50 th anniversary by embarking on their first airborne adventure. In another episode, they visited the cities to which LOT had begun flying – Dubai, Bangkok and

Delhi. In the TV series 07 Come In, Police Lieutenant Sławomir Borewicz (Bronisław Cieślak) was frequently involved with LOT. He seduced an air hostess and took part in an operation to retake a hijacked plane and rescue the hostages. It should be noted that the anti-terrorist squad was played by the real anti-terrorist unit from Okęcie airport, while popular LOT advertising posters of the day appear in the office scenes. Stanisław Bareja’s comedies take a humorous look at LOT. Most of us remember the “30 th Plenum of Zenum Co-op”, a code word for the day when all flights took off on time and no one could cope with it.

A Boeing 737 recently appeared in a supporting role in Och Karol 2, the sequel to the popular ’80s comedy.

And if you watch carefully, you will notice a LOT poster in the movie What Women Want (starring Mel Gibson).

For most of us, aircraft are only “extras”, but for aviation enthusiasts, the films in which they appear bear witness to the period and give us a sense of what it was like. So keep your eye out for those winged cast members next time you go to the movies. ☐

Od lewej: Stan wewnętrzny, reż. Krzysztof Tchórzewski (1983), odcinek serialu 07 zgłoś się, Och Karol 2, reż. Piotr Wereśniak (2011).

Left to right: Stan wewnętrzny, dir. Krzysztof Tchórzewski (983), an episode of the 07 Come In TV series and the film Och Karol 2, dir. Piotr Wereśniak (2011).

82

© EAST WOJCIECH NEWSFRANUS, (2), M.P. LOT CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

LOT W PRZESZŁOŚĆ

SPIS TREŚCI 84 SIATKA POŁĄCZEŃ / 86 FLOTA / 88 MAPY LOTNISK / 91 MILES AND MORE / 94 LOT NEWS / 96 PRZYDATNE INFORMACJE 97 LOT DLA FIRM / 98 ROZRYWKA / 103 LOT TRAVEL / 111 MENU LOT GOURMET

CONTENTS 84 FLIGHT NETWORK / 86 FLEET / 88 TERMINAL MAPS / 91 MILES AND MORE / 94 LOT NEWS / 96 USEFUL INFORMATION 97 LOT FOR BUSINESSES / 98 ENTERTAINMENT / 103 LOT TRAVEL / 111 LOT GOURMET MENU

FLIGHT NETWORK SIATKA POŁĄCZEŃ

SIATKA FLIGHT POŁĄCZEŃ NETWORK

Edmonton Vancouver

Calgary

Seattle

Winnipeg

Ottawa

Montreal Toronto Minneapolis Chicago New York San Francisco Denver Cleveland Pittsburgh Cincinnati Las Vegas Atlanta Los Angeles Phoenix Orlando San Diego Detroit

Portland

Tampa

Houston

Gdańsk NOWA OFERTA REJSÓW CZARTEROWYCH Katowice:

Szczecin Bydgoszcz

Poznań

Warszawa

Lublin

Wrocław

Poznań: Warszawa:

84

Katowice Rzeszów Kraków Wrocław:

lot.com

Kos (Grecja), Heraklion (Grecja) Antalya (Turcja), Djerba (Tunezja) Taba (Egipt), Hurgada (Egipt), Teneryfa (Hiszpania), Dalaman (Turcja), Rodos (Grecja), Marsa Alam (Egipt), Monastyr (Tunezja), Bodrum (Turcja), Chania (Grecja), Sharm El Sheik (Egipt) Antalya (Turcja) Taba (Egipt), Dalaman (Turcja), Kos (Grecja), Bodrum (Turcja) Monastyr (Tunezja), Chania (Grecja), Malaga (Hiszpania) Hurgada (Egipt), Chania (Grecja)

Połączenia bezpośrednie LOT Destinations operated by LOT

New York Seattle

Połączenie code-share Code-share connection

Porlamar

Połączenia czarterowe Charter flights

Warsaw

Beijing

Singapore Helsinki St Petersburg Stockholm Edinburgh

Riga

Copenhagen

Vilnius

Manchester Dublin

Amsterdam

Hamburg

Birmingham London

Dusseldorf Brussels

Basel

Linz

Warsaw Kiev Lviv Vienna Munich

Salzburg Innsbruck Geneva Graz Klagenfurt Zurich Lyon Venice

Toulouse

Bilbao

Milan Nice

Turin

Marseille Madrid

Minsk

Prague

Frankfurt

Paris Luxembourg

Moscow

Tallinn

Budapest Bucharest

Ljubljana Zadar Belgrade Split Bologna Sofia Rome

Tbilisi Istanbul

Barcelona Athens Monastir

Malta

Bodrum

Kos Chania

Rhodes

Antalya

Dalaman Larnaca

Djerba

Tel Aviv Cairo Tenerife

Yerevan

Ankara

Lisbon Malaga

Odessa

Taba

Sharm El Sheikh Hurghada Marsa Alam

85

Amman

OUR FLEET NASZA FLOTA

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE

LONG-HAUL AIRCRAFT

Boeing 787 Dreamliner

NEW

LOT Business Class Dla Twojego komfortu fotele rozkładają się do pełnej pozycji leżącej

LOT Premium Class Specjalnie dla Ciebie klasa ekonomiczna o podwyższonym standardzie

LOT Economy Class System rozrywki pokładowej z indywidualnymi monitorami – szczegóły repertuaru na stronie 94

– the seats fully recline to a flat position for ultimate comfort.

A premium standard economy class designed especially with you in mind.

An in-flight entertainment system with individual screens – for details go to page 94.

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE LOT Business Class Na krótkich i średnich dystansach miejsce obok Ciebie jest zarezerwowane specjalnie dla Twojego komfortu.

LOT Business Class On short- and medium-haul flights the seat next to you is reserved with your comfort in mind.

MEDIUM- AND SHORT-HAUL AIRCRAFT

LOT Economy Plus Korzystaj z podwyższonego komfortu podróży w przystępnej cenie.

LOT Economy Plus Enjoy higher travel comfort at an affordable price.

Boeing 737-400 Embraer 195 Embraer 175** Embraer 170

86 lot.com

6 56,72 m 60,13 m 875 km/h 14 700 km* 18/21/213

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc BC/PEC/EC / capacity

Bombardier DHC-8Q400***

LOT Economy Class DOMESTIC LOT Economy Class Wysoki standard podróży w najatrakcyjniejszej cenie.

LOT Economy Class The high standard of travel in the most attractive price.

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

3 36,40 m 28,90 m 795 km/h 3 500 km* 147 lub 162

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

6 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3990 km* 112

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

14 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3300 km* 82

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

10 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3700 km* 70

długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km* 78

* dla kompletu pasażerów / * with a full passenger load ** w tym dwa egzemplarze samolotów do dyspozycji rządu / ** including two aricraft at the disposal of the Polish government *** rejsy realizowane według potrzeb biznesowych / *** flights operated as per business needs

TERMINAL MAPS MAPY LOTNISK

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS WARSZAWA – LOTNISKO CHOPINA, POLSKA

Terminal A Gates 13-16

Warsaw Chopin Airport, Poland Terminal A Gates 1-12

Terminal A Gates 17-26

Informacja lotniskowa Airport information +48 22 650 4220

3 1

1

LOT Transfer Center

2

Check-in LOT

3

Kasy LOT / LOT Ticket desk

2 3 Terminal A Gates 27-37

1 3

Terminal A Gates 38-45

Terminal 3 Gates A7-A20

To

tre cen ity c the

Terminal 3 Gates B14-B41

Terminal 3 Gates C30-C36

TORONTO LEASTER B. PEARSON INTL., CANADA

Terminal 1 Gates D20-F57

LOT Business Lounge

LOT Operates from Terminal 1 Concourse E Informacja lotniskowa Airport information +1-866-207-1690

Terminal 1 Gates F32-F99

Pass control

88

Security check

Bus lot.com

Terminal 1

Rail Terminal 1 Gates E68-E81

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS NEW YORK JFK, USA

Terminal 7 Gates 1-12

LOT Operates from Terminal 1 Informacja lotniskowa Airport information +1 718-244-4444

Terminal 8 Gates 1-16 Terminal 5 Gates 1-27 Terminal 1 Gates 1-11

Terminal 4 Gates 2-4

Terminal 1

Terminal 2 Gates 19-70

MAPY LOTNISK TERMINAL MAPS

Terminal 8 Gates 31-47

Terminal 4 Gates 20-41 Terminal 3 Gates 1-18

CHICAGO O’HARE, USA

Terminal 1 Gates C1-C32

LOT Operates from International Terminal 5

Terminal 1 Gates B1-B22

Informacja lotniskowa Airport information +1 773-686-2200

Terminal 3 Gates L1-L10

Terminal 5 Gates M1-M5 Terminal 2 Gates E1-E15 Terminal 3 Gates K1-K19 Terminal 2 Gates F1-F14

Terminal 3 Gates G1-G21

Terminal 3 Gates H1-H18

Terminal 5 Gates M6-M13 Terminal 5

Terminal 5 Gates M14-M21

89 lot.com

TERMINAL MAPS MAPY LOTNISK

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS Terminal 3E Gates E16-E23

PEKIN/BEIJING CAPITAL INTERNATIONAL AIRPORT, CHINA LOT Operates from Terminal 3 Informacja lotniskowa Airport information +86-10-96158

Terminal 3E Gates E24-E36 Terminal 1 Gates A1-A8

Terminal 2 Gates 24-49

Terminal 3E Gates E1-E15

Terminal 3

Gates A10-A18

Terminal 2 Gates 19-23

LOT Business Lounge Pass control Security check

Terminal 2 Gates 2-18

Terminal 3C Gates C19-C37

Terminal 3C Gates C1-C18

Rail Bus

BEZPIECZEŃSTWO Bezpieczeństwo

Safety

Płyny w bagażu podręcznym

Liquids in your hand luggage

NIE PALIMY Uprzejmie przypominamy, że w czasie trwania wszystkich rejsów PLL LOT obowiązuje bezwzględny zakaz palenia (dotyczy też papierosów elektronicznych) oraz picia alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w sklepie pokładowym Duty Free.

NIE TELEFONUJEMY Podczas całego lotu obowiązuje bezwzględny zakaz prowadzenia rozmów z telefonów komórkowych. Telefon może jednak pozostać włączony pod warunkiem przestawienia go w tryb samolotowy. Pasażerowie po włączeniu trybu offline mogą korzystać z większości funkcjonalności m.in. telefonów, tabletów, odtwarzaczy mp3 czy aparatów, jednak bez możliwości korzystania z sygnału sieci komórkowej lub bezprzewodowej transmisji danych (czyli np. wykonywania połączeń, wysyłania SMS-ów czy używania bluetootha).

Należy pamiętać, że w czasie startu i lądowania niedozwolone jest korzystanie ze słuchawek, a laptopy i inne większe urządzenia elektroniczne muszą być na ten czas zabezpieczone w bagażu podręcznym, kieszeni fotela lub na półce.

Korzystanie z urządzeń elektronicznych na pokładach samolotów LOT-u jest możliwe na mocy decyzji Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA), która zezwoliła liniom lotniczym na takie działanie. Zgodnie z opinią agencji korzystanie z elektroniki w samolotach nie ma wpływu na funkcjonowanie systemów pokładowych, pod warunkiem ustawienia ich właśnie w tryb samolotowy. Elektronika ustawiona w trybie samolotowym może być włączona przez cały czas trwania rejsu.

90 lot.com

SAFETY

Od 6 listopada 2006 r. w krajach Unii Europejskiej obowiązują przepisy dotyczące odprawy pasażerów podróżujących w dowolnym kierunku z lotnisk UE oraz Norwegii, Islandii i Szwajcarii. W związku z zagrożeniem płynnymi materiałami wybuchowymi ograniczają one ilości płynów, jakie podróżni mogą wnosić na pokład samolotu. W wyznaczonych punktach każdy pasażer i jego bagaż podręczny zostają poddani kontroli. Chodzi o sprawdzenie, czy podróżny nie wnosi na pokład samolotu niedozwolonych cieczy.

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com.

NO SMOKING We kindly remind you that smoking is strictly forbidden (including e-cigarettes) on all flights of the Polish Airlines LOT. You are also requested to refrain from drinking alcohol on our planes, whether brought along on board or purchased in the duty free shop.

NO CALLING During the whole flight it is strictly forbidden to make mobile phone calls. The phone can be left on provided it is switched to airplane mode. Passengers can use all the functionalities of mobile phones, tablets, mp3 players and cameras once the offline mode is switched on, i.e. without an active mobile phone signal or wireless data transmission (which would permit to e.g. make calls, send text messages or use the blutooth technology). Please note that durin both take-off and landing it is forbidden to use headphones, while laptops and larger electronic devices must be put away in hand luggage, in the front seat pocket or on the shelf above your seat. Passengers are allowed to use electronic devices on board LOT aircraft pursuant to the decision of the European Aviation Safety Agency (EASA) which authorised airlines to introduce the above rules. In line with the opinion of the agency, use of electronic devices on board does not interfere with the aircraft’s electronic system provided the flight mode is switched on in the device. Electronic devices switched to flight mode can be used during the whole flight.

On 6 November 2006 new regulations regarding the check-in of passengers travelling in any direction from European Union airports as well as from Norway, Iceland and Switzerland have been introduced in the European Union member states. In connection with the risk of liquid explosives, the regulations limit the amount of liquid which can be taken on board of the aircraft. At set points, each passenger and his or her hand luggage, undergo control. It must be checked whether the traveler does not take prohibited fluids on board of the aircraft. Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

94 lot.com

LOT NEWS

LOT WSPIERA LOT SUPPORTS KAMPANIĘ WALKI A BREAST CANCER Z RAKIEM CAMPAIGN Przez cały październik stewardesy i stewardzi LOT-u noszą w klapach swoich mundurów różowe wstążeczki. To znak zaangażowania się w polską część międzynarodowej kampanii walki z rakiem piersi.

In October, the flight attendants of LOT Polish Airlines are wearing pink ribbon pins in the lapels of their uniforms as a symbol of LOT’s involvement in the Polish edition of the international breast cancer awareness campaign.

Październik, jak co roku, ogłaszany jest miesiącem walki z rakiem. W tym roku LOT już po raz szósty został partnerem Kampanii na rzecz Walki z Rakiem Piersi w Polsce. Ponownie przyłączył się do akcji profilaktyki, szerząc ideę projektu – wczesne wykrycie raka piersi może uratować życie.

– Zaangażowanie LOT-u jest bezcenne – mówi Elżbieta Borsuk, szef komunikacji Estée Lauder. – Nie ma lepszej metody niż uświadamianie konieczności regularnych badań, a przede wszystkim tego, że rak piersi wcześnie wykryty jest całkowicie wyleczalny.

Organizatorem międzynarodowej Kampanii na rzecz Walki z Rakiem Piersi, koncentrującej się na ratowaniu życia kobiet na całym świecie i realizacji wizji świata bez raka piersi, jest firma Estée Lauder Companies. Tegoroczne hasło – „Pokonajmy raka piersi. Razem jesteśmy silniejsi” – to wezwanie, które przybliża do całkowitego wyeliminowania raka piersi z naszego życia. W tym roku celem kampanii jest zebranie pięciu milionów dolarów, które zostaną przeznaczone na badania nad rakiem piersi.

Each year October is the breast cancer awareness month. This year LOT is the partner of the Breast Cancer Awareness Campaign in Poland for the sixth time running. We have joined the cause to raise awareness of the disease and promote screening tests – early detection can save a woman’s life.

“LOT’s involvement in the campaign is priceless”, said Elżbieta Borsuk, Head of Communication at Estée Lauder. “There is no better method than promoting the need for regular check-ups, and raising awareness of the fact that early-stage cancer is fully curable”.

Estée Lauder Companies is the organizer of the International Breast Cancer Awareness Campaign focusing on saving the lives of women all over the world and promoting a world without breast cancer. This year’s theme: “Let’s defeat cancer. We’re stronger together” is a call to action to eliminate breast cancer from our lives. This year, the campaign’s goal is to raise five million dollars which will benefit breast cancer research.

FOT. ESTE LAUDER

LOT NEWS

WYDARZENIA

USEFUL INFORMATION PRZYDATNE INFORMACJE

BAGAŻ

LUGGAGE

Bagaż rejestrowany przewożony w luku bagażowym

Od 2012 roku obowiązuje system sztukowy, tzw. Piece Concept, który dotyczy bagaży rejestrowanych na wszystkich rejsach operowanych przez PLL LOT: • LOT Business Class na trasach długodystansowych (USA, Kanada, Chiny) – 3 sztuki o wadze nie większej niż 32 kg, • LOT Business Class na trasach średnio- i krótkodystansowych – 2 sztuki o wadze nie większej niż 32 kg, • LOT Premium Class na trasach długodystansowych – 2 sztuki, każda do 23 kg, • LOT Economy Plus na trasach średnio- i krótkodystansowych (Polska, Europa, Bliski Wschód) – 2 sztuki, każda do 23 kg, • LOT Economy Class – 1 sztuka o wadze do 23 kg.

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm.

Checked luggage allowances

From 2012 are subject to the Piece Concept applicable to registered baggage on all flights operated by LOT Polish Airlines: • LOT Business Class on long-haul flights (US, Canada, China) – 3 pieces of luggage up to 32 kg each • LOT Business Class on middle- and short haul flights (Poland, Europe, Middle East) – 2 pieces of luggage up to 32 kg each • LOT Premium Class on long haul flights – 2 piece of luggage up to 23 kg each • LOT Economy Plus on middle- and short haul flights (Poland, Europe, Middle East) – 2 pieces of luggage up to 23 kg each • LOT Economy Class – 1 piece up to 23 kg The sum of three dimensions should not exceed 158 cm

Bagaż podręczny przewożony na pokładzie

Niezależnie od limitu bagażu rejestrowanego i terminu zakupu biletu pasażer jest uprawniony do bezpłatnego przewozu bagażu podręcznego: • LOT Business Class – 2 sztuki o łącznej wadze do 18 kg (max waga jednej sztuki 9 kg), • LOT Premium Class – 2 sztuki 12 kg łącznie (max waga jednej sztuki 8 kg), • LOT Economy Plus – 1 sztuka do 8 kg, • LOT Economy Class – 1 sztuka do 8 kg.

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm (55x40x23)* Dodatkowo, w ramach bagażu podręcznego mogą być przewożone: - mała torebka damska lub​ - laptop lub - mały aparat fotograficzny lub - mała kamera lub - para kul ortopedycznych lub - dla podróżujących z dziećmi – pokarm i składany wózek lub spacerówka dla dziecka.

Carry-on luggage allowances

Apart from the above limits regarding checked-in luggage and regardless of the date on which the ticket was purchased, passengers are entitled to take on board free of charge: • LOT Business Class – 2 pieces of luggage up to 18 kg (one piece max 9 kg) • LOT Premium Class – 2 pieces of luggage up to 12 kg (one piece max 8 kg) • LOT Economy Plus – 1 piece of luggage up to 8 kg • LOT Economy Class – 1 Piece of luggage up to 8 kg The sum of three dimensions ( length, width and height) must not exceed 118 cm (55 + 40 + 23)* Passengers may additionally carry the following items as hand luggage: - a small woman’s handbag or - a laptop or • a small camera or - or small video camera or - a pair of crutches or - for passengers travelling with children - baby food and/or a fold up collapsible pusher (stroller)

Bagaż dla dzieci do lat dwóch

Dzieci do lat 2 niezajmujące oddzielnego miejsca w kabinie mają prawo do bezpłatnego przewozu: 1 sztuki bagażu do 23 kg o maksymalnym wymiarze do 158 cm oraz składanego wózka dziecięcego lub kosza do przewozu niemowląt, lub fotelika samochodowego przewożonych w luku bagażowym**

Luggage allowances for Children up to 2 years of age not occupying a separate seat are entitled to take on board free of charge: 1 piece of luggage weighting up to 23 kg with a maximum size of up to 158 cm, and a fold up collapsible pusher (stroller), children up to or a baby basket or a car seat carried in the hold ** 2 years of age Deklaracje celne

Wzór wypełnienia deklaracji celnych znajdą Państwo w systemie rozrywki pokładowej (w rejsach dalekodystansowych).

Customs declarations

Sample of custom declaration form can be found in the inflight entertainment system (on long-haul flights)

Zwierzęta na pokładzie

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce.

Animals on board

For safety reasons, traveling on an airplane animals must remain during the entire trip in a dedicated bag or cage.

Komfort (na pokładzie) Uprzejmie informujemy, że w trosce o bezpieczeństwo i komfort naszych pasażerów zabronione jest korzystanie z jakichkolwiek urządzeń blokujących elementy ruchome foteli.

For your comfort

96 lot.com

In consideration for your safety, we wish to kindly inform you that is prohibited by law to use any form of instrument or tool that blocks the recline function of the passenger’s seat on board the aircraft.

* Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com / * The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com. ** N a niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. / ** Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft. *** T orba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. / *** A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available. **** Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. / **** A n extra charge applies to outbound flights from Poland.

IN-FLIGHT ENTERTAINMENT SYSTEM ROZRYWKA NA POKŁADZIE

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ IN-FLIGHT ENTERTAINMENT

FILMY MOVIES

TV TV

GRY GAMES

O NAS ABOUT US

lot.com

MUZYKA MUSIC

ZMIENIAMY SIĘ. DLA CIEBIE WE ARE CHANGING. FOR YOU

W październiku w ramach oferty PLL LOT oferujemy Państwu 31 filmów (w tym 4 filmy chińskie), 16 odcinków seriali (w tym hity HBO), trzy koncerty, wiele programów rozrywkowych oraz ofertę audio, gier i prasy elektronicznej. Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółami wewnątrz systemu oraz z zakładkami „O nas” i kategorią „Zmieniamy się dla Ciebie” w sekcji „TV”, aby mogli Państwo przekonać się, co jeszcze postanowiliśmy zrobić, aby umilić Państwu podróż.

E-READER

In October, we would like to offer you 31 movies (including 4 Chinese movies), 16 TV series’ episodes (including HBO blockbusters), 3 concerts, a selection of entertaining shows and a collection of music albums, games and e-magazines.

We encourage you to check it out yourself. Please take a look at the “About us” section and the “We’re changing for You” category in the TV section to see what else we have decided to do to make your travel experience even better.

NOWOŚCI FILMOWE NEW IN OCTOBER:

NA SKRAJU JUTRA EDGE OF TOMORROW

98

DLA DZIECI KIDS

GRAN TORINO

TRANSFORMERS: WIEK ZAGŁADY TRANSFORMERS : AGE OF EXTINCTION

RODZINNE REWOLUCJE BLENDED

DAWNO TEMU W TRAWIE A BUG’S LIFE

TAK MŁODZI SO YOUNG/致我们终将逝去的青春

102

THE WAY TO TURN YOUR BUSINESS TRAVEL INTO MORE PLACES TO UNWIND Wherever your business takes you, your well-earned miles or points can take you to more holiday destinations worldwide than any other airline alliance.

Discover a world of destinations at staralliance.com

Lot to dopiero poczatek The flight is only the beginning

w tym numerze ParyĹź Warszawa Mediolan Grecja Wenezuela Kuba

in this issue Paris Warsaw Milan Greece Venezuela Cuba

103 lottravel.com

Smaki i skarby Miasta Miłości Weekend w Paryżu

Warsaw

Pakiet zawiera: Bezpośredni przelot Polskimi Liniami Lotniczymi LOT na trasie Warszawa – Paryż w obie strony • Prywatny transfer z lotniska do hotelu oraz z hotelu na lotnisko • 2 noclegi w 4-gwiazdkowym hotelu w Paryżu w pokoju 2-osobowym • Pakiet Wieczór Wrażeń • Ubezpieczenie turystyczne

Paris

Na Wieczór Wrażeń składają się: Cena pakietu od: Price from:

1

Rejs statkiem „Marina de Paris” po Sekwanie.

Statek „Marina de Paris” proponuje wyjątkowe spotkanie z francuską stolicą od strony rzeki, pozwalając zobaczyć miasto z tej niecodziennej perspektywy.

W trakcie wyśmienitego posiłku będą Państwo mogli podziwiać najbardziej znane i najpiękniejsze paryskie zabytki: Muzeum d’Orsay, Conciergerie, katedrę Notre Dame, Luwr, wieżę Eiffla oraz przepiękne i niesłychanie romantyczne paryskie mosty. Podczas rejsu będą mieli Państwo okazję skosztować przepysznych dań kuchni francuskiej. Menu przygotowane przez szefów kuchni obfituje w różnorodne przystawki, dania główne oraz desery.

2

Zwiedzanie wieży Eiffla.

Zwiedzanie drugiego poziomu wieży Eiffla, z którego rozpościera się zapierający dech w piersiach panoramiczny widok na to przepiękne miasto.

2499 PLN za osobę per person

loty 3x codziennie 3 daily flights

3

Show „Feerie” w Moulin Rouge.

Jako kwintesencję tego upojnego wieczoru mamy dla Państwa przedstawienie w najbardziej znanym kabarecie na świecie Moulin Rouge. „Feerie” to prawdziwy francuski kankan, przedstawienie, cyrk i występy pięknych dziewcząt; to muzyka, taniec, niezwykłe kostiumy, boa i pióra, konie i gady, a także wiele, wiele więcej. W trakcie przedstawienia będą się mogli Państwo delektować wybornym francuskim szampanem.

Pakiet wieczorny zawiera: • Transport luksusowym klimatyzowanym autobusem • Rejs po Sekwanie z kolacją • Bilety wejściowe na drugie piętro wieży Eiffla • Show „Feerie” w Moulin Rouge (wliczona butelka szampana na dwie osoby) • Opiekę wielojęzycznego opiekuna/hostessy

Flavours and treasures of the City of Love Weekend in Paris Price includes: • • • • •

Direct LOT flight Warsaw – Paris – Warsaw Individual transfer airport - hotel – airport Accommodation at 4-stars hotel for 2 nights with breakfast Amazing evening experiance Travel insurance

Amazing Evening includes:

1

Dinner “Marina de Paris” Cruise on the Saine. Embark the “Marina de Paris” restaurant-boat on a fabulous journey for an unforgettable visit of the city and fall for the charm of the Seine river in a warm and cozy atmosphere.

During your trip you will enjoy your dinner while admiring the most beautiful monuments of Paris: Orsay Museum, Conciergerie, Notre Dame de Paris Cathedral, Louvre Museum, Eiffel Tower and the romantic bridges!

A spectacular gastronomic experience awaits you, courtesy of the chef and crew. The menu consists of a variety of tasty starters, the choice of a main course, a variety of delicious desserts and a glass of wine.

2

Eiffel Tower visit.

Get to the 2nd floor of the Eiffel Tower to discover the breathtaking panoramic view over the city.

3

Moulin Rouge Show „Feerie”.

The highlight of your evening is the Moulin Rouge show with the numerous international attractions, the famous French Can Can with the Doriss Girls dancers and beautiful decors.

Half bottle of Champagne will be served during the show.

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

Amazing Evening Services: • Transport in a luxury air-conditioned coach • Dinner cruise on the Seine (one drink included) • Entrance ticket to the second floor of the Eiffel Tower • Show at the Moulin Rouge (1/2 bottle of champagne included) • The services of a multilingual host

Weekend w stolicy Polski Warszawa

Warsaw

Pakiet zawiera:

Cena pakietu od: Price from:

2199 PLN za osobę per person

• Bezpośredni przelot Polskimi Liniami Lotniczymi LOT na trasie do i z Warszawy w ramach całej siatki połączeń LOT-u • Prywatny transfer z lotniska do hotelu oraz z hotelu na lotnisko • 2 noclegi ze śniadaniami w 4-gwiazdkowym hotelu Polonia Palace w samym centrum stolicy Polski • 2 kolacje w lokalnych restauracjach • Zwiedzanie miasta na segwayu z przewodnikiem • Kartę Warsaw Pass uprawniającą do darmowego wstępu do licznych obiektów przez 72 godziny oraz do nieograniczonego korzystania z autobusów Hop-On, Hop-Off • Ubezpieczenie turystyczne

Plan pobytu: Dzień

Prywatny transfer z lotniska do hotelu Polonia Palace, gdzie będzie czekać na Państwa karta Warsaw Pass upoważniająca do darmowego wstępu bez kolejki do wielu atrakcyjnych miejsc w Warszawie.

Dzień

Zwiedzanie Starego Miasta i najważniejszych zabytków na segwayu z przewodnikiem. Po wycieczce czas wolny. Wieczorem kolacja w restauracji w okolicy hotelu.

Dzień

Czas wolny – możliwość skorzystania z karty Warsaw Pass na przejazdy autobusem Hop-On, Hop-Off oraz zwiedzenia wielu obiektów turystycznych.

Transfer z hotelu na lotnisko 2,5 godziny przed planowanym odlotem.

1

2

3

Weekend in the Capital of Poland Warsaw

Price includes: • Direct LOT flight to and from Warsaw within LOT’s network • Individual transfer airport – hotel – airport • Accommodation at 4-star Polonia Palace hotel in the center ot Warsaw for 2 nights with breakfast • 2 dinners in local restaurants • Sightseeing on a Segway with a tour guide • Warsaw Pass for free admission to various places for 72 hours and for unlimited use of Hop-On, Hop-Off buses • Travel insurance

Itinerary: Day

Private transfer form the airport to Polonia Palace hotel where you will receive the Warsaw Pass. The pass gives free admission to numerous attractive places in Warsaw.

Day

Visiting impressive monuments and the Old Town on a Segway with a tour guide.

Free time after the trip. Evening dinner in a restaurant near the hotel.

Day

Free time – opportunity to enjoy the Warsaw Pass and use the Hop-On, Hop-Off buses to visit various attractions. Transfer from the hotel to the airport 2.5 before scheduled departure.

1

2 3

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

Sztuka, moda i uroda

Warsaw

Weekend w Mediolanie Pakiet zawiera:

• Bezpośredni przelot Polskimi Liniami Lotniczymi LOT na trasie Warszawa – Mediolan w obie strony • Prywatny transfer z lotniska do hotelu oraz z hotelu na lotnisko • 3 noclegi ze śniadaniami w 4-gwiazdkowym hotelu Hermitage w pokoju 2-osobowym • Zwiedzanie miasta z anglojęzycznym przewodnikiem • Ubezpieczenie turystyczne

Milan

Plan pobytu:

Cena pakietu od: Price from:

Dzień

Przylot do Mediolanu, prywatny transfer do hotelu. Spacer po przepięknym parku Sempione. Jego alejki zawiodą nas do zamku Sforzów, w którym znajdują się liczne muzea.

Dzień

Wycieczka po niecodziennych obliczach miasta. To idealna okazja, by dowiedzieć się więcej o kulturze i historii tego miejsca. Wycieczka potrwa 3 godziny, a następnie każdy będzie miał możliwość samodzielnie odkrywać zakamarki Mediolanu.

Dzień

3

Dzień na zakupy lub relaks. Nie można przegapić Via Montenapoleone, miejsca pełnego eleganckich butików oraz Galerii Vittorio Emanuele, jednego z najstarszych i najpiękniejszych centrów handlowych na świecie.

Dzień

Prywatny transfer na lotnisko. Lot powrotny z Mediolanu do Warszawy.

1

3199 PLN za osobę

2

per person

loty 3 razy dziennie 3 daily flights

4

Arts, Fashion, and Beauty Weekend in Milan Price includes: • Direct LOT flight Warsaw – Milan Malpensa – Warsaw • Private transfer airport – hotel – airport • Accommodation at 4-star Hermitage Hotel in a double room for 3 nights with breakfast • Private English-speaking guide • Travel insurance

Itinerary: Day

Arrival at Milan, private transfer to the hotel.

Enjoy the city during a walk in the lovely Sempione Park. Its alleys will lead to the Sforza Castle that houses several incredible museums.

Day

Unique visit to unusual faces of the city. This is a great way to find out more about Milan’s history and heritage. The tour takes 3 hours, leaving some time to explore the city on your own.

Day

Shopping or relaxation day. You can’t miss Via Montenapoleone full of elegant boutiques and the Galleria Vittorio Emanuele, one of the oldest and most beautiful shopping centres in the world.

1

2 3 Day

4

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

Private transfer to the airport. Return flight Milan – Warsaw.

Śladami starożytnych Greków Światowe dziedzictwo UNESCO w Grecji

Warsaw

Pakiet zawiera: • • • • • •

Cena pakietu od: Price from:

Bezpośredni przelot Polskimi Liniami Lotniczymi LOT na trasie Warszawa – Ateny w obie strony Prywatny transfer z lotniska do hotelu oraz z hotelu na lotnisko 5 noclegów w 3-gwiazdkowych hotelach na trasie wycieczki, min.: Antonios Hotel, Pythia Art, Orfeas 4-dniową wycieczkę śladami starożytnych Greków: Epidauros, Mykeny, Olimpia, Delfy i Meteory Śniadania oraz kolacje Ubezpieczenie turystyczne

Plan pobytu:

Athens

Poznaj chlubę starożytnej Grecji w trakcie 4-dniowej wycieczki, podczas której poznasz historyczne greckie miejsca wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Dzień Wyjazd z Aten w kierunku Kanału Korynckiego łączącego Morze Egejskie z Morzem Jońskim. Zwiedzanie Epidauros, a w nim starożytnego teatru znanego ze wspaniałej akustyki, następnie przejazd do Nauplionu, Argos oraz Myken i zwiedzanie grobowca Agamemnona. Po południu wyjazd do Olimpii – w starożytności najsławniejszego miejsca kultu Zeusa i kolebki mistrzostw olimpijskich. Nocleg w Olimpii.

Dzień Zwiedzanie zabytków archeologicznych, takich jak świątynia Zeusa, świątynia Hery, ołtarza ognia olimpijskiego, stadionu oraz muzeum archeologicznego.

Poprzez Patras przejazd do Rionu stanowiącego południowy przyczółek nowoczesnego mostu Rio-Antirio. Przejazd przez Nafpaktos, a stamtąd wzdłuż przepięknego wybrzeża do Delf uznawanych w starożytności za pępek świata. Po południu zwiedzanie malowniczej górskiej wioski Arachova. Nocleg w Delfach.

Dzień Zwiedzanie zabytków archeologicznych i Muzeum Delf. Przejazd przez malownicze tereny Grecji Środkowej do Kalampaki z postojem w Lamii.

Kalampaka jest małym miasteczkiem leżącym u podnóża masywu górskiego Meteorów, na którego szczytach znajduje się zespół klasztorów wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO wraz z całym masywem.

Dzień Przejazd do Meteorów, aby zwiedzić bizantyjskie monastyry, a następnie powrót do Aten. Po drodze, w Termopilach, rzut oka na odlany z brązu posąg króla Sparty Leonidasa.

2499 PLN 1 za osobę per person

loty codziennie daily flights

2

3

4

Ancient Greece discovery Unesco World Heritage Sites Price includes: • • • • • •

Direct LOT flight Warsaw – Athens – Warsaw Individual transfer airport – hotel – airport Accommodation at 3-star hotels for 5 nights Four day Classic Greece Tour Breakfast and dinner Travel insurance

Itinerary: Explore the glory of ancient Greece with this four Day Classic Greece Tour: Epidaurus, Mycenae, Olympia, Delphi, Meteora.

With this unique tour you will visit and enjoy five UNESCO World Heritage Sites.

Day Depart from Athens to the Corinth Canal. Drive to Epidaurus and visit the world famous for its acoustics Ancient Theatre. Proceed to Nauplion, Argos and to Myceane. Visit the archaeological site and the Tomb of Agamemnon. In the afternoon depart for Olympia, the birth place of the Olympic Games. Overnight stay in Olympia.

Day Visit the archaeological site with the Temple of Zeus, the Temple of Hera, the altar of the Olympic flame, the Stadium and the archaeological Museum. Depart via Patras to Rion and cross the Corinthian Bay to Antirion.

Pass by the city of Nafpakros along the coastal road to Delphi, known in ancient times as the navel of the world. In the afternoon visit the picturesque mountain village of Arachova.

Overnight stay in Delphi.

Day Visit the archaeological site and Museum of Delphi.

Depart for Kalambaka via Central Greece, stop by Lamia.

Overnight stay in Kalambaka, a small town built at the foot of the majestic grey rocks and crowned by the Meteora Monasteries.

Day Leave in the morning for nearby Meteora to visit the Byzantine Monasteries. Return to Athens passing the heroic monument of Leonidas of Sparta at Thermopylae.

1

2

3

4

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

Wenezuela

Objazd: Indianie, dżungla, wodospady w 8 dni Podziwiaj najwyższy wodospad świata – Salto Angel, poznaj życie poza cywilizacją w dziewiczej delcie Orinoko, zażyj kąpieli w toni wodospadów i złóż wizytę w wioskach Indian Pemon i Warao.

Główne punkty programu: PARK LA LLOVIZNA – można tu zobaczyć olbrzymie skały wyrastające z wody, kaskady wodne wodospadu La Llovizna oraz czaple, kormorany, cari-cari czy ptaki polujące na węże.

Cena pakietu od: Price from:

GRAN SABANA – kraina wodospadów, złota i diamentów.

per person

WODOSPAD QUEBRADA PACHECO – relaksująca kąpiel w naturalnych jacuzzi wyżłobionych w kamiennym dnie przez wodę.

4929 PLN za osobę

WIZYTA W WIOSCE INDIAN PEMON – poznamy życie codzienne tutejszej społeczności, a w okolicy zobaczymy imponujący, wysoki na 50 m wodospad Kama Meru.

PARK CANAIMA – jeden z sześciu największych parków narodowych wpisany na listę UNESCO. Lot awionetką – podziwianie m.in. mistycznych gór stołowych Tepui, wiecznie zielonego lasu deszczowego i meandrującej w nim rzeki Carrao, a także Diabelskiego Kanionu z zapierającym dech w piersiach wodospadem Salto Angel.

DELTA ORINOKO – prawdziwy naturalny ogród botaniczny. Przy odrobinie szczęścia można tu spotkać kajmany, kapibary, różne gatunki małp, tukany, kolibry czy przepiękne ibisy szkarłatne.

Proponujemy pływanie typowymi indiańskimi czółnami.

Venezuela

Tour: Indians, jungle, waterfalls in 8 days Admire the highest waterfall in the world – Salto Angel, see what life looks like outside the civilisation among the virgin delta of the Orinoco, take a bath in the waterfalls and visit villages of the Pemón and Warao Indian tribes.

Main attractions: PARK LA LLOVIZNA – this is where you can see huge rocks rising from water, water cascades of the La Llovizna waterfall, as well as herons, cormorants, cari-cari or birds hunting snakes.

GRAN SABANA – the land of waterfalls, gold and diamonds.

VISIT TO THE PEMÓN INDIAN TRIBE VILLAGE – we will learn about everyday life of local community and we will see an imposing, 50-metre high Kama Meru waterfall.

QUEBRADA PACHECO WATERFALL – a relaxing bath in a natural “jacuzzi” carved in the stony bottom of the water.

CANAIMA PARK – one of the six largest national parks on Earth – UNESCO World Heritage Site. Fly in a light aircraft – admiring among other things the mystical Tepui table mountains, evergreen rainforest, and the meandering Carrao River, as well as the Devil’s Canyon with the breathtaking Salto Angel waterfall.

DELTA OF THE ORINOCO RIVER – true botanical gardens.

With a bit of luck you may see caimans, capybaras, various species of monkeys, toucans, hummingbirds or beautiful scarlet ibis.

We offer cruising in typical Indian dugout canoes.

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

THE TRIP ORGANIZER IS RAINBOW TOURS TRAVEL AGENCY

Kuba

Objazd: Wyspa jak wulkan gorąca w 9 dni lub wycieczka + wypoczynek w Varadero w 16 dni Kubie po prostu nie można się oprzeć! Magiczna Hawana, kolonialna przeszłość, prawdziwe cygara oraz rum i salsa. Po zwiedzaniu proponujemy plażowanie i relaks w kurorcie Varadero.

Główne punkty programu: Cena pakietu od: Price from:

5199 PLN za osobę per person

HAWANA CIENFUEGOS VALLE DE VIÑALES PINAR DEL RIO PLAYA GIRON I GUAMA TRYNIDAD SANTA CLARA WYPOCZYNEK W VARADERO

Cuba

Tour: Island hot as a volcano in 9 days or excursion + leisure in 16 days You simply cannot resist Cuba! Magical Havana, colonial past, real cigars, rum and salsa. After the sightseeing, we propose leisure time on the beach and relax in the Cuban resort of Varadero.

Main attractions: HAVANA CIENFUEGOS VALLE DE VINALES PINAR DEL RIO PLAYA GIRON I GUAMA TRINIDAD SANTA CLARA LEISURE IN VARADERO BE LIVE TURQUESA**** VARADERO Duże pokoje, basen i tropikalny ogród oraz karaibska plaża.

Polecamy osobom, które za niewygórowaną cenę chcą spędzić 2-tygodniowy urlop na Kubie.

Large rooms, a swimming pool, tropical gardens and the Caribbean beach. Recommended for those who want to spend 2-week holiday in Cuba at an affordable price. Located near wide, sandy beach around 4 km from the tourist centre of the resort.

IBEROSTAR LAGUNA AZUL**** VARADERO Hotel bardzo dobrej klasy ze świetnym serwisem, sygnowany przez markę Iberostar. Ogromy ogród i piękna plaża czynią to miejsce naprawdę wyjątkowym. Położony bezpośrednio przy pięknej, szerokiej i piaszczystej plaży. Bogaty program animacyjny dzienny i wieczorny dla dzieci i dorosłych.

A hotel of a very good standard, with excellent service, signed by the Iberostar brand. Huge gardens and a beautiful beach make this place truly exceptional. Located right next to a beautiful, wide and sandy beach. An extensive day and evening entertainment program for children and adults

Cena pakietu od: Price from:

Cena pakietu od: Price from:

per person

per person

5899 PLN za osobę

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

6699 PLN za osobę

THE TRIP ORGANIZER IS RAINBOW TOURS TRAVEL AGENCY

naklejka.indd

Kompleksowa obsługa wyjazdów służbowych

Profesjonalne doradztwo oraz szeroki wachlarz usług na każdym etapie podróży

Comprehensive business trip service

Professional consultancy and wide range of services at each stage of the journey Najlepsze warunki na połączenia krajowe i międzynarodowe LOT oraz innych przewoźników Best conditions for national and international LOT flights and other airlines

Wynajem samochodów Car rental

Rezerwacje hotelowe Hotel bookings

Wyjazdy typu „incentive” Incentive trips

Ubezpieczenia podróżne Travel insurance

Naliczanie punktów i mil w programach lojalnościowych: Miles & More oraz LOT dla Firm Collection of point in Miles & More program and LOT for Business program

Pakiety wakacyjne dla pracowników firm Vacation packages for employees

Serwis dostosowany do indywidualnych potrzeb i polityki firmy Customized service according to individual needs and company travel policy

Kontakt przez 24h 24h service

Skontaktuj się z nami! / Contact us today!

Tel: +48 22 606 66 33 / E-mail: biz@lottravel.com

Business

E

1

I

04.08.2014 13:37

E

E

E

E

E

E

E

E

I

E

I

E

I

I

E

E

E

E

E

I

E E

I

E

I

I

E

I

E

E

E

E

E

E

I

E

I

I

E

E

E

I

E

I

E

E

I

I

Eurostyl10_K_15.09.indd 1

9/15/14 12:41:39 PM